1. 1. YAZILAR 9 hramczde Hac smail Hakk ALTUNTA
2. 2. SBN: ismailhakkialtuntas@gmail.com http://ismailhakkialtuntas.com Dizgi : H. smail Hakk Altunta Kapak : Bask- Cilt : 2013
3. 3. Yazlar 3 nternetteki sitemiz http://ismailhakkialtuntas.com/ da 2013 ylarnda okuyucularmzla paylatm yazlar bu kitapta topladm. Yazlarda sra gzetilmedi. Deiik konular pe pee yazld. Bu ekilde okuyan asndan fazla sknt oluturmayaca dnld. Tevfik ve inayet Allah Teldandr. hramczde smail Hakk ALTUNTA Esenler /stanbul Balang: 31. 01. 2013 Biti : 22.03.2013
4. 4. 4 Yazlar NDEKLER BRLEM MLLETLER ZEMNNDE FLSTN MESELES................................................. 13 MUKADDME............................................................................................................................. 16 Filistin Platformu ........................................................................................................................ 23 LBERALZM, CUMHURYETLK, SOLCULUK .............................................................................. 24 LBERALZM NEREDEN IKTI?...................................................................................................... 24 HANG DEMOKRAS? ................................................................................................................... 25 POLTKADA DDET SML ESERDEN-Taha AKYOL .................................................... 27 KANLI YILLAR........................................................................................................................... 27 NSAN TEHD DOMAZ ..................................................................................................... 27 DDET VE "TARH"................................................................................................................. 28 DDET KAINILMAZ MI?....................................................................................................... 29 TOPLUM VE FERT .................................................................................................................... 30 SOSYAL DEME..................................................................................................................... 30 SOSYAL UYUMSUZLUK............................................................................................................ 32 SOSYAL YAPI............................................................................................................................. 33 GE TOPLUMU ...................................................................................................................... 33 AHSYET MESELES................................................................................................................ 35 HANG TOPLUM........................................................................................................................ 35 NSANIN KAYBOLUU ............................................................................................................. 36 K RENKL DNYA .................................................................................................................. 36 NSAN VE KAVRAMLAR DNYASI ......................................................................................... 37 "HALK", "PROLETERYA", "IRK" NEDR? .............................................................................. 38 TERRZMN "RUH"U ............................................................................................................. 38 TARH FELSEFELERNDEN DDET EYLEMLERNE ........................................................... 39 BYK SARSINTI VE AKINLIK........................................................................................... 40 DNCE VE EYLEMN MHVER .......................................................................................... 41 YALNIZLAR "ORDU"SU............................................................................................................ 42 BYK TEPK ........................................................................................................................... 43 YNE "K KUTUP".................................................................................................................... 43 ANARST HAKSIZDIR!........................................................................................................... 44 "DEAL" ADINA EGOZM ......................................................................................................... 44 FERTSZ BR TOPLUM............................................................................................................. 45 HRRYETTEN KAI.............................................................................................................. 45
5. 5. Yazlar 5 ABLON HASTALII................................................................................................................. 46 PROVOKASYON NEDR?.......................................................................................................... 47 AJTASYON NEDR?.................................................................................................................. 47 SIINAKSIZ BR TOPLUM....................................................................................................... 48 ALEXIS DE TOCQUEViLLE....................................................................................................... 50 Tocqueville Kimdir? ............................................................................................................... 50 SZLERNDEN .......................................................................................................................... 50 GEN SAVALARI LE CESUR YEN DNYA YA DN ............................................................ 52 DOLLY KUZU ................................................................................................................................ 52 GEN SAVALARI........................................................................................................................... 53 BYOLOJNN KRALLII................................................................................................................. 55 JEN TECRBES......................................................................................................................... 55 CENNETE GER DN................................................................................................................ 56 BYOMEDKAL TEKNOLOJNN RUHU .......................................................................................... 56 ALENN ZLMES.................................................................................................................... 57 CESUR YEN DNYA..................................................................................................................... 57 Aldous Huxley (1894 1963)...................................................................................................... 59 Yevgeniy vanovi Zamyatin....................................................................................................... 66 Kitabn Fonu:............................................................................................................................... 68 Ksaca Kitabn Konusu: ............................................................................................................... 71 Kitabn Motifleri: ........................................................................................................................ 73 Kitapta Hangi Deerler Kurban Edilir?....................................................................................... 79 ***************....................................................................................................................... 85 BRAVE NEW WORLD /Cesur Yeni Dnya) (1998) Film ................................................................ 85 zet............................................................................................................................................. 85 ALDOUS HUXLEY SZLERNDEN SEMELER............................................................................... 86 'SPER BEYNLER' AINA DORU............................................................................................. 89 Sorunu birlikte zdler............................................................................................................. 89 AYN RAND, "We The Living" BZ NSANLAR (Yaamak stiyorum) ZERNDEN BEN BZ KML.................................................................................................................................... 90 KTAPTAN ALINTI ................................................................................................................... 91 ATLAS SLKND HAKKINDA NSZ-TURGAY CNER................................................................. 95 ATLAS SHRUGGED / Atlas Silkindi / AYN RAND (Film-2011-2012) .............................. 97 ATLAS SLKND/ AYN RAND................................................................................................ 98
6. 6. 6 Yazlar JOHN GALT KM?................................................................................................................. 100 ZAMAN TES: K YIL SONRA SIK SIK DUYACAIMIZ GNCEL HABERLERDEN ....... 147 Banka, 5 Kyn Arazisine El Koydu................................................................................... 147 AYN RAND ile ROPORTAJ........................................................................................................... 149 OBJEKTVZM............................................................................................................................. 161 AYN RAND'dan: ......................................................................................................................... 161 THE FOUNTANHEAD/ Hayatn Kayna (1949)......................................................................... 162 HAYATIN KAYNAI ZET.......................................................................................................... 162 Kitaptan..................................................................................................................................... 165 Mimar Howard Roarkn dnce yaps ................................................................................... 165 MUHAMMED KBAL DNCESNDE MERKEZ TEMALARIN ANALZ (EGO-AK- TANRI) ............................................................................................................................................... 171 Ego Kavram ........................................................................................................................... 171 Ben ve Benlik Felsefesi......................................................................................................... 171 nsani Benliin (Ene) Hrriyeti ve lmezlii................................................................... 174 Benliin Karakteristii ve Yansmalar............................................................................. 176 SONU....................................................................................................................................... 184 KAYNAKA ................................................................................................................................ 186 "KUL" MU ARIYOR ? .................................................................................................................. 189 A. HTLER RNE LE FANATK LDERN ARKAPLANI................................................................ 190 Fanatik liderler nereden gelirler?.............................................................................................. 190 Fanatik kiilerinde sknete erememeleri, bir kitle hareketinin gelimesi zerinde tehlike oluturur.............................................................................................................................................. 191 Ayn kii veya kiiler (veya ayn tip kiilik) bir kitle hareketini bandan itibaren olgunluk devresine kadar ynetirse, o kitle hareketi baarszlk felaketiyle sonulanabilir. ............................ 191 Kitle Hareketine Katlma ........................................................................................................... 192 Nefret Oluturma ve Dman Belirleme................................................................................... 195 Baz Sonular ............................................................................................................................ 196 GEREK VE YALANIN ENDE.............................................................................................. 197 THE TRUMAN SHOW-Truman ov (1998)................................................................................. 198 ERC HOFFER / KESN NANLILAR SML ESERLE LGL YORUMLAR .................................... 200 KESN NANLILAR SML ESERLE LGL YORUMLAR............................................................. 200 KTLE PSKOLOJS VE SLMIN YAYILII.................................................................................... 202 BANAZ, YOBAZ........................................................................................................................ 205 OKUMAK VEYA OKUMAMAK; TARHE KAYIT DMEK VEYA TARHN PLNE ATILMAK 208
7. 7. Yazlar 7 ANMAL FARM / Hayvan iftlii (1999)............................................................................ 213 KTABIN KONUSU:................................................................................................................. 213 KTABIN ZET: ..................................................................................................................... 214 KTAPTAK AHISLARIN DEERLENDRMES: ................................................................ 222 EYTAN HAKKINDA BLNMEYENLER ............................................................................... 224 eytan Kimdir?....................................................................................................................... 224 EYTANDAN VE CNDEN KORUNMA YOLLARINDA BLNMES GEREKEN HUSUSLAR ............................................................................................................................................................. 233 eytandan Allah Tel'ya Snmak ............................................................................... 233 Cinlerin Tesirinden Kurtulma Yollar ............................................................................ 234 Cinlerin Verdii Rahatszlklarda Okunabilecek Sureler:.......................................... 235 Sureler u ekilde de faydal olabilir: ............................................................................... 236 1984 NNETEEN EGHTY-FOUR (1984) FLM................................................................... 237 BN DOKUZ YZ SEKSEN DRT: BR NSANLIK KARABASANI ..................................... 237 Byk gzalt.......................................................................................................................... 238 Karanlkta bir sis an .......................................................................................................... 239 iftdn ilemi.................................................................................................................. 239 Bellek delii............................................................................................................................ 239 Aykr dnen buharlar!................................................................................................. 240 ounluk ne der?................................................................................................................ 240 Egemen retiye Yenisylem.............................................................................................. 241 Erotizm tehlikesi!.................................................................................................................. 241 imdi ve gelecek .................................................................................................................... 241 1984 LE LGL BR BAKA ELETR........................................................................................... 242 KTAPTAN ALINTILAR.......................................................................................................... 243 ST AKRABALII ................................................................................................................... 247 Anne St................................................................................................................................ 247 Stannenin zellikleri ve Stn ocua Etkisi................................................................ 249 St Akrabalnn Tarihesi ................................................................................................ 250 SONU...................................................................................................................................... 252 BBLYOGRAFYA .................................................................................................................... 254 KADIN RUHU ........................................................................................................................ 257 Mukaddeme.............................................................................................................................. 258 O adamlar ve mucizeli el........................................................................................................... 258
