The Official Organ Democratic Party of Kurdistan - I ran

No: 493 5 Sep 2008

KURDISTAN NO: 645 6 Decem 2014

The Organ of Kurdistan Democratic Party-Iran

به ر له مااڵوایی

ماڵپه ڕی ناوه ندیی حیزبی دێموکراتی کوردستان، رۆژنامه ی »کوردستان« له تۆڕی جیهانیی ئینتێرنێت دا:

ئیمەیل و ته له فوونی ته شکیالتی نهێنی:+9647508578190

Tashkilat.kdp92@gmail.com

www.kurdistanukurd.cominfo@kurdistanukurd.org info@kurdistanukurd.com

www.kurdch.tv Hotbird:6 13 MHz 11137polarization: horezental-SR: 27500 - FEc : 3/4

Radiodk59@gmail.com

سۆئێد: به ڕێوه چوونی سمینارێک سه باره ت به »ساڵمه تی ده روونی ژنان«

رۆژی شەممە یەکیەتیی ژنانی دێموکراتی کوردستان سمینارێکی لە ژێر ناوی لەسەر خۆی ئەندامانی کردنەوەی ئاگادار بە بۆ ژنان« دەروونی ساڵمەتی «بارودۆخی ژنانی کوردستان و بەتایبەتی ژنانی ئاوارە بوو لە ماڵ و نیشتەجێ لە

کەمپەکان پێک هێنا. ڕیزی خوێندنەوەی دوای سکااڵ الیه ن له بەرنامە حەکیمزادەوه ، پەیامی یەکیەتیی کوردستان دێموکراتی ژنانی محەممەدی لەیال الیەن لە

خوێندراویە. کە کلیپێک کۆرتە پاشان هەر لە پێوەندی لەگەڵ خەبات دژ بە توندوتیژی دژی ژنان لە الیەن کۆمیتەی یەکیەتیی ژنانی دێموکراتی کۆمیتەی

سوئێد، ئاماده کرابوو نیشانی بەشداربووان درا.له درێژه ی سمیناره که دا سێ خاتوونی شارەزا له بواری ده روونی و پزیشکی بەڕیزان: کەژاڵ ئەحمەدی سلێمانی ڕاوێژکاری کۆمەاڵیەتی، زێنەب کاواک ناسراو خۆیان باسه کانی فەتحی سۆزان دوکتور و کۆمەاڵیەتی ڕاوێژکاری هێڤی بە

پێشکه ش کرد که پێوه ندی به ساڵمه تی ده روونی ژنانه وه هه بوو. چۆنیەتی و نەخۆشی جۆری چەندین لە باسێکی سلێمانی ئەحمەدی کەژاڵ تووش بوون و هەروەها چارەسەریەکانی کرد. هێڤی سەبارەت بە سەفەری خۆی بۆ کوردستان و یارمەتی کردن بە هاوواڵتییە ئێزیدیەکان و دوکتور سوزان فەتحی

باسێکی تێروته سه لی له سه ر نه خۆشییه کانی ژنان پیشکەش کرد.بەشی کۆتایی سیمینار سپاسنامەی کۆمیتەی ئامادەکاری کۆڕو سمینارەکان

لەالیەن کوێستان بابایی خوێندرایەوە.

ناسنامەی توخمی سەرەکیترین وەک زمان ئەگەر نەتەوایەتی ناسراوە ئەوا بۆ گەلی کورد نیشانە و هێمایەکیش لە ڕەوتی مێژووی پڕهەوراز و نشێوی بووە بۆ »بوون« و ئەستۆی کەوتۆتە زیاتر زمانە ئەم پاراستنی ئەرکی خۆی و الیە الیە لە وپۆکانییەوە، لق هەموو بە زارەکی ئەدەبی حەکایەتی دایکان بۆ مندااڵن ڕا بگرە تا شینگێڕی و شەڕەفڕی کیژان و کوڕان و بەیت و باو و بەند و حەیران و... لە بەرامبەر بە کورد. نەتەوەی لە سەروەرییەی پڕ خۆڕاگرییە ئەم درێژایی سەدان ساڵ بگرە زیاتریش، دەسەاڵت واتە نەتەوەی فیزیکی و ڕۆحی گەلی کورد درێغی تواندنەوەی بۆ لە هیچ کۆششێک بااڵدەست نەکردووە، بێگۆمان حەوجێ بە کوتن ناکا سەدان نموونەی کوشت و بڕ و قەاڵچۆ فیزیکییانە و کردەیی حەولە چەشنە ئەم بەاڵم هاتووە بەسەریا کە نەهامەتی و نەیانتوانیوە کورد لە ناو بەرن و تەنانەت زۆر جار دژکردەوەیەکی وایان لە خۆیان نیشان داوە کە لە ئاکامدا بە زەرەری دەسەاڵتدا شکاوەتەوە هەر بۆیە لەم سەردەمی مۆدێرنیتەیەدا دەسەاڵت بە چەک و چۆڵی نوێی میدیایی )ماهوارە، تەلویزیۆن، ڕادیۆ، ملمالنییەکی کوردە، فەرهەنگی ئاسیمیالسیۆنی خەریکی و...( ڕۆژنامە ئینترنێت، فەرهەنگی بە نهێنی و ئاشکرا لە نێوان دەسەاڵت و نەتەوەی کوردا ئێستا لە هەموو

کاتێک بە هۆی ئەم ئامرازانە دێتە بەر چاو.دەسەاڵت کە ئەوەیە وێدرابێتەوە ئاوڕی کەمتر- زۆر ڕەنگە کەمتر- ئەوەی لە مەبەست. کردۆتە مندااڵنی ئەدەبیاتی و فەرهەنگ نابەرهەست بەشێوەیەکی پاوانخواز زمانی بەتایبەتی بەهۆی سیستمێکی دیکتاتۆر و ڕۆژهەاڵتی کوردستان زگماکی زمانی بە خوێندن لە هەمیشە وەک کورد مندااڵنی بڤەیە، هەر کوردی دوو لە سەر ئەم سیستمە ئیدئۆلۆژی کوتەنی ناسرباباخانی مامۆستا بێ بەشن. بنەمای زڕە ناسیۆنالیستی فارس و شیعەگەرێتی دامەزراوە و واڵتێکی فرەنەتەوە و فرەکەلتوور وەک ئێران وەک یەکەیەکی گشتی چاو لێدەکا نەک واڵتێکی پێکهاتوو گوێ پشت یەکجارەکی بە تری نەتەوەکانی بە گشتی و پاژە جۆربەجۆرەکان لە خستووە. هەرچەند دیارە بە هۆی ئیرادە و ویستی هەندێ ڕووناکبیر و نووسەر، تاقمێکی سنوردار کتێب و نامیلکەی جۆراوجۆر چاپ دەبێ کە زۆربەیان لە باشوور چاویان دەپشکوێ و زۆر جاران هەر ناگاتە ڕۆژهەاڵت، بەاڵم بەداخەوە لە بواری دیسان نییە. بوونی بەشە ئەم دەڵێی هەر و نەکراوە هیچ هەر مندااڵندا ئەدەبی بەداخه وه به شێک له نووسەرانی ئێمە بە چاوێکی سووکەوە سەیری ئەدەبی مندااڵن دەکەن و هەردەڵێی خۆ لە قەرەی ئەم ژانرەدان ئاستی کەسایەتییان دادەبەزێنێ! زۆر جاران بە هۆی تابیەتمەندیەکانی ئەدەبی مندااڵن لە سەرووی هەمووان ئەم زمانە تایبەتە و سەمبولیکەی کە هی ئەم چەشنە ژانرەیە، پەیام و مەبەستە کۆمەاڵیەتی و

فەرهەنگییەکان زۆر باشتر دەگاتە جێ و بۆ منداڵ ڕێپیشاندەرترە.تۆ کە سەیری ئەدەبی مندااڵن لە واڵتانی پێشکەوتووی جیهان دەکەی دەبینی کە پڕفرۆشترین و پڕتیراژترینی کتێبەکان هی مندااڵنە، ئەمە واتای بە و بانترە گەلێک ئێمە لەچاو نەتەوانە ئەم فەرهەنگی ئاستی کە ئەوەیە شێوەیەکی خەسارناسانە گەیشتوونە ئەم قۆناغەی ئێستا. کەوا بوو کە ئەگەر نامانەوێ فەرهەنگ و زمانەکەمان تێدا بچێ نووسەرانی ڕۆژهەاڵت ئاورێکی و بینراوەکان میدیا ڕێی لە دەسەاڵت چون که بوارە ئەم بدنەوە جیدی لە شێعری مندااڵنی گوێی قوتابخانە دەرسییەکانی سەرەتایی کتێبە لەڕێی مەبەستداری فارسی ئاخنیوەتەوە و ڕۆژ بە ڕۆژ ئەم مندااڵنە لە فەرهەنگ و کەلەپووری خۆیان پەراوێزتر دەخرێنەوە. جگە لە نووسەران ئەرکی سەرشانی میدیای کوردییە جگە لە یەک دوو بەرنامەی سەرسەرەکی کارتۆنی مندااڵن بە کوردی، کۆمەڵە خەسارناسییەکی جیدی لەسەر شاشەی تلویزیۆنەکانی بۆ ساز دا، ڕەنگە ئەمەش خۆی لەخۆیدا لە ڕاستای پڕۆژەی شیاو و بەجێی کۆماری دەسەاڵتی ئەگەر مانایە بەم بکرێ. پێناسه مێحوەریدا ڕۆژهەاڵت ئیسالمی بە تەعبیری دۆستان خەریکی ئەنفالی سپییە ئەوە گۆشەنیگایەکی لە و کوردستان بێ نازەکانی مناڵە دەبێ مێحوەری ڕۆژهەاڵت پڕۆژەی بە دواڕۆژ وەچەی وەک کورد منداڵی بن. بنەماڵەکانیان کاتیشدا هەمان گشتی خراوەتە پەراوێزەوە هیچ حەولێکی جیددی لەباری پەروەردە کردن و بارهێنانی بەدی ناکرێ، دەچێتە قوتابخانە و دەگەڕێتەوە ماڵەوە، لەم سیکلە چەندپاتەکراوەدا تووشی – فەیلەسووفەکان کوتەنی- دەور و تەسەلسولێکی ئینتیما لە دوور بە و خەسیو مرۆڤیکی دەبێتە ئاکامدا لە و بووە باتڵ پالن دەبێ بۆیە خۆی، ناسنامەی و فەرهەنگ لە نامۆ و نەتەوەیی یەکان و بەرنامەیەکی تۆکمە بۆ ئەم دۆزە هەبێ. سێ کوچکەی بنەماڵە، قوتابخانە بەرنامەیەدا لەم هەبێ دەبێ دەوریان کاریگەرترین بێگومان نووسەران و ڕاستەقینەی دەنگی تاکە وەک ڕۆژهەاڵتیش حیزبەکانی میدیای دەوری و نەتەوەی کورد لەم ساتەوەختەدا دەبێ تۆختر کرێتەوە. کەوا بوو ئەم ئەرکە سەرەکی و قورسە واتە پاراستنی ناسنامەی نەتەوایەتی بۆ مندااڵنەیان لە ئەستۆیە بۆ پەروەردە و بارهێنانێکی باشتر بۆ فێرکاری مندااڵن بە زمانی کوردی. وەچەکانی ئێمە و بەر لە ئێمە گۆشکراوی حەکایەتی دایکانی خۆیان بوون کە شەوانە بەدەم ئەم حەکایەتانەوە سەریان ناوەتەوە سەر سەرین نابیسرێ، مااڵن لە دەنگی ساڵە دەمێک کە شتێکی لێکەوتووە، خەویان و

بەڕاستی تۆ بڵێی لەم سەردەمەدا بزنۆکە و مەڕۆکە لە کوێ بن؟

ئەدەبی مندااڵن و ئەرکی ئەمڕۆ

منوچێهر پوردل

یه کیه تیی ژنانی دێموکراتی کوردستان به بۆنه ی هاتنه وه ی 25 ی ژنان دژی تیژیی توندو به ره نگاربوونه وه ی جیهانیی ڕۆژی نۆڤامبر،

سمینارێکی پێکهێنا.به به شداریی سه رماوه ز 4ی سێشه ممه ، ڕۆژی که سمیناره ئه و کوردستان، دێموکراتی حیزبی پێشمه رگه کانی کادرو له که س ده یان مێوان و کۆمه ڵێک کوردستان و دێموکراتی ژنانی یه کیه تیی ئه ندامانی ڕاگرتنی ساتێک به به ڕێوه چوو، کۆیه مه ده نییه کانی شاری رێکخراوه بێده نگی بۆ ڕێزگرتن له یادو بیره وه ریی قوربانیانی گیانبه ختکردووی

ده ستی توندو تیژی ده ستی پێکرد.مه حموودی، شلێر سمیناته دا ئه و به رنامه کانی سه ره تای له به ڕێوه به ری به رنامه که باسێکی له سه ر ئه و بۆنه یه و توندوتیژی دژی

ژنان پێشکێش کرا.سیاسیی ده فته ری په یامی سمیناردا کاری دیکه ی بڕگه یه کی له کۆمیته ی ئه ندامی مه عزووری، خه دیجه له الیه ن بۆنه یه وه به و حیزب

ناوه ندیی حیزب خوێندرایه وه .له بڕگه یه کی دیکه ی ئه و سمیناره دا پەیامی کۆمیتەی بەڕێوەبەریی بێگه رد له الیه ن بۆنه یه بەو کوردستان دێموکراتی ژنانی یەکیەتیی

عه لیپووره وه خوێندرایه وه . له بڕگه ی سه ره کیی کاری سمیناره که دا کوێستان فتووحی، ئه ندامی کۆمیته ی ناوه ندی باسێکی له ژێر ناوی جۆره کانی توندوتیژی دژی ژنان

له کۆمه ڵگه ی ئێران و کوردستان دا پێشکێش کرد.ئاشکرای پێشێلکردنی وه ک توندوتیژیی باسه که ی دا له کوێستان مافی مرۆڤ ناوبردو به ئاماژه یه کی کورت به جۆره کانی توندوتیژی له توندوتیژییه شاراوه کانی له ئێستادا؛ باسی له ڕابردوو و کوردستان، پاراستنی پاساوی به بڤه بوون و به هۆی که کرد کۆمه ڵگا نێو

حورمه ت و ئابرووی خێزان که متر ده نگی لێ ده ردێ و ده بینرێ و که متر به دواداچوونی بۆ ده کرێ .

به ئێران کۆمه ڵگای که ئه وه ی سه ر خسته تیشکی هه روه ها ژنان دژی توندوتیژی »ژن ئازار«ه ، کۆمه ڵگایه کی کوردستانیشه وه بۆته ئایینه وه عورف و الیه ن له پێدرانی ره وایی به رده وامی و به هۆی نۆڕمێک له ژیانی کۆمه اڵیه تی و ته نانه ت زۆرێک له ژنان به به شێك ژیان

و چاره نووسی ژن بوونی خۆیانی ده زانن. په ڕژایه سه ر جۆری باسه که ی دا ته وه رێکی له کوێستان فتووحی گوتی ژن و پرسی هه مبه ر له ئیسالمی کۆماری ره فتاری سیاسه ت و توندوتیژیی ئیسالمی کۆماری به ڕێوه به ریی قانوونه کانی سیاسه ت و دژی ژنانی له سێ به ستێنی خێزان، کۆمه ڵگاو حکومه ت نهادینه کردوه و

ژنان له زۆربه ی مافه کانیان بێبه ش کراون.چه ند تێ بینیی سه رنج و به رباسی هاتنه دوای باسه شایانی

به شداربوویه ک سیمیناره که کۆتایی هات.

رۆژی شەممە، رێکەوتی 29ی نوامبری 2014ی زایینی، سیمنارێک لە ژێر ناوی توندوتیژی دژ بە ژنان و خۆراگری ژنی کورد لەورۆدا

لە الیەن یەکێتی ژنانی دێموکراتی کوردستان لە نۆروێژ بەرێوەچوو. وێرای لەنۆروێژ، ژنان یەکێتی بەرپرسی رەحیمی، مەحبوبه نوامبر 25ی رۆژی لەسەر کورتی باسێکی بەشداربوان بەخێرهاتنی

پێشکەش کرد.کومیتەی ئەندامی شەرفکەندی، گواڵڵە سمینارەکەدا درێژەی لە ناوەندی حیزبی دێموکراتی کوردستان، وێرای 2 ژنی نۆروێژی چاالک لووندە« »ئینگویل و سترۆم« »سیڤ ناوەکانی بە ژناندا بواری لە لەسەر تووندوتیژی، سەنتەری کیشەی ژنان و هێندێک کێشەو گرفتی

دیکەی ژنان بابەتیان پێشکەش کرد.وابوو پێی ژنان گرفتەکانی لە باس گەل لە شەرفکەندی بەرێز پێویستە کە دوو رێگای بەرنگاری بەرامبەر بە ژنان هەبێ: یەکەم ئەوەیکە سیستەم لە رێگا دارشتنی یاساوە پشتیوانی لە ژن بکات و دووهەم، کۆمەڵگا لە رێگای ریکخراوەکانی وەک ژنان، و ئەو رێکخراوانەی کە

داکۆکی لە مافی ژن دەکەن هەنگاوی بۆ هەڵێنەوە.لە درێژەی باسەکەی دا گواڵڵە شەرەفکەندی باسی لە بارودۆخی

ژنان لە ئەمرۆی کۆماری ئیسالمی ئێران دا کرد.ناوبراو باسی ئەسید پاشی، یاسای ئەمر بە مەعروف و نەهی لە منکر کرد کە بەو شێوەیە رێگای بۆ تووند وتیژی دژ بە ژنان خۆش

کردوە.پرسیارو بە بەشداربووان لە کۆمەڵێک سمینارەکەدا درێژەی لە تێبینییەکانیان بەشدسارییان لە باسەکەدا کرد کە دواتر لە الیەن خاتوو

گواڵڵە شەرەفکەندی یەوە واڵمیان درایەوە.پشتیوانی سەنتری لەسەر سترۆم سیڤ دووهەم، کۆرگێری لە ژنان گرفتی سەر لە وردی بە و کرد پێشکەش باسێکی ژنان لە واڵتی نۆروێژ دوا. دوایین کۆرگێر، ئینگویل لووندە، لێکۆڵەر لە بواری گیروگرفتەکانی و ژنان خەتەنەی لەسەر باسێکی ئافرەتان، خەتەنەی قسەی کرد. ناوبراو لەم پێوەندییەدا باس ئەو گرفتانەی کرد کە ژنان

لەبواری جسمی و رووحیەوە کە دوای خەتەنەکردن تووشی دەبن.

