Marinko Perušić Karlovac

RJEČNIK ČAKAVSKOG NARJEČJA OPĆINE DUGA RESA I KARLOVCA III. DIO

abriktat ·a jda

ajngel al domaš al tova t ampidekl

an ako andrleknit

UDK 800.87.801.3

Rad primljen za tisak 5. svibnja 1990.

"Vita, vita Stampa naša gori gre! Tako ja oću,

da naša gori gre . ..

Zapis žakana Jurija iz Roča od 26. VI. 1482. U Misalu kneza Novaka, str. 270. d

A

- dovoditi u red (Brest) - heljda (Brest) - andeo (Brest) - svečanost povodom postavljanja krova (Brest) - zaustavljati - jastuk na kojem spava dojenčad, pravokutna

oblika. Donji dio se podvrne i previje preko tije­la djeteta, te poveže i učvrsti trakama.

- onako (Brest) - baciti bilo kuda (Brest)

109

angel ap't arta k a tres a atresirat a uz! og

bablja duša bab ljak badalj ba dat badiji

bagatela bahat

bajs barlac (barilac)

basa t ba tri t bati-ljat batrnjat se

bazag (bazak) baza t bedasat bereg (berek)

bertarska litra b fr bobovača

bočit se boj čin

bo leć

110

- anđeo (Jankovo Selišće) - žudjeti za čime (Brest) - neotesanko, huligan, nestaško, pustahija -adresa - adresirati - izlog (Brest)

B

majčina dušica (Thymus serpyllum) muškarac feminiziranog ponašanja dodir, doticaj (Brest) dirati, doticati upala vjeđa (blepharitis), >>vad't badlje« - ob­rednim riječima i pokretima tjerati upalu vjeđa s bolesnog oka malenkost, sitnica hvalisav (dakle u drugačijem značenju no u književnom jeziku)

-bas

- drvena bačvica za vino, vodu, grožde, s drškom, veličine SO x 30 cm gubiti pravi put tješiti l. otežano hodati, 2. životariti sam (Brest) gubiti vrijeme lutajući i dangubeći (Brest, Šću­lac)

- zova (Stative) - skitati, lutati

praviti nepodopštine, biti neozbiljan l. blato, kal, 2. loše vrijeme, bljuzga (Zvečaj, Brest) flaša za vino tikvasta oblika, dugog, uskog vrata

- godišnji prihod crkvi - tamnosmeđa, gusta, s kamenjem pomiješana

zemlja - natezati se, svađati - čovjek sklon tuči, koji je ratoboran (Siča, Šću-

lac, Brest) - do koga je jako stalo, za kojim se pati (>>imam

bol eću sestru ... «) (Brest)

boljšat

b6vat se

božićnica

bradvić

branža branje

branjen'ca

brdačak

breborit (breberit) brenzar briždal'ca brusa b rvanje bu gar' t burga t

buza

capar' t capa t cap'ca cavarika ceK: o cikn't cin ac ci tran je

citrat

cm o la col j tat cu cin ac

dobivati u težini (uglavnom se to odnosi na dom. životinju) (Brest) l. bosti se, 2. mučiti muku s čime, imati proble­ma (>>b6šem se s timi vratim i nemorem i 'nikakor otklent<<)

- jabuka koja se daruje za Božić (obično djevojka mladiću, baka unučadi, ili domaćini gostu za Božić)

- bradva s većom drškom - banda, razbojnička skupina - poštapalica (u smislu - brate - >>e bilo je to

dok sam ja bil mliiji, branje ... <<) (Brest) - obična grana koja označava zabranu napasanja

stoke na nekom dijelu zemlje, imanja (Brest) - brežuljak (Sćulac) - kukati, jadikovati na glas (Brest) - kočničar

- zviždaljka - otekla kravlje vime, u vrijeme kad se krava teli

- brvna (Brest) /množina/ - jako plakati

snažno, jako miješati Uela npr., ili žbuku pri zi­danju) (Brest) skorup na kravljem mlijeku (Mekušje)

e - jako teći, šikati (krv) (Brest) - gaziti ne pazeći gdje se staje - metalni nosač vrata - loša rakija i vino (Brest) - brbljavac, lajavac (Brest) - puknuti (staklo) - procjenitelj štete u polju (Brest) - vrsta narodne igre sa stabljikama bujadi (Ne-

tretić)

podrhtavati rukama i nogama bezvoljno u ne­svijesti (Brest) bala iz nosa (Brest)

- pažljivo slagati, osobito novac (Brest) - pas, od milja, psić

111

cucmara cu1m' t

cundra cvakast cvibok (cvibak) Cvitna ned'lja Cvit ni će dan Cvitnica

čil brica čami t čandHjat

čazba

čegar't se čemer' t čepn't

česn6vka

če z čfp

čislo

čmurit se čajek

čorojčar

čovk

črez

črišnja

črmpat

ćivere

ćmokat se ću bit ćućkat

ćiikn't

ćuti t

112

loše vrijeme, mećava, snijeg (Brest) malo doliti (»cu1mi mi još malo u čašu .. . «) (Brest)

prosta krpa za brisanje (Brest) nepodignut (kruh) (Brest) dvopek (Zvečaj, Brest) Cvjetna nedjelja (nedjelja uoči Uskrsa) tjedan uoči Cvjetne nedjelje Cvjetna nedjelja

č

manja bačva - potmulo boljeti (»zub me čami<<)

govoriti gluposti (Brest) proslava, gozba, čašćenje (Brest) opustiti se, podići noge, izležavati se polugol kukati, jadikovati, tugovati (Brest) čučnu ti l. domaća, svinjska kobasica, koja se najčešće jede kuhana, 2. češnjovka kroz (Brest, Sćulac) komadić crijepa (Brest) krunica brojanica (Brest) srditi se čovjek (Jankovo Selišće) koledar, pjevač božićnih pjesama, čestitar ($ću­lac) čovjek

kroz (Brest)

trešnja (Brest) trgati kruh rukom (Brest)

široke ljestve za nošenje raznog tereta (Brest) ljubaka ti se, cmakati se (Brest) samovati negdje po strani (Brest) umilno, potiho se razgovarati i dogovarati (obično bračni drugovi koji žive u slozi), u prenesenom smislu može značiti i snovati što, rotiti se dati skrivećki, odvajajući od usta (»šparali su, al' mu je ćiiknla malo mesa da otac ne vidi . . . «)

- predosjetiti (>>ciicak ćuti gazdu ... «) (Brest)

debelišće

dela tn ji delo devetodanka dičar

divan kat d len dobeštelovat dodat

dogomanj't dojkinja dokazat

dokaževat dokončat

doku riat

doladnjica doma donašat dotičan

dotlić se

dra govi t dran čit

drdnjit driska driskal'ca driskat

drobljanki drobljarija drugač

drugud družben (združben)

8 Cakavska rič

D

donji i podzemni dio kukuruzne stabljike

- radni/pridjev/ (Brest) - rad, posao - bura koja puše 9 dana, i to obično krajem ožujka - odrasli čovjek koji se voli igrati s djecom (Brest) - potiho razgovarati - mahovina na slapu (Mala Svarča) - nabaviti - često kome dolaziti i dosađivati (>>kolači mi baš ne

dodaju ... ) (Brest) razgovarati, dogovarati (Brest) krava muzara (Brest)

l. objasniti 2. uputiti na koga, upozoriti na koga ili što (>>dokaza! mi je brat za Marka da ga se tn-" bam čuvat«) (Brest) objašnjavati

- utanačiti (Brest) - povratiti se (pogrdno) (Brest) (>>ošal je u selo, al je

brzo dokurlal nazad jer ga baš nisu lipo dočeka­li ... «)

podsuknja (Brest) kući/dativ/ (>>idem doma«)

- donositi - uvredljiv (Brest) - jedva dočekati smrt (>>dugo je bolova! al'se neka-

ko dotlikal smrti«) kao spas od muka (Brest) - bogovetan (>>čul sam celu dragovitu noć«) (Brest) - l. iziskivati

2. često tražiti poklon od koga (>>ne morem durat od te dice, stalno me drančiju<<) (Brest) grmiti, praskati, pucati proljev (Brest) proljev (Brest) imati proljev, meku stolicu (>>krava se zadriska­la<<) (Brest)

- iznutrica (svinjska, pileća) - iznutrica (Brest)

drugačije (Brest) drugdje društven (Brest)

