ژمارە ٣٤ـی رۆژنامەی بەیان
DESCRIPTION
ژمارە ٣٤ـی رۆژنامەی بەیان رۆژی سێشەممە بڵاوکرایەوەTRANSCRIPT
نێچیرڤان بارزانی به نهێنی سه ردانی
ئێران ده كاتبه‌یان.تایبه‌ت
)به‌یان(، زانیارییه‌كانی پێی به‌‌ڕۆژێك چه‌ند بارزانی نێچیرڤان‌ب��ه‌ر‌ل��ه‌‌چ��وون��یب��ۆ‌ب��ه‌غ��دا،به‌‌ك��ردووه ئێرانی سه‌ردانی نهێنی‌نه‌جمی تاریق به چاوی له‌وێ و‌مالیكی حزبه‌كه‌ی به‌رپرسی گه‌وره‌‌ده‌باغ نازم له هه‌ریه‌ك كه‌وتووه.له هه‌رێم حكومه‌تی نوێنه‌ری‌وه‌زی��ری حه‌سه‌ن یاسین و ت��اران‌پ��ێ��ش��ووی‌ده‌وڵ���هت���ی‌ع��ێ��راق‌و‌کۆمەڵى سەرکردایەتیى ئەندامى‌بۆ بارزانییان چوونی ئیسالمیی،
ئێران‌پشتڕاست‌كرده‌وه.)به‌یان(، زانیارییه‌كانی به‌پێی‌بارزانی نێچیرڤان سه‌ردانه‌كه‌ی‌له‌گه‌ڵ ڕێكه‌وتنی و ب��ه‌غ��دا ب��ۆ‌ئێراندا فشاری ژێ��ر له ن��اوه‌ن��د،خاڵه‌كانی سه‌رجه‌م هه‌روه‌ك بووه،ئێران له هه‌ر ڕێكه‌وتننامه‌كه‌ش
نوورساون.
Tuesday, No, 34که‌رکوک‌‌‌دهۆک‌‌‌سلێمانی‌‌‌هه‌ولێر‌‌‌که‌ش‌و‌هه‌واFirst Year, May 7, 2013
www.bayanpress.net رۆژنامەیەکى‌سیاسیى‌گشتیى‌ئەهلییە،ژماره)34(،سێشەممە2013/5/7،ساڵی‌یەکەم
چاوى‌تۆ‌لەسەر‌ڕووداوەکان
بیروڕا
12
وەرزش
8
پریاسکە
مووچه ی هه زار كه مئه ندام ده بڕدرێت
زریان‌جه‌وهه‌ر
به‌‌مووچه‌ی پێداچوونه‌وه لیژنه‌ی‌پێداویستییه خ��اوه‌ن و كه‌مئه‌ندامان‌پێنج م��اوه‌ی له ڕانیه، له تایبه‌ته‌كان‌ه��ه‌زار مووچه‌ی كاركردنیدا مانگی‌كه‌مئه‌ندامانیش بڕیوه، كه‌مئه‌ندامی
نیگه‌رانن.به‌ڕێوه‌به‌ری عه‌بدوڵاڵ، هیمداد‌ڕانیه، كۆمه‌اڵیه‌تی چاودێریی ت��ۆڕی‌بڕینی پشتڕاستكردنه‌وه‌ی وێ���ڕای‌له‌باره‌ی به‌اڵم كه‌س، هه‌زار مووچه‌ی‌كه‌مئه‌ندام زۆر ژماره‌یه‌كی ئ��ه‌وه‌ی‌لیسته‌كانی له ك��ام هیچ له ن��اوی��ان‌نییه، مووچه‌بڕاوه‌كان و مووچه‌پێدان‌ماوه‌یه‌كی له ناوانه »ئهو وتی ناوبراو‌كه باڵوده‌كه‌ینه‌وه لیسته‌دا له‌و كه‌مدا‌مووچه‌یان‌بڕاوه،واته‌ی‌ئه‌وه‌ی‌ناوی‌له
لیستی‌مووچه‌دا‌نه‌بێت،بڕدراوه«.
نازم ده باغ: هێرۆخان ناتوانێت ئه حمه دی
نه ژاد ببینێت
به‌یان.تایبەت
ڕۆژی5/5شاندێكی‌بااڵی‌یه‌كێتیی‌سه‌رۆكایه‌تیی به كوردستان نیشتامنیی‌ئه‌ندامی ئه‌حمه‌د، ئیرباهیم هێرۆ‌جه‌الل هاوسه‌ری و سیاسی مه‌كته‌بی
تاڵه‌بانی،گه‌یشته‌‌شاری‌تاران.)به‌یان(ی به سیاسی چاودێرێكی‌ڕاگه‌یاند»ئێران‌هیرۆخان‌به‌‌كه‌سایه‌تی‌ڕۆیشتبێت ئ��هوه بۆ ئه‌گه‌ر نازانێت،تا بهێنێت به‌ده‌ست ئێران پشتگیریی‌یه‌كێتی،سه‌ردانه‌كه‌ی بكرێته‌‌سكرتێری‌له‌و ئ��ه‌وان چونكه دێنێت، شكست‌ئاسته‌یدا‌نابینن‌توانای‌ئه‌ركێكی‌وه‌های
هه‌بێت«.حكومه‌تی نوێنه‌ری ده‌ب��اغ، نازم‌ه��هرێ��م‌ل��هت���اران‌ب��ۆ)ب��هی��ان(وتی‌له ئێران سه‌رۆككۆماری »له‌به‌رئه‌وه‌ی‌پێشبینی بۆیه پارێزگاكانه، سه‌ردانی‌ئه‌حمه‌دی نه‌توانێت هێرۆخان ده‌كه‌م
نه‌ژاد‌ببینێت«.
بڕوانە‌الپه‌ڕە‌ی‌په‌یجور
5/شەممە4/شەممە3/شەممە5/شەممە4/شەممە3/شەممە5/شەممە4/شەممە3/شەممە5/شەممە4/شەممە3/شەممە 272530 30252331 30302635 321413 18 18131220 17141222 18
بایی)750(دینارە
به‌یان.هه‌ولێر
كه )به‌یان( زانیارییه‌كانی به‌پێی‌مه‌كته‌بی له نزیك سه‌رچاوه‌یه‌كی له‌‌ده‌ستی ئیسالمی یه‌كگرتووی سیاسیی‌كه‌وتووه،له‌‌ڕاپرسییه‌‌نێوخۆییه‌كانی‌ئه‌و‌حزبه‌‌له‌‌باره‌ی‌چۆنیه‌تی‌به‌شداریكردن‌له‌‌هه‌ڵبژاردنه‌كانی‌ئه‌مساڵی‌په‌رله‌مانی‌له‌گه‌ڵ زۆرینه بۆچوونی كوردستان،سه‌ربه‌خۆ لیستی به یه‌كگرتوو ئه‌وه‌یه
به‌شداری‌له‌‌هه‌ڵبژاردنه‌كان‌بكات.
ئ��ه‌و‌س��ه‌رچ��اوه‌ی��هوت��ی»ب��ه‌و‌هاوبه‌شی لیستی دروستكردنی پێیه‌ی‌ئه‌گه‌رێكی ئۆپۆزسیۆن الیه‌نه‌كانی‌الوازه،بۆیه‌‌له‌‌ئێستادا‌له‌‌راپرسییه‌كانی‌نێوخۆی‌یه‌كگرتوو‌ئه‌وه‌‌به‌‌چاك‌زانراوه‌‌هه‌ڵبژاردنه‌كان به‌شداریی ته‌نیا به‌‌بكه‌ن«.له‌وباره‌یه‌وه‌‌فه‌رهاد‌مه‌ال‌ساڵح،ئه‌ندامی‌مه‌كته‌بی‌سیاسیی‌یه‌كگرتووی‌ئیسالمی،له‌‌لێدوانێكدا‌بۆ)به‌یان(ئه‌و‌وتی ناوبراو ڕەتده‌كاته‌وه. زانیارییانه‌‌حزبی ئاستی له‌سه‌ر كۆمه‌ڵ و »ئێمه
راپرسی داوه بڕیارمان جه‌ماوه‌ری و‌به‌شداریكردن شێوازی له‌سه‌ر بكه‌ین‌بۆچوونه‌ش ئهو و هه‌ڵبژاردنه‌كان له‌‌له ئیسالمی لیستی كه نییه راس��ت‌ئێمه‌وە كادیرانی و الیه‌نگر الی��ه‌ن‌هه‌روه‌ها ن��اوب��راو ره‌تكرابێته‌وه«.گفتوگۆ له به‌رده‌وامین »ئێمه وتی‌ئه‌و یه‌كالكردنه‌وه‌ی بۆ نێوخۆییه‌كان
پرسه«.سه‌رچاوه‌یه‌ك‌له‌‌كۆمه‌ڵی‌ئیسالمی‌حزبه‌كه‌یان راگه‌یاند )ب��هی��ان(ی به
ب��ه‌‌ف��هرم��ی‌ل��هوه��ه‌واڵ��ه‌‌ئ��اگ��ادار‌نه‌كراونه‌ته‌وه،به‌اڵم‌به‌‌شێوه‌ی‌نافه‌رمی‌كه پێگه‌یشتووه زانیارییانه‌یان ئه‌و‌یه‌كگرتووی ئه‌ندامانی زۆری��ن��ه‌ی‌ئیسالمی،به‌‌تایبه‌تی‌ئه‌ندام‌و‌كادیرانی‌لیستی لهگهڵ بادینانیان سنووری‌سه‌باره‌ت حزبه‌كه‌یانن. سه‌ربه‌خۆی‌ئیسالمیش، كۆمه‌ڵی هه‌ڵوێستی به‌‌مانگه ئه‌م ناوه‌ڕاستی تا »بڕیاره وتی‌یه‌كال خۆمان ڕاپرسییه‌كانی ئه‌نجامی
ببێته‌وه«.
كۆمه‌ڵی‌ئیسالمی‌ناوه‌ڕاستی‌ئه‌م‌مانگه‌‌یه‌كال‌ده‌بێته‌وه
عیززەت دوورى و مام جەالل
9
محه‌مه‌د‌وه‌متان:بڕیاری‌یه‌كالكه‌ره‌وه‌مان‌نییه‌‌بۆ‌خۆكاندیدكردنه‌وه‌ی‌بارزانی
»ڕزگار عه لی سه رۆكایه تیی ناڕه زاییه كانی ناو یه كێتی ده كات«
ئەندامانى یه كگرتوو له گه ڵ لیستی سه ربه خۆى حزبەکەیانن
4الپەڕە:
د.محەمەد‌به‌رزنجی،مێژوونووىس‌کورد:نه وشیروان موسته فا له سه ر هێڵێكی
جیاوازه بۆ ڕا و بۆچوونه
سیاسییه كانی بارزانی ل.گشتى
لە هەفتەیەکدا دوو ڕۆژ پشت لە سفرەکە بکە
بوفۆن باشترینی هه زاره ی سێهه مه
www.bayanpress.netژماره )34(، سێشه ممه 2013/5/7، ساڵی یەکەم
3
ڕاپۆرت: سه ید نامی
ژم��اره ی��ه ك��ی ئ���ه وه ی دوای ده رمانی به هۆی ه��اوواڵت��ی زۆر نه خۆشیی تووشی خ��راپ��ب��ووەوە ته ندروستی كێشه ی و جۆراوجۆر كوردستاندا، هه رێمی له ب��وون قوربانی. بوونه ته به شێكیشیان ته ندروستیی لیژنه ی ئه ندامێكی په رله مانی كوردستان رایده گه یه نێت كه یسانه له و یه كێك هیچ تائێستا به هۆیه وه و نه بوونه ته وه یه كالیی ئه و دۆسیه ی س��زان��ه دراوه . كه س نه خۆشخانه ی له كه كه سه ش 30جۆری ده رزی���ی به هۆی هه ولێر هه وركردنی تووشی )ئاڤاستین(ە وه بیناییان به شێكیان و ب��وون چ��او له دۆس��ی��ه ك��ه ی��ان دا، ل��ه ده س��ت ئاسایش بۆ گوازراوه ته وه دادگ��اوه دۆس��ی��ه ك��ه زان��ی��اری��ی��ه ك��ان��ی و
شاراونه ته وه .لیژنه ی ئه ندامی فه تاح، رێباز په رله مانی له ژینگه و ته ندروستی كوردستان، پێی وایه »هاتنه ناوه وه ی خ����راپ، م������اده ی و خ������ۆراك به په یوه ندیی گشتی به شێوه یه كی
به شێكی و كوردستانه وه هه رێمی سه ره كیشی په یوه ندیی به عێراقه وه رێگه ی له ده رمانێك هه ر هه یه . هه رێمی ن��او دێ��ت��ه ی��اس��ای��ی��ه وه ده كرێت بۆ پشكنینی كوردستان، نییه كێشه مان لێی، ده بیت دڵنیا و كه ئه وه یه گرفته كه مان له گه ڵی، دێته ده رم��ان نایاسایی شێوه ی به ئه و كوردستانه وه ، هه رێمی ن��او ته ندروستی به وه زاره تی كێشه یه ش به پێویستی و ناكرێت كۆنرتۆڵ هه ماهه نگیی زیاتر هه یه بۆ ئه وه ی
سنووره كانیش كۆنرتۆڵ بكه ین«.نه كرده وه ره ت��ی ق��ادر خاڵس له پشت ب���ااڵ ب��ه رپ��رس��ێ��ك��ی ك��ه كه سه كه ی 30 نه خۆشكه وتنی وتیشی و ب��ێ��ت ه���ه ول���ێ���ره وه »دۆسیه ی ئه و 30 كه سه تاكو ئێستا
به رده وامه «.
و زیاتره كاتی به پێویستی دۆسیه هه یه و هه یه دادگاوه به په یوه ندیی به شێكی ئیشی وه ربده ینه ده ست ناتوانین ئێمه
ئه وانه وه «.قادر، ده رباره ی گواستنه وه ی خاڵس به هۆی ك��ه س��ه ی 30 ئ��ه و دۆس��ی��ه ی تووشی دوای��ی��ان��ه دا ل��ه م ده رزی��ی��ه وه ئاسایش، بۆ دادگ��اوه له بوون نه خۆشی رایگه یاند »ئێمه له وه ئاگادار نین و دڵنیا نین له وه ی گوازراوه ته وه بۆ ئاسایش یان
نا«.هێنانه بنه بڕنه كردنی به سه باره ت ناوه وه ی ده رمانی به سه رچوو و خراپبوو، ئاماژەی ته ندروستی وه زاره تی وته بێژی وه زاره ت وه ك ئ��ه وان كه كرد ئه وه بۆ ناتوانن كۆنرتۆڵی هێنانه ناوه وه ی ده رمانی »هۆكاره كه ی وتی و بكه ن به سه رچوو قاچاخ به تائێستا ب��ه داخ��ه وه ئه وه یه ناو دێته ده رم��ان نایاسایی ڕێگه ی و
نه بوونی یاساوه نییه «. له لێدوانێكیدا بۆ )به یان(، ناوبراو وتی »هه رێمی كوردستان مولزه مه به و یاسایه ی له په رله مانی عێراق نییه هۆكارێك یاسا نه بوونی ده رچووه ، بارودۆخه خراپه ، ئه و به رده وامبوونی بۆ ئێمه به دڵنیاییه وه له گه ڵ ئه وه شدا به اڵم بخرێته پرۆژەیاساكه كه له گه ڵیداین وه زاره ت��ان��ه ی ئ��ه و ك���اره وه ، به رنامه ی بابه ته وه، ده سه اڵتیان به و په یوه ندیدارن هه یه، وه زاره ته كانی )كشتوكاڵ، پالندانان، ته ندروستی و بازرگانی(ن، له ئێستادا هه ر له سه ر ئه ركێكیان وه زاره تانه له و یه كێك پرۆژەیاسایه ئه و به گوێره ی به اڵم شانه ، هه یه هه وڵێك كوردستان په رله مانی له له الیه نانه ئ��ه و سه رجه م ئ��ه وه ی بۆ ئه ندامه كه ی بخرێن«. یه ك ده زگایه كدا »بوونی وایه پێی ته ندروستی لیژنه ی و وه زاره ت��ان��ه دا ئ��ه و نێوان له كێشه گواستنه وه ی له ره زامه ندنه بوونیان له رێگره یه كێكیان، ه��ه ر ده س��ه اڵت��ی پرۆژەیه ئه و په رله مان سه رۆكایه تیی له هه یه كێشه كاره وه. به رنامه ی بخاته نێوان وه زاره تی ته ندروستی و پالنداناندا كامیان ل��ه الی ده سه اڵته كه ی ئایا كه
بێت«.ئه وه ده نگۆی كه ئه وه ی ده رباره ی
به هۆی كه سانه ی ئه و کەیىس كه باڵوه و دا له ده ست چاویان ده رزییه كه وه نه خۆش كه وتن، تائێستا كه ىس سزانه دراوه كه سێكی ده ك��رێ��ت ل���ه وه ش ب��اس و له ده س��ه اڵت حزبی به سه ر به رپرسی فه تاح رێباز بێت، ك��اره وه ئ��ه و پشت ده كرێت، ئه وه تێبینیی »بێگومان وتی له هه م و دادگاكانه وه الی��ه ن له هه م تاڕاده یه ك حكومه ته وه ده زگاكانی الیه ن سزادانی باره ی له هه یه چاوپۆشیكردن ده رم��ان��ه وه به مامه ڵه كه سانه ی ئ��ه و ئه وه مان تێبینیی ئێمه چونكه ده ك��ه ن، راب���ردوودا چه ندین م��اوه ی له ك��ردووه دۆسیه له الیه ن وه زاره تی ته ندروستییه وه یه كێك تائێستا بۆ به اڵم دادگا، دراوه ت��ه و ن��ه ب��وون��ه وه یه كالیی كه یسانه ل��ه م ئه ندام ئه و بدرێن«. سزا كه سانه ئه و »له م كه ده كات له وه ش باس په رله مانه دۆسیه كه ه��ه ی��ه ه���ه وڵ كه یسه شدا قه زیه كه هه موو و بربێت الڕێ��دا به ناو شه خسێكی له سه ر كورتبكرێته وه قاچاخیی كاری كه گه وره كۆمپانیایه كی كردووه ، ئه مانه هه وڵن و تێبینی ده كه ین و بردن الڕێدا به ئاڕاسته ی به هه ن كه ده ربازكردنی كۆمه ڵێك خه ڵكی دیاریكراو، له دۆسیه كه گواستنه وه ی خۆی بۆ هه ر
دادگایه كی ئاساییه وه و بردنی بۆ ئاسایش، دی��س��ان��ه وه گ��وم��ان دروس���ت ده ك��ات. ئاسایش، ده برێته دۆسیه یه ئه م كاتێك پێویسته زانیارییه كان ئاشكرا بن، هه م بۆ هه م و هاوواڵتیان بۆ هه م و راگه یاندن له راستیدا به اڵم په رله مانیش، ئێمه ی بۆ به شێوه یه ك و ئاسایش براوه ته دۆسیه كه الیه نانه له و الیه نێك هیچ كه داخ��راوه رێوشوێنه كانی به ڕێوه چوونی ئاگاداری
دادگاییكردنه كه نین«.وه زاره ت��ی وته بێژی ق��ادر، خاڵس ت��ه ن��دروس��ت��ی��ی ح��ك��وم��ه ت��ی ه��ه رێ��م، رێنامییانه ی و یاسا ئه و »به پێی وتی ل��ه ب��ه رده س��ت��امن��دای��ه، ل��ی��ژن��ه ی��ان بۆ داواك��اری لێكۆڵینه وه ، بۆ پێكده هێنین تا ده بێت، به شدار لیژنه كه دا له گشتیش لیژنه كه دایه ده سه اڵتی له شوێنه ی ئه و ده چێته ئه وه دوای دوای��دا، به ده چن دۆسیه ی باره ی له دادگا«. دووه م به شی وته بێژەكه ی چاویشه وه نه خۆشه كانی الی و ماوه ئێستا »تاكو وتی وه زاره ت كرد خۆی كاری یه كه مه كه لیژنه ی ئێمه بۆ پشكنینین ئه نجامی چ��اوه ڕوان��ی و بۆ لێكۆڵینه وه كه ، لیژنه ی ده ستپێكردنی هه بووه سزادان تریش لێكۆڵینه وه كانی هه ندێك ب��ووه . كه مته رخه م ئ��ه وه ی بۆ
وریا عه لی
شیكه ره وان ده ڵێن حكومه تی توركیا فیعلی به كوردستان كرێكارانی پارتی و له كه نێوانیان ملمالنێكانی ده یانه وێت كردووه ، پێ ده ستی ساڵدا بیست پێش به رامبه ردا له ب��ه اڵم بكه ن. چاره سه ر پێش له درێ��ژە رێگاكه هێشتا ده ڵێن رێكه وتنی كۆتایی یه كالییكردنه وه ی
ئاشتی. وتووێژەكان، كه له ترشینی دووه می نێوان له كردووه پێ ده ستی رابردووه وه ئۆجه النی عه بدوڵاڵ و توركیا حكومه تی رێبه ری پارتی كرێكارانی كوردستان، كه له زۆرێك هیوای به ندكراوه ، 1999 وه ساڵی بووژانده وه كورده كانی و توركه كان له به پێچه وانه ی الپه ڕەی ملمالنێكان، كه له كه كردووه ، پێ ده ستی 1984ە وه ساڵی ده ستدانی له هۆی بووبێته وایه بڕوایان
ژیانی زیاتر له 45 هه زار كه س.بوون، به هێزتر ئاواتانه و هیوا ئه م بۆنه ی به ئ��ۆج��ه الن عه بدوڵاڵ كاتێك له داوای راب���ردووه وه ن��ه ورۆزی ی��ادی وه ستاندنی بۆ كرد په كه كه چه كدارانی بۆ توركیا له دواوه ی��ان گه ڕانه و شه ڕ بنكه كانیان له چیای قه ندیلی كوردستانی قۆناغێك چه ند به كشانه وه كه ش عێراق. ده بێت، وه ك موراد قه ریالنی سه ركرده ی
سه ربازیی پارته كه ئاشكرای كرد.ره ج�����ه ب خ���ۆی���ش���ی���ه وه الی وه زی��ران��ی س��ه رۆك ئ��ه ردۆگ��ان، ته یب به ئۆجه النی بانگهێشته كه ی توركیا، كرد. وه سف ئیجابی به ره وپێشچوونی له كاتێكدا كه باس له وه ده كرێت له وانه یه
نێوانگیرییه ی ده زگای هه واڵگری به ریتانیا ده ڵێت ه��ه روه ه��ا 2005دا. ساڵی له كرێكاران پارتی و ئه ردۆگان حكومه تی به نده كانی هه موو له سه ر رێكه وتبوون ئه وه ی پێش ته نانه ت یه كالییكردنه وه ،
ئۆجه النیش نامه كه ی بنێرێت.به پێی وته كانی ئه و توێژەره ، رێژەی %85 بگاته له وانه وتووێژەكان الیه نگری
له هه ردوو ریزی تورك و كورده كاندا.له الی خۆیه وه ، فایق بوولوت، نووسه ر به تایبه مته ند توركی، رۆژنامه نووسی و )جه زیره سایتی به ئیرهاب، كاروباری نێت(ی راگه یاند »رێڕەوی یه كالییكردنه وه و دووه م قۆناغی ده ڕوات��ه نزیكانه به م ده ستوور راستكردنه وه ی كه هه ستیاری، رۆشنبیرییه كانی مافه و ده گرێت له خۆ
حوزه یرانی مانگی هاتنی كۆتایی پێش داهاتوودا كۆتایی پێ بێت.
ب��ول��ووت، رێ��ك��ه وت��ن��ی ئ��ه م دوو ده ستوورییه راستكردنه وه له سه ر الیه نه چاوه ڕوانكراوه كان، وا داده نێت كه مانای ئه و سه رباری به ڕێوه یه ، ئاشتی ئه وه یه ئه تاتوركییه كان ته وژمه كه ئۆپۆزسیۆنه ی ده ستیان پێ كردووه كه له چه ند حزبێكدا گه لی پارتی له وانه ش ده بینێته وه ، خۆی
كۆماریی.پارتی گه ل و بزووتنه وه ی نه ته وه یی، لیژنه له به شداری كرده وه ره تیان پێشرت لێكۆڵینه وه كه بكه ن په رله مانییه كه دا له كورده كان مافی ئ��ه وه ی بۆ ده ك��ات گفتوگۆشیان جێبكاته وه ، ده س��ت��ووردا نهێنی، رێكه وتنێكی له باره ی ك��ردووه
بۆ بگۆڕێت توركیا بگونجێت ئه وه ی بۆ حكومه تێكی فیدراڵی.
پرۆژەكه ی توركیاده رب���������اره ی ئ����ه و پ���رۆس���ه ی یه كالییكردنه وه یه ی كه ئێستا له ئارادایه ، په یامنگای به ڕێوه به ری عادل، موحه مه د ئه وه ی تێبینیی توێژینه وه ، بۆ عه ره بی له بووه ده ستپێشخه ر توركیا كه كردووه ده ره وه له نه ك چاره سه رییه كه دا، پرۆژە
سه پێرنابێت به سه ریدا.عادل به )جه زیره نێت(ی وت »ئه و ساڵی بیست م��اوه ی له ملمالنێیانه ی رژاندنی هۆی بووه ته روویدا، رابردوودا هه مان به ه��ه روه ك توركه كان، خوێنی ئه وه ش كرێكاران، پارتی بۆ بوو شێوه بۆ بێت ده ستپێشخه ر ئه نقه ره وایكرد وتووێژكردن. پارتی كرێكارانیش قه ناعه تی بسه پێنێت خه ونه كانی ناتوانێت كه وایه
به سه ر حكومه تدا به هێزی چه ك«.حكومه تی كه وای��ه ب��ڕوای ع��ادل ده ڕوات رێ��ڕەوه ئه م له سه ر ئه ردۆگان هه وڵ كه كاتێكدا له رێگاكه ، كۆتایی تا ده دات توركیا بكات به هێزێكی ناوچه یی
و نێوده وڵه تی.ئه وه ی له سه ر هاوڕان گول و عادل یه كالییكردنه وه پشتیوانی زۆرینه كه شه قامی هه ردوو له ده كه ن سیاسییه كان كه دا، وشیاری عادل كوردیدا. و توركی هه ندێك الیه نی حكومی و هه رێمی هه ن بێت به رده وام ملمالنێیه ئه م ده یانه وێت بۆ ئه وه ی توركیا سه رقاڵ بێت به كاروباره
ناوخۆییه كانه وه و الوازی بكه ن.
سه رچاوه : الجزیرة نت
له كوردستان كرێكارانی پارتی رێبه ری ژێر بخرێته و ده ربهێرنێت به ندیخانه
هێشتنه وه ی به زۆره وه )إقامه جربیه (.ئیراده ی یه كالییكردنه وه
موحه ممه د زاهید گوول، نووسه ر و بارودۆخه ئه م توركی، سیاسی توێژەری حكومه تی الی��ه ن له كه ده بینێت وا توركیاوه ئیراده یه ك هه یه ، هه روه ك چۆن له الیه ن پارتی كرێكارانی كوردستانیشه وه به بۆ كۆتایی هێنان ئیراده یه هه یه ، ئه و
ملمالنێكان.ته له فۆنیدا په یوه ندییه كی له گوول نه ئه م ده ڵێت نێت(دا )جه زیره له گه ڵ شه ڕ نه ئاشتییه ی كراوه ، كه ده بێته هۆی رێڕەوێكی به رهه می ئاشتی، رێكه وتنی و وتووێژ ئه و بۆ ئاماژەدان به درێ��ژە،
كورده كان به هێز ده كات«.داوای س���ه ره ت���ادا ل��ه پ��ه ك��ه ك��ه ئێستا ب��ه اڵم ده ك���رد، جیابوونه وه یان له داواكانیان و هێناوه ل��ه وه وازی��ان توركیادا كورده كانی به م��اف پێدانی مافی له نێویاندا ك��ورت��ك��ردووه ت��ه وه ، دواییانه دا، له م ئۆجه النیش رۆشنبیری. كه دانا مه رجی به پاشه كشه كردن، بۆ بكرێت دروست په رله مانی لیژنه یه كی پێشنیازی هه روه ها ب��ه دواداچ��وون، بۆ ده ستووردا و یاسا له راستكردنه وه كرد بگه نه بكات ئه وه ی هاوكاری بۆ بكرێت یه كالییكردنه وه ی سیاسی بۆ دۆزی كورد، دواكه وتنی كه دانا مه رجی به هه روه ك له رابگیرێت پارته كه ی چ��ه ك��داران��ی له ده بێت كه پاشه كشه كردنه كه دا كاتی
شه مه نده فه ری ئاشتی له توركیاوه كه وتووه ته سه ر سكه ى خۆى
ئه‌گه‌ری‌ئازادكردنی‌ئۆجه‌الن‌نزیكبووه‌ته‌وە
په‌رله‌مانتارێك:گواستنه‌وه‌ی‌دۆسیه‌كه‌‌بۆ‌ئاسایش،گومان‌دروستده‌كات
دۆسیه ی ده رزیی ئاڤاستین و نابیناكردنی نه خۆشه كانی هه ولێر
وه زاره تی ته ندروستی: كێشه ی ده رمانی به سه رچوو به ئێمه چاره سه ر ناكرێت
www.bayanpress.net ژماره )34(، سێشه ممه 2013/5/7، ساڵی یەکەم
2
»ڕاسته ڕاگه یاند )به یان(ی به بكرێت، و ڕازییه شت هه ندێك له عه لی ڕزگار به اڵم نییه ، ڕازی��ی تریش هه ندێكی له سه رۆكایه تیی ئه و كه نییه شێوه یه به و په رله مانتاره ئه و بكات«. ناڕەزایه تییه كان سه رله به ری ئه و زانیارییانه شی به ناڕاست له قه ڵه م دا كه باس له سووكایه تییكردن به
به رپرسێكی بااڵی حزبه كه ی ده كه ن.له و ت���ری���ش���ه وه الی���ه ك���ی ل���ه الپ��ه ڕەی له كه )ب��ه ی��ان(دا دیدارێكی ئه و وه اڵمی له باڵوكراوه ته وه ، )ڕۆژ(دا پشتگیریی ئێوه بۆچی كه پرسیاره دا ده ك��ه ن، بارزانی خۆكاندیدكردنه وه ی محه مه د پێبدات؟ ڕێگه ی یاسا بێئه وه ی یه كێتی، سه ركردایه تیی ئه ندامی وه متان، ئه ندامانی وه ك »ئێمه ڕای��گ��ه ی��ان��د ناوه ندی ئه نجومه نی و سه ركردایه تی ی��ه ك��اك��ه ره وه م��ان ب��ڕی��اری یه كێتی، سێباره ل��ه پشتگیریكردن ب��ۆ نییه
خۆكاندیدكردنه وه ی بارزانی«.
ده ڵێت ك��وردس��ت��ان، پ��ه رل��ه م��ان��ی ل��ه سااڵنی له سه ندیكاكان »هه ڵبژاردنی كه دووپاتكردووه ته وه ئه وه ی ڕابردوودا الیه نه ن، پێنج ئه و كاریگه رن ئه وانه ی ئ��ه وه سه ره تاییه كانیش پێشبینییه ئه وتۆیان كاریگه ریی كه ده گه یه نن ئه وتۆ حاڵه تێكی ئه گه ر ته نها نابێت، ئه مه ش كه نه كرابێت، پێشبینی ڕووبدا، كاریگه ریشیان ه��ۆك��اری ڕوون����ادات. ن��ه ب��وون��ی ب��ه رن��ام��ه ی��ه ك��ی ڕۆش��ن��ه بۆ رۆشنی به رنامه ی ئ��ه وه ی ج��ه م��اوه ر، الیه نه به تایبه ت ئۆپۆزسیۆنه ، هه بێت، خوله ی ئ��ه م پێش كه ئیسامییه كان پێم بۆیه هه بووه ، كاریگه ریی په رله مان كاریگه ریی هاوپه یامنێتییه كه وانییه
ئه وتۆی هه بێت«.
نزیكییان له ده سه اڵت و ته سلیم بوونیان ئه و ده نگانه ی كه به واقیعی ده سه اڵت، هه ن زیاتر ساغده بنه وه به سه ر دوو الدا، هه رچی ئۆپۆزسیۆن. یان ده سه اڵت یان دوای زۆری��ان به شی هه یه تر الیه نی ده سه اڵت كه وتوون، بۆیه من پێم وانییه ئه گه ر بێنن، كورسییه ك جاره یان ئه م هۆی به ی��ه ك، ببنه هه مووشیان هه ر كاریگه رییان هیچ ده س��ه اڵت نزیكیی
ده توانین ئه وكاته نه بێت، وا ئه گه ر به اڵم و باش له سه ر الیه نه ده رببڕین هه ڵوێست و پارتی ده ریشكه وت ئه گه ر خراپه كانی، یه كێتی رێكه وتنێكیان كردبێت له ده ره وه ی ده ع��وه ، حزبی له گه ڵ ده ستوور و یاسا پشتیوانیشی نه پێیه وه ، ده بین پابه ند نه خۆمان هه ڵوێستی ئه وكاته لێده كه ین،
ده رده بڕین«.
