1. 1. YAZILAR 7 hramczde Hac smail Hakk ALTUNTA
2. 2. SBN: ismailhakkialtuntas@gmail.com http://ismailhakkialtuntas.com Dizgi : H. smail Hakk Altunta Kapak : Bask- Cilt : 2012
3. 3. Yazlar 3 nternetteki sitemiz http://ismailhakkialtuntas.com/ da 2012 ylarnda okuyucularmzla paylatm yazlar bu kitapta topladm. Yazlarda sra gzetilmedi. Deiik konular pe pee yazld. Bu ekilde okuyan asndan fazla sknt oluturmayaca dnld. Tevfik ve inayet Allah Teldandr. hramczde smail Hakk ALTUNTA Esenler /stanbul Balang: 03 . 10. 2012 Biti : 05.12.2012
4. 4. Yazlar 5 PETERN GRLERNDEK SELM SZLER (Konu Balkl Dzenleme) HAYAT Gerekten deerli olan yalnzca yaamak deil, iyi yaamaktr. Sokrat nsanlar bir arada yaamak iin ehirlerde toplanrlar ve daha iyi yaamak iin orada kalrlar. Aristo nsanolunun yaamnda yle anlar gelir ki, birinin cann diine takp sorunlar gslemesi gerekir. W. C. Field: Olaylar yle ba dndrc bir hzla akp gidiyor ki, yarn imdiden grebilmenin bir yolunu bulamazsak bugn elden karabiliriz. Dean Rusk Bir ocuun tutkusu rzgrnki gibidir, Genlerin dleriyse uzun, upuzun dlerdir. H. W. Longfellow Salkl yallk genlikten bile gzeldir. Robinson Jeffers lm cezasna gelince, babalarmzn kua iin uygun olduuma gre bizim kuak iin de uygun- dur. Victor Moore Hi kimse kendi lmne at yakamaz. Woody Allen lm kalm savanda berabere kalmak ie yaramaz. Merle L. Meacham Yam ilerledike yaam benim gzmde daha da gzelleiyor. Dnyann gzellikleri, insanlara da geip yansr. Gzellie budalaca srt evirenler sonunda onsuz kalrlar; yaamlar yoksullar. Ama gzellie akllca yatrm yaparsanz, onu tm yaamnz boyunca yannzda, yrenizde bulursunuz. Frank Lloyd Wright Yaam, eylem ve tutku demek olduuna gre, yaamam olmakla sulanmak stemiyorsak amzn eylem ve tutkularn paylamak zorundayz. Oliver Wenrell Holmes Bence yazmann tm baars, bizi kendi yaammzdan ayrp bakalarnn yaamlarna girebilmemize yol amasdr. Sherwood Anderson nsann bana gelebilecek en ackl durumlardan biri, bir gn anszn aarm salarmz ve krklklarla dolmu yzmzle ksr bir alma yaamnn sonuna geldiimizi grp, gemi yllar bo- yunca tm beceri ve yeteneklerimizin yalnzca kk bir blmn kullanabildiimizin farkna varmaktr. V. W. Burrows Yaam, pis su ukuruna benzer: inden kanlar kendi attklarmzdr. Tom Lehrer Farelerle insanlarn ortak yazglar, ki trn de birlikte yaamalar. Robert Burns Gemi gemitir, ama gelecek bizimdir. F.W. Robertson ehir yaamnn ekicilii, artlarn iyiliine baldr. Nitekim birka yla kalmadan Amerikann en gzde yerleim yerlerinin bile yeniden dzenlemeyi gerektiren skk mahallelere dnecei gr-
5. 5. 6 Yazlar lyor. James A. Michener Yaamn emberini krdk. Bu yzden de onun sonsuz dnml gidiini, insan rn dz izgilere indirgedik. Blarry Commoner Birbirlerinden yeterince uzak dururken zararsz olan atomlarn, yeterince sktrldklarnda, ntron denilen babo paracklarn balatt zincir-etkilenmeler sonucu korkun patlamalara yol atn artk bilmeyen hi kimse kalmad Robert C. Wood En arpc eliki, teknolojik geliim ile toplumsal gerilik arasnda olandr. Simon Ramo Kanmca amzn bir zellii de, aralarn kusursuzluu yannda amalarn belirsizliidir. Albert Einstein Doada dl, ya da ceza yoktur. Onda yalnzca sonular vardr. Robert Ingersoll Ztlk, bir ilkenin denektadr. O olmadan kiinin drstl llemez. Henry Fielding Kt gnler dehay uyandrr, iyi gnler ise uyutur. Horace Her ey olabildiince basitletirilmeli, ama bunda arya gidilmemelidir. Albert Einsteir Herhangi bir grte direnmek, kiinin bugn de bir yl nceki bilgisizliini srdrmesi demektir. Bernard Berenson Eer tm kaln kafallar hep birlikte bir tek kiiye kar kyorlarsa, o kii hi kukusuz dahidir. J. Swift Baz kimseler her eyi olduu gibi grp Neden byle diye sorarlarken ben birtakm eyleri hi olmadklar gibi grp, Neden byle deiller? diye sorarm. Robert F. Kennedy stnlk, bir kimsenin kendisini bakalarndan daha ok zorlamasdr. Ortega Y Gasset Ben, kendimden ncekilerin braktklar yerden ie balarm. Thomas A. Edison Doaya egemen olmann yolu ona boyun emekten geer. Francis Bacon Bir davrann dllendirilmesi, onun yinelenmesi olasln artrr. B. F. Skinner Grenek, gelimeleri srekli olarak engeller. John Stuart Mill Tekdze bir dnya ne kt olurdu, Bkknlktan sanrm herkes yok olurdu. J. Walter Walsh Koun, ama soluunuz tkenene kadar deil; ok aln, ama lnceye kadar deil. O. W. Holmes vncn kendisi aslnda erdem deildir, ama pek ok erdemin anasdr. J. C. Collins Uzun tarih sreci iinde amz simgeleyen u ksack zaman sresinde yalnzca tek bir canl tr insanolu yaad dnyay deitirebilme gcn gstermitir. Machel Carson
6. 6. Yazlar 7 Dnyamz Newtonun dnyas, fiziimiz Einsteinin fizii, kafamz ise Frankensteinin kafas! David Russel Uzayn boyutuyla zaman arasnda anlalamayacak bir fark yoktur. Yeter ki, bilincimiz zaman srecini alglayp izleyebilsin... H. G. VVells nsan on dokuz yandayken her eyi yapabilir, o yata dnya da tozpembe grnr. Jim Bishop GEM Gemiin tehlikesi esir olmakt. Gelecein tehlikesi ise robot olmaktr. Erich Fromm Gemiin ykntlar, bugnn uyarlardr. George Bancroft Gemilerini anmsamayanlar, onu yinelemeye mahkmdurlar. George Skntayana Gelenekilik, yaayanlar l varsaymak deil; lleri yayor varsaymaktadr. G. K. Chesterton GELECEK Kendilerini gelecee hazrlayanlar, doru yoldadrlar demektir. Henrik bsen Gelecei bugnden daha iyi olarak dlyorum. Lincoln Steffens Tarih boyunca gelecee en fazla nem verilen a, bizim amzdr. Ama ne yazk ki bu gidile ona belki de asla ulaamayacaz. Arthur C. Clarke Gelecein gz alabildiine geni ufuklarna daldm... Alfred Lord Tennyson Geleneklerin hazrcln benimsememeli; yeniliki olmalyz. R. Buckminster Fuller Ashley Montagu Amerika dnyann en ileri yar aydn lkesidir. Nicholas Murrtay Butler Tarihin raylar zerine yatarak gelecein treninin kendilerini ezip gemesini bekleyenler, akl ve y- rek yoksunudurlar. Dwight D. Eisenhower Kanmca Amerikay, dnyay kendine uydurmadaki misyonerlik hevesinden caydrmalyz. Bu heves gerekten de ok byk ve evrensel apta tehlikelere yol aabilir. Gunnar Myrdal ETM Eitimin temel amac, ocuklar kendi yeteneklerinin bilincine vardrmaktr. Erich Fromm Okul yneticilerinin itenlikle inandklarna gre en baarl okullar, kendilerine benzer renciler yetitiren okullardr. H. A. Overstreet Okullar ve retimi eitimin de bir parasn oluturduu yaamdan ve toplumdan ayr dn-
7. 7. 8 Yazlar mek olanaksz; hem de yanltr. John Anthony Scott Uygarlk, eitimle ykm arasndaki yartr. H. G. Wells Eitim olgusunun en alacak yan, yararsz bilgilerden oluturduu Bilgisizlik Dann yksek- liidir. Henry Adams ocuk eitiminde en nemli ey, ilgiyi ve sevgiyi konulara ynlendirmektir. Eer bu yaplmazsa, srtlar kitapla ykl bir sr eek yetitirmi oluruz, o kadar... Montaigne Eitimin temel amac, zihinleri yklemek deil, ynlendirmek; beyinlere bakalarnn bilgilerini dol- durmak deil, z glerden yararlanmay retmektir. Tyron Edwards Eitimin asl amac, nce her konuda ayrm yapabilmeyi (rnein iyiyi ktden, gerei dzmeceden ayrmay); sonra da iyi ve gerei kt ve dzmeceye stn tutmay retmektir. Samuel Johnson rgn eitimin asl nemi, genleri, ilerde bizlerden devralacaklar dnyann gereklerini tanma ve bunlar srf deiiklik iin deil, deiiklik olmadan yaanamayacandan dolay gereinde dei- tirmek yolunda yetitirmektir. Bn. Evrim ...ve bilimin, tm yol gstericilerin en stn olduu kesindir. nk tm rencilere ve kendisini izleyen herkese, tarafsz ve yansz geree ulamak iin en gerekli eyi, yani direnli abay; stelik gzlerimizi de kiisel ve siyasal karlarla kamamaktan koruyarak sunan yalnzca odur. Lord H. D. Dalt Gnmzde iyi bir kitaplk, gerek niversiteyle edeerdedir. Thomas Cariyle Okumay bilen bir kimse; kendini yceltme, ok ynl olabilme, yaamn ilgin, stn ve kusursuz yapabilme gcne de sahip demektir. Aldous Huxley Hepimiz iin en byk mutluluk her ada, inanlar iin direnecek kadar gl ve yrekli kiilerin yetimesidir. Robert G. Ingersoll Kr kr yederse, sonunda ikisi de hendee derler. Matta ncili, 15 -14 RETM Aslnda herkes bilgisiz de, bilgisizlik konular farkl! Will Rogers Yapabilenler yapar; yapamayanlarsa bakalarna retir. George Bernard Shaw Sreye verilen nemin asl konudan fazla olduu iki yer vardr: Okul ve cezaevi! William Glasser retimde ierik deil, yntem... Yani kafalara bilgi tktrmak deil, yetenekleri ortaya karmak asildir. Emerson, kendi yurttalarna dnyann en iyi retmenlerini yetitirmelerini tlemiti. Van Wyck Brooks Bir eyi bilmek nasl beceriyse, onu retebilmek de beceridir. iero niversitedeki derslerin ou, renciler retmen olunca kendi rencilerine de retsinler diye
8. 8. Yazlar 9 okutulur. G. C. Lichtenburg Ya bizler ehirlerimizin kirlenmesini ortadan kaldracaz; ya da kentlerimizin kirlenmesi bizleri... Robert F. Kennedy Bykannenin kural : nce spanak, sonra ikolata! retmenlerin grevi, genlerde yaama kar ilgi uyandrmaktr. yle ki, ocuklar byyp yetime- leri sresince yaam hayranlkla kark bir heyecanla anlamaya alsnlar. John Garrett Okullarmz, tecim (ticaret) ayla bozulduu ne srlen derebeylii vp; igalci fatihleri, soyguncu soylular ve hi durmadan kr salayanlar renkli ve baarl kiiler diye gklere karyorlar. G. B. Shaw Bir okullarda okutulan ve kitaplarda yazl ahlak gr var; bir de 'baarl olma gr... Bizler de birbirleriyle elien bu iki ahlak grnn savann ortasnda yaamaktayz. William Graham Sumner Bilgisizlik para getirseydi, Amerikallarn byk ounluu ekonomi alanndaki bilgisizliklerinden dolay kukusuz servete boulurlard. Luther Hodges renmeye yetenekli tek bir kiinin bile bilgi edinemeden yaayp lmesi, benim iin trajedi denme- ye deer bir durumdur. Thomas Cariyle ou zaman rencilerimize, zmeleri iin sorular yerine, anmsamalar iin yantlar veriyoruz. Roger Lewin Hayatta renilmesi en zor ey, geilecek ve yaklacak kprleri birbirinden ayrt edebilmektir. David Russel Szckler, yaammzda karlaabileceimiz tm durum ve olaylar ynlendirebilmemizin en belli bal aralardr. Szlerimize ne kadar egemen olabilirsek, yaammz da isteklerimize o kadar uydurabiliriz. Bergen Evans Birok ktln aresini bulan bilim, bunlarn en ktsne; yani insanlarn aldrmazlna ve ilgi- sizliine henz are bulamad. Helen Keller Dn tek ynl diye yerdiimiz kiilere, bugn uzman adn veriyoruz. Endre Balogh FKR Atsz arabalar kacak. Kazalar oalacak, Dnceler bir anda Dnyann bir ucundan br ucuna varacak. M. (Ana) Shipton (1488 1561) Uygulama zaman gelen bir fikir, dnyann tm ordularnn toplamndan daha gldr. Victor Hugo Bugnlerde aklmz kark deilse iyi dnemiyorsunuz demektir. rene Peter Dnyadaki en byk g kayna, iyi niyetli ve alkan kiilerin kafalarndaki duru fikirlerdir. J. Arthur Thomson Tarihi ynlendiren fikirlerdir. John Maynard Keynes