8. 8. 8 Yazlar Mesai ve Gaye........................................................................................................................... 258 Teksiri Nfus (Nfus okluu)................................................................................................... 259 Zengin Memleketler ve Tasarruf Cereyanlarmz...................................................................... 259 Kadnn ifrat derecesindeki fanteziye dknl nedir?......................................................... 260 Mesul kimdir?........................................................................................................................... 260 ntihar salgn............................................................................................................................. 261 Kadn i hayatnda ..................................................................................................................... 261 zdivacn faydalar...................................................................................................................... 262 Kadn Ruhu ................................................................................................................................ 263 Vecizeler.................................................................................................................................... 263 Beyan itizar............................................................................................................................... 263 HZ. FATIMA ZEHRA ALEYHSSELMIN KABR NEREDEDR?......................................... 265 ZYARET HAZRET FATIMATZ ZEHRA VE BNT RESALETPENH............................. 265 RASL EKREMN KIZI HAZRET FTIMATZ-ZEHR ................................................ 266 RAVZA- MUTAHHARE KUBBESNN ............................................................................ 266 Resimler.................................................................................................................................. 267 Dr. RIZA NURUN KABRNDEN ALDIIMIZ HSSELER................................................................. 270 MASKEL HAYAT ve FKRLER.................................................................................................... 276 BATI VE TERR .......................................................................................................................... 278 TRK CASUSU NGLZ KEMALN SRAL MACERALARI ................................................ 283 SHADOW DANCER / Glgede Dans (2012) ....................................................................... 287 Eletiri /Kaan Karsan........................................................................................................... 287 LALAR ZYAN OLUYOR ............................................................................................................ 289 DNYA SONSUZ AKIMIZ....................................................................................................... 290 LALAR, DNA VE PSKANALZ DVANI....................................................................................... 291 OYUN ST OYUN ................................................................................................................. 296 House Of Games/ Oyun Evi (1987)............................................................................................ 297 YAHUDLER LMDE NEDEN LER GTTLER?.............................................................................. 299 TASAVVUF KTAPLARDAN RENLMEZ................................................................................... 300 OSMANLIDA YABANCI DLN RENLMEMESNDEK SEBEP....................................... 301 AHMED CEVDET PAANIN MA'RZTINDA MTERCM MESELES ........................... 302 DLLERN MENE- VE DN ARASINDAK NZASI ............................................................. 303 DN NANCIN SEYR VE YAANMAZ HALE GETRENLER ADINA .................................. 306 ERNEST RENAN (1823-1892).............................................................................................. 307
9. 9. Yazlar 9 DUPA DEALUR- Tepelerin Ardnda (2012)................................................................................ 312 SOLARS-SOLYARS- (FLM, 1972) .............................................................. 313 Andrey Arsenyevi Tarkovski ............................................................................................ 315 MLLET OLMAK veya OLAMAMAK............................................................................................. 317 TARH VE SOSYOLOJK AIDAN IRK, ETNK GRUP, MLLET ....................................... 320 Trk ulus devleti ................................................................................................................... 321 BYK DEVLET OLMANIN YOLU ........................................................................................ 321 SMAL BEK LE RPORTAJ........................................................................................... 322 ZENGN YAHUD..................................................................................................................... 328 MARTN BUBER VE TANRI TUTULMASI /Elis Simson................................................................. 330 GERCLMZN NEDEN BUDUR!!!! ........................................................................................ 333 Bakann Dr. unvan elinden alnd.......................................................................................... 333 DOKTOR UNVANI ELNDEN ALINAN SCHAVAN MAHKEMEYE GDYOR .................................... 334 Dsseldorf niversitesi 1980 ylnda kaleme ald doktora tezinde baz blmlerinde intihal yapt gerekesiyle Federal Eitim Bakan Annette Schavan'n unvann elinden ald. .................. 334 GORDANO BRUNO................................................................................................................ 336 GORDANO BRUNONUN HERMETK YN....................................................................... 337 Aytun ALTINDAL, Trkiye'de Ve Dnyada Casuslar isimli eserinde Giordano Bruno hakknda u bilgileri vermektedir........................................................................................................................ 339 GORDANO BRUNO (1973) Film ......................................................................................... 341 HASTALIIN STESNDEN GELMEK........................................................................................... 342 KANSERDE KORKUN DDA...................................................................................................... 347 'ONAYLANMI ETKN KANSER AISI YOK'.................................................................................. 349 HAYATINA MASA BAINDAN MI BAKIYORSUN?.................................................................... 350 NOSTRADAMUSUN KEHANET HAKKINDAK GRLER............................................. 352 NOSTRADAMUS (II) Discovery Channel............................................................................ 352 (Tekerrr eden Tarih Adna) LON ROUILLON: TRKYEY SAVUNUYORUM ......... 355 ELENLER VE TRKLER.......................................................................................................... 355 LON ROUILLON: TRKYEY SAVUNUYORUM............................................................... 358 TRKYE VE TRKLER KONUSUNDA BLGSZLK.......................................................... 362 BU BLGSZLK YUNANLILAR TARAFINDAN SMRLMTR ................................ 363 BU BLGSZLK ERMENLER TARAFINDAN SMRLMTR................................... 365 BU BLGSZLK NGLZLER TARAFINDAN STSMAR EDLMTR............................. 369 ORTODOKS TEHLKES......................................................................................................... 371 SON SZ ................................................................................................................................... 374
10. 10. 10 Yazlar EK .............................................................................................................................................. 375 TRKYE HAKKINDA............................................................................................................. 376 GEMMZE NN DUA ETMELYZ? VE BULUT ATLASI / CLOUD ATLAS (2012) II.YAZI.......... 378 Bulut Atlas / Cloud Atlas (2012) Film ....................................................................................... 382 PCCO (2010) Film................................................................................................................. 383 HAPSHANENN DOUU- Michel Foucault ...................................................................... 383 150 yldan beri, hapishanelerin gereklilii iin varsaylan yedi evrensel ilke ........ 384 HAPSHANE ZM M?...................................................................................................... 389 DNDR OLAMIYORLARSA, EN AZINDAN NSANLARA KARI EDEPL OLSUNLAR. *Pascal+ .... 390 SANATTAK GEREK VE DORAN GRAYN PORTRESNDEK LORD HENRY WOTTONUN DLNDEN OSCAR WLDE'N FKRLER............................................................... 393 DORAN GRAYN PORTRESNDEK LORD HENRY WOTTONUN DLNDEN OSCAR WLDE'N FKRLER.............................................................................................................................................. 394 TRK MLLET ............................................................................................................................ 398 HAKKAT NEDR?........................................................................................................................ 399 Bulut Atlas / Cloud Atlas (2012) Film ....................................................................................... 399 NGLZ GZL BELGELERNDE TRKYE KTABINDAK KRT SORUNUNU HAZIRLAMA LE LGL GZL BELGELER.................................................................................................................................... 401 ngiliz Gizli Belgelerinde Trkiye / Trkiyede "Krdistan, Ermenistan" Oyunlar ............. 410 AMOUR/ Ak (2012) ............................................................................................................. 424 AK ........................................................................................................................................... 425 Siyasetten skldm. Hi bir ey deimiyor zira. eytana ruhunu satanlara satamaktan da bitap dtm. En iyisi insann kendine dnmesi galiba. Bu nedenle bu hafta aktan ve Aktan bahsediyorum..................................................................................................................................... 425 vo MOLNAS /Dier Tm Yazlar.............................................................................................. 427 KARUNLARIN SONLARI HEP AYNIDIR ............................................................................... 432 BENDE BU YAYLADAN AHA GDERM ...................................................................................... 434 BLMEK VEYA BLMEMEKTE PAYLAIMIN SINIRI....................................................................... 435 ZETGEST: KOVA AI MUHALEFET................................................................................ 440 New Age siyasete giri.......................................................................................................... 440 Ekonomik tetikinin zrvalar............................................................................................. 441 Din eletirisi karikatr...................................................................................................... 442 Maarada yaayan Araplar ve 11 Eyll............................................................................. 443 zm ve mcadele nerileri ............................................................................................. 443 Sonu yerine........................................................................................................................... 444
11. 11. Yazlar 11 DAMGALANIYORUZ............................................................................................................... 445 CAM KIRILDIINDA............................................................................................................... 446 CAM KIRILDIINDA............................................................................................................... 447 TUZAK...................................................................................................................................... 448 HZ. DEMN ELMASI, GNMZN MARKASI ............................................................... 449 ROTANIZI DETRN.......................................................................................................... 451 DUYULAR VE DUYGULAR ..................................................................................................... 452 P NN HAKKAT EHRNE YOLCULUU...................................................................... 453 LFE OF P/ Pi'nin Yaam (2012)....................................................................................... 456
12. 12. Yazlar 13 BRLEM MLLETLER ZEMNNDE FLSTN MESELES Filistin sorunu 64 yllk gemiiyle Guinness Rekorlar Kitabna rakipsiz ekilde dnyann en uzun problemi olarak girmeli. Dnyada yaptrm gc olan tm devletlerin aktif katlmlarna ramen 64 yldr durdurulamayan kan, insanlk tarihi asndan bir yz karas haline geldi. Bu konuyu kim zer, nasl zer. sorusu 64 yldr karln bulamad. Belki de uygulanan yntem veya uygulamaclar deitirmek zme daha abuk ulamay salayabilir. Yllardr belirsizlikten beslenen ve byyen srailin konuyu zmesini beklemek safdillik deilse de en azndan yakn tarihi iyi okumamak olarak alglanmal. Filistin tarafndan zm beklemek ise ok ar bir yk, kaldrma kapasitesi dk olan birinden istemek gibi orantsz bir istek olacaktr. G dengesinin olmad yerde bar aramak tarihi gereklerle uyumuyor. srail gibi gerek lkesi iinde, gerek lkesi dnda siyasi, ekonomik, militer ve hepsinin tesinde sosyal dokusu en iyi entegre ve organize olmu bir lke ile masaya oturmak iin en az onun kadar gl olmak gerekecektir. Ortadou asndan bakldnda bu gc dengeleyecek bir g henz grnmemektedir. Bu dengesizlik tek yanl politikalarn uygulanmas karsnda kat defansif (savunma) ve reaksiyoner davran biimleriyle dengelenmeye allmaktadr; ama elde edilen sonu 64 ylda srekli gelien bir srail karsnda en temel isteklerini dahi sorgulamaya balayan bir kar gr ifade ediyor. ncelikle konunun balangc asndan taraflarn oluumu skntl olmutur. srail gibi uluslararas glerin tam desteiyle kurulan bir devleti Filistinliler ile veya Arap birlii ile dengelemeye almak ok byk bir g dengesizlii oluturmutur. Filistin gibi slam lemi asndan Mekke ve Medineden sonra 3. en kutsal mekn ieren bir blge adna slam leminin bir ksmnn taraf olmas eksik katlmdr ve tm slam lemini temsil eden devletlerin tek politika izlemesi gereken en nemli alan olmaldr. Bu salanmadan atlacak admlar netice getirmekten uzak olacaktr. 64 yldr kendini arayan slam medeniyeti bugn gelinen konumda dnden daha yaknlam ve devletler boyutunda olmasa da sosyal yap olarak haberlemenin getirdii olanaklarla ortak deerlerde hzl yaknlaan bir yapya brnmektedir. Arap bahan gibi halklarn zgrleme eilimlerinin ve iktisadi gelimenin, sivil toplumun glenmesine, devletlerin de daha yaknlamasna vesile olaca aktr. u kesin olarak bilinmelidir ki, Filistin meselesinde srailin 64 yllk tavr bar szcn ve savunma szcn farkl boyutta kullanmaktadr. Buna bir rnek olarak 3. milenyumun bandaki konumasnda o gnk srail babakan olan Ehud Barak, dnyann tm devlet bakanlarna hitaben yle diyor: Kuds srail'in ebedi ve ezeli bakentidir, imdi sizi onurlu bara davet edi- yoruz. Dnyann gz nnde bu sz yle anlamak lazm: Siz BM olarak her ne kadar Kuds ile ilgili uluslararas hukuk iinde kararlar alsanz da bunlar biz kenara atarz, dinlemeyiz, Kuds' siz kabul etmeseniz de bakent yaparz, onurlu bar davetimizde hukuku unutun, bizim gcmz grn, Kuds'n statsn kabul edin. Bunun adna da onurlu bar diyerek herkesi memnun edelim." 19 Mays 1942de daha sonra srailin ilk babakan olan o gnk pozisyonu ile Hagannah terr rgtnn ilk bakan Ben-Gurion ngiliz mandasna devlet snrlarnn Nilden Frata uzandn ilan ediyor. Eer sizin genel stratejiniz buysa neden snrlarnz belirleyeceksiniz, daha gidecek ok yol var. Doal snrlara kavuuncaya kadar snr anlamas yapmamak stratejinin bir paras olmal.