له داواكاریشین بگیرێت. هه ر واڵتێك سووریا خۆی بپارێزێت له كاردانه وه «. كۆماری سه رۆكایه تیی ڕاگه یه نراوێكی ئیدانه ی توندی »به ده ڵێت تونسیش ئه و هێرشانه ده كه ین بۆ سه ر سووریای
برامان«.هه وڵی له ئیرسائیلی ق��ه واره ی ئه سه دی به شار به ب��اوه ڕ ئ��ه وه دان سه رۆكی سووریا بێنن، كه هێرشه كانیان و ئۆپۆزسیۆن جه نگی چوارچێوه ی له هه روه ك نییه . واڵته ئه و ده سه اڵتی سه ركرده ی ج��ۆالن، یائیر ج��ه ن��ه راڵ هێزه كانی ئیرسائیل له به ری سووریا و لوبنان، لێدوانی دا و وتی »بای جه نگ
ڕوو له م ناوچه یه ناكات«.ب��ه رپ��رس��ێ��ك��ی م��وخ��اب��ه رات��ی كه ده ك��ات ل��ه وه ب��اس ئه مریكیش واڵته كه ی هیچ هۆشدارییه كی له باره ی بان ب��ه اڵم ن��ه داوه . هێرشانه وه ئه و نه ته وه گشتیی ئه مینداری مۆن، كی له باره ی دا هۆشداری یه كگرتووه كان، ئاڵۆزبوون و خراپبوونی زیاتری ڕەوشی
سووریا دوای ئه و هێرشانه .
و هه واڵگریی سه ر به یه كێتیی نیشتامنی، كه زیاتر له ژێر فه رمانی گه وره به رپرسێكی سه ر چوونه ته ده كه ن، كار حزبه كه یاندا به رپرسێكی بااڵی حزبه كه یان، كه هاوكات هه رێمیشه حكومه تی بااڵی به رپرسێكی پێیان و پ��ێ��ك��ردووه سووكایه تییان و جه الل مام كه »وانه زانی ڕاگه یاندووه
نه ما، ئیرت یه كێتی نه ما«.)ب���ه ی���ان( زان��ی��وی��ش��ی��ه ت��ی ئ��ه و سه ركردایه تیی كۆمیته ی ناڕەزایه تییانه ی یه كێتی له سیاسه ته كانی مه كته بی سیاسیی له زۆری »به شێكی هه یانه ، حزبه كه یان مه كته بی ئه ندامی عه لی ڕزگ��ار الیه ن سه رۆكایه تیی ح��زب��ه وه ئ��ه و سیاسیی ئه و پشتڕاستكردنه وه ی بۆ ده كرێت«. جارێك چه ند )ب��ه ی��ان( زانیارییانه ش، په یوه ندیی به ڕزگار عه لییه وه كرد، به اڵم نه دایه وه . ته له فۆنه كه ی وه اڵمی ناوبراو یه كێتیی په رله مانتارێكی خۆشیه وه الی ئاشكرا ن��اوی نه یویست كه نیشتامنی
ئه م ب��ردن��ی ل��ه مانه وه شیان نابێت، هه موو بوجه یه وه زیامنه ندییه ، نه بوونیان خزمه تی زۆری كوردستان ده كات. ئه وه ش نه خشه ی ئه مجاره ش ه��ات، كۆتایی ره نگه ده گۆڕێت، بنه ڕەتدا له سیاسی له و پێنج حزبه به شێكان زۆر هه ڵكشێن،
به شێكیان بێنه خوار«.سه رۆكی عه بدولعه زیز، عومه ر ئیسامی ی��ه ك��گ��رت��ووی فراكسیۆنی
به ئه گه ر بچووكه كان، حزبه ده ڵێن له دوور وایه پێم داب��ه زن، لیست یه ك به رژەوه ندیی حزبی بچنه ناو هه ڵبژاردن، كاریگه ریی هیچ ب��ه اڵم دێنن، ده ن��گ له به ر منوونه شامن نابێت، ئه وتۆیان عه داله تی و ئ���ازادی لیستی ده س��ت��ه ، كۆتا به حزب ح��ه وت به كۆمه اڵیه تی
كورسییه كیان هێنا«.ئ���ارێ���ز ع���ه ب���دوڵ���اڵ، ئ��ه ن��دام��ی پێی نیشتامنی یه كێتیی سه ركردایه تیی خۆی كاریگه ریی هێزێك »هه موو وایه هه یه ، به اڵم پێم وانییه ئه م هێزانه بتوانن كه بكه ن دروست ئه وتۆ كاریگه رییه كی گۆڕانكاری له واقیعی كوردستاندا بكات«.
چاودێری عه بدولخالق، مه سعود هۆی به حزبانه »ئه م پێیوایه سیاسی
بوون، یه كێتی و پارتی سیاسیی مه كته بی جارێ ئه وه ش قسه ی له سه ر ده كرێت، ته نها الیه نی كوردییه باس له رێكه وتن ده كات و یاسا ده وڵه تی ده كات، خاڵه كانی له باس به هیچ شێوه یه ك ئاماژە به رێكه وتنی حه وت خاڵی نادات، ئه وان ته نها باس له وه ده كه ن كه رێكه وتنێكه وه هه ر به پابه ندن كه یاسادا، و ده ستوور له چوارچێوه ی بكرێت
شادی سه اڵح
ئیرسائیل جه نگییه كانی فڕۆكه موشه كانه ی ئه و لێدانی بیانووی به ئێران بۆ حیزبوڵاڵی لوبنانی ده نێرێت، بۆردومانی چه ند ناوچه یه كی دیمه شق به رانبه ریشدا له ده كه ن. سووریا له و چین و روسیا واڵتانی له هه ریه ك مانگی ده رده ب��ڕن. ناڕەزایه تی تونس خێرایی به ده ك��ه ن داوا س��ووری��ش بگوێزرێنه وه . برینداره كان و كوژراو تۆمه تانه ئ��ه و سه رجه می ئێرانیش
ڕەتده كاته وه .لۆكاشیفیچ، ئه لیكسه نده ر ده ره وه ی وه زاره ت������ی وت��ه ب��ێ��ژی رووس���ی���ا، وت���ی »م��ه ت��رس��ی��ی ئ��ه وه هۆكارێك ببێته ڕووداوه ئه م هه یه له دیكه واڵتانی ده س��ت��وه ردان��ی بۆ بارودۆخی سووریا«. هه روه ك هۆ چون ده ره وه ی وه زاره ت��ی وته بێژی ینغی چینیش له لێدوانێكی ڕۆژنامه نووسییدا هێزی به كارهێنانی »دژی وت��ی سه ربازیین و پێویسته ڕێز له سیاده ی
ده بێت، ئه مجاره ده نگه كان ده گه ڕێنه وه ئه وه شدا له گەڵ ناوبراو خۆمان«. بۆ پرسه ئه و له سه ر قسه كردن وای��ه ڕای ده توانین كه م النی به اڵم زووه ، »هێشتا بیهێنینه وه ، زیاتر به هه مانه ئ��ه وه ی ناوچه هه ڵبژاردنی ئه نجامی به پێی له ڕوو شیوعی ده نگی جێناكۆكه كان، هه ڵكاشانه «. به اڵم قادر عه زیز، سكرتێری حزبی ئاینده ی كوردستان وتی »من هیچ
قسه یه ك له سه ر ئه م پرسه ناكه م«.سكرتێری ن��ازه ن��ی��ن��ی، ع��ه ب��دوڵ��اڵ كوردستان دیموكراتی رزگاریی حزبی ئۆپۆزسیۆن كه راستییه »شتێكی وتی و زۆرن ده نگی خاوه نی ده س��ه اڵت، و به اڵم هه یه ، ساڵه یان چه ندین خه باتی پێیان ئ��ه وه ی سیاسییه كان كایه له ناو
بوونی له سه ر هه رێم ئۆپۆزسیۆنه كانی رێكه وتنی ژێربه ژێری یه كێتی و پارتی له گه ڵ شتى »ئه گه ر وتی ناوبراو ده ع��وه ، حزبی واكرابێت ، رێكه وتنه كان له نێوان ئه واندایه ، بڵێین، له سه ر خۆمانی رای ده توانین ئێمه
چونكه ئه وه رێكه وتنی حزبییه «.ئه و »ته نانه ت وتیشی كوێستانی ئه ندامانی به غدا بۆ رۆش��ن وه ف���ده ش
به یان. تایبه ت
تایبه ت زانیارییه كی چه ند به پێی به مدواییه كه وتوون، )به یان( ده ست كه نیشتامنیی یه كێتیی ناو ناڕەزایه تییه كانی ئاستی ل��ه تایبه تیش ب��ه ك��وردس��ت��ان، سه باره ت حزبه دا، ئه و سه ركردایه تیی پارتی له گه ڵ مامه ڵه كردن چۆنێتیی به پشتگیرییكردن و كوردستان دیموكراتی بۆ بارزانی مه سعود هه ڵبژاردنه وه ی له و كردووه زیادیان هه رێم، سه رۆكایه تیی به خۆیانه وه مه ترسیداریان په ره سه ندنی
بینیوه .)ب��ه ی��ان(، زانیارییه كانی به پێی الدان ه��ۆی »ب��ه هه یه ئ��ه وه ده نگۆی الی ب��ه الدان و یه كێتی ڕێ���ڕەوی ل��ه سیاسه ته كانی پارتی دیموكراتی كوردستان و ڕاگه یاندنی ئه وه ی ئه وان وه كو یه كێتی له گه ڵ هه ڵبژاردنه وه ی مه سعود بارزانیدان به سه رۆكی هه رێم«، دوو ده زگای ئه منی
ڕاپۆرت: زریان جه وهه ر
هاوپه یامنێتی له باس ماوه یه كه له ده كرێت، سیاسییه كان هێزه نێوان نێویشیاندا هێزه ئیسامییه كان سه رگه رمی خۆئاماده كردنن بۆ هاوپه یامنییه تی، به اڵم و راگه یاندن بایه خی جێی زیاتر ئه وه ی جه ماوه ر نییه ، هاوپه یامنێتیی به ده ر له و
پێنج هێزه سه ره كییه یه .سوبحی مه هدی، ئه ندامی مه كته بی سیاسیی حزبی شیوعی، بۆ )به یان( دوا و وتی »وه ك حزبی شیوعی تا ئێستا بڕیاری كۆتاییامن ئه وه یه كه به لیستی سه ربه خۆ ڕای به ده كه ین، هه ڵبژاردن به شداریی نێوان له هێزانه ی ئه و ئه مجاره منیش كاریگه رییان ئۆپۆزسیۆنن و ده س��ه اڵت
شڤان عه لی
نوێنه رانی ئه نجومه نی ئه ندامێكی وه ف��ده ئ��ه گ��ه ر رایده گه یه نێت ع��ێ��راق رێكه وتنی ناوه ند و هه رێم كوردییه كه ی یاسا ده ره وه ی له كردبێت ژێربه ژێریان له گه ڵ یه كێتی و پارتی وه ك ده ستوور، و شێوه یه ك هیچ به ئێمه ده ع��وه دا، حزبی
له گه ڵیدا نین و پشتگیریی ناكه ین.ه��ه ڤ��اڵ ك��وێ��س��ت��ان��ی، ئ��ه ن��دام��ی ئه نجومه نی نوێنه رانی عێراق له فراكسیۆنی ئه وه ی ڕاگه یاند »پێش )به یان(ی به گۆڕان خاڵه كانی هه رێم حكومه تی سه رۆكایه تیی دزه ی ئ��ه وەی باڵوبكاته وه ، رێكه وتنه كه تێدا ئاماژەیه كی هیچ میدیا بۆ كردبوو ئه و ته نانه ت پرۆژەیاساکه ، بۆ نه بووه هیچ رایگه یاندبوو، خۆی هه رێم خااڵنه ش هێنانه وه ی بۆ نه بوو تێدا ئاماژەیه كی
پرۆژەیاسای ژێرخانی ئابوری«.الیه نه هه ڵوێستی ب��ه س��ه ب��اره ت
محه مه د وه متان: بڕیاری یه كاكه ره وه مان نییه بۆ خۆكاندیدكردنه وه ی بارزانی
»ڕزگار‌عه‌لی‌سه‌رۆكایه‌تیی‌ناڕەزایه‌تییه‌كانی‌ناو‌یه‌كێتی‌ده‌كات«
حزبه بچووكه كان، هاوپه یامنێتی و شوێنیان له كۆمه ڵگه دا
چاودێرێكی‌سیاسی:نه‌بوونیان‌خزمه‌تی‌زۆری‌كوردستان‌ده‌كات
ڕێكه وتنی پارتی و یه كێتی له گه ڵ حزبی ده عوه
په‌رله‌مانتارێكی‌كورد:هه‌ر‌رێكه‌وتننامه‌یه‌كیان‌كردبێت‌ئێمه‌‌پێیه‌وه‌‌پابه‌ند‌نابین
»هه ڵبژاردنی سه ندیكاكان ئه وه ی دووپاتكرده وه ئه وانه ی كاریگه رن ئه و پێنج الیه نه ن«
ئیسرائیل بۆردومانی سووریا ده كات و واڵتانیش ڕای خۆیانی له باره وه ده ڵێن
محه مه د وه متان، ئه ندامی سه ركردایه تیی یه كێتیی نیشتیامىن بۆ به یان:
ئۆپۆزسیۆن‌چاوی‌به‌‌ده‌سه‌اڵت‌ناكه‌وێت
www.bayanpress.netژماره )34(، سێشه ممه 2013/5/7، ساڵی یەکەم
5
به پێوستامن كوردستان. له حزبێك هیچ خه ڵك به ڵكو نییه ، حزبێك هیچ سێبه ری
پێویستی به سێبه ری ئێمه یه .به یان: به اڵم به هرۆز گه اڵڵی ده ڵێت دوای بكه وێته یه كێتی چیرت نابێت سیاسه تی پارتی، ئایا ئێوه دوای سیاسه تی
پارتی كه وتوون؟م���ح���ه م���ه د وه مت�������ان: ن��ه خ��ێ��ر هیچ سیاسه تی دوای نه كه وتووینه ته حزبێك، ئه نجامیش دیاره ، دوێنێ و پێرێ له ناوچه كێشه له سه ره كان هه ڵبژاردن كرا، یان یه كێتی هی ده رچ��وو، كێ نوێنه ری
هی حزبه كانی تر؟گه وره ی كورد شكستی به اڵم به یان: ناحیه ی له به ته نها ناوچانه ، له و هێنا ده نگده ری ه��ه زار 12 كۆی له جه باره
كورد، ته نها سێ كه س ده نگی دا؟محه مه د وه متان: ئینجا كه تۆ ده نگ
نه ده یت، من چی بكه م؟وایه پێیان چاودێران به اڵم به یان: و پارتی سیاسه تی شكستی ه��ۆك��اری نه یانتوانیوه كه ناوچانه ، له و یه كێتییه ده نگدان به ره و خه ڵك بكه ن وا كارێكی
به رن بۆ به رژەوه ندیی كورد؟وانییه پێم من وه مت��ان: محه مه د خواردبێت، شكستیان پارتی و یه كێتی تا كوردستان له كێشه یه ك هه ر چونكه ئێستا ڕووبه ڕووی كورد بووێته وه ، جگه له یه كێتی و پارتی، هیچ هێزێكی ترم نه دیوه
ڕووبه ڕووی ببێته وه .پێشرت دیكه ئه وانه ی ئه ی به یان:
خه باتیان نه بووه ؟كێن؟ تر ئه وانی وه مت��ان: محه مه د دوای یه كگرتووه ، مه به ستت ئه گه ر سیاسیی گۆڕەپانی سه ر هاتووه ته 1991
ده كات زیاد توندوتیژییه كانیان ڕۆژ به ئایاری 3ی تا 2011 ئ��ازاری 15ی له و ڕۆژنامه نووس 23 س��ووری��ادا له 2013له ك��ارك��ردن ل��ه س��ه ر ه��اوواڵت��ی 59 و و حه وت كوژراون له سووریا ئینته رنێتدا ڕۆژنامه نووسیش بێسه روشوێنن. هه روه ك به میرس(یش موسلیمینی ئیخوان )پارتی هۆی به هاتووه ، ناوی دیكه ڕاوچییه كی توندوتیژی كرده وه له و به رپرسه ئه وه ی ڕۆژنامه نووسان به رانبه ر ڕێگرییانه ی و چه كدارییه كانی )گرووپه به ر. گیراوه ته ڕاوچیی چواره می پاكستان(یش له به لوج زیادكراون به هۆی ئه وه ی هێزی چه كداری گرووپه و بلوجستان ڕزگاریی به ره ی و
ب��ه ی��ان: ب��ه اڵم ئ��ه و ب��ڕی��اره ی ئێوه به ره ، دوو بۆ ك��ردووه داب��ه ش یه كێتیی پێی به ره یەكیان له گه ڵیه تی، به ره یه كیان وایه یه كێتی بووه ته حزبی سێبه ری پارتی؟
هه مووی ئ��ه وه وه مت��ان: محه مه د یه كێتی له ناو شته ، یه ك به اڵم ناڕاسته ، بیر هه بووه ، جیاواز بیڕوڕای 76ەوه له به اڵم ه��ه ب��ووه ، ئ��ازادی��ان بۆچوونی و كۆمیته ی ده ك��ه وێ��ت��ه ك��ه كۆتایی ل��ه و كۆده كرێنه وه ڕایه كان سه ركردایه تی، ئێمه ده رده چێت. لێ كۆتاییان ڕای یه ك له ڕێگرییه ك هیچ سۆشیالیزمین، حزبی
بیر و ڕای ئازاد ناكه ین.بارزانی ئ��ه وه ی له گه ڵ تۆ به یان:
ببێته وه به سه رۆكی هه رێم؟قسه یه ئه و من وه مت��ان: محه مه د كوردستان له كه س ئێستا به اڵم ناكه م، له و به باشرت نازانم. ئێمه ش وه ك یه كێتی سه رۆكی بۆ نییه كاندیدمان ئێستا تا به هادین نێوان سه اڵحه دین له و هه رێم باشرت به كاك مه سعود تریش، و خه ڵكی
ده زانم بۆ سه رۆكی هه رێم.له باس ڕاگه یاندنه كان به اڵم به یان: ناردنی نامه یه كی ناڕەزایی سه ركردایه تیی سیاسی، مه كته بی بۆ ده ك��ه ن یه كێتی ك��ه ن��اب��ێ��ت پ��ش��ت��گ��ی��ری ل��ه س��ێ��ب��اره به اڵم بكه ن، بارزانی كاندیدكردنه وه ی الیه ن له كراونه وه ته وه ئاگادار ئێوه ش مه كته بی سیاسییەوە كه نابێت لێدوان له
دژی كاندیدكردنه وه ی بارزانی بده ن؟نامه ی ئه و كوا، وه مت��ان: محه مه د
ئێمه ت له كوێ دیوه ؟ب���ه ی���ان: ل��ه ڕاگ��ه ی��ان��دن��������ه ك��ان
باڵوكرایه وه .هیچ ناكه م، باوه ڕ وه متان: محه مه د
ڕاپۆرت: شادی سه اڵح
ئازادیی جیهانیی ڕۆژی بۆنه ی به ڕۆژنامه نووسییه وه ، ڕێكخراوی په یامنێرانی باڵو كه سیی 39 لیستێكی بێسنوور ئ��ازادی��ی )ڕاوچییانی ب��ه ك��ه ك���رده وه خۆی كه بردوون، ناوی ڕۆژنامه نووسی( ده بینێته وه له )سه ركرده ی واڵتان، پیاوانی میلیشیایی هێزه ئایینی، پیاوانی سیاسی، له خۆیان تاوانكارییه كان(، ڕێكخراوه و به هه ڵده سنت و ده بینن یاساوه سه روو چاودێریی ڕۆژنامه نووسان و ئه و كه سانه ی له ڕاگه یاندنه كان كار ده كه ن، به مه به ستی
ڕفاندن و كوشنت و ئازاردانیان.
نه داوه ، خۆمان ئیمزای به نامه یه كامن له سیاسیامن مه كته بی ئێمه چونكه یه كرت ڕۆژانه له سلێامنییه ، نییه ، ئه وروپا
ده بینین.به یان: به اڵم كادیرێكی پێشكه وتووی یه كێتی ده ڵێت ئه گه ر یه كێتی ڕازی بێت ئه وا بارزانی، كاندیدكردنه وه ی به سێباره
دوا بزمار له تابوتی خۆی ده دات؟شتێكی ئ��ه وه وه مت���ان: محه مه د ناڕاسته ، شتی وانییه و ڕای خۆیه تی. وه ك گوتم كادیری یه كێتی ئازادن له ڕاده ربڕین، هه ر له سه ره تاوه ڕای جیاوازمان هه بووه ، دانه خراوین. خ��ه ت له ی��ه ك هیچامن
ڕێگه ی چوونه ده رمان نه بێت.ئه نجامی ل��ه ئ��ه گ��ه ر ب���ه ی���ان: هه ڵبژاردندا ئۆپۆزسیۆن ده رچوو، كاندیدی هه بوو بۆ به غدا و ئه ندام په رله مانه كانی ئۆپۆزسیۆن كاندیدی به ده نگیان عێراق هه م یه كێتی كاته ئه و وانییه پێت دا، پۆست بێ هه رێم له هه م و به غدا له
ده بێت؟كاندیدیان كه وه مت���ان: محه مه د هه رێم، سه رۆكی بۆ ده رچ��وون هه بوو، ئۆپۆزسیۆن له ده ستخۆشی و پێشوازی به ده ستی كه پۆستێك هه ر بۆ ده كه ین
بێنێت.یه كێتی ئه وكات وانییه پێت به یان: هه رێم له و به غدا له ده بێت بێبه ش
ده بێته دۆڕاوێكی مێژوویی؟محه مه د وه متان: یه كێتیی نیشتامنی له ڕۆژێكی ڕەشدا هاتووه ، ڕەگ و ڕیشه ی كه سوكاری ك��وردس��ت��ان، ل��ه داك��وت��اوه سه نگه ر كه مئه ندامانی و شه هیدان یه كێتیی بۆ به سه سیاسی زیندانیاىن و سێبه ری نابێته و كوردستان نیشتامنیی
گشتیی ئه مینداری دلوار، كریستۆف ڕێكخراوی په یامنێرانی بێسنوور، ڕایگه یاند كه مێژووییه ڕەشی ساڵێكی 2012 ساڵی ژماره ی پێوانه یی كوشتنی ڕۆژنامه نووسانی
تێدا تۆمار كراوه .ئ��ازادی��ی ڕاوچ��ی��ی��ان��ی لیستی ل��ه تۆمار نوێ الیه نی پێنج ڕۆژنامه نووسیدا كراون، ئه وانیش )شی جین بینغ، سه رۆكی ڕاوچیی جێگه ی كه چین( واڵتی نوێی پێش خۆی هۆ جین تاو، سه رۆكی پێشووی كه ئازادییه كان ڕێگریكردنی به گرته وه ، حزبی شیوعیی چین سه رپه رشتیی ده كات. نوسڕەتی ب��ه ره ی )گ��رووپ��ی ه��ه روه ه��ا به هۆیانه وه ڕۆژ چه كداریی سووریا( كه
پشتگیریی ئێوه بۆچی ب��ه ی��ان: بارزانی خۆكاندیدكردنه وه ی دووب��اره ده كه ن، بێ ئه وه ی یاسا ڕێگه ی پێ بدات؟
وه ك ئێمه وه مت����ان: م��ح��ه م��ه د ئه نجومه نی و سه ركردایه تی ئه ندامانی بڕیاری ئێستا ت��ا یه كێتی، ن��اوه ن��دی ی��ه ك��ای��ك��ه ره وه م��ان و س��اغ��ك��راوه سێباره ل��ه پشتگیریكردن ب��ۆ نییه هه ركات بارزانی. خۆكاندیدكردنه وه ی وته بێژی ئێمه درا، یه كایكه ره وه بڕیاری جوندیانییه ، ئ��ازاد كه هه یه فه رمیامن كرد، قسه ی ئازاد جوندیانی كه هه ركات
ئه وه بڕیاری مه كته بی سیاسییه .ب��ه ی��ان: ئ��ه ی ئ��ه و وت��ان��ه ی مه ال به ختیار، ته نها ڕای شه خسیی خۆیه تی كه
ده ڵێت ئێمه به دیلامن بۆ بارزانی نییه ؟نه یگووتوه نه خێر، وه متان: محه مه د به ڵكو نییه ، بارزانی بۆ به دیلامن ئێمه كاندیدمان یه كێتی وه ك ئێمه گوتویه تی هه روه ها ه��ه رێ��م، س��ه رۆك��ی بۆ نییه بۆ كۆمار سه رۆكی پۆستی كه گوتویه تی پارتییه ، بۆ هه رێم له به غدا، له یه كێتی كاندیدێك هه ر نابێت، كاندیدمان بۆیه بارزانیدا و ئۆپۆزسیۆن نێوان له هه بێت، ده ب��ێ��ت، ئ��ه وك��ات دی��اری��ش��ه ك��ه كێ
ده رده چێت.به ختیار مه ال بڕیاری كه واته به یان:
بڕیاری كۆتایی یه كێتی نییه ؟به ختیار مه ال كاك وه متان: محه مه د نه یگووتوه ئێمه كه سامن نییه ، گوتویه تی بۆ به غدا پۆستی نییه ، كاندیدمان ئێمه جه نابی چاره نووسی ئێستا تا یه كێتییه ، چاره نووسی تا نادیاره ، جه اللیش مام یه كێتی، وه ك ئێمه نه بێته وه ، یه كایی هیچ كاندیامن نابێت بۆ سه رۆكی هه رێم.
كوردستان، كۆمه ڵی ئیسامیش خه باتێكی ئه نفاله كاىن 1988 له دوای نییه ، ئه وتۆی بووه به شێك گۆڕانیش ده رێ ، هاتووه ته هێزی هیچ نییه . تریش كه سی ئێمه ، له
چه كداری به قوه تیان نه بووه .یه كێتی له جگه تۆ كه واته به یان: بۆ نابینیت ئ��ه وه شایه نی به پارتی و
ڕووبه ڕووبونه وه ی دوژمنی كورد؟وایه پێم نه خێر، وه متان: محه مه د به سرتاوه ته كوردستان دواڕۆژی هه رێمی
به هێزی یه كێتی و پارتییه وه .به یان: ئه ی كه ئه وان له هه ڵبژاردن
دۆڕان و ئۆپۆزسیۆن سه ركه وت؟ده كه م دڵنیات وه مت��ان: محه مه د
نایبه نه وه و چاویشیان پێى ناكه وێت.به یان: ئه و دڵنیاییه ی تۆ له بردنه وه ی تر هێنده ی وانییه پێت ه��ه ڵ��ب��ژاردن، گومانی بوونی ساخته كاری زیاتر ده كات، كه له هه ڵبژاردنه كان یه كێتی و پارتیی پێ
تۆمه تبار ده كرێن؟ئێمه نه خێر، وه مت���ان: محه مه د و تێكۆشان و ڕاب���ردوو به ب��اوه ڕم��ان خۆمان خه باتی ساڵ 38 و قوربانیدان یه كێتی و پارتی كه دڵنیاین بۆیه هه یه ،
هه ر ده یبه نه وه .وای��ه پێیان خه ڵك ب��ه اڵم ب��ه ی��ان: ڕابردووتان له الیه كه ی دیكه وه پڕیه تی له گه نده ڵی و ناعه داله تی و شه ڕی براكوژی له خه ڵك داگیركه ر، ده ستی هێنانی و
هه موو ئه مانه بێزاره ؟محه مه د وه متان: من باسی گه نده ڵی هه یه . خۆشم ماڵی له گه نده ڵی ناكه م، نه بن، ی��ه ك وه ك ت��ه وازوون��ه ك��ان ت��ا واده خوازێت، كوردستان هه لومه رجی تریش ساڵێكی باشرته ، پار له ئه مساڵیش
گرووپه كانی و چه كدارییه كان ڕێكخراوه هێزە سه ربازییه كانی و ده وڵه ت به سه ر پ��اك��س��ت��ان، ب��وون��ه ت��ه ه��ۆك��ارێ��ك كه مه ترسیدارترین بلوجستان هه رێمی جیهاندا. له ڕۆژنامه نووسان بۆ شوێنه مالدیف(یش ئایینییه كانی )ت��ون��دڕەوه لیسته دا له و ناویان كه گرووپن دوایین الیه نیش چ��وار ه��ه روه ك ك��راوه . تۆمار ئه وانیش ده ره���ێ���راون، لیسته كه ل��ه ڕاگه یاندن وه زیری حسێن، )عه بدولقادر تین سۆماڵ، پێشووی په یوه ندییه كانی و گرووپی بۆرما، پێشووی سه رۆكی شین، ئه منییه كانی هێزه باسك، هه رێمی ئیتای ئیسامی ب��ه ره ن��گ��اری ب��زووت��ن��ه وه ی
ئه گه ری سێباره له نیشتیمانی ده كرێت یه كێتیی ناوه ند و سه ركردایه تیی ئه نجومه نی ئه ندامانی ناڕەزایی له باس ماوه یه كه كاندیدكردنه وه ی بارزانی و پشتگیریكردنی مه كته بی سیاسیی ئه و حزبه بۆ بارزانی، ناڕەزایی جه ماوه ر و سه ركردایه تی لێ كه وتووه ته وه . بۆ ئه م پرسه و چه ند پرسێكی دیكه ی ناوخۆیی یه كێتی، محه مه د وه تمان، ئه ندامی سه ركردایه تیی یه كێتی
وه اڵمی پرسیاره كانی )به یان( ده داته وه .
چه ند ئێمه ده ب��ێ��ت. باشرت له مساڵ ساڵێكه له كوردستان هه ناسه ی ئازادیامن
هه ڵكێشاوه .نزیكبوونه وه سه روبه ندی له به یان: هه وڵی له یه كێتی هه ڵبژاردنه كان، له خۆیه تی، كۆمیته كانی كه مكردنه وه ی چ له سه ر و ده گه ڕێته وه بۆچی ئه مه
بنه مایه ك ئه م كاره ده كات؟سیاسه تی ئ��ه وه وه مت��ان: محه مه د مه ركه زیه تی به په یوه ندیی و یه كێتییه پرسیاره شت جواب ئه م حزبییه وه هه یه ، ناده مه وه ، ده ی بزانم چی دیكه ت هه یه .
به یان: به اڵم ده وترێت ئه م كۆمیتانه گۆڕان حزبی ئه ندامانی گه ڕانه وه ی بۆ نه گه ڕانه وه ی له دڵنیان كه ئێستا بووه ،
ئه م ئه ندامانه ، ئه م كۆمیتانه الده به ن؟سه رده می نه خێر، وه متان: محه مه د كۆمیتانه ئ��ه م ن��ه وش��ی��روان و گ���ۆڕان دروستكران، له نۆ مه ڵبه نده وه كردیه 38 كۆمیته یه كه وه له پشده ر، له مه ڵبه ند كه میان ئێمه ئیستا كۆمیته ، چوار كردیه
ده كه ینه وه .ب��ه ی��ان: ك��ه وات��ه زی��ادب��وون��ی ئه م ب��وو، ه��ه ڵ��ه سیاسه تێكی كۆمیتانه
نه وشیروان مسته فا داینا بۆ یه كێتی؟محه مه د وه متان: نازانم ئه م سیاسه ته هه ڵه بووه یان نا، ده توانیت ئه م پرسیاره
له نه وشیروان بكه یت.به یان: به ڕای خۆت؟
سه ر له من نا، وه مت��ان: محه مه د ناكه م، چونكه خۆی قسه نه شیروان كاك به ڕێگه قه ت بپرسه ، خۆی له زیندووه ، قسه نه وشیروان كاك له سه ر ناده م خۆم بووبێت، باش ڕەنگه ئه وكات بۆ بكه م.
ئێستا ڕەنگه باش نه بێت.
)حه ماس( و ده سه اڵتی فه له ستینی(.هه ریه ك دیكه وه ، الیه كی له ل��ه ئ��ه ح��م��ه دی ن����ه ژاد، س��ه رۆك��ی بااڵی ڕێبه ری خامنه یی، و ئێران شۆڕشی ئیسامی به ڕاوچیی ئازادیی هاتووه ته وه ، ناویان ڕۆژنامه نووسی بۆ هه وڵه كامنان ه��ۆی به ئ��ه وه ش له ڕۆژنامه نووسان له ڕێگریكردن ئاینده هه ڵبژاردنه كانی ڕووماڵكردنی 2013 حوزه یرانی 14ی بڕیاره كه 27ی مه به سته ش ئه و بۆ ببه سرتێت. كانوونی دووه می 2013، هه ڵمه تێكی له و ڕۆژنامه نووسان ده ستگیركردنی
واڵته ده ستی پێكرد.