9. 9. 10 Yazlar Bir dnceyi gerekletirmenin yolu, onu birisine alamaktr. Ralph Bunche Yaratclk, ok zen isteyen bir iee benzer. vg onun geliip serpilmesine, yergi ve ilgisizlik ise daha goncayken kurumasna yol aar. abalarmz desteklenirse pek oumuz daha fazla ve daha etkin fikirler retebiliriz. Alex F. Osborn Akl ve ruh salmz, dncelerimizin insancllk dzeyiyle llr. Drt yanmz saysz frsatlarla evrilmi durumdadr. Pogo (Walt Kelly) Dnmeden ie girimek, nian almadan ate etmeye benzer. B. C. Forbes Eyleme dnmeyen ilke; yararl canl, ya da zorunlu deil demektir. Manly Hail En sonunda dmanmzn kendimiz olduunu grdk. Pogo (Walt Kelly) Siz, bir ehirde, bir meydanda, bir parkta; bir komite adna dikilmi anta rastladnz m? Victoria Pasternak nsandan baka tm canl trleri arkalarnda kendi izlerini; insanlar ise arkalarnda yarattklarnn iz- lerini brakrlar. J. Bronowski Denizin derinliklerinde yaayan tek gzl, saydam bir yumuaka ve ben... En yetkin gkbilimcilerin henz bulup saptayamadklar yldz kmelerini bilmekte onunla ikimiz eit durumda deil miyiz? Cari Sandburg Tm bilgilerimizin temelinde alglarmz bulunur. Leonardo da Vinci Ne tuhaftr elikiler, Akla, manta glerler. W. S. Gilbert Ben srekli olarak satrlarn aralarndaki ktrlar gzlerim. Goodman Ace Saduyu bilgili olmakla edeerdedir. Samuel Taylor Coleridge Bakmasn bilenler ok ey grrler. YogiBerra Baz kimseler kiiliklerinden hi dn vermeseler de sevilirler. Don Marquis nsan beceriye, deha insana egemen olur. Malcolm Cowley Deha, snrlarn dikenli tellerini amann aresidir. Robert Lynd Ynlarn silik kiilikli yeleri, yaratc yalnzlarn akl ve erdem dzeylerine hibir zaman erie- mezler. John Stuart Mill insan dnen deil, tartan varlktr. Alexander Hamilton nsann asl zarar kendinedir. Maurice Freehill Hiyerarilerin ou erkekler tarafndan kurulur, st dzey grevleri de onlarn ellerinde olur. Bylece erkekler, kadnlarn haklar olan kendi yeteneksizlik dzeylerine erimelerini engellerler. L. J. Peter Saduyu ve yalnlk kadar insanlar artan ey yoktur. R. W. Emerson
10. 10. Yazlar 11 Kiilerin deeri, urat ilerle llr. Marcus Aurelius MUTLULUK Eziyetin kiilii ycelttii doru deildir. Mutluluk bazen kiilii gelitirir, ama eziyet ou kez in- sanlar kltr ve kinlendirir. W. S. Maugham ehrin ge ykselen kocaman yaplar, Bizi mutlu ediyor insanlarn kouturmalar John Milton nan dersini doadan alabilenlere ne mutlu! R. W. Emerson llerin ardndan iyi konumak zorundayz. yleyse kiiler saken doruyu syleyelim. John S loan Bize gerekli olan, inanmaya isteklilik deil, aratrmaya hazr bulunmaktr. Bertrand Russel MT VE KORKU nderler, uluslarn lklerinin, ortak amalarnn, srekli umutlarnn, insan kalabalklarna ulus olma zellii kazandran inanlarn koruyucu bekileridir. Walter Lippmann Umutsuzluk aslnda yanltr; yleyse doru ve geerli olan umuttur. John Lubbock Karanlktan korkar, ktan kukulanrm. Woody Allen TOPLUM Toplumun gc, bireylerinden kaynaklanr. Thomas Jefferson Kanmca gelecei ngrme ve ynlendirme drtmzn temelinde, bunun iin gerekli aralarn elde bulunmas yannda; teknik veya toplumsal her yeniliin toplumumuzun karmak dengesini dalgalandrmas gerei bulunmaktadr. Ward Madden Toplumsal arlkl konularda parmaklar gibi ayr ayr olabiliriz; ama ortaklaa gelimemiz iin el gibi btn olmak zorundayz. Booker T. Washington Toplumumuz, endstrinin gelimesiyle acaba nereye varacak? Bu gelimenin hz kesilince acaba hangi artlarla ba baa kalacak? John Stuart Mill, 1857 ehir hayat: Hep birlikte yalnzlklarn yaayan milyonlarca insan... Henry David Thoreau Yalandka toplumlar Sanatlar solar Ve tecimin iekleri Tm aalar arar. William Blalce stemleri krkleyerek retimlerini arttran toplumlar, gereksinimlere asla yetiemezler. John Kenneth Galbraith Baz kimselerin kafas, bugnknden daha iyi bir toplumu almaz. Henry George Uygarlk, kandrlmaya istekli olmakla deil, kuku duymaya hazr olmakla doru orantldr. H.L. Mencken Parann fethedemeyecei kadar salam bir kale yoktur. iero
11. 11. 12 Yazlar Darwin sihirli deyneiyle bir dokundu, tm yaratklar karde oldu. G.B. Shaw Ortak yararlarmz iin, Yanmzda olmas gerekenler neredeler? Maurice Ogden zgrlk ve gvence arasnda ztlk deil, ballk vardr: Ya ikisi de olur-, ya da hibiri olmaz. Ramsey Clark Siyahlar giymi bir adamn evresinde toplanm olan Gallo oymandan kk bir grup zerinde yarattm etkiyi bugn de hl anmsyorum: Tam ortalarna bir bomba attm. Grup, katmerli bir gl gibi birden ald. O andaki grnm ok, ama ok elenceliydi! Vittorio Mussolini Hayvanlarn asl kral insandr. nk onun yrtcl tm hayvanlarnkinden gldr. Leonardo da Vinci Hep birlikte kk bir uzay gemisinin iinde bulunuyoruz. Gemimizin abucak etkilenen hava ve su kaynaklarna balyz. Gvenliimiz de gemimizin denge ve dzenine dayanyor. Bu denge ve dzeni koruyabilmek iin, ileri derecede duyarl olan gemimize gereken sevgi ve zeni gstermek, ayrca da ok almak zorundayz. Adlai Stevenson lk admda sistemlerin zmlenmeleri ve yeniden dzenlenmeleri tamamlanmadan; hi deilse bu yolda aba gsterilmeden sorunlar saptamak ve anlamak olanakszdr. Simon Ramo Birlikten kuvvet doar. Homer Dnya lkem, tm insanlar yurttamdr. William Lloyd Garrison Nfus patlamasnn zararlarn hepimiz dnyoruz da, gereken yer ve zamanda deil! A. Hoppe Kendi geecei kpry bile balyozlamaktan ekinmez! Oscar Levant Topluluk dediimiz zaman koskoca bir kitle dnrz. Oysa bu kavram, tek tek kiilerden birka milyonunun bir araya gelmesinden baka bir ey deildir. Lord Bryce Bugn dnyamzn kar karya olduu sorunlarn pek ou, geen yzylda alman stnkr nlem- lerin sonucudur. Jay Forrester Sistem, aslnda biziz. Art Seidenbaum YASALAR Yasal dzenin bittii yerde keyfi dzen balar. William Pitt Jr. Aldrmam yasalarda ne olursa olsun, Yeter ki bana kaamak yollan bulunsun. Finley Peter Dunne Yargya varmak, yasalar bilmekle deil; bilgiyi yasalara uygulamakla olur. Charles Gow Doa kendi yasalarn asla inemez. Leonardo da Vinci Gerekten etkin sonulara ulaabilmek iin, aklmzn ve deneyimlerimizin elverdii llerde hem en byk, hem de en kk leklerde etkin olabilecek yntemler dnebilmeliyiz. R. Buckminster Fuller Gitmek gzlerimizi kapayp bildiimiz yoldan Elbet de daha kolay akllca davranmaktan.
12. 12. Yazlar 13 William Cowper Tenis alanna izgilerin dzgnln denetlemeye deil, tenis oynamaya karz. Robert Frost GEREKLER Gerekiliin bir snr vardr; ama budalaln asla! Napoleon Bonaparte nsanolu gereklerden holanmaz. T. S. Eliot nemli konularda gerekten ciddi olmak, genelde ciddi grnml olmaktan ok daha nemlidir. Robert M. Hutchins amzn en nemli aksaklklarndan birisi de, tamahlarmzla gerek gereksinimlerimizi birbirinden ayrabilmekteki beceriksizliimizdir. Don Robinson Acaba dnyamz budala grnmeyi ye tutan aklllarla m, yoksa gerek budalalarla m dolu; bunu bir trl zememenin sknts iindeyim. Morric Brickman Her eyin sonu iyiye varr diyen Pollyanna grnden nefret ederim. F. P. Adams Gnmzn inanc nedir? Her eyden nce uyumlu olmak, Amerikay sorgusuz sualsiz, eletirisiz, olduu gibi benimsemektir. Henry Steele Conunager nsan hedefe varnca bir de bakar ki, hedefin yerinde yeller esiyor! Gertrude Stein Bir dnemin zmleri, bir sonraki dnemin sorunlardr. R. H. Tawney nsan hedefe varnca bir de bakar ki, hedefin yerinde yeller esiyor! Gertrude S tein eitli seeneklerin gz alc hals nmze kar kar serilirken, ardmzdan arn arn toplanyor. Ezra J. Mishan Bu lke, kurumlaryla birlikte burada oturup duranlarndr. Edgar A. Shoaff Mutsuzluk arkada arasayd, SSCB ile ABDnin aralarndan su szmazd. James F. Magary Zararl tutkular abuk geliirler. Lillian Hellman Bir insan bir kaplan ldrrse spor, bir kaplan bir insan ldrrse yrtclk olur. G.B. Shaw Banliy yolcusu koturup durur Arasnda yuvasyla iinin, Her sabah gzn amadan trene atlar Akama yeniden gzlerini yummak iin! E. B. White nsanlarn size kar olmalar diye bir ey yoktur. Onlar kendilerinden yanadrlar, o kadar. Gene Fowler Ortalama bir doktora tezi, kemiklerin bir mezardan brne tanmasdr. J. Frank Dobie Sanatnn ilevi, bizim bakp da grmeyen gzlerimize gr kazandrmaktr. Garret Hardin Evren, kendilerini anlayacak olgunlua erimemizi sabrla bekleyen binlerce srla doludur. Eden Philpotts Tutkusuz kiilerde eylem hevesi de olmaz. Claude Adrien Helvetius
13. 13. 14 Yazlar ehitler iyi rnek saylmamaldrlar. David Russel nsan, kendinden daha az akll olduu halde daha fazla saduyulu biriyle karlamaktan ok rahatsz eden ey yoktur. Don Herold Yersiz zentiler, zararl sonular dourur. Thomas Fuller Hepimiz kendi apmzda bir eyler yapabiliriz. Samuel Johnson Zararl dediimiz otlar, yararlar henz bilinemeyen bitkilerdir. Ralph Waldo Emerson Gelimeleri durmu uluslarn yaanlar da durmu demektir. Edmund Burke Bolluk deil, nitelik nemlidir. Seneka Drstlkten ok gvenceye, i yapmaktan ok uydurmaya, yaratmaktan ok taklide nem veren psrk bir kuak yetitiriyoruz. Thomas J. Watson Kendiniz yapabilirsiniz, ya da hazin satn alabilirsiniz. Ama yok edileni geri getiremezsiniz. Reis Manda Kaplan abalarn deeri, onlar iin harcanan emek ve zveriyle llr. Julian Huxley Her ada, dnyay yepyeni bir bak asyla deerlendiren bir dnm noktas vardr. J. Boronowski Hepimiz biraz daha fazla ilgi ve biraz daha fazla aba gsterirsek, dnyamz cennet olur. Rosalind Welcher Brakn, dzen kendini dzeltsin. E. Cantui Yalnzca kalabaln bile, ekimeleri, kavgalar arttrd yolunda elde kesin kantlar vardr. Harwey Wheeler Her zrvann bir tevilcisi vardr. Oliver Goldsmith Aratrmaclk herkesin daha nce grdklerini grp; bunlardan kimsenin dnmediklerini bulup karmaktr. Albert Szent-Gyorgyi Akllya tek sz yeter; ama o tek szn bo sz olmamas artyla... James Thurber Her an kula yerde bir eyler dinleyen nderi, ilk bakta grmek kolay deildir. James H. Boren Tilki kmesi iyi tanr diye kmes bekisi yaplr m? Harry S. Trunan Eer otomobilleri gelitirmekteki aba ve becerimizi at trn gelitirmekte kullansaydk, imdi ok daha iyi durumda olurduk. Joe Gould O, gerei anlalr duruma getiriyor. James Bone