113

družinče

d ruž' na drvlje dugova t dundača (dunda) duš evan duš'ca

dušan

dvojbi t dvojčat se

d akan đikljat

egžilmen er bo

fabrika nt fabrikantica Fajsmarija fajta t fil jerka

finka t

flašinje fojsat se forat se forcunat se

frakljić

frandat se franti t frdekter

114

- član obitelji - obitelj

drveće

- slaviti , pirovati - jaka, nezgrapna žena

osjećajan, dobrodušan - posebna vrsta svijeće , koja se obično stavlja na

grob - mirisan, koji vonja, ili miriše po bačvi (»dušna

bačva, dušno vino ... «)

dvoumiti, biti u nedoumici račvati se (»put se 'vaj dvojča«) (Brest)

Đ

učenik

skakutati

E

- bukvica, vika, oštra kritika (Brest) - jer (Jankovo Selišće)

F

radnik u tvornici tvornička radnica

- (vjerski) pozdrav (Hvaljen Isus i Marija) (Brest) - vlažiti

djevojčica koja voli pospremati, koja je vrijedna (Brest) dotjeravati, raditi što težeći savršenstvu, raditi fi­ne, precizne poslove (»ona voli finkat oko kola­ča<< )

grumenje zemlje s malo trave odozgo / mn./ - kurvati se (Brest) - kurva ti se, provađati se (Brest) - l . provodi ti se

2. vozati se (Brest) čašica za rakiju (nekad u obliku umanjene litrice) svađati se (Sćulac) trnuti , kvariti vatru (»nemoj frantit oganj << ) hajduk, lopov

frent frentar frentat frentit freska t

fr k fr kent fršlog

frštit frucat fuga fuljak furi t

galjat se

gamil'ca g ep it

glamlja gleda lee glopsat Glušni ćedan

gnojčan'ca

go ba

gojan gombat se gost

grdeš

grešUiljka grezav grgljat

skitnja skitnica, lutalica skitati se (Brest) vikati hodajući amotamo (Brest) treskati, grmjeti, praskati, pucati (Brest)

zvrk (dječja igračka)

- blesav, sulud (Brest) drveni sanduk za brašno, žitarice, čiji je poklopac do pola fiksiran, a pola se može otvoriti razumijevati, shvaćati, mariti za što ljutito galamiti, govoriti,siktajući , ljuteći se

- pundža - naviljak (sijena)

na brzinu kuhati puno radeći oko toga (obično za kakve iznenadne goste, za proslave, u žurbi)

G skidati odjeću, razgolićavati se, zadizati suknju (Brest)

- kamilica (Brest) - uhvatiti, ukebati (l)

-ukrasti (2)

- cjepanica (odrezana pilom) (Brest) - zjenica(Brest)

glodati (Brest) tjedan koji u vjerskom kalendaru prethodi Cvjet­nom i Velikom tjednu đubrište (Brest) l. nejestiva gljiva 2. gljiva koja raste na hrastovom deblu (Brest)

- napredan, koji buja, raste (Brest) muku mučiti čime, imati okapanja oko čega

- osoba koja se rado ugosti za Božić, obično dječak. što dulje ostane, to bolje, jer će godina biti bolja, rodnija, kokoši će nesti više jaja, i slično.

- naprava za češljanje vlakana konoplje (Jarče Po-lje)

- naprava za gnječenje (»greštanje«) grožđa (Brest) - krezub (Švarča) - ispirati tekućinom, vodom grlo, zadižući glavu,

proizvodeći karakteristične zvukove, poput kloko-

115

griva

grljanak guci gum elez! gumenjak guno (guvno) gi:mjkat

gurlat

haj tat herlav (erlav)

hin ga v hinjkat se

hi povi hiri t hiža

Hrvacka

ipomali

iscvirat isčijat

is kada isk6lt se

ispada n ispašćen

ispašćit se

ispodmakn't

116

tanja. Običavali su to raditi svakog jutra stariji ljudi, ili drugi. meda izmedu susjednih njiva, livada, a koje su na padinama brda i na bitno različitim razinama

- grlić boce (Brest) svirači uopće

ljepilo za gumu i drvo zaprežna kola s gumenim kotačima gumno (Brest) l. potiho govoriti, govorkati (>>gunjka se da će bit rata«) (Brest) 2. gurkati štapom poput paka komad drveta u igri »kut:kanja« (Mala Svarča)

- jesti punim ustima (Brest)

H

mariti (Brest) UVijen (»herlav pod«, »OD je malo na ero« -uda­ren je, luckast)

- boležljiv, osjetljiv (Rešetari) nuditi se, udvarati se, namještavati se zadirkujući (»cura se dečku hinj ka<<) (Brest) trudovi kod dom. životinje (Brest) slabo rasti, slabo napredovati (Jarče Polje) l. kuća (zapad općine) 2. velika soba

- Vrsta drmeša u Prilišću i Bosiljevu i okolici (blizu Slovenije dakle)

I

pomalo, bar malo (Brest)

iscjedivati mast pri pravljenju čvaraka istući, natući

otkada (Brest) neočekivano se dogoditi, izroditi se u neželjeno (Brest)

- prevrtljiv - pakostan, napastan (bolesnik)

postati pakostan u dugoj bolesti i ljut sam na se­be

- izmaknuti (»ispdmaknl mi je stolac<<)

isšimfat istebalj't se

iza p rat iza vrit izl p ran iziprat izdelat se izdirat se izgiba t IZim

iz j ilan izlincivat se izmačat

Iz metan izmetnit se izmir't iznaša t izpizmit se izrizikat (se) izrustit se

izva jat izverugan izvi d' t izv6šćit se izvraćat se izvratljiv l ža

ižajfat

jargač' t se Uaska r ' t se)

j etika jišće vulje jo keta t ju fra jurdel't

izgrditi istegnuti se, napuhnuti , naduti se (»kril se iste­balj'!«- prilikom pečenja izašao iz tepsije) isprati navaliti na koga verbalno, vičući (Brest) ispran isprati naraditi se izderavati se (»zač se izdirješ na me?«) čeznuti, žudjeti za čim osim (Brest) izbirljiv u jelu

- jako plakati skupiti 33 boda u kartaškoj igri >>Šnaps« prevrtljiv (Brest) izlagati se, naći dobar izgovor (Brest) izmjeriti iznositi, istovarivati zamrziti bez razloga (Brest) izoštriti (se) (Brest)

istresti se (npr. otac na sina, ili kiša na zemlju) (Brest) izvesti, izvoditi krivudav, iskrivljen proniknuti, sve saznati pom okri ti se javno i obilno izvrtati se koji je sklon izvrtanju l. kuća (istok općine) 2. velika soba nasapunati (Netretić)

J

navlačiti se, natezati se (obično se odnosi na dje­vojku i mladića koji čas hodaju, a čas su u svadi) (Brest)

-jad, bijes (»uvatla gajetika«) (Brest) - jestivo ulje (Brest) - jaukati, plakati (Brest) - djevica (pogrdno) (Brest) - jurcati (Brest)

117

kačjak

kalafurit ka lica kandrva

kant riga kasa t

kasinske vriće kasun katarinčica

kezlan k ezla v kezmić

kin č kinkekljin kin jara kišić

klajše klata klipa klipičat se

klobučar

klupi kljonkat kljuvat

knj apa v

knj apa vac knjap'ca ko čak koj koldat koldenjat komar kon tarica kon tar' t

kontra ba

kontHjat

118

K

područje puno zmija ložiti, peći noćna posuda neravno, kamenito zemljište (Brest)

stolica - sjeći, nadebelo rezati, nasjeći (>>nakasal si taj špek

tako debelo o o o«)

- vruće od jute (Brest) sanduk tratinčica (Bellis perennis L.)

praščić (Brest) kratkonog (Brest)

- praščić, odojak nakit (Brest)

- konjske žvale (Lipa) - kućerak, kolibica (Brest)

cjepanica (Lipa) klasje (Brest) skitnica komad ( >> nimam ni klipe drveta pri iži«) stiskati se, gužvati (>>nejdem na 'naj pir, bit će pu­no ljudi , pa mi se neće klipičat«)

- proizvođač šešira - klupe (Brest) - bućkati (voda u boci >>kljonka«) (Brest) - l. kljunom probijati (>>pile se prokljuje« iz jaja)