به رێوه چوون ی سمینارێک به بۆنه ی 25 ی نۆڤامبر له الیه ن یه کیه تیی ژنانی دێموکراتی کوردستانه وه

بەرێوەچوونی سیمناری رۆژی بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی دژ بە ژنان لە نۆروێژ بەرێوەچوو

بەبەشداریی شاندێکی حیزبی دێموکراتی کوردستان لە گه الوێژدا فێستیڤاڵی هه ژده هه مین کردنەوەی ڕێوڕەسمی کاروباری ئەو فستیڤاڵە ئەدەبییە لە شاری سلێمانی دەستی

پێکرد.

شاندێکی حیزبی دێموکراتی کوردستان بە سەرپەرستیی حیزبی ناوه ندیی کۆمیته ی ئه ندامی مەهدەوی، کەریم کاک حیزب پێوه ندییه کانی به رپرسی کوردستان و دێموکڕاتی فێستیڤاڵی هه ژده هه مین لە بەشداری سلێمانی شاری له كۆبانێ، و »شه نگال دروشمی له ژێر کە کرد گه الوێژدا ته وار هۆڵی له ئازادی« ئاسۆی به ره نگاری و سه نگه ری

بەڕێوە دەچێ. شایانی باسە کە فێستیڤاڵی که 5 رۆژی خایاند کۆمەڵێک لێکۆڵینەوەوە چیرۆک و و شێعر وەک ئەدەبی بابەتی

هەروەها هزری و رووناکبیری پێشکەش دەکران.

بەشداریی شاندێکی حیزبی دێموکراتی کوردستان لە ڕێوڕەسمی کردنەوەی

هه ژده هه مین فێستیڤاڵی گه الوێژ

له کورته یه ک خۆشه پێمان سه ره تا له یالخ: عه لی بکه یت؟ باس بۆخوێنه رانمان خۆتت هونه ریی ژیانی

له که یه وه به جیدیی چاالکیی ئه ده بیت ده سپێکردوه ؟ــۆی ئــەو بــە هـ ــیــمــەوە ــەمــەنــی 1٣-14 ســاڵ لــە ت ــەر هـکتێبەکوردیانەی لە ماڵماندا هەبوون، بە خوێندنەوەی کوردی کوردستانی بۆ و تایبەت چوارێنەکانی خەیام بە ڕاهاتووم و گۆڤاری سروە بە دواتر تێکردووم. کار زۆریــان هەژار دواتریش بە مەهاباد ئاشنا بووم. ساڵی 8٦ کۆمەڵە شێعرێکم بە ناوی »یەکەم ئەوین و دوانیشتمان« لە چاپ دا و ئێستاش دووهەم بەرهەمم ناردووە بۆ ئیزننامەی ئیڕشاد بە ناوی » منیش ڕادێم بە بێتۆیی«. ناوەناوەش کاری وەرگێڕانی شێعر و کتێبیش دەکەم و ئێستاش ماوەیەکە لەسەر مامۆستا هەژار

دەنووسم.

جیاجیای بــواری چه ند له به رێزت له یالخ: عه لی شێعرو هۆنینه وه ی ــوو وه ک هه ڵسووڕی ئه ده بیاتدا وه رگێرانی ئه ده بی ولێکۆڵینه وه ی زمانی، به ڕای جنابت نووسه رێک ئایا گرێدراون؟ به یه ک ئه ده بییه کان ژانره

ده توانێ له چه ند بواردا سه رکه وتووبێ؟ئەدەبیات جیاواز، بیروهەستی لە ئاوێتەیەکە ژیان کە ژانرگەلی جۆراوجۆر لە ئاوێتەیەکە هونەریش بە گشتی و دنیا کە چاخەدا لەم تایبەت بە هەیە پێوەندیان پێکەوە کە لە بتوانێ نووسەرێکیش کە ئەوەی بچووک. دێیه کی بۆتە و توانایی بۆ دەگەڕێتەوە بێت سەرکەوتوو ــواردا ب چەند

تایبەتمەندییە تاکەکەسییەکانی خودی نووسەرەکە.عه لی له یالخ: وه کوو که سێک که ئه زموونی وه رگێرانی کاری له ده بینی وگرفتێک ئاسته نگ هه یه ،چ شێعرت به مه هه یه که وه رگێرانی ئایا بڕوات وه رگێرانی شیعر؟ مه به ستم شیعر! خودی له جه فاکردنه جار زۆر شێعر ئه وه یه یان به هۆی ناشاره زایی وه رگێڕه که یان جیاوازیی شێعرییه کان وه رگێڕانه جار زۆر فه رهه نگی و زمانی سه رکه وتوو نابیندرێت، جه نابت چۆن له م پرسه ده روانی؟وەرگێڕان بــەاڵم زۆرە گەلێک وەرگــێــڕان کــاری گرفتی جەفاکردن نییە لە دەق و بە کارێکی نەلواو و نەکراوی نازانم. شێعرگەلێک هەن کە چێژەکەیان لە بیچم و هێمی زماندایە، ئەوانە بەڵێ بۆ وەرگێڕان ناشێن، بەاڵم زۆربەی شێعرەکان تێگەیشتنی ئەمانەن:1- وەرگــێــڕان قۆناغەکانی نین. وەهــا

دۆزینەوەی وشە -2. دەقی سەرەکی لە تەواو و دروست پەند و زاراوەکــانــی هاوتا - کە شێوازی و دەســتــەواژە و هەڵبژاردنیان- شێوەی لەسەر دەبێت کاریگەری وەرگێڕان بە دەســتــەواژانــە و وشــە ئــەم پاراستنی و ڕاگوێستن -٣شێوەیەک کە کێش و مۆسیقای دەروونی و بیچم و هێمی شێعرەکە هەڵبگرێ. ئەگەر وەرگێڕانێک نەیتوانیوە سەرکەتوو لەم یەکێک لە بۆ گرفتێک کە بێت هۆکارەکەی دەگەڕێتەوە

سێ قۆناغەدا پێش هاتووە.

وه رگێڕان، مه سه له ی له سه ر هه ر له یالخ: عه لی وته یه ک هه یه که وه رگێڕان وا چاکتره که دوو الیه نه بێت. ئه ده بی هونه ری له ئێمه پێویسته که ڕاده یه به و یان گه النی دیکه له ریگه ی وه رگێرانه وه ئاشنا ببین،هه ر به و ڕاده یه ش بگره زیاتره ده بێ ئه ده ب و شێعری کوردییش به نه ته وه کانی دیکه بناسێنین.له م باره وه چه نده کار کراوه ؟ئەم دوو کارە لێک جودان و پێکەوە پەیوەست نین. هەست بە هیچ الوازییەک ناکەم لە بواری وەرگێڕان لە کوردی ڕا بۆ زمانێکی دیکە و پێم وایە تا ڕادەیەکی باشیش ئەم کارە کراوە

بە تایبەت لە کوردی ڕا بۆ فارسی.شێعریت. به رهه می خاوه نی به رێزت له یالخ: عه لی دووبه یتیت، دانانی به سه رقاڵی که ئه مه به تایبه تی نوێی شێوازی هۆگری شاعیران زۆربــه ی ئه مرۆکه له به رێزت وه کوو که سانێک نه هێنانه ی واز ئه م شێعرین، به یتی...هتد( دوو وه کوو)غه زه ڵ، کالسیکه کان قاڵبه له یان نه بوونیان له کردنه بۆشایی به هه ست به جۆرێک

هه ر ویست و حه زی خۆتانه ؟ یەکەم حەز و ویستی تاکەکەسی خۆمە و دووهەم لەبەر هەست بە بۆشایی کردن و سێهەمیش لەبەر ڕەچاوگرتنی ئەم خاڵە گرینگەیە کە: شێعر، چەشنی ئاوە کە سەرچاوەی ژیانە بیر نوێترین ناگونجێت. دیاریکراودا چوارچێوەیەکی لە و دەکرێ لە کۆنترین بیچمدا دەربکەوێ و کۆنترین بیرۆکەش دەتوانێ لە نوێترین بیچمدا وەڕێبکەوێ. بنەما سەرەکییەکانی شێعر بە بڕوای من ئەوانەن: بیر، هەست، خەیاڵ، زمان، بیچم کە ئەوانە دەسووڕینەوە بە دەوری شێعرێکدا و ڕادەی دوور و نزیکیان بە ناوەند لە هەر شێعرێکدا جیاوازە و کێش و مۆسیقا و قەریحە و ئەزموون بە مەودایەکی دوورتر دێنە تازە شێعریش تازەکرێنەوە بنەمایانە لەم هەرکام ئــاراوە.

بوونی تاقانە ئەویش هەیە دیکەشم بڕوایەکی دەبێتەوە. بیچمە بۆ شێعرێکی تایبەت. جاری وا هەیە باشترە هەست و خەیاڵێک بخرێتە چوارچێوەی کێش و سەروا و جاری واش هەیە باشترە بیچمێکی نوێی بۆ دابڕێژرێ کە پێوەندی هەیە

دیسان لەگەڵ تواناییەکانی نووسەر.کومه اڵیه تییه کان تۆره له جار زۆر له یالخ: عه لی وه کوو فیسبووک، که هه ڵێکی ره خساندووه که به رهه می قه ڵه م به ده ستانی چینی تازه کارو الو بکه وێته به ردیده ی به کــورد نووسه ری هێندێک که ده بینین خوێنه ران. لێده کرێت گله ییان که ده نــووســن، شێعر فارسییش ئه یژن: ئێمه ره نگه به فارسی بنووسین به اڵم فیکریه تمان کوردییه و،هونه ر زمان ناناسێت و ته نانه ت ده مانهه وێت ئه وان)فارس( به گوێ ده نگی خۆمان له ریگه ی زمانه وه پاساو یان دروسته ؟ کارێکی به الوه ئه مه ت بگه ینین..

هێنانه وه یه و به سووک زانینی زمانی کوردییه ؟ڕۆبنێی ڕاستەوخۆ وەاڵمێکی ڕاشکاوانە بێ گەرەکت ناکرێ....بە ڕاستی کارێکی گرانە. هەم کەڵکی هەیە و هەمیش زیان، بەاڵم وا وێدەچێ کە زیانەکانی زیاتر بن. ئێستا تەنیا بە سەرچڵی ئاماژە بۆ کەڵک و زیانەکان دەکەم: دەکرێ بەم شێوەیە خێراتر دەنگی خۆمان بە درواسێکان ڕابگەیێنین کە هەڵبەت ئەوە وریایی و لێزانی و زاڵبوونێکی زۆری پێدەوێ ئاگاداربوون تایبەت بە و دا زمانەکە دوو هــەر ســەر بە لە تۆ خوێندنەوەی چۆنێتی و خۆت نەتەوەی خواستی لە ئەمانەن:1- زیاترە کە زیانەکانی بەاڵم بیانییەکانەوە. الیەن زمانەکەی خۆت پشتگوێ دەخرێ.2- ڕەنگە ئەم کارەی تۆ ئەم دەکرا کە وەڕێبخا بیانیدا زمانی لە ئەدەبی شەپۆلێکی شەپۆلە بۆ زمانەکەی خۆت بێت.٣- ئاستی فام و مشووری بەو و ــەزێ دادەبـ خــۆت گەلەکەی نیشتمانی و نەتەوەیی ڕادەیــەش ئی گەلەکەی تر وەسەر دەخــەی....جــاری وا هەیە و دەخــات وەپــاش زیانەکە کەسێ زۆرە هێندە قازانجێک جاری واشە ئەم قازانجە هێندە بچووکە کە بە نیوەزیانێکیش و بکەین مێژوویش هەڵسەنگاندنێکی دەتوانین دەبژێردرێ. بپرسین ئایا تا ئێستا بە فارسی و عەڕەبی نووسینی کوردان

کەڵکێکی ئەوتۆی لێکەوتۆتەوە؟

بیر وه خه ریکی ماوه یه که به رێزت له یالخ: عه لی ئه ده بی زمانی کردنه وه ی شێ و هێنانه وه ولێکۆلینه وه

وهونه ریی مامۆستا هه ژاری مۆکریانیت، چ شتێک بۆته ئه م خۆ ماندووکردنه ، یان چ که موکوریه ک له هۆکاری له به رچاوگرتنی به که ده بینی کوردیدا ئه مرۆی زمانی هه ژار، مامۆستا وه کوو که سانێک زمانوانی ژێرخانی

قه ره بوو ده کرێته وه؟جێنەکەوتووە.... ئێمەدا لەناو باشی بە هــەژار

زمانی هەژار، چوارچێوەی پتوون و پتەوی ئێستای زمانی بەرتەسکی باسی و قسە گەلێک لەبەر هــەژار کوردییە. حیزبی و سیاسی پشتگوێ خراوە و وەبن سێبەری هەندێک کەسایەتی دیکە کەوتووە کە نە وەک ئەو شارەزای زمان و بڕوای بە ئەو. ئاستی دەگاتە نە شێعریان و بوون ئەدەب هەژار دەڵێن کەس هەندێک کەموکووڕییە. بێ هــەژار من ئەدیب بووە و شاعیر نەبووە یان هەژار شێعری الوازە یان ئەوانە بێ بنەمان، قسەی ئەوانە نییە، بەرز هەستی هەژار، چوارێنەکانی دەنا نەیانناسیوە و نەخوێندۆتەوە هەژاریان کە دەزانین و ئاشکرایە هەموومان بۆ خەییام هەژارانەی دەتوانێ نەبێت چۆن لێهاتوو کابرا خۆی شاعیرێکی ئەگەر نەبوونی لەبەر داخەوە بە بێت؟ لێهاتووی شێعر وەرگێڕی میدیا و مەدرسەی ئازاد و خۆماڵی ڕستە و وشە و قسەکانی هەژار نەکەوتوونە سەر زاری خەڵک و نەبوون بە زاراوە و بۆ دەخەمڵێنم هەم بۆ کوردستان وەک گوڵستان پەند. من

فێربوونی کوردی و هەمیش کوردایەتی.

شێعروئه ده بی پرسیار دوایین بۆ له یالخ: عه لی کوردستان دیکه ی پارچه کانی نیسبه ت به ــه اڵت رۆژهسه ره ڕای ئه و هه موو به ربه ست و له مپه رانه که له سه ر رێ قه ڵه می کوردی دا هه یه له ئیران، به رێزت چ له ئاستێکدا

ده یبینی؟وایە پێم من تەنگانەدا لە ئەدەبیات بــاش؛ زۆر لە پێشکەوتنەی ئــەو وایــە پێشم دەکێشێتەوە. خۆ باشتر لە باشوور بەدی لە شێعری کوردیدا ڕۆژهەاڵت ڕوویداوە ناکرێ... نووسەرانی ڕۆژهەاڵت زۆر زیاتر سەرنجیان داوەتە

کێشەی زمان لە شێعردا.زۆر سپاس له به رێزتان

به هیوای سه رکه وتنی زیاتر،.

ژماره : ٦٤٥

١٥ی سەرماوەزی١٣٩٣

٦ی دێسامربی ٢٠١٤

وتووێژی به شی ئه ده ب وهونه ری رۆژنامه ی کوردستان

له گه ڵ نووسه رو وه رگێرولێکۆڵه ری ئه ده بی »م. ئاران« له رۆژهه اڵتی کوردستانەوە

هۆكارەكەی چیە؟وەرگــێــڕانــی كـــاری ئاباڵخی: د.ئەحمه د وشە بە وشە و ڕستە بە ڕستە مەگەر هەر بۆ فەرهەنگ دەست بدات. من بۆ خۆم لە وەرگێڕاندا نووسەرەكە ــاوەڕی ب و بیر ئەوەیە مەبەستم لەبەر سیاسیدا، بابەتی لە بەتایبەتی بگەیەنم ــارم بــەســەر وشــە و ڕســتــەوە نییە، ــەوە چ ك ئتەنانەت خاڵ بەندیەكانیش ئەگۆڕێت، جاری وا هەیە من لەكاری وەرگێڕاندا تووشی ئەوە بووم دێڕ دوو دێــڕێ بە سەرەكی وشەیەكی تەنیا بەباشی بتوانم خوێنەر تا بكەم لێ گوزارشتی نووسەرەكەش مەبەستی لە و بگات تێ لێم بگات. ئەمە بۆ خۆی ئامانجی كاری وەرگێڕانە. هەیە وا ــاری جـ ــردووە ــ ك وای ئــەمــەش هــەر كەچی وەرئەگێڕیت الپەڕیی نیو پەرەگرافێكی ــەو جــۆرە ــەك یــا زیــاتــر ئــەگــرێــتــەوە. ئ ــەڕەی الپوەرگێڕانە )واتە وشە بە وشە یا ڕستە بۆ ڕستە( یا فەرمانگەیەك ناونیشانی تابلۆی بۆ تەنانەت هەندێك نموونە بۆ هەر نابێ. كۆمپانیایەكیش لەو وەرگێڕانانە وەرئەگێڕدرین زیاتر بۆ پێكەنین الحكومیە« المبیعات »مصلحە ئــەوەی وەك كراوە بە »بەرژەوەندیی فرۆشتنی میری«. ئەمە نازانم یانی چی؟ »میری« ئەفرۆشرێت؟ ئەبوایە بكرایە بە »دەزگای فرۆشتنی سەر بە میری«، یا میری«، بە تایبەت فرۆشتن »دەزگــای یان بەهەر شێوەیەكی تر گوزارشتی لێ بكرایە، یان االولی« الباگنیە »وحــدە نەخۆخشخانەكان لە دەبــوو كە یــەك« هەناوی »یەكەی بە ــراوە كنموونە بۆ بنووسرابایە. جوان كوردییەكی بە یان یــەك«، ژووری هەناو »بەشی بكرابایەتە »بەشی یەكەم بۆ نەخۆشییەكانی هەناو«. بەم جۆرە ئەمە جیاوازی وەرگێڕانی وشە بە وشە، دوورت مەبەست لە كە بە ڕستەیە یان ڕستە

ئەخاتەوە و وەك پێویست نایەت بە دەستەوە.ــە بـــواری ــان دوكـــتـــۆراتـــان ل ــزت ــەڕێ بیەكێك بوارەش ئەم ژمیریاریدا وەرگرتووە. لەو بوارانەیە كە كورد كاری تێدا نەكردووە و تەنیا چەند كەسێك هەوڵیان داوە كە تێرم كوردی، بە بكەن بوارانە ئەو زاراوەكانی و و تێرم ئــەو ــەی زۆرب دەبینرێ ئــەوەنــدەی دەبرێن بەكار بوارەدا لەو كە زاراوەگەلەی وشەی داتاشراوی كوردی نین و لە زمانەكانی دیكە وەرگیراون. دەمەوێ بپرسم بۆ بەڕێزتان لە بوارەكەی خۆتاندا وەرگێڕانتان نەكردووە