14. 14. Yazlar 15 HKMETLER nsanlar melek olsayd, hkmetlere gerek kalmazd. James Madison Birilerinden alp baka birilerine veren hkmetler, srtlarn srekli olarak o baka birilerine dayamak durumunda kalrlar. G.B. Shaw Hkmet almalar srasnda zellikle tetikte bulunmamz gereken durum, ordu endstri ibirliinin (bilinli, ya da bilinsiz) basklardr. Dwight D. Eisenhower Hkmetlerin gereklilii, insanlarn ktlklerinden deil; bireyciliklerinin toplumculuklarna ar basmasndandr. Thomas Hobbes Kendi hkmetimi yola getirmek iin ona kar kabilir, hatta hkmetle atmaya bile girebilirim. Bu, pek ok lkede uygulanamayan bir ayrcalktr. Saul Alinsky Kt politikaclar kazandranlar, oy vermeyen iyi yurttalardr. George Jean Nathan Ya demokrasiden, ya da birka kiinin zenginlemesinden yana olabiliriz. Ama bunlarn ikisi bir arada olamaz. Louis D. Brandeis Yapmak, yllar sren g bir itir. Oysa ykmak bir tek gnlk dncesizce giriimin sonunda gerekleebilir. Winston Churchill Elimizdeki deerleri korumak ve onlar dzene sokmak iin yasal dayanaklarn tesini de grebilme- miz gereklidir. Dean Acheson Ey zgrlk!... Adalet varsa, sen de varsn!... Joseph Joubert amzn en ackl elikisi, tek tek uluslarn, uluslararas dzeyin gereklerini grememeleridir. Earl Warren Greve baladmda beni en ok artan ey, ilerin gerekten de bizim seim propagandas srasn- da eletirdiimiz kadar kt durumda olmasyd! J. F. Kennedy Artk bu Amerikan. Ryas gibi bo szleri bir yana brakp, Amerikallarn gerek ryalarna kulak verme zaman geldi! (Vali) Reubin Askew Lobiciler, destek gren endstri dallarnn rtkanlardr. Winston. Churchill Elimde daha pek ok rnek var, Ama bu drd sizlere yeter; nk iyi seilirse kantlar, Drd drt dzinenin yerine geer. Matthew Prior Yarlarn yinelenmeleri kural olsa, kazanmayan hi kimse kalmaz. Gcorge Ade Bamszlar, politikay politikacnn tutsaklndan kurtarmay isteyenlerdir. Adlai Stevenson Her yer darmadan, orta direk bel veriyor, Kargaa deseniz gemi azya alm, Kanl dalgalar arasnda
15. 15. 16 Yazlar Zavall susuzlar soluksuz kalm, iyilerin sesleri hi duyulmuyor, Oysa ktler borularn ttryor. William Butler Yeats Liberaller; tutucularca radikal, radikallerce revizyonist, tm militanlarca da bozguncu diye sula- nrlar. Harry S. Ashmore SYASET lk izlenimlerimizin bizi en fazla yanltt alan politikadr. David Hume Bizim siyasal dzenimizin temel zellii, halkmzn yasama ve ynetmenin kurallarn saptama ya- nnda; bunlar deitirme yetkisine de sahip olmalardr. George Washington Kuku ve yanlg da, sonumuzu getirmekte bombalar kadar etkilidir. Kenneth Clark nsanlar ynetme sanat zerinde duranlarn hepsi de, imparatorluklarn geleceklerinin genlerin eitimine bal olduunu belirtirler. Aristo ki yanl bir doru etmezse, ncy uygula! Nixonun siyasal ilkesi: Pireyi Deve Yapma Sanat: Siyasal Skandallar ve Sonular, Erelti Otlar, zgrce Gezintiler, Romanlardaki Ak, Fransz Mutfak Sanat, Siyasal Alanda Baar zerine incelemeler, Egemenlik ve Kamu Yarar, arlatanlarn Arabalar, Herkesi Yanltma Yollar, Berrak Siyasetinin okuduu kitaplar inde yaadmz evrenin bozulup kirlenmesi tehlikesinin byklne karn, vurdumduymazl- mz etkin nlemler alnmasn engelleyecek ve bu, kamunun byk bir ykmla uyanmasna kadar byle srp gidecek... Michael Kitzmiller yi ynyle kamuoyu oluturmak, bilgi sunmak ve dnceleri akla kavuturmaktr. Ama kt ynl propaganda yapmak, yanl bilgiyle dnceleri saptrmay amalar. John W. Hill Amerikanizm-zgrlk-sa, seim propagandalar iin bir altn anahtar szcdr. Warren Harding En nemli sorumluluumuz, sloganlarla zmleri birbirleriyle kartrmamaktr. Edward R. Murrow Aslnda gvence ve mutluluk dnemleri insanlk iin daha ok tehlike tar. nk bu dnemlerde ktlkler ortadan kalkmaz, hatta yenileri belirir. Ne var ki bu ktlkler savsaklama ve geveklik eilimlerimizin sisleri altnda gizlenir. John Gardner Politikaya atlmaya karar verdiimde, bu yolun sonu cehennemdir demilerdi, ama dedikleri yerin, birka kilometre tede, st kubbeli bina olduunu dorusu hi dnmemitim. Ab ra ham Lincoln Gzlerimi kaparm, Partimin dediini yaparm! William S. Gilbert Politikaclarmzn i banda kalmalarnda en nemli etken, Amerikan semeninin bellek zayfldr. Will Rogers
16. 16. Yazlar 17 Makamn kiiyi yceltecei sz kadar yanl bir sz olamaz. Lord Acton Politikaclarn hepsi de yourdu ayn kakla yerler! W. I. E. G ates lkemiz iyiye gidiyorsa bu byle srmeli; ktye gidiyorsa yn dzeltilmelidir. Cari Schurz Drt eyaletin yasama organlarnn benden yana olmalar gerekiyordu. Bunlar paramla destekle- yerek oluturma yolunu setim. Bylece i bana ok daha ucuza mal oldu. Jay Gould Tutsakl kaldrdk, ama rkl deil. Henry Steele Commager Artk bamsz adalar dnemi kapand. Edna St. Vincent Millay Karnmz, frncnn, bakkaln, kasabn iyiliksever olularndan dolay deil; onlarn kr bilinleri nedeniyle doyurabilmekteyiz. Adam Smith Politika dediimiz ey, deer verdiimiz konu ve olaylarn kamuya mal edilmesidir. Willard Gaylin Gl nedenler, gl eylemlere yol aar. W . Shakespeare Balangta bando mzka, Sonunda hava cva! Wentworth D. Roscommon Geraid Ford, seimi yalnzca tek bir oy fazlasyla kazand ve hi kimse de saymn yinelenmesi is- teinde bulunmad. Bn. Berrak Anayasamza gre herkes, kendisini budala durumuna drme hak ve dokunulmazlna sahiptir. John Ciardi Az abayla ok sonu... R. Buckminster Fuller Tartmalar canlandrrm diye her zaman topuzu omuzunda dolard. Fred Ailen nsanlarn eskiden beri ortak davran olan yerel kapsamda yuvay pisletme, bugn artk genel kapsamda grlyor. Kenneth Boudling Cahilliin farknda olmamak, cahillik hastaldr. Bronson Alcott Yenilenlere, alayacak gzden baka hibir ey braklmamaldr. Bismarck nsanolunun en soylu yaratk olduunun kant, baka bir caninin bunu yadsyamamasdr. G. C. Lichtenberg zgrlk de yozlaabilir; hele snrsz zgrln yozlamas da snrsz lde olur. Gertrude Hinunelfarb Beik sallayan eller, dnyay yerinden oynatacak bir gc simgeler. 'Peter de Vries Yeni bir dnya kurmak iin ge kalm deiliz. Alfred Lord Tennyson Dnyamzn kan akar Ve doa anamz olan-biteni seyreder, Bir yandan da dizini dver... John Milton Altta kalann can kar; becerikliler yaar, geliir, Ne var ki bunu syleyenler Becerip de ste kanlarn ta kendileridir! Sarah N. Cleghorn
17. 17. 18 Yazlar BARI Dzenin kargaadan, yaratmann ykmadan daha iyi olduuna inanyorum. Bar kavgaya, bala- may kin gtmeye stn tutuyorum. Kanmca bilgisizlikten deil, bilgiden yana olmalyz. nsanlar sevmek, kat domalardan ok daha deerlidir... Bilimsel alandaki tm ilerlemelere karn insanolu, son 2.000 yllk sre iinde fazla deimi deildir. Bu nedenle tarihten reneceimiz daha pek ok ey bulunuyor. Bu arada tarihin bizim kendimiz olduunu da unutmayalm. Kenneth Clark Dnyamz, nkleer devlerle, bar ccelerin dnyasdr. General Omar Bratlley Uluslararas bir gerginlik silahl atmaya dnrse herkes kaybeder, bu nlenebilirse herkes ka- zanl kar. te bu yzdendir ki ara-sra uluslararas forumda savunulan konulardan birkan kaybedip, karlnda herkesin yasal dzen altnda ve bar iinde yaayaca bir dnya kazanmak ok daha iyidir. Dvvight D. Eiscnhowor Hepimiz tarihin ocuklaryz. Clifton Fadiman Bir lkenin bar korumak iin yalnzca tarafszln duyurmakla yetindii 19. asrn o eski gzel gnleri oktan gerilerde kald. William L. Slirer Ya el ele, Ya lme! Bertrand Russel ...En deerli gzellik Yaamdaki btnlk, Canllarla canszlar Arasndaki birlik, Evrendeki Tanrsal gzellik... Bir de kimsenin uzak kalamayaca Ak!... Robinson Jeffers Tm ehirler lgnlklarla doludur. Ama oralarda lgnlk arballk saylr. Tm ehirler gzelliklerle doludur. Ama oralarda gzellikler de ask yzldr. Christopher Morley Teknolojiyi tmyle yermek, tuzdan arndrlm deniz suyu ile yeeren baheleri grmezlikten gel- mek; onu gz kapal vmek ise Hiroimay unutmak demektir. Stuart Chase Uygarlmzn yollar konserve kutularyla delidir. Elbert Hubbard Geri 200 yl ncesine gre daha akll, daha ileri grl, daha az benciliz; ancak bu olumlu zellikler ynnden yeterli dzeye erimi saylmayz. Yzylmzn bandan bugne kadar akl ve erdemde saladmz gelimeler henz gerekenin ok gerisinde bulunuyor. J. W. Krutch Bunalm, istem yetersizliinden deil, sunu yetersizliinden kaynaklanmaktadr. Yetersizliklerin banda besin yetersizlii (ve besin rnleri fiyatlarnn hzla ykselmesi) ile petrol yetersizlii (ve enerji fiyatlarnn hzla ykselmesi) gelmektedir. Leonard Silk Dnya adl uzay gemimizi teki uzay gemilerinden ayran balca fark, elimizde kullanm ynerge- sinin bulunmaydr. R. Buckminster Fuller Uygarln en ileri adm, bo zamanlan bilinli olarak doldurabilmektir. Amold Toynbee
18. 18. Yazlar 19 Yuva, iindekilerin varlyla enlenir. E. B. White SAVA Sava da btn teki soygunculuk yntemleri gibi pek az kimseye kar salar; zararn ise ondan yararlanamayanlar yklenir. Smedley Butler Bar, savatan daha zordur. nk sava yalnzca tek taraf; bar ise en az iki taraf gerektirir. Ray Kafal Uygarlmz ilerlemiyor diyemeyiz. nk her savata daha yeni ldrme yntemleri kullanlyor. Will Rogers Dnyadaki tm nisanlarn, Dnya vatandalar'; ya da Dnya Savalar olma arasnda yapacaklar seimin ivedilii gn getike artyor. Norman Cousins Bar, savatan her zaman daha iyidir. nk bar zamannda oullar babalarn; savata ise babalar oullarn gmerler. Croesus Kendi lkemizin ordularher lkenin ne srdne gre baka lkelerin saldrlarn nlemek; ama baka lkelerin ordular pek ok kiinin inancna gre- saldrmak iindir. Bertrand Russel Kollarn, bacaklarn havada savrulduklarn grmekten ok holanyorum. Albay George S. Patton II ...Ayrca srf kolaymza geldiinden, yarnlarmz iin gerekli kaynaklarmz bugnden yamalama ve bylece gnmz gn etme hevesinden de caymak zorundayz. Dwight D. Eisenhower SMREN EKONOM Bir giriim ne kadar parlak olursa olsun, temelinde yce bir itici g yoksa nemli saylamaz. Franois de la Rochefoucault Ekonomik byme yalnzca gereksiz deil, ayn zamanda ykcdr. Alexander Saljenitzin Tm ekonomik abalar, ykm nlemeye deil; tam tersi, hzlandrmaya ynelik grnyor. Kenneth E. F. Watt Bilgilerden hi etkilenmediklerine kendilerini inandrm olanlar, genellikle ii gemi bir ekono- mistin tutsadrlar. John Maynard Keynes Sen tutumlu ol, ben de senin vergini indireyim; bylece daha ok para harcama olanana kavu! Fordun ekonomik ilkesi: Herkes orduya yazlrsa ortada isiz kalmaz! Fordun i yaratma ilkesi: Benzin ve mazot tketimini azaltrken, rahat ara kullanmanz iin yeni yeni yollar yapacam. Fordun enerjiyle ilgili ilkesi: Zenginlie srtn dayayan soyluluk lkemizde hzla oluuyor. Bir lkenin ortak refahnn en byk engeli bu tip soyluluktur. Peter Cooper Ama, halkn almas iin daha ok mal retmek deil; onlara iyi yaamalar iin daha ok frsat salamak olmaldr. Lewis Mumford lerleme ve gelime ancak kiilerin stn abalaryla salanabilir. Siz de kiilerden birisiniz! Charles Tovvne