گفتوگۆ و فۆتۆ: زریان جەوهەر
تا ئێستا له الیه ن یه كێتییه وه بڕیاری
یه كالكه ره وه نه دراوه بۆ سێباره كاندیدكردنه وه ی
بارزانی
دڵنیام ئه مجاره ش »یه كێتی و پارتی
ده یبه نه وه
گه نده ڵی له ماڵی خۆشم هه یه
بڕیاری »كاندیدكردنه وه ی
بارزانی، ئه نجومه نی ناوه ند و سه ركردایه تی
یه كالیی ده كەنه وه نه ك مه كته بی سیاسی
««
ڕاوچییانی‌ئازادیی
ڕۆژنامه‌نووسی‌له‌‌جیهاندا‌ڕاگه‌یه‌ندران
ژماره )34(، سێشه ممه 2013/5/7، ساڵی یەکەم
4
گه ڕانه وه ی »هاوپه یامنیی
كوردستانی«گه ڕانه وه ی »هاوپه یامنیی
كوردستانی« بۆ هه ردوو ئه نجومه نی نوێنه ران و وه زیران، هه نگاوێكی بوێرانه و ئیجابییه . پێویسته وه زیره كشاوه كانی
»عێراقیه «ش بۆ گه ڕانه وه هه ڵبرنێرن، هه روه ك پێویسته سه رۆك وه زیرانیش
هه ڵبرنێت بۆ گه ڕانه وه بۆ الی شه ریك و هاوڕێكانی، تا به هاوبه شیی فاكته ره كانی الوازی و قه یرانی به ڕێوه بردنی ده وڵه ت
ڕاستبكه نه وه .ئه زموونی سیاسیى ئێمە لە عێراق
له كۆن و نوێدا، به رده وام پشتى بە الوازكردنی ئه وانی دى بەستووه ، ئه مه شه هۆكاری به ره ودواوەچوونی واڵت و هێز
و الیه نه كامنانە تاوه كو فێری سیاسه تی به هێزكردنی ئه واىن دیش نه بین، الوازی به رۆكامن به رنادات و واڵتیش هه ر به
هه ڵوه شاوه یی و الوازی ده مێنێته وه .زۆرێك له ئێمه تا ئێستاش
به شێوه یه ك سیاسه ت ده كه ین، باوه ڕمان وایه ئه و سیاسه ته هه ر یاسا و وانه كانی
ماكیاڤیلییه له كتێبی »میر«دا، یان ئه وه ی هیتله ره له »خه باته كه م«دا، یان ئه وه ی
عه فله قه له »كوده تاییبوومنان«دا. تا ئێستاش زۆرێك له ئێمه بابه ته سیاسییه كان
به شێوه یه ك چاره سه ر ده كه ین، هه روه كو چۆن جادووگه ره كانی سه ده كانی ناوه ڕاست
نه خۆشه كانیان چاره سه ر ده كرد.سیاسه ت له ڕووی جۆر و شێوازه وه
په ره ی سه ندووه . جۆری گرێبه ستی نێوان خه ڵكی و فه رمانڕەوا پاشه كشه ی
كردووه ، له چه ند فه رمانڕەوایه كه وه كه ڕەعیه ته كانی خۆیان هه ڵده بژارد،
گۆڕاوه بۆ ئه وه ی ئێستا هاونیشتامنییان فه رمانڕەواكان هه ڵده بژێرن. ڕۆڵی ئه و به رپرسه ی خه ڵكی موحاسه به ده كات
و خۆی موحاسه به ناكرێت، پاشه كشه ی كردووه له به رژە وه ندیی به رپرسێك كه
لێپێچینه وه ی له گه ڵ ده كرێت و ملكه چه بۆ لێپرسینه وه و شه فافیه ت. ئه مڕۆ سیاسه ت
زانستێكی گه وره یه و كۆمه ڵێك میكانیزم و شێوازی هه یه ، له گه ڵ په ره سه ندنی
هه موو سیسته مه كانی ئیداری و زانیاری و دیموكراسی، هه روه ها چه مكه ده ستووری و یاسایی و مه ده نییه كان، ئه ویش په ره ی
سه ندووه .نه سیاسه ته كه ی سه رۆك وه زیران به رانبه ر الیه نه كانی نێو حكومه ته كه ی،
ئه م گواستنه وه یه ده سته به ر ده كات، نه پاشه كشه كردن و موقاعه ته كردنیش، ئه وه ی ده سته به ری ده كات، شه راكه تی
خاوه ن هێزه كانه ، هه روه ها ئه و سیسته مه ناوخۆییانه یه كه هه ر به رپرسێك ده خه نه وه
چوارچێوه ی ئه رك و ده سه اڵته كانی خۆی، هه روه ها گه ڕانه وه ی هه ریه ك
له ده سه اڵته كان بۆ ئه وه ی ڕۆڵی ده ستووریی خۆیان ببینن، له گه ڵ
به ده ستهێنانه وه ی ئه نجومه نی نوێنه ران بۆ پسپۆڕییه ته رشیعی و چاودێرییه كانی
خۆی. حكومه تیش هه موو ده سه اڵته ته نفیزییه كانی خۆی به بێ ئاسته نگ جێبه جێ بكات، له گه ڵ ڕێزگرتن له سه ربه خۆبوونی قه زا و كۆتاییهێنان به و فه وزایه ی له بواری یاسادانان و
رێنامییه كاندا هه یه ، له گه ڵ پارێزگاریكردن له كه مینه ی سیاسی و ئۆپۆزسیۆن، له گه ڵ چه سپاندنی به رنامه كانی، تاوه كو له سه ر
ئه م ئه ساسه لێپرسینه وه و وه اڵمدانه وه و به خشین و لێسه ندنه وه ی متامنه بكرێن. له گه ڵ دوورخستنه وه ی سوپا له ملمالنێ
سیاسییه كان، بۆ ئه وه ی بچینه بواری دامه زراوه یی و ده ستووریی و ئیداره دانێكی
سه ركه وتووانه وه .
یاسین حه سه ن، وه زیری پێشووی ده وڵه تی عێراق بۆ به یان:
نێچیرڤان‌بارزانی‌به‌ر‌له‌‌به‌غدا‌سه‌ردانی‌ئێرانی‌كردووه
له هه ڵبژاردنه كانی پارێزگای سه اڵحه ددین، تووشی شكستی گه وره بوون
»كورد‌پۆستی‌جێگری‌پارێزگار‌له‌ده‌ست‌ده‌دات«
ئۆپۆزسیۆن، وه ك��و ئێوه ب��ه ی��ان: هاوڕابوون له سه ر ئه و سه ردانه ی سه رۆكی
حكومه ت بۆ به غدا؟وه ك��و ئێمه ح���ه س���ه ن: ی��اس��ی��ن كاته دا له م باشبوو پێامن ئۆپۆزسیۆن له به رئه وه ی نه ڕوات، به غدا به ره و وه فد هه روه ها نییه ، له بار زۆر بارودۆخه كه دژی ل��ه الیه نێك پشتیوانیی ده بێته حسابی ل��ه س��ه ر وات���ه ت��ر، الیه نێكی مه بنای م��ادام ده ب��ێ��ت. تر الیه نێكی پێكهاتووه عێراقدا له سیاسی و عه مه لی شه راكه هاوسه نگیی ئه ساسی له سه ر شیعه پێكهاته ی پێویسته ته وافوق، و سیسته مه ئه م پێكه وه كورد و سوننه و سه ره كییه ڕابگرن. هه رچه نده پێشوه خت ته وقیته كه ی به اڵم دیاریكرابوو، كاته كه رووی له ه��ات، ب��ه س��ه ردا گۆڕانكاریی وه زنی سیاسیی عێراقه وه ، كه له حه ویجه كوشتارێكی زۆر كرا. ئێمه وه كو ئۆپۆزسیۆن پێامن باش نه بوو وه فد له وكاته دا بچێت، ناچین، ئێمه كه ئه وه بوو پێشنیارمان حكومی وه فدێكی با چووین، ئه گه ریش
بچێت.ب��ه ی��ان: ه��ۆك��ار چ��ی ب��وو ك��ه به و ڕێكه وتن به غدا بۆ چوو هه رێم خێراییه ئاماده ساڵه چه ند له كاتێكدا بكات،
نه بووه رێكه وتن بكات؟یاسین حه سه ن: هۆكاره كان زۆر بوون. كاریگه ریی ناوچه كه و عێراق بارودۆخی ده وڵ��ه ت��ان��ی به دڵنیاییه وه ب��وو. زۆر
به یان. گه رمیان
ق��ه زای كوردستانییه كانی حیزبه خ��ورم��ات��وو و ده وروب����ه ری، ج��ی��اواز له پێشووتر ه��ه ڵ��ب��ژاردن��ه ك��ان��ی ه��ه م��وو لیستی ن��اوی له ژێر و لیست ی��ه ك به )هاوپه یامنێتی و پێكه وه ژیان( به شدارییان پارێزگای ئه نجومه نی هه ڵبژاردنه كانی له كۆی له ئ��ه وه ی بۆ ك��رد، سه اڵحه ددین )29( كورسیی ئه و ئه نجومه نه ، بتوانن )3-
به خۆیان، بۆ بكه ن مسۆگه ر كورسی )4تایبه ت كه له م هه ڵبژاردنه دا ده نگه كان بۆ
یه ك لیست ده چن.ئه نجامی ڕاگه یاندنی پاش ئه مه و كورد ده نگی هه زاره ها هه ڵبژاردنه كان، هه زار 21 كۆی له چونكه چوون، به فیڕۆ
ئیقلیمیش كاریگه ریی گه وره یان هه بووه ، ئه مریكاش بێبه ش نه بوو له و فشاره ی كه ماوه یه كی زۆره هه یه . هه روه ها مه ترسیی شتانه ش ئ��ه و و جه نگ هه ڵگیرسانی كه ركووك، ناوچه ی له به تایبه تی هه بوو، كه هێزی پێشمه رگه دوای ئه و ڕووداوانه ی هۆكارێكی ئ��ه وێ . چووبووه حه ویجه دیكه ی ئه وه ی كه حكومه تی به غدا زیاتر بووه ئه وه رێكه وتننامه كان، به دا ملی نه وتی راسته وخۆ توانیویه تی كورد كه ده ره وه ڕەوان��ه ی كوردستان هه رێمی بكات و له بازاڕەكانی جیهاندا بیفرۆشێت، ئه مه ش حكومه تی به غدای ترساند له وه ی له جۆرێك ب��ه ره و كوردستان هه رێمی له ده ستی بڕوات و ئابووری سه ربه خۆیی
ده ربچێت.ب��ه ی��ان: ئ��ه وه ن��ده ی ئ��اگ��ادارب��ن، هه ردووال كه چین خااڵنه ئه و دیارترین
له سه ری رێكه وتوون؟یاسین حه سه ن: پێم وایه كه ڕێكه وتن ئه وانه خاڵه ، كۆمه ڵه ئه و له سه ر كراوه بۆ و هه رێم بۆ ئیجابین خاڵی كۆمه ڵێك به غداش. هه رچه نده بۆچوونم وایه مه رج جێبه جێ هه مووی رێكه وتننامه كه نییه بواری به په یوه سته هه ندێكی بكرێت. نوێنه رانه وه ، ئه نجومه نی و ته رشیعی ئێمه ته نفیزییه وه . بواری به هه ندێكی ئۆپه راسیۆنی كردبوو ئه وه مان داوای دی��ج��ل��ه ه��ه ڵ��ب��ووه ش��ێ��ت��ه وه ، ب��ه اڵم گه یشتوونه ته به ڵكو هه ڵناوه شێته وه ،
و 971 ده نگ كه لیستی )هاوپه یامنێتی و پێكه وه ژیان( به ده ستی هێناوه و ته نها به خه ڵكی عه ره بی ئافره تێكی ده نگ )138()ئامینه (، ناوی به )به له د( شارۆچكه ی توانی ببێته ئه ندامی ئه نجومه نی پارێزگای دواده ن��گ��ی ئه ویش كه س��ه اڵح��ه ددی��ن، ئافره تی كۆتا بوو. له به رامبه ردا كاندیدێكی خاوه نی كه حه سه ن مه ال وه كو ك��وردی زیاتر له )7000( ده نگ بوو، نه یتوانی ببێته
ئه ندامی ئه نجومه نی پارێزگای ناوبراو.ڕۆژنامه نووسێكی گلی، س��ه روه ت ناوبراو دووزخ��ورم��ات��ووه ، شارۆچكه ی و )هاوپه یامنێتی لیستی شكسته ی ئه و بۆ هه ڵه ی حیزبه سیاسییه پێكه وه ژیان(ی گه ڕانده وه ، شارۆچكه كه كوردییه كانی كاندیدكردنی له سه ر نه یانتوانی به وه ی
دیجله ئۆپه راسیۆنی كه ده رئه نجامێك ناوچه ك��اروب��اری له نه كات ته ده خول
جێناكۆكه كان.ئه گه ر خااڵنه ش ئه و دیارترینی له غازه و نه وت پرۆژەیاسای سه ربگرێت، كه به غدا، نوێنه رانی ئه نجومه نی له ده رنه كراوه . و دواكه وتووه ساڵه چه ند ئه وه بچه سپێت، ئه گه ر یاسایه ئ��ه و هه روه ها ده بێت. باش ده سكه وتێكی ساڵی بودجه ی یاسای هه مواركردنه وه ی سه ربگرێت ئه گه ر ئه ویش كه ،2013دیكه شتی هه ندێ باشه . زۆر كارێكی باس ده كرێن، كه من پێم وایه مه سه له ی رۆتینین و له وه وپێش هه ر هه بوون، وه كو و ئه نفال قوربانیانی قه ره بووكردنه وه ی كوردی شۆڕشی كاتی زیانلێكه وتووانی واڵتانی سنووری به ره و كه ئاواره كان، و
ده وروبه ر رۆشتوون.رێكه وتنه ئ��ه م ده ڵ��ێ��ن ب��ه ی��ان: ده وڵه تی واته ده كرێت، باس یه كالیه نه ناكات له وجۆره رێكه وتنێكی باسی یاسا
كه كرابێت؟ده وڵه تی نه خێر، حه سه ن: یاسین رێكه وتن كه ده ك��ات ئ��ه وه باسی یاسا
ئافره تێكی كوردی دانیشتووی شارۆچكه كه كه بكه ن مسۆگه ری تاوه كو ڕێكبكه ون، ئه نجومه نی له كورسییه ك كۆتایه ك وه كو
پارێزگاكه وه ربگرن.رۆژنامه نووسه ، ئه و پێشبینیی به پارێزگاری جێگری پۆستی ك��ورده ك��ان سه اڵحه ددینیش له ده ست ده ده ن، چونكه له دیكه كورسییان لیستی له شه ش زیاتر پێكه وه ژیان( و )هاوپه یامنێتی لیستی له و یه كێك هیچ و به ده ستهێناوه زیاتر ده ستكه وت له سه ر س��ازش لیستانه ش هه ربۆیه ناكه ن، خۆیان پۆسته كانی و به رنامه یه ی ب��ه و ك��ورده ك��ان پێویسته هه ڵبژاردنی له تاوه كو بچنه وه ، خۆیاندا ئه م ق��ه ره ب��ووی داه��ات��وودا ساڵی چ��وار
شكسته ی خۆیان بكه نه وه .
یاسا ده وڵه تی ره سمیی كه ناڵی ك��راوه . ئه و باسی ج��ددی به هه واڵه كانیدا له فه رمیی سایتی ده ك���ات. رێكه وتنه ئه و ع��ێ��راق وه زی��ران��ی ئه نجومه نی به ب��اوك��ردووه ت��ه وه . رێكه وتننامه یه ی یاسا ده وڵه تی وایه پێم من پێچه وانه وه ، خۆشه ، پێ زۆر رێكه وتننامه یه ی ئه و باش هێزێكی ب��ه وه��ۆی��ه وه ت��وان��ی��ی له ب��ه داخ��ه وه ، زۆر بهێنێت. به ده ست ئه نبار به ره و هێزیان رێكه وتنه كه دوای ئه نبار پارێزگای له نازانم دووری به برد،
جه نگێكی گه وره ڕووبدات.ئ��ه و خااڵنه ل��ه س��ه ر ب��ه ی��ان: ه��ه ر راگه یاندنه كانه وه له كه رێكه وتوون و هه یه دیكه خاڵی یان باوكرانه وه ،
ئاشكرا نه كراون ؟یاسین حه سه ن: ئه وه ی كه ئاشكرایه ئه و حه وت خاڵه یه ، ئێمه وه كو ئۆپۆزسیۆن
له هیچی دیكه ئاگادار نین.بۆ كورد گه ڕانه وه یه ی ئه م به یان: له ژێر یان به رژەوه ندیی كورده ، له به غدا
فشاردا ئه مه كراوه ؟یاسین حه سه ن: هه ردووال پێویستییان به یه كرت هه یه . كورد له ڕووی ئابوورییه وه
پێویستی به غداش به غدایه ، به پێویستی به كورد زۆره له ڕووی سیاسییه وه ، چونكه ناكرێ سوننه و كوردیش دژی بن، كه دوو وایه پێم عێراقن. سه ره كیی پێكهاته ی به اڵم ب��وون. سوودمه ند لێی ه��ه ردووال ده بێت له سه ر حیسابی هیچ الیه ك نه بێت
و دڵنیایی ته واو بدرێت به سوننه .نێچیرڤان ده كرێت له وه باس به یان: بارزانی به ر له چوونی بۆ به غدا، به نهێنی له گه ڵ له وێ و كردووه ئێرانی سه ردانی و كۆبووه ته وه عێراقی الیه نێكی چه ند ئه مه دروس��ت��ك��راوه ، له سه ر فشاریشی
تاچه ند راسته ؟یاسین حه سه ن: كاك نێچیرڤان ئه وه ی دوو كه كرد له وه باسی نه شاردووه ته وه . به غدا، بۆ چوونی له ب��ه ر هه فته یه ك به سه رپه رشتیاریی شاندی هه رێمی هه ر كوردستان، سه ردانی ئێرانی كردووه . له وێ تاریق نه جم، سه ركرده له حزبی ده عوه ی ئیسالمی، بانگكراوه و دانیشتنیان كردووه ، وه كو زه مینه سازییه ك بۆ چوونی به ڕێزیان
بۆ به غدا.و هه رێم رێكه وتنه ی ئه م به یان: ناوه ند، زیان به په یوه ندیی كورد و سوننه
ناگه یه نێت؟یاسین حه سه ن: سوننه كان ترسێكیان هه یه ، به اڵم له به غدا كاك نێچیرڤان قسه ی دڵنیایی كردووه ، نوجێفی ئوسامه له گه ڵ داوه پێی. ئێمه ش وه كو ئۆپۆزسیۆن باسامن كردووه كه پێویسته الیه نی عه ره بی سوننه له سه ر رێكه وتنه ئه م كه بكرێنه وه دڵنیا حسابی ئه وان نییه . چونكه ئه وان جۆرێك قۆناغێكی له و هه یه مه زڵومیه تیان له زانیوه . پشتیوان به ئێمه یان هه ستیاردان، بووه ، زوڵملێكراو شیعه كه راب��ردوودا له هاوسه نگه ر و ك��ردوون لێ دیفاعامن سوننه ش بۆ ده بێت له گه ڵیان. بووین
وابین.به ڕێکەوتنە ئ��ەم ئه مه ب��ه ی��ان:
هۆكارێك بۆ په راوێزخستنی سوننه ؟ببێته ئ��ه گ��ه ر ح��ه س��ه ن: یاسین ئه وا سوننه ، په راوێزخستنی بۆ هۆكارێك باسم سه ره تاوه له بنه مایه ی سێ ئه و و شه راكه ت ئه وانیش نایه ن، پێك كردن، هۆی بووه ئه گه ر ته وافوقن. و ته وازون كورد پێویسته سوننه ، په راوێزخستنی له گه ڵ رێكه وتننامه كانی به پێداچوونه وه
به غدادا بكات.
عادل عه بدومله هدی
www.bayanpress.net
مه ترسیی هه ڵگیرسانی جه نگ هۆكاری خێرا ڕێكه وتنی هه رێم بوو له گه ڵ به غدا
له ناوه ند، و هه رێم نێوان ئاڵۆزیی له ساڵ چه ند دوای به غدای كرد و ماوه یه كی كه مدا وه فدی هه رێم سه ردانی له گه ڵ نوری مالیكی گه یشتنه ڕێكه وتن. زانیارییه كان باس بۆ له سه ر كورد ده كه ن. ئێران بوونی فشارێكی زۆری له ئاینده ی و ڕێكه وتنه كه پشت هۆكاره كانی تاوتوێكردنی په یوه ندییه كانی كورد و سوننه له سایه ی ئه و ڕێكه وتنه دا، وه زیری حه سه ن، یاسین له گه ڵ گفتوگۆیه ی ئه م )به یان( پێشووی ده وڵه تی عێراق و ئه ندامی سه ركردایه تیی كۆمه ڵی
ئیسالمی ساز كرد.
گفتوگۆ: سەنگەر ساالر
www.bayanpress.netژماره )34(، سێشه ممه 2013/5/7، ساڵی یەکەم
7
به چ��اوی س��ه ردان��ه ك��ه ی��دا یه كه می ساڵحی، ئه كبه ر عه لی له : هه ریه كه سه عیدی و ئێران ده ره وه ی وه زی��ری بااڵی ئه نجومه نی سكرتێری جه لیلی، ك��ه وت. ئێران نه ته وه یی ئاسایشی برووزیان یه كێتی میدیاكانی ئه وه ی ته ندروستیی هه واڵپرسینی كرد، پێ و ب��ۆی شیفا ه��ی��وای و ت��اڵ��ه ب��ان��ی به اڵم بوو. په یوه ندییه كان پته وكردنی باسی چ��اودێ��ران ئ��ه وه وه پشتی له گه شته كه ی گرنگی خاڵی هه ندێ هاوسه ری و عێراق یه كه می خامنی
سكرتێری یه كێتی ده كه ن. ئه و ده كه ن له وه باس میدیاكان سه ردانه بۆ مه به ستی ناوخۆی یه كێتی ئ��ه وه ی بۆ ده نگه ك��ۆك��ردن��ه وه ی و بكات هێرۆخان له پشتگیری ئێران پۆستی و یه كێتی سكرتێری ببێته تا بۆ دیسانه وه كۆماریش سه رۆكایه تیی
كه سێكی دیكه ی یه كێتی دابرنێته وه .له و باره یه وه نازم ده باغ، سه ركرده حكومه تی نوێنه ری و یه كێتی له )به یان( ڕۆژنامه ی بۆ تاران له هه رێم وتی »سه ردانه كه ته وقیتێكی زۆر باشی ناوه رۆكی ده رب���اره ی ب��ه اڵم هه یه «.
كرده وه ڕەتی ناوبراو كۆبوونه وه كان، ده باغ بووبێت، مه به سته ئه و بۆ كه قسه ڵۆكانه و قسه »ئ��ه و ده ڵ��ێ��ت ده ستێوه ردانه ئه وه و ڕەتده كه مه وه له كاروباری ناوخۆی عێراق و یه كێتی، و ن��ه ك��ردووه وای شتی ئێران بۆیه ته نیا نه هاتووه ، ئه وه بۆ وه فده كه ش
بۆ پته وكردنه وه ی په یوه ندییه كانه«.ڕۆژهه اڵتی سیاسیی چاودێرێكی كوردستان نه یویست ناوی باڵوبكرێته وه »یه كێتی ڕاگ��ه ی��ان��د )ب��ه ی��ان(ی ب��ه ئه و خامنێك كه ده كات باش كارێكی پۆسته ی هه یه و سه رۆكایه تیی وه فدی بیشیكات ئه گه ر و ده كات حزبه كه ی ده كه م حه ز به اڵم حزب، سكرتێری به به هیرۆخان ئێران بڵێم، پێ ئه وه ت ئاسته یدا له و و نازانێت كه سایه تی وه ه��ای ئه ركێكی ت��وان��ای نابینێت مه به سته ئه و بۆ ئه گه ر بۆیه هه بێت، سه ردانی ئێرانی كردبێت، سه ردانه كه ی
شكست دێنێت«.س��ه ب��اره ت ب���ه وه ی س��ه ردان��ی پێ خۆی گرنگیی یه كێتی وه فده كه ی سه رچاوه یه ئه و نا؟ یان ده درێ��ت، وه ك ته نیا ئێران وایه پێم »من وتی
و ده كات له گه ڵ مامه ڵه ی ته رشیفاتی گرنگیی ئه وتۆی نابێت«.
هێرۆ ئ��ای��ا ب���ه وه ی س��ه ب��اره ت سه رۆككۆماری به چ��اوی ئیرباهیم ئه حمه دی مه حموود ئێران، ئیسالمیی ده باغ عومه ر نازم ده كه وێت؟ نه ژاد ب��ۆ )ب��ه ی��ان( وت��ی »ل��ه ب��ه رئ��ه وه ی سه ردانی له ئێران سه رۆككۆماری پایرێزگاكانه، پێ ناچێت بگه ڕێته وه بۆ هێرۆخان ده كه م پێشبینی بۆیه تاران، و ببینێت نه ژاد ئه حمه دی نه توانێت و سلێامنی بۆ بگه ڕێته وه سێشه ممه
كۆتایی بە گه شته كه ی بێنێت«.وته ی پشتڕاسكه ره وه ی ئه مه ش پێناچێت كه سیاسییه یه چاودێره ئه و هه وڵه كانی هێرۆخان سه ركه وتوو بێت، مه به ستی سه رۆككۆمار ئه گه ر چونكه بوایه ئه و شانده به و پێكهاته یه ببینێت، ته وقیتی سه ردانه كه ی نه ده خسته كاتی
سه ردانی خۆی بۆ پارێزگای ورمێ. ه����ه روه ه����ا ئ����ه و چ���اودێ���ره پۆستی بۆ من ڕای »به وتی سیاسییه سه رۆككۆمار، به رهه م ساڵح، یان عادل ڕەنگە موفتی عه دنان یاخود م��وراد،
شیاوترین كه سی ناو یه كێتی بن«.
نازم ده باغ: هێرۆخان ناتوانێت ئه حمه دی نه ژاد ببینێتمیدیاكان زیاتر گرنگییان به له چكه كه ی هێرۆخان دا تا سه ردانه كه ی
دیسانه وه په رله مانی كوردستان له ده ره وه ی بازنه یه په رله مانتارێكی لیستی كوردستانی: جوواڵندنی پێشمه رگه بۆ كه ركووك به وشێوه یه، پێشێلكارییه
یاسای زه قی پێشێلكارییه كی په رله مان، كوردستانه . هه رێمی سه رۆكایه تیی ئێستا تاكو بۆ ئه وه ی له باره ی وه رتی په رله مانتاره ل��ه الی��ه ن ڕەس��م��ی ب��ه ڕووه وه له م هه ڵوێست ناڕازییه كانه وه چه ندین »پێشرت وتی وه رن��ه گ��ی��راوه؟ به یاننامه وه و یاداشت ڕێگای له جار رۆڵی په راوێزخستنی له ڕەخنه مان گرنگیی كه س به اڵم گرتووه ، په رله مان هیچ ئێستا ت��اك��و ب��ۆی��ه پ��ێ��ن��ه داوه ، به یاننامه یه ك له وباره یه وه ده رنه كراوه «. ئه وه شی بزووتنه وه لیستی سه رۆكی
پرسی په رله مان نییه یه كه مجار ئه وه پێناكرێت.
گۆران )به یان(، بۆ لێدوانێكی له لیستی له یه كێتی په رله مانتاری ئازاد ڕایگه یاند كوردستانی هاوپه یامنیی به بێ هێزانه ئه و جوواڵندنی »بڕیاری و نایاساییه په رله مان، به پرسكردن له باره ی ناوبراو سه رپێچییه كی ڕوونه «. ده ڵێت پێشێلكارییه وه ، ئه و هۆكاری له ناكاو كه ركووك گرژییه كانی »چونكه هه رێم سه رۆكایه تیی و پێش هاتنه ئه گه ر واب��وو پێیان تر الیه نه كانی و
بڕیاری تا بكرێت په رله مان چاوه ڕێی و ده وێ زۆری كاتێكی ده دات، له سه ر هێزانه جوواڵندنی ئه و هه بوو ترسیش ده نگی پێویست نه هێنێت له په رله مان، ئه و پ��ه رل��ه م��ان ده ره وه ی ل��ه بۆیه له سه ر جه ختیشی ناوبراو درا«. بڕیاره ڕێزی ده ك��ات پێویست ئ��ه وه ك��رده وه په رله مانی كوردستان بگیرێت له ته واو
له پرسه چاره نووسازه كانی كوردستان. س���ه رۆك���ی خ���ۆش���ی���ه وه الی له ئیسالمی ب��زووت��ن��ه وه ی لیستی له نێو ده ڵێت: كوردستان، په رله مانی
كه زۆرهه یه نیگه رانیی په رله مانتاران په رله مان چاره نووسازه كاندا پرسه له ل��ه وب��اره ی��ه وه نییه . رۆڵێكی هیچ )ب��ه ی��ان(ی ب��ه وه رت���ی ئه حمه د د. ئه و جوواڵندنی »دواب��ه دوای راگه یاند په رله مان ئه ندامانی له نێو هێزانه ، ئه وه به اڵم هه یه ، جۆراوجۆر ناڕەزایی په راوێز په رله مان كه نییه یه كه مجار خه ڵكی مه رجه عی وه ك و ده خرێت سه یرناكرێت«. كوردستان هه رێمی ده ك��ات��ه وه ل��ه وه جه ختیش ن��اوب��راو ئاگاداری به بێ هێزانه ئه و جوواڵندنی
دوابه دوای ڕۆژە ده نزیكه ی تر جارێكی حه ویجه ، گرژییه كانی جوڵێندراون پێشمه رگه هێزه كانی به ره و ناوچه دابڕێرناوه كانی هه رێم، ڕێككه وتنێكی به گوێره ی ئه مه ش سه ركردایه تی ل��ه گ��ه ڵ مالیكی جێگای بووه ته ئ��ه وه ی هه رێم، به بێ ج��وواڵن��دن��ه ئ��ه و س��ه رن��ج له الیه ن و په رله مان ئاگاداریی سه رۆكی هه رێمه وه بڕیاری له سه ر له وباره یه وه ئێستاش تاكو و دراوه ره سمیی قسه یه كی هیچ په رله مان
نه كردووه . )11( ب��ڕگ��ه ی ب��ه گ��وێ��ره ی ی��اس��ای )10(ی م�����اده ی ل���ه كوردستان، هه رێمی سه رۆكایه تیی به ده توانێت هه رێم س��ه رۆك��ی په رله مان هێزی له گه ڵ ڕەزامه ندی هه رێم ده ره وه ی بۆ پێشمه رگه جوواڵنی له كاتی ب��ه اڵم بنێرێ، تاكو ك��ه رك��ووك، بۆ هێزانه ئ��ه و به پرسێك ج��ۆره هیچ ئێستاش پ��ه رل��ه م��ان ن��ه ك��راوه ، س���ه ره ڕای هه رێم مه رجه عی تاكه به ئه وه ی په رله مانتارێكی داده ن���درێ���ت. ئه و بۆ پاساو كوردستانیش لیستی سه رۆكایه تیی یاسای سه رپێچییه ی ه��ه رێ��م ده ه��ێ��ن��ێ��ت��ه وه ب���ه وه ی سه رۆكی ب��ووه . له ناكاو دۆخه كه ئیسالمیش ب��زووت��ن��ه وه ی لیستی ده ڵێت: كوردستان، په رله مانی له
هۆكاری له به شێك ن��ه ش��ارده وه په رله مان ڕۆڵ��ی په راوێزخستنی سه رۆكایه تی ئه دای به په یوه ندی نایانه وێ كه هه یه ، په رله مانه وه و بجووڵێرنێن پێشێلكارییانه ئه و له باره یانه وه ج��دی هه ڵوێستی
وه ربگیرێت. له باره ی هه ڵوێستی وه زاره تی به پابه ندنه بوون له پێشمه رگه هه رێمه وه ، سه رۆكایه تی یاسای )به یان( چه ند جارێك په یوه ندی به وه زاره تی ئه مینداری یاوه ر، جه بار ناوبراو ب��ه اڵم ك��رد، پێشمه رگه وه وه اڵمی په یوه ندییه كانی نه دایه وه .