كە كورد زۆری پێویست پێیەتی؟زانستییەكان زمانە ئاباڵخی: د.ئەحمه د و ئـــەنـــدازیـــاری كــیــمــیــا، ــاری، ــریـ ــیـ ژمـ وەك هەر كـــوردی. بە بكرێن نین ئاسان پزیشكی عەبدول« »جــەمــال بەڕێز مامۆستای چەندە فەرهەنگێكی كیمیایی داناوە، بەاڵم لە كتێبەكاندا زانستین كە هەیە زاراوە و دەســتــەواژە زۆر كوردیدا زمانی لە بەرانبەریاندا لە هێشتا و ــەبــێ وەرگـــێـــڕ خــۆی ــە ئ ــۆی وشـــەمـــان نــیــیــە، بوشەی بۆ دابتاشێ، كە ئەمەش ئاشنا نابێت بە ژمێریاران یا پزیشكان یا ئەندازیاران. هەر وەك ژمێریاریدا الی زمانی لە بچووك نموونەیەكی ڕاستی حسابێكی ژمێریاری پێی ئەوترێ »من« یا«مدین« و الی چەپیشی پێی ئەوترێ »الی« یا »دائن« كە ئەم مەدین و دائنە قەرزار و قەرز دەر نین بەمانای ژمێریاری تاكو بە كوردی لە بەرانبەریان دابنرێت. دەتوانین دەیان نموونەیەی لەم چەشنە باس بكەین. ئەمانە هەموو گرفتن و هاوئاهەنگی بە زمانەوانی دەزگایەكی پێویستە بە بكەن زانستیانە زاراوە ئــەو كۆدەنگی و كوردی و بانگەشەی بۆ بكەن و بە گوێی خەڵكی لە خەڵك، خەڵكی لێرەدا مەبەستم بكەن. ئاشنا

ئەوە دوای ئەوجا وخوێندكارانە. زانكۆكان وەرگێڕەكان ئەتوانن كاری لەسەر بكەن و پشت ببەستن، زمانەوانییە دەستە ئەو بڕیارەی بەو چونكە ناكرێ هەر كەسە و یا هەر وەرگێڕەو بە ئارەزووی خۆی وشە بۆ ئەو زاراوانە داتاشێ نەبوون حاڵی لێك و زمانەوانی گێژاوێكی و

دروست ببێت.و گلەیی وەرگێڕەكان لە ژمــارەیــەك كردنی مامەڵە چۆنیەتی لــە ڕەخــنــەیــان باڵوكردنەوە و چاپ و وەرگێران دەزگاكانی هەیە، ئێوە چۆن دەڕواننە چۆنیەتی مامەڵە و وەرگێڕەكان لەگەڵ ناوەندانە ئەو كردنی

دەقەكانیان؟ــانــەی دەزگــای ئـــەو ئاباڵخی: د.ئەحمه د پسپۆڕی نــەك تێدایە، فەرمانبەری كەسانی بە و نەبێت تریان كــاری هیچ كە وەرگــێــڕان لێ وای ئێستا بن. بەرنامە خەریكی وەرگێڕان ــارەزوی ئ بە و خۆیان بۆ خەڵكی كە هاتووە بەو ئــەدرێــت و وەرئەگێڕنەوە بابەت خۆیان دەزگــا و نــاوەنــدانــە بۆ چــاپ و بــاڵوكــردنــەوە. ئــەیــدەنــە كەسێكی یــا ئــەچــنــەوە، پــێــدا یــا ئیتر دەرەوەی دەزگاكەیان بۆیان پێدا بچێتەوە، ئەوە بابەتێكی دیكەیە. دیارە لە الیەكیشەوە ئەوانیش ناهەقیان نییە و كەموكورتی زۆرە و نەپالنێكی بوددجە نە و لەبەردەمایە ئاشكرایان و ڕوون بێ. وەاڵمـــدەر كە هەیە ــان وای ودەرماڵەیەكی كەموكورتیش لەوانەدا بە دوای خۆیدا تەگەرە و ئاستەنگ دروست ئەكات، ئەگەر من بەرپرسی خۆم و هەبێ دەستەاڵتم و وابــم دەزگایەكی بەرنامەڕێژی بكەم و خۆم خەڵكی بۆ دابمەزرێنم و پارەشم لەبەردەستدا بێت، ئەو كاتە كۆمەڵێك وەرگــێــڕی بــاش بە مووچە و دەرمــاڵــەی باش دیكە كاری وەرگێڕان لە جگە كە دائەمەزرێنم

بە بـــاش و پالنێكی پــێــی ــە ب ئــەوســا ــەن. ــەك ندانسقە كتێبی دەیان شارەزا كەسانی ڕاپرسی ئینگلیزی، وەك دیكەوە زمانەكانی لە نایابم و عەرەبی، فارسی، فەرەنسی، ئەڵمانی، توركی و... هەڵئەبژارد و بەپێی تایبەتمەندی وەرگێڕەكە لە زمانەكاندا دابەشم ئەكرد بە سەریاندا و ماوەم بۆ دیاری ئەكردن كەلە ماوەی ئەوەندەدا وەك ئەركێكی فەرمی ئەبێ تەواوی بكەن و چاپخانەی و نەخشەسازی و دیزاین بە و ئەنا دا باشم تــرەوە پێداویستییەكانی هــەمــوو و تایپێست باشترین كارم دەكرد و لە ساڵێكدا الیەنی كەم پەنجا كتێبی باشم ئەخستە بەردەستی خوێنەران ئەكرد. دەوڵەمەند پێ كــوردیــم كتێبخانەی و و بەڕێوەبەران بۆ نییە تانە ئەیڵێم من ئەمەی فەرمانبەرانی ئەو دەزگا و ناوەندانەی وەرگێڕان وچــاپ و بــاڵوكــردنــەوە و لــەو روانــگــەوە قسە ئەو نــاكــرێ. پێ منیان وەك ــەوان ئ كە ناكەم بخرێتە ئەكەم باسی كە داراییەی و دەسەاڵت ئەوانیش بــڕوایــەدام لــەو ئەوانیش بەردەستی لە ڕوویــەكــەوە، لە ئەمە ئەكرێت. پێ ئەوەیان ڕوویەكی ترەوە ئەوانیش ستانداردێكی ڕێزمان و ئیمالی كوردیان لەبەر دەستا نییە كە هەموو دەزگاكان لەسەری ڕێكەوتبێتن و پێڕەوی بكەن، لەبەر ئەوە هەرچەندە گلەیی هەبێت، ئەوانیش لە

وەاڵمدا بیانووی خۆیان هەیە.بە گشتی چۆن دەڕواننە بازاڕی وەرگێڕان وایە پێیان كەس هەندێ دا، كوردستان لە وبەریی بێسەر و گەردانی پاشا لە جۆرێك باڵی بەسەر ئەم مژارەدا كێشاوە، ئێوە چۆن

دەڕواننە ئەم بۆچوونە؟د.ئەحمه د ئاباڵخی: پێم وایە لە وەاڵمەكانی پاشا ــەو ئـ ــەر سـ خــســتــە تیشكم پــێــشــوودا گەردانییە. بەدەر لە دەزگاكانی وەرگێڕانیش ئەو

پاشاگەردانی و شپرزەیی و بێسەروبەریەی بە وەرگێڕانەوە هەیە، پێوەندیی بە وەرگێڕەكانەوە و ئینگلیزی فــارســی، زمانی وەرگــێــڕی هەیە، عەرەبی ئەناسم بۆ ماوەی پانزە دەقیقە ناتوانێ لەگەڵ فارسێك، یان ئینگلیزێك و یان عەرەبێكدا نییە، شــارەزا بەرانبەر زمانی واتــە بكا، قسە كەچی كتێب لەو زمانانەوە وەرئەگێڕێتەوە سەر ــان و ســەدان هــەر گەلێك دەی كـــوردی. زمانی وەرگێڕانی ناكرێ و تێ دایە كنایەی و ئیدیۆم وشــە بــۆ وشــە، واتــە تــەرجــەمــەی حــەرفــی بۆ ئەكەن وەرگێڕان كاری ئەبینی كەچی بكرێت، هەڵەی كەوتوونەتە وەرگێڕانە لەو زۆریــش و واوە كە بووەتە مایەی گاڵتە جاڕی و دەماودەم خەڵكی بۆ یەكتری ئەگێڕنەوە كە فاڵن وەرگێڕ بەرانبەر فاڵن ڕستە یان فاڵن وشە بە كوردی وای نووسیوە. نموونەی زۆرم الیە گەر بیانڵێم لێمان ئەناسنەوەو خۆیان كاری وەرگێڕەكان تــەواوی بــە ئــەبــن، بۆیە وەرگــێــڕ ئەبێ زویــر بــێ، ئەوسا ــەردوو زمــانــەكــەدا زاڵ بــەســەر هـ

ئەتوانێ كاری وەرگێڕان بكات.دۆخی ئەوەی بۆ هەیە پێشنیازێكتان چ و بكات گەشە كــوردســتــان لــە ــڕان ــێ وەرگ

كەموكوڕییەكانی كەمتر بێتەوە؟ئەوەیە من پێشنیاری ئاباڵخی: د.ئەحمه د دەزگــای ڕۆشنبیری ــی وەزارەتـ و حكوومەت تایبەت بە وەرگێڕان دروست بكات و كەسانی كارامە و بە توانای تێدا دابمەزرێنن و ئەوانەشی لە دەرەوەی ئەو دەزگایە، كاری وەرگێران كە ئەنجام ئەدەن بەرهەمەكانیان لێ وەربگیرێت و لەالیەك تا شــارەزا و پسپۆڕ كەسانی بدرێتە بــە زمــانــەكــەیــدا بــچــنــەوە و لــە الیــەكــی تریش و وەرگێڕاوەكەدا دەقە لەگەڵ بكرێ ــەراورد بپاداشت و چاپكرێ بۆیان بوو پەسەند ئەگەر رێگاش پێویستە بدرێن. هان زیاتر و بكرێن ببێ تێپەڕ وەرگێڕاو سەقەت بەرهەمی نەدەن و لە هەمان كاتیشدا دەستورێك و ڕێزمانێك و ئیمالیەكی ستاندار و یەكگرتوو هەبێ و پێڕەوی بكەن و كارەكان هەمووی بە بەرنامە بكرێت.

درێژەی:

د.ئەحمەد ئاباڵخی: زمانی كوردی زمانێكی پاراوە بۆ وەرگێڕان و دەتوانێ خۆی لەبەكار هێنانی وشەی نامۆ بپارێزرێت

رۆژنامەیژماره : ٦٤٥ ١٥ی سەرماوەزی ١٣٩٣ ٦ی دێسامربی ٢٠١٤ فێمینیستی10

وەرگێڕانی نــێــوان ــاوازی جــی كە ( چیرۆك و شانۆیی دەقێكی لەگەڵ ئەدەبین( دەقی هەردووكیان بیری بــواری لە دەقێك وەرگێڕانی ــارت لەسەر چــەپــدا كــە بــەڕێــزت كوەرگێڕانی دایــە؟ چی لە ــردووە، ك

كامیان بە دەستەوەتر و ئاسانترە؟پرسیارێكی ئاباڵخی: د.ئەحمه د بــوارەی كە كاری زۆر بە جێ یە، ئەو ــەكــەیــت، جــگــە لە وەرگــێــڕانــی تــێــدا ئلە زمانەكەدا هـــەردوو لە شــارەزایــی شارەزایی بە پێویستی بابەتەكەشدا وەرئەگێڕێت، شێعرێك كەسێك هەیە. ــێ پــرەنــســیــپــەكــانــی شێعر ــزان ئــەبــێ بشێعری وێنەی )وەك چییە؟ نووسین

و مۆسیقای شێعری و زمان پاراوی(. دوو هەرچەندە شانۆنامە و چیرۆك تێاندا كاركردن بەاڵم ئەدەبین، بابەتی جیاوازە، بۆ نموونە شانۆنامە بریتیە لە گفتوگۆی نێوان كارەكتەرەكان كە زۆر لە زمانی جار زمانی گفتوگۆ جیاوازە كۆتایی پێویستە هــەروەهــا نووسین، وەرگرتنەوە، كەسێك، قسەی هێنانی یان وەاڵمدانەوەی كارەكتەری بەرانبەر تایبەتمەندی چیرۆكیش بكرێ. ڕەچاو خۆی هەیە، وەك دیالۆگە ناوخۆییەكان و سەردێڕی ڕووداوەكان و زۆر شتی چیرۆكێكدا لە ڕەنگە نموونە بۆ تــر، و ئــەدوا خۆیەوە لەبەر ... ( هاتبێت: بیری لە ڕابردووی خۆی و خێزانەكەی

لــە شانۆدا ــڕە دێ ئــەم .)... ــەكــردەوە ئناتوانێ كاراكتەر چونكە نانووسرێ، بكات. جێبەجێ ئـــەوە شــانــۆ لــەســەر لەبەر خۆیەوە ئەدوێ و بینەر گوێی لێ نابێ یا بینەر چۆن و بە چیا بزانێ ئەو بیری لە ڕابردووی خۆی و خێزانەكەی ئەكاتەوە. بەشی دووەمی پرسیارەكەت لــەگــەڵ بابەتی ــاوازی ئــەمــانــە كــە جــیو ــەواژە دەســت زۆر چییە؟ سیاسیدا سیاسیدا بابەتی لە كە هەیە زاراوە و نییە ئەدەبیدا بابەتی ولە بەكاردێ هەیە. زانیارانە بەو پێویستی وەرگێڕ دەنا وەرگێڕ زۆر بە ئاسانی ئەكەوێتە هەڵەوە و ناتوانێ پەیامەكە بە دروستی لە زمانی سەرچاوە بۆ زمانی مەبەست

ئەو هــەمــوو پێیە بــەم ــتــەوە. بــگــوازێــاری وەرگــێــڕانــی تێدا بــوارانــەی كــە كشارەزایی وەرگێڕ پێویستە ئەكرێ، ناتوانم مــن نموونە بــۆ هەبێت. تێدا ماتماتیك یــان كیمیا لەسەر بابەتێك ــم لــەو ــارەزایـ ــڕم، چــونــكــە شـ ــێ ــگ وەربنییە كە دەقێكی ئاستەدا لەو بوارانەدا

پێ بكەم بە كوردی.خۆشتان بۆ وەرگێڕان لە جیا یەكێك هەیە. بەرهەمتان كۆمەڵێك شێعری كۆمەڵە بەرهەمانە لــەو « چاوەكانت و نێرگز و بەهار «كە جەنابت بپرسم ــەوێ دەمـ ــە، ـشێعرت بۆ ئەی هەیە، شێعریشت كوردی؟ زمانی سەر وەرنەگێڕاوەتە

ــان لــە بــنــەڕەتــدا ئــێــوەش وەك یلەگەڵ دیكە ڕای خاوەن ژمارەیەك

وەرگێڕانی شێعردا نین؟دەق دەقــاو ئاباڵخی: د.ئەحمه د شێعردا وەرگێڕانی لەگەڵ من ــە، وایشێعریشم هەندێك هــەرچــەنــدە نــیــم. وەرگــێــڕاوە و باڵویشم كــردووەتــەوە. »نزار چــوار شێعری تا وێنە سێ بۆ كــوردی. شێعر بە كــردووە قەبانی«م خەیاڵێكی چڕی شاعیرە كە ناكرێ سەد لە سەد خەیاڵەكەی من وەك شاعیرەكە بێت. من بۆ خۆم لە نووسینی شێعردا لەو نیم ڕازی و نیم ــوو ســەركــەوتشــێــعــرانــەی كــە نــووســیــومــن، بـــەڕای ناتوانێ نەبێ شاعیر كەسێكیش من شێعر وەربگێڕێت. دەبێ ئەوەی شێعر و تام لە پارێزگاری وەرئەگێڕێتەوە چێژی دەقە شێعرییە وەرگیراوەكە بكا.

زۆر جار لەگەڵ هاوڕێ ڕەخنەگرەكانم كە شێعرێكی بێ تام و چێژ ئەخوێنینەوە وەرگێڕراوە«. شێعری ئەڵێین:«ئەڵێی بە ــت ــڕی ــێ ــەگ وەرئ شێعر ــە ك ــە ڕاســتگەیاندنی لــە پــارێــزگــاری ئامانەتەوە ئــایــدیــای شــاعــیــرەكــە ئــەكــەیــت، بــەاڵم و تام لە پارێزگاری بتوانی زەحمەتە

چێژەكەی بكەیت.وەرگێڕاندا لە ــرێ دەك هەست وشە « وەرگێڕانی شێوازی زیاتر بەكار « ڕستە بە ڕستە و وشە بە دێنن و خۆتان لەو شێوازە وەرگێڕانە دەق ناوەڕۆكی كە دەگــرن دوور بە و وەردەگـــرێ سەرچاوە زمانی لە دایدەڕێژێتەوە. مەبەست زمانی بە بە بەرانبەر تێڕوانینەتان ئەم ئایا وایە ئەگەر قبووڵە؟ وەرگێرانەكانت

د.ئەحمەد ئاباڵخی:

زمانی كوردی زمانێكی پاراوە بۆ وەرگێڕان و دەتوانێ خۆی لەبەكار هێنانی وشەی نامۆ بپارێزرێتبەشی دووهەم و کۆتایی ئا: مادح ئەحمەدی

كوردستان لە وەرگێڕان ئەزموونی ئاماژە: هەر بەرەوڕوویە. كەندوكۆسپ كۆمەڵێك لەگەڵ كەس لە روانگەیەكەوە دەڕوانێتە كەندوكۆسپەكان و خوێندنەوەیان بۆ دەكات. رەنگە كۆی روانگەكان بتوانن یارمەتیدەر بن لە دۆزینەوەی رێگا چارەی پێویست بۆ كەمكردنەوەی كەموكۆڕییەكان. ئەوەی لە كوردستان لە پانتای وەرگێڕان و زماندا دەبینرێ لە ڕووی مەعریفییەوە كاریگەریی نەرێنیی داناوە و ئاڵۆزییەكی دروست كردوە كە زۆر كەس پێیان وایە ئەم ئاڵۆزییە سروشتییە و بێژنگی رۆژگار بەرهەمە و نـــاوازە بەرهەمە و الوە ئەخاتە خراپەكان باشەكانیش بۆ هەمیشە ئەمێننەوە. بەپێچەوانەی دۆخە ئەم وایە پێیان كەسانێكیش بۆچوونە ئەم الیەنە و پالنییە بێ و بێسەروبەرەیی بەرهەمی پێوەندیدارەكان بە بەرپرسیار دەزانن. لە پێوەندیی لە وەرگێڕان و زمــان بــواری گرفتەكانی لەگەڵ مەیدانەدا لەو كەسانەی ئەو پێویستە كوردستان