19. 19. 20 Yazlar Byk irketler, imdiye kadar pek ok kez, syleme ve yalan syleme zgrlklerini birbirine kartrdklarndandr ki, zgrlkleri zorunlu olarak kstlanmtr. Carl Becker Para yuvarlaktr. Onun iin de avucumuzdan yuvarlanp gider. Sholom Aleichem Bir holding irketlerinden bellidir. Ellis O. Jones Kaderin tuhaf cilvesi, u dnyada paraya en ok gerek duyanlarn, onu bir trl kazanamamalar deil midir? Finley Peter Dunne Banka yle bir yerdir ki, oraya giren bir daha kamaz. John Kenneth GaJbraith Tm yolsuzluklarm Amerikan grlerine uygundur ve bundan sonra da byle olacaktr! Al Capone Hrszln k tehlikeli bir yoldur, Oysa byk hrszlk kukusuz soyluluktur; Tavuun tneini almak su olur ama, Deveyi hamuduyla yutmak aalktr. Samuel S. Marshall Liverpool limanndaki en nl esir tccan Sir John Hawkinsdi. Hawkins, Bat Afrika kylarndan 75.000den fazla yerliyi avlatmt. Bu ite kulland tutsak gemisinin ad ise Hazreti sa idi. Me. Nell Dixon EVRE VE FELAKETLER nsanolu!... Dncesiz, dengesiz ve mutsuzsun, Hem kendine, hem de doaya kyyorsun! Edward Young Doa yle bir kredir ki, merkezi her yerde, evresi hibir yerdedir. Blaise Pascal Havay, suyu, doal yaam koruma abalarmz, aslnda kendimizi koruma abalarmzdr. Stewart Udall evresel tehlikeler artk yalnzca ku merakllarn ilgilendirmiyor; bu tehlikelerin anlar hepimiz iin alyor. Frank M. Potter, Jr. Kirleten desin ilkesine dayanan bir kirletme vergisi, evrenin temizlenmesini salayabilir. Kirleten desin ilkesinin uygulamada etkin olabilmesi, evreyi kirletenlerin iyi niyetle bu iten caymalarna yol amasna da baldr. Eer seilirsem: Temiz hava, temiz su ve teki evre koruma yasalarn srekli olarak destekleyeceim! Kirleten desin tasarsnn yasalamasna alacam! evreyi kirletmeyen ve yenilenebilen enerji kaynaklarndan yararlanlmas, ulusal kapsamda birbirlerine bal enerji sistemlerinin kurulmas giriimlerine nayak olacam! Ulusal savunmamzn bir paras olarak bar abalarna ve uluslararas hukuk aratrmalarna nemli lde kaynak ayrlmasn nereceim! Gvenilirlik boluunu dolduracak bir samalk her zaman bulunur. Richard Clopton insanla hizmet edecek; yeryznde korunmas gerekli, bitki hayvan tm canllar yaatacak bir evre dzeni yaratma elimizdedir. Zaten bu kadar hepimize yeter. Shephei'd Me ad nsanolunun gelimesi, iinde yaad evreye kar olan tutum ve davranlarna baldr. Ren DulJos evrenin korunmas, teknolojimizin ynlendirilmesi yannda tketim yntemlerimizin deitirilme- sini de gerektirmektedir.
20. 20. Yazlar 21 Neil H. Jacoby Dnyamz bugnknden ok daha fazla sayda insan doyurabilir; ama bu, onlarn hepsine zgr ve onurlu bir yaam salayabilecei anlamna gelmez. nsann ruh sal iin gerekli evrenin, karnn doyurabilecei rn yetitirmek iin gerekli tarladan ok daha geni olmas zorunludur. Konrad Lorenz Kirlenme ve teki evre sorunlar yalnzca yzeydeki grnmlerdir; asl hastalk toplumumuzun derinliklerindedir. Bu yzdendir ki, grnrdeki sorunlar zmeye girimek hastal kknden iyiletiremez. Alexander King inde yaadmz evrenin, gnlk karlarndan tesini gremeyenlerin elleriyle durmakszn tr- manan bir gidie braklmas doru olabilir mi?... Dnyamz sizlerin yardmlarnz bekliyor. Garret de Bell Duyularmzn biricik ilevi, evremizi alglamaktr. Mark Terry evre sorunlaryla yaamn dier ynleri birbirleriyle o denli ilidllar ki rencilerin bu sorunlar bilmelerini gerekten istiyorsak, uzmanlarn kendi konular iin yarattklar yapay karantina hcrelerinin duvarlarn ykmakla ie balamalyz. Forbes Bottomly Dnyamzn zengin kaynaklarn ortaya karmak iin imdi kullandklarmzdan daha iyi yntemler bulmak zorundayz. Oscar L. Chapman nsanolunun doaya egemen olmadaki becerisi, kendisini denetleyebilme yeteneini fersah fersah am bulunuyor. Emest Jones Son zamanlarda Kuzey Kutbunda yaayan aylarn karlatklar bir baka tehlike daha ortaya karld: Kanadann kutup yresinde yaayan aylarn dokularnda yksek dzeyde DDT birikimi bulundu. Bu aylar beslenme zincirinin son halkasn oluturduklarndan, bu bulgu zehirli kimyasal maddelerin hangi kapsama kadar yaylabildiklerini gstermek bakmndan nemlidir. Buna gre Kuzey Kutbu aylan, DDT zehirinden etkilenen Gney Kutbu penguenleriyle kader orta durumundadrlar. Kal Lurry LindalI New York sokaklarnda ylda 80.000 ton kpek tersi birikir. Raymond Hull Eer insanolunun yrtc elleriyle eriebilecei uzaklkta olsalard; bugn gne de, ay da, yldzlar da oktan gkyznden silinip gitmi olurlard. Havelock Ellis REKLAM Reklamclk, yar dorulardan tam yalanlar retme sanatdr. Edgar A. Shoaff 19. yzyln balarnda insanlar ne istediklerini reklamclardan renmeyi akllarna bile getirmez- lerdi. John Kenneth Galbraith Reklamclk, p tenekelerinin tngrdatlmasdr! George OrweIl yle bir reklam, kafam iyice kartrd: Bakalarna giderseniz onlar sizi kandrrlar; oysa bu ileri biz ok daha iyi biliriz! Steve Strosser letiim alanndaki her gelime, skcln dzeyini ykseltiyor. Frank Moore Colby
21. 21. 22 Yazlar GEREKLER Gerekiliin bir snr vardr; ama budalaln asla! Napoleon Bonaparte nsanolu gereklerden holanmaz. T. S. Eliot nemli konularda gerekten ciddi olmak, genelde ciddi grnml olmaktan ok daha nemlidir. Robert M. Hutchins amzn en nemli aksaklklarndan birisi de, tamahlarmzla gerek gereksinimlerimizi birbirinden ayrabilmekteki beceriksizliimizdir. Don Robinson Acaba dnyamz budala grnmeyi ye tutan aklllarla m, yoksa gerek budalalarla m dolu; bunu bir trl zememenin sknts iindeyim. Morric Brickman Her eyin sonu iyiye varr diyen Pollyanna grnden nefret ederim. F. P. Adams Gnmzn inanc nedir? Her eyden nce uyumlu olmak, Amerikay sorgusuz sualsiz, eletirisiz, olduu gibi benimsemektir. Henry Steele Conunager nsan hedefe varnca bir de bakar ki, hedefin yerinde yeller esiyor! Gertrude Stein Bir dnemin zmleri, bir sonraki dnemin sorunlardr. R. H. Tawney nsan hedefe varnca bir de bakar ki, hedefin yerinde yeller esiyor! Gertrude S tein eitli seeneklerin gz alc hals nmze kar kar serilirken, ardmzdan arn arn toplanyor. Ezra J. Mishan Bu lke, kurumlaryla birlikte burada oturup duranlarndr. Edgar A. Shoaff Mutsuzluk arkada arasayd, SSCB ile ABDnin aralarndan su szmazd. James F. Magary Zararl tutkular abuk geliirler. Lillian Hellman Bir insan bir kaplan ldrrse spor, bir kaplan bir insan ldrrse yrtclk olur. G.B. Shaw Banliy yolcusu koturup durur Arasnda yuvasyla iinin, Her sabah gzn amadan trene atlar Akama yeniden gzlerini yummak iin! E. B. White nsanlarn size kar olmalar diye bir ey yoktur. Onlar kendilerinden yanadrlar, o kadar. Gene Fowler Ortalama bir doktora tezi, kemiklerin bir mezardan brne tanmasdr. J. Frank Dobie Sanatnn ilevi, bizim bakp da grmeyen gzlerimize gr kazandrmaktr. Garret Hardin Evren, kendilerini anlayacak olgunlua erimemizi sabrla bekleyen binlerce srla doludur. Eden Philpotts Tutkusuz kiilerde eylem hevesi de olmaz. Claude Adrien Helvetius ehitler iyi rnek saylmamaldrlar. David Russel nsan, kendinden daha az akll olduu halde daha fazla saduyulu biriyle karlamaktan ok
22. 22. Yazlar 23 rahatsz eden ey yoktur. Don Herold Yersiz zentiler, zararl sonular dourur. Thomas Fuller Hepimiz kendi apmzda bir eyler yapabiliriz. Samuel Johnson Zararl dediimiz otlar, yararlar henz bilinemeyen bitkilerdir. Ralph Waldo Emerson Gelimeleri durmu uluslarn yaanlar da durmu demektir. Edmund Burke Bolluk deil, nitelik nemlidir. Seneka Drstlkten ok gvenceye, i yapmaktan ok uydurmaya, yaratmaktan ok taklide nem veren psrk bir kuak yetitiriyoruz. Thomas J. Watson Kendiniz yapabilirsiniz, ya da hazin satn alabilirsiniz. Ama yok edileni geri getiremezsiniz. Reis Manda Kaplan abalarn deeri, onlar iin harcanan emek ve zveriyle llr. Julian Huxley Her ada, dnyay yepyeni bir bak asyla deerlendiren bir dnm noktas vardr. J. Boronowski Hepimiz biraz daha fazla ilgi ve biraz daha fazla aba gsterirsek, dnyamz cennet olur. Rosalind Welcher Brakn, dzen kendini dzeltsin. E. Cantui Yalnzca kalabaln bile, ekimeleri, kavgalar arttrd yolunda elde kesin kantlar vardr. Harwey Wheeler Her zrvann bir tevilcisi vardr. Oliver Goldsmith Aratrmaclk herkesin daha nce grdklerini grp; bunlardan kimsenin dnmediklerini bulup karmaktr. Albert Szent-Gyorgyi Akllya tek sz yeter; ama o tek szn bo sz olmamas artyla... James Thurber Her an kula yerde bir eyler dinleyen nderi, ilk bakta grmek kolay deildir. James H. Boren Tilki kmesi iyi tanr diye kmes bekisi yaplr m? Harry S. Trunan Eer otomobilleri gelitirmekteki aba ve becerimizi at trn gelitirmekte kullansaydk, imdi ok daha iyi durumda olurduk. Joe Gould O, gerei anlalr duruma getiriyor. James Bone
23. 23. Yazlar 25 Kaynak: DR. LAURENCE J. PETER, Peterin Grleri, Trkesi : Melih ler, Birinci Basm Austos 1985, stanbul
24. 24. 26 Yazlar MUCZE MNERAL SELENYUM DYABETE YOL AIYOR Prof. Dr. Ahmet Rasim Kkusta ahmetrasimk@mynet.com Son yllarda tm dnyay saran doal beslenme rnleri, vitamin, antioksidan lgnlnn en gzde rnlerinden biri de phesiz selenyum. Selenyum salkl bir hayat iin gerekli bir mineral. Antioksidan zellikleri var. Protein ve DNA sentezine katkda bulunuyor. Baklk sistemini kuvvetlendirdiini, karacier ve troit bezinin daha iyi almasn saladn, iyi kolesterol artrdn gsteren bulgular var. Selenyumun poplaritesini artran en nemli zellii ise kalp-damar hastalklar ile kansere kar koruyucu olduunun ve yalanmay geciktirdiinin ileri srlmesi. Nitekim FDA, 2003 senesinden beri selenyum ieren rnlerin zerine snrl ve kesin olmayan delillere gre baz kanserlere kar koruyucudur ibaresinin yazlmasna izin veriyor. Balk, zellikle ton bal, karacier, kabuklu deniz hayvanlar, tavuk eti, ceviz, buday, soan, sarmsak, domates selenyum bakmndan en zengin yiyecekler. Besinlerdeki selenyum miktar, bitkilerin retildii veya hayvanlarn beslendii topran selenyum miktarna bal. Gnlk selenyum ihtiyacnn 50 mikrogram olduu kabul ediliyor. Bunu normal bir diyetle rahata karlamak mmkn, ama tm dnyada selenyum hap mdavimi milyonlarca insan var. Benim de pek ok tandm ve hastam selenyum haplar kullanyor. Selenyumu ne idi belirsiz salkl yaam gurularnn reeteleri ile alanlar da az deil, ama ein dostun Ben aldm ok iyi geldi, turp gibiyim; sen de altavsiyelerine uyanlar ounlukta. Selenyum diyabet yapyor Selenyumun salmza pek ok olumlu katksnn olduuna phe yok ama bu gelii gzel alnacak bir mineral de deil. Selenyumun yksek dozlarnn sa dklmesi, trnak krlmas, yorgunluk, karacier hasar, barsaklarda bozukluk, dalak bymesi ve deri iltihab gibi pek ok rahatszla yol at biliniyor. Beslenme uzmanlarnn bu gzde minerali son zamanlarda diyabet yani eker hastalna sebep olmakla sulanyor. ki sene nce Amerika da selenyumun deri kanserini nlemede ne derecede etkili olduunu belirlemek iin yaplan bir aratrma artc bir sonu ortaya karmt. Gnde 200 mikrogram selenyum hap alanlarda diyabet riski, selenyum kullanmayanlara gre yzde 50 orannda fazla bulunmu ve aratrma yarda kesilmiti. Oysa aratrmann balangcnda selenyum alanlarda diyabet ihtimalinin daha az olaca umuluyordu. Johns Hopkins niversitesi tarafndan yaplan ve yeni yaynlanan bir aratrmada da kanlarnda yksek miktarlarda selenyum olanlarda diyabetin daha fazla grld ortaya kt. Bu kiilerde diyabet riskini gsteren alk kan ekeri ve glikozillenmi hemoglobin dzeyleri de yksek bulundu. Selenyum yksekliinin kesin olmamakla beraber enslin direncini artrmak suretiyle diyabete yol aabilecei dnlyor.