13. 13. 14 Yazlar 1967 savan mteakip Kudsn tamamn ele geiren srailin o gnk savunma bakan Moe Dayan yapt aklamayla niyetlerini ok ak ifade etmitir: srail savunma gleri (neyi savundularsa) Kuds' kurtarmtr, (acaba igalci kimdir?) Bizler paralanm ehri, srail'in bakentini, yeniden birletirdik. Bu mukaddes mekna ondan bir daha asla ayrlmamak zere dndk." 4 Temmuz 1967 BM genel kurulu igali geersiz saymtr; ama 45 senedir bir deiiklik olmamtr. 1949 tarihli Cenevre konvansiyonu hkmne gre, bir devlet igal ettii topraklan sava ile mlkiyetine geiremez. Uluslararas hukuk bunu sylyor; ama srail demografik deiikliklerle fiili durum oluturmaya devam ediyor. Bar ise ok krlgan bir durumdur. Her isteyen taraf asndan her an bozulabilir. Dolaysyla belirgin fikir ve bar istedii, en azndan srail asndan elzem deil, tam aksine balaycl olan yanl bir stratejidir. Yine 10 yl sonra bugnk srail Dileri Bakan da benzer bir ey sylyor. 28 Eyll 2010 BM genel kurulu zm olarak: Demografik gereklerden yola karak snrlan belirleyelim." Diyor. Yani: Biz yllarca igal yaptk siz BM'de bunu knadnz ve aleyhimize kararlar aldnz, igal ettiimiz yerlere yerleim yerleri yaptk, siz knadnz, bu yerleimler uluslararas hukuka aykr dediniz ama btn bunlar bo verin biz glyz hukuku kenara koyun gereki olun siz bizle uraamazsnz." Demeye getiriyor. Konunun dier bir nemli yan da demografik (Nfus bilimiyle ilgili) yapsn srekli gelitiren srailin su ihtiyacdr. Savalar toprak amal grnmekle birlikte SU DURUMU, blgeyi her an yeni savalara gebe brakmaktadr. rnein GAZZE ERDNDEN SRALN EKLMES Y BR ZVER GB DNYA KAMUOYUNA SUNULMUTUR. AMA GAZZE SUYU OLMAMASI TBARYLE SRAL N STRATEJK BR TOPRAK DELDR AMA SRALL HBR YETKL BATI ERADAN EKLMEY AZINA ALMAMAKTADIR. NK BATI ERA SRALE SU SALAMAKTADIR. BM raporlarna gre srail Lbnann gneyini gvenlik gerekesiyle igal etmitir; ama bu blgede uluslararas hukuka ve Cenevre szlemesine aykr olarak blge suyunu elde etmek iin boru hatt dendii ve yllk 500 milyon m3 su ald ortaya kmtr. Blgedeki Litan rmann suyunu kullanmak eski bir Siyonist hayalidir. SRAL KURULURKEN HEM WEZMANN KUZEY SINIRININ LTANI OLMASINI STEMTR. Bu strateji ok ncelerden balam 1926 ylnda Yahudi mhendis Pinhas Rutenberge ngiliz ynetimi, eria ve Yermuktan hidroelektrik enerjisi salamak iin 75 yllk bir ayrcalk vermi. Dolaysyla Araplar bu sularda uzun sre baraj yapamamtr. 1967 Arap srail sava da, suyun kymetini anlayan Arap lkelerinin Ocak 1964te yaptklar ilk zirvede ve Eylldeki ikinci zirvede ERA NEHR ve onu besleyen kaynaklarn akn deitirme karan alm. 1965 Eyll aynda giderlerini Msr ve Suudi Arabistan demeyi taahht etmi ama 1966 ylnda toplant yaplamamtr. 1967 ylndaki Hartum toplantsnda Nehir konusu ar yenilgiden dolay gndemden kalkmtr. 320 km bir nehrin neminden dolay srail acil mdahale ile can damarlarna dokundurtmam, dier igalleriyle su hrszl dahi yapmtr. Btn buna ek olarak ABD bakan Obama 23 Eyll 2010 tarihinde sraili yle tanmlyor. srail egemen bir devlettir ve Yahudi toplumunun tarihi lkesidir
14. 14. Yazlar 15 Byle bir ifade tm dnya hukuk normlarnn srail iin nasl eilip bkldn grmek iin yeterlidir. Egemenlik tarihten gelen bir hak olarak 4000 yl geriye gtrlebiliyorsa bizzat ABDnin kendisi nereye gidecek. Bu temel varsaymn doru olduunu bir an kabul etsek acaba btn dnya corafyas nasl bir yeni grnm alr. srailin yllarca syledii bir tezi savunann ABD bakan olmas konuyu kavramak asndan nemli. Hele bunu syleyen Afro-Amerikan (Siyahi) bir kimlikle bunu sylyorsa ABD iindeki lobilerin gcn ve srailin pazarlk masasnda sadece Filistinin yer almasnn ne kadar orantsz bir gle konuulduunu anlamak bakmndan ok nemlidir. Amerikann sraile ak desteini kuruluundan bu yana vermesi onun ara buluculuk vasfn ortadan kaldrmtr. nemli gvenlik konseyi kararlarnn srekli vetolarla uluslararas yaptrmlar bloke etmesi de sraili martmtr. Dolaysyla ABDnin arabuluculuk pozisyonundan ekilmesi gerekmektedir. slam lemini temsilen slam ibirlii tekilatnn Filistin taraf ile birlikte toplantlara girmesi Filistinin elini glendirecektir. srailin uluslararas yaptrmlarna ABDnin engel olmasna karlk slam lkeleri toplu ekonomik yaptrmlar ok sk olarak uygulamaldr. Buna ek olarak konuya BMde destek veren tm lkelerle birlikte uluslararas Filistin konferans dzenlenerek bu hukuksuzlua, ekonomik yaptrmlarla bir cevap verilmelidir. Konu militer zmden ziyade uluslararas hukuk platformlar ve barl eylem planlan ile desteklenmeli ve uluslararas vicdan harekete geirilmelidir. 29 Kasm 1947 Gvenlik Konseyi 181 nolu karar ile Filistinin ikiye blnmesine karar verdi. %54Yahudiler %46 Araplar Daha ortada srail devleti yoktu. ngiliz mandas devam ediyordu. O gnk nfusun %68i Arap olmasna ramen ve toprak mlkiyetinin %93,5i Araplarn olmasna ramen bu karar alnmt; ama bu bile ana stratejiye uymad iin srail devletinin kurulmasndan sonra yeterli olmad. Bugn gelinen noktada 67 snrlar dhil srail ok daha farkl taleplerle bar istediini syleyebiliyor ve bu karan alan BMi, srail Babakan Netanyahu 23 Eyll 2011 konumasnda: Samalklar tiyatrosu... olarak nitelemekten ekinmiyor ve genel kurulun 27 kararndan 21 i sraili knamtr diyerek kendi hukuksuzluunu itirafta bulunuyor. Var olan en nemli gerek ise slam leminin bu konuya tepkisel yaklamlar hari iyi organize olamadn gstermektedir. lmler olduka akla gelen Filistin meselesi tarihi, hukuki ve siyasi bilginin ok youn retilmesini gerektirmektedir. Uluslararas devlet hukukuna en ok ihtiyacmz olduu dnemlerde yeterli uzmanlarn olmay, tarihi vesikalarn ve belgelerin retilmemi olmas, sosyal yapda sivil toplumun derinlememesinden kaynaklanan ortak tavr eksiklii ve lkeler aras ve bilhassa slam lkeleri aras koordinasyon eksiklii konuyu uzatmakta ve geerli bir bar oluturacak yegne taraf olan slam dnyasnn bir btn olarak ortaya kmasn engellemektedir. Yeni ortaya konulan stratejide de BM zm platformu deildir. Ancak, Filistin tarafyla bu ii biz zebiliriz bakas karmasn diyor. Btn bu deerlendirmelerden sonra unu ifade etmek isterim ki belki uluslararas vicdann temsilcisi olmas beklenen yegne platform BMdir. Kuruluundaki ve yapsndaki arpklklarn giderilmesi konusu nemli olmakla beraber uluslararas diyalogun yegne kabul edilmi kurumudur. Bu platformu srailin dlama abas, esasnda yaplanlarn uluslararas vicdan tarafndan kabul grmediini, knamalarn bir gn kendinin tamamen dlanabilecei korkusunu tadn gstermektedir.