ج��ێ��ی ب��اس��ه دواب������ه دوای هه رێم حكومه تی ڕێكه وتنی ل��ه ب��اره ی ن��اوه ن��د حكومه تی و نێوان كێشه كانی چاره سه ركردنی هاوشێوه ی ب��ه غ��داوە و هه ولێر هیچ پ��ه رل��ه م��ان ت��ر، پرسه كانی نه بووه ، گفتوگۆیانه له و ڕۆڵێكی سیستمی ك���ردووه وای ئه مه ش له سه ر ته نیا ه��ه رێ��م سیاسیی هه ژمار په رله مانی ب��ه ك��اغ��ه ز ئه حمه د ل��ه وب��اره ی��ه وه بكرێت. ناڕازین »په رله مانتاران وتی وه رتی بێده نگیش و په راوێزخستنه له و ن��اب��ی��ن ل��ێ��ی و ق��س��ه ی زی��ات��ری د. س��ه روه ر ل��ه س��ه ر ده ك��ه ی��ن«. له الپ��ه ڕەی عه بدوڕڕەحامنیش فه یسبووك، ل��ه خ��ۆی تایبه تی هه رێمه له م »ئه وه ی نووسیوێتی گوێی لێناگیرێت، په رله مانتاره ، بۆیه من وه ك هاوواڵتی په یام ئاڕاسته ی
سه رۆكی حكومه ت ده كه م«.
په یجور: فه رمان ڕە شاد . هه ولێر
www.bayanpress.net ژماره )34(، سێشه ممه 2013/5/7، ساڵی یەکەم
6
په یجور: الوك هه مه وه ند
دوانیوه ڕۆی ڕۆژی 5/5، شاندێكی كوردستان نیشتامنیی یه كێتی بااڵی ئیرباهیم هێرۆ سه رۆكایه تیی ب��ه ئه حمه د، ئه ندامی مه كته بی سیاسیی و هاوسه ری جه الل تاڵه بانی، به یاوه ریی د. عه بدوڵاڵ، ڕەفعه ت له : یه كه هه ر ڕەش یاسینه گوڵمحه مه د، خ��ه رسه و
گه شتنه شاری تاران.س����ه ردان����ه ك����ه ی ه��ێ��رۆخ��ان و درا ئه نجام كتوپڕ به شێوه یه كی له ئاوا باسێكی میدیاكاندا له پیشرت ئێستاش تا بۆیه هه ر نه بوو، ئ��ارادا
گرنگییه كی ئه وتۆی پێ نه دراوه .میدیاكانی له تاڵه بانی هاوسه ری قاتێكی و مۆر له چكێكی به ئێرانه وه ق��ۆن��ده ره ی��ەك��ی و ج��ان��ت��ا و س��پ��ی ئه وه ی هێنده ی ده رك��ه وت, م��ۆره وه به گرنگییان كوردستان میدیاكانی شانده كه ی س��ه رۆك��ی له چكه كه ی دابوو، كوردستان نیشتامنیی یه كێتیی مه به ستی به گرنگییان ئه وه ند نیو سه ردانه كه و ناوه رۆكی كۆبوونه وكانی
ناوبراو نه دابوو.
دیكه ی وه فدێكی ڕۆژ هه مان كۆررسه ت سه رۆكایه تیی به یه كێتی سكرتێری یه كه می جێگری ڕەس��ووڵ، ش��اری س��ه ردان��ی یه كێتی گشتیی له گه ڵ و ك��رد پایته ختی ب��ه غ��دای تایبه تی به به غدا، گه وره به رپرسانی
نووری مالیكی كۆبووه وه .نوێنه رانی سه ردانه ی دوو ئه و جودای خوێندنه وه ی یه كێتی، بااڵی بۆ كرا. كه به وته ی چاودێران، یه كێتی سه رێكدا دوای به تاڵه بانیدا غیابی له ئاستی بیگه ڕێنێته وه كه ده گه ڕێت جاران. چاودێرێك پیی وایه ئه و حیزبه ملمالنێی زووتره هه رچی مه به ستێتی سكرتێری و سه رۆككۆمار پۆستی له بۆیه بكاته وه . یه كالیی گشتی هه وڵه كانی گرنگه وه ته ره فی دوو خستووه ته گه ڕ، كه الیه نی ئێرانه وه ك ساڵه چه ندین یه كێتی میحوه ره ی ئه و الیه نی هه روه ها ده خولێته وه ، تییدا شیعه كانی عێراق، كه حكومه تی عێراق ئه واندایه ده ستی له هه میشه یی به له به شێكه ئ��ه وی��ش دی��س��ان��ه وه و
میحوه ری ئێرانی.له ڕۆژی تاران له یه كێتی شاندی
نازم ده باغ: هێرۆخان ناتوانێت ئه حمه دی نه ژاد ببینێتمیدیاكان زیاتر گرنگییان به له چكه كه ی هێرۆخان دا تا سه ردانه كه ی
پارتی ڕەشنووسی ده ستوور ده خاته ڕاپرسییه وه
بۆ خۆی ناتوانێت بارزانی یاسا پێی پێیه به و بكاته وه، كاندید تر خولێكی به هه رێم سه رۆكایه تیی یاسای كه ڕوونی باسی له وه كردووه كه دوو خول
ده توانێت خۆی كاندید بكات«.
وته بێژی ل��ێ��دوان��ی دوای��ی��ن ل��ه كه ك��ردووه ئاشكرا ئ��ه وه ی پارتیشدا له سه ر ناكۆكییان یه كێتی ل��ه گ��ه ڵ هه یه ده ستووره وه ده نگدانی خستنه كێشه ی »ب��ۆئ��ه وه ی ڕایگه یاندووه و
ده ستوور ده خاته ڕاپرسییه وه .و ڕۆژنامه نووس هه ردی، ئاسۆس چاودێری سیاسی به )به یان(ی ڕاگه یاند بخاته ده ستووریش پارتی »ئ��ه گ��ه ر سیاسی گێژاوێكی توشی ڕاپرسییه وه، ده بێت كه قه یرانێكی گه وره له ناوخۆی ناوه ندیش حكومه تی له گه ڵ و هه رێم
دروست ده كات«.وایه ، پێی سیاسییه چاودێره ئه و له گه ڵ كێشه ی ن��اوه ن��د حكومه تی ڕێگه و ده بێت هه رێمدا ده ستووری
بۆ ئاماده كاریی نادات كۆمسیۆن به پێشووی خولی له چۆن وه ك بكات تێپه راندنی كاتی له و په رله ماندا ده ستووردا هه مان هه ڵوێستی هه بوو.
له سه ر سووره دیموكرات پارتی ئه وه ی بارزانی جارێكی تر ببێته وه به سه رۆكی هه رێمی كوردستان، به اڵم به پێی وته ی یاساناسان ڕێكاره یاساییه كان به ببێته وه ن��اده ن بارزانی به ڕێگه یاساناس باره وه له و هه رێم، سه رۆكی »به ڕاگه یاند )به یان(ی به دارا، دانا
ده ستوور دانانی پرۆسه ی ڕاپرسییه وه. هه موو و بووه ئاسایی پرۆسه یه كی قۆناغه كانی به شێوه ی رسوشتی بڕیوه ، بده ن بڕیار كه خه ڵكه مافی ئێستا ڕەشنووسی ده ستووره كه یان ال په سنده
یان نا«.وایه پێیان سیاسی چاودێرانی بارزانی ده یه وێت له و ڕێگه یه وه فشار ئۆپۆزسیۆن الیه نه كانی سه ر بخاته بۆ ب��ەوەى نه بن ڕازی ئه گه ر ب��ه وه ی ئه وا بێت، س��ه رۆك تر ویالیه تێكی
هه فته یه كه چه ند م���اوه ی مه سعوود هه ڵبژاردنه وه ی دۆسێی له ت��ر ویالیه تێكی ب��ۆ ب��ارزان��ی مشتومڕێكی كوردستان هه رێمی سیاسیه كان الیه نه نێوان له زۆری و ڕاگه یاندنه كاندا هێناوه ته ئاراوه. جگه كۆده نگی ل��ه جۆرێكیش نێوان له دیموكرات، پارتی له سه ر ل��ه سیاسییه كاندا الی��ه ن��ه هه ڵنه بژاردنه وه ی بارزانی دروست سووره دیموكراتیش پارتی بووه . ل��ه س��ه ر دان��ان��ه وه ی ب��ارزان��ی له به دیلێكی به دوای و پۆسته كه یدا
یاساییدا ده گەڕێت.بارزانی مه سعوود دواج��ار وتارێكدا له و شكاند بێده نگیی هه رێم سه رۆكایه تی سایتی له كه به ئه و ڕایگه یاند ك��رده وه، باڵوی درێژكردنه وه ، داوای جۆرێك هیچ پۆسته كه یدا ل��ه م��ان��ه وەى ی��ان نه كردووه . هه روه ها ئاماژەی به وه دا كه ده ستێك ده یه وێت ڕای گشتی بگۆرێت، پرسه ئه و به رانبه ر له خۆنه پااڵوتنه وەشی له باسی به اڵم
نه كرد بۆ ویالیه تێكی تر.ل��ه وت���اره ك���ه ی س��ه رۆك��ی ه��ه رێ��م��دا ب��ه ڕوون����ی ئ��ه وه ئه وه ی نیازی كه ده رده ك��ه وێ��ت بخاته ده ستوور ڕەشنووسی هه یه ئه گه ر، زۆر »له به ر ڕاپرسییه وه نه خراوه ته ده ستوور ڕەشنووسی
كوردستان هه رێمی له سیاسی ئه م ده ب��ێ بكرێت، چ��اره س��ه ر ده ستوور. خاوه ن ببێته هه رێمه مه سه له گه لێك له سه ر یه كێتیش له گه ڵ پارتی هاوڕان، به اڵم له سه ر ڕاپرسی و ده س��ت��وور مه سه له ی
،بۆچوونی جیاواز هه یه «.به ئ��ی��رباه��ی��م ج��ه ع��ف��ه ر »پارتی وتووه ڕووداوی ڕۆژنامه ی به اڵم ڕاپرسییه ، ڕێگه ته نیا ناڵێت ئه گه ر ته وافوقی نیشتیامنی له سه ر ده ستوور نه كرا، ئه وا ڕێگه ی دیكه به ر، بیگرینه ئێمه دایه له به رده م
ئه ویش ڕاپرسییه«.ئازاد چوارچێوه دا له و هه ر یه كێتیی وت��ه ب��ێ��ژی جوندیانی ڕوونكردنه وه یه كدا له نیشتیامنی هه ڵبژاردنی ك���ردووه ئاشكرای به پەیوەندیی هه رێم سه رۆكی پرسێكی چه ند یه كالكردنه وه ی له هه یه ، سیاسییه وه و یاسایی به په یوه سته یاساییه وه ڕووی ڕووه ه��ه رێ��م��ه وه ، ده س��ت��ووری به به ستووه ته وه سیاسییه كه شی و حزبه كه ی سیاسی مه كته ب
ڕێككه وتنی سرتاتیژیی نێوانیان.دۆسێی ده كرێت چ��اوه ڕوان ه��ه ڵ��ب��ژاردن��ه وه ی م��ه س��ع��وود هه رێمدا له ناو قه یرانێك بارزانی چاودێرانی وه ك و دروستبكات س��ی��اس��ی ئ���ام���اژەی پ��ێ��ده ك��ه ن، سیاسی پێشهاتی ن��زی��ك��رتی��ن ئه نجامدانی واده ی دواخستنی ه��ه ڵ��ب��ژاردن��ه ك��ان��ی ه��ه رێ��م��ی
كوردستان ده بێت.
ڕێبوار ئه حمه د
»مه سعوود بارزانی ده كرێته وه بە سه رۆكی هه رێم«
9www.bayanpress.net
دیكۆری ئه وه ی بۆ به سه دیواره كه، له دانه یەکیان ژووه ركه بگۆڕێت.
سوودوه رگرتنه باوه كان، هه ڵه له تر یه كێكی ـ ده شێت ماڵه كاندا. دیكۆراتی له تاریك ره نگی له به اڵم بێت، جوان هه ندێكتان له الی تاریك ڕە نگی تاریك ده وروبــه ره كــه ی وایه ڕەنگه ئه و رسوشتی توڕە و ره نگه ئه م رۆژ، تێپه ڕبوونی دڵنیابه ده كات،
ناڕە حه تتان ده كات. ژووره كــانــدا دیزاینكردنی له بــده ن هــه وڵ ـ چونكه ــه ن، ــك ب ــڕە و ــه ی پ تــایــبــه ت شــێــوه یــه كــی منوونه بۆ جیاواز، ستایلی دوو له سوودوه رگرتن كالسیك و مۆدێرن، دیمه ن و رووكارێكی سه رنجڕاكێش و ناڕێكوپێك به خانووه كه به ڵكو ناكات، دروست
قه ره باڵغ نیشان ده دات.مێز، له سه ر ماڵه كاندا، له ده بینین زۆرجــار ـ گوڵدانێكی دیكه ، شوێنێكی هه ر یان په نجه ره یان برۆنزی، یا مس، كه لوپه لی یان بلوری جوانكاریی زۆر خۆیاندا له هه رچه نده بابه تانه ئه م دانــراوه . جوانییه كه یان به كارهێنانیان زۆر به اڵم بن، جوان كه لوپه لی رێكخستنی له كه واته ــات، ده ب له ناو
جوانكارییشدا، نابێت زیاده ڕە وی بكرێت.
به ماڵه كامنان ئه وه داین هه وڵی له هه موومان به اڵم بڕازێنینه وه ، شێوه قه شه نگرتین و جوانرتین جێبه جێ بیرۆكه كه ئه وه ی دوای له جار هه ندێك جێگای و نییه جوان شێوازه كه ده بینین ده كه ین، ره زامه ندی نییه . ئه مه ش بێزاركه ره و ده بێت دیسان ژووره كه مان رێكخستنی دیكه ی شێوازێكی له بیر نه بیت بێزارییانه ئه و تووشی ئه وه ی بۆ بكه ینه وه. هه ر له سه ره تاوه ئه م هه ڵه باوانه له به رچاو بگره و
تۆ دووباره یان مه كه رەوه .كه لوپه لی به كارهێنانی هه ڵه كان له یه كێك ـ ئەگه ر بچووكدا. ماڵی یــان ژووور له گــه وره یــه و مۆبیلیاتێکە مۆدێىل یان شێوازێك له حه زتان به شێك ده توانن ئه وا هه یه ، گه وره شی قه باره یه كی تاوه كو الببه ن، نین، پێویست كه مۆبیلیاتانه ی له ماڵه كه تا نه كه ن، داگیر لێ فه زاكه تان هه موو
بچووكرت نه یه ته به رچاو.به مۆبیلیاته لكاندنی تر هه ڵه كانی له یه ك ـ چه ند دوورخستنه وه ی كاتێكدا له دیواره كانه وه ،
ــه گــوێــره ی ب ه یه كی ڵینه و لێكۆــی نـــوێ، ــی ــســت زانهێلكه ی خــواردنــی تێكه ڵكراو ـــواڵوی كله پارچه یه ك چه ند به به یانیاندا، ژە می له سه وزه له ڕووی ته ندروستییه وه باشرتین
سوودی بۆ له شی مرۆڤ هه یه .سیستمی بــه رپــرســی گــارســیــا، ــۆز ئهۆلیۆد، ناودارانی له ژماره یه ك خۆراكیی و كــردووه به شداریی لێكۆڵینه وه كه دا له ده ڵێت: باشرتین خۆراكی به یانیان بریتییه له دوو هێلكه ی كواڵو له گه ڵ هه ندێك سپێناخ و ته ماته و توو، ئه وه ش پێویستیی له ش له پرۆتین و ڤیتامینه كان پڕده كاته وه و ده بێته به سه ر زاڵبوون و مێشك سافبوونی هۆی
فشاری كار و نه مانی ته ركیز له كاتی ڕۆژدا.خۆراكی ده وڵه مه ندترین به هێلكه
لێكۆڵینه وه كه ته ئكیدی كردووەته وه جیاواز شتی دوو بۆ كۆلیسرتۆڵ وشه ی كۆلیسرتۆڵه ــه و ئ و به كارده هێرنێت جیاوازه هه یه، هێلكه دا له خۆراكییه ی چه ند خوێندا ناو كۆلیسرتۆڵی له گه ڵ و هه یه ، كه میان هاوبه شی سیفاتێكی بۆیه بیرۆكه ی نه خواردنی هێلكه شتێكی بۆ باشه هێلكه خواردنی و نییه باش به له ش پێویست وزه ی و دڵ پاراستنی
ده به خشێت.
له سه رتاسه ری جیهاندا وه كو سوننه تێك پێی هه ڵده سنت.
مارك پڕۆفیسۆر له ڕۆژنامه كه ماتسۆن )سه رۆكی تاقیگه زانستییه كانی ڕایگه یاند پــه یــانــگــا(وه لــه ده مـــاغ ـــــواردن، نــه ك ــه خ ــه وه ل ــن ــرت ــۆگ »خگه رمیی یه كه كانی ئاستی كه مخواردن،
ده ماغی مرۆڤ ده پارێزێت«.ئه م زانا ئه مه ریكییه له سیمینارێكی
هـــه ره مــه تــرســیــداره كــانــی ســـه رده م، )باریكنسو( و زه هایمه ر ئه وانیش
چه ند له گه ڵ ده مــاغ، شه له ىل واته ن، نه خۆشییه كی تری مێشك.
ــان كــــردووه كه ــه وه شــی بــاســی ئزانیویانه پێغه مبه ری ئیسالم موحه ممه د )دروودی خوای له سه ر بێت( به درێژایی ڕۆژ دوو هه فته یه ك هــه مــوو ــاڵ، سبه ڕۆژوو بووه كه ڕۆژانی پێنجشه ممه و مسوڵان ملیۆنه ها و بووه دووشه ممه
به ریتانی گاردیانی ڕۆژنامه ی په یانگای لێكۆڵه ره وانی ده ڵێت: له بـــه ســـااڵچـــووان نیشتانیی چه ند ئه مه ریكا، ته یموری شاری كه دۆزیـــوه تـــه وه به ڵگه یه كیان خواردن له وازهێنان ده ریده خه ن له هه فته یه كدا بۆ ماوه ی دوو ڕۆژ ده ماغ ده پارێزێت له دوو نه خۆشییه
سااڵنه ی كۆمه ڵه ی پێشكه وتنی زانستیی ئه مه ریكی له فڕانكفۆرت دڵنیایی دا، كه گرنگه زۆر الیه نێكی دیاریكردن كات 500 به گه یشنت و پــرۆســه یــه دا لــه م هه فته یه كدا، ماوه ی له گه رمی یه كه ی له ناو كه هه یه به سوودی كاریگه ریی هه ندێك و سه وزه زۆری ئه ندازه یه كی
جۆری چادا هه یه .
مەتین
ژماره )34(، سێشه ممه 2013/5/7، ساڵی یەکەم
وێنە جیهانییەکان
ئا: الس هه ورامی
جهانگیر ئه حمه د
ملمالنه ی نێوان ورچ و
ماسییه كان
و ڕووباره كه وێنه ی و ده كرد بازدانیاندا له كاتی ماسییه كانی ئه و سه یره ، ئه وه شی ده گرت. كاتی له سه له مۆنانه ماسییه پێچه وانه ی به كۆچكردنیاندا ئاڕاسته ی ئاوی ڕووباره كه مه له
ده كه ن.كاتێك ئێواره دا، ده می له ده گه ڕێته وه مانگلسن تۆماس ده یان و خۆی ئۆفیسه كه ی بۆ ــت ــه وێ ده ی و پێیه فیلمی سه دان نێو له بیانشواته وه ، وێنه ئه م گرتوونی، كه وێنه دا سه رنجڕاكێشه ی و ده گمه ن ده ست كه وت، كه بووه یه كێك
له وێنه جیهانییه كان.
ڕەنگه به رده ستان، وێنه یه ی ئه م ڕەنگه كه وتبێت، به رچاوتان زۆرجــار دیمه نه ئه و ڕاستیی به باوه ڕیشتان پێتان و نه كردبێت سه رنجڕاكێشه وابووبێت ئه مه وێنه یه كی دروستكراوه
به به رنامه یه كی كۆمپیوته ریی.ساڵی بۆ وێنه یه ئــه م مــێــژووی تۆماس كاتێك ده گــه ڕێــتــه وه ، 1988فۆتۆگرافه ری كه ئه مریكی مانگلسنی مه به ستی به رسوشتییه كانه ، دیمه نه گرتنی وێنه ی ملمالنه ی نێوان ورچه كان كاتی له سه له مۆنه كان، ماسییه و ماسییانه دا، ئه و به كۆمه ڵی كۆچكردنی نزیكی له هه فته یــه ك درێــژایــی به خۆرهه اڵتنه وه له و مایه وه ڕووبارێك تا خۆرئاوابوون چاودێریی دیمه نه كانی
چه ند هه ڵه یه كی باو له رێكخستنی ماڵدا
هێلكه ی كواڵو، ده رمان یا داو
رۆشنا ئه حمه د
له هه فته یه كدا دوو ڕۆژ پشت لە سفرەکە بکە
له باش بڕێكی و داده نرێت له كانزا پڕ بۆ گرنگن كه تێدایه ئاسنی و كالیسیۆم گه شه ی ئێسكه كان و ددان و به رگریی له ش، هه روه ها مه گنسیۆم و فۆسفۆر و پۆتاسیۆم D ،( ڤیتامین و یۆد و پڕۆتین و سیلینیۆم
B( و بڕێكی باش له دژە ئۆكسیدی تێدایه .لێكۆڵینه وه یه كی ــره وه ت له الیه كی به كــردووەتــه وه جه ختی ــوێ ن چیكیی باوه ، خه ڵكدا له ناو ــه وه ی ئ پێچه وانه ی له كۆلیسرتۆڵ ئاستی هێلكه خــواردنــی
خوێندا به رزناكاته وه .
www.bayanpress.net ژماره )34(، سێشه ممه 2013/5/7، ساڵی یەکەم
دارا حسێن
ره وه ند
8
تۆپی مێژووی له كردبێت نێوده وڵه تیی پێدا و به سه ر هه موو یاریزانه گه وره كاندا
زاڵ بووه .له سه ر به ڕازیلی پێلێی گۆڵ: 541تۆماری ناوخۆیی خولی ته نها ئاستی خولی له سانتۆس یانه ی له گه ڵ كردووه نییه یاریزانێك هیچ به رازیلدا، پێی تۆپی بتوانێت خولیدا ئاستی له سه ر ته نها كه گۆڵه كانی و ژم��اره له ببێته وه نزیك پێی تۆپی خولی له به رازیلی ئه فسانه ی
به رازیلدا.رۆم��اری��ۆی ف��ه رم��ی: گ��ۆڵ��ی 772تاكه به كه ك��ردووه ، تۆماری به رازیلی گۆڵی زۆرترین كه داده نرێت یاریزانێك ئه م پێدا. تۆپی م��ێ��ژووی له كردبێت گۆڵی 1000 گه وره یه ، به رازیلییه گۆڵكاره فه رمییه كان گۆڵه ب��ه اڵم تێپه ڕاندووه ، ژماره یه ش ئه و گۆڵ، 772 گه یشتوونه ته تا ئێستا هیچ یاریزانێك نه یتوانیوه نزیكی
ئ��ه وه ی ئ��ه گ��ه ری ب����ه رده وام میسی هه یه تووشی پێكان ببێت یان هه موو یارییه ك نه توانێت وه ك پێویست ئاستی كه تایبه ت بە بكات، پێشكه ش خۆی به به شدارییكردنی كراوه ماندوو زۆر له سه رجه م یارییه كانی هه ڵبژارده كه ی
و یانه كه شی.داهاتوو وەرزی بۆ به رشه لۆنه و خ��ۆن��وێ��ك��ردن��ه وه ب��ه پێویستی هه موو له هه یه نۆژەنكردنه وه ب��ه اڵم هێڵه كانیدا،
و سه رۆكی ئێستا ده یانه وێت وه رزێكی تر جێبه جێی بكه ن.
یانه سه رۆكی رۆسێل، ساندرۆ بەرپرسی كه تەلۆنییه كه، ی��ه ك��ه م��ه ل���ه و ب���اره ی ی��ان��ه ك��ه رووب�����ه ڕووی ئه و چونكه بووەته وه ،
بوو كه ڤیالنۆڤای وه ك راه��ێ��ن��ه ر ده س��ت
ن��ی��ش��ان��ك��رد و له باتی ئێستایش چاره سه ر كردنی هه ڵه یه ی، ئه و له سه ر س���ووره ب��ڕی��اره ك��ان��ی ن��ای��ه وێ��ت و
وه ره می ناو الش�����ه ی نه كه ی یا
له یاریی تۆپی پێدا پێنج ژماره ی زۆر تێپه ڕاندنیان كه هه یه پێوانه یی نایه ته دی، ئه وه ناشڵێین نییه ، ئاسان هه ن ئه ستێره چه ندین له به رئه وه ی ده دره وشێنه وه. پێدا تۆپی یاریی له یه كێك توانی یاریزانێك هه ر ئه گه ر نێوان له ئه وا تێپه ڕێنێت، له و ژمارانه له ده ك��رێ��ت پۆلێن باشرتینه كاندا
مێژووی یاریی تۆپی پێدا.یاریی ئاستی له سه ر گۆڵ: 109ئێرانی دای��ی عه لی هه ڵبژارده كان، ت��ۆم��اری ك����ردووه ، ك��ه ل��ه م��اوه ی سه ره تای و راب��ووردو نه وه ده كانی هه زاره ی یه كه می ده یه ی ساڵه كانی هه روه ها دره وش��ای��ه وه. سێیه مدا، له و یه كێك به گشتی به شێوه یه كی یاریزانانه داده نرێت كه زۆرترین گۆڵی
دوان و وه رزێ��ك ن��ا، دوور زۆر به رشه لۆنه یانه ی كاتێك ئێستا، پێش رۆژێك بوو، راهێنه ری فه یله سوفێك پاساوهێنانه وه ی بۆ نه بوو ئێستا وه ك یاریزانه ی كۆمه ڵه ئه و شكسته كانی. و ك��ردن دروس��ت��ی گ��واردی��ۆال پیپ له گه ڵیاندا سه روه رییه كانه هه رچی هاوكاری ڤیالنۆڤای تیتۆ رد، تۆماریك له و سڕییه وه وه رزێ��ك��دا م��اوه ی له خراپرتین جێهانه وه یانه ی باشرتین له كاتێك تۆماركرا، له سه ر مێژووی یانه پاڵه وانه كانی خولی كۆتایی نیوی میونخ بایرن یاریدا دوو له ئه ورپادا حه وت گۆڵی لێكرد به بێ ئه وه ی خۆی
گۆڵێكی بۆ تۆمار بكرێت.بووه ده ردێك تووشی به رشه لۆنه و چاره سه ره كه شی ئه وه نییه كه ئیداره
چاره داناندایه هه وڵی له ده ربهێنێت، بۆ ورده نه خۆشییه كان.
تووشی ب��ه رش��ه ل��ۆن��ه ى ئ���ه وه ی ڤیالنۆڤای تیتۆ ك���ردووه ، شێرپنجه ئه و هه ڵكه ندنی كه راهێنه ره، ب����ری����ن����ه
له قورس كارێكی بووەته شێرپه نجییه به رامبه ر ئیداره یه كی بێ ئیراده دا.
هه رگیز به رشه لۆنه لە ج��اران نه ده بووه ئه ستێره یه ك ئاماده نه بوونی ئێستا ب���ه اڵم گ���ه وره ، وا گرفتێكی خۆی رۆحییه تێكی هه موو یانه كه پشتی ته نها و داوه له ده ست ستووه ، به میسی لیۆنێل به به رامبه ردا له
مۆرینۆیه رۆیشتنی و وه رز كۆتایی چاوه ڕوانی ئه نچیلۆتی كارلۆ ئه و راهێنه رایه تی ئه ركی فه رمی به ئه وه ی بۆ مه درید ریاڵ یانه ی له راهێنه ره رۆیشتنی ئه وه ی دوای بگرێت، ئه ستۆ له ئیسپانییه یانه
پورتوگالییه كه له ریاڵ مه درید نزیك بۆته وه .كۆتایی كه رایده گه یه نێت لێدوانه كانیدا سه رجه م له ئه نچیلۆتی وه رز داهاتووی یه كال ده كاته وه و تا ئه و كاته نازانێت چی روو ده دات، هاوكات ئاماژەی نا راسته وخۆش ده دات بۆ ئه وه ی له وه رزی داهاتوودا ماركای رۆژنامه ی بۆ لێدوانێكیشیدا له مه دریده ، ریاڵ راهێنه ری ئه و ره ت مه درید ریاڵ یانه ی گرێبه ستی هه رگیز كه رایگه یاند ئیسپانی
ناكاته وه .
ئامار مێژوو نێوده وڵه تی یه كێنی نوێی سه رژمێرییه كی له هه زاری ماوه ی له گۆڵچییه باشرتین بوفۆن لویجی جیان )IFFHS(كاسیاس ئیكه ر پێش به وه یش ،)2013-2001( ساڵی له و سێهه مدا پێشوودا ماوه ی له توانیوویه تی به رزەی ئاسته ئه و به هۆی كه وتووه
له گه ڵ یانه ی یۆڤانتۆس و هه ڵبژارده ی ئیتاڵیادا پێشكه شی بكات.پێش خاڵێك به و به ده ستبهێنێت خاڵ 218 توانیویه تی بوفۆن له توانیه تی بوفۆن به ده ستهێناوه ، خاڵی 217 كه بكه وێت كاسیاس 2006دا جامی جیهانی له گه ڵ ئیتاڵیا به ده ستبهێنێت، ئه وه له كاتێكدایه كه كاسیاس جامی ئه ورپای 2008 و 2012ی له گه ڵ مۆندیالی 2010ی بۆ
ئیسپانیا به ده ستهێناوه .
ئیتاڵی له سه ریه كی خولی نازناوی به ده ستهێنانی دووهه م دوای خۆی خۆشحاڵی راهێنەر كۆنتی ئه نتۆنیۆ یۆڤانتۆس، یانه ی له گه ڵ هه یه ، تایبه تی چێژێكی نازناوه یان ئه م كه رایگه یاند و ده رب��ڕی توند پاش ملمالنه یه كی یه كه و له سه ر نازناوی ئه وه ی دووم به هۆی خولی له به شداربوون كه بوو كاتێكدا له هاوكات هێنا، به ده ستیان
یانه پاڵه وانه كانی ئه ورپادا.له باره ی داهاتوویشییه وه وتی » به رده وام خه ونم بوونم بووە له م یانه دا ، یۆڤی باشرتین شوێنێكه بۆ من و نامه وێت به جێی بهێڵم، وتیشی »من زۆر خۆم به قه رزاری تیپه كه و ئه ندریا ئه نێلی سه رۆك ده زانم،
هێشتا سه ركه شی زیاتر ماوه بۆ ئه وه ی ملمالنه ی له سه ر بكه ین«.
كۆنتی‌له‌‌یۆڤی‌ناڕواتئه‌نچیلۆتی‌شوێنگره‌وه‌ی‌مۆرینۆیه بوفۆن‌باشترینی‌هه‌زاره‌ی‌سێهه‌مه
ببێته وه .ئه رژە نتینی میسی گ��ۆڵ: 91تۆماری كردووه له یه ك ساڵی زاینییدا، له ژم��اره ی��ه به رزترین ئ��ه وه ش كه گۆڵی 12 كه پێدا، تۆپی م��ێ��ژووی 13 و ئه رژە نتین ه��ه ڵ��ب��ژارده ی بۆ ئه وروپییه كان پاڵه وانێتییه له گۆڵی گۆڵی 66 و به رشه لۆنه یانه ی بۆ پاڵه وانێتییه له ئیسپانییه كه یانه بۆ
ناوخۆییه كاندا، تۆمار كردووه .به ناوبانگ رالف ولیه م گۆڵ: 60خولیدا پاڵه وانێتیی له )دیكسی(، به كه وه رزدا، یه ك له ك��ردووه تۆماری له یه ك تۆماركرابێت گۆڵه زۆرترین گۆڵی 82 كۆی له خولیدا له وه رزدا ئه م وه رزی ی��ه ك ل��ه ت��ۆم��ارك��راو ئیڤه رتۆنی تیپی له كه یاریزانه دا، ئینگلیزی له وه رزی 1927 � 1928دا له
خولی ناوخۆییدا تۆماری كردووه .
گرنگرتین و یه كه م زه رورەت��ی ئه وه ی البردنی بكات، جێبه جێی كه ئه ركه نه خۆشییه تا نه خۆشه كه یه ، پیاوه به خۆیه وه یانه كه یش كوشه نده كه ی پڕسه روه ری مێژوویه كی نه كوژێت،
زیاتر نه شوێنێت.مرۆییانه ی كارێكی به رشه لۆنه تیتۆدا نه خۆشییه كه ی كاتی لە كه كرد به اڵم هێشته وه ، راهێنه ر وه ك ئه وی له تر ورزێكی ئه وی بۆ نییه پاساوی گیانی چونكه بیهێڵێته وه ، شوێنه كه یدا به ره نگاریی لە تیپه كەدا نه هێشتووه و یارییه كانیش بردنی به ڕێوه ئه وه ، بۆ به ڵگه ن باشرتین به تایبه ت دانانی پێكهاته و دریده خه ن یاریزان، گۆڕینی كه ئه م پیاوه زیاتر له كەسێكی خ��ه ڵ��ه ف��او دەچ���ێ���ت ن��ه ك یه كه می قوتابیی كه راهێنه رێك ئه و كاره كانی و بووبێت گواردیۆال
درێژە پێبدات.