20 imati napadaje bolova ( >> kljuje mi u prstu«) - bez prstiju

- nespretnjaković

- žena bez prstiju - svinjac (Brest) -tko - udarati, praviti buku - udarati, bučiti (Brest) - komarac (Brest) - žena koja nosi mlijeko (Brest) - nositi mlijeko (Brest)

- sobičak, soba za samca (Brest)

- kotrljati (Brest)

koškatse

kotiikat

kovrat (se)

kazaljka

krajcat se kraj čir' t

ki-č

kreljto

kreljut (kreljuta)

kren a

kris

krisit

krivast kriva t

križac

Križeva

Križ i

križogledast

kr Of krta ča ki-tožt se

kržlja t

kucat se

ku ča l

kufrin

kukac

kulješa

ku n deka t kundrav

ku n dre

kupićak

kurteširat

kurvežljiv

kus

kusa

kusa t

blago se svađati (Brest)

kotrljati

teško raditi, puno hodati (»al se nakovral dok se isprt"l gori«) (Brest)

- ploča za igru »k6zanja« (igra mlin)

- mimoilazi ti se

- stati ili šetkati po strahi (Brest)

- grč (Brest)

- krilo (ptičje, kokošje)

- krilo (Stative)

- zaleđen sloj snijega poslije padanja kiše (Brest) krijes (Stative)

kriještati, galamiti kriještavo (Brest)

krivonog

krivudati, zaplitati

križić koji se nosi oko vrata obično

Spasovo

Spasovo (Prilišće)

razrok (Brest)

krafna, uštipak - vrsta krupne zmije koja zalazi u krtičnjake

prevrtati se u snu (Brest)

kronično kašljucati (Brest)

goniti se (kuja) (Brest)

metalni, a prije drveni klin kojim se učvršćuje ja­ram (Brest)

- bakar (Brest)

- bolno, gno]no mjesto na tijelu (obično oko nok-ta)kukolja dar koji kumče dobiva od kuma (Brest)

debeljko, trbonja

tući, mlatiti - duge, nepočešljane kose

- uvojci /mn/ (Brest)

- dobra trgovina, dobar pazar (Brest) - prkositi, inatiti (Brest)

- puten, frivolan

- kratki trupac (Brest)

- žena »bez« stražnjice (Brest)

- kratak (Brest)

119

kušan jak ku tla t kuzit se kuverta kvartir kvrca t

kvrčit

laćvat

ladarice ladet'na ladvica lakom'ca

lančat se la š

lauber't la ufa t lazara st lažca lem pra t

!erga

les

les ica !estine lešćka

le trka hb nica !ibn jak lica t Hvat linost (!enost) loga

120

- trtica (Brest) miješati (pogotovo jelo)

- izležavati se (Brest) - koverta (Brest) - župnikov stan (Brest)

- prljati obuću putem, nanesti deblji sloj blata na cipelu ili nogavice kvočka kvoca, a kad joj se približimo onda >>kvrči« (promijeni način glasanja, koje je sad kriještavije)

L

hodati (Brest)

- pjevačice ivanjskih pjesama hladetina (Brest)

- vrsta škrinje s ladicama (Brest) - drvena posuda s jednim drškom i otvorom na

dnu, pa služi i kao lijevak, najčešće u vinogradar­stvu

- stalno ići za kime, ne odvajati se, pratiti - l . lijenčina (Brest)

- 2. lijen, trom (Brest) - krasti (Brest)

skitati, lutati, skakati slabih nogu, ili bez njih osoba koja laže šepiriti se u haljini, suknji, okrećući se i vrteći oko sebe

- klimavac, klimava stvar, koja je sklepana zbrda--zdola

- konstitucija, konstrukcija , pasmina (>>slabeg je lesa)

- rešetka u pećnici, ložištu (Netretić) - desni (Brest) - šiba od lijeske (Brest) - električna struja, svjetlo - okrugli božićni kruh

okrugli božićni kruh (Brest) - debeo u licu - lijevati - lijenost - postelja (Brest)

lohatna

lom bura

lon't lopsat lovatna lubina lucen

ma bit macica mač

mačkanje

mačka t ma ćava

madufirat

maja

majke bože pas Mala maša mamsat

man cat

mašljin

mavčat

meč

mera milosti van mišina

mladež mladežljiv mlinac moć

mrcilišće

m rl ac

mrmlje mrndel't mrva č

' - varljiva, dobra na prvi pogled samo (odnosi se ug-lavnom na žitarice) (Brig)

- vrsta posude (uz Kupu)

- zaudarati - požudno, proždrljivo jesti - varljiva, dobra na prvi pogled

glavonja (Brest) šiba u luku savijena iznad kolijevke (Brest)

M

mamiti (Brest) - pupoljak jedne vrste vrbe - 33 poena u igri »Šnapsa« - kočenje

kočiti (sanjke, zapr. kola) -maćeha

- stupati šepireći se

deblo što se za l.V. podizalo ispred crkve (pogan­sko-religiozni običaj) (Netretić) duga Mala Gospa (8. IX)

- požudno jesti

- jesti (Netretić)

mašna, ukrasna vrpca na ženskoj bluzi, u kosi, ili na grobu (u tom slučaju crna, u obliku obrnutog slova V) (Brest) mi jaukati mač, duži nož (Stative) mjera (>>natoči mi na meru«)

- sažaljiv, dobrog srca - mijeh (Brest)

madež - posut madežima - razvaljano tijesto (Brest) - potiho prigovarati, spočitavati, gunđati (Brest) - groblje za marvu (Brest) - mrtvoizleženo pile (Brest)

- drvca za potpalu (Brig) - mrmljati, gunđati - priručna naprava za krunjenje (»mrvljenje«) ku-

kuruza

121

mučan

muća

muća n mujo, mujan mukotprda mulac

murga v murlav murleša mušno / prilog/ muzika

nabada t

na blizi na blint nabljuš't nabo k na borac nabrkat načandrat

načekivat

načijat se načmuren

nado ban nadomitat nafrćkan

nagodi t nagražatse nagrnjevat nakasat nakinčat se naklon't nakovrat se nalekn't

122

- l. - koji se muči, koji je radin 2.- (»mat je diteta mučna, jer ga s mukom podi­Že« - dakle ona je njega »mučna<< - vrlo specifi­čan oblik) (Brest) tele (Stative) telac (Brest) glupan, tikvan muktaš, eksploatator (Netretić) glupan (dakle ne u onom značenju kao u Primor­ju)

- mutav (Brest) - glup, tup (Brest)

glupan, tikvan mučno (Brest) usna harmonika

N

izazivati, provocirati (»pripovida o Jivi al smirom nabada na me<<) blizu na slijepo (»izvadi jednu kartu na blint<<) naliti vode do vrha, puno (Brest) na stranu (Brest) dovratak (Brest) nahuckati nagrditi, nakititi bez ukusa, napričati gluposti

iščekivati

dobro se najesti namrgođen

pogodan, povoljan nadom etati nakovrčan

pogoditi groziti se (Brest)

ogrtati na grubo narezati kruha , slanine i sl. nakinduriti se dati komu što zbog naklonosti koju osjećamo nahodati se (Brest) nasloniti, privremeno postaviti (Brest)

nali gat

naman't se

nametn't

namisli na' m past

nanašat na osmakcije napa k naper't se napopastit se

naprč't se na ruke nasa jat

naseć

na splavcije nastavak nastavit se našiškat se našpijat (koga)

naštalj't se naš traj 't natepst se

natreljkat

na trošan navada navarna(o)

nazadnje

nazvistit nažerat se

- nalijegati

slučajno svratiti, - namjeriti se, nadoći, namjestiti se, podmetnuti se »naman'la se na dobrog dečka«), naučiti se ko­mu stalno dolaziti i dosađivati (»zač se 'naj tetac baš na nas naman'l ?« nabaviti, pridodati (»nametni još jednu jab'ku na 'rupu«) (Brest) u mislima na um pasti (>>nampalo mi je pit zdenče vode«) (Brest)

nanositi na tren (Brest) naopako (Brest) uputiti se dosađivati komu, namatati se, popesti se na vrh glave, dozlogrditi