15. 15. 16 Yazlar alma bizden Tevfik Allahtandr. Erol YARAR Filistin Platformu Bakan MUKADDME nsanlk tarihinin en nemli ve trajik olaylarndan birisi phesiz yzyl akn bir sredir yaanmakta olan Filistin sorunudur. 1948 ylnda srail Devletinin kurulmas ile bu sorun daha pekimi ve uluslararas politikann ve hukukun gndemine daha ok girmi olsa da sorunun temellerinin 19.yyn son dnemlerine dayandn belirtmek gerekmektedir. Yzyllar boyunca skntl dnemler geiren ve zellikle Avrupada uradklar kt muamele nedeniyle dnyann birok yerine dalm olan Yahudileri tek bir at altnda toplamak zere bir devletin kurulmas ynndeki giriimler 19. yyn son eyreinde hz kazanmtr. zellikle dnemin en nemli aktr olan ngilizlerin desteini alan Yahudiler, Osmanl mparatorluundan Filistin Blgesinden toprak satn alma talebinde bulunmulardr. Bu talebin geri evrilmesi zerine farkl siyasi giriimler balatlarak Filistin topraklar ncelikli olmak zere Yahudiler iin bir devlet kurulabilecek yer arayna giriilmitir. I. Dnya Savana doru giden srete ngilizler ve Franszlarn Dnya siyasetine yn verme giriimleri ve balatm olduklar topraklan paylam sreci Filistin sorununun en nemli krlma noktalarndan birisi olmutur. 1917 ylnda ngiliz sava kabinesinin Dileri Bakan olan Althur Balfourun giriimiyle balatlan ve Yahudilere bir devlet kurulmas fikrini tayan deklarasyon srail- Filistin atmasnn da en nemli temellerinden birisidir. Bakan Balfourun ismiyle anlan bu deklarasyon Filistin topraklarnda bir Yahudi Devletinin kurulmasna verilecek destee ynelik bir beyan olarak nitelendirilebilir. Nitekim Althur Balfour, uluslararas Siyonist hareketin liderlerinden olan Lord Rothschilde bir mektup gndererek ngiliz Hkmetinin Filistin topraklarnda bir Musevi devleti kurulmas iin gerekli destei vereceini ifade etmitir. Bunu takip eden srete, Osmanlnn Orta Douda- ki topraklarnn ngiliz ve Franszlar arasnda paylald Sykes-Picot Anlamas da bu durumu pekitiren bir unsur olmutur. Osmanl mparatorluunun yklmasnn ardndan ngiliz ve Franszlar arasndaki paylam sonucunda Filistin topraklar ngilizlerin kontrol altna girmitir. Daha nceden hazrlklarna balanan ve ngiliz yetkililer tarafndan Musevi devletinin kurulmas iin gerekli destein verilecei ynndeki taahhdn bir sonucu olarak bu dnemde Filistin topraklarnda Yahudi yerleimi balamtr. Ancak Yahudilerin bugnk Filistin blgesine yerlemesinin olduka uzun bir gemii vardr. Milattan nceki dnemlerden itibaren blgeye yerleen Yahudiler sonraki dnemlerde de glerini devam ettirmitir. Osmanl Devleti 1517de Filistine girdiinde kayda deer miktarda Yahudi ile karlamt. 1880lere kadar Yahudi g azalarak da olsa devam etmitir. Doksan harbinden sonra siyasi bir durum arz eden Yahudilerin Filistin blgesine g meselesi Theodor Herzlin abalaryla zirveye ulamtr. Osmanl Devleti Filistine Yahudi gn engelleme konusunda taviz vermemesine ve eitli snrlamalar getirmesine ramen Yahudiler belli oranlarda da olsa Filistine yerlemeyi baarmlardr. Dier taraftan, 1880lerde Rusyada kan Yahudi aleyhtarlndan (anti-semitizm) kaan Yahudilerin bir ksm da Filistine yerlemitir. Bylelikle 1882de 6 yerleim merkezi ve 22.000 dnm arazisi olan Yahudiler, bunu 1900de 22 yerleim yeri ve 220.000 dnm araziye ykseltmilerdi. Ayn srete blgedeki Yahudi nfusu da 25.000i amt. 1922de 84.000, 1932de ise Filistindeki Yahudi nfusu 181.000e ulamtr. Sadece 193335 yllan arasnda Filistine olan Yahudi g 134.540dr. 20. yzyln bandan itibaren Araplarn tepkisinde rol oynayan en nemli etken ite bu Yahudi gleri olmutur. 1921,1929, 1933 ve 193738 yllarnda iddetli atmalar olmutur. ngiltere bu atmalara zm bulmak amacyla 1939da Filistine yaplacak Yahudi glerini ciddi oranda snrlad. Bu durumun sonucu olarak Yahudiler Filistine kaak girmeye baladlar. Filistin topraklarnda Yahudi nfusunun artmas ve II. Dnya Sava sonrasnda kurulan Birlemi Milletlerin (BM) srail Devletinin kurulmasn gndemine almasyla Filistin Sorunu uluslararas arenada da daha kapsaml olarak yer tutmaya balamtr. II. Dnya sava sonrasnda ngiltere
16. 16. Yazlar 17 meseleyi 2 Nisan 1947de Birlemi Milletlere gtrd. B.M. Filistin Komisyonu, yapt incelemelerden sonra raporunu yaymlad. Buna gre komisyon oy birlii ile Filistinin bamszln teklif ediyordu. 27 Kasm 1947de Filistin komisyonu Filistinin Araplarla Yahudiler arasnda taksimine karar verdi. Bu karara gre Kuds ehri milletleraras bir statye sahip olacakt. Trkiye ise Arap lkeleriyle beraber bu taksimin aleyhinde oy vermiti. Netice itibaryla Filistindeki kuvvetlerin ekilmesinden bir gn nce, 14 Mays 1948 gn Tel-Avivde toplanan Yahudi Milli Konseyi, srail Devletinin kuruluunu ilan etti. Ayn gn Amerika Birleik Devletleri sraili tandn bildirdi. srail devleti kurulur kurulmaz, Msr, rdn, Suriye, Lbnan ve Irak ordulan sraile sava ilan etti. Bylelikle de Birinci Arap-srail savalar balam oldu. Bu savalar bir yl kadar srd ve Araplarn malubiyetiyle neticelendi. Bu savalar ilerleyen yllarda 1956 Svey Krizi, 1967 Alt Gn Sava ve 1973 Yom Kippur Sava takip edecekti. Bylece Filistin Sorunu tm dnyann yakndan takip ettii nemli bir atma alan haline gelmitir. Bu erevede bu almada BM bnyesinde devletlerin 2000 ylndan itibaren yapt konumalar zerinden Filistin sorununa yaklamlar ve atmann ana unsuru olan srail ve Filistinlilerin ise ne tr dayanaklardan hareketle siyaset izledikleri birincil azdan aklama ile ortaya konulmaya allacaktr. Birlemi Milletler Genel Kurulu bnyesinde yaplan ve devletlerin st dzeyde temsil edildii Genel Mzakere oturumlar bir devletin genel politikasn ifade etmesi anlamnda nem tamaktadr. Genel Mzakere oturumlarnda yaplan konumalarn dorudan bir balaycl olmamakla beraber bu konumalar bir devlet adna tm dnyaya yaplan resmi aklama olmas nedeniyle devletlerin alglamalarn ve siyaset yapma ekillerini kavrama asndan hayati bir konuma sahiptir. Nitekim BM gibi devletlerin kendilerine meruiyet zemini saladklar bir kurumun ats altnda yaplan bu konumalar dnya siyasetinde tezahr eden gelimelere ynelik devletlerin yaklamlarna dair bizlere nemli ipular vermektedir. Aynca her yl gerekletirilen yeni oturumda devletlerin olaylara yaklamlan balamnda da bir sreklilik ya da deiim analizi yapmak mmkn olmaktadr. Bu erevede Filistin Sorununun en nemli zm noktalarndan birisi olarak kabul edilen BMnin Genel Kurul bnyesindeki Genel Mzakereleri sorunun konuma dair nemli yer edinmektedir. Gerek srail ve Filistin gibi bu sorunun dorudan taraf olan siyasi yaplan temsil eden konumaclarn gerekse bu sorunla ilgilenen dier devletlerin aklamalar srail ve Filistin arasndaki uzun yllardr devam eden atmaya ynelik nasl tavr alnd ya da uygulanan politikalarda ne tr deiimlerin ortaya ktn bize gstermektedir. zellikle bata sorunun dorudan taraflar ve ardndan dier nemli glerin aklamalarn dikkatle analiz ettiimizde atmann boyutu ve alglamasna dair olduka kapsaml fikirler elde etmek mmkn gzkmektedir. Filistin Sorununun balamasnn en nemli nedeni phesiz srail Devletinin Filistin topraklarnda bamszln ilan etmesi ve bunun sonucunda uluslararas toplumun ve BMnin srailin bamszln tanmasdr. Bu andan itibaren srail ve Filistin atmas sadece yerel bir sorun olmann tesine geerek uluslararas bir hviyet kazanmtr. Bu durum sadece kresel glerin ya da farkl devletlerin bu sorunun bir taraf olmasndan ziyade ayn zamanda BM tarafndan da tannm ve meruluk iddiasnda olan bir devletin fiili igal siyasetini devam ettirmesi ve uluslararas hukuka muhalif uygulamalar gerekletirmesinden kaynaklanmaktadr. Nitekim BM Gvenlik Konseyi tarafndan srail aleyhine alnm olan 200 akn karar bu adan nemli bir gstergedir. Bir taraftan meruluk vurgusunu yapan ve demokratik bir lke diskurunu yrten srail Devleti bir taraftan da uluslararas hukukun gerekliliklerini yerine getirmeme hususunda direnmekte ve siyasi manevralarla kendisine daha fazla alan amaya almaktadr. Bu balamda, srail Devleti adna BM Genel Kurulu bnyesindeki Genel Mzakereler de 2000 yl sonras yaplan grmeler srailin genel tavrn ve siyaset retme dinamiklerini anlama asndan olduka nem tamaktadr. srailin Genel Mzakerelerde yapt konumalar mercek altna alndnda srekli olarak Yahudi inancna vurgunun yapld, Tevrattan alntlarn konumaya eklendii ve Yahudi teolojisi erevesinde bir siyaset yapma algsna sahip olunduu aka grlmektedir. Konumalarda Kudsn -srailin tabiriyle Yeru alimin- srailin ezeli ve ebedi bakenti olduu ska tekrar edilmektedir. 2000 ylnda srail Dileri Bakan Shlomo Ben-Amiin
17. 17. 18 Yazlar yapt konumadaki ifadeleri srail Devletinin Kudse ynelik planlarnn kaynan gstermek hususunda nemli bir rneklik tekil etmektedir. Bu konumada Ben-Aminin ifadeleri Kuds ile ilgili ifadeleri yleydi: Ancak Altn ann zirvesinde dahi Mslman spanyann mucizeleri ve sefas arasnda dahi halkmz hibir zaman Kudse olan hasretlerini ve hayallerini terk etmediler. Bu durum sekiz yz yldan uzun bir sre nce air Yehuda Halevinin msralarnda da vurgulanmtr: Kalbim Douda atyor, ancak ben Batnn en uzak kesindeyim. Batnn derinliklerinden sanadr hasretim. Soykrm ve dalmlk yznden bir yana savrulmu kk bir ulusuz ancak mirasmz zengindir. Mslman bir kaynaa gre srail halknn gnlerinde Kuds Kahire ve Badattan daha byk bir blgeydi ki bu blge bizim ezeli bakentimiz Kudstr ve Tek tanrl dinlerin mesaj insanla buradan yanstld. Kudsteki kutsal meknlar Yahudi inanc, kimlii ve tarihinin tam kalbinde bulunmaktadr. Son iki yzyldr Yahudiler gnde kez ibadetlerinde Harem-i erife dnmektedirler. Eer seni unutursam Yeralim, sa elim kurusun. Eer seni anmazsam, dilim