لە و بكرێ لەگەڵ قسەیان هەیە، ئەزموونێكیان ئەنجامی ئەم قسەو باسانەدا بەرەو ئەو ئاراستەیە بچین كە كەموكۆڕییەكان و گرفتەكان زیاتر بناسین و بە بەرچاڕوونی زیاترەوە هەوڵ بۆ كەمكردنەوەو نەهێشتنیان بدەین. دوكتۆر ئەحمەد ئاباڵخی جگە وەرگێڕانیشدا بــواری لە نووسین ئەزموونی لە بە كــردووە بەرهەمێكی چەند و هەیە ئەزموونی كوردی كە شانۆنامە و چیرۆك و هەروەها چەند خۆ لە چەپدا، هزری بواری لە دیكە بەرهەمێكی دەگرێ. بۆیە لە پێوەندیی لەگەڵ زمان و وەرگێڕان

و ئەزموونی وەرگێڕان، ناوبراومان دواندووە.لە ١٩٥٣ ساڵی ئاباڵخی« محەمەد »ئەحمەد شاری سلێمانی لەدایك بووە. خوێندنی ئامادەیی لە سلێمانی تەواو كردووە و دواتر چووتە بەغدا و لە زانكۆی ئەوێ درێژەی بە خوێندن داوە. هەروەها وەرگرتووە. دوكتۆرای ژمێریاریدا لە لۆبنان لە د.ئەحمەد ئاباڵخی جگە لە زمانی كوردی، شارەزایی

لە زمانەكانی عەرەبی و ئینگلیزیشدا هەیە و چەند وەرگێڕاوەتەوە عەرەبییەوە زمانی لە بەرهەمێكی خاوەن نووسینیش وەك و كــوردی زمانی سەر و نــووســراو بەرهەمە ســەرجــەم كتێبە. چەند ١ـ وەرگێڕان: لە: بریتین ناوبراو وەرگێڕاوەكانی نووسینی: ـ شانۆگەری ـ گۆدۆدا چاوەڕوانی لە ٢ـ مرۆڤە ترسناكەكان، كۆمەڵەی بكێت، سامویل ســووری نووسی چیرۆك نووسینی: چیرۆك، هاوڕێ ، بۆ نامەیەك ٣ـ ،« روفاعیە یاسین «كۆمەڵدا، لە ئافرەت ڕۆڵی ٤ـ لینین، نووسینی: كۆمۆنیستی، بێ و ئەلف ٥ـ لینین، نووسینی: هەڵسانەوەیەكی بەرەو 6ـ برژنسكی، نووسینی: سەرلەنوێ چەپ، نووسینی: كەریم مروە. نووسین: ١ـ بەهار و نێرگز و چاوەكانت ـ كۆمەڵە شێعر، ٢ـ لێكۆڵینەوەیەك دەربارەی خیام ـ لێكۆڵینەوە، ٣ـ

تەبایی، شانۆنامە

ل ١١

رۆئیا تلوعی

ــڕان لــه فــارســیــیــه وه : ســیــروان ــێ وه رگمووساپوور

ــێ شــك فــێــمــیــنــیــزەكــردنــی نــاســیــۆنــالــیــزم ببەدوای و نیە پیاوان بەدژی ڕاگەیاندنی شەڕ وەالنانی بەتەواوەتی پیاوان و دووپاتكردنەوەی دووالیەنەی ئەوەكە پیاوساالری بەسەر ژنانی هێناوە، نیە. بەاڵم گومان لەوەدا نیە كە لەگەڵ ــەڕوو ــ ڕووب نەریتییەكان پــیــاوە خــۆڕاگــریــی بیاڤی نیوەی ئەگەر ژنان خوازیاری دەبێتەوە. سیاسی و نیوە پۆستەكانی بڕیاردان بن، نەتەنیا بەڵكو نــەكــردووە، پــیــاوان لە زوڵمێكیان هیچ لەدەستچووی مافی گەڕاندنەوەی خوازیاری بە حەزی پیاوساالر جیهانی بێ شك خۆیانن. گەڕاندنەوەی مافی زەوتكراو نیە. هەربۆیە پێم وایە ژنان دەبێ لە قۆناغی تەعاروف و شەرمنی بەشێوەیەكی خۆیان داواكــاریــی و بن تێپەڕ ڕادیكاڵ بخەنەڕوو و لەسەری سوور بن. لەم حیزبەكانی ئەندامی ژنانی تەنانەت پێناوەدا مانگرتنی و خۆپێشاندان دەتــوانــن ئێستاش باوەرمەند پیاوانی پشتیوانی بە ئاشتیخوازانە بە مافی یەکسانی، لە بەردەم دەفتەری سیاسیی لەسەر پێداگریی و بخەن وەڕێ حیزبەكانیان داواكارییەكانیان بكەن. ژنانی نووسەر دەتوانن باڵو زانیاریی و بنووسن زیاتر بــارەوە لــەم

كەنەوە. ناسیۆنالیزم فێمینیزەكردنی گرنگە سەرەتا بكەینەوە ــی ڕوون و بكەین پێناسە بۆخۆمان ــن؟ ئەگەر ــاوی ــوێ ڕاوەســت ــەوردی لــە ك ــ كــە بناسیۆنالیزم لەباری تووندی و تیژی لە سفرەوە بە دە كە بەشێوەیەك بكەین، پلەبەندی دە بۆ و توندڕەوانە پیاوانە، تــەواو ناسیۆنالیزمێكی وەاڵم نــەدەرەوەی ژنان و كەسانی تر دابنێین ناسیۆنالیزم بەتەواوەتی نەبوونی بۆ سفر و فێمینیزەكردنی بتوانرێ لەوانەیە بگەڕێنینەوە، نە دابـــنـــرێ . پێنجەم پــلــەی ــە ل نــاســیــۆنــالــیــزم ــردن و ــ ــردن و نـــە درێـــخـــی ك ــ ــی ك ــ ــدەڕۆی ــ زێحەقیقەتێك لەڕاست چاونەقاندن نە كەمكاری. و نە وەها پێیەوەنووسان كە بەچی شێوەیەك

ڕاستییەكانی تر نەبینرێن و قبووڵ نەكرێن.

ناسیۆنالیزم فێمینیزەكردنی ســوودی لەوەدایە كە توێژێك لە ژنان توانایی سیاسیی خۆیان دێننەنێو مەیدانی سیاسەتی كوردییەوە. لــە چەند بەشی كــوردســتــان كە ــورد ژنــانــی كدەتوانن سیاسیین، كیانی خــاوەن بەجۆرێك و سیاسی دەسەالتی نیوەی وەدەسهێنانی بە مەیدانی سیاسی، توانایی گۆڕانكاری ئەرێنی لە تەواوی بوارە یاسایی، پەروەردەیی، كۆمەاڵیەتی، ئایینییەكان بە قازانجی یەكسانی كولتووری و تــەواوی لە توندوتیژی البــردنــی و ڕەگــەزیــی بەشداریی بــە بێنن. بــەدەســت شێوازەكانیدا پێویستیی بــەكــردەوە ــان، ژن پەنجادەرسەدی هەبوونی یەكێتی و ڕێكخراو و سازمانە الوەكییە لەنێو حیزبانەدا لەو ژنان سەرگەرمكەرەكانی دەچێ بە هەمان شێوە كە یەكێتیەكانی پیاوانمان لەو حیزبانەدا نیە. ئەگەرچی ژنانی ئێستای نێو حیزبەكان بەهیچ جۆرێك لە پیاوان كەم تواناتر كە پیاوانەی ئەندامە ئــەو زۆرن كەچی نین پێویستیان بە بەهێزكردن هەیە. فمینیزە کردنی كوردستان بەشەكانی تەواوی لە ناسیۆنالیزم نیە، چوونی كە كیانێكی سیاسی دیاریكراویان هان سیاسی گۆڕەپانی نێو بۆ بەتوانا ژنانی كە كــوردانــەی ژنە لەو برێک لەوانەیە دەدن. بچنە بتوانن هەیە یەكسانیخوازانەیان ڕوانینی كوردستانیان واڵتــانــەی ئــەو پەرلەمانی نێو بەسەردا دابەش كراوە و هەنگاوگەلێك لەپێناو باشتركردنی دۆخی كوردەكان و ژنان هەڵێننەوە. ئامادەبوونی ژنانی بەتوانا و پشت ئەستوور بە نیوەی بۆ خزم، و گوێڕایەڵ ژنانی نەك خۆ، مەیدانی ڕێبەرایەتیی سیاسی حیزبەكانی ئێستا، پێگە و سیما و بەرنامە و كــردەوەی سیاسیی ــا. دەب بەرەوپێشی و ــۆڕێ دەگـ حیزبانە ئــەو ئورووپایی واڵتانی هاوواڵتیی كــوردی ژنانی و ئەمریكاییش بۆ بەشداریی سیاسیی زیاتر لە واڵتانی شوێنی ژیانیان و هەنگاو هەڵێنانەوە بۆ خزمەت بە بردنەسەری ڕەوشی كوردەكان لە

ئاستی جیهاندا هان دەدرێن. بایەخ دەبێ ژنانەدا ناسیۆنالیزمێكی لە بەوە بدرێ كە لە دوو شتی جیاواز خۆ بەدوو بەكەم زانین نەفرەت و نەخۆشیی خۆ بگیرێ . / خۆبەزل زانین. ناتوانرێ هیچ نەتەوەیەك بە كەمتر یان باشتر دابنرێ . ڕوانینی خۆبەزلزانانە دەرحەق بە نەتەوەیەك و سووكایەتی پێكردنی هەژاریی وەک وشەگەلێک هێنانی بەکار بە فــەرهــەنــگــی، گــەشــەنــەكــردن و دواكــەوتــوویــی نـــادادپـــەروەرانـــەی كێبركێی وەك ــووری ــاب ئڕاكردنی مەیدانیی بۆ دوو ڕاكەرە كە یەكێكیان بەردەم لە بەاڵم نیە لەبەردەم كۆسپێكی هیچ

بكا دابنێ و چاوەڕانیش تردا دیوارێك ئەوەی لە كەمترزانین بە خۆ ڕاكـــات! ئــەو پێ بەپێی نەتەوەیەكی دیكەش وەك ئەوە وایە كە ڕاكەری نادادپەروەرییەكە، لە ئاگاداربوون بە دووەم بەدەستەوە لە هەوڵدان هەڵگرێ و خۆ دەست بدا. لەحاڵێكدا هێشتا درەفەتی ئەوە هەیە بە پشت بەستن بە خۆ و بەهرەوەرگرتن لە تواناییەكەی ڕاكــەری بــگــاتــەوە و بــێ ڕەت لەمپەرەكە لــە بابەتی دووەم واتە خۆ بەكەمزانین، لە یەكەم. زۆرە. زۆر نــەفــرەت بڵێسەسەندنی ئــەگــەری ئێمەی ژنان دەتوانین وەبیر خۆمان بێنینەوە كە بۆ دروستكردنی دنیایەكی دیكەی پڕ لە ڕێز و لە زۆرمان ئەزموونی دەكەین. كار یەكسانیی لەم بەڕێكەوت كە هەیە پیاوساالر سیستەمی جیهان ژنانی لەگەڵ كــەم وزۆر ئەزموونانەدا بەتایبەت ژنانی ناوچەی ڕۆژهەاڵتی ناوەڕاست نەتەوە لە ئەگەرچی دیكە ژنانی هاوشێوەین. ـ دەوڵەتەكانی دیكەن و ئەگەرچی ئاگایانە یان ناسیۆنالیزمی بەرهەمهێنانەوەی لە نائاگایانە خۆیان دەوڵەتەكانی ـ نەتەوە پیاوساالرانەی پێشێلكردنی لەوانەیە یان لەبەرچاونەگرتن و مافەكانماندا ڕۆڵیان هەبووە، بەاڵم لە ژن بوون و ڕەنج كێشان لە هەاڵواردنی ڕەگەزایەتیدا لەگەڵ ئێمە هاوبەشن. ئێمە دەبێ بتوانین ئەوانیش لە ناسیۆنالیزمی زێدەڕۆیانەی فۆرمی گۆڕینی میدیا، سۆشیال بدەین. هان خۆیان نەتەوەی وێبالگەكان و نووسین لە ماڵپەڕ و ڕاگەیەنەكاندا ڕێگەی گونجاوە بۆ هێور کردنەوەی كەشی پڕ لە توندوتیژی و بەدوور لە لێك تێگەیشتن. لە جیاواز بۆچوونە لەگەڵ ــەوە ڕووبــەڕووبــوونــگــەچــارە تــونــدوتــیــژی و ــەكــەكــان ڕێ ــەی و دژبئەگەر بنەڕەتدا لە نیە. پێكردن سووكایەتی ئێمە بە لۆژیك تەیار بین بەوپەڕی ئارامییەوە بۆچوونەكانی خۆمان دەخەینەڕوو ئەگەر 180 دەرەجەش لەگەڵ بۆچوونەكانی تر جیاواز یان یەكتر حەتمەن نیە پێویستیش و بن ــەك دژیقانیع و ڕازی بكەین. بەكەمەوە ناسیارییەكمان بۆ دەتوانێ كە دەبــێ یەكتر بۆچوونەكانی لە دووالیــەنــە تێگەیشتنی و گفتوگۆ دەسپێكی و پێكدادن توند بێ . گونجاو و باش خاڵێكی لۆژیك نەبوونی لە گفتوگۆ دەرگەی داخستنی كەالمییە. تووندوتیژیی ناكارامەیی هەروەها و گفتوگۆ سادەترین دەرگەی داخستنی لەوانەیە

ڕێگە بێ بەاڵم باشترین ڕێگە نیە!ــگــرتــنــی الپــــەڕەی ــە هــەڵ ــمــوون بـــۆ نكە )٦( ژنـــان« پەنامەكییەكانی ــە ــی ــازادی »ئــازا »مــســیــح ــ لـــەالیـــەن رۆژنـــامـــه نـــووســـی ئـپڕ كامێنتی نووسینی و دامـــەزراوە علینژاد«

نووسەرە ژنە بە گاڵتەجاڕی و سوكایەتیی لە »بڕۆن كە بنەمایە ئەو لەسەر فێمینستەكان سەرپۆشەكانتان بەدزییەوە قاوەخانەكاندا لە بەاڵم بخۆنەوە، قــاوە بەخۆشییەوە و البــه رن لــۆژیــك و لــە عەقڵ و بــە دوور مــەنــووســن« ئاخاوتەیی سەركوتی لە فۆرمێك هــەروەهــا دەزانم. ئەم شێوازە هەڵسوكەوتە لە نەناسین و تێ نەگەیشتن لە بارودۆخ سەرچاوە دەگرێ كە یەكەم هەیە! لێی ئێمە شكایەتمان هەر خودی ئەوەكە مەسیحی عەلینژاد نە وەك فیمینیستێك بــزووتــنــەوەی ژنـــان، ــە وەك چــاالكــێــكــی ن و ڕاستیە دەرخـــەری هەواڵنێرێكی وەك بەڵكو ئێران، كۆمەڵگەی جەرگەی نێو شاراوەكانی ــاوەن الیــەنــگــری زۆری وەهـــا الپــەڕەیــەكــی خـچەمكی لــە ڕەخنەیەكتان ئــەگــەر ــەوە. ــردۆت كئازادییە پەنامەكیەكان یان كاری مەسیح هەیە، بۆ دەبێ وەك كوتكێك لەسەری ژنە نووسەرە فێمینیستەكان بدرێ كە لەوانەیە هاوڕا، بێ الیەن بن؟ مەسیح كـــارەی ئــەو دژی تەنانەت یــان ئازایەتییەكی بە گاڵتەكردن دیكەوە لەالیەكی بە بڕوای ئێوە بچووك چ جیاوازییەكی لەگەڵ سووك سەیركردنی ئازاییەتی پڕ لە ئێسترێسی كورد ژنانی شەڕكردنی و چەكداربوون وەك هەیە؟ ئێوەش خەریكن هەر ئەو هەڵەیە دووپات پێكهاتەی گــەڵ لــە كەمێك ئــەگــەر ــەوە! ــەن دەكبەتایبەت ئێران مەزهەبەكانی شیعە كۆمەڵگە لە شارستانەكان ئاشنا بن، دەبینن كە حیجاب تابۆیەكی قورس و گرانە كە شكاندنی لە زەینی كچان و ژنانێك كە لە نۆ ساڵییەوە بۆ پۆشینی ئاسان كارێكی كــراون، ناچار یان دراون هان نیە و ئازایەتی دەوێ . پەرەپێدانی ئەم ئازایەتییە تــابــۆشــێــكــیــنــەرانــە، بــەهــێــزكــردنــی جــۆگــەلــەی لەسەرەخۆكانی و قووڵ گۆڕانكارییە ڕەوانــی بــارودۆخــی لە ئێوە خــودی كە كۆمەڵگەیەكە بە گاڵتە بۆچی كەوایە نین. ڕازی ئێستاكەی هەوڵێك دەكەن كە لەپێناو گۆڕانكارییدا دەدرێ ؟ مەگەر لە ئیسفەهاندا بۆ كەمێك شلتركردنەوەی حـــیـــجـــاب، تــــونــــدڕەوەكــــان ئـــەســـیـــدیـــان بە ژنان سوتاندنی نــەكــرد؟ كچاندا دەمــوچــاوی و كوشتن لەگەڵ جیاوازییەكی چ ئەسید بە بەرەكانی لە ژنــان ســەر كردنە دەستدرێژی گاڵتەپێكردنەوە، بە ئەوانەیكە هەیە؟ شــەڕدا كوردستان ئــازادتــری ــارادەیــەك ت كۆمەڵگەی داخراوترە كۆمەڵگە لەگەڵ حیجابەوە لەباری مەزهەبییەكانی ئێران بەراورد دەكەن، تووشی لە دوایــیــانــەدا لــەم كە دەبــن هەڵەیەك هەمان هەلومەرجی و ئاشتی بارودۆخی بــەراوردی لەخۆ، بەرگریی پێویستیی و شــەڕ نائاسایی

هاتۆتە فێمینیستەكانەوە نــووســەرە لــەالیــەن بەبێ كردن دادوەری و هەڵسەنگاندن كایەوە. یەكتر! بـــارودۆخـــی لــە تێگەیشتن و ناسین ئەو ڕاســت تێ نەگەیشتن و ئاگایی نەبوونی شتەیە كە لە فێمینیزەكردنی ناسیۆنالیزمدا دەبێ

دووری لێ بكرێ .ــە ژنـــان بە بـــەاڵم چ گــرەنــتــیــەك هــەیــە كسیاسی بیاڤی پــەنــجــای ــەســەدا ل وەرگــرتــنــی فــێــمــیــنــیــزەكــردنــی و ڕێـــبـــەرایـــەتـــیـــەكـــەی و نابن؟ توندوتیژ زاڵ، ناسیۆنالیستی كەشی بڕیاری مەگەر نیە گرنتیەك بــەكــردەوەوەهــا كە ئەخالقی پەیمانێكی لەسەر ژنان ئاگایانەی دەخــاتــەوە. دوور توندوتیژییان لە وشیارانە بەگشتی ژنــان ئەگەرچی نیە؟ گرەنتییەك بۆ ڕوحییەی لەسەرخۆی و ئاشتیخوازییان هەیە، توندوتیژ ئێستاش ژنی وا هەن كە زۆر بەاڵم هەوڵەكانی وەك بابەتگەلی هەبوونی ــن. دەبژنانی سیاسی بۆ وەالنانی ژنانی سیاسی نەیار زەوتكردنی و چەواشەكردن سەربەخۆ، یان مێژووی بزووتنەوەی فێمینیستیی ژنانی كورد سیاسیی ڕێــكــخــراوی یــان كــەس قازانجی بــە خۆیان، یان وەك نموونە لە ئاستی كۆمەاڵیەتی، ــدااڵن ــــی مــن ــازاردان ــ ــی بــابــەتــەكــانــی ئ ــوون هــەبئیددیعایەن. ئەم بەڵگەی دایك ژن/ بەدەستی پێم خۆش نیە ئیالهەیەكی بێ كەموكوڕی لە ژن دروست بكەم كە وادەی سازكردی بەهەشتێكی هەنووكەش ژنــان دەدا. زەوی لەسەر بەرین و سیاسی دەســەاڵتــی لــە پێویست ــەڕادەی ــ ببتوانرێ كە نەبوون بڕیارداندا ناوەندەكانی بەڕێوەبردنی چۆنییەنی لە دروست ئامارێكی دیكەوە لەالیەكی بخرێتەڕوو. دەسەاڵتدارییان نەبوونی وەها ئەزموون و ئامارێكیش هۆكارێك بۆ نیگەرانی لە داهاتوو و پێشگرتن لە ژنان بە گومانی ناكارامەیی و توندوتیژی نیە. ئێستا لەو هەبووە، دەسەاڵتیان ژنان كە كەمانەی بابەتە وەك نموونەی بەاڵم بوون ئاشتیخواز زیاتر مارگاریت تاچێریش لە مێژووی دەسەاڵتداریی

ژنان بەرچاو دەكەون.