شكاندنی‌ئه‌م‌ژماره‌‌پێوانه‌ییه‌‌ئه‌سته‌مه
به‌رشه‌لۆنه‌‌تووشی‌شێرپه‌نجه‌‌بووه
له فه رمانبه ره پیاوێكی هۆشمه ند، و وك��چ ژن ه��اوڕێ��ی فه رمانگه كه یدا پێی خێزانه كه ی كه وىت هه یه ، كوڕیشی ناوی مۆبایله كه یدا له كه وا ڕاگه یاندووه به ناوى به ڵكو نه نووسێت، خۆی وه ك نه زانێت، تر كه سی با بێت، پیاوێكه وه تێلی ژنه كه ی كه ڕێكده كه وێت چونكه و نییه لێی ئاگای ئه ویش ده ك��ات، بۆ كه سێكی تر هه ڵیده گرێت و ئاشنا ده بێت
به ژماره كه ی«.بوو، س��اڵ 40 ته مه نی كه فه تاح ه��ه ب��وو، ه��ۆش��م��ه ن��دی ڕای ه��ه م��ان له خۆڕزگاركردن بۆ هۆكاره كه ی ئه ویش ئه و وتی بێزاركه ر گه ڕانده وه . په یوه نديی »ناوی خێزانه كه شم هه ر به ناوی خۆمه وه نووسیوه و كه سیش گومان ناكات كه ئه م بێت، من خێزانه كه ی ناوی ناوه فه تاح بۆیه واشم نووسیوه چونكه یه ك دووجار دۆزیمه وه كاتێك كرد، ون مۆبایله م ئه م سڕیبووه وه . ژماره كانیان زۆری زۆربه ی مۆبایلی ژم��اره له ب���ه رده وام دواتریش ده كرد«. بێزار نه نارساوه وه خێزانه كه میان هه روه ها فه تاح وتیشی: بێجگه له خوشك چی پوورزاكانم، و ئامۆزا و خوشكه زا و هه یه ، خزمم كچه ن��اوی پیاو، ب��ه ن��اوی ك��ردوم��ه
راپۆرت: دڵشاد ساڵح � ئاال شاره زووری
مۆبایله كانی له پیاوان له هه ندێك خ��ۆی��ان��دا ل���ه ب���ه ر خ��ۆش��ه وی��س��ت��ی��ی خۆیان وه ك ناویان كه مرت خێزانه كانیان، گوڵه كه م، ن��اوی به ده نووسن.هه یانه ناوێكی به هه شیانه هه ناسه كه م، یان تۆمار خێزانه كه یان ناوی خۆشرته وه تری ده كه ن. به اڵم ئه وانه ی كه به زۆری ناوی ناكه ن، تۆمار خۆیان وه ك خێزانه كه یان تره وه هۆكاری و كۆمه ڵگا به په یوه ندیی
هه یه .ج������ه ب������ار پیاوێكی ئه حمه د، دوك����ان����داره و )6( خ���اوه ن���ی
له م��ن��داڵ��ه ، ڵی سا
راپۆرت: ڕەزا هه ورامی
باخچه كانی و دایه نگه مندااڵنی گرنگییان پێویست وه ك س���اوای���ان، پێنادرێت.ئه مه ش بۆ ئه و مامه ڵه ده روونی و سۆزدارییه ده گه ڕێته وه كه دایك له گه ڵ منداڵه كه ی خۆیدا هه یه تی. ئێستا دایكانی ده وام��ی و ك��ار ه��ۆی به كه ه��ه ن زۆر ئاگاداری ناتوانن خۆیانه وه ڕۆژان���ه ی منداڵه كانیان بن، به و هۆیه شه وه ڕەوانه ی دایه نگاكان و باخچه ی ساوایانیان ده كه ن.
مندااڵنی ئه م شوێنانه ش وه ك ده ركه وتووه ، نازی پێویستی دایك و باوك نایانگرێته وه و له داهاتوودا كاریگه ریی خراپی له سه ریان
ده بێت.ساڵ و فه رمانبه ره سه الم، ئه مجه د باخچه ی بردووه ته منداڵێكی نیوێكه و ناتوانرێت »له وێ هیچكات وتی ساوایان، و دای��ك ته نیشت ل��ه و م��اڵ��ه وه وه ك نازی و بكرێت منداڵ په روه رده ی باوكدا ڕوونكرده وه ئه وه شی ئه مجه د بدرێتێ «. ئه و مندااڵنی به ن��از پێویست »وه ك ڕەنگه كات زۆرب��ه ی و نادرێت شوێنانه ناچارین ب��ه اڵم نه پررسێته وه ، لێشیان
بیانبه ینه ئه وێ «.
له به ر ئه و هۆیه ی كه باسم كرد.هاوواڵتییه كه غه فاریش، ئه حمه د و ونبوون ترسی له شێوه هه مان به و هه لپه رست، كه سانی ده س��ت كه وتنه »هه موو گرتووه ته به ر. ڕێگه ی هه مان مۆبایل كه ئه وه یه له به ر ناوگۆڕینه ئه م وه ك ن��ه م��اوه متامنه ش ده ب��ێ��ت، ون هۆی ده بێته ئه مه بگه ڕێته وه . خ��ۆی و خێزانه كان ژم���اره ی ب��اوب��وون��ه وه ی تایبه تی به كه سه كه ش، خزمانی ته واوی ئاماژەی ئه حمه د مێیينه ن«. كه ئه وانه ی نهێنی و گ��ۆڕاوه »دنیا كه دا ب��ه وه ش هه یه خه ڵكێك و باوده كرێته وه زوو باوبكاته وه ، شتانه ئه و خواخوایه تی كراوه ته پیاوان هه ندێك، الی ئه وه بۆیه
چاره سه ر بۆ ئه م حاڵه تانه «.ه��ه ن��دێ��ك ج����ار دی����ارده ك����ه ش و منداڵه كانیانه خۆشه ویستيی ب��ۆ به وبۆنه یه وه ناوی منداڵه كانیان بۆ خۆیان داده نێن، نه ك هۆكاری كولتوور و كۆمه ڵگه گه نجێكی ك��ارزان، باره یه وه له و بێت. خێزانداره، ده ڵێت »من ناوی خێزانه كه مم ناوی به ڵكو مۆبایله كه مدا، له نه نووسیوه
چونكه نووسیوه ، منداڵم یه كه م زۆر خێزانه كه شم هه م و من هه م ئێمه و منداڵه كه مان خۆشده وێت
2004ە وه مۆبایلی بۆ خۆی و خێزانه كه ی كڕیوه ، به اڵم كه سێكه زوو شته كانی له یاد پێداویستییه كانی له كڕینی هه ر نامێنێت، ژی��ان��ی ڕۆژان�����ه ی خ��ۆی��ه وه ت��ا شته چاره سه ركردنی بۆ بۆیه تایبه تییه كانی. ئه م ئاریشه یه له ناو مۆبایله كه یدا یاداشتی ده كات و دواتر سه یڤی ده كات، هه روه ها ناوی به خێزانه كه ی ناوی به سه باره ت كرد، باسم پێشرت »م��ن وت��ی خ��ۆی��ه وه ناوی بۆیه بووم، له بیرچوونه وه تووشی ناوی به مۆبایله كه مدا له خێزانه كه م یه كه م به كردوومه و نووسیوه خۆمه وه ناو، هیچ شتیكی تر له پشت ئه وبابه ته وه
نییه «.بۆ دی��ارده ی��ه ئ��ه و ج��ار هه ندێك هاوسه ره كان، كه سێتیی له پارێزگارییه هه روه ك هاوواڵتییه ك ده ڵێت، من له سه ر به ئ��ه وم ن��اوی هاوسه ره كه م خواستی
پ��ی��او ت��ۆم��ار ك�����ردووه .
باخچه یه كی له ئیسامعیل، سایه و فه رمانبه ر وه ك ك��ارده ك��ات س��اوای��ان ئه م نانێرینه منداڵ »ئێمه خۆمان ده ڵێت بۆ هه بێت كامتان و بێت ئه گه ر شوێنانه ئه وه به اڵم لێپرسینه وه یان، و به خێوكردن كه كردووه خه ڵك له وای كاته نه بوونی بنێرن«. شوێنانه ئه م بۆ منداڵه كانیان له م »م��ن��داڵ وتیشی ه��ه روه ه��اس��ای��ه شوێنانه دا فێری زۆرشت ده بێت، په روه رده و ده روونی ڕووی له به اڵم وه رده گرێت، زیانی داهاتووی بۆ ڕەنگه سۆزدارییه وه،
هه بێت«.و مامۆستایه م��ح��ه م��ه د، س���ۆزان ئه و دان��اوه ، باخچه یه ك له منداڵه كه ی ساوایان »باخچه ی ده ڵێت له وباره یه وه ئه مڕۆیه . ژیانی كۆمه اڵیه تيی ناچارییه كی نابێت ئ��ه وه وه ك هیچكاتێك به ڕاستی ته مه نی سه ره تای له و منداڵه كه ت كه خۆت كۆمه اڵیه تییه وه گه شه كردنی له ته كی بیت و چاودێری و نازی بده یتێ «. سۆزان باسی له وه ش كرد »منداڵی باخچه گرفتی داهاتوویان بۆ دایه نگەكانیش، و دروست بۆ نازپێدانیان و كۆمه اڵیه تی بۆ پێویست وه ك نه توانن ڕەنگه ده بێت،
به رانبه ره كانیشیان ئه وه یان هه بێت«.
نۆرماڵیش و میدیاتیلكۆمیشامن هه یه ، هه ر ته له فۆنێكم ناوێك لێناوه . هه ریه كه یان به
ناوی یه كێك له منداڵه كامنانه وه «.خوێندكاری ك��ه عه لی ه��اوژی��ن هاوڕێ تێكڕای »من ده ڵێت ئاماده ییه ، چونكه كوڕ، ناوی كردووه ته كچه كانیشم ده ست بكه ونه هه بووه ئ��ه وه م ترسی بێزاریان یان بكاته وه ، باویان و كوڕێك هه موو ئه م وتیشی: هاوژین بكات«. باشرته بۆیه كێشه ، ده بێته گۆڕینه ژماره تۆماركردنی له ورده ك��اری جار هه ندێك
ناوه كاندا هه بێت.وه ك عه بدولكه ریم، ش��ادان
توێژەرێكی كۆمه اڵیه تی، ئاماژەی ب�����ه وه ك��رد
خێزانییه وه ڕاسته شوێنی ماڵه وه ناگرێته وه ، به اڵم له ژیانی ئاڵۆزی ئه مڕۆدا ئاسانكاریی
ته واوی بۆ دایك و باوكان كردووه .ت���ه الر ڕەش��ی��د، ژن��ی م��اڵ��ه وه ی��ه و ساوایانه ، باخچه ی ل��ه منداڵه كه شی
جیاوازییان هه یه له گه ڵ ده ره وه ی خۆیاندا ده چنه ك��ه پێده كرێت هه ستیشی و
قوتابخانه كان«. ئاسووده باسی له وه ش كرد كه باخچه چاودێریكردنی و س���ۆزداری ڕووی له
مامۆستایه كه شه ریف ئ��اس��ووده له وه باسی س��اوای��ان، باخچه یه كی له ساوایان باخچه ی ڕۆڵ��ی »ناكرێت كرد ل��ه پ���ه روه رده ك���ردن���ی م��ن��دااڵن��دا كه م وه ربگیرێت، منداڵی ئه و شوێنانه هه میشه
ئامێره كانی و ته كنه لۆژیا هاتنی »له گه ڵ وه ك مۆبایل و كۆمپیوته ر و ئینته رنێت و.. كه بۆ كارئاسانيی مروڤایه تی و ڕاپه ڕاندنی په یدا خێرا، به شێوه یه كی كاره كانیان ئه م تێنه گه یشتوو كه سی هه ندێك بووه ، ئامێره سوودبه خشانه بۆ مه رامی تایبه تی به كارده هێنن و دواتر ده بێت باجه كه شی
بده ن. ش����ادان وت��ی��ش��ی »ئ���ه و پ��ی��اوان��ه ئاستێكی كه كه من، كه سانێكی چه ند بۆ ئه گینا هه یه «. نزميان ڕۆشنبیريی خۆیان وه ك خێزانه كانیان ناوی ناوی یان به ڵكو نانووسن؟ پیاوێك، ن��اوی ی��ان خ��ۆی، یان به ناوێكی خوازراوەوە به ڵگه ی ده ی��ن��ووس��ن. له به ر كاره شیان ئه و و كۆمه ڵگایه ترسی ت����اڕاده ی����ه ك
الوازه «.
ته واوی مه رجی نه بوونی »به هۆی وىت باخچه كه ی شوێنه كه یه وه ، و ته ندروستی ئێمه یان ئاگادار كرده وه كه وه ك پێویست دابخرێت، ڕەنگه و ناپرسنه وه مندااڵن له دوودڵ ئێمه ئه وه ی هۆی بووه ئه مه ش بین له شوێنی منداڵه كه مان«. ته الر وتیشی ئه وروپيی سیستمێكی باخچه كان »ئه گه ر باش په یڕەو بكه ن و له مندااڵن بپرسنه وه و به دووی خواست و پێداویستییه كانیانه وه هه بێت، باشیان ڕۆڵ��ی ده ت��وان��ن ب��ن،
هه رچه نده هه رگیز وه ك ماڵه وه نابن«.دانیا فایه ق، له ئه وروپا چه ند ساڵێك ساوایان باخچه ی له منداڵه كانی و ژیاوه گه وره یه له و جیاوازییه باسی ئه و داناوه . كرد له ته ك ئه وێدا هه یه ، كه بۆ گرنگیپێدان و لێپرسینه وه ی مندااڵن هه یه . »له ئه وروپا هه ست ناكه یت جیاوازی هه بێت له نێوان چاودێريی كه شوێنانه ی ئه و و ماڵه وه مندااڵن پ��ه روه رده ی��ی و كۆمه اڵیه تی ده كه ن«. دانیا باسی له وه ش كرد كه ڕاسته ماڵه وه مندااڵن وه ك ناتوانن ئه و شوێنانه پێداویستییه سۆزداری و ئامێز بگرن و له به اڵم پڕبكه نه وه ، بۆ كۆمه اڵیه تییه كانیان ناشكرێت مندااڵن بۆ قۆناغی دواتر ئاماده
نه كرێن و ڕانه هێرنێن.
[email protected]ژماره )34(، سێشه ممه 2013/5/7، ساڵی یەکەم
11
پیاوان له ناو مۆبایله كانیاندا ناوی خێزانه كانیان ده گۆڕن پیاوێك: ناوی خۆمم بۆ ژماره ی هاوسه ركه م داناوه
باخچه ی ساوایان گرفتی بۆ دواڕۆژی سۆزداريی مندااڵن به دواوه یه
»شێته كان، تاكه مرۆڤێكن بتوانن ئارام بژین« هاوواڵتییه‌ك:ئه‌وسا‌شێته‌كان‌ده‌ستیان‌له‌‌خه‌ڵك‌ده‌وه‌شاند،ئێستا‌ده‌ستیان‌لێده‌وه‌شێرنێت
تایبه تمه ندیی كولتووری و كایه یه ك بۆ هیوای نه ته وه
جیاواز كه‌سانه‌ن ئهو شێته‌كان، تایبه‌ت دنیایه‌كی ئاسایی خه‌ڵكی له‌‌به‌‌جه‌سته به‌‌خۆیان‌هه‌یه.هه‌رچه‌نده‌‌بێباكن ب��ه‌اڵم ده‌ژی��ن، خه‌ڵكیدا له‌ناو‌ژیان، جه‌نجاڵیيه‌كانی هه‌موو به‌رانبه‌ر‌به‌رانبه‌ر به‌رپرسیارێتییه‌كان، به‌رانبه‌ر‌به خه‌ڵكی خ��ه‌ون��ان��هی ئ��هو ه��ه‌م��وو‌له زۆرێ��ك لێره‌وه ده‌ژی��ن. ئاواتیانه‌وه‌‌شێته‌كان به خۆزگه ئاسایی خه‌ڵكانی‌بێ و س��اك��ار ژیانیان ك��ه ده‌خ���وازن‌و ئامێر وه‌ك كۆمه‌ڵێكیش گرێ‌وگۆڵه.چه‌ند به‌تاڵی، كاتی پڕكردنه‌وه‌ی بۆ‌ساتێكی‌كه‌م‌بیر‌له‌‌شێته‌كان‌ده‌كه‌نه‌وه.نایانه‌وێت یان ئاسووده‌ترینن، شێته‌كان‌تاڵییه‌كانی‌ژیان‌بزانن؟ئه‌مانه‌‌له‌‌دیگای
جیاوازه‌وه‌‌ده‌توانرێت‌لێیان‌تێبگه‌ین.
هاوواڵتییه‌كه، عه‌بدوڵاڵ، سه‌یوان‌له‌ناو هه‌یه دوك��ان��م »م��ن ده‌ڵ��ێ��ت‌ڕۆژانه دیمه‌نانه‌ی له‌و یه‌كێك ب��ازاڕدا،و هه‌ڵسوكه‌وت بینینی ڕاهاتووم، پێی‌ئه‌وان به‌رنامه‌ی‌شێته‌كانه. بێ جووڵه‌ی‌سیامیه‌كی‌جوانیان‌به‌خشیوه‌‌به‌‌ناوبازاڕ.چه‌ند بازاڕێك هه‌موو بڵێین ده‌توانین‌شێتێكی‌تێدایه‌‌كه‌‌تایبه‌تن‌به‌و‌بازاڕەوه.نیگه‌رانییه، جێگه‌ی ئ���ه‌وه‌ی ب��ه‌اڵم‌به‌ریه‌ككه‌وتنی‌ڕۆژانه‌ی‌هه‌ندێك‌خه‌ڵكه‌‌له‌گه‌ڵیاندا‌‌كه‌‌توڕە‌و‌بێزاریان‌ده‌كه‌ن«.
ك���ردووه كارێكی ئ��ه‌م��ڕۆ ژی���اىن‌بخوازن. شێته‌كان به خۆزگه كه‌سانێك‌محێدین یوسف هاوواڵتی له‌وباره‌یه‌وه‌‌بێ و جه‌نجاڵی له‌به‌ر »زۆرجار ده‌ڵێت‌ئاواتم‌خواستووه‌‌به‌و ماناییه‌كانی‌ژیان،كه‌سانه‌ی‌شێنت،چونكه‌‌ئه‌وان‌بیر‌له‌‌هیچ‌ناكه‌نه‌وه‌‌و‌به‌م‌ژیانه‌ش‌پێده‌كه‌نن،ته‌نیا‌و ده‌ڵێنه‌وه تووتی وه‌كو وشه هه‌ندێك
هیچی‌تر«.
دوای له به‌تایبه‌ت سیاسییه‌كاندا. و‌گۆڕانكارییه ئهو و سۆڤیه‌ت ڕووخانی‌ئاستی له‌سه‌ر ئابورییانه‌ی و سیاسیو وه‌ده‌رك��هوت��ن ئه‌قلیمی و جیهانی‌نێو بازیاندایه جیهانگه‌ری شه‌پۆله‌كانی‌جیاوازه كولتووره بابه‌ته‌كانی و ناوه‌ند‌كولتووری چه‌مكه‌كانی جیهانییه‌كان،و ناوچه‌یی كولتووری و و‌جیهانی زاڵ‌هه‌رێمی،كه‌وتنه‌‌به‌رباس.ئیدی‌بابه‌تی‌و كولتوور به په‌یوه‌ست و كاریگه‌ر‌هه‌ڵوێستی و كولتووری تایبه‌مته‌ندیی‌خۆیدا ب��ه‌دووی جۆراوجۆری كرده‌یی‌هێنا‌له‌سه‌ر‌ئاستی‌جیهانی،به‌‌مه‌به‌ستی‌پاشان‌هه‌ر و كولتوور یه‌ك زاڵنه‌كردنی‌پاراستنی هه‌وڵی خۆیه‌وه، الی الیه‌ك‌ڕێ��ك��خ��راوی و ده‌زگ���ا و ك��ول��ت��ووری
دژەجیهانگه‌ریی‌خسته‌‌مه‌یدانی‌كار.دی�����اره‌‌ل���ه‌گ���ه‌ڵ‌ده‌رك��هوت��ن��ی‌جیهانگه‌ری،كه‌‌به‌‌ڕووخسار‌و‌پانتاییه‌كی‌زۆرێك نیشانده‌دا، خۆی ئه‌مریكییه‌وه‌‌قه‌ڵغانی به نه‌ته‌وه‌كان و ده‌وڵه‌تان له‌‌كولتوورییه‌كانیانه‌وه تایبه‌مته‌ندییه‌‌ب��ه‌رام��ب��ه‌ری‌وه‌س��ت��ان��هوه،ت��اوه‌ك��و‌دواج��ار و بپارێزن خۆیان شووناسی‌توانه‌وه‌ی جیهانگه‌ریدا بۆته‌ی له‌ناو‌وه‌ك پاشان نه‌بینن، شێنه‌یی به خۆیان‌دووكه‌وته‌یه‌كی‌كولتووری‌زاڵ‌و‌به‌‌به‌ها
ئه‌م‌بابه‌ته‌‌تائێسته‌‌و‌چه‌ندین‌ساڵی‌نه‌ته‌وه، وه‌ك كورد ئێمه‌ی بۆ دیكه‌ش،بابه‌تێكی‌زیندووه‌‌و‌شایه‌نی‌قسه‌‌له‌سه‌ر‌توێژینه‌وه و له‌سه‌ر وه‌ستان و كردن‌ڕووی خستنه ل��ه‌ب��اره‌وه زان��ی��اری و‌له‌سه‌ر قسه‌كردن له‌كاتێكدا پێویسته.نوێ بابه‌تێكی كولتووری، تایبه‌مته‌ندیی‌گه‌رموگوڕیی ده‌ی��ه سێ دوو و نییه‌‌ه��ه‌ب��وو‌ل��ه‌‌ن��ێ��وهن��ده‌‌ڕۆش��ن��ب��ی��ری‌و‌كاریگه‌ر و به‌شدار و ڕاگه‌یاندنه‌كاندا‌كۆمه‌اڵیه‌تی و ئابووری بابه‌ته له بووه
پێم »من ده‌ڵێت یوسف هه‌روه‌ها‌وایه‌‌مرۆڤێك‌هه‌بێت‌بتوانێت‌ئارام‌‌بژی،ته‌نیا‌شێته‌كانن.ئه‌وان‌ته‌نیا‌له‌و‌شوێنه‌ن‌تر شتێكی هیچ له بیر و تیایدان كه
ناكه‌نه‌وه«.شتێكه ت��اك��ه »ب��ه‌رپ��رس��ی��ارێ��ت��ی،سنووردار مرۆڤ ئازادییه‌كانی بتوانێت‌ئه‌مه نییه«. ئه‌مه‌یان شێته‌كان بكات،هه‌روه‌ها حه‌مه‌كه‌ریمه، ئیدریس وته‌ی‌له و شێته هه‌یه برایه‌كم »من وتی‌ئه‌و ناخۆشییه‌كاندا و خۆشی هه‌موو‌ناخۆشییه‌كانی نازانێت پێده‌كه‌نێت.ژیان‌چین،نازانێت‌خه‌فه‌ت‌چییه.یانی‌چێژی هه‌ر بزانێت، نه‌شیه‌وێت ئه‌گه‌ر‌خۆی‌هه‌یه«.ئیدریس‌باسی‌له‌وه‌ش‌كرد‌له‌‌خه‌ڵك ده‌ستیان شتێته‌كان جاران كه‌‌پێشكه‌وتنی هۆی به ئێستا ده‌وه‌شاند،ته‌ندروستییه‌وه،ئه‌و‌حاڵه‌تانه‌‌نه‌ماون‌و
كۆمه‌ڵگا‌ده‌ست‌له‌وان‌ده‌وه‌شێنێت.خوێندكاری كه عومه‌ر، سومه‌یه
دووره‌وه له شێته‌كانی و ئاماده‌ییه‌‌زۆر »من ده‌ڵێت له‌باره‌یانه‌وه بینیوه،كات هیچ چونكه ده‌ترسم، شێت له‌‌بیرناكه‌نه‌وه.له‌ناو‌كۆمه‌ڵگه‌شدا‌هیچیان‌له‌سه‌ر‌نییه.مامه‌ڵه‌ی‌خه‌ڵكی‌له‌گه‌ڵیاندا‌باش‌نییه،گاڵته‌یان‌پێ‌‌ده‌كه‌ن.هه‌ندێك‌واته سه‌ر، نایبه‌نه و ده‌ده‌نێ به‌ڵێنیان‌بۆ ته‌نیا ده‌كه‌ن، لهگهڵ زۆریان درۆی
كاتبه‌سه‌ربردن‌شێته‌كانیان‌ده‌وێت«.سومه‌یه، ب���ڕوای ب��ه ه��ه‌روه‌ه��ا‌شێته‌كانیشدا ئاستی ل��ه حكومه‌ت‌وه‌ك شێتیش »پێویسته كه‌مته‌رخه‌مه‌‌ه��ه‌روه‌ه��ا بكرێت. ته‌ماشا م���رۆڤ‌شتێكه ش��ێ��ت��ه‌ك��ان پ��ێ��داوی��س��ت��ی��ی‌و حكومه‌ته‌وه الیه‌ن له فه‌رامۆشكراوه
ده‌بوو‌بیری‌لێبكرایه‌ته‌وه«.چاالكوانێكی كه ئه‌سه‌دی، سپێده‌‌به‌و س��ه‌ب��اره‌ت م��رۆڤ��ه، مافی ب��واری‌لێناون ن��اوی كۆمه‌ڵگه كه مرۆڤانه‌ی‌شێت،ده‌ڵێت»كێ‌‌ده‌ڵێت‌شێته‌كان‌به
دانه‌كانی‌هه‌ر‌كۆمه‌ڵگایه‌كه‌وه‌‌هه‌یه،كه‌‌پرسیاره‌كانی)ئێمه‌‌كێین؟شووناسی‌ئێمه‌‌ئامانج كام به‌ره‌و ده‌كه‌ین؟ چییه؟چی‌هه‌ڵده‌گرین؟(، هه‌نگاو پ��اش��ه‌رۆژ و‌كولتووره‌وه دووه‌م��ی پێناسی له هه‌ر‌و چۆن هه‌یه؟ )چیامن پرسیاره‌كانی‌ده‌كه‌ین؟ ژی��ان و ڕێده‌كه‌ین به‌چی‌چه‌مكی و خۆمانه چه‌مكی چه‌نده‌‌ده‌توانین بێگانه‌یه، نییه( خۆمان )هی‌به‌كارببه‌ین‌به‌سه‌ر‌ئه‌و‌شتانه‌ی‌هه‌مانه
و‌ژیانی‌پێ‌گوزه‌ر‌ده‌كه‌ین(.تایبه‌مته‌ندیی ئاماژەكانی لێره‌وه‌‌پرسیارانه‌وه ئ��هو له‌نێو ك��ول��ت��ووری‌ئێمه‌ی ده‌ڵێن: پێامن و به‌رچاوده‌كه‌ون‌تاكو له‌م‌سه‌ده‌ی)21(ەدا گه‌لی‌كورد‌ئه‌مڕۆ‌كه‌‌هه‌ر‌پارچه‌یه‌كی‌كۆمه‌ڵگه‌كه‌ی‌سه‌پێرناو زۆر به ده‌سه‌اڵتێكی له‌ژێر‌كولتوورێكی به كاریگه‌ر و به‌سه‌ریدایه‌‌ج��ی��اواز‌ل��ه‌‌خ��ۆی��هت��ی،ب��ارودۆخ��ی‌ئابوورییه‌كه‌ی كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و‌سیاسی‌‌و‌په‌یوه‌ست‌كراوه‌‌به‌‌قه‌واره‌یه‌كی‌سیاسیی‌تره‌وه،بۆیه‌‌‌زیاترین‌بابه‌تێ‌‌كه‌‌گرنگه‌‌و‌پێویستی‌‌به‌‌اللێكردنه‌وه‌یه)تایبه‌مته‌نی‌و تر شتێكی هه‌ر له یه، كولتووری(ناسینی ئاماژەكانی چه‌مكه له‌و ته‌نها‌شووناس‌ده‌خرێنه‌‌به‌رباس،كه‌‌له‌كاتێكدا‌نه‌ته‌وه‌یه‌ك و گه‌ل و كۆمه‌ڵ هه‌موو
به تایبه‌ت شووناسێكی به پێویستی‌بگوزه‌رێنێ ژیان تاوه‌كو هه‌یه، خۆی‌بكات. خۆی بوونی له پارێزگاری و‌دیواره‌ی و شوورا ئهو ده‌بێته شووناس‌مرۆڤ كه‌سایه‌تیی له پارێزگاری كه‌‌له‌ده‌ستدانی، و نه‌بوون به دهك��ات.و پاسیڤ كه‌سێكی ده‌بێته م��رۆڤ‌ئه‌وانی الساییكه‌ره‌وه‌ی و دواك��هوت��ه‌‌به په‌یوه‌ندیی شووناس چونكه دی.پرانسیپه‌كانی‌بوون‌و‌به‌‌بیڕوباوه‌ڕەكانی‌هه‌یه. بیركردنه‌وه‌وه ته‌رزه‌كانی و تاك‌بچوێرنیت خۆیه‌تی جێی كولتووریش‌ئه‌و تاكێكی ه��هر كه كانییه‌ی ب��ه‌و‌تینووشكێن و ده‌م��ت��ه‌ڕ كۆمه‌ڵگه‌یه‌‌ئاوی ئهو ماكی و كاریگه‌ری دهك��ات،بخۆرێكی هه‌ر ژیانی له‌سه‌ر كانییه‌‌به ب��ه‌ده‌رده‌ك��ه‌وێ��ت. كۆمه‌ڵه‌یه ئ��ه‌و‌و خه‌سڵه‌ت كولتوور ت��ر، واتایه‌كی‌له‌سه‌ر ڕەنگه‌كانی‌خۆی و تایبه‌مته‌ندی‌منایش گۆشكراوه‌كانی و ملكه‌چ تاكه‌‌بۆ تاكه ئهو تیڕوانینه‌كانی و دهك��ات‌گه‌ردوون و بوون و ئیكۆلۆژیا و خۆی‌دواج��ار دهك���ات. دی���اری به‌گشتی،تایبه‌مته‌ندییه له ئاگادارنه‌بوون ده‌ڵێم‌پاشه‌ڕۆژی و هیوا كولتوورییه‌كان،نه‌ته‌وه‌یه‌ك‌‌وه‌ك‌ئاردی‌بن‌دڕكان‌‌لێ
دهكات.
و‌مۆراڵی‌جیهانییه‌‌نوێیه‌‌ئه‌مریكییه‌كه‌وه‌‌خول‌نه‌خۆن.
پێناس كه كولتووری تایبه‌مته‌ندیی‌له‌سه‌ری هه‌مه‌جۆر تێگه‌یشتنی و‌لێره‌دا نووسینه‌كه و هه‌یه ب��وون��ی‌پێناس ئهو هه‌ڵڕشتنی له‌به‌رده‌م رێگره‌‌ئه‌وه‌ی كورتی به بۆیه تێگه‌یشتنانه، و
ئێمه‌‌پێویستامنه‌‌ده‌یخه‌ینه‌‌به‌رچاو:دوو له كولتووری تایبه‌مته‌ندی‌وشه‌‌پێكهاتووه،یه‌كه‌م:تایبه‌مته‌ندی،كه‌‌هه‌موو‌ئه‌و‌جیاكاری‌و‌سیام‌و‌خه‌سڵه‌ت‌ده‌گرێته‌وه، خوودییانه پێكهاته و‌له مرۆڤێك تر، شتێكی له شتێك كه‌‌تر كۆمه‌ڵێ له كۆمه‌ڵێك تر، مرۆڤێكی‌كولتوورێكی له كولتوورێك یان ...هتد،پێیه‌ش به‌م ده‌كرێته‌وه. جوێ پێ تری‌ئه‌م‌پێناسه‌یه‌‌سنووری‌لۆكاڵ‌ده‌به‌زێنێت‌نومایان بازنه‌یه‌كی‌جیهانیدا‌خۆی له و‌هه‌موو كولتووریش خ��ودی دهك��ات.مه‌عنه‌وییانه‌ی و ماددی به‌رهه‌مه ئه‌و‌وه‌ك كه ده‌گ��رێ��ت��هوه كۆمه‌ڵگه‌یه‌ك‌ڕێوشوێنێكی‌ژیانكردن‌له‌الیه‌ن‌‌دانه‌كانی
كۆمه‌ڵگه‌كه‌وه‌‌دێته‌‌جێبه‌جێكردن.ئهو بۆ كه پێناسانه‌ی له‌م هه‌ر‌چه‌مكی ده‌بینین: كردمان، وشه‌یه دوو‌بابه‌تێكه ك��ول��ت��ووری تایبه‌مته‌ندیی‌تاكبه‌تاكی به په‌یوه‌ندیی ڕاسته‌وخۆ
پێچه‌وانه‌وه؟ به ئێمه و ناژین ڕاستی‌خ��ۆش��امن‌زۆرب����ه‌ی‌ج��ار‌ب���ڕوا‌ب��ه‌وه‌‌هی له شێته‌كان ژیانی كه ده‌هێنین
خۆمان‌خۆشرت‌و‌ساناتره«.مافه‌كانی بواری چاالكوانه‌ی ئه‌و‌كه ئێمه »ب��ه‌داخ��هوه ده‌ڵێت م��رۆڤ‌ده‌به‌ین، شێته‌كان ژیانی به حه‌سوودی‌خۆشه پێ چۆنیان بۆخۆیان لێناگه‌ڕێین‌بژین‌و‌ئازاری‌زۆریان‌ده‌ده‌ین.شێته‌كان‌وه‌ك خ��ۆی، وه‌ك تێده‌گه‌ن ژی��ان له‌‌ئێمه به‌اڵم ده‌ده‌ن��هوه، وه‌اڵمی خۆشی‌هه‌بوو، شتێك له‌سه‌ر هوشیاریامن كه‌‌ده‌بێت‌بیخه‌ینه‌‌ته‌رازووی‌به‌رژەوه‌ندیی
خۆمانه‌وه،ئینجا‌بیری‌لێده‌كه‌ینه‌وه«.لێی ئێمه ڕاپ��ۆرت��ه‌دا له‌م ئ��ه‌وه‌ی‌تێگه‌یشتین،ئه‌وه‌یه‌‌كه‌‌ئه‌مڕۆ‌شێته‌كان،له‌ده‌ستى دوێنێوه، پێچه‌وانه‌ی به‌‌ئازادییه‌كانی و هه‌ڵدێن كۆمه‌ڵگا‌خراوه‌ته‌وه زۆری پرسیاری ئه‌وانیش،
سه‌ر.