18. 18. Yazlar 19 damama yapsn. Bu duay okudular mutlulukta ve zntde. En azndan biz tm kutsal meknlar zerinde zel hak iddia etmiyoruz. Pey- gamber Ishakn mjdeledii gibi: Benim evim tm insanlar iin badet Evi olarak anlsn. Grld zere bu ifadeler srailin temel felsefesi ile ilgili nmze ak bilgiler koymaktadr. Kuds ezeli ve ebedi bakent olarak kabul eden ve onu unuttuu takdirde sa elinin kurumas iin dua eden bir dnce biiminin rn olarak siyaset retilmesi Filistin topraklarnn srail nezdinde meru ve hak edilen topraklar olduunu gstermektedir. Nitekim mzakereler esnasnda yaplan bir konumada Vaad edilen topraklar artk umut vaad ediyor eklinde ifade, srailin Yahudi inanc temelli bir devlet olduunu ve bu felsefe ile hareket ettiini gstermektedir. srailin konumalar incelendiinde gze arpan nemli hususlardan birisi de Siyonizm dncesini merulatrma abasdr. srail Devletinin Siyonist dnce ekseninde siyaset rettiini BM Genel Kurulunda ak bir ekilde ifade etmesi srailin devlet yapsna dair soru iaretlerini pei sra getirmektedir. Siyonizmin bir bakaldr olduu bizzat srail Devlet adamlarnca BMde ifade edilmektedir: ou bakaldr bir sisteme kardr; Siyonizm kadere kar bir bakaldrdr. Siyasi gereklikler dnyasyla tekrar karlamamzn bu ifadesi 1948 ylnda Yahudi Devletimizin kurulmasna bizi tamtr. Bu ibare srailin Siyonist bir devlet tanmlamasn kabul ettiini gstermektedir. Ayn ekilde baka bir konumada srail kurucularnn Siyonist vizyonu, dnyay yle bir duruma getirmekti ki bu kadim yurdumuz insanlarmz zulmden koruyacak bir cennet olarak hizmet etsin. Yahudi insanlarn modern dnemde kendi kaderini belirleme hakkn yerine getirebildii bir yer! Demokrasinin bir burcu ve tm vatandalarna frsat salayan bir lke! ibaresi Siyonizm zerinden siyaset reten bir devlet varln aka ispat etmektedir. Bununla birlikte Siyonizm ve demokrasinin birlikte zikredil- mesi ve srailin demokratik bir lke olduunu ve bunun Siyonist vizyon sayesinde gerekletiinin ifade edilmesi de tartlmas gereken nemli hususlardan birisidir. Genel Mzakerelerdeki konumalara bakldnda srailin ift devletli bir bartan yana olduu grlmektedir. Srekli olarak gemie vurgunun yaplmas ve Araplarn gemiteki teklifleri deerlendirmediini ifade etmeleri uluslararas toplum nezdinde bir meruiyet salama giriimi olarak da okunmaktadr. Bununla birlikte zellikle Ehud Barakn 2000 ylndaki Milenyum Zirvesi nedeniyle gerekletirilen zel oturumda yapt konuma esnasnda ARTIK RUBCON NOKTASINDAYIZ VE HBRMZ ONU TEK BAIMIZA GEEMEYZ. ynndeki ifadesi srailin bar hususunda istekli bir tavr sergilemeye altn gstermektedir. Roma mparatoru Jl Sezarn M.. 49 ylnda Lejyonu ile birlikte nehri gemesine atfta bulunularak kullanlan Rubiconu gemek deyimi geri dn olmayan bir yolda daha ileri gitmek anlamna gelmektedir. Bu balamda Barakn bu deyimi zellikle kullanmas srailin de bar bir zorunluluk olarak grmeye baladnn ifadesi. Bana dair mesajlann srailli yetkililer tarafndan verilmesiyle birlikte 11 Eyll saldmla- nnn sonucu olarak terrizm zerinden bir meruiyet salanmaya alld ve Filistin Sorununa yaklamda srailin terre kar mcadele (!) erevesinde kendisine bir saha amaya alt grlmektedir. 11 Eyllde gerekleen saldmlann ardndan imon Peresin BMde yapt konumada ABDye ynelik yaklam srail nezdinde ABDnin konumu gsteren nemli bir rnektir. Peres bu konumasnda unlan ifade etmitir: Amerika yalnzca yeni bir dnya deildir. O byk bir kurum ve tepenin zerindeki parldayan bir ehirdir. Yalnzca somut bir yap deil, ayn zamanda salam bir dncedir. Amerika'ya saldrabilirsiniz, onu
19. 19. 20 Yazlar incitebilirsiniz ancak onu yok edemezsiniz. Amerika'nn terrizm ile sava hepimizin savadr. Biz derken bu Oturumda bulunan her bir lkeyi ve bu gezegendeki her bir insan kastediyorum. Bu konumann ardndan bir yl sonra yine Peres BMde ABD ile ilgili benzer ifadelerde bulunarak srail ve ABD arasndaki dostluun ne tr bir dereceye sahip olduunu gstermeye almtr. Ayn zamanda bu ifadeler ile srail, ABDnin dnya zerinde nasl bir misyona sahip olduu ynnde de tm devletlere bir mesaj vermeye almaktadr. Peres bu konumasnda unlar ifade etmitir: Hedef bu sefer Amerika Birleik Devletleriydi. Daha nce kendi zgrlk ve hrriyetlerini savunan birok ulusa yardm etmi olan Amerika Birleik Dev- letleri. imdi, A.B.D ye kendi zgrln korurken bizim zgrlmz savunma grevi ile meydan okundu. Kendi hayatn korurken bizimkilere siper olmas iin yaplan bir meydan okuma. Dnya Ticaret Merkezi'ne yaplan saldr zamanmzda yeni bir ayrm ortaya kard: lme ve acya neden olan ve bunlar telkin eden bir grubun yaratt ayrm. Bu ayrmn yanl tarafnda duranlar; eitlilii ve heterojenlii barndran, her inanc ve dnceyi barna basan zgr dnyay ve her bireyin farkl olma ancak yine de huzur ve gvenlik ierisinde yaama hakk olduu prensibini yok etmeye alanlardr. srailin ABD zerinden terr n plana kararak tm insanla dair yapt arlarnn ardnda Filistinlileri terrist olarak gsterme amacnn yatt konumalarda grlmektedir. ntihar saldrlarndan ska bahsedilmesi ve hayatn kaybeden sivil sraillilerin rnek gsterilmesinin temel nedeni terre kar mcadele verme sylemini glendirmektedir. Hamasn bir terr rgt olarak adlandrlmasna ek olarak Yaser Arafatta tehlikeli bir isim olarak ve srailin ban iin verdii mcadeleyi baltalamaya alan bir figr olarak gsterilmeye allmaktadr. 2003 ylnda srail Dileri Bakan Silvan Shalom tarafndan gerekletirilen konumada Arafat aleyhine kullanlan dil olduka farkl ve sulayc bir sluba sahiptir: Bu korkun acdan Yaser Arafat direkt olarak sorumludur. Otuz yldan fazla bir sredir, halkn terr yoluna sevk etmitir; adam karmaktan intihar saldrsna uzanan bir yelpazede. Ve her zaman srail'in acsn Filistin'in kazancndan stn tutmutur. Halklarmz arasnda barn nndeki en byk engel olmutur kendisi ve yle kalmaya devam etmektedir. G kaynaklarn kontrol ettii srece de lml bir liderlik ortaya kamayacaktr. Bu Kurul'da daha geen hafta grdmz gibi, Arafat iin oy kullanmak Filis- tinli insanlara kar oy kullanmaktr. Arafat kazand zaman terrizm kazanr ve biz- hepimiz- kaybederiz. Uluslararas topluluk Arafat'n yardmna komak yerine Filistin halknn gerek karlarnn yardmna komaldr. Uluslararas topluluk, Arafat onlar ykm ve terr yoluna daha fazla yneltme- den, hemen imdi bunu yapmaldr. Daha nceki yllarda Arafatn bar iin nemli abalar sarf ettii ve bu yoldan gidilmesi gerektii ifade edilirken zellikle 11 Eyll sonras ABDnin ban ektii kresel terre kar mcadele sylemi erevesinde srailin buradan kendisine frsatlar salamaya alt gzkmektedir. BM ve uluslararas toplum nezdinde tannan ve saygnl olan, Filistin davasnn en nemli simalarndan birisi konumundaki ve Filistin halknn temsilcisi olarak defalarca grme yapt ve masaya oturduu Arafat iin srailin kulland bu dil genel diskurda bir deiimin olduunu gstermektedir. phesiz terr etrafnda ekillenen ve yeni gvenlik duvarlarnn oluturulmaya alld kresel
20. 20. Yazlar 21 sistemde srailin bunu deerlendirerek Filistinlilere kar sulayc bir dil zerinden stnlk salama siyasetini benimsedii grlmektedir. srailin konumalarnda gze arpan en nemli hususlardan birisi de srailin BMye ynelik eletirisidir. zellikle son yllarda bekledii destei alamad iin srail, BMnin ilevselliini ve meruiyetini sorgulamaya balamtr. Uluslararas toplumdaki konumunun BM tarafndan tannmasyla merulat gereinden uzaklalarak srailin BMye kar olduka sulayc bir tavr taknmaya balad grlmektedir. Benjamin Netenyahunun 2011 ylnda yapt konuma esnasnda kulland ifadeler srailin BMye ynelik deien yaklam iin gzel bir rnek tekil etmektedir. Bu konumasnda Netanyahu yle hitap etmitir: Evet, bu BM kurumunun talihsiz bir yndr. Bu samalklar tiyatrosundan baka bir ey deildir. Bu tiyatro yalnzca sraili zalim olarak gstermekle kal- mamakta; ayn zamanda gerek zalimlere de baroller vermektedir: Kaddafinin Libya's BM nsan Haklar Komisyonuna bakanlk yapt, Saddamn Irak BM Silahszlanma Komitesine bakanlk etti. yle diyebilirsiniz: Bu gemite kald! Evet, ite size uan, bugn olan bir ey: Hizbullah kontrolndeki Lbnan Birlemi Milletler Gvenlik Konseyine bakanlk yapyor. Bu aslnda u demek: terrist bir kurulu dnyann gvenliini garanti altna almas gereken bir organa bakanlk yapmakta! Bu hibir ekilde mazur gsterilemez. Yani burada BMde, otomatik ounluk herhangi bir ey iin karar alabilir. G- nein batdan doduu ya da doudan batt ynnde bir karar alabilirler. An- cak una da karar verebilir- zaten verdiler- ki Kudsteki Bat Duvarnn, Yahudi inancnn en kutsal yerinin, gal Altndaki Filistin Topradr. Netenyahunun bu sert ifadeleri srailin birka sene nce BMye bimi olduu rol ve misyona olduka zt bir konumdadr. BM ile ilikilerinin hi olmad kadar iyi olduunun vurguland ve BMnin salad katknn alkland bir durumdan srailli yneticilerin byle bir diskura gemeleri ve Gvenlik Konseyi kararlarn ran, Suriye gibi devletlere ve Hamas ve Hizbullah gibi siyasi yaplara kar uygulamaya koymad gerekesi ile eletirmesi olduka garip gzkmektedir. nk Gvenlik Konseyinin srail aleyhine ald 200 akn karara ramen uluslararas hukuk ve toplumu yok sayan srailin tehdit olarak alglad siyasi yap ve devletlere kar Gvenlik Konseyi kararlarnn iletilmesini istemesi ve bu gereklemedii iin BMyi sulamas olduka manidar bir durum olarak ortaya kmaktadr. Israil-Filistin atmasnn dier bir nemli taraf da Filistin otoritesidir. Bu balamda Filistin otoritesi adna Yaser Arafat, Mahmut Abbas ya da onlar adna konuma yapan dier temsilcilerin beyanatlarnn ortak vurgusunun genel olarak sorunun zlmesi ve ift devlet esasl bir bar anlamasnn imzalanmas zerine olduu grlmektedir. Kuds bakentli bir Filistin devletinin kurulmasna ynelik bir abann iinde olan ve gerek BMde yaplan konumalarda gerekse uluslararas toplum nezdindeki tm dier giriimlerde bunu ncelik edinen Filistin otoritesi, srailin ezeli ve ebedi bakent olarak nitelendirdii Kudse ynelik sylemini iddetle reddetmektedir. Ayn ekilde konumalarda n plana kan hususlardan birisi de srailin Filistinlilere ynelik uygulad iddet politikalardr. Bu erevede Filistinlilerin konumalarnda srailin igal ettii topraklardan ekilmesi ve 1967 ncesi snrlara dnlmesi arzusu grlmektedir. srailin konumalarnda kulland daha saldrgan ve aktif slubun aksine Filistin tarafnn daha naif bir dil benimsedii grlmektedir. Barn tesisi iin bata ABD olmak zere tm dnyay greve armaktadr. gal altnda bir devlet olmann vermi olduu psikoloji ile Filistinin d dnya eksenli bir yardm beklentisi iinde olduu ve bu erevede zellikle ABD ve BM nezdindeki giriimleri memnuniyetle karlamaktadr. Ayrca Filistin Otoritesi adna konumalarn gerekletiren konumaclarn sraile kyasla daha sekler denebilecek bir syleme sahip olduu grlmektedir.