25. 25. Yazlar 27 Gelelim neticeye Vcudumuzun selenyum ihtiyacn normal bir diyetle karlamak mmkndr ve bu mineralin hap olarak alnmasnn faydal olduunu gsteren gvenilir bilimsel bir kant da yoktur. Selenyum ancak in gibi topraklarnda yeteri kadar selenyum bulunmayan lkelerde beslenme destei olarak kullanlabilir. zel durumlar dnda ne selenyum ne antioksidan olarak bilinen dier vitamin ve mineraller ve ne de besin destek rnleri geliigzel kullanlacak eyler deildir. Her zaman syler dururum, vitaminler de antioksidanlar da kahverengi ielerden deil, besinlerden alnmal.
26. 26. 28 Yazlar AHMED BCAN YAZICIOLU KADDESELLH SIRRAHUL AZZ -DRR- MEKNUN-(SAKLI NCLER) KTABINDAN ON NC BB (Ksm) HKEMA KAVLNCE OTLAR VE YEMLER VE TALAR HSYYETN BLDRR Hakk Sbhanehu ve teal Hazretleri (c.c.) kullar iin otlar yaratt. Her birinden bir derde deva, her maraza if iin Lokman Hekime bildirdi ve hl diliyle syledi. Her ot ben filn derde devym dedi. Ol dahi halka bildirdi. Bilgil ki Hak teal hazretleri dnyada bin ot yaratd. Her birine bir hsiyyet verdi. Bu otlarn yeryznde yedi yz yetmi drd insan iindir. Bkisi cin tifesine mahsusdur. nsann ana eli ermez. Amma bir ot var; itirak zerinedir; hem insana nef i vardr. Ana aslt-th derler, burucussnem (yercs-sanem) dahi derler. Ann yapra paz yaprana benzer. Ulu dalarda biter. Irakdan, gece ile ra gibi yanar. Yanna varnca kaybolur. An her kim yerinden ekip koparsa der lr. An koparmak dileyen evvel, dolay yann kazar. Ta kim kopmaa kabil ola. Andan bir uzun ipin bir ucunu ota balar, bir ucunu bir kelbe balar. Dahi kendi kelbe ekmek gsterir, kelb ekmee ekinir. Ot kopar. Bir kere ah eyler. Ol ahi iiten lr. Kelb der lr. Andan gelirler alrlar. Ann kk dem gibidir. Ka gz, iki eli iki aya, az ve burnu ve sa *79b+ var; avret sa gibi. Ann hsiyyeti gayet irinlikdir. Her kime dedirsen muhabbet eder; ardna uyar, kesilmez gtrenler. Her kim an grse muhabbeti ziyade ola. imdiki zamann yalanc hekimleri bir yumuak kk yonarlar; ka ve gz gibi yerini belirtirler, snbl-i rumiyun sa ederler, odur diye satarlar. (bkz: http://www.agaclar.net/forum/bitkiler-hakkinda-genel-konusmalar/7406.htm) (http://www.e-kutuphane.teb.org.tr/pdf/eczaciodasiyayinlari/ila_habr-subt09/8.pdf) Dahi acibin biri SAKANKUR (Kum Bal) baldr. Ol dem zde olduu yerde olmaz. Umman ya Muhit cezirelerinde olur. Meer bir gemi vakaya uraya; an bula getire. Ann hsiyyeti oldur ki bir kii seksen yanda pr olsa mcerred an eline almak ile otuz yanda yiit gibi kvam bulsa gerek. Amma imdiki hekimler, Msr ile Gazze ortasnda Kayne derler kum iinde bir ky vardr. Ol kumda bir keler olur, balk gibi. Hekimler ol yerin Arabna nesne verirler. Arap varr an tutar. Hekimler an sakankur diye satarlar. Amma hkem kitabnda yazmlar; sakankur yelde timsahdan hsl olur; kum iinde keler gibi. demi sokar. Eer sokduu dem becid suya girmese, su bulmazsa iemek gerekdir. Dahi sidiini yutmak gerek kurtula, balk le. Eer iemese, suya girmese dem lr; balk kurtulur. Zehi kadir! Neler halk eyler. Her mkil i ana asandr. Sni-i zl-cell vel-kemldir ve bir aceb dahi bu ki hasiletssaleb/hasiyyetis-saleb dedikleri od, sakankurun bedelidir *80a+ demilerdir. Anda dahi mukarreblik vardr. Ol dahi ulu dalarda olur. Ann bir cinsi var yapra kzlca olur. An daim koparmak det edenlerin eli tutmaz olur. Ann ilc oldur ki onu kaynattrp (gyndrp) mum yayla ana drtseler (srse demek) if bula. Her kim an zeyte batra (yatra) istiml ede, cimya gayet haris ola. (bkz: http://tr.wikipedia.org/wiki/Kaplan_kum_k%C3%B6pek_bal%C4%B1%C4%9F%C4%B1)
27. 27. Yazlar 29 (Kaplan kum kpek bal (Carcharias taurus), Trkiye'de yaamaz. Nadiren alara takld olur ama dalmnda deildir. Genelde boyu 1.8 ile 3.6 m arasnda deiir. Ahtapot, yenge gibi hayvanlarla beslenir nk yunus ve fok gibi hayvanlar avlayacak dzeyde deildir.) (http://oltakeyfi.com/forum/baliklar/30-trakonya-baligi-kum-trakonyasi.html) Dahi AKAYBUH derler bir aa var; Hindde olur. Irakdan bakan dem onu yelkene benzetir. An yercs-sanem gibi iple karrlar. Eer an karalar ii dolu dar dklr. Ann dahi hsiyyeti bu ki hangi evde yaksalar sihir kr etmese gerek. Bir aceb bu kim nrcil derler bir ceviz vardr; zerine su dkseler st olur; sksalar nardenk olur. Nrcil, Hindistan kozuna dahi derler. Otlarn acibi RVEND- Ndir. Bir miskalini yeseler demin iinde yanm cierini tzeler. i eti piirip pidikden sonra rvendi dp zerine ekseler, geri i olur. Ol kozun zerinde olan urganlar ederler; gemileri annla balarlar. Hindde demir kymetlidir. Dahi otlarn acibi bader nehbube (bader nehbute) ki ana OUL OTU da derler. Yree kuvvet verir, hafakana gayet de iyidir. nevdir. Birinin yapra ufackdr, kokusu turun kab kokusuna benzer. An bir kii gne Hamel burcunda *80b+ iken altn ile kesse gtrse her kim an grse muhabbet eder. Ake kesesine koalar bereket ola eksilmeye. nn dahi hsiyyeti bu kim kalbe kuvvet verir. demi ferah eyler. Gussa giderir. Miskin bedelidir. Bir aceb dahi bu kim EHRN derler bir il vardr. Anda bir aa vardr. Her zilkade aynda karlar, ne kadar su musluklar varsa su ile doldururlar. Her ehir halk musluklar etmilerdir. Bir yldan bir yla dek annla yetireler. Anda kalem biter. Marib denizinde bir aa kar, billur gibi ak. Kaan, ol aa ksa ucuzluk olsa gerek; kmasa ktlk olur. Bir kerre ol aac kaln zincirle baladlar; dahi urganlar ile sarakodular; gitmesin daima ucuzluk olsun dediler. Aa zinciri yle iplik gibi kesdi gitdi. Sonra markdan kervanlar geldi. Eyitdiler: Mark denizinde bir aa grdk, ortasndan zincirle bal dediler. Dahi bir ilde bir aa, yz buda var. Her budanda kular yuva etmilerdir. Ol aa ylda bir gn deprenir. Ol kadar ku yn dklr. Halk an dererler; tarlalarna dkerler; zerine ekin ekerler. Ve dahi bir ilde bir aa vardr. Dibinde kim yatarsa stma tutar. Kalkp yrse soukdan donar. Od yakp snalm deseler yamur yaar. Bir ilde bir aa vardr, od an yakmaz. Ondan sac ederler. *81a+ zerinde ekmek gibi, yufka gibi ne ise piirirler. Herenileri ve kazanlar andan ederler. Ve bir aa var, yemii yn olur. Ol ilin kavmi an erirler, dokurlar, dikerler (giyerler). Bir ilde bir aa var. Ol ilin kavmi ana taparlar; gkden indi derler. Budan kesseler kan akar. Yapra ra gibi yanar. Aferin o sniin sununa ki bunlar halk eyledi. Pes bizim muradmz Hak teal hazretlerinin sununu ve acibini beyn etmekdir. Amma birka mehurca edviyeden diyelim. Ziyade isteyen hkem kitablarn mtlaa eylesin. FASIL: Zencebil:(Zencefi) Taam hazmeyler, mideyi kzdrr. Sddeye, cimya, rutubete ve yellere nfidir. Drini: (Tarn)Mideye, ksre, nezleye, bbree, ciere, sddeye, istiskaya cimya nfidir. Drflfl: Tabiati kzdrr. Hazma, cimya, yellere, kulunca, soukdan olan arlara nfidir. Flfiil: Drflfl gibidir. Belki daha ltifdir. Cevzibevv: (Kk Hindistan Cevizi) Soukdan olan hastalklara, istiskaya, mideye, azm ahlata, yellere faide eyler.