- uvrijediti se, dići nos

- ručno (>>dela na ruke«) postajkivati (>>ja kopam tršće, a rođak smirom nasaja oko mene«) u šetnji (Brest) ne stići sve napraviti (Brest) ovlaš, površinski grabiti i uzimati (Brest) vrsta vrše za riječne ribe namjestiti se ispred čega napiti se spaziti, primijetiti, uhvatiti na djelu (>>pokral mi je celi vrt, al našpijat ću ja njega«)

postaviti se tako da se smeta drugome (Brest) nastrti slamom (Brest) dosađivati, nametati se kome, namjeriti se na ko­ga i ne dati mu mira, dodijavajući svojim dolasci­ma ili prisutnošću pripraviti s puno pažnje i truda (>>tako je dobro natreljkal treščice pa se oganj odma uvati«) sklon bolesti, osjetljiv, boležljiv (Brest)

običaj

l. posna, slaba (zemlja) 2. nemasno, neslano Uelo) l. najzad, konačno 2. na kraju navijestiti (Brest) napiti se

123

nede lo

nedu vi

nete (3. lice jedn.)

neva nezastupan niko j nispret

n izd ragu noseća

no tri t

nova t nutrac

obab't se

obajat (obhajat) obarski

obdan'ca

obil' ne obil jen obisi ja o bor obrub'ca obrun't se ob rv

obšancat oci di t ocid nica

ocimat se ocofat se ocvarak odabat se

124

nerad (Sćulac)nedušljiv koji često ostane bez daha, astmatičan, prsobo­ljan astma (Brest)

- neće (Mostanje)

- nevjesta (Jankovo Selišće) - neuračunljiv, luckast - nitko

- šatorsko krilo, pokrivalo, pokrivač kojim se pre-kriju zatvoreni vrtovi (Svarča)

- nizbrdo (Brest) - trudna

duboko promišljati, ne znajući što bi, dvoumiti (Brest) nokat (Novaki) spolna žlijezda u konja (Brest)

o poraditi (Brest) obilaziti silno, jako, istinski, svim srcem, od srca, srdačno (»obarski me pozvala kod sebe«) (Brest) dan, popodne (>>bolje jedna podran'ca nego cela obdi'm'ca) oguljene kore voća, povrća obijeljen

obijest ograđeno dvorište (Brest) nabor na »krilima« (suknji) (Brest) okrznuti se o što (Brest) rub kod oranja (na granici njiva) ili šivanja (Brest) omeđiti (Brest)

- ocijediti - zamašćena voda u kojoj se kuhaju žganci, a služi

za pripremanje juhe otrcati se, pohabati pohabati se, otrcati

- čvarak (Jarče Polje)

l. odbijati se čega, odbacivati (ideju, prijedlog i sl.)

od borit v' t

odbrkn't odi ljenik odlen't

odmadufirat odman't se

od m ekn' t odpitat se odrln't odsutit se odućkevat

oduga odu re n oduri t

odvad't

ogn't se ognjišće

ogućvan

ogućvatse

ogvaždatse okna okobač't

okolovrć

okomcije ome jak omira t ondaka o pari na opastse oplejat se op rta

opsat ori jača orudalje

2. skidati sa sebe dlake, buhe, prašinu, blato

- odvići se čega, zaboraviti ono što se prije znalo (Brest)

- ojačati, odrasti - član zadruge (obitelji) koji se odijelio (Brest) - udaljiti se, otprhnuti (»sve su se bolesti od mene

odlen'le«) (Brest) odstupati ljutito i otići udaljiti se od koga, više mu ne dolaziti (»Jiva se odman'l od mene<<, »Il'ma se odman'la od dečka«) omekšati odreći se odgurnuti odlučiti se (npr. na put ili neku važnu odluku) otpuhiva ti poslije dobrog, obilnog jela (Brest)

- dug - gadljiv (Stative) - otjerati od sebe, odbiti svojim postupcima (»odu:

ril je ženu«) (Stative) - odijeliti, izabrati (»odvad'l je bolje šljive za pek­

mez«) - ugnuti se - dio vrta u kojem se sadi kupus, a prije toga se po-

pali vatrom (Barilovićki Cerovac)

pretoplo obučen (Brest) - natrpati odjeće na se - okolišati (>>ogvažđa se oko jila, bi-ne bi«) -prozori - obujmiti nogama, objašiti (Brest) - naokolo (»svud okolovrć su oni«) (Brest) - okomito (Brest) - meda, granica - odugovlačiti (Brest) - onda - sparina - prežderati se trave - oslabjeti od napornog rada, izmučiti se (Brest) - impovizirani konopac, od platna, odjeće (Brest)

- raditi po cijeli dan, naraditi se, mučiti se oko čega - gibanica od oraha (Brest) - poljoprivredni alat i naprave (Pritišće)

125

oslan't se (zasol't se)

oslip't se

o soka

osumljen ošćukatit (ošćuki'tstit)

ošmrnjav't ošmrljav't) ošpur't se otal't otašćak

otćeškat

ote (3. lice jedn.) otkovrat se

ot' al't otašćak

otćeškat

ote (3. lice jedn.) otkovrat se

otprav't otrt se ov š ica

ožvalat

pa cikat

pajšak pale saki

palj a paprikovat parošak patri t

pa ven ka

pavuzce

126

- l. pojesti što slanog 2. utoliti glad, prigristi što čvršćeg

- dati se zavesti, zaslijepiti (»oslipla se s tim faki­nom i udat će se za njeg«) (Šćulac)

- sok koji izlazi iz mesa prilikom pečenja (u Primor­ju je to >>Šug«)

- osumnjičen

- ušiljiti prehladiti se (Brest)

- ojanjiti se (Brest) - otopiti - prva jutarnja rakija (Vučjak) - otjerati - hoće (Mostanje) - otkraviti se, biti neraspoložen za posao i umoran

pa se naglo prenuti i postati orniji (Brest) - otopiti - prva jutarnja rakija (Vučjak) - otjerati

- hoće (Mostanje) otkrivati se, biti neraspoložen za posao i umoran pa se naglo prenuti i postati orniji (Brest) otpremiti obrisati se rupica za dugme na kaputima, na košulji (Netre­tić)

- namjestiti konjima metalne žvale

p

predbacivati spočitavati, ljutiti se na koga (Brest)

- loš, nepošten čovjek, pasjak (Brest) - kolci poredani jedan do drugoga koji tako čine

plot (palisade) (Brest) - hrpa (Brest) - pabirčiti (Brest)

izdanak na vrhu kukuruzne stabljike (Brest) - sljedovati (>>patri te kopanje« -slijedi te, dužnost

ti je) (Brest) - vijenac za mladu (Brest)

- pazuh Uednina, a množina >>pavuzca«) (Brest)

pazdac

peckanje

pećat

peleša v pen da

penduljkat perit se

perš6na pes til ja petlja petljačit

petlja t p ićna pij avka pik a p ikica piknja p inca pirgav piša ka pizma piždra piždrit se plat' na platon

plavić

plešast plentrat

ploč

plošak

plot

p lo tica

plundra

- ispuštanje plina (»prdac je smij, pazdac je grij«) ali nečujno

- narodna igra s pet kamenčića. Odreden broj ih je na zemlji, a jedan se baca u zrak. Pritom se nastoji uhvatiti što više onih na zemlji i na kraju onaj peti prije no što padne na zemlju.

- pamtiti, shvaćati (>>u jedno doba dite počne pećat<<) (Brest) dugokos (Brest)

- naprava kojom se pokreće tkalački stan, nalik pe­dalama (Brest)

- pomalo tepati (>>dite penduljkat<) (Brest)

- zbivati se, događati (>>On i sam ne zna kaj se iz njeg peri«- tj. ne zna što se s njime zbiva) (Brest)

- vrlo ugledna osoba - žena koja čuva djecu

prošnja,prosjačenje

- raditi što bez volje i nestručno te nespretno - moljakati, prositi - pitka (Brest)

pijavica (Brest) točka

točkica

točka

podrum (Brest) - pjegav -mokraća

- mržnja

- znatiželjnica - uporno gledati, piljiti

oplata (Brest)

- široka i jaka daska koja čini dno zaprežnih kola - slaba rakija (Brest) - gol, neobrastao (Brest) - zaplitati jezikom, lu peta ti koješta (Brest)

- odjednom, zajedno (>>Oni svi u ploč protiv mene«) (Brest)

- daska kojom se pritiska ukiseljeni kupus

- ograda (uopće)

- vrsta riječne ribe

- kurva (Jarče Polje)