سەرچاوەكان: Fa.wikipedia.org/wiki .1

Fa.wikipedia.org/wikiفمینیسم .2www.a f tab i r. com/ar t ic les / .٣view/applied_sciences/social_science/feminism_nationalism__c12c1224٣20٦28

php.p1فمینیسم ـ یا ـ ناسیۆنالیسمwww.kurdishfeminists.com/ .4

795 =more.php?id4/www.zannegaar.net/content .5

w w w . f a c e b o o k . c o m / .٦StealthyFreedom

فێمینیزەكردنی ناسیۆنالیزم بەشی دووهەم و کۆتایی

رۆژنامەی9 ژماره : ٦٤٥ سیاسی١٥ی سەرماوەزی١٣٩٣ ٦ی دێسامربی ٢٠١٤

ته های ره حیمی

ئه مڕۆژانه راپرسییه کی سه رپێییانه ی ده نگ له سه ر له مهاباد و ره نگی کۆماری ئیسالمی و ده نگ ئیمپراتۆری و نه ته وه یی گۆرانیبێژیی دنیای له ئاوازی کوردی و دوو الوی فارس، مه جازی و هه روه ها ژیانی رئیاڵی تاک و خه ڵکی هــه نــده ران و کــوردســتــان نێوخۆی لــه کـــورد پڕتاوی خێراو دژکرده وه یه کی و کاریگه ریی له ئاشکرایه ، و روون که ئــه وه ی لێکه وته وه . ته نانه ت ئیسالمیداو کــۆمــاری چــوارچــێــوه ی ئه و سیستمه دامه زرانی بناخه ی بڵێین ده کرێ له م گشتپرسییه کی به ســه ره تــاوه له سه قه ته چه شنه بێ به رنامه و به به رنامه و! نازانستییانه و داسه پاوانه ده ستی پێکرد، که هه ر ئه و کاتیش ــه ن گه لی کــوردو بــزووتــنــه وه ی خــاوه ن له الیرابردووی ئه م نه ته وه یه وه بایکۆت کرا. که واته به سه رنجدان به رابردوو و سیاسه ت و ئاکارو هه موو له ده بــێ ئیسالمی کۆماری ره فــتــاری گشتپرسی و راپرسی و کرده وه یه کی کۆماری چــاوه ڕوانــکــراو ئاکامێکی ئــه گــه ر ئیسالمیدا، به دی هات به شک بین، نه ک ئه م جۆره ئاکامه به رنامه بۆ داڕێژراو و چه شنه پیالنانه ییه . له م گــه وره بــوون و له باس نامه وێ ــڕه دا دێ چه ند نه خشی ئوستووره یی حه سه ن زیره ک بکه م، که گه لێک مێژووی ئوستووره ده زانین هــه روه ک ئامراز و که ره سته یه ک سازی ده کا و به هیچ پیالنی له چۆن هــه روه ک ناستێندرێته وه . لێی بۆ هه وڵێک دوژمنانماندا رابـــردووی سااڵنی کاڵ کردنه وه ی کاوه ی ئاسنگه ر له نێو هزر و بیری کوردیدا درا به بیانووی ئه وه ی که کاوه ئه و کاراکتێره یه که راپه ڕین له دوایین پاشای ئیمپراتۆری ماد، سه ره کیترین ئه تنیکی پێکهێنه ری نه ته وه ی کورد کردوه ، هیچ ئاکامێکی ئه وتۆی ئازایی هێمای کاوه هه مێستاش به ڵکو نه بووه رۆڵه کوردێکی ئازارچێشتوو و جه ورچێشته یه . له زۆر مــاوه یــه کــی مه ترسییه ی ئــه و ــه اڵم بـرۆژهه اڵتدا له به تایبه ت و کوردی کۆمه ڵگه ی خۆی ده رخستوه و له م الو ئه والش باسی لێوه ده کرێ و، به هۆی ئاڵۆزی و شپرزی ده سه اڵتی به گه له وه خــودی کۆمه اڵیه تی و تاکه که سی جیددی وه رناگیرێ به ڵکو به سه ریدا تێده په ڕین، پرسی توانه وه و ئاسیمیله ی زمانه به شێوه ی و تۆکمه بــه رنــامــه ی پێی بــه و سیستماتیک درێژخایه نی ده سه اڵتی داپلۆسێنه ری تئۆکراسی

ویالیه تی فه قیهـ و کلتوور و هه موو سه رخانی فارس. ئه وه ی روون و ئاشکرایه و پێویستی به دوان نییه ، دوژمنایه تی نه ته وه داگیرکه رانه دژی کورد له هه موو بوار و الیه نه کانی ژیانه وه . جا به ئیسالمی کۆماری ئه گه رچی نێوه شدا له م بارته قای داگیرکه رانی دیکه روومایه کی هێمنتر بۆ گه لی ته نانه ت زۆر جاران خه مخۆرانه ی و کورد به بیانووی نزیکایه تی نه ته وه یی نواندوه ، به ڵکو نیازپاکه ، بــه راســتــی نــه بــووه ئــه وه بــۆ ده سه اڵتدارانی ناوه ندنشین و ده سه اڵتبه ده ست به گورزی کلتووری فارسه وه هێدمه یه کی هێند جه رگبڕو گورچووبڕیان له په یکه ره ی شوناسی کوردبوون داوه ، که ئه نفال و ته عریب و ته تریک ناشکێنن. رێشی تــۆزی ....... و راگواستن و خزمایه تی کورد و فارس نه ک نه بووه ته هۆی شارستانییه تی و کلتوور ده وڵــه مــه نــدکــردنــی پان له قی ته نیا داری هێژمۆنی به ڵکو به رانبه ر ئه ستوور پێ ئێرانی شێڤێنیزمی و فارسیزم ده سه اڵتی و کلتوور ئه وه شدا ده گه ڵ کــراوه و له مێژه زۆر تۆکمه پالنی به پێی ــااڵده ســت بخه ریک بنه بڕ کردن و ژاکاندنی کلتوورێکه که

خۆی پێی ده گه شێته وه .ئامانج کوردستان پارچه کانی هه موو له سڕینه وه ی و ره ســـه ن گه لێکی دوژمــنــایــه تــی فیزیکی نه ته وه یه کی خاوه ن مێژووو داگیرکردنی تواندنه وه ی و ئاسیمیله نه ته وه یه و ئه و خاکی ده زانن، دیکه ( )ئه وی به خۆیان که که سانێکه بۆ ملیان جۆرێک هیچ به که که سانێک واتــه شۆرانه وه له شوناسێک هه ڵنه گرتوه که ئه ویش ئه و ئه وه ش به رچاوه ی نموونه ی کوردبوونه . جاشه یه که ســه ره ڕای خیانه ت و پشت کردن له گه له که ی پێی بوترێ کورد نی، دژکرده وه ی تاران ده سه اڵتدارنی بۆیه هه ر ده بــێ. توندی ــوه کــه کـــرده وه ی ــی لــه مــێــژه بــه م شــتــه یــان زاندژکــرده وه ی ته نیا به رهه مه که ی توندوتیژانه جه سته ی هــه زار 180 ئه نفال توندوتیژانه تره ، گه رمی به کۆمه ڵ کرده ژێر خاکه وه ، هه زاران هه ر بابه گوڕگوڕ بــه اڵم بــوونــه وه ، کوێر کانی پڕ به هــه نــاوی گــڕی کــوردایــه تــی چــڕی. بۆیه تاران نشینان بیریان له چاره سه ری و پیالنێکی به روبوویه که شی هه نووکه کــه کــرد گــاڵوتــر رێگه یه باشترین ده ڕننه وه . شێواندنی شوناس چۆکداهێنانی بــه و ــردن کـ بـــێ ده ســـه اڵت بــۆ سۆزه نه بن پته و ریشه کانی دارێــک قاره مان. ئه م شــێــوانــدنــی ده ردێـــنـــێ، بنی لــه بایه کیش له مێژوودا ده بێ کاری بۆ ریشانه و هه ڵبڕینی بکرێ، ده بێ مێژوو، زمان، هزر و بیر، روحی نه ته وه یه ک کڵۆڵ بکرێ هه تا یادگه ی ئه م گه له و رابـــردوو و نۆستالۆژی لــه بیر دیکه چــی ئوستووره کانی هه تا نه کاته وه ، خۆی ئازایه تی

بێ. خوێنی سووری به ر چاو سوک له خۆی شه هیدانی هه اڵڵه ده ڕوێنێ، رق و هه ستی تۆڵه رووشاندنی ده کا، تاکه کاندا چێ بیره وه ری له پیرۆزییه تی تینی گوڕو نه ته وه ، خاکی بستی خـــاک هــه ڵــده چــێــنــێ. کــه واتــه بــه چــۆکــداهــێــنــان ته نیا کـــردن کۆیله بــه و ده ســتــه مــۆکــردن و هه ستاندنه وه ی پــێــده کــا. ده ســت ــه وه ــن زه ی لــه و مێژوو له تاک نامۆکردنی و سه ربه خۆیی پێمل بۆ رێگه یه که خۆی ئوستووره و کلتور

پــرۆژه ی لێره وه یه ئامرازکردنی. به و کــردن نیشانه ، ده که نه کۆمه ڵگه بیری فارس کلتوران، که ئه میش خۆی له زماندا ده بینێته وه . چونکی مرۆڤ به و زمانه بیر ده کاته وه که فرچکی پێ ده گرێ، پێی گه شه ده کا، ژینگه ی پێ ده ناسێ، جیهانی پێ لێکده داته وه و، هه ر شنه بایه کی ده نگ تێدا ئه و زمانه ی پێ بێ، تاک خۆی و وشه ی

ده بینێته وه .و جیهانییه زمانێکی موسیقا ــرێ ــ ده وتپێوه ست نییه به زمانێکی دیاریکراوه وه ، دیاره چونکی تــێــدایــه ، راســتــی دیوێکی خــۆی ئــه وه و ژێیه کان تاڵه له رینی و ــاژه ه و نۆته کان

نیه پێوه ست موسیقاییه کان ئامرازه هتد ........به زمانێکه وه ، ده نگێکن وه ک هاژه ی رووباران، ئوتریش له و شوانێک الی کوردستان له که و ئاڵمان الی بێتهۆڤێن و باخیش یه ک هاژه ن، ــرتـــن الی ئــه و ــه چــۆنــیــه تــی چــیــژ وه رگـ ــگ ره نکاراکتێرانه جیاواز بێ که ئه مه ش ده گه رێته وه زه وقی به پێوه ندی که ئیستاتیکا بواری سه ر زمانێکی ئه وانه راسته که واته هه یه ، تاکه وه دێڕه له زیاتر خــۆم من ئایا بــه اڵم جیهانین.

شێعره ی شاعیرێکی کورد دا زیاتر هه م، یان له شێعری هه ر هۆنیارێکی بیگانه دا. من له کوێ بم سه ر به و شوێنه م، بۆیه شه هه وڵ بۆ پاراستنی ده ده م. پێی دڵخۆش ده بم، خه مبار ده بم. ده قێکی خاک وه ک ..... و موسیقا زمــان، نــووســراو، شوێنن. ئه و مه قامه ی منی تێدام به قه د خاکه که م خۆشم ده وێ. یان باشتر بڵێم خۆشه ویستی بۆ داده چــۆڕێ. ده نگه کانه وه هه ناوی له خاکیش ده نگ و ره نگ په خشان، شێعر، له من ئه گه ر ــه کــه م دا ــگــی گــه ل ــســان ده ن ــاریـــش دی و دواجـو شوناس ده که وێته که لێن نه بینییه وه خــۆم ئایدێنتیتیم و به ئامراز بوونم هه مواره . ئه وه ی

داموده زگا )هه موو )سه رکوت قوڵی دوو هه ر ئه منیه تی ده زگه ی و فیزیکییه کانی وه ک سوپا و هتد( ئایدیۆلۆژی )په روه رده و ده نگ و ره نگ کلتووری و ــه اڵت ده ســ پـــارێـــزه ری هــتــد(( و بااڵده ست، به تایبه تی قۆڵی ئایدیۆلۆژی کارێکی نه پساوه و به به رنامه ی بۆ کردوه هه ستاندنه وه من که هه ست پێنه کراو. شێوازێکی به زمانه واژه ی خــۆم ال ســوک و وشــه و چــه مــک و بێگانه بوو، خۆشم نزم ده بینم و هه وڵ ده ده م له به رده سته خۆی له م نزم بوونه ده رچم. چم زرقــه و کلتورێکی و فه رهه نگ هه ڵواسم، پێ بیرقه داری درۆیین، مێژوویه کی دره وشاوه ی پڕ له چه واشه ، روومایه کی پێشکه وتووی نوورانی هه ناو له رزۆک و گنخاو. لێره وه یه ئیدی من له شێعری نالی دا نیم، له خانی داته کاوم، مه الی زیــره ک، حه سه ن نامۆیه ، یادگه م له جزیری ...... عه لی ئه سغه ر کوردستانی، ته حسین ته ها ئاسمانێکی پڕ له ئه ستێره به جێ دێڵم و خه رمانه ئوستووره کانی خۆم لێ کز ده بن و ده ریای بێ بنی زمانه که م ال ده بێ به شۆره کاته کانی لێواره نێو ده ده چــم و، ورمــێ گۆلی وشکبووه که ی بۆڕه بۆڕو زیقه زیقی گه روویه کدا له »بوون«م له ده زانــێ خــودا گه رده لوولێکه که ده گــه ڕێــم

کوێم هه ڵده دێرێ. ــادا وتـــم نــاڵــێــم ئــه م ــه ســـه ره تـ هــــه روه ک لئیسالمی کۆماری ره نگی و ده نگ راپرسییه ی ــێ زه نــگــێــکــی ــ ــوان ــ ــه ، بــــه اڵم خـــۆ ده ت ــ ــت دروســرۆڵه کانی و خــه مــخــۆران بــۆ بــێ مه ترسیدار رۆژهــه اڵتــی الوێکی ده گــه ڵ که ئێستا کــورد. ده دوێی وه ک زمانه که ی زمانی فارسی جارانی بــوو، عــه ره بــی 9 وشـــان ده لــه کــه لێهاتووه کوردییه کی نه ک هه ر الوان و تازه پێگه یشتوانی داپیرانیش داپیران و به ڵکو زمانی رۆژهــه اڵت، مه ڵبه ندی الوانــی بۆیه ــووه ده رچـ گرێژنه له چریکه ی له خۆیان رۆژهــه اڵت ناسیۆنالیستی ده نگی توله رێگه کانی له نابیننه وه و دا زیره ک له سه ر ته نیا ئه مه هه ڵوه دان. فارسدا بابایه کی خه ڵکی مهاباد راست ده رناچی، به ڵکو له وسه ری له ئه مه یه که ئه مسه ری دۆخ بۆ رۆژهه اڵته وه

ساباڵغ ده رکه وت. راپه ڕینه ی به و دڵخۆشم دیسانیش به اڵم کۆی و تــاک زه یــنــی لــه راپرسییه ئــه و دوای ــه وه ی ــ رازانـ دا، رووی ــورددا ــ ک کــۆمــه ڵــگــه ی نیشان زیــره ک وێنه ی به مهاباد شه قامه کانی دژکـــرده وه ی ژیله مۆیه که ، نــه کــوژانــه وه ی لــه باس رۆژهــه اڵت هونه رمه ندانی و که سایه تیی هـــه زاران دارێــکــی ریشه کانی پته وبوونی لــه کوردو گه لی دیسانیش بــه اڵم ساڵه ن، هــه زار به تایبه ت بزووتنه وه ی کوردی )به پانه وه ( نابێ له ئاست پیالنه کانی دوژمن و که مته رخه م بن ده بێ ئه م راپرسییه به راست و دروست وه رگرن و کار بۆ گه شاندنه وه و بووژاندنه وه ی ژێرخان و سه رخانه تۆزگرتووه له بن نه هاتووه که ی ئه م

گه له ره سه نه بکه ن.