28. 28. 30 Yazlar Cevzihindi: (Hindistan Cevizi) Sidik damlamasna, kavk soukluuna, arka arsna nfidir. Meniyi ziyde eyler. eker ile yiyeler. Havlicn: (Kulun Otu)Mideye, kulunca, eki geirmee, hazma, bbreklere, cimya, ok iemee iyidir. Besbase: (Kk Hindistan Cevizi) *81b+ Kan tkrmee, barsak banlarna, selesl-bevle iyidir. Ahlata (Kafa karkl) iyidir. Kakule: Hazma, yellere, bbrek tama, gse, boaza iyidir. Karanfil: Selesl-bevle iyidir. Taze stle iseler cimya kuvvet verir. Yemee sasalar kalbe kuvvet verir. Yelleri datr. Kebbe: Sddeye, sidie, talara iyidir. Mideye, azya kuvvet verir. Snbl- Hind ve Rum: Hafakana ve yellere iyidir. Fsat: Su ile ezip mefluce sreler, nfidir. Fevkal karas: Azya kuvvet verir. ki dirhemi adam ishal eyler. Gze arsna iyidir. Rziyne: Suyu gz tiz eyler. Tohumunu kaynatp iseler bbrek, gs arlarna, yellere, sddeye, ahlata, kan tkrmee, mideye, sidik yoluna, kknn suyu yerekana, yaz evvelinde bir dirhem yeseler ol yl hastalk grmeye. Anduz: Mideye kuvvet verir. Gussa giderir. Kavk arsna, sidik damlamasna, yellere, mafsallara, sddeye, balgama, hazma, bal ile yiyeler iyidir. Skp suyunu iseler kan tkrmee iyidir. Buy: (Meyan) Piirip bal ile yeseler, ishal ede. Yelmeik: Balgama, ksre, basura, mideye nfidir. Cimya iyidir. Kasn: (Hindiba-yaban Marulu) Bal ile gze srme eyleseler gz tiz eder. Di dipleri yenmesine ve arsna, dimaa, yak edeler nfidir. Zibak ya ile zekere drtseler *82a+ cim etdirir. Nohut: Suyu yerekana ve cimya nfidir. Bir gece sirkede slatp ertesi yemek yemeden yeseler kara kordonu kra ve arka arsna ve m yerlere iyidir. Hanzal (Ebu Cehil Karpuzu) ini m-i asel ile iseler mafsallara balgam eker indirir. Kar iei: Karasndan bir dirhem mahmudiyye ile yeseler balgama, sevdaya, yerekana, gs zahmetine, ykene, kava, gze inen maddeye iyidir. Hassets-saleb/hassett-taleb: Cimya kuvvet verir. n biri kalnca pie nfidir. Hatmi tohumu: Bbrek tan datr. Kaynatp iseler barsak banlarna, kan tkrmee nfidir. Piirip ilere vursalar iyidir. Zernebd: (ekirge aya) Adam semirtir. Ferah verir. Yellere, mideye, kalan azya kvam verir. Behmen kzl: (Turpa benzer bir ot) Kan giderir. Yumurta ile yiyeler. Piirip nikrise drtseler nfidir. Yeseler hafakana iyidir. Cimya kuvvet verir.
29. 29. Yazlar 31 Buzidn: Nikrise, mafsallara, souk hastalklarna, ahlata, sekerlere iyidir. Meniyi (zihni) artrr. Sr kuyruu: Suyunu die drtseler arsn gidere. ksre iyidir. Di dibine yak arsn giderir. Tuderi luuku: (Haha Tohumu)Gsde, ykende (bbrek demek) olan balgama, ahlata, yerekana, arknnisya iyidir. Cavirn: Mil-kartin ile iki buuk dirhem iseler az sstlne, i arsna, sidik damlasna *82b+, kavuk uyuzuna, rahim ansna nfdir. Balgam ishl eder. Cebelhnk: (Gencemut tohumu) Bir dirhemi safray, balgam giderir, amma mil-kartin ile ieler. Cndyne: (Kunduz otu)Bir dirhem suyunu iseler arlara, az sstlne (sertliine), ciere, mide ansna, sddelere nfdir. Bedeni tenkiye eder. Mecend (Mercimek)*bir kelime okunamad+ tabana srse ler nikrise nfidir. erbet-i berdengder: Mercimek kadar ya ile kulana tamzrsalar sarl giderir. Yzerlik: (zerlik) Tavuk d, safran, rziyne suyu ile gze srseler cil verir. Hardal: Kaynatp suyunu iseler ahlat sertliine nfidir. Scak ie. Bre: (Borik asitten treyen sodyum tuzu) Sahk edip bir buuk dirhem bal ile yeseler, yelmeik ahlat giderir. Barsak yellerine, balgama, sidie, ksre, yan arsna, yumurta ile yeseler gs zahmetine nfidir. Islatp iseler kan sf ede. Sevdaya ve bedene, dima soukluuna ve arkn- nisya nfidir. Hasek: (Demir Dikeni) Kurusunu taam ile yese mideyi slah ede. Skp suyunu gze ekseler cil vere. Yemesi eki geirmee ve sidik yolunda olan taa nfidir. Ratiyene: (amsakz) Uzunu, deirmisi hep birdir. Su ile iseler nikrise, hkra, uua, azm ahlata, sinir, beden sstlne iyidir. Gelincik iei: Deler, suyunu gze ekeler cil vere, arsn gidere. akakul: (Yabani havu-kara kk)Rutabi mukavvidir. Mideyi, cieri kzdrr. eytra: *83a+ Anduzd ile kartrp arknnisya vursalar azm fayda, dalaa dahi vursalar nfidir. Gveyi otu: Ak olann piirip suyunu iseler gnl dnmesine, ahlata, eki geirmee, balgama, hazma nfidir. drar bol eder. Gz nrunu ziyade eder. Sddeye faidelidir. Zama: Yumurtaya, tuz yerine saa yiye, ksre nfidir. Galize halt giderir. Kanrp tkrmei def eder. Avza, mideye, kava iyidir. Akrkarh: (Pire otu-nezle otu) enler balgam karr. Suyunu gvdeye srseler sstl gidere. Souk zahmetine dp ekseler iyi ola. Nezleye ziftle yak edeler iyidir. Cima, mideye nfidir. Ay yayla bedene ekse kuvvet verir. Basal- unsal: (ndr soan dirler deniz kenrnda biter nin oldur. kim bir yerine drtcek ol yeri gicidir ak soandr byk ve deirmi olur katmer katmer olur ve kaln olur) Berverdesi zykun-nefese
30. 30. 32 Yazlar nfdir. Yatncak tabanna srse yedi gne dek zekeri kvama getire. Ya gs haltna iyidir. Turp yapran piirip yeseler rutubeti helk ede. Kendisini piirip yeseler, eski ksr, gs haltna, ta olan yellere faide eder. Ferfyun: (Stleen Otu veya zamk)) Kartin yapran iseler bata ve arkada olan ahlat eritir. Yonca Tohumu: Yapra rneniyi artrr. Titreyen ellere piirip dp vuralar iyidir. Yan titreyen baa srseler nfidir. Karga dlei: Sirke ile piirip nikrise vursalar nfidir. Hukne etseler arkun-nisya *83b+ iyidir. U miskal suyundan iseler balgam ishl ede. ki dirhem arpa unuyla iseler lakataya iyidir. Ham halt giderir. Kkrd: Buuk dirhemini yumurta ile yiye, yerekana iyidir. Zevf ile gl suyuyla nikrise vursalar iyidir. Kulaa tts etseler arsn gidere. Kini: dirhem sinirli yapra su ile iseler kan keser. Yemee sap yeseler buhara ve hkra nfidir. Kimnon: (Kimyon) Tohumunu sirkede slatp kurutup de, yiye. Yellere nfidir. Cierin, midenin rutubetini giderir ve hfz artrr. Gnlk: Yemee sap yeseler gz kzarmasna nfidir. Bir miskal daima su ile ie, gs rutubetini giderir. Gze ekseler kann kese. Lden: papatyaya turak yala bir nice kerre vursalar nezleye iyidir. Sst: mideye vursalar nfidir. Lisnl-asfur: (sere dili) Kask arsna, selesl-bevle, cimaya, hafakana, nfidir. Lisns-sevr: (kz dili)Piirip imek ferah verir. Bal erbetiyle iseler ksre, yree gynm halta, tevilere, nfidir. Tn-i dem ile ieler hafakana nfidir. Mia: *(a), gnlk aac, sala aac (liquidambar orientalis) mey'a-i sile kim karagnlk revgdr kim mente ilinden gelr ey ryihas olur trke zgla derler : (a), "zigale,+Tts ede kan yalna nfidir. Ya ile gvdeye srseler sstl gidere. Nanhn: (anason)Piirip suyunu iseler kuluncu gidere. Yeseler eski stmalara, hazma, gnl dnmesine, bbrek tana nfidir. Bal ile yeseler berasaya, behakaya vuralar iyidir. *84a+ Hindib: (yaban Marulu) Mideye iyidir. Yrek zayflna yak edip vuralar ve yeseler sddeye, kan galebesine iyidir. Mil-kartin: Oldur ki yz dirhem bala iki yz dirhem su koya biri kalnca kaynata. : "100 dirhem bal 200 dirhem su ile kaynatp blkte biri kalr" FASIL: Limon mideyi kavi eyler, itah getirir, eki geirmei giderir. Suyu kann rutubetini, gynm hlt, (karm, besinlerin midede sindirildikten sonra kan, balgam, safr ve sevda maddelerinden her biri)
31. 31. Yazlar 33 gnl dnmesini giderir. ekirdeinden iki dirhem ss ve tuzlu suyla iseler mideyi, cieri, kalbi kavi eyler. Fstk yemii mideyi cieri eridir. Oyken (gs) zahmetine, gnl dnmesine mide buharna iyidir. Kalbe ferah verir. Unnb (Kzl de)yeseler ya suyunu iseler kan galebesini giderir. ksre, gs arsna nfidir. Yemekden evvel yiyeler. Piirip yeseler ii yumuatr. Sanavber yemii: (am aac Fst) Gez iini bal ile yeseler meniyi artrr ve kav eritir. Beden sstln giderir. Fndk iini bibere katp yeseler nezleye iyidir. Kavunun tatls demi semirtir. Meniyi artrr. Karpuz stmaya, humma hararetine iyidir. Ademin iini yaykar, atei teskin eder. Hyr, safraya hararete iyidir. Amma kabn kaln keseler. i yaykar, atei eritir. Elma, kalbe kuvvet verir. Soyup yiyeler. Kalbe ferah verir. Amma piirip yeseler daha ltifdir. Armut, gdadr. Tatls demi semirtir, faidelidir. Yemek zerine yiyeler buhar def eyler. ncir, meniyi artrr. Kulunca iyidir. ok yemek *84b+ gck getirir. Hurma da incir gibidir. Mardilkni (resul-i kbini) yani hindib, marul gibidir hsiyyetde. zm: Tatl ras fesaddr. Mizc muslihdir. zm kabyla yemek yel eyler. ekirdei kabz eyler. zmn hsiyyeti birka gn n edip yemekdir. Anr: (Nar) Tatls zmn ras gibidir. ekirdei kabzdr. Ekisi sidii yrtr. ekirdeini taama saalar midede artk haltlara iyidir. Limon suyla ieler kan tkrmee fide eder. tane anr ieini yeseler gz arsn grmeyeler. Zeytun: Gdadr. Onu daim det edinip yemek demi arklatr. (zayflatr) Meniyi kateyler, ehl-i riyzatn taamdr. Ayva: Mideye kuvvet verir. Stmaya ve hararete bevasra faide eyler. ekirdei kabzdr. Fasl: Talarn acibini bildirir: Evvela biri elmasdr. Cmle kat nesneleri ol deler. An kurun yonar. Elmas ucub etdi. Hak teal hazretleri benden pek nesne yaratmad dedi. Hak celle ve al ucub edenleri sevmez. Ululuk ana yarar. Hlik-i mahlk rzk- merzukdur. Pes kurunu ana havale eyledi. Eer an diin zerine koalar flhl kara ve ne yerde evren ve bebir ulu ylan olsa anda elmas vardr. Pes skender an kard. Orda bir gzg (ayna) eyledi. Ylan ve evren an grr kr olurdu. Pirze: (Firuze) deme ferah *85a+ verir. Her sabah kalksa pirzeye baksa gznn nru arta. Aulara ass eyler ve tutya dahi olur. Yzk kana koalar czlk kr klmaya. Talk: (al ta) Bir tadr ki her kim celb eylese yanar. Oda girse od an yakmaya. Buz ile kar ile ovalar. Mrayiler an alrlar, evliylanrlar.