21. 21. 22 Yazlar srail adna yaplan her konumada Tevrattan alntlarn olduu ve Yahudi teolojisi zerinden siyaset retildiinin aka ortaya konulduu ifadeler yer almaktadr. Bununla birlikte Filistinlilerin slamiyet zerinden deil daha ok bar, demokrasi, insan haklan ve uluslararas hukuk gibi kavramlar zerinden hareketle bir sylem gelitirdiini bizlere gstermektedir. Bu balamda srail bir din devleti refleksi ile hareket ederken Filistinlilerin dini bu sorunun zmnde n plana karmadklar grlmektedir. Filistin Sorununu yakndan takip eden lkelerin banda gelen ABD, bar iin belirli bir efor sarf etmesine ve iki devletli bir zm zerine younlamasna ramen sraile kar zmszl krklemesi nedeniyle yaptrm dncesi iinde olmamaktadr. ABD bakanlarnn yapt konumalarda taraflar srekli olarak barn tesisi iin daha fazla almaya davet edilmekte ve blgede akan kann durmas iin samimi admlarn atlmas gerektii belirtilmektedir. Bununla beraber, srailin Filistinlilere ve zellikle de son yllarda Gazzeye ynelik uygulad ambargo ve gerekletii saldrlara dair srail tarafna sert mesajlar vermekten de geri durulmaktadr. Radikal hareketlere kar nlemler alnmas gerektiinin altn izen ABDliler gvenliin tesisi iin zellikle Filistinli slamc hareketlere kar nlemler alnmas gerektiini vurgulamaktadr. Masum Filistinlilerin saldrlarda hayatlarn kaybetmesinden duyulan znt ABD bakanlarnca konumalarnda belirtilirken, terre kar verilen mcadele ve srailin d tehditlerce evrili olduu ve bu nedenle de kendi gvenliini salamaya alt ynndeki ibarelerle srailin saldrlarna meruiyet salamaya allmaktadr. 2011 ylnda ABD Bakan Barack Obamann yapt konumadaki beyanat ABDnin sraile kar yaklam ve Filistin Sorununda tarafsz bir konumda yer alamayacan ve bu erevede ncelikle srailin gvenliini ve karn dneceini gstermektedir. Obamann ifadeleri u ekildedir: Ama unu da ok iyi anlaynz: Amerika'nn, srail'in gvenliine olan ball sarslmazdr. srail ile olan dostluumuz derin ve kalcdr. Bu yzden, kalc barn, srail'in her gn kar karya kald gvenlik endielerini iyi anlamas gerektiine inanyoruz. Gelin kendimize kar drst olalm! srail kendisiyle devaml sava halinde olan komularla kuatlm durumdadr. srailli siviller evlerinde roketlere hedef olmakta ve otobslerinde intihar saldrlarna maruz kalmaktadr. Israilli o- cuklar, blgedeki dier ocuklara srailli ocuklardan nefret edilmesi gerektiinin retildiini bilerek byyorlar. srail, 8 milyondan az nfusu olan kk bir lke olarak d dnyaya baktnda; onlar haritadan silmekle tehdit eden liderlerle karlayor. Yahudi toplumu yzyllardr yklendikleri srgn ve zulm ykn ve 6 milyon insann sadece kendileri olduklar iin ldrlmesinin taze anlarn tayorlar. Bunlar gereklerdir. nkr edilemezler. Obamann bu aklamalar srailin gvenlii iin ABDnin bir bakma her eyi yapmaya hazr olduunu da gstermektedir. Bu balamda srailin gvenliini tehdit edecek unsurlara kar nemli mesajlar da verilmektedir. BM Gvenlik Konseyinin ABD ile birlikte dier daimi yeleri olan ngiltere, Fransa, Rusya ve inin konumalarnda da srail ve Filistin sorununun zmne dair genel mesajlar bulunmaktadr. ncelikle bu devletlerin konumalarnda her yl srail- Filistin sorununa deinmedikleri grlmektedir. Genel olarak Orta Dou politikalar erevesinde ekillenen ve genel mesajlardan oluan ifadeler konumalarda yer almaktadr. Filistin sorununun zikredildii durumlarda ise iki devletli zm nerisi ve blgede akan kann bir an nce durmas ve barn tesis edilmesi ynnde arlar yaplmaktadr. Ayn ekilde BM Gvenlik Konseyinin ald 242 ve 338 nolu kararlarn uygulamaya konulmas ynnde vurgu da konumalarda srekli olarak yer almaktadr. srail ve Filistin sorununu yakndan takip eden ve her iki tarafa da sahip olduu konum ve ilikiler nedeniyle samimi duran Trkiyenin aklamalar da olduka nem tamaktadr. Bilindii zere
22. 22. Yazlar 23 Trkiye, Filistin davasn her daim sahiplenmi ve Filistin Kurtulu rgtne en ok destei veren lkelerin banda gelmitir. Bu balamda tarihsel balara ek olarak son birka on yldaki gelimelerde de Filistine verdii destek nedeniyle Trkiye srail ve Filistin atmasnn en nemli d aktrlerinden birisi haline gelmitir. Ayn ekilde srail ve Trkiyenin mttefiklie varan yakn ilikisi Trkiyenin Filistin politikasnda sraili gz ard etmemesini de beraberinde getirmektedir. Bu erevede Trkiyenin srailin Gazzeye ynelik 2008 ylnn son gnlerinde balatm olduu saldrlara lml bir sluba sahip olduu konumalarda grlmektedir. Genel yaklam akan kann durmas, taraflarn zerine deni yapmas ve barn bir an nce tesis edilmesi ynndedir. Birok devlet gibi Trkiyede Gvenlik Konseyinin 242 ve 338 nolu kararlarnn uygulanmas ynnde arsn konumalarda her daim yinelemitir. Bununla birlikte Gazze saldrlar sonras meydana gelen gelimeler, Trkiye ve srail arasndaki diplomatik kriz ve son olarak Gazzeye ynelik insani yardm tayan filoya yaplan saldrda 9 Trk vatandann hayatn kaybetmesi Trkiye ve srail arasndaki ilikilerinin kopma noktasna gelmesine yol amtr. Bunun sonucu olarak da zellikle 2009 ylnda itibaren yaplan konumalarda sraile kar daha sert bir tutum benimsenmi ve srailin yapt hukuk d uygulamalar Genel Mzakereler esnasnda tm dnyaya duyurulmaya allmtr. Sonu olarak, BM Genel Kurul bnyesinde senede bir defa gerekletirilen ve Devlet Bakan ya da Babakan veyahut onlar temsil eden bir bakann katld Genel Mzakereler devletlerin politikalarn anlama asndan nem arz etmektedir. Herhangi bir balaycl olmayan bu mzakerelerde devletler d politikalarna dair mesajlar vermekte ve dnya siyasetinde nasl bir konumda olmak istediklerini gstermektedirler. Ayrca kresel hale gelmi sorunlara ynelik yaklamlarn da ifade ederek nasl bir yol takip edeceklerinin sinyallerini vermektedirler. Son yzyln en nemli ve karmak sorunlarndan birisi olan srail-Filistin atmas da Genel Mzakereler esnasnda en fazla temas edilen konularn banda gelmektedir. Bu erevede srail ve Filistin gibi sorunun dorudan paras olan taraflara ek olarak dier devletlerin aklamalar da bu soruna dair nasl bir ajandaya sahip olunduunu gstermektedirler. Devletlerin d politika felsefelerini ve belirli hususlarda nasl bir pratik izleyeceklerini ortaya koyan Genel Mzakereler devletlerin gemi yllarda izlemi olduklar politikalarda ne tr deiimler ve sreklilikler gsterdiklerini de anlama noktasnda nemli ipular vermektedir. Yukarda belirtilen erevede Filistin Sorunu etrafnda ncelikle srail ve Filistinin, ardndan ise ABD, ngiltere, Fransa, Rusya, in ve Trkiyenin nasl bir politikaya sahip olduklar birincil azlardan incelenmeye allmtr. Genel Mzakerelerde devlet adna en st dzey temsilcinin yapt konuma o devletin bir bakma resmi politikasnn izah eklinde deerlendirilmelidir. Bu balamda bu kitap iinde yer alan metinler vastasyla bu sorunun dorudan ya da dolayl taraf olan devletlerin 2000 ylndan bu yana nasl bir sre iinde yer aldklar ve ne tr sylemlerde deiiklikler yaptklar gerekletirilen konumalardan kolaylkla analiz edilebilmektedir. Ayn ekilde bu sorunun zmne ne tr nerilerin olduunu ve bunlarn uygulanmasnn ne kadar mmkn olduunu test etmek de bu alma sayesinde mmkn olabilecektir. Kitap iinde birincil azlardan Filistin sorununa dair yaklamlar aktarlan devletlerin 20002011 yllan arasndaki beyanatlar bu srecin ncesiyle de ve sonrasyla da dorudan ilgilidir. Bu balamda bu konumalar hem bundan sonraki yllan anlama ve aklama hem de daha nceki dnemi anlama ve aklama da nemli katklar salayacaktr. Filistin Platformu Kaynak: Birlemi Milletler Zemininde Filistin Meselesi- BM Genel Kurul Konumalar 2000 2011, Genel Koordinatr: Muhammed Hseyin MERCAN eviri: Malik YAVUZ, Filistin Platformu Yaynlar stanbul 2012, s.5-17