127

p ljunak poćka

poda pri t podat podbradnja podi ljenik

pod'ne podran'ca podran't podšprajcat poduplat podvojčit

podvorba poflakni t se poišć

pojapuš't pokeckatse pokiput pola p poldašnji poleževat polibnica poligat polotunar't se pol ov ka po ljka pomest se pomivač

ponljak popovska muda popi-tit se poput bina

poren't porin't porta posekn't se

pos i hat

128

- ispljuvak (Brest) - dječja postelja (Brest) -poduprti

dati (»podaj mu jila<<) donji dio jarma (Brest) osoba koja se podijelila i odvojila od zadruge, obi­telji tar

- uranak - uraniti - poduprti

- podvostručiti, udvostručiti

- podvostručiti (Brest) - posluženje, služenje - nepozvan se uplesti u razgovor (Brest) - čovjek koji voli jesti - potjerati (Brest) - posvadati se - poput (Brest) - lakomac (Brest) - poludnevni

malo, malopa legnuti - božićni kruh (Sćulac) - polijegati - postati bezvjerac, prijeći na drugu vjeru - polovica - polka - izgubiti se, zalutati (Brest) - umivaonik (Brest) - ponedjeljak (Brest) - vrsta biljke - popeti se - nešto hrane i novca što se uzme za put, ili se dobi-

je na poklon - pognati stoku - pogurnuti - pruga na odjeći (Brest) - posušiti se, (>>kiša je padala al se zemlja brzo

posekn'la<<) (Brest) - ljutiti se na koga, biti prema njemu stalno ohol,

otresit (Stative)

po smak posmucat posmukn't se posprišan

postrašit poškvacat pošorat se poštrovačit

pošvanki

pošv6rdat se pot potabač't

pod'tkn't se potavšat potepst se potpeljevat potprdljiv po tukat

potvor't

povi-ši t

poždrokn't p rašan prašljiv prašćat

pravdaš pravdaš'ca prema t prčast

pr da

prebisač't se prečut

preda č preda!) predalac) preenjat prefrknt

9 Caka ' s ka rič

promjena vremena posjeti halapljivo poskliznuti se (Brest) kojem ništa nije teško, kojeg se svugdje može po­slati priprijetiti, ukoriti po š tuca ti pomokriti se nebitnim prikriti bitno, »zamazati OCI<< (»po­štrovačla je dicu s čokoladom, pa su ju slušala«) primitivna obuća od vune, podšivena gumon (Brest)

- pomokriti se (Netretić) - znoj (Brest) - pogaziti, uništiti (travu, žito npr.) (Brest)

nepozvan se uplesti u razgovor (Brest) - zataškati (Brest) - prokurvati se (Brest)

podbadati, zezati (Brest) posprdan imati sreću (>>srića me po tukla da je on bil s ma- " nom inače bi opal«) (Brest) okriviti koga, obijediti (Brest)

dovršiti pletivo na onom dijelu gdje neće biti okovratnika progutati uvredljiv, osjetljiv uredljiv vikati, praskati osoba sklona svadi svadalica

kukati (Brest) uvredljiv djevojka ili žena koja je fizički slaba, sitna, a nije na dobrom glasu presavinuti se preko stola za vrijeme jela probdjeti pred što

pretinac u >>koslu« za škare i nožiće

prestati, utišati se (>>kiša je preenjala«) zasukati

129

pregovarat se prekin't (ruku)

prekvaljivat se

preljom't se

premhn't se

preokret preoslavac

prepovidat prepukat

prereć se

presić se

pres idat

presun't (se) p rev aga

prevrišćat se

p rez ger

prežgat

preži t

pn

pri brat p ričet

pričinjat se pridrepit

prikazat

priljoskat se

primer kat

prim ori tka pri rana k

pri roša k prispodabljat

prispodabljat se

prispodobit se

pristran't se priškuljat se

prišpič't

pritaman't

130

lagano se svađati

slomi ti ruku

prenemagati se

opustiti se (Brest)

- prehladiti se

- prevrat

-;- pravoslavac (Brest) - zabraniti (Brest)

- prorijediti u plijevljenju

posvadati se

pokvariti se (mlijeko) (Brest)

sjedati s jednog mjesta na drugo

presavinut (se) prijevoj, nizbrdica izmedu brda i visoravni

ukiseliti se (odnosi se na mlijeko) kvasac (Mrzlo Polje)

- prepeći (»prežgana župa«)

- pretrpjeti, preživjeti svašta u životu

- kod

- prikupiti - početi (Brest) - pričinjavati se

- prignječiti

prodati budzašto prikrpati se društvu

dohvatiti, uhvatiti na djelu, opaziti u kradi (>>Sa­mo da ga je primerkam, bit će mu ... «)(Brest) vrsta kukolja, korova (Stative) mali praščić koji se prihranjuje

izdanak na vrhu kukuruzne stabljike - uspoređivati koga s kim lošijim (>>zač me

prispodabljaš temu lopovu?«)

- pretvarati se, prilagođavati se glumeći

l. prilagodi ti se 2. dotjerati se smiriti se (Brest)

prišuljati se (>>škuljat se« = šuljati se) pritisnuti (nevolja), doći u škripac (>>prišpič'l mu je već« = dojadio mu je)

oboljeti na smrt (>>dugo je bil zdrav, al sad je naglo pritaman'l<<) (Brest)

pri tka

prizva t prižgat prižvizdit (na koga) prkenj't se p rl j

prnjatur (prnjator) probir6v

procijač

prodi kat profrlezat progrovat prokšija prosun't

pro tak

protakn't prozrak

proždrokn' t p ha ča phit se prujka prveskinja

pucman puka-puka purnjak

racman raj bat

raje rajta t raj zar raj za t rakinski (rakijinski)

rakva rasčemusan

ras kazat

- drvena motka u kokošinjcu na kojoj stoje kokoši

- dozvati k sebi - pripaliti - prisiliti koga, navaliti da ti što da

mučiti se (Brest) izdjeljani kolčić ili letva koji učvršćuje bočnu stranu zaprežnih kola (Brest) sirotan, sirotinja (šćulac)

- izbirljivac

cjedilo (Brest) držati misu ovlaš što uraditi, površno napraviti otčepiti začepljeno

đakonija, luksuz, fino jelo proći kroz, probosti (»prosunlo me snoć u križ­cim na speć«) (Brest)

- rešeto

- proći kroz što, proteći , prosijati l. prvi jutarnji zraci, osvit zore 2. zrake svjetlosti što prodiru kroz mali otvor progutati, proždrijeti kokošji želudac (Brest) pesti se , penjati se

- pruga koju napravi suza na licu (Brest) - prvorotkinja (Brest)

- tekstilni majstor u tvornici - poti v kojim se vabe pure

stanište za pure (Brest)

R

-patak - tegliti, naporno raditi (Sćulac)

- radije (Brest) - dugo bez koristi pričati (Brest)

lutalica, skitnica lutati, skitati rakij ski lijes (Brest) raščupan (Brest)

rastumačiti

131

raskaževat raskovrat se

ras kramar' t

rasparanka raspečit se

rasprden

rasprdenac (rasprden'ca) raspućvat

raspušćan

rastonačit (rastolmačit)

ras trest rastrošan

rastniden

rašće / fraza /

razbatrit se razdevetat se razdra cat razdregnit razdrisnit se

razdro bit razgovarat pogan' cu razlij at raznaša t razsvistit se razvrć

razvrnit

redije / komparativ/ resa t reska t retkosija Ričičkinja

rigljac rin'ć

rip sat

riz

132

rastumačivati, objašnjavati rashodati se, uhvatiti korak pošto nam je u po­četku teško išlo, opustiti se, raskraviti se (Brest) raskomadati (l) napraviti nered (2) debela žena koja ne pazi na svoj izgled raširiti se, raširiti noge

nemaran, neuredan, koji se ne zna dotjerati (Brest) neuredna osoba razmrsiti, raspetljati raspušten, neuredan rastumačiti (Brest) širok rasipan