كۆمه‌ڵناسیی‌‌‌‌‌‌خۆمانە
تایبه‌مته‌ندی‌و‌هاوشێوه‌یی‌ئێمه
تایبه‌مته‌ندییه‌كان‌ئه‌و‌شتانه‌ن‌له‌‌هه‌ریه‌ك‌له‌‌ئێمه‌دا‌هه‌ن‌و‌كه‌مرت
له‌وه‌‌ده‌چن‌له‌‌یه‌كێكی‌ترماندا‌ببیرنێن.تایبه‌مته‌ندی‌واته‌‌بوونی‌چوارچێوه‌یه‌ك‌كه‌‌به‌‌هاتنی‌ئه‌ویرت‌كۆتایی‌بێت،واته
بوونی‌ڕەنگێك‌كه‌‌نه‌چێته‌وه‌‌سه‌ر‌ئه‌وانی‌تر،شتێك‌كه‌‌یه‌كگرتوویی
سرتاكتۆر‌بخاته‌‌مه‌ترسییه‌وه.ئێمه‌‌كه‌ی‌هه‌ست‌به‌وه‌‌ده‌كه‌ین‌كه‌‌تایبه‌مته‌ندین،ئه‌مه‌‌ئه‌و‌كاته‌یه‌‌كه‌‌شتێك‌له‌‌خۆماندا
ده‌ببینین‌و‌ته‌نیا‌سه‌ر‌به‌‌جیهانی‌خۆمانه،شوناسی‌خۆمانه،جیهانبینی‌و
ئه‌زموونی‌خۆمانه‌‌و‌به‌س.كۆمه‌ڵگا‌هه‌میشه‌‌به‌‌تایبه‌مته‌ندی
قه‌ڵسه.تایبه‌مته‌ندی‌الی‌ئێمه‌‌به‌‌شتێكی‌نامۆ‌و‌مه‌ترسیدار‌وه‌سف
ده‌كرێت.ئێمه‌‌هه‌میشه‌‌ده‌گه‌ڕێین‌بۆ‌ئه‌و‌ڕەنگانه‌ی‌كه‌‌كۆمه‌ڵگا‌بۆی
شیكار‌ناكرێن،له‌و‌شتانه‌‌ده‌ترسێین‌كه‌‌ناتوانین‌بیانخه‌ینه‌‌ناو‌خوێندنه‌وه‌‌و
سازانی‌ده‌سته‌جه‌معییه‌وه.تایبه‌مته‌ندی‌الی‌ئێمه،واته‌‌له‌‌بوونه‌وه‌ركه‌وتن،شازبوون،ئه‌وه‌ش‌به‌‌واتای‌ئه‌وه‌ی‌كه‌‌پێویسته‌‌هه‌ر‌زوو‌بێینه‌وه‌‌ناو‌چوارچێوه‌ی‌ڕێسا‌پێشنیازكراو‌و
نه‌گۆڕەكانی‌كۆمه‌ڵگه‌وه.كۆمه‌ڵگا‌وه‌ك‌لێكرتازانی‌سرتاكتۆر‌ته‌ماشای
تایبه‌مته‌ندی‌ده‌كات.ئێمه‌‌هه‌میشه‌‌به‌‌سازان‌و‌پێكه‌وه‌بوونه‌وه‌‌ده‌توانین‌مانامان‌هه‌بێت،پێویسته‌‌ته‌واكه‌ری
یه‌كرت‌بین.تاك‌بێ‌‌بوونی‌كۆمه‌ڵگا‌ته‌واو‌نابێت.شاز‌ده‌ركه‌وتن‌خۆنواندنێكی‌الده‌رانه‌یه.ئێمه‌‌كێامن‌پێده‌وترێت
كه‌‌ده‌مانه‌وێت‌له‌وانی‌تر‌جیاواز‌بین؟ئه‌مانه‌‌تێگه‌یشتنی‌كۆمه‌ڵگان‌بۆ‌تایبه‌مته‌ندی.لێره‌وه‌‌هه‌موومان
به‌رده‌وام‌ویستی‌ئه‌وه‌مان‌هه‌یه‌‌له‌سه‌ر‌یه‌ك‌هێڵی‌هاوبه‌ش،بێ‌‌بوونی‌جیاوازی‌ده‌ربكه‌وین.چاوی‌كۆمه‌ڵگا
پێامن‌ده‌ڵێت‌كه‌‌نابێت‌زۆر‌دوور‌بكه‌وینه‌وه.جیاوازی‌ئیرت‌ئه‌و‌شته‌یه‌‌كه‌‌الی‌ئێمه‌‌به‌ر‌نه‌فره‌ت‌ده‌كه‌وێت.
هه‌میشه‌‌جیاوازییه‌كان‌بۆ‌ئێمه‌‌ماڵوێرانییان‌به‌‌دوای‌خۆیاندا‌هێناوه،
ته‌نانه‌ت‌سیاسه‌تكردنیشامن‌ئیشكردن‌بووه‌‌به‌‌ئاڕاسته‌ی‌هاوشێوه‌یی.ئێمه‌‌پڕین‌له‌و‌هاوشێوه‌ییبوونه‌ی‌كه‌‌وه‌ك
تابۆ‌ده‌ڕوانێته‌‌تایبه‌مته‌ندییه‌كان.تایبه‌مته‌ندی‌هه‌میشه‌‌خۆنواندنی
خراپی‌ئێمه‌‌بووه‌‌بۆ‌به‌رانبه‌ره‌كامنان،ئه‌و‌هه‌موو‌تێگه‌یشتنه‌‌هه‌اڵنه‌ش
بۆ‌بوونی‌تایبه‌مته‌ندی‌وایان‌كردووه‌‌هاوشێوه‌یی‌و‌یه‌كڕەنگی،شوێنی‌سازان
و‌پێكه‌وه‌گونجان‌بگرنه‌وه.بێ‌‌بوونی‌تایبه‌مته‌ندی،ئێمه‌‌هیچ‌نین.ئه‌وه
تایبه‌مته‌ندییه‌كانن‌كه‌‌ئێمه‌‌وه‌ك‌تاك‌ده‌ناسێنن.هه‌ر‌كۆبه‌ندی‌و‌یه‌كگرتنێك
به‌‌ئاڕاسته‌ی‌هاوشێوه‌یی،كوشتنی‌تایبه‌مته‌ندییه‌كان‌به‌دوای‌خۆیدا
ده‌هێنێت.تایبه‌مته‌ندییه‌كان‌هیچكات‌سه‌ره‌خۆره‌ی‌كۆمه‌ڵگا‌نین.ئه‌گه‌ر‌ئه‌وان
نه‌بن،مانایه‌ك‌بۆ‌تاك‌و‌سرتاكتۆری‌كۆمه‌اڵیه‌تیش‌نامێنێتەوە،به‌اڵم‌كۆمه‌ڵگا‌به‌رده‌وام‌ده‌یه‌وێت‌تایبه‌مته‌ندییه‌كان‌له
سووچی‌فه‌رامۆشیدا‌بن.
[email protected] ژماره)34(،سێشه‌ممه2013/5/7،ساڵی‌یەکەم
10
تسێ
ووەین
دامن
وس‌ع
انڕای
ئیرباهیم‌حاجی‌زه‌ڵمی
راپۆرت:ئاراس‌ڕە‌فیق
گه زه ی مێشووله وه اڵمێك بۆ سەروەر پێنجوێنی
ڕووداوی ڕەوتی له گه ڵ پارادۆكسییه ك پێنجوێنی دیاره ده كه ن. دروست مێژوو كێشه ی ك��وردی ڕسته ی تێگه یشتنی له
هه یه !
نزیكبوون له سه له فیی جیهادی به و قسانه ده رده كه وێ نووسینه كانم، چ ده ب��ن، پێنجوینی به ژنی قه د به كه پێنجوێنی له ده روونیی كاریگه رییه كی نوێ، ڕەخنه ی پێی به ئه گه رنا ك��ردووه ، سه ر له ناوخۆش س��ه الم ن��اوی ئه گه ر هیچ به نووسینه كه الببه ین، تێكسته كه جۆرێك قسه له سه ر هه ژموونی ئیسالمی نزیك و دوور نووسینه كه ناكات، چونكه ئه و ئه كادیمییه . به ڵكو نییه ، ئیسالمی ده رباره ی پێنجوێنی میدیاییه ی زانیارییه
وتاره كه م جێگای پرسیاره ! من كه نییه ، ئ��ه وه مانای ئه وانه شانازی به موسڵامنبوونی خۆمەوە ناكه م، موسڵامنبوونی به شانازی ته واو به ڵكو له ساغكردنه وه ی به اڵم ده كه م، خۆمەوە ئه و مه سه له یه ڕای ئیسالمم له مه سه له كه
دوورخستووەته وه .
لۆژیكی دژەهه بوونی ژێده ر ساغكردنه وه ی بۆ ژێده ر هه بوونی ئه كادیمیبوون ل��ه به شێك ڕای����ه ك،
ده گ��ه ی��ه ن��ێ��ت. س��ه ب��اره ت به وه رگ��ێ��ڕان��ی وت��اره ك��ه ی ته مه نی ده رباره ی شاناڤاز
ع��ائ��ی��ش��ه خ��ان، ل����ه وه وە س���ه رچ���اوه ی گ��رت��ووه ، كه
به ڵگه كانی ناوبراو دكتۆری ه��ه م��وو ل��ه س��ه ر س��ه رچ��اوه ی دامه زراون. ئاسامنی و مێژوویی
وتومه ، كتێبه كه له وه ك ئه گه رنا بێ، ساڵ 9 ته مه نی عائیشه خان
باوه ڕی له تۆزقاڵێك ساڵ، 18 یان من ناگۆڕێت.
نیادرتال، وش��ه ی به سه باره ت تۆ چونكه نیادتال، ی��ان نیاده رتال
ئه گه رنا ناڵێم، هیچ نازانیت، ئینگلیزی ئ���ه و م��ه س��ه ل��ه ی��ه ت ن���ه دەوروژان���د. نووسینه كانی جه نابت یان له سه ر زانیاريی سه رچاوه ی له یان دام��ه زراون، میدیایی زیندوو منوونه یه كی ده رهێرناون. لێڵه وه ببی. حاڵی الو ئ��ه وه ی بۆ ده هێنمه وه عه لی باپیر له به رنامه ی ڕووداو و مێژووی له ناو كه »نه وشیروان، وتی تی ئاڕ ئێن سه رسه خت ماركسیيه كی به الیه نگرانی قورئانه وه ڕوانگه ی له كاتێ بوو، نارسا ئیسالمم بۆ رشۆڤه كرد، نه وشیروان وتی: ده كه م«. حه ج بێ، ئه وها ئیسالم ئه گه ر بۆیه گرنگه قورئان له ژێده ری قورئانیيه وه دیدی له قورئان ن��ه ك بكرێت، سه یر دیموكراسیيه وه و ماركسی و نه رسانی ببیرنێت، ئه مه حاڵه تی نائه كادیمیه ته ! تۆ ته واو له سه ر ئه وه ئیش ده كه یت شته كان
له سه ر بنیاتی دژەكان ببینی. لێڵه وه سه رچاوه ی له تۆ پێنجوێنی نووسینه كانت بۆیه ده ڕوانی، قورئان له نائه كادیمبوونی م��ۆرك��ی ه��ه م��وو ل��ێ��ده ن��رێ��ت، ك��ه چ��ی ئ���ه وه ی م��ن له ده نووسم، زم��ان و مێژوو و وه رگێڕان بوونه ته ژێده ری زیاتر له 40 ماسته رنامه و دكتۆرانامه . ده بێت ئه و هه موو ماسته ر و دكتۆرانامه یه هه ڵه بن، یان گومانه كانی تۆ؟ با زانكۆ له سه ر ئه وه به جواب بێت، ئامێزن، ڕەسه ن من نووسینه كانی بزانن
سه الم ناوخۆش *
س��ه ره ت��ا ن��ه م��ده وی��س��ت ل��ه گ��ه ڵ وه ك قسه ی هونه ری وه ستای كه سێكی دایه لۆكه وه ، بكه ومه پێنجوێنی سه روه ر كۆلكه كۆنه ئ��ه و ئ��ه وه ن��ده ی چونكه بناسم، وتاره وه ڕێگای هه ندێ له فه قێیه لۆژیكی ده ره وه ی له كه سانه یه ل��ه و بوختان ئه وه یه ئه و ئیشی مه عریفه یه ، ببه خشێته وه ، نه ك گوێ بگرێ له لۆژیكی به شی له ئ��ه وه ی ده رب��اره ی مه عریفه . ناوبراو وتاره كه ی پێنجه می و چ��واره م »چاودێر«دا رۆژنامه ی ژم��اره ی دوو له كه من وتارێكی وه اڵم��ی له ه��ات��ووه ، ل��ه رۆژن���ام���ه ی »ب��ه ی��ان« ده رب����اره ی چه ند به ده م��ه وێ باڵوبووه وه ، ن��ه ورۆز
سه ره قه ڵه مێك وه اڵمبده مه وه .
گه زه ی مێشووله ده ره وه ی ل��ه پێنجوێنی چونكه نییه ، زانكۆ داب��ی ئ��اگ��اداری زانكۆیه ، ق��س��ه ی ڕووت ئ�����اره زووی خ���ۆی ب��ه وته نی ج��اف ئه حمه د هه ڵده ڕێژێت، گیرفانه وه «. ناچێته ڕووتیش »قسه ی كه ن����ادات ب���ه وه گ���وێ پێنجوێنی ده بێت چۆنن، ڕەخنه گرتن پرانسیپه كانی له ڕەخنه شه نگستێك و بنه ما چ له سه ر قسه كانی بۆیه بگرێت، به رانبه ره كه ی ده رباره ی من و براده ره كانی تر، به قه ده ر ئ��ازاره . به مێشووله یه ك گ��ه زه ی ئێشی
ئاكتیڤ ڕۆژنامه نووسی یاسای ئه گه ر بووایه ، ده كرا سكااڵیه ك له سه ر ڕوشاندنی
كه سێتیی مه عنه وی دژی تۆمار بكه م.
لۆژیكی بوختان »به یان« ڕۆژنامه ی نووسینه كه ی هه رچه نده وه سفی. ن��ه ك شیكارییه ، پێنجوێنی، زه ینی به نامۆن تێرمانه ئه و به ئ��ازادی ده زانێت ئه وه نده هه ر ئه و به رانبه ره كه ی ن��ه دات، به رانبه ره كه ی ب��ه ش��ێ��وه ی��ه ك��ی ئ��ه ك��ادی��م��ی رشۆڤ��ه ی دی����ارده ی����ه ك ب��ك��ات، ك��ه ش��ه پ��ۆل��ی جارێكی ده یه وێت كوردی ناسیۆنالیستی كورد تاكی بێبه رهه م ئه زموونێكی به تر به ك��ورد ساڵێك حه فتا تاقیبكاته وه ! الوی چه نده ها تاقیكرایه وه ، ماركسیه ت پاش بیرۆكه یه ، ئه و خۆراكی بوونه كورد وه ك كه سانی بیرۆكه یه ، ئه و هه ره سی ئه فسانه به كورد ده یانه وێت پێنجوێنی كاروانی له ئ��ه وه ی بۆ تاقیبكرێته وه ، ناوچه، نه ته وه كانی چاو له ڕزگاربوون ڕابردووخوازییه ژیانه ئه و دوابكه وێت.
ته واو دژی مۆدێرنێته ی رۆژئاواییه . هیچ به به یان، نووسینه كه ی له نه كراوه . ئیسالم ئاكتیڤیی باسی جۆرێك ئه كادیمی لۆژیكی ب��ه نووسینه كه نه موتووه نووسه رێك وه ك ن��وورساوه . ئه و كاوه یه «. كۆرش ئه ژدیهاكه ، »زوحاك قسانه قسه ی فیرده وسی و ع. سه رسامن! قسانه ئه و وتومه قسانه ئه و وه اڵمی له
یان قسه میدیاییه كانی تۆ؟
جه ژنی دار و دره خت و ئه ده بیاتی به عسی
له پێنجوێنی بڵێی وه ك سه یره ! شوبهاندنی نه ژیاوه ؟ به عس سه رده می نه ورۆز به جه ژنی دار و دره خت، جۆرێكی نه ته وه یی، سته می و زه وتكردن له تره بانگه شه ی پێنجوێنی ئه وه ی وه ك چونكه »له په یوه نديی ن��ه ورۆز كه ده ك��ات، بۆ چونكه رسووشتيیه ، جه ژنه كه كاتێكدا به هار و سه ری ساڵی رسوشتيیه « جه ژنی ن��ه ورۆز چی ده وت: س��ه دام ده رب��اره ی و دره خت و دار به جه ژنی تۆ وه ك ئایا
به هاری دانه ده نا؟ كوردیی ناسیۆنالیستی كه ن��ه ورۆز نیشتیامنی به رۆژی پاشخان سیكیوله ری، داناوه ، وه ك جه ژنی ڕەمه زان كردوویه تیه سێ رۆژ، ده یه وێ ڕووداوێكی ئه فسانه یی ببێته ئه لته رناتیڤی جه ژنێێكی دینی. دڵنیا به ، تاكی كوردی سیكیوله ر باوه ڕی ئه وها نییه ، كه نه ورۆز له گۆڕانی رسووشتییەوە به وه یه ، باوه ڕی كورد تاكی ئایا هاتبێت. كه نه ورۆز له زگمه كی سۆمه ری هاتبێت؟
ی�����ان ل��ه
هاتبێت؟ ده م���ووز زی��ن��دووب��وون��ه وه ی نازانم هه تا كه ی كه سانی وه ك پێنجوێنی هاوواڵتیی هزری شلۆغانی سه ر له ئیش ئ��ه وه ی ده س��ه اڵت و ئایا كورد ده ك��ه ن؟ به س ده ك��ه ن، ماندوویان ئۆپۆزسیۆن ن��ه ورۆزه ی ئ��ه و ن��ووس��ه ر، كاكی نییه ؟ تاكی كورد له 21ی ئازار یادی ده كاته وه، زگمه كی به په یوه ندیی نزیك و دوور ده م��ووز زیندووبوونه وه ی و سۆمه ری ئه فسانه ی له به ڵكو نییه ، به هاره وه و
گرتووه ، سه رچاوه ی زوحاكەوە و كاوه سییه كان له پیره مێردیش شیعره كه ی هه بوونی به ئه گه ر به ڵگه یه ، باشرتین وه ك ئه گه رنا ده هێنی، قه ناعه ت به ڵگه به قورئانت هه موو ده ڵێ، پێامن خودا به قه ناعه ت بكرێت، رشۆڤه بۆ به ڵگه ڕاستی گوتن ناهێنیت؟ چونكه به كورتی، گوێت ئاشنا نییه به بیستنی ڕاستی گوتن.
جادوگه ر و هه ڵه سیامی نووسینی كێن؟
ده كات هه ڵه قسه ی كێ بابزانین جادوكردن به یان ده گ��ۆڕێ��ت؟ قسه و ناسنامه یه كی چ به رانبه ره كه ت ده زانی هه یه ؟ ئه وه ی من نووسیومه ، یان ئه وه ی تاكی وریاكردنه وه ی بۆ نووسیوته ، تۆ یان فه سادن من نووسینه كانی كوردانه ؟ خواره وه سه ردێڕانه ی له و با تۆ؟ ئه وه ی
سه رنج بده ین، باوه ڕبوون به هه بوونی مرۆڤی چاوه به گاڵته كردنه نه خوێنه وار نیاده رتالی و مێژووی مرۆڤایه تی. قورئان وه ك تێكستێك
جینات ئه ندازه ی له باس و كه
سوره ته كانی بێوێنه ی هاوسه نگییه كی ئایدۆلۆژیایه ك هه موو له دوور ده كات، له جۆرێك به كه ده دوێت، مرۆڤ له وا فریشته و جنۆكه زیره كرت بووه . پێنجوێنی گاڵته ی به و گوتاره ئیالهییه دێت، باوه ڕ به كه سێكی وه ك خۆی ده كات كه مرۆڤ له
سه ره تا هۆڤانی و نه خوێنه وار بووه ؟ ن��ووس��ه ر زاری ب��ه ق��س��ه ك��ردن سیفه تێكی زۆر كرێته . پێنجوێنی جادویه ك شێوه هه مان »به وتومه من كه ده كات، هه ڵوێستێكی ئه كادێمیایدا به رگێكی له دژی ده رب��ڕی��وه ئیسالمیی باكگراوه ند
له من بابه ته كه ی .»... كوردی نه ورۆزی تێیدا رۆژنامه به یان هه یه ، دوور و نزیك دژی ئیسالمی باكگراوه ند هه ڵوێستێكی مبویستایه ئه گه ر ده رن��ه ب��ڕاوه . ن��ه ورۆز وه ك هه ردوو نامیلكه ی »حوكمی جه ژنی له نه ورۆز جه ژنی »حوكمی و نه ورۆز« ئاسانی ده منووسی، به بدوێم، ئیسالمدا« مه جووسییه ! نه ته وه ی موڵكی ن��ه ورۆز ئه كادێمییه ، من نووسینه كه ی ب��ه اڵم ئه و نییه . كوردی ن��ه ورۆز سه ملاندوومه نه وه ده كان كۆتایی له نییه ، نوێ ڕایه شم له گه ڵ قسه كردن له گ��ازی گۆڤاری له یاسین د. و زێباری ساڵح محه ممه د د. س��ه رده ش��ت��ی، وت��ووم��ه له س��ه ده ی 21 شه رمه زارییه تاكی كورد باسی ئاگركردنه وه بكات. له 2003 له رۆژنامه یه ك ڕای خۆم ئێستاش و ده ربڕیوه نه ورۆز ده رب��اره ی و ئه فسانه ناوی به كتێبێكم خه ریكی
بنیاتی نه ته وه . »به اڵم ده نووسێت تر شوێنێكی له ئیسالمییه كانی ئه كادێمسته و نووسه ر و لێزانانه زۆر ناوخۆش، س��ه الم وه ك��و پێنجوێنی بیركردنه وه ی .».... وه ستایانه وه كو ئه و شاعیره ناوداره ی كورد وایه كه ئێمه 4 مامۆستای زانكۆ له گه ڵی دانیشتین، ناوی به ته نیا مامۆستایانه له و یه كێك »ئه وروپا وتی كورده كانه وه ره خنه گره ئه و هه موو ساڵه له نێو شیعره كانت دیار نییه «. من له نێوان شاعیره كه و مامۆستاكه وتی توڕەیی به شاعیره كه دانیشتبووم، »به و قسانه خوێنت به ده مارمدا هێنا ...« ده سه اڵت له ره خنه هێنده شاعیره ئه و ده گرێ، به اڵم چونكه گوێی هه ر ئاشنا بووه به رگه ی گوێی په سندكردن، و ستایش به ئه و ڕەخنه ناڕاسته وخۆیه ی نه گرت. منیش له ده ره وه به مامۆستایه كانم وت » هه ر رۆشنبیری وه زیری جه نابی بوو چاک ئێمه ی نووسینه كانی ئه گه رنا نه بوو، چاك هه ر ڕاستی به ده كرد«. فه القه بوو پێنجوێنی وه زیری خوێندنی بااڵ مامۆستایه ك هه ر ئه گه رنا نه بوو، ده رب���اره ی به عسی قسه كه ی نه كردباوه ، دووب���اره ن���ه ورۆز ف��ه الق��ه ی ده ك����رد، ی��ان هه ر
ده ریده كرد. له الیه كی دی پێنجوێنی جادووێكی تر ده كات به وه ی له ناوبراو ئایینیی »بیری –به ئیسالمییه ت��ه وژم��ه ب���ن���ه ڕەت –س��ه ل��ه ف��ی نزیكه جیهادییه كه وه دووب���اره خ��ۆم .»....ش���ان���ازی ب����ه وه وە خ��ودا الی ده ك����ه م ئ��ی��س��الم��ی ب���م، ب���ه اڵم له وه ی دووره و ئه كادێمییه نووسینه كه م زانستی ڕای به تێكه ڵ خۆم ئایدۆلۆژیای پێنجوێنی هه ڵهێنجانه ی ئ��ه و بكه م. ئه كادێمی. عورفێكی هه موو له دووره هه روه ها پێنجوێنی ده رباره ی من زۆر بێ ناوخۆش سه الم « ده نووسێت ئه ده بانه و ده شارێته وه پاڵنه ره ئه م وه ستایانه جادوگه ره ئه و وه كو ده رده خات، شتێكی 2013-3-19- به یان نووسینه كه ی »...به زوو ده توانێ خوێنه ر ، نییه له مێژ ده ستی بخات، كه به عه قڵێكی ئه كادێمی نوورساوه و دووره له هه ر پاڵنه رێك، به اڵم روشاندنی جادوگه ر، به من شوبهاندنی دیتنه ئ��ه و ئه كادێمییه . ك��اره ك��ت��ه ری
سه قه ته بۆ كه سێتیی هه ر كه سێك، دیتنی سه رچاوه ی خۆی كاره كته ری له كه سه كه شت جادوویی به كه پێنجوێنی گرتووه . كه س هه موو ده زانێت وا ده نووسێت، بۆیه ده نووسێت، بنیاته شت ئه و له سه ر بكات. خۆی موراجه عه یه كی پێویسته به پێی بیركردنه وه ی خۆی شوناس بۆ كه س
بنیات نه نێت.
هه ڵه حاڵیبوونی پێنجوێنیله وتاره كه م
له چه ند ده مه وێ ئه و هه ڵه حاڵبوونه خاڵێك كورتبكه مه وه :
كاریگه ریی من نووسینه كانی -1نه زه ر له هه یه ، ك��ورد خوێنه ری له سه ر پێنجوێنی ئه مه ش له سایه ی كه مته رخه می كوردییه وه ئه كادێمیای لێنه هاتوویی و دروستبووه ، به رانبه ر به م خاڵه هیچ ناڵێم،
با ئه كادیمییه كان وه اڵمی بده نه وه . ئه ژده هاكه ته عریبی زوحاك كه -2
ئه وه ڕای ع. سه رسامه .بۆ عه ره بییه ناوێكی زوح���اك -3ڕای ئه مه عه ره بی كه سایه تیی كرێتكردنی
فیرده وسییه .4- شه رم بكه ، كه ی من وتومه كه كاوه
ئه ژده هاكی رووخاندوه . 5- دووباره شه رم بكه، كه ی من وتومه كاوه وه ، الیه ن له ئه ژده هاك له ناوبردنی هه روه ها كه ی من وتومه له ناوبردنی زوحاك من وتاره كه ی ت��ه واوی ك��اوه وه . الیه ن له له سه ر ئه وه دامه زراوه وه ، كه به پێچه وانه ی پێی به فارسی نه ورۆزی كوردی، نه ورۆزی بۆره كه یی، و ته به ری و فیرده وسی قسه ی ئه و ج��ی��اوازه . كوردییه كه هی له ت��ه واو خۆی ئ��اره زووی به ناكات، شه رم ب��راده ره ده رباره ی هه روه ها ده گۆڕێت، قسه كانم به سه ر ك��اوه سه ركه وتنی به ستنه وه ی به سه ر كۆرش سه ركه وتنی به زوحاكه وه ئه ستیاگه وه ، شه رمێكی دیی پێنجوێنییه كه تووشی ده بێت، من وتومه ئه وه هه ڤدژیه ك مێژوو ناو ڕووداوه ك��ان��ی ڕەوت��ی له گه ڵ كه سایه تیی خاوه ن له پێكده هێنێت. شه رم منه وه زاری به درۆ چ��ۆن بكه ، قه ڵه م ده كه ی، ئه وه ی قه ڵه م به ده سته وه بگرێت،
درۆی وا زه به الح ناكات. نیین، بیروڕای من هه ڵه و ساخته -6خه وی ئ��ه وه ی بۆ كابووس بوونه ته كه ئه وه به ڵكو بكه ن، شاڵۆغ ئ��اس��ووده ت به ساخته ن، و هه ڵه جه نابنت قسه كانی ڕۆژی رووناك به ئاره زووی خۆت رشۆڤه یان نووسینه كه م و نه مردووم ده كه ی و هێشتا هه ر ده گ���ۆڕی. قسه كانم ن��ه ب��ووه ، ك��ۆن به بكات، قه ڵه مه كه ی له شه رم كه سێك
زاری قه ڵه می به رانبه ره كه ی نادوێت. ئه وه ده ك��ه م دڵنیات خ��اڵ، دوا -7شه ڕی ئاینده »ش��ه ڕی ده ڵێت هینگته نه له ئایدۆلۆژیا چونكه ده ب��ێ��ت، ئایینی باره یه وه له و ده مرێت«. و سه ره مه رگه له جیاتی نووسیوه . زمانه وانیم كتێبێكی ملمالنێی له سه ر شارستانییه كان، ملمالنێی و بكه ی په یدای ده توانی دواوم، زمانه كان
بیخوێنیه وه . وه ك من به سه ، ئه وه نده كۆتایی له نیم، هیوادارم تۆ وه ستای قسه دروستكردن قه ڵه مه كه ت وات لێبكات شه رم بتگرێ، چی دی به زاری به رانبه ره كه ت نه دوێی، چونكه
ئه و حاڵه ته سیفه تێكی زۆر كرێته .