23. 23. 24 Yazlar LBERALZM, CUMHURYETLK, SOLCULUK Taha AKYOL atan ve benzeen ynleriyle, cumhuriyetilik, liberalizm, sosyal demokrasi ve muhafazakrlk gnmzdeki tartmalarn temel kavramlar... Byle bir ortamda aydn arasndaki tartma tipiktir: Bugnk Trkiye'de liberalizmin nc isimlerinden Prof. Atilla Yayla... Liberalizmi iddetle eletiren ve kendi siyasi kimliini 'demokrat' olarak niteleyen Etyen Mahcupyan... Ve, sosyal demokrat Prof. Fuat Keyman... ' kiinin tartmas' deyip gemeyin. Trkiye'nin temel sorunlar iin nerilen yaklamlarn teorik dzeyde sergilenmesidir bu tartma. Bir cumhuriyeti ne derdi byle bir tartmada? TRKYE geliiyor, deiiyor; bu sebeple sorunlarmz yeni boyutlar kazanyor, yepyeni sorunlar da ortaya kyor. Bunlar iin dnlen zmler yeni fikirlere veya var olan kavramlarn yeniden yorumlanmasna yol ayor. Liberalizme ve onu savunan Atilla Yayla'ya gre, "birey" temel kavramlardr. Bireyin kimlii devleti ilgilendirmez. Devletin ilevi bireysel zgrlkleri geniletmektir, "zgr ve adaletli" bir toplum ancak byle kurulur. Etyen Mahcupyan ise "kimlik" kavramn ne alyor. zgrl bireyle tarif eden, kimliklere vurgu yapmayan liberalizmi yerden yere vuruyor. Bu tartmay ok yararl bulan sosyal demokrat Fuat Keyman, siyasi zgrlkler anlamnda bir "siyasi liberalizm"i Trkiye iin gerekli gryor ama liberalizme Etyen Mahcupyan'n ynelttii eletirileri ve "kimlikler" sorununun vurgulanmasn hakl buluyor. Gryor ki, "siyaset felsefesi"nin dardan baknca soyut gzken kavramlar birdenbire Trkiye'nin temel sorunlarna ilikin somut yaklamlara dnyor.Onun iin, gnmzde temel sorunlar iyi kavramak istiyorsak, "siyaset bilimi" ve "siyaset felsefesi" gibi disiplinlere vakf olmamz gerekir. Birey ve kimlik Cumhuriyeti bir kimse bu tartmaya katlsayd, tavr ne olurdu? Liberalizmin "birey" vurgusuna da onun karsnda "kimlikler" vurgusunun yaplmasna da itiraz ederdi. Cumhuriyeti ideolojide iki temel kavram "kamu" ve "vatanda"tr; vatanda kamuya kar "vazifelerle mkellef"tir. Cumhuriyeti ideoloji, bir devlet ekli olarak cumhuriyetin benimsenmesiyle yetinmez, herkesin "cumhuriyeti ve laik" olmasn ister, hak ve zgrlkleri pek vurgulamaz. Siyaset bilimci Talmon'un gsterdii gibi, cumhuriyeti ideoloji kolaylkla "totaliter demokrasi"ye kayabilir. Liberalizmle de sosyal demokrasiyle de att nokta burasdr. "Kimlikler" konusuna gelince... Bireysel zgrln tesinde ar vurgulamak bir tr "cemaat haklar" anlayna gtrr. "Kimlikler"in ar vurgulanmas "zgr birey"lerden oluan hogrl ve birlikte yaanlan bir topluma deil, 'kimlikler konfederasyonu' eklinde atmac bir topluma yol aar. Totaliter cumhuriyetilik gibi bu anlayta da "birey" zgr bir kiilik deil, 'btn paras'dr, 'kimliin cemaati' iinde bir para! Devletin totaliterlii ile kimlik cemaatlerinin totaliterlii zgrle edeerde tehdittir. Ben prensip olarak, Atilla Yayla gibi, zgrln esasen bireysel olduu fikrini benimsiyorum. LBERALZM NEREDEN IKTI? 14 Kasm 2005 Taha AKYOL Tarihte ve gnmzde hangi ekonomik, siyasi ve sosyal sorunlara zm ararken liberalizmin gndeme geldiini bazen de neden yasaklandn anlatyor bu kitap. ou akademisyen 44 yazar, 58 balk altnda Osmanl'dan gnmze liberal dnceyi ve servenini anlatyor. letiim'in yaymlad, Tanzimat'tan gnmze "Modern Trkiye'de Siyasi Dnce" dizisinin 7. kitab...Murat Ylmaz "Sunu" yazsnda liberalizmin be temel ilkesini hatrlatyor: BREYSEL ZGRLK VE NSAN HAKLARI, ANAYASACILIK VE HUKUKUN STNL, SINIRLI DEVLET, TARAFSIZ DEVLET, PYASA EKONOMS.
24. 24. Yazlar 25 Ylmaz'n bir tespiti Attil lhan'la da uyuuyor: Osmanl modernlemesi liberalleme anlamndayd, Kemalist devrim liberalizmi tasfiye etti, 1950'de yeniden yola kan liberalizm, bilhassa zal'dan sonra geliti. 'LBERALZM' adl 740 sayfalk kitap letiim Yaynlar'ndan kt. (www.iletisim.com.tr) NAMIK Kemal, zal'dan yz elli yl nce unlar yazm: "Hkmet halkn ne pederidir, ne hocasdr, ne vasisidir, ne de lalasdr!" Namk Kemal, devletin "vazife-i asliyesine" ekilmesini istiyor. "Lalala alm Trkler"in ticaret ve sanayiden uzak kaldn anlatyor. Ahmet Mithat Efendi "millet-i askeriye" olduumuzu, bunun da etkisiyle "sanayide pek ok maharet gsteremediimizi" yazm. Cevdet Paa da benzer eyleri sylyor. (Sf. 46, vd) Abdlhamit de Meclis'i a nutkunda keke tccar bir millet olsaydk diye yaknr. kinci Merutiyet dneminde yaymlanan "Umum- ktisadiye ve Siyasiye" dergisi, ok zengin ve kaliteli ieriiyle, liberalizmi savunur. Maliye Nazr Cavit, Ahmet uayib, Rza Tevfik, Ali Suat, Ahmet Nuri gibi yazarlar... "Teebbs fikrinin olmamas"n geri kalmamzn temel sebeplerinden biri olarak grrler, modernlemeyle giriimcilik ve 'serbesti' arasndaki kuvvetli baa dikkat ekerler. (Sf. 75- 102)"Teebbs-i ahsi ve adem-i merkeziyet" fikrine nclk eden Prens Sabahaddin, Osmanl liberalizminin ayr bir damardr. Kitapta gryoruz ki, kinci Merutiyet dnemi Trklk, slamclk ve Batclktan baka, liberalizm, sosyalizm ve Darwin tartmalaryla da ok canl, ok zengin bir fikir hayatna sahiptir. Devlet, baba deil KTAP, liberal dncenin nde gelen isimleri olarak, Cavit Bey, Halide Edip, Hseyin Avni, Ali kr, Fethi Okyar, Ahmet Aaolu, Hseyin Cahit, Halil Mentee gibi isimleri inceliyor. Bunlar u veya bu dozda Tek Parti rejimiyle ihtilafa dm isimler. Kitabn "Tek Parti, CHP, Kemalizm ve Liberalizm" blmnde ve izleyen blmlerinde Kemalizm-liberalizm ihtilafnn hem felsefi hem siyasi boyutlarn grmek mmkn. (Sf. 189, vd)Adnan Menderes inceleniyor (sf.482-507). Bundan baka kitapta Menderes'e 37 tane atf var. zal inceleniyor (sf. 582- 601). zal'a yaplan atf says 43'tr.Kitapta "Trk Sa ve Liberalizm" yazs sa dncedeki dnm izlemek bakmndan nemli. Kemal Dervi de var elbette. Bu bahiste, CHP'nin "devleti refleksler vermekten teye geemedii" yazlyor. (Sf. 654) Aslnda fikir tarihimizi konu alan bu dizide km 7 kitabn tamam, her aydn iin "olmazsa olmaz" eserlerdir. HANG DEMOKRAS? Taha AKYOL Objektif Gerekten, liberal zgrlkleri iermedii zaman "cumhuriyet" ve "demokrasi" kavramlar byle totaliter felsefelere dnebilir. J. L. Talmon'un "Totaliter Demokrasinin Kkenleri" adl eseri bir siyaset bilimi klasiidir: Kurucu babas J. J. Rousseau olan totaliter felsefeler. Artk Tanr adna deil, ulus, rk veya snf adna, mutlak bir hkimiyet, snrsz bir devlet kudreti! "Kuvvetler birlii" ilkesi, yani yasama, yrtme ve yargnn tek elde toplanmas!..Halbuki liberal demokrasinin alfabesi, kuvvetler ayrl ve devlet iktidarnn bireysel zgrlklerle toplumsal dinamikler lehine snrlanmasdr. DEMOKRAS, devlet gcnn meruiyetini, yetkisini halktan almas demektir. Ama Fransz Jakobenleri de, Hitler de "halk iradesi" deyip duruyorlard! Stalin'in icad da "Halk demokrasileri" idi. Jakoben yazar zdemir nce, yaymlanmasndan yl sonra kefettii liberal Fareed Zakaria'nn "zgrln Gelecei" adl kitabndan alntlar yapyor. Ulus ya da halk adna kurulan otoriter rejimlere kar liberalizmin ynelttii eletirileri alyor, Trkiye'deki 'seilmi' iktidarlara kar 'atanmlar' savunmak iin kullanyor! Zakaria'nn temel tezini arptmaktr bu! Zakaria'ya gre, ister 'seilmi' olsun, isterse farazi olarak 'ulus'u temsil ediyor saylsn, liberalizmin klasik zgrlklerini tanmayan her rejim 'illiberal'dir; liberal zgrlklere aykrdr; ad demokrasi de olsa, cumhuriyet de
25. 25. 26 Yazlar olsa! Bireysel yaratcl ve sosyal dinamizmi engelleyerek sosyal gelimeye de zarar verir. Zakaria'nn kant, tarihte Jakoben Fransa ile brokratik Almanya'nn, liberal ngiltere'ye gre geri kalm olmasdr.Fransa ve Almanya'da devlet, belli bir sosyal ama iin ar yetkilere sahip olmu, toplumu zapturapt altnda tutmas da sosyal dinamizmi frenlemitir. Liberal devlet ise bireyin ve toplumun nn ayor, gelimeyi hzlandryor. Fransa ve Almanya "liberalizm noksan"n kinci Dnya Sava'ndan sonra gidermek suretiyle bugnk seviyelerine ulatlar. (Sf. 65-68) zgrln Gelecei Zakaria'nn kitabn, Trkiye'de yanlmyorsam ilk defa ben tanttm. (Milliyet, 4 Austos 2003) imdi Krmz yaynlarndan tercmesi kt. Demokrasi, cumhuriyet, liberalizm gibi byk felsefelere ilikin tartmalarda son derece yararl olacak bir kitap. Trkiye'de tarihen sanayilemeye, modernlemeye nclk edecek giriimci orta snf gsz kald iin bu ilevi devlet ve brokrasi stlendi, Fransa ve Almanya gibi bizde de 'illiberal', baskc bir 'ilerici' otoriter devlet olutu. Ama, ekonomik ve demokratik gelimeler sayesinde, bugnk Trkiye gl bir giriimci orta snfa sahiptir, modernlemenin lokomotifi artk bu sivil dinamiklerdir ve eski devletl 'ilerici'ler artk statkocudur! Zakaria'nn u satrlar araba ile atn yerini kartrmamak konusunda da tarihsel bir uyardr:"(Gelimenin nn amada) anahtar, dinsel deil, siyasi ve ekonomik reformdur. slamn deiimi zerine vurgu yapmak, meseleyi yanl yere koymaktr. Hristiyanln moderniteye uyumundaki anahtar, Kilise'nin aniden ilahiyatn liberal yorumunu kabul etmesi deildi. Toplumun modernlemesi Kilise'nin de bunu kabuln gerektirmiti..." (Sf. 156)