- jako umoran, obično tek drugi dan po naporu >>prodat kravu dok je na rašću« = dok još raste (Brest)

utješiti se, nakon tuge se razveseliti razapeti se od posla

stati nogom u izmet i raznijeti uokolo raširiti, razvezati, raspetljati čvor rasprsnuti se, razbiti (>>jajce je opalo nakla i raz­drisnilo se«) usitniti obrednim riječima tjerati upalu očne spojnice prolij ati raznositi osvijestiti se raskinuti, razvrgnuti

izvrnuti rjeđe

listati hrskati, grickati glasno rešeto (Jarče Polje) stanovnica Rečice, koja je inače čisto kajkavska selo (Stative) drvena reza na vratima francuski ključ snažno, jako ribati

rez

rizgetat se rod'ca roda k rp ten jača ršćalac

rubin če ruščac

ržlja

sad sadić (sad'ć)

saletit (salatit)

sanest sa njen sapinjača (spinjača)

sapun jača sasovrat

sastrujat

satina savr't se

scijat se s co pan sčrvljiv't se sedmak

segat se

sfuljat si k sina sin t

si per siva t

skali t se skalna sketerat se

- jako se smijati, grohotom se smijati (Brest) rođakinja

susjed (isključivo u tom značenju) kičma

hrska vica komad, dio rublja, bilo koji dio odjeće (Brest) hrskavica (Mostanje)

raž (Brest)

s vrt manji vrt, vrtić stići sve napraviti (>>žurla se je na cug al je doma sve prije salet'la)

skinuti odozgo (>>sanesi šunjku s tavana«) po span igla sigurnica (Brest) sapunica (Brest)

vikati na koga, istresti sav jal na koga (>>kad se vrn'l iz loze sasovrala je na njeg zač joj ni done­sal truckanoV«) oboliti (odnosi se smo na bolesti stoke) (Brest)

saće (Jarče Polje) sasušiti se (odnosi se isključivo na čovjeka) cijediti se zdepast (Brest) pokvariti se, strunuti koji je roden (izležen) u sedmom mjesecu (Jarče Polje) pribojavati se (>>išal bi kod njeg al se segam ... «) (Brest)

smotati na brzinu, zamotati sječivo (Brest) sjena (Brest) praviti sjenu, zasjenjivati, sjeni ti (Brest)

sitni kamen tucanik sijevati

zamutiti se mutna (tekućina, voda) spremiti se za put (Brest)

133

ski ča t skikn't sklad n ja sklen't

sklomendija (-sklomenda) skogum skomac skomina skompovat se skovat skrč't se skren't se

skret s kuba skutri t se s la bućka n slaz't se sleć se

slomiizdrat

slupotak

smakn't

smal't smat smil't se smirat

smis a smožan s mrca t smrkalj smušn't se snimat snimat snitljiv

snoćka

134

cviliti nestati, izgubiti se četvrtasta hrpa slame (Brest) nagovoriti (»sklen'l ga je da ide šnjim u Ameri­ku«) (Brest)

velika, nespretna žena (Brest) s kim(e) (Lauši) nizbrdica na cesti (Brest) zazubica (Netretić) dogovoriti se (Brest) razbiti (Brest) poguriti se zalediti se, skoriti se, zamrznuti se

zavoj (Brest) mršava žena skupiti se, zgrčiti u bolu slabašan okupljati se (Brest) l. skupiti se, okupiti se, sastati se (>>narod se slegal«) 2. oboliti (>>bil je zdrav, al je naglo slegal« 3. smiriti se (>>slezi se!«- smiri se) sasuti bujicu pogrdnih rijei (>>bil sam s ocum u lozi pa me slomazdral zač nisam ze! sikiru<<) l. sklepana kućica (Brest) 2. loš namještaj (Brest) odlutati, izmaći se od kakvog posla, umaći, dase petama vjetra smanjiti količinu (Brest) zavoj (Brest) sažaliti se smjerati, namjeravati

smjesa snalažljiv (Brest) bučno srkati (Brest) sluzav iscjedak iz nosa (Netretić) smučiti se skidati skidati

neplodan (u prenesenom značenju- koji nije ni za što) sinoć

sorcat spavuvat se

s perin je spinav't (se)

spodnest se spodrkn't spola k spol ka sprešno sprokšatse s proti spun't se

sraćka

sreketanje sreketat se s roma t srunat se stekal

stešćat se stipat se

stipljiv stipuša s tiška stoplit (se) strašan

s trena strepan strkevat se

strkn' t se stršanj struja t strunjiv't

su bedast subitat se

sukača

zagalamiti, zavikati, dići viku na koga podrigivati se (»spavuje mi se« = podriguje mi se) (Brest) napoj, pomije (Brest) zapjeniti (se) (Brest)

ponesti se (Brest) pronijeti lažnu, krivu vijest trač (Brest) ostavština, baština ostavština, baština, nasljedstvo (Brest) hitno (Brest) ( >> sprešno te tribam«) pogospoditi se , uzoholiti , naučiti na dobro nasuprot (Brest)

napuhnuti se, oteći (>>Opeka! sam se i odma mi se spun'lo«) proljev glasanje svrake glasati se kao svraka (Brest) zagalamiti, podići buku obrušiti se (>>SrunaJa se zemlja S brda«) bijesan ( >> stekli pas«)

doći slabo (>>stešćalo mi se u želucu« (Brest) dangubiti, lutati bez cilja, besposličariti i smetati drugima u poslu (Brest) koji voli ogovarati i nije od riječi (Brest) osoba sklona lutanju i lažima gužva ugrijati (se) razvijen, jak

potrbušnica u svinje (Brest) spljošten često se susretati s istom osobom na putu, na po­slu nenadano se sastati s kime, sudariti se stršljen pobolijevati strunuti (Brest)

luckast, neuračunljiv (Siča) usuditi se reći ili učiniti (>>Ne subićem se pojt na tako daleki put, po tako grdom vrimenu<<) (Brest) drveni valjak duljine l metra, promjera 5-6 cm, kojim se ravnalo istkana platno na >>loparu<< (J .

135

sum ljiv sunčenjača

susprigat se s ustat svajat svakida j ni svečera

svešće

Svet'ca svikn't se svinj čak svoj bina

šakrištija

šamara šapkat šaruge

šćipast

šćipat

šćipke

šćulac

š efta t

šekreštija šeper' t šibn'ca

ši cat

š if ši kanac šimfat šipak šir širi škiimlja

136

Polje) 2. ženetina uska, mršava

sumnjiv suncokret (Brest) suspreza ti se umoriti se svraćati, navraćati i obilaziti rodbinu (Brest) svakidašnji (Brest)

- pred večer

- smeće (Mostanje) crkveni blagdan Blagovijest (25. III) naviknuti se (Brest) svinjac svojta, rodbina (Brest)

š sakristija (J. Selišće)

- sjekirica (Brest) - šaputati

drveni zaslon na zadnjem dijelu zapr. kola (Brest) . koji je sitnog lica štipati štipaljke (Brest)

- vrsta bodljikave trave (Crithmum maritimum L.), ime sela, brda, i prezime obavljati poslove idući po svijetu, tražeći bolji posao, lutati bezvezno sakristija (Novaki)

- krivudati u hodu (Brest) - l. prečka na ljestvama

2. drvena prečka u kotaču zaprežnih kola (Brest)

- l. teći tankim mlazom (»mliko šica u kablicu«) 2. vršiti veliku nuždu pri mekoj stolici, proljevu

-brod - ženski prsluk (Brest)

grditi, karati ruža širina

mali konjski oglavi - posuda u crkvi u kojoj stoji sveta voda (Brest)

škeljanka

škljoca

šk ral up

škrap kanje

škrapkat se

škrebetat

škrob6tac

šlapa t

š l est

š !iskat

š l op rog šljaka

š mir

šodat se

š orat špan ga

š paran

špela

š pen ger

špica

špicnamet

špilj

špilji t š pitan

šprijat

šprin't špiirče

š ran j ga

šreg

š ršo

štalancija

štampi (štamplić)

štampljin

šta t

šta tan

š tek tit

drvena brava (Brest)

britva (Netretić)

skorup (Brest)

- vrsta narodne igre kamenčićima (vidi pod »pec-kanje<<)

- igrati se »škrapkanja«

- klepetati (Brest)

- šumska biljka s tri srcolika lista, zimzelena, a cvjeta u svibnju (Šćulac)

- nespretno hodati

- tjelesna konstitucija (>>slabe je šlesti << ) (Brest)

- vršiti veliku nuždu kad je meka stolica (Brest) premali prostor u kući, pretijesna kuća, stan

štap

kolomaz

šaliti se s visoka, ironično, kočopereći se

mokriti

ukosnica štedljiv

znatiželjna, dosadna, mlada djevojka limar

čipka

nadimak izdjeljani kolčić koji sa strane osigurava bočne stranice zaprežnih kola, a ima ih 4 (Jarče Polje)