* پرۆفیسۆرى یاریده ده ر له زانكۆی سه الحه ددین
[email protected]ژماره )34(، سێشه ممه 2013/5/7، ساڵی یەکەم
13
هاوواڵتیبوونی مافه كانی س��ه رج��ه م وشه ئازادیی فه راهه مكراوه ، تاكه كان عه یاره ڕۆژنامه وانی، و سیاسی كاری و كوردستانه یان ئ��ه م چ��وارن، و بیست كه دیموكراسی دوورگه یه كی كردووه ته
له ڕۆژهه اڵتی كوردستاندا منوونه ی نییه .پێچه وانه ی واقیعی كوردستان به اڵم ده دات، پیشان بریقه دارانه قسه ئه و به رپرسانیش دیموكراسیبوونی ماسكی پێامن ح��اڵ زمانی به هه ڵده ماڵێت، ده ڵێت كرداره كانی ده سه اڵت پێچه وانه ی
لێدوان و قسه كانیه تی.ئه تكردنی ڕۆژان���ه و ب����ه رده وام به رچاو هه رێمه دا ل��ه م دیموكراسی ده ك��ه وێ��ت، ئ��ازادی��ی ب��ی��روڕا و ك��اری مه ترسیداردان هه ڕە شه ی له ژێر سیاسی و تا ئێستاش ڕۆژنامه نووسان و چاالكانی
ئاراس خدر
هه ركاتێك به رپرسانی بااڵی ئه م مایكه كانی ب��ه رده م دێنه هه رێمه یه كه م قسه ی ڕاگه یاندن، ده زگاكانی و دیموكراسییه باسی كۆتاییان و و خۆیان دیموكراسیبوونی له باس ئه وه الفی ده كه ن. مه ده نیبوونیان كوردستان هه رێمی له ل��ێ��ده ده ن سیسته مێك پیاده ده كه ن كه سه رجه م له توێژ و ڕە نگه جیاوازه كان چین و هاوواڵتیان حه ساونه ته وه . سایه یدا ماندوێتی و شه كه تیی ڕێگای خه باتی و ب��ی��رچ��ووه ت��ه وه ساڵه یان چه ند سه ربه ستییان و ئ���ازادی پشووی خۆشگوزه رانی و ئاوه دانی و داوە كێشاوه. هه رێمه دا ئه م به سه ر باڵی
ده كرێن. زیندانه كان ڕاپێچی سیاسی دابه سته كانیان و ده س��ه اڵت مافیاكانی په الماردانی و تۆقاندن له به رده وامن ده سته اڵت پێچه وانه ی كه كه سێك هه ر بده نه ملیان نین ئاماده و بیرده كاته وه داخه ن چاویان و ده س��ه اڵت نیری ژێر ناڕە واواكانیان كرده وه و كار ئاست له بنه ڕە تییه كانیان. مافه پێشێلكردنی و قوربانیدانی له مه به سته ش ئ��ه و بۆ ده سته اڵته ئه و دژی له و به رده وامدان خۆسه پێن و سه ركوتكه ره ڕاوه ستاون و له خه باتی مه ده نی و شارستانی به رده وامن.به سه رماندا ڕۆژێ���ك ده گ��م��ه ن��ه تێپه ڕێت و ده ستدرێژییه كی ده سه اڵت و به رچاو ئازادییه كان و ماف پێشێلكردنی
نه كه وێت له هه رێمی كوردستاندا.بااڵده سته كان حیزبه كوردستان له
له شكرێك له خه ڵكیان ئاماده كردووه و به ئه و هه موو بژاری ده سه اڵت دووربینی یان هه ڵوێستێك، به كه ده كه ن كه سانه به وتارێك باس له پێشێلكارییه كان بكات به رده م بخاته ده سه اڵت كرده وه كانی و نه شته ری یاسا و له تاقیگه ی دیموكراسیدا مه ده نیبوون ته رازووی به و ڕاینوێنێت بۆ هه ڵیبسه نگێنێت، شارستانیبوون و حاڵه تی وه ك كۆمه ڵگه و تاك ئ��ه وه ی و بكرێت له گه ڵ مامه ڵه ی ئاسایی خۆی
مرۆڤ پله به ند نه كرێت.و پێكردن سوكایه تی و په الماردان كه ب��ه رواری، جه میل هێلكه بارانكردنی زه رده ده ڤه ری سیاسیی كه سایه تییه كی به كوردستان، له حیزبێكه سه رۆكی و سه باره ت هه ڵوێستێك ده ربڕینی هۆی به تایبه ته ك��ه یاسایی ده قێكی ب��ه ڕاستییه كی هه رێم، سه رۆكی ویالیه تی و سیاسی ژیانی كه حاشاهه ڵنه گره ئازادیی بیروڕا ڕۆژ له دوای ڕۆژ به رته سك مه ترسیداریشه ئاماژە یه كی ده كرێته وه ، له سه ر فره یی و ئازادیی كاری سیاسی له
كوردستاندا.مكوڕیی پارتی دیموكرات و به شێك له مه كته بی سیاسیی یه كێتیی نیشتیامنی سه رۆكی سێباره ی كاندیدكردنه وه ی بۆ
هه ڵبژاردنی ل��ه ه��ه رێ��م ئێستای چاوه ڕوانكراوی سه رۆكایه تیی هه رێمدا پێشێلكارییه كی ئه مساڵ، ئه یلولی له خنكاندنی و ده سه اڵته یاسایی تری
دیموكراسییه . شۆفێرێك چه ند ده ستگیركردنی ئه نجامدانی ت��اوان��ی ب��ه ڕان��ی��ه ل��ه ئه م به رپرسانی دژی خۆپیشاندان داركاریكردنی و ئ��ازاردان هه رێمه ، گردبوونه وه یه ك به پێشمه رگانه ی ئه و پاره یی بێ و موعانات له گوزارشتیان الیه ن له كرد، مووچه یان پێنه دانی و پێچه وانه یه كی دیسان جه لالده كانه وه ، به رپرسه بریقه داره كانی قسه تری
بااڵكانی كوردستانه .ئه و له خه رمانی ئه وانه مشتێكن كه ده سه اڵت تاوانانه ی و پێشێلكاری ئه نجامیان هه رێمه دا ل��ه م ڕۆژان��ه دڵی له تۆقاندن و ت��رس و ده دات سیاسیدا چاالكانی و ڕۆژنامه نووسان
گه شه پێده دات.ل��ه ك��ۆت��ای��ی��دا ده پ��رس��ی��ن له ده كرێت كوردستان: ده سه اڵتدارانی پێشێلكارییانه ی ئ��ه و بڵێن پێامن له ده ده ن، ئه نجامی ئێوه پیاوانی
كوێی دیموكراسیدا جێی ده بێته وه ؟
له م ماوه یه دا به شێك له نووسه ر و مونه زیری عه ملانیی كورد »نزیك له
ده سه اڵت« دیسان باس له وه ده كه ن كه بوارێك و پانتاییه كی هاوبه ش نه ماوه
له نێوان عه ملانی و ئایینی له كوردستان، بۆیه پێیان وایه له و هه ڵبژاردنه دیسان
عه ملانییه كان یه كگرنه وه بۆ بچووككردنه وه ی ئایینییه كان و په راوێزخستنیان له ژیانی
سیاسی.له ڕاستیدا جیاوازی زۆره له نێوان ئه و
دوانه ، به اڵم پانتایی هاوبه شیش هه یه ، ئه زموونه كانی ڕابردوو و بارودۆخی
ئێستای كورد، ودتر پانتایی هاوبه ش و پانتایی جیاواز له نێوان عه ملانی و ئایینی له كوردستان به ئه ندازه ی سیاسی، دیاری
ده كه ن. ئامانج و تێكۆشان و بنه چه ی حزب و الیه نه سیاسییه كانی میلله تانی
ژێرده سته، له سه ر دوو ته وه ری سه ره كی بووه ، كه له په یڕە و و پرۆگرامی گشت
حزبه كوردستانییه كان به هه رسێ ره وتی نه ته وایه تی، چه پییه كان و ئیسالمییه كان
داڕێژراوه .ته وه ری یه كه م: ڕزگاریی نیشتامن، واته هه موویان به رنامه و سنووری ڕێكخسنت و ئامانجیان ڕزگاریی كوردستانه ، هه ر له المه ركه زی، ئۆتۆنۆمی، فیدراڵی، والیات،
كۆنفیدراڵی تا سه ربه خۆیی، كه ئه وه ش دوا مه به سته كه یه ، له كوردستان به »ڕزگاریی نیشتامنی« وتراوه كوردایه تی، ئه و ڕێبازه نه ته وه ییه نیوه ی ئایدیۆلۆژیای حزبه كان
دروست ده كات.ته وه ری دووه م: ڕزگاریی كۆمه اڵیه تی، ئه گه ر ته وه ری یه كه م په یوه ندیی نێوان
ئاده میزاد و نیشتامنه كه ی بێت، یان نێوان نه ته وه بێت به ستونی، ئه وا ته وه ری دووه م
ئه ركی ڕێكخستنی په یوه ندیی ئاده میزاد به ئاده میزاده وه به ئاسۆیی، بۆ ئامانجه
بنه ڕە تییه مرۆڤایه تییه كان، وه ك دادگه ری و ڕە وشت و یه كسانی و مافی مرۆڤ و ئافره ت و هه ژاری و … واته له یه كه م په یوه ندیی تاك به خاكه وه ، له دووه م
په یوه ندیی تاك به تاكه وه .به كورتیی به رنامه ی ژیانی كۆمه اڵیه تی
و ئابووری و سیاسی و ماف و چینایه تی… كه په یوه سته به مه دره سه ی سیاسی و
فكرییه وه ، گرنگرتین به شی سرتاتیژ و تیۆری سیاسیی هه ر حزبێكه ، ئه و دوو ته وه ره
له دروشمی سه رجه م حزبه كان به دی ده كرێت، هه ر بۆ منوونه :
»پ. د. ك«: 1- ئۆتۆنۆمی »ئێستا فیدراڵی« بۆ كوردستان. 2- دیموكراسی
بۆ عێراق.»ی.ن.ك«: 1- مافی چاره ی خۆنووسین بۆ كوردستان. 2- ئه ی كرێكارانی گه النی
زۆرلێكراوانی جیهان یه كگرن.»حزبی شیوعیی كوردستان«: 1-
نیشتامنێكی ئازاد و گه لێكی به ختیار. 2- ئه ی كرێكارانی جیهان یه كگرن.
سه رنج بده ، به شی یه كه می دروشمه كان ڕزگاریی نیشتامنییه ، به شی دووه میان ڕزگاریی كۆمه اڵیه تییه ، لێره دا هه ردوو
پانتایی هاوبه ش و جیاواز به سانایی دیاری كرا، ئه ویش بریتییه له وه ی ئیسالمی و
عه ملانی له ته وه ری یه كه م هاوبه شن، له ته وه ری دووه میش لێك جیان، كۆمه ڵێك
پرسیاری وه ك ئاسته نگ له پێش دیالۆگی ئایینی و عه ملانی الده دا، به تایبه تی ئه و
پرسیارانه ی ڕوو له ئیسالمییه كان بوو، وه ك: ئیوه یه كه م جار موسڵامنن ئینجا كوردن،
یان پێچه وانه ؟ ئایا ئیوه كوردایه تی له پێناو ئایدیۆلۆژیا به كارده هێنن؟ كۆتاییش به وه ده هێنێت كه عه ملانی له به ره یه ك بێت و
ئایینیش له به ره یه كی تر.
[email protected] ژماره )34(، سێشه ممه 7 /2013/5، ساڵی یەکەم
12
پانتایی هاوبه شی عه ملانی و ئایینی
له كوردستانمه سعود عه بدولخالق
ده سه اڵت له ته رازوی دیموكراسیدا
دووری ع��ی��ززه ت خ��ۆی ك��ات��ی تاقمی به س��ه ر ئ��ه وه ی حوكمی به له زۆری زه وییه كی بوو، ده روێشه كان به سلێامنی شێخانی ئێستای گه ڕە كی شێخانی چوێسه به خشیبوو. زه وییه كان موڵكی بنه ماڵه ی مه ال عه لی مه ڵكه ندی بۆ كه ب��وون، ب��رای كه ریمی م��ه ال و عه لیم و مه ال كوڕە كه ی زاوای خۆم عه لی مه ال به سه رهاتانه یه . له و ئاگام شاری كۆنی دی��اری كه سایه تییه كی به كه نارسابوو ب��ه وه ب��وو، سلێامنی سۆن مێجه ر به رامبه ر كه رامه ته وه وه ستابوو، وه ك چۆنیش بنه ماڵه ی دوو مه الكه بۆ داگیركه ری به ریتانی به سوود
نه بوون، بۆ به عسیش وه هابوون.داماڵینی ڕاپه ڕین و دوای گوایه میراتی به عس، ده بوو هه موو هه قه كان بگه ڕێنه وه ده ستی خاوه نه كانیان، به اڵم ئه وه ی ڕوویدا درێژە دان بوو به میراتیی كه مه ی زه وییه ئه و ته نها نه ك به عس، به ڵكو خاوه نه كانی، نه درایه وه مابوو پاره ش درا به شێخانی چوێسه بۆ ته كیه و مزگه وت و مه رقه د و شتی له و جۆره . ساڵی له تاڵه بانیش بڕیارێكی به پێی دراب��وو نیو و ملیار یه ك بڕی 2004شه شسه د جۆره : به م بنه ماڵه یه ، به و
عیززه ت دووری و مام جه اللشێخانی ته ریقه ت و سۆشیال ئینته رناشناڵ
ملیۆن دینار بۆ دروستكردنی مزگه وتێك مه رقه دێك گ��ه وره و خانوویه كی و نۆسه د بڕی چوێسه . له ته كێیه ك و سلێامنی، ته كێكه ی بۆ دیناریش ملیۆن زه وییه ئه و له سه ر ئه ویش دیسان كه غه سبه بوو كه كاتی به عس له بنه ماڵه ی
مه ال عه لی و مه ال كه ریم سه ندرابوو.درێژە پێدانی تاڵه بانی بڕیاره كه ی بڕیاره كانی دووری بوو. ئه وه ی ئه و باسه تاڵه بانی ئه وه یه ده ك��ات سه یرتریش جێگره كانی له یه كێك وه ك دوات��ر سه رۆكی سۆشیال ئینته رناشناڵ »ڕاسترت: حزبه كه ئینته رناشناڵ«، سۆشیالیست ئه وانه ی یان جیهان، سۆشیالیسته كانی هه ڵگرتووه ، سۆشیالیستییان توخمێكی چ هه ڵبژێردرابوو. كۆده كاته وه، خۆ له له گه ڵ ئینته رناشناڵ سۆشیال شتێكیش مه رقه دی ته كیه و به به خشین پاره ته نها مه گه ر ده ك��ات��ه وه ؟ كۆ شێخان له به سه رهاته كانی ك��ه واڵت��ه ئ��ه م حیكایه ته كانی هه زار و یه كشه و ده چن. ده روێشێتی و عه ملانیش كه سی الی ده روێشه كان خوڕافه ت موماره سه كانی دیاره به اڵم دواكه وتووییه ، نه زانی و و ده روێشایه تییه ئه و بزانین بێئه وه ی ئینته رناشناڵ سۆشیال له ناو جێگه ی له بێت به شێك ده كرێت ده بێته وه و
مۆدێرنیزم و پێشكه وتنی كۆمه ڵگه .له وه ش سه یروسه مه ره كان شته بكه ین، زه وی باسی ئه گه ر زۆرت��رن. ده باشان پرده كه ی كه بڵێم پێویسته گردی تا ده وروب��ه ری زه وییه كانی و مه ال بنه ماڵه ی موڵكی ك��وردس��ات، به سه ردا ده ستی به عس بوون، عه لی گرتبوون. هه ندێك زه وی مابوون، به اڵم به دراب��وون تاڵه بانی سه رده می له درا بۆچیش موساته حه ، به تر خه ڵكی
ته فسیر، یه ك ته نها فیسار؟ فاڵن و به نه ك هه زار و یه ك هه ڵده گرێت. پارچه زه وییه كی بچووكیش مابوو، وترا له به ر بازرگانی، شوێنی ناكرێته ڕووبه ره كه ی بچووكی زه وییه كی كرا. دوایی به اڵم مابوو، ده باشان پرده كه ی نزیك تریش بڕیار درا بكرێته باخچه ، به اڵم له جیاتی عه لیی مه ال باخچه ی ناوه كه ی ئه وه ی باخچه ی نرا ن��اوی بێت، مه ڵكه ندی
قه شه یووسف په ری!گ��ه وره ت��ر ل��ه وان��ه زه وییه كیش دروست له سه ر گه وره ی مزگه وتێكی ئه و شێخان! مزگه وتی ناونرا و كرا عه بدولغه فوور، مامۆستا كه كاته ش مامۆستایه كی عه لی و م��ه ال ك��وڕی به ڕێوه به ری ماوه یه ك شاره كه و كۆنی په روه رده ی سلێامنی، له ژیان مابوو، له چووبوونه چوێسه وه شێخانی ته ره فی ئ��ه وه ی بۆ ئ���ازادی، گ��ه ردن بۆ الی بكه ن، دروس��ت مزگه وته كه بتوانن هه ر نه كردن، ئازاد گه ردنی ئه و به اڵم زه وی��ی له سه ر مزگه وته ئ��ه و بۆیه فه توای به پێی دروستكراوه و غه سب نییه . جائیز لێی نوێژكردن زان��ای��ان عه بدولكه ریمی مه ال فه توایه كی گوایه نوێژكردن كه هێرناوه موده ڕڕیسیش ل���ه وێ دروس��ت��ه ، ب���ه اڵم ب����اوه ڕم به به الی یان نییه ، فه توایه ئه و هه بوونی
به و هه بێت ئه گه ر فه تواكه كه مه وه چۆن وه ك كراوه، باس كه نییه جۆره تاڵه بانی قسه كه ی كه ده زانین ئێستا نوێ كوردستانێكی كه ڕاپه ڕین دوای خه ڵك كه نه بوو جۆره به و به ڕێوه یه ، ئه وه یه كسه ر دوای تێگه یشنت، چونكه تااڵنكردنی كه وته كوردی ده سه اڵتی ناوخۆی شه ڕێكی نوێكه ، كوردستانه سه ر گه مارۆی سه ختیی به رپاكرد و نوێیه كوردستانه ئه و به سه ر عێراقی
دووقات كرده وه .ك��ێ��ش��ه ی ب��ن��ه م��اڵ��ه ك��ه ی م��ه ال به ب��وو ئ���ه وه م��ه ڵ��ك��ه ن��دی عه لیی سیاسه ت و تێكه ڵكردنی گ��ه م��ه ی گه مه یه ی ئه و تێوه نه گالبوون، پ��اره كردبووی و به عس سه رده می عێراقی درێژە یان كوردستان حزبه كه ی دوو ئه هلی له گه ڵ گه مه یه ی ئه و پێداوه ، له گه ڵ نه ك گونجاوه ، مه سڵه حه ت ئینته رناشناڵ، سۆشیال بنه ماكانی »بنه ما« وش��ه ی ژێ��ر بۆ خه تێكیش سۆشیال خودی نه زانێت كه سێك بۆ ئینته رناشناڵ زاتێكی پاك نییه و پڕە له هه یانه كه جیهان جڕوجانه وه ره كانی نۆزده س��ه ده ی سه رمایه داره كانی له
بێویژدانرتن.تیۆری ب��ه په یوه ندیی ئ���ه وه ی سه یره و جێگه ی هه یه و ئابوورییه وه
تۆماری نه وه كانی داهاتوو بۆ پێویسته كارانه ئه و الی��ه ك له ئه وه یه بكه ن، ده كرێن كه بۆنی سۆشیالیزمی لێ دێت نییه ، سۆشیالیزم ئه وه یه »راسته كه ش له ده وڵه ته « و سه رمایه داریی به ڵكو بكرێت ئازاد ب��ازاڕی باسی تر الكه ی سه رمایه داری. شێوه ی خراپرتین به ی��ان زه وی ب��ه س��ه ر ده س��ت��گ��رت��ن له گه ڵ خاڵێك هیچ ل��ه به خشینی زۆرت��ر یه كناگرێته وه ، ئ��ازاد ب��ازاڕی به اڵم ده وڵه ته . سه رمایه داریی كاری بێگومان ئ��ازاده ؟ ب��ازاڕ به ڕاستی ئایا كه ده زانین هه موو چونكه نه خێر، ئیحتكار گرنگه كان ئابوورییه ب��واره تیۆرێكی هیچ ك��ورت��ه ك��ه ی، ك���راون. ناكات، كوردستان حوكمی ئابووری چینی الی كوردستان ئابووریی چونكه بخرێته گرنگرته ل��ه وه ده س��ه اڵت��دار پابه ندبوون كه تیۆره كان ڕە حمی ژێر سه یرتر وابێت حاڵیش تا ده خ��وازن. ته كێكان یاهوو، یاهوو تێكه ڵبوونی له ده بینین، مۆدێرنیزم دروشمه كانی به له نابن الدان سه یرانه شته له و هیچ خراپیش فه رمانڕە وایی، بنه ماكانی ی��ادك��ردن��ه وه ی ب��ۆ ج��ارج��ار و نییه ڕۆژان��ی ڕاب��ردوو، رسوودێ��ك بۆ چینی
زه حمه تكێش بوترێت.ساڵێك چه ند به ته مابووم تێبینی: به اڵم بنووسم، بابه ته ئه م له مه وبه ر ده ستنه كه وتنی به هۆی دواك���ه وت، حه زكردنم به هۆی ژم��اره و هه ندێك كه بایه خی زیاتری پێ بده م، هه روه ها به بێ هۆ. دوای وه زعه كه ی تاڵه بانیش چاكبوونه وه ی بۆ بخه م دوای با وتم ئه و هێشتا دی��اره ب��ه اڵم ت��ه واوه ت��ی، تا بۆیه م��اوی��ه ت��ی، چاكبوونه وه یه
تاڵه بانی ماوه با باڵوببێته وه .
فازڵ قه ره داغی
مزگەوتى شێخان له سه ر زه ویی غه سب دروستكراوه و به پێی فه توای
زانایان نوێژكردن لێی جائیز نییه
ده گمه نه ڕۆژێك به سه رماندا تێپه ڕێت و ده ستدرێژییه كی ده سه اڵت و پێشێلكردنی
ماف و ئازادییه كان به رچاو نه كه وێت
واده ب���ی���ن���ن ك���ه س���ه رۆك���ی ه��ه رێ��م سه ركرده ئیسرتاتیجیی هاوپه یامنێكی به غدادا لەگەڵ زۆرانه كه ی و شیعه كانه بۆ ته كتیكییه و كاتی كێشمه كێشێكی به ده ستهێنانی هه ندێك له ده ستكه وته كان به ستنی ب��ۆ نییه گره نتییه ك هیچ و ئه وه ی ترسی له له گه ڵیدا، هاوپه یامنی له سه ر فشارێك وه ك بهێنێت به كاریان
مالیكی و پاشان وازیان لێ بهێنێت.له هه مان كاتدا زۆرێك له سه ركرده كورد كه واده بینن عه ره به كان سوننییه گه لی ڕاسته قینه ی ئیسرتاتیجیی عومقی له گه ڵیدا هاوپه یامنێتیكردن و عێراقییه كارێكی پێویسته بۆ به رژەوه ندیی هه موو ئه مڕۆ كوردستانیش هه رێمی الی��ه ك. بۆ به رقه راره تیایدا ئاسایش ناوچه یه كه هه رێم و عێراقی كۆچبه رێكی هه موو بووەته په ناگه یه ك بۆیان و تاكه منوونه ی قه اڵیه كی سوننیی عێراقیی نیشتامنییه كه و بڕین و كوشنت ده ره وه ی له ماوه ته وه ئه شكه نجه و كۆچكردن و په راوێزكردن له سه ر ناسنامه ی مه زهه بی و ئاینی. ئه م ئاڕاسته یه له بیروبۆچوون خه ریكه له الی وه ك عه ره به كانی بیرمه نده له هه ندێك سه البی، عه لی ئیسالمی، مێژوونووسی »مه سعود ده ڵێت كه ڕۆشنده بێته وه ، ڕەخنانه ش ئه و هه موو –لەگەڵ بارزانی به هێزترین ئه و ده كرێن- ئاڕاسته ی كه باشرته بۆیه عێراق، له سوننییه سه رۆكی كه سه ركرده سوننییه كانی كورد و عه ره ب
و توركامن له ده وری كۆببنه وه «.ڕاوبۆچوونێكی چه ند ته نها ئه مانه باسی له و كردن پێشكه شم جیاوازبوون ڕایانه له و كامێك هیچ كه نیم ئه وه شدا مێژوونووسێكی وه ك ب��زان��م، به باشرت بێالیه ن. به اڵم تكای من له هه ركه سێك كه وه رده گرێت، هه رێم كاری سه رۆكایه تیی ئیرت بارزانی بێت یان غه یری ئه و، له خوای گه وره برتسێت و پارێزكار بێت و به رامبه ر دادپه روه رانه و بێت به به زه یی خه ڵك حوكم بكات. مرۆڤی عێراقیش وه ك هه موو ده یه وێت دونیایه ، ئه م ئاده میزادێكی به بێ ب��ژی، به ڕێزانه و ئ��ازاد ژیانێكی سته م. و جه ور و بێرنخكردن و زۆرداری و بێالیه ن دادوه رییه كی سێبه ری له ژێر
ئازادی له بیرباوه ڕ و خواپه رستیدا.
* مێژوونووس و لێكۆڵه ره وه ی كوردی عێراقی.
دوو به بووه كوردیش جه ماوه ری هیوایه كیان هیچ به شێكیان به شه وه ، سیاسه ته كانی له ڕاسته قینه گۆڕانی به ماوه یه كی ئه گه ر ن��ه م��اوه ، ب��ارزان��ی��دا ئه وانه ش بكاته وه . سه رۆكایه تی تریش یان ڕۆشنبیره كانن، الوه چینی له یان دانیشتوانه و كه ركووك ئاواره كانی له ف��ه رام��ۆش��ك��راوه ك��ان��ی ئ��ۆردوگ��اك��ان��ی ناوچانه ش ئه و و شاره كان ده ره وه ی پ��اش��اموه ی و ل��ه س��ه ره ناكۆكییان ك��ه ئه نفال و خێزانه قوربانییانی شااڵوه كانی
په ڕاوێزكراوه كانیانن.جه ماوه ری له دووه م به شی به اڵم پێكهاته كانیه وه (، هه موو )ب��ه ك��ورد لەگەڵ مانه وه ی سه رۆكایه تیی بارزانیدان، ئه م كه وابێت پێی بارزانیش له وانه یه زۆرینه یه كی )ئه گه ر زۆرینه ن به شه یان جه ماوه ر به شه ی ئه م بێت(، كه میش بارزانیدان كاندیدكردنه وه ی لەگەڵ هه رێم، ده سكه وته كانی پاراستنی بۆ ساڵ بیست كه ده بینن وای هه روه ها بیناكردنی و سیاسی زۆران��ب��ازی��ی له وایلێكردووه هه رێم، داموده زگاكانی ئه م بۆ بێت گونجاو سه ركرده یه كی ئیقلیمی سیاسیی قورسایی و قۆناغه هه روه ها هه یه . خۆی نێوده وڵه تیی و و هاوكارانی لەگەڵ توانیویه تی ئ��ه و كوردستان هه رێمی به رهه ڵستكارانیدا هه موو بۆ ئ��ارام په ناگه یه كی بكاته پێكهاته كانی گه لی عێراق )به موسڵامن و و كورد و ئێزیدی و سابیئه و مه سیحی
توركامن و عه ره بیه وه (.كاتێك ده كرێت ئ��ه وه ش تێبینیی
هه رێم ده س��ت��ك��ه وت��ه ك��ان��ی ل��ه ب��اس ئاسایش و جێگیربوون )وه ك ده كرێت ئۆپۆزسیۆن ئابووری(، گه شه سه ندنی و ئه و خاوه نی به ته نها »بارزانی ده ڵێت ئۆپۆزسیۆنیش به ڵكو نییه ، ده ستكه وتانه له ده س��ت��ك��ه وت��ان��ه دا«، ل��ه و شه ریكه كاتێكیشدا كه باس له مه سه له سلبییه كان »بارزانی ده ڵێت ئۆپۆزسیۆن ده كرێت،
به ته نها لێپررساوه «!!دیمه نی له ئاڵۆزییه هه موو ئه م س��ی��اس��ی��دا، ك����ورد ب��ه ح��ك��وم��ه ت و چه ند ب��ه رده م ده خاته ئۆپۆزسیۆنیه وه
هه ڵبژاردنێك كه ئاسانه كه یان قورسه .ح����زب����ی ده س�������ه اڵت�������دار و و ڕوون به غدا؟ له هاوپه یامنه كانی ئاشكرایه البردنی بارزانی ده چێته خانه ی مالیكییه وه ، و ئێران ب��ه رژەوه ن��دی��ی په رله مانه كانی ئه ندام له یه كێك ئه وه تا به ڕاشكاوانه یاسین مه جید، عێراق وه ك مه ترسیی بارزانی مه سعود كه ده ریبڕی مالیكی.. حكومه ته كه ی ب��ۆ ه��ه ی��ه واده بینن شیعه كان سه ركرده هه روه ها كه مه سعود بارزانی پشتی به هێز بووه له گۆڕەپانه سیاسییه كه ی عێراقدا و پیاوێكی ته سلیمی ئاسانی به و قیرسیچمه یه به رامبه ری له كه نابێت فشارانه ئه و بێت هه رچۆنێك كۆتاییشدا له ده كرێن، بارزانی مالیكیدا، و ئێران حساباتی له كوردیی عێراقیی سوننیی سه رۆكێكی
به هێزه .سوننه كان ع��ه ره ب��ه هه ڵوێستی چییه ؟ سه ركردایه تیی ئاینی، یان خێڵه كی، عێراق سوننه كانی عه ره به سیاسیی یان بن سیاسییه كه پڕۆسه ن���اوه وه ی )ل��ه نزیكیش دوێنێی هه تا ده ره وه ی(، یان ڕێكنه بوون ی��ان ب��وون، بێالیه ن ی��ان نه یاری و كوردی سه ركردایه تیی لەگەڵ عێراق كوردستانی هه رێمی ئه زموونی بوون. به اڵم له دوای تێپه ڕبوونی ده ساڵ )ئه مریكی الیه نه ی دوو داگیركردنی له سوننه عه ره بی تووشبوونی و ئێرانی( پاكتاوكردنی شااڵوی له زنجیره یه ك به )وه ك ق��ێ��زه ون عیرقیی و مه زهه بی حه ویجه (، ئه مدواییه ی قه سابخانه كه ی سوننه ی سه ركردایه تییه كانی له زۆرێك
عه ره ب بۆچوونی سیاسییان گۆڕاوه .ه��ه ن��دێ��ك هێشتا ل��ه ك��ات��ێ��ك��دا ع��ه ره ب سوننه ی س��ه رك��رده ك��ان��ی ل��ه
هاوپه یامنێكی به بوو و هات به سه ردا له ك��رد به شداریی و هه رێم بۆ ت��ازه پڕۆژەكانی كۆمه كیی و گه شه سه ندن هه رێمی كوردستانی عێراق و تا ڕادده یه ك كه مكردنه وه ی توندیی جیاوازیی سیاسیی نێوان توركامن و كورد، به اڵم به بێ ئه وه ی
چاره سه رێكی ڕیشه كێشانه ی بۆ بكرێت.ته وه ری سێیه م: فڕوفێڵ و پێچاوپێچی سیاسه تی ئێرانی، كه به هه موو هێزێكی سه در و جه عفه ری و مالیكی پاڵپشتیی زۆربه ی كاتێكدا له ده ك��ات، حه كیم و هه ڵوێستیان ع��ه ره ب��ه ك��ان س��ه رك��رده به عێراق گه لی مه ینه تیی به رامبه ر هه موو پێكهاته كانیه وه ، ته ماشاكردنه ، ئه و كشانه وه ی به بڕوای هێشتا كه گه له ی له خۆی تا نه كرد، ئه مریكی داگیركه ری چنگی داگیركه رێكی تری ئێرانی دراوسێدا بینییه وه به سه ركردایه تیی قاسم سلێامنی، گه وره جه نه ڕاڵی سوپای پاسدارانی ئێران.
ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن سێیه می الی��ه ن��ی هه روه ها ئه ویش گۆڕانه ، بزووتنه وه ی له پێشه نگی به رهه ڵستكارانه. نه وشیروان گۆڕانه ، هه ڵسوڕێنه ری كه موسته فا له سه ر ن���ارساوه ب��ه وه سه ركرده یه كه بۆچوونه و ڕا ب��ۆ ج��ی��اوازه هێڵێكی مێژوویه كی ب��ارزان��ی. سیاسییه كانی درێژیشی له كێشمه كێشی خوێناوی دژی سه ركردایه تیی پارتی دیموكراتی كوردستان له كاتی وشكه سااڵنی جه نگی هاوڕێیانی ڕاستیشدا له هه یه . شاخدا و چ��ه ك كێشه ی نه وشیروان لەگەڵ پارتیدایه ، نه ك له لەگەڵ یه كێتی، كه خۆی یه كێك بووه دامه زرێنه رانی به سه رۆكایه تیی تاڵه بانی.