له په راوێزی راپرسییه که ی ده نگ و ره نگی کۆماری ئیسالمی له مهاباد

ئا: م.ئەلف

خەزڵوەری 4ی رۆژی چەندەم جــاری بۆ کیمیایی مــاددەی هەڵگری تانکرێکی ئەمساڵ مازوت لە نزیک بەنداوی »قشالق«ی پارێزگای بــووەتــە هۆی سنە وەرگـــەڕا و دەوتـــرێ ئەمە پیس بوونی ئاوی بەنداوەکە و نیگەرانی لە ناو خەڵکدا دروست کردووە. وەرگەڕانی تانکرەکانی هەڵگری ماددەی کیمیایی لە الی بەنداوی قشالق سااڵنی مـــاوەی لــە و نییە تـــازە چیرۆکێکی لەم چەشنە رابــردوودا چەندین جار رووداوی دروست خەڵک الی نیگەرانیی و داگــە رووی خستووەتە خەڵکیان تەندروستی و کـــردووە مەترسییەوە. ئەوەی لەم نێوەدا جێگەی پرسیارە لە ئیسالمی کۆماری نابەرپرسانی کە ئەوەیە لە چارەسەری بیریان ئیسە تا بۆ شاری سنە ــەردەوام ــ ــ ــەوە و ب ــ ــردووەت ــ ــەک ــ ئـــەم گــرفــتــە نمۆتەکەیەک بــووەتــە تانکرەکان وەرگــەڕانــی

لەسەر تەندروستی و ژیانی خەڵکی سنە؟4ی یەکشەممە رۆژی کــە تانکر دوایــیــن کیمیایی ماددەی هەڵگریی وەرگەڕا، خەزەڵوەر مازوت بوو کە کاربەدەستانی کۆماری ئیسالمی بگاتە نەیانهێشتووە رایانگەیاندووە سنە لە ــردووە. ک کۆنترۆڵیان و بەنداوەکە ئــاوی نــاو بــەپــێــچــەوانــەی لــێــدوانــەکــانــی کــاربــەدەســتــانــی جەخت ناوچەکە خەڵکی ئیسالمی، کــۆمــاری تێکەڵ ماددەیە ئەم کە دەکەنەوە ئەوە لەسەر ناو لە نیگەرانی و بــووە بەنداوەکە ئــاوی بە مەترسییەک کــردووە و وەک خەڵکدا دروســت بۆسەر تەندرستی خۆیان چاوی لێ دەکەن. بەم جۆرە دەکرێ بێژین درۆ کردنی کاربەدەستانی کۆماری ئیسالمی لە ناوچەکە بۆ ئەوەیە خەڵک نیگەران نەبن و درێژە بە ژیانی ئاسایی خۆیان بواری کاربەستانی نێوەدا لەم ئــەوەی بــدەن. هاتوچوو و رێگاوبان وەک هۆکاری رووداوەکە باسی دەکەن، ئەوەیە کە رێگاوبانەکە خراوە و بۆ

ئەوە نابێ تانکرەکانی هەلگریی ماددەی کیمیایی هاتوچووی پێدا بکەن. سەرەڕای ئەم قسەگەلە، بۆ کە ئــەوەیــە پرسیارە جێی دیسان ئــەوەی رابردوودا دەیەی دوو لەماوەی کاربەدەستان نەیانتوانیوە رێگاوبانەکە چاک بکەنەوە، یان رێگا لە هاتوچووی ئەو تانکرگەلە بگرن کە بوونەتە مۆتەکەیەک لەسەر ژیان و تەندروستی خەڵکی

ناوچەکە؟ سەرنج جێی و گرنگ خاڵی نــێــوەدا ــەم لیەک لە ــە رووداوان ئەم ژمارەیەکی کە ئەوەیە روو سنە قشالقی بــەنــداوی نزیک لــە شوێن دەدەن و دووبارە دەبنەوە و هەر جارە بڕێکی ئاوی ناو رژاوەتــە کیمیاییەکان مــاددە زۆری بەنداوەکەوە کە ئاوی خەڵکی سنە و دانیشتوانی

دەورووبەری دابین دەکا. لە مانگی رەشەمەی ساڵی 1٣82ی هەتاوییدا »MTBE« تانکرێکی هەڵگری ماددەی کیمیاییلە الی بەنداوی قشاڵقی سنە وەرگەڕا و بەشیکی ئــاوی نــاو رژایـــە کیمیاییە مـــاددە ئــەم زۆری ناڕەزایەتی و نیگەرانی ســەرەڕای بەنداوەکە. چارەسەرکردنی هەوڵی کاربەدەستان خەڵک، نەدا. نیگەرانییەکانیان رەواندنەوەی و کێشەکە نوێنەرانی کوردی لە وەاڵمی رەخنەی تەنانەت نامدار »بــیــژەن ئێراندا پارلەمانی کاتی ئــەو بوو نــەوت وەزیــری ئەوکاتیش کە زەنگەنە« زۆر بێ باکانە رایگەیاند کە ٦00 لیتر لە ماددەی »MTBE« رژاوەتە ناو ئاواکە و لە چاو ئەوەی کە بەنداوەکە 120 ملیۆن مەتری سێ جا ئاوی لە ئەمەش نییە. ئەوتۆی کاریگەرییەکی تێدایە، ماددەیەکی »MTBE« مــاددەی کە کاتێکدایە کیمیایی مەترسیدارە و بۆ دروست کردنی بەنزین لە ژمارەیەک لە واڵتان کەڵکی لێ وەردەگیردرێ. و هەڵمژین و خــواردنــەوە رێگای لە هەروەها بگەێنێ مرۆڤ بە زیان دەتوانی بەرکەوتنەوە کە مەترسیدارە نەخۆشی و سەرچاوەی چەند سەرەڕای شێرپەنجەیە. نەخۆشیی لەوانە یەک

ئەوەی ئەم ماددەیە بۆ مرۆڤ زۆر مەترسیدارە و هەیە ژینگە لەسەر خــراوی کاریگەریی و ئەمریکا پارێزی ژینگە ــەزراوەی دامـ الیــەن لە لە هەندێ هۆکاری وەک ماددەیە ئەم )EPA(کراوە، دەستنیشان مەترسیدارەکان شێرپەنجە لەو کاتەوە تا ئێستا لە الیەن هیچ ناوەندێکەوە هیچ لێکۆلێنەوەیەکی زانستیی لە پێوەندیی لەگەڵ لەسەر مــاددەیــە ئــەم خراوەکانی کاریگەرییە

خەڵکی کوردستان نەکراوە. کــات ئــــەو رووداوە ئــــەم ــی ــەرچـ ــەگـ ئـو هەبوو خەڵکدا ناو لە زۆر دەنگدانەوەیەکی نیگەرانییەکی زۆری دروست کرد، بەاڵم هێشتا دیسان کە نــەڕەویــبــوونــەوە نیگەرانییانە ئــەو مــاددەی هەڵگری تانکرێکی دا 1٣8٣ ساڵی لە کیمیایی لە هەمان شوێن وەرگەڕا و بەشێک لە ماددەکەی دیسان رژایە ناو ئاوی بەنداوەکەوە.

وەک تانکرگەلە ئەم وەرگەڕانی رووداوی لەماوەی و هاتوه لێ هەمیشەیی مۆتەکەیەکی هــەبــووە. 10 ساڵ درێــژە ــردوودا ــ راب سااڵنی مــاددەی هەڵگری تانکری وەرگــەڕانــی دوای »MTBE«، واتە ساڵی 1٣92 دیسان تانکرێکی وەرگــەڕا شوێن هەمان لە گازۆییل هەڵگری ئاوی نــاو ــە رژای گازۆییلەکە زۆری بڕێکی و

بەنداوەکەوە.بە وتەی بەڕێوەبەریی گشتیی ژینگەپارێزیی کوردستان، لە ماوەی ساڵی 1٣92 و سێ مانگەی هەڵگری تانکری 25 1٣9٣دا، ساڵی یەکەمی جادەکانی لە کیمیایی مــاددەی و سووتەمەنی رۆژهەاڵتی کوردستاندا وەرگەڕاون و بوونەتە هۆی پێس بوونی ئاو و خاک و ژینگەی خەڵکی هەڵگری تانکرگەلە ئــەو ــەی زۆرب کوردستان. نەوتی خاو بوون و لە باشووری کوردستانەوە ــی کـــوردســـتـــان و ــ ــەاڵت ــ چــوونــەتــە نـــاو ڕۆژهــادەی مـــەریـــوان ـ سنە ــ لـــە جـ ــان ــیـ ــەشـ زۆربـوەرگەڕاون. بەڕێوەبەریی گشتیی ژینگەپارێزیی بە ئەمساڵدا جۆزەردانی مانگی لە کوردستان،

ئاماژە بەوە کە وەرگەڕانی ئەم تانکرگەلە لە الی زۆری زیانێکی رووبــارەکــان نزیک لە و جادە بە ئاو و خاک و ئاژەاڵن و ژینگەی کوردستان گەیاندووە رایگەیاند: یەک لیتر لە ماددەی نەوتی ئەو تانکرگەلەی کە وەرگەڕاون، بە ملیۆن لیتر ئاو پیس دەکا و ئەمە مەترسییە بۆ سەر ژینگە

و تەندروستی خەڵک.وەک لە سەرەتاوە ئاماژەی پێ درا، دوایین نموونەی بەرچاو و زۆر مەترسیداری وەرگەڕانی ئەم تانکرگەلە، رۆژی 4ی خەزڵوەری ئەمساڵ لە نزیک بەنداوی »قشالق«ی پارێزگای سنە رووی مازوت کیمیایی ماددەی هەڵگری تانکرێکی دا. تێکەڵ کیمیاییە ماددە ئەم بەشێکی و وەرگەڕا کیمیایی »مـــاددەی بــووە. بەنداوەکە ئــاوی بە مازوت کە نەوتی کورە و نەوتی رەشیشی پێ دەوترێ، یەکێک لەو هیدرۆکەربۆنە نەوتییانەیە دوای و خــاودا نەوتی پااڵوتنی قۆناغی لە کە دێ. بەدەست دیکە بەرهەمی چەند و بەنزین کورەی لە زیاتر و هەرزانە زۆر ماددەیە ئەم حەمام و نانەواخانە و هەندێ وێستگەی وزەدا کەڵکی لێ وەردەگیردرێ«. هەروەها یەکێک لەو دەتوانێ و مەترسیدارە ژینگە بۆ کە ماددانەیە کاریگەریی نێگەتیڤی لەسەر تەندروستی مرۆڤ

دابنێ.ســەرەڕای ئەوەی ماوەی 2ـ ٣ ساڵە بڕیار قەدەغە تانکرگەلە ئــەو هاتوچووی کە دراوە بکرێ و بیر لە رێگایەکی دیکە بۆ گواستنەوەی سووتەمەنی بکرێتەوە، بەاڵم ئەم بڕیارە تا ئێستا شارەزایان ئێستا تا ئەوەی نەکراوە. جێبەجێ ئەم کە ئەوەیە دەکــەن، باسی ژینگەپارێزان و تەندروستی بۆسەر مەترسین کیمیاییانە ماددە مرۆڤ و زیان بە ژینگە و ئاو و خاک و ئاژەاڵن

دەگەێن.لەپێوندیی لەگەڵ ئەم رووداوانەدا سیاسەتی بەم دەتوانین ئیسالمی کۆماری کاربەدەستانی

شێوەی خوارەوە پۆلێن بەندی بکەین:

1ـ بەردەوام رێگرییان کردووە لە دەنگدانەوە لوابێ بــۆیــان جێگەی ــەو ئ تــا و رووداوەکـــــە سەرپۆشیان لەسەریان داناوە و نەیانهێشتوه لە میدیاکان وێنە و زانیاریی پێویست لەسەر ئەو

رووداوگەلە باڵو بکرێتەوە. ــە خەڵک ب ــدەن بـ ــەهــاتــوون زانـــیـــاری ن 2ـ جۆرە ئــەو لەکاتی کە بکەنەوە ئــاگــاداریــان و رووداوانەدا چ ڕیوشوێنێک بگرنەبەر بۆ ئەوەی

کەمترین زیانیان بەر بکەوێ.٣ـ تا ئێستا نەهاتوون لێکۆڵینەوەیەک لەسەر و ژیان لەسەر ئەو رووداوانە کاریگەرییەکانی

تەندروستیی خەڵک ئەنجام بدەن.ــەتـــی ژمـــارەیـــەک ــاڕەزایـ نـ 4ـ ســــــەڕەڕای لــە چــاالکــوانــانــی مــەدەنــی و خــەڵــک، تــا ئێستا ناڕەزایەتییەکان داوای خەڵک و بە گوێچکەیان

نەداوە و گرفتەکە وەک خۆی بەردەوامە.بڕیارییان بۆ خۆیان ئــەوەی 5ـ ســەرەڕای ئێستا ــا ت ــکــەن! ب چـــارەســـەر گــرفــتــە کــە داوە قەدەغە تانکرگەلە ئەو هاتوچووی نەهاتوون بکەن و هەروەها نەشهاتوون گرفتی رێگاوبان چاره سه ر بکه ن بۆ ئەوەی ئەو روواداوانە بگەنە

النی کەمی خۆیان.ــاری ــ ــت ــ ــە رەف ــ ــر ل ــی ــب ــەع ــە ت ــانـ ــەمـ ــۆی ئـ ــ کـئیسالمی کۆماری کاربەدەسانی نابەرپرسانەی

لە ناوچەکە دەکا وئەم جۆرە رووداوانــە کە بــەوەی بەئاماژە لە مــاوەی 10ـ 15 ساڵی رابــردوودا بــەردەوام دووپات بوونەتەوە و کاربەدەستانی نەیانتوانیوە گرفتەکە چارەسەر بکەن، بەو ئەنجامە دەگەین کە ژیان و تەندروستی خەڵک الی کاربەدەستانی کۆماری ئیسالمی هیچ بایەخێکی نییە و بەردەوام نیگەرانییەکانی و کێشە لەگەڵ نابەرپرسیارانە

خەڵک مامەڵە دەکەن.

وەرگەڕانی تانکرەکانی هەڵگریی ماددەی کیمایی، مەترسییەک بۆ سەر ژیانی خەڵکی سنە

رۆژنامەیژماره : ٦٤٥ ١٥ی سەرماوەزی ١٣٩٣ ٦ی دێسامربی ٢٠١٤ سیاسی8

عومه ر باڵه کی

ــاوەکــی ــە کــێــشــەی ن مــــاوەی 11 ســاڵنێودەوڵەتی و مەسەلەیەکی بۆتە ئــێــران رێکخراوە نێودەوڵەتییەکانی وەک » آژانس ئــەتــۆمــی و شــورای نــێــونــەتــەوەیــی وزەی بڕیاردەری ئەو ئاژانسەو شورای ئەمنیەتی رێکخراوی نەتەوەیەکگرتووەکان و یەکیەتیی پێشکەوتووی واڵتـــی چــەنــدیــن ــاو ــوروپ ئسەنعەتی دنیای بە خۆیەوە سەرقاڵ کردوە. لە کۆبوونەوە 29 لە زیاتر ماوەیەدا لەو ئێران و نێوان لە دنیا واڵتــی 1٣ پێتەختی هەموو ئەوالیەنانە بە مەبەستی گەیشتن بە رێکەوتنێک بەڕێوە چووە کە ئێران نەتوانێ

ببێتە خاوەنی چەکی ئەتۆمی. ئاخرین وتووێژ کە لە ساڵێک پێشترەوە ریکەوت و رۆژی بۆ دیاری کرابوو لەسەر پێ تەختی »مسقط« لە دیاری کراو وادەی ــەشــداری وەزیـــری دەرەوەی ب بــە عــمــان ئێران و وەزیرانی واڵتانی 1+5 بەڕێوەچووو ڕۆژی ــی ــ ــ ــاوەڕوان ــ ــ چ ــەک ــ ــ الی ــوو ــ ــەم ــ هدیاری کراو واتە 24ی نوامبر بوون کە لەو ئامانجێک بگەنە الیــەن هــەردوو رێکەوتە بەاڵم نەگەیشتنە ئامانجی کۆتایی و شوێنی وتووێژەکەشیان گۆڕی بۆ وییەن پێ تەختی راگەیاندرا بەاڵم هەروەکی ئۆتریش واڵتی ــەو ئـــەو هــەمــوو دوای ئـــەو هــەمــوو ســاڵوتووێژە دیسان وتووێژەکانیان بۆ حەوت نیشاندانی بــۆ خــراو وەدوا دیکە مانگی مانگانە دا بڕیاریان یەکتر بە نیازپاکی ئەو حەوت مــاوەی لە دۆالر میلیۆن 700کە ئێران نەوتی فرۆشی پووڵی لە مانگە بلوک کراون بدەن بە ئێران و ئێرانیش لەو ماوەیەدا بە کردارو رەفتار نیازپاکی خۆی

بە الیەنەکەی دیکە واتە 1+5 نیشان بدا.لە کە ئەوەیە پرسیارە ئەوەی جێگەی ماوەی نزیک بە یازدە ساڵە ئەو دوو الیەنە بۆالیەنێک و ــن؟ دەگــەڕێ چــی دا دوای بــە نــاتــوانــێ الیــەنــەکــەی دیــکــە بــە کـــردەوەی ئاژانسی راپۆرتی بەپێی بکا؟ رازی خۆی نێونەتەوەیی وزەی ئەتۆمی ئیران دەیهەوێ دەستی بە چەکی ناوەکی را بگا کە ئەوەش بە دوو هۆ ئێران ناتوانێ و رێگەی پێ نادەن یەکەم ناوەکی. زانستی بگاتە دەستی کە بەپێی پەیمانی رێگری لە باڵوبوونەوە یان پەرەگرتنی چەکە ناوەکییەکان، ئێران ئیزنی

ناوەکی چەکی خــاوەنــی ببێتە پــی نــادرێ چونکە لە خاڵی یەکەمی ئەو پەیماننامەیەدا لە ئێرانیش کــراوەو ئیمزا کە ساڵی 19٦8 ...« دەڵێ پەیمانە، ئەو ناو دوایــی دا چۆتە نییە ناوەکییان چەکی کە واڵتــانــەی ئــەو پەیمان دەدەن کە کەرەسەی لەو بابەتە نە داواکاری بەرهەمی دێنن و نە وەردەگرن و لــەو واڵتــانــی دیــکــەش نــاکــەن بــۆ دروســت

کردنی چەکێکی لەو بابەتە«.رابردوویەکی هۆی بە ئێران دووهەم، مافی مرۆڤ و پێشێل کردنی لە کە هەیەتی ــاری واڵتانی ــاروب لــە ک دەســـت تـــێ وەردان دیکەو پەروەدەکردنی تێرۆریست و ناردنی لە هــەڕەشــە ســنــوورەکــان و دەرەوەی بۆ گۆی سەر لە کە ئیسرائیل وەک واڵتانی زەوی پاکی دەکاتەوە ئەو ترس و دڵەراوکێیە الی دەوڵەتە زل هێزەکان و واڵتانی ناوچەکە دروست کردوە کە ئەگەر ئێران دەستی بە هەیە ئەوە ئێحتمالی رابگا ناوەکی چەکی بکەوێتە نــاوچــەکــەدا لــە تەبایی ئاشتی و ئاشتی لــەســەر بێت هــەڕەشــە مەترسی و ڕەچاو خانەی دەچێتە ئەوە دنیا و هەموو لــە جاڕنامەی بــەشــی حــەوتــەم نــەکــردنــی

گەردوونی مافی مرۆڤ.