- promatrati (provirivati) skrivećki - sitan, neugodan (Vukova Gorica)

- prštati - prsnuti

- janje od jednogodišnje ovce (Brest)

- prepreka, mitnica

- koso (>>nemoj dzat u šreg<<

- ljut, nakostriješen čovjek, prijeke naravi, sklon kavgi proslava povodom završetka izgradnje krova

čašica za rakiju mjera za rakiju (3 l) (J. Polje)

tjelesna konstitucija

osjetljiv, krhka zdravlja (Brest)

čeznuti (>>ciicak štekti za gospodarom<<, >>cura štekti za dečkom<<) (Brest)

137

štentljiv

štompljin

š topa t

š traja š tra j sa

š tra kat

štrak6ncija

š t fco

štrek

štrekat se

š tren ča t

štrijum / fraza / š tripe

štrk š tro kat

štrika štD.nfe

šumo t

šuperkat

šupirat

šupi t

šuška-huška

šušulj'ca

šverdat

tabalj't se

taštament

tat

t esto

tešnjar

tikat se

timenjača

toć

tofn't

138

- koji gubi puno vremena, koji zahtijeva puno tru­da i vremena (»r6zanje kril' je štentljiv posal«) pluteni čep (Jarče Polje)

- kočiti, zaustavljati

- prostirka za stoku od slame (Brest) - ulica (Brest)

- podsticati (>>Štrakat oganj«)

drangulije, sitničarija bezvrijedne sitnice (Brest) nedorastao, brz čovjek

srah, stres, strah ( >>prestraš'l sam se, da je sve štrek prošal kroz a me«) (Brest)

gizdati se, kicošiti (Brest)

zvečati (>>novci mi štrenčiju u žepu«) >>napuni štrijum« = napuni do vrha

duge kose u muškaraca obad (Brest)

zobati, kljucati (Brest)

hljeb kruha

čarape

l. šum u ušima (Brest) 2. huka brzaka (Mala Svarča)

- umilno se razgovarati, potiho se dogovarati, roti­ti se, snovati (Brest)

protjerati, istjerati

- udariti, tresnuti

- bitanga, nikogović, nitko i ništa - neugledan, sićušan, bezvrijedan čovjek (Brest)

loše hodati slabim nogama, posrtati, saplitati se u hodu (Brest)

T

izležavati se (Brest)

testament

lopov tijesto

mali prostor gdje je tijesno za stanovanje ticati se

tjeme

zadah (mrtvački) (Brest)

udariti

tolaž't

tolmač

tolj ar

tombolci (tumbolci)

tonač' t

tozlav trandalikat

traž'ca

t refer

trefit se Trejaki

Trojaki

trop

troska (troza)

t roza st t ruga tnlmba

truni t

trun j iv

tunja

t uran

turgulje

tuta

ubačat se

uboško / prilog/ udo bar

udugo ugr6vatse ukriž (gledati)

ul6ščit se

umeljat se

untorak upregn't

- tješiti (Brest)

- tumač (Brest)

- novac (Netretić)

- dijelovi tkalačkog stana s kotačićima , na kojima vise »nićanice« (Brest)

tumačiti (Brest) - nespretan (Brest)

- napiti se i u pijanstvu se nekontrolirano derati i vikati

l. osoba koja što traži 2. traženje, istraga

pogodak naći se, sastati se

- vjerski blagdan Duhovi (Trejački pondiljak«) (Sćulac)

- Duhovi (Mala Svarča)

- ostatak vrenja grožđa

- podebela, nepokretna, duhovno tupa žena (Brest)

- koji ima oveću stražnjicu i kratke noge (Brest) drveni sanduk, lijes (Brest)

dimnjak na peći (Netretić) rastresati (»tnlnit gnj6j«) (Brest)

truo (Brest)

dunja (Brest)

toranj (Brest)

- vrsta šljiva (Brest)

- osoba bez nosa (Brest)

u

oslanjati se, podbačati se (brest) sirotinjski (»on uboško živi«)

- u pravi čas (brest)

poduže, dugo (»udugo ga nima«) (Siča)

izudarati se razroko (gledati)

smršaviti (Brest) - izmuči ti se, naraditi se i tako oslabiti (Brest)

- podsuknja (Brest)

- upregnuti

139

usUi n uškulj'ca ušlog

ušpitno / prilog/ uštekat ušt6ljat (ušt6njat)

u tika t

u tiskat se u toman utripat se uvratnjak užega!

užekn't se

vakavlje val' t val tora vebera j

Velk'a maša

Vel'ki ćedan vernit se

viganj vikat se vina l ka viro

vista vit rit Vlaji (genitiv- Vlava) vo ča vodomeštar v6rdat vrajži vrajža koža

vrčica

vrška t

140

ustajao nedorastao, ali lukav i mudar čovjek (Brest) oblog, udlaga malo, oskudno uključiti

l. uspavati dijete 2. ušutkati koga uticati, bježati

nametati se kome uzalud (Brest) dodvoravati se dio njive uz među (Brest) stisnut, stegnut, iz kojeg je izašla sva mast (»ocvirki su već stari, užegli su«) stegnuti se

v otkosi (Brest) svaljivati krivicu na drugog (Brest)

otvor na svinj cu kroz koji svinja jede (Netretić) dio tkaonice u Pamučnoj industriji Duga Resa, nazvan po predratnom inžinjeru Weberu Velika Gospa (15. VIII)

tjedan uoči Uskrsa iznevjeriti, izvjeriti se, okrenuti vjerom, izdati pa vjerno služiti drugom posuda za žar u kovača (Brest) goniti se (svinja) (»prase se viče«) (Brest) vinski podrum, prodavaonica vina koje se ne uklapa u cjelinu, koje ne odgovara ve­ličinom (Jarče Polje)

zapovijed konju da skrene ulijevo (Brest) vjetri ti, provjetravati Vlasi (Vlaha) (Brest) kabao (Brest) vodo ins tala ter bučiti

vražji - jelenja koža, uopće štavljena koža

deblji konac (Brest) - dobivati »vrške«, tj. kukuruzni cvat, cvasti

vrški vrši j iv

v ha ča vuči ja

vuha k vujac (vuje) vuji t vujha (vujnica)

zabdat

zabetljiv zabHož't zacupan zaćorlat

zadelnice (zalence) zadriskat se zadrljavat zadr-ljit

zaglamast zair' t

zakaj lat

zakalafur't

zakijač't

zakriv' t zakvrca t

zakvrčat

zalaćvat se

zallp't se zama jan zami ran zanest

cvjetovi kukuruza nemiran (»nima vremena ti'>te sid't pa je već pos­tal vi-šljiv«) šumica, šumarak (Brest) drveni kabao koji se nosi na leđima

lonac (Jarče Polje) ujak ujesti ujna

z

zavikati (Brest)

zaboravan zasmetati, zaprljati (Brest) nedokazan, tup (Brest) banuti, upasti nenadano (Brest) ograda na »gankU<<, »krpljetu« (verandi) (Brest) nenadano izvršiti veliku nuždu zafrkavati, šaliti se zeznuti, prevesti žedna preko vode (Brest)

nedokazan, tup, glup l. zaostati u rastu 2. pogoršati se (»vrime je zair' lo) pričvrstiti spoj dviju ploha zabijajući zakovicu ili čavao

začepiti (u prenesenom značenju, dobro nekome zapapriti) otputiti se, djelovati mirno i najedamput se dići i krenuti na put skriviti (Brest) l. učiniti da što zagori (»zakvrca! sam lonac«) 2. zaprljati cipele ili odjeću blatom početi »kvrčat« (kvočka kvoca, a kad joj se pribli­žimo, način glasanja joj se promijeni, pa kao da prede, >>kvrči«) zaprljati se (Brest)

ne moći doći do zraka od plača (obično dijete) lijen koji je sklon zamjeriti se l. obmanuti

141

zanujat zapa nat

zapravljat zap feat

zapretan zaprima t zapr' t zareć se

zaručit

zasmetit zastinkat se

zasucat se zašeperit

zašican zašicat se

zašipečit

zašliskan zašliskat se zaštentat

zaštrekal

zaštrekn't

zašutlat

zašvenkat

zašvordat se zateć se

zatepst se zator zavećat se

zavetno / prilog/

zaveževat

142

2. pomaknuti u stranu zadnji kraj kojeg vozila ili tereta i tako si olakša ti nutkati začarati (Brest)