هه ڵنه گیراوه كومه ڵ، نێو له ڕووی��داوه و ئ��ی��داری پۆسته قۆرخكردنی )وه ك زانستییه كانیش ته نانه ت و حكومییه كان ده سه اڵتداره وه حیزبی هه ردوو له الیه ن پ��ڕۆژە و پ��اره ده ستبه سه راگرتنی و بازرگانییه كان و كه ڵه كه بوونی له ده ستی هه ردوو له نزیك ده وڵه مه ندێكی چه ند ئه نجامدا له كه ده س��ه اڵت��دار، حیزبی بووەته هۆی دروستبوونی دابڕین له نێوان ده ستڕۆیشتوو ده وڵه مه ندی چینێكی و ه���ه ژار ك��ه س��ان��ی ل��ه چینێكیش و نه شیانتوانیوه هه روه ها په راوێزكراو(. پڕۆژەی لێشاوی فیكری و سیاسیی ئێرانی ئه م هه ڵگرانی ڕاب��گ��رن.. هه رێمدا له سه رۆك هه رچه نده ده ڵێن، بۆچوونه و زۆر ده ستكه وتی توانیبێتی بارزانی كاتی ب��ه اڵم به ده ستبهێنێت، ب��ه رچ��او ئه و پێی به هاتووه س��ه رۆك گۆڕینی په رله مانه كانی ئه ندام كه گرێبه سته ی له سه ری 2006 ساڵی ل��ه ك��وردس��ت��ان ڕێككه وتوون و گه لی كوردیش خاڵی نییه
له سه ركرده ی تر.مه سه له كه دووه م ڕەوت��ی ب��ه اڵم وا ده خوێنێته وه ، ت��ر شێوه یه كی ب��ه سه رۆكایه تیی تازه نه كردنه وه ی ده بینێت ترسناك سیاسیی بۆشاییه كی ب��ارزان��ی ئه و هه رێم دوژمنانی و جێده هێڵێت بارزانی چونكه ب��ه گ��ه ڕده خ��ه ن، هه له حوكمكردن ل��ه زۆری ش��اره زای��ی��ه ك��ی دااڵن��ه ل��ه سیاسی ئ��ه زم��وون��ێ��ك��ی و ئیقلیمی و عێراقی سیاسه تی ئاڵۆزه كانی توانیویشیه تی هه یه ، نێوده وڵه تیدا و بۆ جێگیربوونی بكاته منوونه یه ك هه رێم و ئاشتییانه پێكه وه ژیانی و ئابووری سیاسییه كان، حزبه دامه زراندنی ئازادیی به لێهاتوویی توانیویه تی ڕووبه ڕووی سێ
ته وه ری زۆرانبازییه سیاسییه كه ببێته وه .له فێڵكردن ی��ه ك��ه م: ت����ه وه ری كه هاوپه یامن، ئه مریكیی سیاسه تی ڕووداوان��ه ی له م و ڕاڕای��ه سیاسه تێكی دواییدا له ڕیزی مالیكیدا بوو، له كاتێكدا مالیكی له پاڵپشتی هێز به ئێران كه
ده كات.خۆگێلكردنێكی دووه م: ت��ه وه ری ب��ه ه��ه وه س��ان��ه ل���ه الی���ه ن س��ه رك��رده بۆ توركیا یه كه كانی ل���ه دوای ی��ه ك دواییه دا له م هه تا ب��ارزان��ی، مه سعود گۆڕانی ئ��ه ردۆگ��ان، سه ركردایه تیی به
د. موحه ممه د به رزنجی/ قەتەر*
كه ن��اوچ��ه ك��ه ، و ئ��ه م��ڕۆ عێراقی گۆڕانكارییه كی ل��ه ب��ه رده م به گشتی هه موو به عێراقیش گه لی ترسناكدان، دووڕێیانێكی له به رده م پێكهاته كانیه وه دژواردایه. سوننه كانی عه ره ب كه له تێكی هه ڵبژاردنێكی چه ند له به رده م عێراقن، ق���ورس���دان، زۆر چ��اره ن��ووس��س��ازی و سوننه زۆرب��ه ی��ان كه توركامنه كان عێراقین و له بارودۆخێكدان حه سوودییان پێنابرێت، هه روه ها مه سیحییه كان و باقی
پێكهاته كانی تریش به هه مان شێوه .جه ماوه ری كوردیش ئه مڕۆ له نێوان دوو هه ڵبژاردندایه ، یان به رده وام ده بێت له هه ڵبژاردنه وه ی بارزانی وه ك سه رۆكی ده كات گ��ه ڕان به ده س��ت یان هه رێم، به شوێن سه ركرده یه كی تر بۆ ئه م قۆناغه ، كه كه سایه تییه نه دا له و چه ندین به ناو
ئه زموونی ئه م پۆسته یان نییه .)یه كگرتووی ئیسالمییه كان پارته ئیسالمی و كۆمه ڵی ئیسالمی( هه رچه نده بۆ خۆیان نه یاریی س��ه ره ت��اوه له هه ر ڕاگه یاندووه ، بارزانی خۆكاندیدكردنه وه ی
به اڵم له نێوان دوو ئاڕاسته دان:پارتی كه واده بینێت یه كه م ڕەوتی نیشتامنیی یه كێتیی )لەگەڵ دیموكرات به شبڕاو ئۆپۆزسیۆنیان هاوپه یامنیدا( له ك���ردوون مه حروومیان و ك���ردووه به شداریكردنی ڕاسته قینه له به ڕێوه بردنی بۆ ئاسته نگیان ه��ه روه ه��ا هه رێمدا، به تایبه تی دروستكردووه ، ئازادییه كان نه شیانتوانیوه و ڕاده رب��ڕی��ن ئ��ازادی��ی دارایی ده سه اڵتی له سیاسی ده سه اڵتی سه ربازیی ده زگایه كی و جیابكه نه وه سیاسییه كان كێشمه كێشه ل��ه دوور هه رێمیشیان دابه شبوونی بكه ن. بینا كه زوڵمه یش ئه و نه كردووه. چاره سه ر
www.bayanpress.netژماره )34(، سێشه ممه 2013/5/7، ساڵی یەکەم
15
خاوەىن ئیمتیاز و سەرنووسەر: هاوژین عومەر کەریم
بەڕێوەبەرى هونەرى:ڕەوشت محەمەد
بەڕێوەبەرى کارگێڕى:جیهانگیر ئەحمەد
ناونیشاىن بەیان لە ئینتەرنێت:www.bayanpress.net
E.mail: [email protected]/bayanpres
ئەنداماىن بۆرد:سەاڵح ساالر
ئیدریس سیوەیىلمحەمەد جەمال
ناونیشان: سلێامىن - شەقامى ئیرباهیم پاشا - تەالرى بنار نهۆمى پێنجەم - شوقەى ژمارە 3. تەلەفۆن: 07480605181 بایی )750( دینارە
رۆژنامەیەکى سیاسیى گشتیى ئەهلییە
مه‌سعود‌بارزانی‌له‌‌نێوان‌كورد‌و‌عه‌ره‌بدا
پارته ئیسالمییه كان هه رچه نده هه ر له سه ره تاوه نه یاریی خۆیان بۆ
خۆكاندیدكردنه وه ی بارزانی ڕاگه یاندووه ، به اڵم له نێوان دوو ئاڕاسته دان
نه وشیروان موسته فا كه هه ڵسوڕێنه ری گۆڕانه ،
سه ركرده یه كه به وه ناسراوه له سه ر هێڵێكی جیاوازه بۆ ڕا و بۆچوونه سیاسییه كانی بارزانی
«
ئیسالمییه كان، هیچ شتێك ناگۆڕێت جگه له له به رئه وه نه بێ، پته وی و هێز زیادكردنی داهاتووی له چڕبووه ته وه مشتومڕەكان جوواڵنه وه ئیسالمییه كان، له داهاتووی ئه و ئیسالمییه كان ته وژمه كه كۆمه ڵگایانه شی داهاتووی دروستكردنیان. بۆ ده كه ن كار ئیسالم، وه ك روومنان كرده وه ، په یوه سته به و ئیساڵحی و ئیسالمی روئیای داهاتووی جوواڵنه وه كان، كه هه ڵگرێتی و كارده كات
بۆ روونكردنه وه یان.هێزه س���ه ر خ���راوه ت���ه ئ��ه رك��ه ك��ه له ده نوێنێت خۆی كه ئیساڵحییه كان، پێشكه شكردنی روئیایه كی كراوه بۆ مرۆڤ، مرۆڤه كانه ، ه��ه م��وو پێی مه به ستیش پرۆژە و ده زگاكان كاری رێگای له ئه ویش پراكتیكییه كان. منوونه و ئیساڵحییه كان ئیسالمی ته وژمی كه داخوازێت ئه وه ش ده ربچێت، نوخبه وییه كه ی سنووره له دروشمی له دووربكه وێته وه هه روه ها وش��ه دا، ب��ه دوای ده بێت به ڵكو رووت، كرده وه بێت، قسه ببه ستنه وه به كرداره وه . كار بكه ن له سه ر دامه زراندنی كۆمه ڵگاكان، و ڕا و م��رۆڤ كه رامه تی له رێزبگرن
هه ڵه كان.
چاكسازی، ره وت���ی س��ه رك��رده ك��ان��ی ك��ه ژیانێكی گشتی دامه زراندنی بۆ كارده كه ن ئیسالمییه كان، به ها بنچینه كانی له سه ر سۆز و دادگ��ه ری بۆ ده كات بانگه شه كه له سه ر هاوكاری و لێبورده یی و به زه یی و خێر و چاكه ، ئه وا ئه و بۆچوونه ی كه هه وڵه كه مێك ده ڕۆن له سه ری چاكسازییه كان
ناڕۆشنی و ناڕوونیی پێوه دیاره .پێویسته منوونه ی ئه و كۆمه ڵگایه ی كه ره وتی ئیسالمیی چاكسازی هه وڵ ده دات بۆ هێنانه دیی، دیاریكراو بێت، به شێوه یه ك كه بوار بۆ گومان نه مێنێته وه ، به وه ی كه ئیسالم و رژێمی كۆمه اڵیه تی و سیاسی كه له سه ری وه ستاوه ، ڕەحمه ته بۆ هه موو جیهان، نه ك ته نها هه ر بۆ مسوڵامنان. له وانه یه گرنگرتین خاڵی ده رب��ك��ه وێ��ت، پێویسته كه خ��اڵ له مافه كانیاندا له خه ڵكه یه كسانبوونی دامه زراو رژێمێكی به پێی ئازاددا ژیانێكی له سه ر به هاری مرۆڤایه تی به گشتی، به پێی رژێمێك كه فره یی، سه ربه خۆیی ئه خالقی و یاسایی بۆ كۆمه ڵه ئایینییه كان و دانیشتووانه
جیاوازه كان دابین ده كات.ئیسالمیی ره وت��ی له سه ر پێویسته له جه ختكردنه وه چاكسازی، گوتاری خۆی
بۆ بگۆڕێت ئیسالمه تی ناسنامه ی له موماره ساتی و به ها دووپاتكردنه وه ی ده بینین وه ك شارستانی. ئیسالمیی ت��ورك��ی��ا، ل��ه ئیسالمی ج���وواڵن���ه وه ی و سیاسی ك��اری له چاكی منوونه یه كی توانیویه تی پێشكه ش كردووه ، كۆمه اڵیه تی به رنامه یه كی بۆ بگۆڕێت ئیسالمی به های سیاسیی و كۆمه اڵیه تی و گه شه پێدان پێشكه ش سه ركرده ی چه ندین ئیساڵحی، راستگۆیی و دڵ��س��ۆزی به كه ك���ردووه خۆیان توانای دی��اره كاره كانیاندا له و و نیشتامن بنیادنانی بۆ ته رخانكردووه ب��ه وه ش واڵت، كێشه كانی چ��اره س��ه ری به ده ستهێناوە توركیایان شه قامی متامنه ی
و ڕكابه ره نوێخوازه كانیان ئیحراج كردووه .پرسیاركردن بابه تی ئیسالم داهاتووی مێژوویی و ده ره ن��ج��ام��ه ل��ێ��ره دا، نییه سه نته ربوونی ب��ه رۆش��ن��ب��ی��ری��ی��ه ك��ان، له ده ك��ه ن��ه وه دووپ���ات ئیسالم رۆڵ��ی مرۆڤایه تی، ژی��ان��ی به ره وپێشچوونی دووپاتده كاته وه راستییه ئه و ه��ه روه ك رۆحی و ده روون��ی هێزێكی ئیسالم كه بكرێت، بیر له ناكرێت و سیاسییه و ه��ه وڵ��ه ك��ان ب��ۆ گ��ه م��ارۆدان��ی ت��ه وژم��ه
و سیاسییه كان به ره وپێشچوونه و توندوتیژەكان ك��رده ب��ه رزب��وون��ه وه ی هه وڵ هه موو توندوتیژەكان، كاردانه وه ئیسالمییه ج��وواڵن��ه وه تێكۆشانێكی و سه ری ش��اردووه ت��ه وه ، ئیساڵحییه كانی شێواندووه له هه ڵوێستی ئه مریكا و رۆژئاوا سه ركرده كانی هه وڵه كانی به رامبه ر له هه ندێكیان ك���ردووه وای چ��اك��س��ازی. له بگرنه به ر، چاوه ڕوانكراو هه ڵوێستی ده كات ناچار تر ئه وانی كاتدا هه مان به رامبه ر له وه ربگرن توند هه ڵوێستی
هه موو رۆژئاوادا.جیهانی زایۆنیزمی ب��زووت��ن��ه وه ی قۆستووه ته وه ئ��اڵ��ۆزه ی ب��ارودۆخ��ه ئ��ه و و رۆژئ��اوا نێوان له ئ��اراوه هاتووه ته كه رۆژهه اڵتدا بۆ لێڵكردنی وێنه كه ، هه روه ها ناكۆكی و فیتنه ئاگری هه ڵگیرساندنی و پێشبینی هێنانه دیی بۆ ك��ارك��ردن و پێكدادانی شارستانییه كان، له پاڵ ئه وه شدا رۆژئاوا كۆمه ڵگاكانی نه وه كانی هانداىن چاو، پێش دێته وایان كه ئیسالم، دژی له پێوه پاڵ شوێنكه وتووانی ئایینێكه ئیسالم كردنی دژایه تی و توندوتیژی بۆ ده نێت ئه وه ی سه رباری تر. ئایینه كانی هه ڵگرانی
ژیان و پێویستییه كانی، )وما أكرث الناس ولو حرصت مبؤمنني( )یوسف: 103(.
خه ڵكیدا، بیری له ئیسالمی پرۆژەی شه ریعه ت، جێبه جێكردنی به په یوه سته باڵوكردنه وه ی بۆ به كارهێنانی حكومه تیش دژایه تی و ئه خالق سه پاندنی ئیسالم و جیاوازه كانه . ڕا و هه ڵوێسته كان كردنی بۆ ده گه ڕێته وه په یوه ستكردنه ش ئ��ه م توندڕەوه كان، ئیسالمییه كۆمه ڵه پێشنیازی و وتاربێژەكان و زاناكان توندڕەوه كان تونده كان ئیسالمییه دروشمه هه ڵگرانی له الیه ك، له الیه كی تره وه ده گه ڕێته وه بۆ ئیسالمی، بێده نگبوونی گوتاری چاكسازیی یان رۆشننه بووىن په یوه ندیی نێوان ده وڵه ت و شه ریعه ت و ئازادییه ده سته به ربووه كان بۆ ئه ندامانی كۆمه ڵگا. له به رئه وه پێویسته رژێمه ی ئه و كه بكرێته وه دووپات ئه وه خوازیارێتی، ئیساڵحی ئیسالمیی ته وژمی ئازادییه له رێز كه رژێمه ی له و بریتییه سیاسییه بنه ڕەتییه كان و ئازادی ڕاده ربڕین ده گرێت، ئاینی ئیلتزامی و رێكخسنت و و ئ��ازاد و فره یی رژێمێكی ه��ه روه ه��ا شوێنكه وتووانی بۆ سلوكی سه ربه خۆیی
ئاینه كانی تر ده سته به ر ده كات.
ن: لوئەى ساىفو. وریا عەىل
توانیویانه ئیسالمییه كان جواڵنه وه متامنه و ببزوێنن ئیسالمی هه ستی گه ردنگیر موسڵامنانی بۆ بگه ڕێننه وه ئێستا تا به اڵم په یامه كه ی، و ناسنامه به نامسوڵامنه كان بۆ متامنه نه یانتوانیوه په یدا بكه ن، كه پرۆژەی ئیسالمی ده توانێت هه موان بۆ و خۆشی دادگه ری و ئاسایش
ده سته به ر بكات.له ئیسالمی، پ��رۆژەی له ترسه ئه م گوتاری راستێتیی له به دگومانه كان الی ئیسالمی خۆیدایه ، كه خه ریكه كورتهه ڵبێت مسوڵامنان ك��اروب��اری به گرنگیدان له گشتی به كه ت��ر، ئ��ه وان��ی گوێدانه بێ پارێزكارانی له داده مه زرێت كۆمه ڵگایه ك ئیلتیزامی كه ل��ه وه ی ئاگا بێ چاكه كار، به رزه كان، قورئانییه رێنموونییه به قووڵ كۆمه ڵێكی كه می خه ڵكی تێیدا قاڵ ده بنه وه خه ڵكی زۆربه ی ساتێكدا. و كات هه ر له گۆڕاندان له مێژووییدا ساتێكی هه ر له تایبه مته ندییه كانی به پابه ندبوون نێوان له باوه ڕ و نوقمبوون له خه م و نیگه رانییه كانی
[email protected] ژماره )34(، سێشه ممه 2013/5/7، ساڵی یەکەم
14
نه وشیروان حسێن سه عید
سه نته ری نوێی لێكۆڵینه وه یه كی »لێكۆڵینه وه ی بۆ ئه مریكی »پیو«ی ئاشكرای گشتی« ژیانی و ئایینه كان ده كات كه )84%(ی دانیشتووانی جیهان، كه س ملیار 6.9 كۆی له ملیار 5.8 واته ئاسامنییه كان ئایینه له یه كێك په یڕەوی كۆمه ڵه له و یه كێك به سه ر یان ده كه ن، مرۆڤن. داه��ێ��راوی ك��ه ئایینییانه ن سه نته ری »پیو«، جیهانی پۆلێن كردووه بۆ هه شت كۆمه ڵه ی ئایینی، ئایینی مه سیحی له پله ی یه كه مدا دێت، كه نوێنه رایه تیی ده كات. جیهان دانیشتووانی %(ی 31.5(و دووه م��دای��ه پله ی له ئیسالم ئایینی جیهان )23.2%(ی په یڕەوانی ژم��اره ی كه مرتین جوله كه ش ئایینی پێكده هێنن. له ڕێژەكه ی كه هه یه شوێنكه وتووی نزیكه ی ده كاته كه تێناپه ڕێت، )%0.2(
)14( ملیۆن كه س.لێكۆڵینه وه ئ���ه م س��ه ن��ت��ه ره ك��ه 2012 دیسه مبه ری مانگی له نوێیه ی ناونیشانی ل��ه ژێ��ر ب��اڵوك��ردووەت��ه وه ڕاپۆرتێك جیهانی: ئایینیی »دیمه نی دابه شبوونی و ق��ه ب��اره به س��ه ب��اره ت تا جیهان سه ره كییه كانی ئایینبیه گرووپه ساڵی 2012«، نزیكه ی )6%(ی دانیشتوانی جیهان، واته نزیكه ی )400( ملیۆن كه س )شعبی( میللییه ئایینه شوێنكه وتووی
و ئه فریقی ئایینه وه كو جیاوازه كانن، له نێو كه ئایینانه ی ئه و و چینییه كان و ئه مریكا ڕەسه نه كانی دانیشتووانه ئاماژە لێكۆڵینه وه كه ب��اون. ئوستورالیا له هیندۆس ئایینی كه ده كات به وه ش
)15%( و بوزی )7%( پێكده هێنن. ئه وه ش سه نته ره كه ڕاپۆرته ی ئه م موسڵامنان ڕێ���ژەی ك��ه ده خ���ات���ه ڕوو به رده وام له هه ڵكشاندایه ، به به راوردیش خێراتر ئیسالم دیكه ، ئایینه كانی له گه ڵ ئه م به پێی منوونه ، بۆ ده ك��ات. گه شه سه رژمێرییه مه سیحییه كانی جیهان ڕێژەی جیهان دانیشتووانی ژماره ی )31.5%(ی پێكده هێنن، له كاتێكدا پێش چه ند ساڵێك )35%(ی دانیشتوانی جیهانیان پێكده هێنا. له لێكۆڵینه وه یه ئه م باسه شایانی دراوه ، ئه نجام هه رێمدا و واڵت )230(چۆن خه ڵك كه بنه مایه ی ئه و له سه ر خۆیان ده ناسێنن له ڕووی ئایینییه وه نه ك له سه ر ئه و بنه مایه ی كه تا چه ند پابه ندن به ئایینه كه یانه وه و فه رمانه كانی جێبه جێ ئه و گه یشتووه ته لێكۆڵینه وه كه ده كه ن. ڕووه به گشتی جیهان كه ده ره نجامه ی كه سێك ده ه��ه ر له و ئاییندارییه و هه شتیان خۆیان به شوێنكه وتووی یه كێك
له ئایینه كان ناساندووه .هه ر به پێی لێكۆڵینه وه كه ، ئیسالم تاكه ئایینه كه به پله ی یه كه م له ڕووی ژماره وه جوگرافییه وه له ڕووی دووه م به پله ی و تێكڕای فراوانبووندایه . و هه ڵكشان له ساڵ )23( له موسڵامنانیش ته مه نی تێكڕای كه له كاتێكدا ئه مه تێناپه ڕێت، به گشتی جیهان دانیشتووانی ته مه نی )28( ساڵه . تێكڕای ته مه نی مه سیحییه كان )36( جوله كه كان ته مه نی و ساڵه )30(ده خاته ئ��ه وه ش لێكۆڵینه وه كه ساڵه . به مشێوه یه موسڵامنان ژماره ی كه ڕوو دانیشتوانی )93%(ی داب��ه ش��ب��ووه : واڵته )30.2%(ی عه ره بییه كان، واڵت��ه ئاسیا، كیشوه ری )%24.3( ئه فریقییه كان، ئه وروپا، كیشوه ری )5.9%(ی نزیكه ی ئه مریكای كیشوه ری ه��ه ردوو )1%(ی
باكوور و باشوور پێكده هێنن.
له سه ر ی��ه ك ل��ه زی���اد ئ��ه ف��ری��ق��ادان. كه مینه به شێوه ی موسڵامنانیش چواری ده ژی��ن. جیهاندا ت��ری واڵت��ه ك��ان��ی ل��ه كه ده كات به وه ش ئاماژە لێكۆڵینه وه كه تێدا موسڵامنی كه نییه ناوچه یه ك هیچ
له تره وه ، ئایینه كانی به پێچه وانه ی له هه موویان ئیسالم ڕووی جوگرافییه وه له موسڵامنان )73%(ی و به رفراوانرته )19(ی��ان كه زۆرینه ن، ده وڵه تدا )49(باكوری و ن��اوه ڕاس��ت ڕۆژه��ه اڵت��ی له
نه بێت.ئه وه شی لێكۆڵینه وه كه هه روه ها خستووه ته ڕوو كه )1.1(ی ملیار كه س له نییه ئایینێك هیچ بۆ ئینتیامیان جیهاندا مولحید« ده وترێت پێیان كه »ئه وانه ی جیهان دانیشتوانی )16.3%(ی ك��ه جیهانی له بێدینی ڕێژەی پێكدەهێنن. له دوو ملیۆن و واته عه ره بیدا )0.2%(ە ، هه روه كو تێناپه ڕێت. زیاتر هه زار سه د گرووپن گه وره ترین سێیه م بێدینه كان )%52( ئیسالم. و مه سیحی پ��اش ل��ه به اڵم ده ژی��ن. چین له بێدینه كانیش ی له وانه ی زۆرێك كه خراوه ته ڕوو ئه وه ش له ڕاستیدا ناساندووه ، خۆیان بێدین به و ئایینی مه سه له ی هه ندێ به باوه ڕیان ئایینێكی به خۆیان به اڵم هه یه ، ڕووحی
دیاریكراوه وه نابه ستنه وه .ده ك���رێ���ت ده ره ن���ج���ام���ی ئ��ه م خاڵێك چه ند بۆ سه رنجامن توێژینه وه یه
ڕابكێشێت:خاڵی جیهان ه��ه رگ��ی��ز ی��ه ك��ه م: نه بووه له ئایین و ئاینداران، پێشكه وتنی زانست و ته كنۆلۆجیاش نه ك هه ر توانای ڕەنگه به ڵكو نییه ، ئایینی په راوێزخستنی باڵوبوونه وه ی بۆ بێت هۆكارێك خۆی
زیاتری ئایین. شتێك هیچ زه ح��م��ه ت��ه دووه م: پێداویستییه ئایین وه ك��و بتوانێت هه تا پڕبكاته وه ، مرۆڤ ڕووحییه كانی جیهان زیاتر پێشبكه وێت مرۆڤه كان زیاتر حه وجێی ئایین ده بن و په نای بۆ ده به ن و
بۆی ده گه ڕێنه وه .ئێستادا ل��ه ه��ه رچ��ه ن��ده سێیه م: ئیسالم له پله ی دووه مدا دێت، ڕاپۆرته كه چه ند له كه ده ك��ات ئ��ه وه پێشبینیی پله ی ئیسالم ئاینده دا كه می ساڵێكی
یه كه م بگرێت.شه پۆله ئ��ه و س���ه ره ڕای چ���واره م: جیهانی ك��ه ئیلحادییه ی و عه ملانی بێدینه كان ژماره ی هێشتا گرتووه ته وه ، سنورداره . بۆ منوونه ، ژماره یان له جیهانی ئه مه ش ،)%1( ل��ه ناگاته ع��ه ره ب��ی��دا ده رخه ری ئه و ڕاستییه یه كه ئه م ناوچه یه
زه مینێكی به پیت و له بار نییه بۆ گه شه ی له گه ڵ كه تێڕوانینانه ی و فیكر ئ��ه و ئیسالمدا دژ و پێچه وانه ن. فیكری ئیلحادی كه مرتین چانسی گه شه و فراوانبوونی له به گشتی. به هه یه ئیسالمیدا جیهانی مانایه كی تر، ئیسالم زۆر به قووڵی ڕەگی دانه بڕاوی به شێكی ئایین و داكوتیوه ئیسالمییه كانه ، كۆمه ڵگه تاكه كانی ژیانی هه ربۆیه ده سه اڵتداران هه رچه نده به هێز بكه ن، كپی ناتوانن بن، سته مكاریش و له گه ڵ خۆیان به جۆرێك دواجار ده بێت ئه و بگونجێنن. كۆمه ڵگاكانیاندا واقیعی ئایین دژایه تیی زۆرترین كه هێزانه ی كه مرتین ڕادی��ك��اڵ��ن، زیاتر و ده ك��ه ن هه یه ده سه اڵتیان گرتنه ده ستی چانسی
له م ناوچه یه دا.موسڵامنان هه رچه نده پێنجه م: زۆرینه ی هه ره زۆری واڵته ئیسالمییه كان ئیسالمییه كان هێزه هێشتا پێكده هێنن، توانیوه نه یان واڵتانه دا له و زۆرێ��ك له له یه كێك ده س���ت. بگرنه ده س���ه اڵت هێزه له پێشینه كانی و گرنگ هه ره كاره زه روره ت���ی كه ئ��ه وه ی��ه ئیسالمییه كان بوونیان بۆ جه ماوه ر بسه ملێنن. ده بێت له كوردستاندا، بۆ منوونه ، به جدی له سه ر ئه و پرسیاره بوه ستین كه بۆچی له هه رێمێكی ئیسالمییه كان هێشتا موسڵامندا زۆرینه پرسیاره ئه م په رله ماندا. له كه مینه ن و خوێندنه وه و لێكۆڵینه وه به پێویستی
تێڕامانی ورد و فره ڕەهه ند هه یه .به كورتی، ئه م ڕاپۆرته كه له یه كێك توێژینه وه ی گرنگه كانی سه نته ره له ڕاستییه ئه و باڵوكراوه ته وه ، ئه مریكاوه دووپاتده كاته وه كه پرسی ئایین هه میشه جێی كه گرنگانه ی پرسه له و یه كێكه نه زه حمه ته و ب��ووه م��رۆڤ بایه خی فه لسه فه و نه زانست بتوانن جێی ئایین
بگرنه وه و ببنه به دیل بۆی.
سه رچاوه :ht tp : / /w w w.pewfor um.org /
global-religious-landscape-exec.aspx
http://www.nama-center.com/
راپۆرتێكی سه نته ری »پیو«ی ئه مریكی:
نزیكه ی 84%ى دانیشتووانی جیهان ئایندارن
به ره و روئیایه كی ئیسالمیی مرۆییانه ی جیهانی
به پێی راپۆرته كه ڕێژە ی موسوڵمانان به رده وام له هه ڵكشاندایه ، به به راوردیش له گه ڵ
ئایینه كانی دیكه ، ئیسالم خێراتر گه شه ده كات
www.bayanpress.net
www.facebook.com/bayanpres
www.twitter/bayan2press
Tuesday, No.34First Year, May 7, 2013
political general Newspaper
بارزانی سەرۆکە یان پێشمەرگە؟ڕابردوو کە دواهەمینیان چەند ڕۆژی ڕاگەیەندراوەکانیدا، لە بارزانی چەندین جار ئاڕاستەی خەڵکی کوردستانی کرد، جەخت لەوە دەکاتەوە کە ئەو پێشمەرگەی کوردستانە پۆستە ئەم بۆ من کە ڕۆژەوەی »لەو نووسیویەتی ه��ەروەک هەرێم. سەرۆکی نەک پێشمەرگەش بە هەر و پیشمەرگەم بەڵکو نیم، من سەرۆک کە وتوومە هەڵبژێردراوم، دەمێنمەوە. هیچ پلە وپۆست و ناوێکیش بۆ من لەم ئەرک و ناوە پیرۆزتر و گەورەتر نییە« .لە بە جۆرێک نەک سەرۆک، پێشمەرگەیە ئەوەی لەسەر بارزانی جەختکردنەوەی بارزانی وەک لە خەڵکی کوردستان دەکرێت. مەترسییە، هاوکات ستەمێکیشە جۆرەکان سەرۆک پەیوەندییەکی یاسایی لەگەڵ خەڵکی کوردستان هەیە، بەو مانایەی ئەو لەالیەن خەڵکەوە هەڵبژێردراوە، بەرپرسە لەهەر پێشێلێکی یاسایی کە دەیکات و هاوکات مافی سەرۆکی سەیری پێشمەرگە وەک ئێمە گەر بەاڵم بگرن. ئەدای لە ڕەخنە خەڵکیشە هەرێم بکەین، ئەوکات پەیوەندییەکە لە پەیوەندییەکی یاسایی و سیاسییەوە دەگۆڕێت زۆر ڕێزی شایەنی هەمیشە پێشمەرگە ئێمەدا مێژووی لە ئەخالقی. پەیوەندییەکی بۆ بووە و خەڵکی پێشمەرگەیان لەال پیرۆز بووە، بەو لۆژیکەش بێت، دەبێت ئێمە هەر بەو
شێوەیەش سەیری سەرۆک بکەین و لە ڕوومان نەیەت ڕەخنە لەو پێشمەرگەیە بگرین.خۆ ئەگەر سەیریش بکەین، منوونەی ئەوەی کە سەرۆک قبوڵی نەکردووە پێی بڵێن خەڵکیدا بەرامبەر لە هەمیشە سادات ئەنوەر زۆرە، ئێمەدا ناوچەیەی لەم سەرۆک، دەیگوت من قەزافیش نەک سەرۆک. براگەورەی خێزانی گەورەی میرسم، دەیگوت من فەرماندەی شۆڕشم و هیچ پۆستێکم نییە. لەکاتێکدا ئەم دوانە بە ئەمری واقیع سەرۆک بووە ئەوە تەنها نین، سەرۆک ئەوان لەوەی جەختکردنەوەیە لەو مەبەستیش بوون. و باوک بەوپێیەی بکەن، دروست خەڵکیدا و خۆیان نێوان لە ئەخالقی پەیوەندییەکی شۆڕشگێڕ ڕووبەڕووی لێپێچینەوە نابنەوە، بەاڵم ئەگەر وەک سەرۆک مامەڵە بکەن، ئەوا پەیوەندییەکی سیاسی و یاسایی دروست دەبێت و ڕووبەڕووی ویست و ئیرادەی خەڵکی
دەبنەوە.لەم ڕووەوە، پێویستە ئێمە جەخت لەوە بکەینەوە کە ئێمە بارزانیامن وەک سەرۆک بۆ ئەگەر هەڵبژاردووە. سەرۆک وەک ئەویان کوردستانیش خەڵکی هەیە، و قبوڵبووە ئەویش گرنگ نەبێت کە بە سەرۆک بانگ بکرێت، بۆ خەڵک گرنگە ئەو وەک سەرۆک نەبێت. بەدەر یاسایی لێپێچینەوەی لە سەرپێچیکردندا، حاڵەتی لە و دواجار تا ببینن، سەرۆکی هەرێمیش دەبێت لەو ڕاستییە بەئاگا بێت، کە ئەو بە مەبەست بێت، یان بێ مەبەست، خەریکە بە شوێن پێی چەند سەرۆکێکدا دەڕوات، کە دواجار بەر ڕق و تووڕەیی
میللەتەکانیان کەوتن.ئەم ناوچەیەی ئێمەی لێدەرچێت، نابیستیت لە هیچ شوێنێکی دنیادا سەرۆک بە باوک، یان شۆڕشگێڕ بشوبهێندرێت. سەرۆکەکان هەمیشە لەبەردەم ئەگەری لێپێچینەوەدان، بە پێچەوانەی سەرۆکەکانی ئەم ناوچەیەی ئێمە. هۆکاری یەکەمی ئەو دۆخەش ئەوەیە ئەوان
بەرلەوەی سەرۆک بن، شۆڕشگێڕ و برای گەورە و باوکن.
فەرمان ڕەشاد
Reklam
ئاگاداری رووبار و كانی و كانیاوه كان بن له پیسبوون.
ده سته ی پاراستن و چاككردنی ژینگه
هاوواڵتیی به ڕێز:
ئێستا لە کتیبخانەکاندا