بەشی حەوتەم لە جاڕنامەی گەردوونی شــورای بە دەدا ئیزنە ئــەو مــرۆڤ مافی ئەمنیەتیی سازمانی نەتەوە یەکگرتووەکان کە بۆ پاراستن و راگرتنی ئاشتی لە جیهان دا ئەگەر تــەنــانــەت ــدەن و بـ تایبەت بــڕیــاری نیزامییەوە هێزی رێگەی لە بوو پێویست ئاشتی و پاراستنی بۆ بن عەمەل واریــدی

تەبایی لە جیهان دا.جوغرافیایی واحیدێکی وەک ئــێــران ــی و ــاوای بــۆ واڵتــانــی رۆژئ هــەمــوو کاتێک بە تایبەت گرینگی ناوچەکەدا لە رووسیە هــەبــووە. رووســەکــان هەموو کات خــۆی ــووە لــە رێــگــەی ئێران ــەب ــان ه ــارەزوویـ ئـخەلیجی فارس و گەرمەکانی ــاوە ئ بگەنە دەریـــای عــمــان و لــەوێــشــەوە بـــەرەو ئــاوە واڵتانی بەپێچەوانەوە بــڕۆن و ئــازادەکــان لە بریتانیا ئەمریکاو بەتایبەتی رۆژئاوایی تایبەتیان گرینگی خۆیاندا پێوەندییەکانی رووسیە نەیان ویستووە ئێران و بە داوە ئێراندا. لە هەبێ بەهێزی پێگەی جێگەو ئەمریکا ســەرکــۆمــاری ئایزنهاو ئــەوەتــا جیهانی ــــی ــەم ــ دووه شــــەڕی دوای لـــە »پێم شک دەڵــێ: ئاوا ئێران بە سەبارەت لەسەر ئێران لە گرینگ تر ناوچەیەک نایە ئێران هەبێ. دنیادا جوغرافیایی نەخشەی دنیا چوارڕێیانی لەسەر نەوتەو خاوەنی ــاران و هــەڵــکــەوتــووە. ئــەگــەر رۆژگــارێــک تئەمن جێگەیەکی هاوپەیمان، ببنە مۆسکۆ بۆ رۆژئاوا لەسەر گۆی زەوی پەیدا نابێ. هەروەها نابێ هەل و مەرجێک پێک بێ کە ئێران بگەڕێتەوە بۆ سەردەمە دوورەکانی

خۆی و ببێتەوە بە هێزێکی نیزامی گەورە.گرینگی ئێران دەبینین تێڕوانینە بەو خۆی هەیەو هەر ئەو گرینگیە ئەگەر بەدەست

دەسەاڵتێکی سیاسی دێموکراتیک و خەڵکی ناوچەکەدا لە توانیبای ئێران رەنگە بوایە سیاسی ئـــابـــووری و زل هــێــزێــکــی وەک دەبوو کاریگەری راستەوخۆ دەرکەوتباو لە تەبایی ئاشتی و سەقامگیری لــەســەر ناوچەکەدا. بەاڵم رێژیمی کۆماری ئیسالمی کە کردبێ راستییەش بەو دەرکــی ئەگەر ئێران وەک واحیدێکی جوغرافیایی سیاسی ناوچەکەدا لە هەیە گرینگی پێگەی جێگەو ئەرێنی بــاش و شێوەیەکی بە نەیتوانیوە کەڵک لەو هەڵکەوتە جوغرافیاییە وەربگرێ راستییە ئەو پێچەوانەی بە تەواو بەڵکوو وەرگـــرتـــووەو ئــێــران گرینگی لــە کەڵکی ــی رابـــــــردوودا وای ــە مــــاوەی ٣5 ســاڵ لدێموکراسی و جیهانی کە کــردوە عەمەل هەر بترسێ لێی ــەواوی ت بە پێشکەوتوو هێزی بتوانێ ئێران کردارێکی هەر بۆیە نیزامی و ئابووری ئێران بە هێز بکا جیهان و

بەتایبەتی رۆژئاوا دژایەتی لەگەڵ دەکەن.ئێستا با بزانین بۆ وتووێژەکانی نێوان ئێران و واڵتانی 1+5 بۆ هەردرێژ دەبێتەوەو بۆ ئەو مەبەستە پێویستە ئیشارە بە چەند ئەو دوو الیەنە نێوان لە ناکۆک خاڵ جێ

بکەین:

دەرەوە دنـــیـــای دەزانــــــێ ئـــێـــران _قــەبــووڵ ئێستا زل هــێــزەکــانــی بــەتــایــبــەت ناکەن ئێران ببێتە خاوەنی چەکی ناوەکی، بە دەیانهەوێ ئێران دەسەاڵتدارانی بەاڵم ئۆرانیوم پیتاندنی لەسەر خۆیان پێداگری ئەوە ئێمتیازی زیاتر وەربگرن و زەمانەتی پەروەندەی بەستنی دوای ئێران بە بدەن پــەروەنــدەی لــە باسێک ــران، ــێ ئ ــاوەکــی نپێشێل کاری مافی مرۆڤ لە ئێران نەکرێ و ئێران ــەدرێ دەســەاڵتــی ن ــەوەش ئ هەوڵی دوو بێ سێ و بکەن و الواز ناوچەکەدا لە

لێ کردن ئابلۆقەکان لەسەر ئێران البچێ .به اڵم مه به سته کانی واڵتانی ڕۆژئاوا یا ویسته کانی پێچه وانه ی به دروســت 1+5ئـــه وان ده زانـــن که کــۆمــاری ئیسالمی یه . ئێران واڵتێکی گه وره یه و خاوه نی کانگایکی ژێر زه وی زۆره و له هه مان کاتدا بازاڕێکی گه وره ی مه سره فه . بۆ ئه وه ناوچه که ئارام ئێران و کۆماری له ناسیاوییه ی به و بێت پێشه . له ڕێگایان دوو هه یانه ، ئیسالمی کــۆمــاری ــده ن سیستمی بـ ــه وڵ هـ یــه کــه م ئیسالمی بڕوا و له جێگای ئه و سیستمێکی که ســه رکــار، بێنه خه ڵکی و دێموکراتیک هه وڵه یان ئه و ئێستا ده ێبینن وه کــی هه ر بتوانن دووهــه م، نییه. کاردا ده ستوری له ئیسالمی ــاری ــۆمـ کـ سیستمی ــران و ــێـ ئـده سته مۆ بکه ن بێجگه له وه که پێشگیریان له دروست کردنی چه کی ناوه کی کرده وه

چه ندین ئامانجی دیکه شیان پێکاوه .بەاڵم لە نیشانەکان را وادەردەکەوێ کە لە درێــژی دوورو رێگایەکی پرسەیە ئەو

پێشە چونکە:ئێران دەیهەوێ هەر دوای مۆر کردنی ئابووری و چ ئابلوقەکان چ رێککەوتنامەکە

سیاسی بێ ئەوالو ئەوال البچن.ــەاڵم واڵتـــانـــی رۆژئــــاووایــــی ــ بـ •بکەن کــارانــە ئــەو وردەوردە دەیانهەوێ

هەتا بەتەواوی لە ئێران دڵنیا بن.ئێران ــ واڵتانی رۆژئاوایی دەیانهەوێ توانای پیتاندنی ئۆرانیوم بێنێتەو خوارێ و

نەتوانێ چەکی ناوەکی دروست بکا.کە ئەوەی لەسەر ئێران سوورە •دابێ ــەک ڕادەی هەر لە ئۆرانیۆم پیتاندنی مافی یاسایی خۆیەتی و هیچ الیانێک ناتوانێ

لەو مافە بێبەشی بکا.ــ ئێران نایهەوێ ڕاپۆرتی دروست بدا دەتوانری کە تەقێنەوانە مادە ئەو لەسەر

چەکی ئەتومی پێ دروست بکری.ــســی ئــەتــومــی ــاژان ــە ئ ــۆی هـــەر ب •ئــێــران وەک سکااڵ نــاوەکــی پـــەروەنـــدەی ئەمنییەتی ــورای شــ بـــەردەمـــی بـــردۆتـــە

رێکخراوە نەتەوە یەکگرتووکان.بێجگە لەوانە هەم ئێران و هەم واڵتانی خـــوارەوەش ئــەوانــەی لەسەر دەبــێ 1+5

بگەنە تەوافوق. کە چێوەیەک چــوار کردنی دیــاری ــ بۆ بــێــت هـــەر دووال پــەســەنــدی جــێــگــای

پیتاندنی ئورانیۆم.

ــ دیاری کردنی ڕادەی سانترینیوژەکان .

ــ دیاری کردنی چوارچێوەیەکی زەمانی بۆ چاالکییەکان.

ــ دیاری کردنی شێوەو رێکاری ئابلوقە ئابووریەکان.

روون کردنەوەو ئاشکرا بوونی چاالکی لــە »فــردو، ئــێــران ئەتومی دامـــودەزگـــای ئەوانەی هەموو گــەڵ لە اڵم بە ئـــەراک« بە ئیشارە دەبێ کرد باسمان لە سەرەوە ئابووریەکان و ئابلۆقەی البردنی چۆنیەتی بکەین. البــردنــیــان ــەردەم ــ ب کۆسپەکانی چونکە لە راستی دا چوار جۆرە ئابلۆقەی هەرکامیان ئێران و سەر خراوەتە ئابوری هەیەو خــۆی یاسایی رێــکــاری بە نیازی

کات و زەمانی پێویستە.1ـ ئابلۆقەکانی شوڕای ئەمنیەتی نەتەوە

یەکگرتووکان2ـ ئابلۆقەی یەکێتی ئورووپا

دەوڵەتان کە یەک الیانەکان ئابلۆقە ٣ـ بە تەنیا کردوویانە وەک ئەمریکا، بریتانیا،

کانادا4ـ ئابلۆقەکانی کۆنگریسی ئەمریکا.

لێرەدا زۆر بە کورتی باس لەو ئابلوقە پەسەند چــۆن لە کە دەکــەیــن ئابووریانە بــۆ البــردنــیــان چ رێگایەک بـــوون و دەبــی

بگریتە بەر.1ـ ئابلۆقەکانی شورای ئەمنیەتی نەتەوە

یەکگرتووەکانئاژانسی حکام شــورای ئــەوەی دوای ئەتۆمی پەروەندی جیهان ئەتومی وزەی ئەمنیەتی شــورای بـــەردەم نــاردە ئێرانی نەتەوە یەکگرتووکان لە ساڵی 200٦ م هەر مەحکووم ئێرانیان قەتعنامە ٦ بە ئێستا

لە کردوە )1٦9٦، 17٣7، 180٣، 1929( و چوار قەتعنامەی دوایی را دەستنیشانی ئەو ناوەندو ریکخراوە و کەسایەتیانه یان کردوە ئەتۆمی لەسەنعەتی هەبۆە دەستیان کە کردنی ئێران کە ئەو راستەو خۆ درگای بۆ دەوڵەتەکان ئاواڵە کردۆتەوە کە بە نۆرەی سەر بخەنە ــابــووری ئ ئابلۆقەی خــۆیــان بەرێوەچوونی باشتر بۆ هەروەها ئێران. ــی ئـــەو قــەتــعــنــامــانــە شـــورای ــ ــاوە ڕۆک ــ نئەمنیەت بە چەندین کۆمیتەی چاوەەدێری تەحریمەکان دەست نیشان کردوە و هەموو یەکگرتوەکان نەتەوە ئەندامی دەوڵەتانی ئه رکه لەسەریان لە چوارچێوەی بەندەکانی هەر بــەاڵم دەرێ. نەچنە قەتعنامانە ئــەو ــورای ئــەمــنــیــەت بــیــهــەوێ ئــەو کــاتــێــک شــالبەرێ ئێران سەر لە ئابووریانە ئابلۆقە پێویستی بەچەندین کۆبوونەوە هەیەو گوێ لە ڕاپۆرتی کومیتەکانی چاوەدێری بگرێ و کۆنترۆڵ بۆ کە قەتعنامانە لــەو هــەرکــام کرابوون، پەسەند ئێران دەوڵەتی کردنی یەک بە یەک قەتعنامەو بە بە جیاو دەبێ

البچن.2ــ تەحریمەکانی یەکێتی ئوروپا:

شــورای تەحریمەکانی داوی بــە دوا ئەمنیەت، شورای وەزیرانی یەکێتی ئوروپا کۆبوونەوەو یەک ریزە تەحریمانە خستیانە سەر ئێران کە بە چەندین بانک و دامەزراوی پیشەسازی کەس یا کەسانی بەریوەبەری

کۆماری ئیسالمی لە خۆ دەگرێ.هەرکاتێک ئێران و 5+1 گەیشتنە ئەنجام پێویستە ئابلۆقە ئابوورییەکان البچێ بەاڵم کۆبوونەوەی بە پێوێستی کــارە ئــەو بۆ دەبێ و هەیە ئوروپا وەزیــرانــی شــورای لە لە سەر ئەو مەسەلەیە کۆدەنگی تەواو دروست ئورپا یەکێتی وەزیرانی شــورای

بێ.٣ـ ئامریکا یان کاناداو یا هەر واڵتێکی دیکە ئەگەر دەوڵەتەکە واتە هیزی ئیجرایی بە فەرمان و بڕیاریکی گەاڵڵەی تەحریمێکیان بە دژی ئێران پەسەند کردوە دەتوانن هەر وابە بریار یا فەرمانێکی سەرۆکی دەوڵەت ئێران ســەر لە ئابووریانە ئابلۆقانە ئــەو

البچن.4ـ تەحریمە کانی کۆنگرێسی ئامریکا:

ئەو بەشە لە تەحریمەکان بە دژی ئێران البردنیان بۆ بن حاڵەت ترین دژاو رنگە چــونــکــە بــە پــێــی یــاســای ئــەمــریــکــا هــەر الیحەیەک و گەاڵلەیەک لە هەروو مەجلیس قانون حوکمی تێپەری سەنا نوێنەران و وەردەگرێ وبۆ هەڵوەشاندنەوەی پێویستی بە رەزامەندی هەر دوو مەجلیسی نوێنەران و ئەو هەڵبژاردنەکانی رەنگە هەیەو سەنا کۆماری کە ئامریکا کۆنگریسی دوایانەی خــوازەکــان تێدا بــااڵدەســت بـــوون، کــاری البردنی بۆ بکا دژاوتـــر ئۆباما دەوڵــەتــی

هەموو تەحریمانەبە یەکجاری.ئامریکا نــێــو خـــۆی ــاســای ی پــێــی ــە بنییە ئیجرایی دەســەاڵتــی هیچ ــەت ــ دەوڵکۆنگرێسی تەحریمەکانی البردنی لەسەر ئیجرا مانگ ٦ دەتــوانــێ تەنیا ئامریکاو بخا. درەنــگــی وە بەرێوەچونیان ــردن و کهەر وەکوو باسمان کرد ئەو تەحریمانە کە نیشان دەست ئامریکا کۆنگرێسی لەالیان کراون بوون بە قانوون و ئەو ترسە هەیە ئەگەر ئێران پابەند نەبێ بە رێکەوتنەکە، خۆ ماندوو کردن و زەحمەتی زۆری پێویستە

جارێکی دیکە بکرینەوە بە قانوون. ــە البـــردنـــی ــرس لـ ــ ــە کـــۆتـــایـــی دا ت لـیەکجاری و تەوافوقی هەتا دا تەحریمەکان ــە ــانـ ــت بـــوونـــی مــتــمــانــەی دووالیـ ــ دروسـئێستا ســاڵ 11 دوای چونکە هەیە. هــەر بەرنامەی دژی بــە جیهانی کۆدەنگێکی ــت بـــووەو ــران دروســ ــێ چــەکــی ئــەتــۆمــی ئرەنگە جارێکی دیکە وا بە ئاسانی دروست چــیــن و رووســیــە تــر نــەبــێــتــەوەو جارێکی نەگەڕێنەوە نێو هاوبەندێکی وەک ئیستا کە هەیە چونکە هەر واڵتە بەدوای بەرژەوەندی

خۆی دا دەگەڕێ.