- popravljati, ispravljati, obnavljati (Brest) dići se i naglo otići (Brest) zahvalan (Brest) zauzimati, zapremati zatvoren zabuniti se u govoru, upotrijebiti pogrešnu ili ne­prikladnu riječ zaurlati (Brest)

zaprljati, napraviti smeće zamrsiti se, zapetljati (>>kosa ti se na glavi zastin­kala«) opeći jednjak jedući vrući kruh naglo otići, dići sidro, otputiti se, otperjati (Brest) poprskan izmetom zaprljati se vlastitim izmetom

naglo otići, >>dići sidro<< (Brest) zaprljan vlast. izmetom zaprljati se svojim izmetom zadržati ( >> nisam pristav'la obed jer me kuma Ka­ta zaštentala«) sasušen stvrdnut (>>Suša je već dugo pa je zemlja sva zaštrekala sasušiti se, skoriti, stvrdnuti se (odnosi se samo na zemlju) (Brest) zavezati nemarno (Brest)

pomaknuti zadnji kraj kola ili kojeg tereta u stra­nu (isto što i >>zanest << ) (Brest) upišati se (Brest) dobiti nešto što nemaš (>>pri meni se uvik moreš zateĆ novaC<<) zaprljati blatom hlače sve do stražnjice razmetan, rastrošan (>>on je zator čovik« ) (Brest) obećati se, zavjetovati se (>>ona mu se zavećala za ženu«) (Brest)

sigurno, udobno, lijepo, dobro, ugodno ( >> zavet­no mi je šnjom živi t«) (Brest) za vezivati

zavilaž't se zavlač't

zavritkat se

zavrt (zavrtan) zažgat z bo rta t

zdekat

zdijat

zdrgljan z&gljat zdfgn' t (se) zdrićvat

zdrug zdumplat se

zelišće

zelje

zgaljat se zgrežman zgrežmat zgućvatse

zguljačit se zgur't se zipka zivućn't

z loren zmij arni k zmijsko mliko

z6zat zreće

zu beta t

ža j fat žbul'ca

ždrokac

- zavezati maramu odostraga (Brest) - zatezati (>>On zavlači u govoru«) - zaprljati hlače blatom zbog nespretnog hoda

- nedokazan (Brest) - zapaliti - oboljeti na smrt (ali isključivo životinje) (Janko-

vo Selišće) baciti, strpati u jamu ( >> zdekali su ga u grob<<) (Brest) dahtati, izdisati, brzo disati zbog bolesti ili uzbu­đenja

loše svezan, spetljan, stegnut, sputan loše zavezati stegnuti (se) šivati ili tkati vrlo površno, nehajno (Brest) duga motka, obično za odgurivanje od dna rijeke

- desiti se odjednom (>>dvi su se svadbe zdumpla­le<<) (Brest)

- dio vrta gdje raste kupus

- jedna od manjih rupica izdubljenih u zemlji uo-kolo jedne veće u igri >>ku tkanja<< (Mala Svarča) razgolititi se (Brest), razgolićavati se naboran (Brest) naborati (Brest)

- zgužvati se (Brest) - zgužvati se i skliznuti s kreveta (plahta)

sagnuti se , pognuti se kolijevka zijevnuti poslije jela (pogotovo dijete) (Brest) izbirljiv (Brest)

- područje puno zmija, leglo zmija - vrsta biljke koja raste na kamenjaru , sa šupljom

stabljikom koju ispunjava gusta , bijela tekućina - njihati , ljuljati (Brest) - očna šarenica (J . Selišće) - pričati gluposti (Brest)

ž

sapunati (uz Kupu) lučica (sadnica luka) (Brest)

- gutljaj

143

ždruljast

že ja žganjčevka

ž gat židat se žilje

žlakirat žlezdra žlibnjak žmecat

žmukljar žmukljat žo l dat

žutanjak žvantav žvantonja (žvatan)

žvepn't

bat' na bokač't se

bratfirer

ea cak curićka

čabar

čuvaran

144

žgoljav, mršav, kojem se poznaju sve kosti (»ždruljasta« je i žena slabih upalih i malih prsa že d voda u kojoj se kuhaju žganci (Brest) isijavati (»sunce žgije<<, "žgije<< mi iz nog') (Brest) uvijati se, uleknuti se (>>daska se žida«) žile

doživjeti izljev krvi u mozak žlijezda (Brest) završni crijep za krov (Jarče Polje) noga u obući koja je vlažna ili puna vode >>žmeca<< čovjek sklon mućkanju, prijevarama mutiti, mućkati, raditi sumnjive poslove, muljati snažno ribati (Brest)

žumanjak neotesan (Sćulac) bitanga, neotesanko, koji se ne zna ponašati, ba­lavac (Sćul.) pasti odozgo (Brest)

DODATAK RJEČNIKU

B

štap kojim se služe stari i nemoćni l. rvati se (Brest) 2. upirati se o što, čvrsto se držati i odupirati se (Brest) djever

e kolačić koji se daje djetetu da se umiri (Brest) malo veća djevojčica, tek što nije djevojka

č

vrsta otvorene bačve, šire u gornjem dijelu štedljiv, skrban

druncat

fileki

isčandrat

jil'ca

kan't

klanfa

lauf

malj an

muka mije

nad j ida n atički nestudan

o blizina obrus't se od! ekn' t oko oplećje

JO Cakavska rič

D

- ljuljati dijete u naručju

F

tri pice

I

napričati gluposti, ocrniti koga, otračati

J

žena koja puno pojede

K

- upropastiti (»kan'la ga je ona žena«)

- željezna kuka, spojnica

L

skitnja (>>saki dan je u laufu«)

M

malen (Brest)

žao mi j e, žalim

N

sekiranje, briga, nervoza (Brest) - vunene ženske čarape (Brest) - nesraman

o bližnji, bliski rod, drug, svojta, rodbina (Brest) očešati se jedan o drugoga, okrznuti se (Šćulac) udaljiti se, odmaknuti se, odalečiti se (Brest) ako (Brest) ženska bluza u narodnoj nošnji (Brest)

145

par' ea

petljačija

prikuljit se primirišat

pripeljat

pro pal

propast

rastat se

rasvitlit (pamet)

razgovarat

rodno / prilog/

skašat s kiči t

smeranija

smest se

sperki

spremat se

šmršanj

tintoblajka

zadrć

zadrgal

zametan

zapluv't

146

p

parnjakinja, vršnjakinja

osoba ili posao koji malo vrijede, koji nisu ono pravo

sagnuti se, primaknuti glavu trbuhu primirisati

privesti, dovesti

upalih obraza

smršaviti, oslabiti

R

mimoići se (>>obadva smo bili snoć u gradu, al se nismo vidli, negdi smo se rastali«)

prosvijetliti pamet (Šćulac)

odgovarati od čega, od lošeg nauma i sl. (Šćulac)

prikladno, pristalo (>>rodno ti stoji ova roba«) (Brest)

s smirivati ratobornog (Brest)

skupiti se donijevši naglu odluku i otići brzo (Brest)

prigodni alat (Brest) izgubiti se, zalutati (Brest)

napoj (Brest)

>>vri

š

čovjek koji govori kroz nos

T

vrsta olovke sa srcem umočenim u tintu, koja se nekada rabi la

z zaostati u rastu zaostao u rastu (Brest)

zaostao, priglup

naplaviti (Mostanje)

zapretno

zapor

zbign't

NAPOMENA

zahvalno / prilog/ rešetkasti drveni zaslon na zadnjem dijelu za­prežnih kola odustati i pobjeći

U izradi ovog rječnika u svemu sam se ravnao prema njihovim prethodnicima, osim što sam nastojao izbjeći greške koje su posebno bile karakteristične za moj prvijenac. Imena sela u zagradama ne označuju da se pojedina riječ isključivo tu govori, već samo da je tu zapisana. Traženje potvrda riječi po ostalim mjestima bit će tek dio većeg posla što me očekuje. Ako iza riječi nije označeno ime izvora riječi, onda je riječ o Zvečaju, mojem rodnom selu iz kojeg potječe najviše riječi. Izosta­nak >>i« u infiksu i infinitivu označio sam apostrofom. Sarolikost u naglašavanju i izgovaranju otežavali su mi posao. Posebno zahvaljujem na pomoći Tomi Beniću, Ivanu Fuduriću i Božidaru Tomičiću.

147