26. 26. Yazlar 27 POLTKADA DDET SML ESERDEN-Taha AKYOL Taha AKYOL DDET VE TARH "Toplumlar iin byk tehlike, gei dnemlerinde dengeyi kaybetmektir... Deinmemekte ve statik kalmakta direnen memleketler kadar dengeyi kaybedenler de tarihin harabelerine gmlmlerdir." A. CEVDET PAA KANLI YILLAR Tarihte "kanl yllar" vardr. O yllarda insan kan sel gibi akmtr. Belki daha garip ve "anlalmaz" olan, o yllarda kan dkmenin, oluk gibi kan aktmann "kt" deil, "gerekli" grlm olmasdr. Hatta kan dkme, iddet, zulm, ikence, insanolunun aalanmas; o "kanl yllar'da gklere kartlm, yceltilmitir. "Kanl yllar" dediimiz yaygn iddet dnemlerinde, en masum, en uysal hatta maraz i derecede merhamet sahibi bilinen kiiler arasndan bile korkun insan kasaplar kmtr. O dnemler, insan- larn topluca ldrd, insanlarn topluca kana susad dnemler oluyor. Neden byle? En uysal, en merhametli kiiler bile nasl oluyor da birdenbire kasap kesiliveriyor? Daha ilgi ekici, hatta iddet meselesinde dm noktasn tekil eden sorular: "Doutan cani", "doutan katil" insanlar hep yle dnemlerde mi ortaya kyor? Analar doum yaparken byle insanlar 20-25 yl sonra yaanacak olan "kanl yllar" iin mi douruyor? Ayn insanlar neden birdenbire tedhii oluyorlar? Ayn insanlar "kanl yllar"dan sonra yaadklar halde neden tedhie devam etmiyorlar? yleyse, "tedhiilik" doutan gelen bir "vasf" deil! yleyse tedhiilik belirli artlarda, yani insan kiiliinin dnda ortaya kan baz sosyal-siyas, iktisad-ideolojik artlarda ortaya kan ve insan kiiliini de kendine gre ekillendiren bir hadise, bir sosyal olay olmal! Gerekten, Harp srasnda spanya'da yaygn bir iddet vard. nsan kan oluk gibi akmt. Ama Franko'nun bask rejimi son gnlerini yaarken siyas mahkmlar boyunlarn krarak ldrmek iin cellat bulunamamt. Hlbuki spanyol toplumunda Harp srasnda yzlerce insan ldrm binlerce kii hl hayattayd! NSAN TEHD DOMAZ Demek ki insan "tedhii" olarak domuyor! artlar varsa sonradan tedhii oluyor! Bir baba kzn diri diri topraa gmyor. Kz henz kck bir yavru. Babas, zerine yava yava toprak serperken, yavrucak kck elleriyle topra itelemeye alyor! "Baba, baba" diye imdat istiyor. Ama baba toprak atmaya devam ediyor! Yavru diri diri gmlyor ve toprak altnda can veriyor. Ayn baba, bir sre sonra deiecek, adalet ve merhamet timsali olarak insanlk tarihine gee- cektir. Kendisi devlet bakan olduunda, a ocuklar doyurmak iin srtna ykledii un uvalyla Mekke sokaklarnda gzlerinden merhamet yalar boalarak kan-ter iinde koturacaktr."Hattab'n olu mer" nasl deimise, o toplum da ylece deimiti. Ama ayn dine mensup insanlar, bir sre
27. 27. 28 Yazlar sonra mezhep ve siyaset kavgalaryla birbirine girecekler, yine "kanl yllar" yaanacak, "tedhi" slm lemini tahrip edecekti! Hazret-i mer'le, Mevlna ile, Yunus Emre ile, Hac Bekta'la ayn dine mensup olan mehur Haccac- Zlim, o insan kasab, nereden kmt yle? Bu deimelerin sebebi neydi? Acaba modern denilen yakn tarihteki ve bugnk dnyada grlen baz iddet salgnlar da ayn sebeplerden mi douyor? Baka sebepleri de var m? Victor Hugo, Fransa'nn "kanl yllar"n yaam bir air ve romanc. "Sefiller" romannda on dokuz yl hapiste kalm bir sulunun birdenbire iyilik ve merhamet abidesi haline geliini anlatt. Acaba Hugo, romann kahraman Jean Valjean'n ahsnda o gnk Fransz toplumunun acl realitesini ve sevgi zlemini mi anlatmak istemiti? "Sevgi zlemi"yle kvranan bir toplum da "kanl yllar" iinde kanayabilir demek ki!.. "nsan Sevgisi", "Hrriyet", "Adalet", "Eitlik", "Msavat", "Ezilenlerin Kurtuluu" gibi gzel sloganlar altnda en vahi zulmlerin, ikencelerin, insan kasaplnn gerekletirildiini greceiz! Burada bir som daha karmza kyor: Acaba toplumlarn ok iddetli zlemleri de iddete yol ayor mu? "iddetli zlem" ne zaman ortaya kar? DDET VE "TARH" Ve nihayet, hangi zulm vardr ki, hangi tedhii vardr ki bayrana gzel szler yazmam olsun! Demek ki iddetin szlerin gzelliiyle ilgisi yok! Tarihin belirli dnemlerinde "kanl yllar" yaandna gre, iddetin sebeplerini yine tarihte aramak lzm! Tarih! Bugn de, yarn da bir tarihtir. Tarih, kiiliklere de ekil veren toplumlarn bir nehir gibi daima her devrin "yarn"na akp gittii yatak! te bu nehir yatann baz yerlerinde insanlar adeta ldryor ve birbirlerinin kann emiyorlar. Bu lgnlk dnemleri, "byk dnemeler"dir. nilerdir, klardr! Oralarda sular kpryor, kuduruyor, kabaryor! Gerekten de tarihin "kanl yllar" byk ihtilllerin, byk klerin, byk doularn, byk harplerin, byk gerilimlerin olduu dnemlerdir. Tarihin en byk iddet olaylarnn grld dnemi vardr. Fransz htilli, Rus htilli ve Nazi htilli.. deolojileriyle ifade edersek; hrriyet iddeti (yahut "mnevver istibdat"), faist iddeti, komnist iddeti! Bu olaylar da insan tarihinin byk dnemelerinde byk ini ve klarnda, yani sularn kprd, kabard, kudurduu dnemlerde olmad m? Bu dnemlere, her dnemin kendine has zellikleri mahfuz kalmak kaydyla, sosyoloji ilmi "sosyal deime" adn verir! Sosyal deimenin ili ekici bir "ube"si... Kinatta hi bir ey "ezel ve ebed" deildir; "baki" deildir. Daima ayn halde kalmaz! Her ey yenilenir, yeniden yaratlr. Ama bu yenilenme, bu deime ok defa byk bunalmlarla gereklei- yor. akna dnen insan ne yapacana ayor, ldryor, aknlk iinde "put"lar dikiyor, insandan "kurban"lar kesiyor, saldryor, vuruyor, kryor! yle dnemlerde "lgnlk" yaygnlat iin doru ve nsan bir "rota" tutturmak zor oluyor. Sadece byk bir tarihi deil, son devrin en dikkat ekici Osmanl mtefekkirlerinden biri olan Ahmet Cevdet Paa, tarihin bu gereklerine bakarak hkmn veriyor:
28. 28. Yazlar 29 "Toplumlar iin byk tehlike, gei dnemlerinde dengeyi kaybetmektir. Deimemekte ve statik kalmakta direnen memleketler kadar dengeyi kaybedenler de tarihin harabelerine gmlmtr". Byle dnemlerde en kolay ey, "DENGEY KAYBETMEK"tir! Byle dnemlerde en zor ey, "DENGE"Y KORUMAKtr! nk ar bunalm iinde, tarihin, toplumun ve hakikatin sabr isteyen yolunu bulmak zor; ama "put"lar dikmek, insan kurban etmek, ldrmak, sihirli formller icat etmek ve bu icatla avunmak, hatta bu gzel formller uruna "tarihin arkn evirmek" iin katliama girimek kolay! te btn iddet hareketlerinin, btn "kanl yllar''n ortak zellii, ortak kayna... DDET KAINILMAZ MI? yleyse iddetin, terrn bir tarih kanunu olduunu syleyebilir miyiz? Hayr! Kesinlikle hayr! iddet, byle dnemlerde sadece yksek bir "lgnlk ihtimali"- dir. Tarihte determinizm deil "ihtimaliyet" kanunlar geerli olduu gibi, iddet de determinet yani kanlmaz bir olay deil, belirli artlarda vukua gelme ihtimali yksek bir hastalktr. Bu yzden de "UYGUN TEDBRLER"le iddetsiz geiler salanabilir. slmiyet sadece kalplerdeki inanc deitirmedi, onunla birlikte toplum yaplarn deitirdi, yani slm toplumuna ynelen bir sosyal deimeyi salad ama iddete bavurarak deil. O zaman iddet mslmanlardan deil, statkoyu savunan "mrik"lerden geldi. Hristiyanln ilk yaylma dnemlerinde iddet, ilk Hristiyanlar aslanlara paralatan Roma mparatorluundan geldi. Rnesansn yol at "aydnlatma" bir iddet hareketi deildi, o dnemde iddete bavuran Hristiyan engizitrleriydi! iddete bavuran Mahatma Ghandi deildi, ngiliz smrgeciliiydi! Bu rnekler, iddete kar iddete bavurmamann, zulme kar merhamet zlemlerinin, nefrete kar sevginin zaferleriydi. Demek ki bir sevgi ve merhamet iklimi meydana getirilerek hi bir iddete bavurmadan en byk sosyal, siyas, ideolojik, kltrel deimeleri salamak mmkndr. Ama bunu baarmak; zel bir dikkat, bu ynde bir iman, bu ekilde bir uur gerektiriyor. Bu yaplamazsa, "deime" dnemlerinde deimenin iddetine gre iddet salgn kyor. iddetin panzehiri "GNL SEFERBERL" gerekletirilmedike, toplumlar, milletler byk gei dnemlerinde kan deryasna yuvarlanyor. "DEME" veya "GE" dnemleri dediimiz durumlar nedir? Bu dnemlerde iddet neden yaylyor? Fransz, Rus ve Nazi ihtilllerinde bu nasl oldu? Trkiye'de nasl oluyor? TOPLUMUN DEMES "Zamann akyla btn tarih artlarn deimekte olduunu unutmak, aratrclar yanlmaya srkler. Bu deiiklikler ahslarda, vakitlerde, ehirlerde meydana gel- dii gibi evre, blge ve devletlerde de vukua gelmektedir..." bni Haldun, MUKADDME