32. 32. 34 Yazlar Mknats: Mehurdur. Demiri eker. Hind gemilerine mknats korkusundan mh vurmazlar. Yakut: Bir cevherdir. Bir paresini dilin altna koan susuzluu keser ann drstiti olur. An bileyeyim dersen demir ile bilenir. Hergiz an dribe (dverek toz haline getiremez) almaz ve ana od kr eylemez. Lal, inci ve zmrt ve mercan bunlar cevhirdendir. Ademin gnln ferah eyler Her hsiyyeti oktur. Dersek sz uzar. Yeim: Bir tadr. An kim gtrse yldrm oku ana kr etmeye. Htay kavmi an gtrrlerdi. Dahi yldrm orda ok olur. Dnyda talar okdur, biz mehrlarn dedik. Kaynak: Yazcolu Ahmed Bcan, Drr-i Meknun-(Sakl nciler) evri: Necdet Sakaolu Eski Yazdan Yeni Yazya Tarih Vakf Yurt Yaynlar 86, stanbul-1999
33. 33. Yazlar 35 FOSFATDLKOLN Fosfatidilkolin (lesitinden tremitir), kolinin temel besin kayna olup bir fosfat grubu, 2 ya asidi ve kolinden medyama gelir. indeki ya asitlerinin bileimi fosfatidilkolinin sal destekleyici deerini belirler. Fosfatidilkolin mideye girdiinde hcre zaryla bir btn olarak birlemek yerine, ou kolin, gliserol serbest ya asiti ve fosfat grubuna ayrr. Her ne kadar kolin insan vcudunda metionin veya serinden yaplabilse de son zamanlarda bir elzem besin olarak tanmlanmtr. levi Kolin yalarn dzgn metabolizmas iin gereklidir; yalarn hcre iine ve dna olan hareketlerini kolaylatrr. Vitamin B12, 5-adenosilmetionin ve folik asit gibi, kolin de insan vcudunda bir metil donr olarak rol oynar. Bylece, karacierdeki yalarn darya karlmas gibi lipotropik etkide anahtar rol nedeniyle, kolin karacier fonksiyonu iin esastr. Yeterince kolin bulunmamas halinde yalar karacierde hapsolur, metabolizmay bloke ederler. Sonu olarak, ya ve safrann hareketsizlii siroz gibi daha ciddi karacier bozukluklarnn gelimesine yol aar. Kolin fosfatidilkolin ve sfingomyelin gibi hcre zarnn temel unsurlarnn yapmndaki ok nemli rol nedeniyle hcre zar btnl iin gereklidir. Kolin asetilkolin sentezi iin elzemdir. Kolin destei hafza da dahil olmak zere beyin fonksiyonlarnda son derece nemli rol oynayan asetilkolinin kmlasyonunu arttrr (Canty, DJ and Zeisel, SH. Nutr Reviews. 52;327-339, 1994). Fosfatidilkolin kolesteroln znrln arttrarak ateroskleroza yol ama yeteneini azaltr. Kolesterol seviyesini drmeye, dokularda biriken kolesterol ortadan kaldrlmasna ve trombosit agregasyonuna engel olmaya yardmc olur (Brook, JG, Linn, S, and Aviram, M. Biochem MedMetabol Biol. 35;31-39, 1986.). eriindeki yksek miktarda linoleik asit fosfatidilkolin desteinin yararlarnn oundan sorumlu olabilir. Etki ekli Kolin, zellikle karacier fonksiyonlarnda metil donr olarak rol oynar. Kolin asetilkolin, fosfatidilkolin ve sfingomyelin sentezine imkan verir. htiya Yakn gemite kolin temel besin olarak tanmlanmtr. RDA (nerilen gnlk miktar): Bebekler ve ocuklar: 125 ila 375 mg/gn Kadnlar: 425 mg/gn; Hamile kadnlar: 450mg/gn; Emziren kadnlar: 500 mg/gn Erkekler: 500 mg/gn
34. 34. 36 Yazlar ABD de gnlk ortalama alm miktar: Fosfatidilkolin olarak yaklak 6 gr/gn Bulunduu Besinler: Sebzelerde serbest kolin olarak (zellikle karnabahar ve marulda), tam tahl, karacier ve soyada. Lesitin olarak (%10-20 fosfatidilkolin ierir) tam tahl, et ve yumurta sarsnda. Eksiklii Kolinin tamamen yokluu nadirdir veya yoktur ve yalnzca aratrma almalar ortamnda yaratlmtr. Yetersizliinde kaslarda zayflk, el ve ayak parmaklarnda karncalanma, kilo kayb ve yorgunluk grlr. Kolinden fakir gdalarla beslenen hayvanlarda karacier ve bbrek bozukluklar geliir. Kolinden fakir gdalarla beslenen insanlarda karacier ya infiltrasyonu ve dier karacier fonksiyon bozukluklar geliir. Kolin hcre kltrlerinde insan hcreleri iin temel besindir. Kolinden zayf damar ii (intravenz) solsyonlarla beslenen insanlarda kolin eksiklii belirtileri geliir (Canty, DJ and Zeisel, SH. Nutr Reviews. 52;327-339, 1994; Zeisel, SH, et al. FASEB J 5;2093-2098, 1991). Teraptik Kullanm Karacier Bozukluklar Fosfatidilkolin eitli karacier bozukluklarnn tedavisinde kullanlr: *Akut ve kronik viral hepatit: Kronik viral belirtiler karacieri ciddi bir biimde tehdit eder. Halen ok saydaki kontroll almalar fosfatidilkolinin (PC)enfeksiyonda gvenli ve gl bir giriim olduunu tespit etmitir (Mueting 1972, Hirayama 1980, Yamo1978, Kosina 1981, Jenkins 1982, Visco 1985, Hantak 1990, Ilic and Begic-Janev 1991). Bu almalarda oral ve infuzyon yoluyla yksek doz PC uygulamasyla optimal sonulara ulalmtr. Klinik bulgular normale dndnde oral PC dozuna geilmitir. Bu hastalarda karacier enzimleri, serum lipitleri, immn markerleri ve bilirubin seviyelerinin dmesinin yan sra yaplan karacier biopsilerinde ya dejenerasyonu, inflamasyon, sarlk, karacier bymesi ve fibrozda geriye hareket kaydedilmitir. Azalm safra znrl Diabetik yal karacier la kaynakl karacier hasar: Antikonvulsan ila kullanm sklkla karacier toksisitesine yol aar. Ortalama be yl sre ile antikonvlsan ila kullanan demekler GGT lmleri ile deerlendirilmi (Hisanaga 1980) ve alt ay boyunca PC verilmitir. Deneklerde istikrarl bir pozitif netice ve ayrca GGT dzeylerinde azalma elde edilmitir. Toksik karacier hasar: Kuntz (1965) kimyasal zehirlenmeye maruz kalan hastalarda, Esslinger (1966) bitki zehirlenmelerine urayan hastalarda PC nin kayda deer etkiler yarattn bildirmitir. Yal karacier: eitli derecelerde karacier hasar olan 650 denek 5 yl boyunca izlenmitir. Deneklere 950 mg intravenz PC ile birlikte oral PC (450 - 700 mg) uygulanmtr. Kan deerleri normale dnnce yalnz oral PC verilmitir. Hastalar karacier hasar iddetine gre gruplandrlmtr: ya dejenerasyonu, akut inflamasyon, kronik agresif inflamasyon ve ileri fibrotik hasar. almadaki btn gruplar yarar grmtr. Deneklerin ounda ya dejenerasyonunda geriye dn grlm,
35. 35. Yazlar 37 PC akut inflamasyon olanlarda ortalama 10 gn gibi bir sre iinde hzl bir iyileme salamtr (Wallnoefer and Hanusch 1973). Alkol kaynakl karacier hastal: Maymunlar zerinde yaplan almalar fosfatidilkolin desteinin alkol kaynakl karacier anomalilerine ve siroza kar koruduunu belirlemitir. Ayn etkilerin insanlar zerinde de olabilecei tahmin edilmektedir. Bununla beraber kolin tuzunun insanlarda alkol kaynakl karacier hastal tedavisinde herhangi bir deerinin olmad dnlmektedir, ancak, genel karacier desteinde yararl olabilir. Detoksifikasyon Membran sal organizmann tamamnn sal demektir. Toksinlerin ya asit asitlerine afinitesi bulunmaktadr; lipit ortamna tam anlamyla yerleir, zayflatr ve paralarlar. Muhtemel netice erken apoptoziz, hcrenin erken lmdr. Genel olarak normal mitoz vcut salnn srdrlmesi iin yeni hcre oluumunu salar. Ancak toksisitenin lipitlere olan afinitesi toksinleri ve hastalkl toksik lipitleri yeni oluumlarn iine kolayca yeniden databilir. Vcut salkl olduunda toksinlerin yeni yerleimlere girimelerini balayacak yeter miktarda glutatyon ve askorbat ile bunlar kontrol altnda tutabilir. Ne var ki savunma zayf olunca toksinler srekli olarak dalabilir ve sonunda rejenerasyon srecinin yava olduu merkezi sinir sistemi (MSS) ve kemikte saklanrlar. Detoksifikasyonun hedefleri: 1. Esansiyel besinlerin dengelenmesiyle, yksek enerji lipitlerin (PUPA ve HUP A) dei tokuu yoluyla rejenerasyon ve detoksifikasyon srecine enerji salamak, bylece yenilenmi gle yeniden oluuma yol amak. 2. Doru zamanda toksin gidericiler, askorbat, klorella ve mmkn ise IV glutatyonu dahil etmek Nrotoksinlerin detoksifikasyonu hcre zarnn dengeli ya asitleri ve destekleyici fosfolipitlerle beslenmesini gerektirir. Fosfatidilkolin hcre zarndaki en verimli fosfalipittir ve 33.000 m2 lik membranyla karacieri toksisite ve enfeksiyona kar korur. Karacier detoksifikasyonda ok nemli rol oynar, ama bnyesindeki ya asitleri ve nrotoksinlerin lipit eritebilirlik zellii nedeniyle toksik skntlar ortadan kaldrabilmek iin lipide dayal giriimler gereklidir. Karacier bir kez zarar grrse yalar daha fazla normal olarak metabolize edemez. Lipit havuzlar karacier yoluyla hepatositlerde birikir. Ya asitlerinin beta oksidasyonu basklanr, detoksifikasyon ve prostaglandin retimi zayflar. PC zerinde yaplan geni kapsaml aratrmalar fosfatidilkolinin karacieri alkol, tbbi rnler, evresel kirlilik, ila moleklleri(ksenobiotikler) ve viral, bakteriyel ve fungal enfeksiyonlardan kaynaklanan hasara kar koruduunu ortaya koymutur (Lieber 1994a, 1994b, 1995, 2001a, 2001b). Hiperkolesterolemi ve Ateroskleroz Fosfatidilkolin kolesteroln znrln arttrarak aterosklerozu indkleme yeteneini azaltr. Fosfatidilkolin ayn zamanda kolesterol seviyesinin azaltlmasna, kolesteroln doku depolarndan atlmasna ve trombosit agregasyonunun nlenmesine yardmc olur (Brook, JG, Linn, S, and Aviram, M. Biochem Med Metabol Biol. 35;31-39, 1986). Fosfatidilkolin iinde bulunan yksek linoleik asit ieriinin yararl etkileri aadadr: * Fosfolipit preparat olan Lipostabil in ateroskleroz ve yksek kolesteraol tedavisinde kullanm zerine aratrma yaplmtr. Bu Almanya yapm %70 fosfatidilkolin ierikli lesitin
36. 36. 38 Yazlar preparatnn deerlendirilmesiyle ile ilgili yaplan muhtelif almalarda gnde bir kez 1.5 gr ile gnde 3 kez 3.5gr arasnda dozlarla total serum kolesterol ve trigliserit dzeyleri nemli lde dm, HDL kolesterol dzeyleri ise ykselmitir (Lipostabil. Natterman International GMBH,1990; Wojcicki, J, et al. Phytotherapy Res. 9;597-599, 1995). Almanyada Essantiale ticari isimle piyasada satlan yksek konsantrasyonlu fosfatidil preparat FDA nn Alman eiti olan BGA dan ruhsat alacak yeterli klinik sonular ortaya koymutur. Bu form doru pozisyonda balanan, gliserol moleklnn ilk ve ikinci karbonuna balanan, esansiyel ya asiti, linoik asitin molekln %50 sini oluturduu, %90 fosfatidilkolin iermektedir. Bu preparatn nerilen standart kullanm dozu, yemeklerle birlikte gnde kez 350 mg dr(Essentiale, Natterman International GMBH, 1989). Bipolar Depresyon Maniann beyinde kolinerjik aktivitenin azalmasyla ilikili olduuna dair kant mevcuttur. 15- 30 mg/gn seviyesinde fosfatidilkolin desteinin bipolar depresyon tedavisinde yararl etkiler gsterdii tespit edilmitir (Wutman, R, et al. Nutrition and the Brain. Vol. 5. Raven Press: New York, 1979; Cohen, B, et al. Am J Psychiat 137:242-243, 1980; Cohen, B, et al. Am J Psychiat 139;1162-1164, 1982). Fosfatidilkolin kullanm ile beyindeki kolin seviyesini ykselterek bipolar depresyon hastalarnda kayda deer gelime veya semptomlarda iyileme elde edilebilir. Baz almalar Lityum karbonat, bipolar depresyonun standart ila tedavisinin beyindeki asetilkolin aktivitesinin art olduuna inanmaktadr (Jope, R, et al. Am J Psychiat 142;356-358,1985). Alzheimer Hastal Kolin destei normal hastalarda beynin iindeki asetilkolin akmlasyonunu arttrd iin baz aratrmaclar Alzheimer hastalarna faydal olabilecei varsaymnda bulunmulardr. Baz almalar kolin destei ile beyindeki asetilkolin ieriinin artnn hafzay gelitirdiini gstermitir. Bununla beraber fosfatidilkolin kullanan klinik deneylerde nemli yararlar tespit edilememitir. almalarda hem normal kiilerde, hem de Alzheimer hastalarndakolin desteinin hafzay gelitirdii tespit edilmitir. Bununla beraber, bu almalar ve yorumlar hakknda denek saysnn ok az , kullanlan fosfatidilkolin dozunun ok dk ve almalarn ok yetersiz bir ekilde tasarlandrlm olduu ynnde eletiriler ortaya kmtr (Rosenberg, G and Davis, KL. Am J Clin Nutr. 36; 709-720, 1982; Levy, R, et al. Lancet 1;474-476,1982; Sitaram, N, et al. Life Sci 22;1555- 1560, 1978). Alzeimer hastal kolinerjik transmisyonda azalma ile karakterizedir, ama Alzheimer hastalndaki kolinerjik transmisyon kolin eksiklii ile deil, asetilkolin transferaz enziminin bozulmu aktivitesi ile ilikilidir. Asetilkolin transferaz asetilkolin oluturmak iin kolin ile asetil molekln birletirir. Ancak, yksek dzeydeki kolin bu ok nemli enzimin aktivitesini mutlaka arttrmad iinfosfatidilkolin desteinin Alzheimer hastalarnn ounda etkili olduu muhtemelen kantlanmamaktadr. Hafif - orta dereceli demens hastalarnda yksek kaliteli fosfatidilkolin preparatlarnn 15 - 25 gr/gn dozunda kullanm yararl olabilir (Murray, M. p. 140, 1996). Biim Kolin znr tuz olarak, en sklkla ya kolin bitartrat, sitrat veya klorid, ya da lesitinde fosfatidilkolin olarak bulunur. Lesitinin mevcut ticari ekillerinin ounda yalnzca %10-20 orannda fosfatidilkolin bulunur. Fosfatidilkolin olarak etiketlenmi desteklerin ou yalnzca %35 fosfatidilkolin ierir. Baz yeni ve gl preparatlar %98 e kadar fosfatidilkolin iermektedir. Fosfatidilkolinin bu saf formlar daha az gastrointestinal yan etki nedeniyle tercih edilmektedir. Bu zellikle yksek dozda (15-30 gr) fosfatidilkolin gerektiren durumlarda zellikle dorudur, nk lesitin gibi dk
37. 37. Yazlar 39 konsantrasyonlu biimlerde ok byk miktarlar kullanlmaldr ki yan etkiler neredeyse kanlmaz olacaktr. ntravenz formu da mevcuttur. Karacier vcudun en byk organdr ve infzyondan ilk PC akn alr. Ancak artm PC ve yksek performansl lipitleri (HUFA lar) paylaan her organ, her nron, her hcrede lipit takas sistemiktir. Artan metabolik performansn da sistemik olmas beklenir. Doz %90 fosfatidilkolinli, en yaygn kolin destei formu lesitinin kullanm dozu (yemeklerle gnde 3 kez: - 350-500 mg t.i.d. karacier bozukluklarnda - 500-900 mg t.i.d. kolesteraol drmede - 5.000-10.000 mg g.d. Alzheimer hastal ve bipolar depresyon tedavisinde (Murray, M. p. 141, 1996) Yan Etkiler Kolin ve fosfatidil kolin genellikle iyi tolere edilir. Gnlk 20 gr dozun zerindeki saf kolin - fosfatidilkolin deil - balk kokusuna benzer bir koku retir. Yksek dozda, birka gram, lesitin itahta azalma, mide bulants, midede ikinlik, gastrointestinal ar ve/veya baz kiilerde diareye sebep olur. Toksisite Alnt yaplm kaynaklarn hi birinde belirtilen yan etkiler dnda bir toksisiteye rastlanmamtr. Kontrendikasyonlar Fosfatidilkolin doktor kontrol dnda depresyon hastalar (unipolar veya klinik depresyon) iin endike deildir, nk yksek dozda fosfatidilkolin baz durumlarda depresyonu arttrabilir. nteraksiyonlar Kolin dier metil donrlerle birlikte alr ve vcudun karnitin ve folik asiti korumasna yardmc olur (Daily, JW and Sachan, DS. J Nutr 125;1938-1944, 1995; Varela-Mreiras, G, et al. J Nutr Biochem 3;519-522, 1992). Fosfatidilkolin ve pantotenik asit asetikolini oluturmada kullanlr. Fosfatidilkolin Teknik Versiyonu Alternative Medicine Review, Vol 7, #2, April, 2002 Giri Fosfatidilkolin (PC), yaam kaynaklarnda her zaman var olan balca maddelerden biri olan bir fosfolipittir.(l). PC btn hcre zarlarnn ve kandaki lipoproteinlerin predominant fosfolipitidir. Doal surfaktantlarn ana fonksiyonel unsuru ve esansiyel bir besin olan kolinin, vcuttaki en nemli rezervuardr(2). PC yan paralanmasn, emilmesini ve tanmasn kolaylatran ve entero-hepatik dolamla geri dntrlen safrann ana bileenidir. Yakn zamana kadar PC fosfolipitlerin bir komplex karm olan lesitin, ve dier lipitlerle kartrlyordu. Yzde otuz veya daha fazla PC ile zenginletirilmi lesitin preparatlar PC konsantresi olarak kabul edilmektedir. Farmakokinetik ve Metabolizma Kimyasal olarak, PC gliserole dayal (CH2OH-CHOH-CH2OH) ve her karbonun yerine geen bir gliserofosfolipittir. Ya asitleri karbon 1 ve 2 nin, fosfatidilkolin ise karbon 3 n yerine geer.
38. 38. 40 Yazlar Basite anlatmak gerekirse, PCmolekl bir ba grup (fosforilkolin), bir orta ksm (gliserol) ve iki kuyruktan (farkl ya asitleri) meydana gelir. ki kuyruktaki ya asitlerindeki deikenliklerin nedeni insan dokularnda PC molekler trlerindeki byk eitliliktir. n vivo,PC iki ana yolla retilir(4). Genel olarak, fosfatidik asit (PC) retimi iin iki ya asidi (asil kuyruklar) gliserol fosfata eklenir(orta ksm). Sonra, CDP- kolinden fosfokolin (ba grup) eklenince, PA diasilgliserole dnr. kinci yol, fosfatidiletanominalin (PE) metilasyonudur; fosfolipit P Enin etanolamin ba grubuna eklenen metil grubu bulunmaktadr, bylece PC ye dntrr. Oral alm yemeklerle 24 saatte %90 a kadar iyi absorbe edilir. Postprandiyal dnemde PC kana aama aama karr ve 8-12 saat sonra en st seviyeye ular. Sindirim srecinde PC molekllerinin oundaki pozisyon-2 ya asitleri ayrlr(5). Sonuta oluan liso-PC kolayca intestinal duvar hcrelerine girer ve arkasndan pozisyon-2 de yeniden aillemeye geerler. Pozisyon-2 ya asitleri membran akkanlna katkda bulunur (pozisyon-1 ile birlikte), ama ncelikli olarak eikosanoid retiminde ve sinyal transdksiyonunda kullanlr. PC ya asitlerinin omega-6/omega-3 dengesi diyette ya asiti almna baldr(6,7). Kolin ok byk bir olaslkla insan iin temel besindir ve besinle alnan kolin genellikle PC olarak mideye iner. Kan ve dokudaki kolinin PC olarak tutulur ve besinle alnan PC dk salnml kan kolin kayna olarak grev yapar. Yetersiz beslenen dk kan kolini olan bireylerde karacier steatozu ve bununla ilikili bozukluklar sklkla grlr ve bu bireyler genellikle PC desteine olumlu yant verir(10). Metil grubun(-CH3) varl protein ve nkleik asit sentezi ve reglasyonu, faz-2 hepatik detoksifikasyonu ve metil verme gibi ok sayda iin biyokimyasal proses iin ok nemlidir. Kstl kolin alm ile balatlan metil yetersizlii insanlarda karacier steatozu, maymunlarda kanser riskinin artmasyla ilikilendirilmitir. PC her bir PC moleklnden 3 e kadar metil grup temin edebilen mkemmel bir metil grup kaynadr. Etki Mekanizmalar PC yaamsal faaliyetlerin ounun gerekletii, dinamik molekler tabakalar olan hcre zarnn temel yapsal desteidir. Toplam membran fosfolipitlerinin %40 n oluturan PC nin varl membran akkanlnn homeostatik reglasyonu iin nemlidir. En dtaki hcre zarndaki PC moleklleri, prostaglandin/eikosanoid hcresel iletiim fonksiyonlar iin ve hcre dndan iine sinyal transdksiyonunu desteklemek iin ya asitleri salar. PC kanda dolaan lipoprotein partikllerinin temel bileenidir. PC nin akcierler ve gastrointestinal sistem epitelyal-luminal ara yzeylerini ciddi anlamda koruyan surfaktan (yzey-aktif) zellikleri vardr(14,15). Biyokimyasal olarak, PC baz fosfolipitler ve dier biyokimyasal olarak nemli molekllerin ncelikli prekrsrdr. Ayrca, PC in vivo antioksidan koruma da salar. nsan ve hayvanlar zerinde yaplan almalarda, PC eitli kimyasal toksinler ve farmastik advers etkilere kar koruduu grlmtr. Klinik Endikasyonlar Bugne PC nin en iyi belgelenen klinik baars, muhtemelen hasar sonras karacierin iyilemesi hcre zar ktlesinin iyi bir ekilde yenilenmesini gerektirmesi nedeniyle, karacier hasarn kayda deer bir ekilde iyiletirilmesi olmutur. Sekiz ift-kr deney almas ve saysz alma raporu bulgular, enzimatik ve dier biyokimyasal gstergelerde iyileme, karacier dokusunda daha hzl fonksiyonel ve yapsal onarm, deneklerin genel durumunda hzl iyileme ve PC tedavisinden sonra uzam survi dahil olmak PC nin zere nemli klinik yararlar olduunu gstermitir. Alkole BalHepatik Steatoz ve nflamasyon Knuechel alkole bal hepatik steatoz (yal karacier) ve inflamasyonu olan 40 erkek hasta zerinde ift-kr bir alma yapmtr. Deneklerin aldklar ilalar kesilmi ve iki gruba randomize edilmitir; bir gruba plasebo, dierine azdan gnde 1350 mg PC (B vitaminleriyle takviye edilerek)
39. 39. Yazlar 41 verilmitir. ki hafta iinde PC nin yararlar aka grlm, sekizinci haftada biyokimyasal karacier fonksiyonlar lmlerinin ou plaseboya gre nemli lde dzelmitir. Daha sonra yaplan iki ift-kr alma bu bulgular desteklemitir. Schuller Perez ve San Martin almalarnda vardklar sonucu syle belirtmitir: Grmze gre alkole bal steatoz tedavisinde yksek-doymam fosfatidilkolin kullanm ok verimlidir.(18). Buchman ve arkadalar 15 yal karacier hastasna ift-kr intravenz total parenteral nutrisyon olarak PC uygulam ve nemli yararlar elde etmitir(19). Dier aratrmaclar da hafif ila orta dereceli hepatik inflamasyonu olan vakalarn en ok PC desteinden yararlandn bildirmitir(20). Hayvanlar zerinde yaplan bir almada maymunlara sekiz yl boyunca gnlk alkol kr uygulanmtr. Krleme alma planlamasndan sonra baz hayvanlarn diyetine PC eklenmitir. Birka yol sonra PC olmakszn alkol verilen maymunlarda ileri fibrozis geliirken PC destei verilmi maymunlarda yal karacier ve hafif fibrozis gelimi, ama daha fazla ilerlememitir. Daha sonra hayvanlardan ne verilen PC kesilmi ve alkole devam edilmi; bunlarda hzl bir ekilde yaygn, yaam sonlandran karacier fbrozu gelimitir. laca Bal Karacier Hasar Bir ift-kr almada rifampin ve dier iki anti-tberkloz ila kullanm nedeniyle karacier hasar olan 101 tberkloz vakas plasebo verilenler ve gnde 1350 mg glendirilmi PC verilenler olarak iki gruba ayrlmtr. ay sonra PC grubunun SGOT ve SGPT enzim dzeylerinde ciddi azalma kaydedilmitir. Hepatit B Kronik Hepatit B virs infeksiyonu nedeniyle ilerleyen karacier hasar olan (HBsAg negatif) 30 hasta zerinde yaplan ift-kr almada standart immnosupresif tedavinin yan sra hastalarn bir blmne PC (gnde 2300 mg), bir ksmna da plasebo uygulanmtr. Bir yl ierisinde PC grubu karacier yapsnda kayda deer iyileme ile nemli oranda stabil olurken plasebo grubunun durumu ktlemitir(23). Atm hepatit B pozitif hasta (HBsAg pozitif) 60 gn sre ile glendirilmi PC (gnde 1350 mg) ve plasebo grubu olarak ikiye ayrlmtr. 30 gnden itibaren PC grubu %50 HBsAg-negatif olarak, %25 HBsAg negatif plasebo grubuna gre klinik olarak gelime gstermitir(24). 50 hastann dahil edildii bir ift-kr almada, btn HBsAg negatif, ve biyopsi ve immunolojik testlerle ok ar karacier hasar tespit edilen hastalarda PC grubu (gnde 1350 mg glendirilmi PC) plasebo grubuna gre kayda deer yarar grmtr(p