دوو الیه ن بە دوای چی دا دەگەڕێن؟

کە رابــردوویــەکــی هــۆی بە ئێران مافی پێشێل کردنی لــە هەیەتی مرۆڤ و دەست تێ وەردان لە کاروباری ــی ــردن ــەروەدەک ــی دیــکــەو پ ــان واڵتدەرەوەی بۆ نــاردنــی تێرۆریست و سنوورەکان ئەو ترس و دڵەراوکێیە الی دەوڵەتە زل هێزەکان و واڵتانی ئەگەر دروست کردوە کە ناوچەکە ناوەکی چەکی بە دەستی ئێران رابگا ئێحتمالی ئەوە هەیە ئاشتی و بکەوێتە ناوچەکەدا لە تەبایی

مەترسی و هەڕەشەوه

رۆژنامەی7 ژماره : ٦٤٥ ١٥ی سەرماوەزی١٣٩٣ ٦ی دێسامربی ٢٠١٤

ئاره ش لورستانی

وەرگێڕان : ئاڵەشین

قۆناغی یەکەم بڕوانینە ئەگەر لە نــەتــەوە ـــ ـ دەوڵــــەت پێکهاتنی پــەهــلــەوی شــــای رەزا ــران، ــ ــێ ــ ئفاکتۆر سەرەکیترین مودێرنیزم حکوومەت کــردنــی سەقامگیر بــۆ و دەســـەاڵتـــی خـــۆی بــه کــاردێــنــێ. پاشەکشە کــە مودیرنیزمەی ئــەو خۆی بــەربــەســتــی گرینگترین بــە ــە نــەریــت لــە رێــگــری ئەهرومی واتــه وه دەکـــاو ــی ــدی ــاوه ن حــکــوومــەتــی نو نەته وەیی شوناسی ده دا هــه وڵ ئه تنیکه جیاوازکانی ئێران لە یەکەم

- ــەت دەولـ فۆرم گرتنی هەنگاوی نەتەوەدا بتوێنێتەوە. دوای رەزاشاو هاتنە سەرکاری کوڕەکەی محه مه د ــا ــ رەزاش ــەی ــ ــرۆژەک ــ پ شـــا، رەزا به مۆدێرنیزم پــێــدەدرێ درێـــژەی خۆیەوە حکومەتی بیچمی هه مه ن روولەگەشەیە. لە سردەمی پەهلەوی دوویەم دا دەگەڵ سەرکوتی نەریت، شوناسی نەتەوەیی و تەنانەت هزرە مودێرنە ناحکوومەتییەکان کە زیاتر پارت و الیه نه چەپەکانەوە لە الیه ن مودیرنیتە دەکــــرا، نــوێــنــەرایــەتــی ــەشــە ئــوســولــی و نــاتــوانــێ ئـــەو گ

لۆژیکییەی خۆی بپێوێ. ئــەو هــیــزو الیــه نــانــەی کــە لەو پرۆسه یه شوناس و تەنانەت بوونی ــت، ــ خـــۆیـــان لـــە مـــەتـــرســـی دا دەدیحکوومەتی دژایه تی بە درێــژەیــان پێگە بــــەرەبــــەرە داو ــدی ــ ــاوەن ــ نکۆمەاڵیەتی و سیاسییەکانی خۆیان بەهێز کرد. پارتە چەپەکان، پیاوانی ناسیۆنالیستییەکان هێزە ئایینی و ــوون، کــه زیــاتــر کـــورد و تـــورک بسەرەکیترین و گرینگترین دژبەرانی حکوومەتی محه مه د رەزا شا بوون. چاالکی هاوکات و بەربەرینی هێزە دەسەاڵتدار، سیستمی دژبەرەکانی کە خاوەن پێگەیەکی قووڵ بوون لە

نێو چینەکانی کۆمەڵگەدا بە چه شنێک پــەرەی ساند کە محه مەد رەزا شا دەسەاڵتەکانی هـــەاڵت و ئــێــران لــە ــارد کە ــوور بــەخــتــیــار ســپ ــە شــاپ بئیدی بۆ ئەم کــارەش درەنــگ بوو. ئێران تەقینەوەی ئامادەی کۆمەڵگە حکوومەتی ،1٣57 شــۆڕشــی بــە قۆناغێکی لــێ خــســت و ــەوی ــل ــەه پ

دیکەی دەست پێکرد. کە ئایینی پــێــاوانــی ئــاخــونــدو خۆیان بە نوێنەری ئیسالم و بە گشتی مودیرنی تەنانەت نەریتی و چینی ــران دەنــاســانــد، ــێ ــیــســالم گــەرای ئ ئتوانییان کەڵک لە کێشەو ئارێشەی و چەپه کان الیەنە و پــارت نێوان دواکەوتوویی و هەژاری هەروەها بە ئێران وه رگــرن و هێندێک گەلی بەرێوەبردنی گشتپرسی)رێفراندۆم( 1٣58 خـــاکـــەلـــێـــوەی 12ی ی حکوومەتی کۆماری ئیسالمی ئێران

دابمەزرینن.ــەپ لــە ئــێــران بـــزوتـــنـــەوەی چـــۆی نــەبــووونــی ئــەزمــوونــی بــە هـبەشداری لە پروسەی حکوومەت دا،

مودێرنیتە ــدووی ــەن ــەســت گــەشــەنپێداویستییە دەگـــەڵ کــە چــەپــدا لــە راســتــەقــیــنــەکــانــی خــەڵــکــی ئــێــران بە بتوانێ کۆمەڵگە بــێ و گونجاو شێوەیەکی گونجاو پێوەندی دەگەڵ دامــەزرێــنــێ و هــه روه هــا ســـەرەڕای ــەری نــەریــتــی ــگـ ــاریـ ــەش کـ ــ ــەوان ــ ئالیان لە زیاتر کە کالسیک چەپی یەکیەتیی سۆڤییەتەوە پرۆپاگەندەی هەنگاوبە کۆتایی دا لە دەکـــرا، بۆ ئایینییەوە پیاوانی الیه ن لە هەنگاو ــت بــوو ــەدەسـ ــان بـ ــیـ ــەاڵتـ کـــە دەسـگرتن و بە یان خــران پەڕاوێز یان لە بەربرینتر تێرۆرێکی و ئێعدام حکوومەتی پێشوو سەرکوت کران.

هێزە نەتەوەییەکانی وەک کورد ئامادە له ئازەرییەکان و تورک و ــکــەدا ــی دی ــان ــەووەک ــەت ــی ن ــوون ــەب نچارەنووسی بە کەمایەتی و بوونە ــان چــــوون، بــەاڵم ــەک ڕه وتــــە چــەپبەشە ئەو وەک دێموکڕات حیزبی شوناسخوازو ناسیونالیسته ی کورد تێ گەیشتنی و مودێرنیزاسێون کە ــە رێــگــەی ــورد ل ــە مــافــی گــەلــی کـ لــاری کــوردســتــان ــۆم ــەزمــوونــی ک ئبە محەممەد قازی دەستی لەسەر کۆمەڵگەی کوردی گەیاندبوو، لە ژێر بــاری ســەرکــوت و شــەڕی بەتەواو

نەک ناوەندیی دا حکوومەتی مانای نەبەزی، بەڵکوو بە جۆرێک بوو بە غەیرە خەباتگێڕانی پەناگەی پێگەو کــورد بە تایبەت رەوتــی چــەپ، که چەندین ساڵ وەک پێشەنگی خەبات و شۆڕش دژی سیستمی ئایینی و

پاوانخوازی دەسەاڵتدار دەناسرا. یەکەمی ــەی دەیـ لــە گشتی بــە لە جــگــە 1٣57 شـــۆڕشـــی ــاش ــ پره وتی سەرەتایی، مانگێکی چه ند دوای بەاڵم ده وه ستێ، مودێرنیتە ــجــدان ــە بــە ســەرن ــەڕی 8 ســاڵ شــــاری ــک ــاول ک زیـــــان و زەرەرو بـــە و فــه رهــه نــگــی ــابـــووری و ئـ زۆری واڵت، ئاوەدانکردنەوەی پێویستی دەستی مودێرنیزاسیونیش رەوتی ــی ــه ت ــالی ــی وی ــەســڵ ــردەوە. ئ ــ ــک ــ ــێ ــ پسیستمی چــوارچــێــوەی لە فه قیهـ تایبەتی خسڵه ت گه لێکی شیعه دا، هێنابوو پێک ئیسالمی کۆماری بۆ هەمان بــه مۆدێرنیتە دەبـــوو کــە ئارستەی بە و ئاراستەدار ڕادەی خواست و داخوازییەکانی سیستمی لغاو و کۆنترۆل دەسەاڵتبه ده ست

بکرایە . بەو ئاقارە میدیا و سیستمی پــــــەروەردە بــاشــتــریــن ئــامــرازێــک بۆ ئیسالمی ــاری ــۆم ک کــە ــوون بـکۆنترۆلی و خزمه ت خۆی خستنە

مۆدیرنیتە کەڵکی لێ وەرگرت. دەیەی دوویەمی دوای شۆرشی ناخۆشترین و خــراپــتــریــن 1٣57چەپەکان رەوتـــە چــاالکــی قۆناغی بوو، چونکە تەنانەت وەک سەردەمی نێوخۆ لە نەیاندەتوانی پەهلەوییش سیستمی مـــیـــدیـــاو ــن، ــ ب ــاالک چـــپەروەردە بە تەواوی لە دەسەاڵتی بەاڵم دابوون، ناوەندی حکوومەتی شووناسخوازە پارتە بــارودۆخــی کوردستانییه کان باشتر بوو، چونکە سەردەمی کۆتایی تا ڕادەیـــەک تا محەمەدی ســەرکــۆمــاری یەکەمی ــی چـــاالکـــی رێــکــخــســتــن و ــەم خــاتگەلی هەبوو به رینیان ســه ربــازی ــە هــەمــوو کــوردســتــان ــش ل ــوردی ک

پشتیوانیان بوو.سێیەمی دەیــــەی دەســتــپــێــکــی ئیسالمی کۆماری دەسەاڵتداریەتی هاوکات بوو دەگەڵ هه وێن گرتن و بەجیهانی بوون رەوتی پەرەساندنی کــه بــە هــاتــنــە ئـــارایـــی بــەرچــاوی بەکارهێنانی، پێویستی کۆمپیتەرو ســه تــەالیــت و ئینتەرنێت ــاشــان پ

ــی رەوت جیهاندا ســەرانــســەری لــە مــۆدێــرنــیــزاســیــۆنــی لـــه پـــاوانـــی و هێژمۆنی دەرهێناو ده وڵه ته کان کۆمپانیا دەست خستە ئەنجام دانی

گەورەو فره نه ته وه ییه کانەوە. بەم جۆرە حکوومەتەکانی وەک نوینەرایەتی که ئیسالمی کۆماری چینەکانی هــەمــوو بـــەرژەوەنـــدی رووبــەرڕووی نەدەکرد کۆمەڵگەی ــەوە کـــە وەک ــ ــووی ــ ــە ب ــت ــی ــرن مــودێئەهرومێکی گوشاری بەهێز دەبووه ــەی. ــەکـ ــەاڵتـ هـــۆی داڕمـــانـــی دەسـڕووخانی هێندێک دەوڵەتی عەرەبی ــاوەی شــۆرشــی نــاســراو بە ــ ــە م للە نموونەیەکە عــەڕەبــدا بــەهــاری کۆمەڵگە کــە مــودێــرنــیــتــە ــزی هــێــج و ــامــان ــاری ئ ــاقـ ــه بـــە ئـ ــوی ــی ــوان تلێ کەڵکی گرووپییەکان مەبەستە

وەرگرێ.لە جیهانی ئەمرۆدا مودێرنیتە لە گۆڕەپانی بەرهەم هینان و دابەشینی ــاری، ــیـ کـــاال ئـــابـــووریـــیـــەکـــان، زانـفەرهەنگی دا تەنانەت ــازی، ســەربهــەڵــســەنــگــانــدنــی پـــێـــوەری وەک هێندە ــان ــەکـ ــەتـ دەوڵـ دەســـەاڵتـــی هەستیارو پێویستە کە هیچ واڵتێک ناتوانێ حاشا لە گرینگ بوونی بکاو

ڕۆژ بە رۆژ دیکەشەوە الیەکی لە ــێ و ــەتــان دەردەچـ لە پــاوانــی دەوڵخۆی سەرەکی داواکەرانی دەگاتە

کە کۆمەڵە مرۆییەکانە.کە ــران ــێ ئ ئیسالمی ــاری ــۆم کئــیــســالمــی شــیــعــە بـــە ئــاخــێــزگــه ی ــی لە ــۆی دەنــاســێــن ســـەرەکـــی خــسێیەمی ــەی دەیـ نێوه ڕاستەکانی خـــۆیـــەوە تــا ئـــەمـــرۆ بــە تــایــبــەت به ناسراو ناڕەزایەتییەکانی دوای بزوتنەوەی سەوز تووشی قەیرانی لە روو کە بــووه پێکهاتەیی قوڵی ئەم چونکه دەســەاڵتــەو بنەماکانی قەیرانانە نیشاندەری دژایەتی نێوان و ئێران نەتەوەکانی بــەرژەوەنــدی خواستەکانی کۆماری ئیسالمی، بۆیە رووخانی سیستم و یان گۆڕانکاری دەسەاڵتدا لە بنەمایی قــوڵ و زۆر ببوێردرێ. لێ ناکرێ خۆی شتێکه دژبەر سیاسییەکانی الیانە پارت و ئیسالمی کۆماری ڕەخنەگری یان پێداویستی لە بتوانن ئه گه ر ئێران ــەکــانــی ــن ــی ــەق راســت پــێــویــســتــیــە و ئەو رێــگــەی ــە ل بــگــەن و کۆمەڵگە مودێرنیزم ڕه وتـــی ــەی ــان ــەت دەرفخستویەتییە دەسەاڵتیانەوە زانیاری و ــه رک ئـ بــگــەیــەنــن و کۆمەڵگە بــە بێگومان بــگــێــڕن، ــان ــۆی خ ــی ــ رۆڵدەگەڵیان هاوهەنگاو کۆمەڵگەش بیر لە دابەشینی میتۆدێکی نوێ بۆ دیموکراتیزەکردنی ئێران دەکەنەوەو

سیاسی

كتێبی »مالێكی ره فیق فارۆق سالی )2002( باڵوكرده وه و بیمار«ی ویژدانیكی لێكترازاو و سه رنجێكی به نیسبه ت رۆژهه التی كوردستان و كۆمه لگایه ــه م ئ مــه جــازی فـــه زای تایبه ت بــه خستوته روو كه تێی دا ده ڵێت:« چات و ژووری گفتوگۆكردن)یان( له ئه نته رنێت زیاتر له مه یدانی بۆ له شوێنێك ئاژه ل ده چێت، وه ك فرۆشتنی

گفتوگۆیه كی له سه رخۆ و ئازاد«.)1(ده كریت ئه گه رچی نوسه ر سه رنجه ی ئه م میدیا و كه زه مه نێكدا له بێ و توند رواڵه تدا له فه یسبوك، وه ك كــۆمــه اڵیــه تــیــیــه كــانــی تـــۆڕه ته نیا نه بوون، ئێستا به رفراوانیه ی به م گــرام و... تیلی واتساپ، وایبر و چه ند سایت و ژووری پاڵتاك هه بوو، له و كاته دا قبوواڵندنی ئه و رایه ی فارۆق ئاسان نه بوو، به اڵم له ئێستا به سه رنجدان به به رفراوانی تۆره له م كۆمه اڵیه تییه كان و كاریگه ریان و به شداریی زیاتری رۆژهه اڵتییه كان فه زایه دا و ئه و كاردانه وانه ی له م فه زایه روو ده ده ن، زیاتر سه رنجی منی

بۆ الی خۆی راكیشا.به داوه له زۆر حاڵه ت دا جێگه ی خۆی ئێستادا له فه زای مه جازی له م شه قام پێش ناڕه زاییه كان كــاردانــه وه و شه قام و حه قیقی و فــه زای فه زایه خۆیان نمایش ده كه ن و زورجاریش له وێ ڕا ده گوازرینه وه بۆ سه ر

شه قام. ــه د ئێستا چــاالكــی رۆژهــه التــی ــی دا هیچ زه مــه نــیــك بــه ق لــه راســتپێی ئه وه ی حاڵه تیش دا زۆر له مه جازی و چاالكی بۆ نه گوازراوه ته وه مه جازی و فــه زای چاالكی له جگه نیه هیچ رۆژهه اڵتی چاالكی ده لێن میدیایی . له ئێستادا ئه وه نده ی رۆژهه اڵتی مه جازی چاالكه ، به قه د ئه وه ش

رۆژهه اڵتی حه قیقی خاموشه !بیرورای له تێگه یشتن خویندنه وه و بۆ باشه زه مینه یه كی ئه مه ش گشتی رۆژهه اڵت و قسه كردن له شێوازی كاردانه وه و ده ربرین و چاالكی

رۆژانه یان له كه رته جیاكان.گه ل له هاوتاكردنی تومه تباركردن و ئاستی تا توند كــاردانــه وه ی بــالونــه كــراوه ی ته له فزیۆنی دیمانه یه كی تیرۆریست سلیمانی قاسم هونه رمه ندێكی ناسراو، قه یرانی ئه خالق له ده ربڕین و نه بوونی كه لتووری ئازادی راده ربڕین الی ئێمه بۆجاریكی تر خسته وه به رده م خوێندنه وه و راڤه كردنێكی دووباره كه ئێمه ی رۆژهه اڵتی هه ڵگری چ عه قڵیه ت و هه ڵگری چ زمانێك له ده ربرین و چ كه لتورێكین له ده ربرین و كاردانه وه ؟ به تایبه ت به نیسبه ت خه ڵكانێك كه سااڵنێكه موژده ی ئازادی و دیموكراسی بۆ ئه م

كۆمه ڵگایه ده به خشنه وه ، گۆمانه كان زیاتر خۆی نمایش كرد.لێره قسه له سه ر په سندكردنی روانینه كانی ره زازی و ره تكردنه وه ی نیه ، ئه وه نده ی قسه له سه ر فۆرم و شیوازی ده ربرین و ئاخاوتن و ئازادی به ده كرێت كه توندوتیژییه ك هه ر له زمانه پاككردنه وه ی راده ربرین و سه رنجدان به كاردانه وه كان به رامبه ر به م دیمانه و هاوشێوه كانی قسه ی

له سه ر بكرێت.له هه ر هه ڵچوون و هه ر ده ربرین پاككردنه وه ی زمانی بۆ هه وڵدان بۆ دیالۆگ ده رگــای لێ بكه وێته وه و توندوتیژی ده كرێت كه زبرییه ك ده گه ڕێته وه كه زمان، پاككردنه وه ی بۆ هه وڵێك بكات، قه بات هه میشه یان ده ربــڕیــن ده دا هه وڵیان كه باستان یونانی له سۆفیسته كان بۆ هه ڵگری ره هه ندێكی ئه خالقی بێت و ده یانویست هونه ری ئاخاوتن جێگای توندوتیژی زمانی بگرێته وه ، هه وڵێك كه له كوتاییه كانی سه ده ی بیسته م، یه كه م حیزبی ئێمه ده ڵێت:« له رووه سیاسییه كه ی قاسملوش دوكتۆر سیاسی بووین كه ئه خالقمان تێكه ڵ به سیاسه ت كردوه ». لێره دا گرنك ئه خالق ڕیژ ده ربرین گرنگه ده ڵێی و چونی گرنگه به اڵم ده لێی ، چ نیه

بكرێت نه ك بزمار رێژ و دڕكاوی .ــۆرمــی زمـــان و ــی زمــانــی ، ف ــوون نـــه ك هـــه ر دڕكــــاوی ب الی ئێمه به شڕییه زمان ئه م ئه وه كــردوه ، ناشیرین زمانی پشت ئامانجه كانی شێوازی هه وسارچراو رۆژانه له پالماردانی به رامبه ردایه و ئه وه نده ی له كاردانه وه یه كی شه ڕه نگیزانه ده ژی ، هه ڵگری تێرامان و هیچ فیكره یه ك بۆ ده ربرین نیه و له دواجار له سه ر كوشتنی فۆرمی دیالۆگ كار ده كات، له هه ر ئه مه ش وایكردوه دوای ٣0 ساڵ له چاالكی سیاسی ئێستاشی گه ڵ بێت زمانی ئاخاوتن و دیالۆگ زمانی غایبی نێوپرۆسه ی سیاسی و رۆشنبیری رۆژهه اڵت بێت. كاتی ئه م زمانشڕییه ی دوور له ره نگڕێژی ئه خالقی رووبه ڕوی لێپرسینه وه ش ده كرێته وه هه ر زوو خۆی له پشت

سه ری یه كێ له پیرۆزییه كانی ئه م كۆمه ڵگایه ده شارێته وه .توندوتیژیی به داوه جێگه ی خۆی چه كداری توند وتیژیی ئێمه الی بته قێنن ناتوانن یه كتر به به رامبه ر ئێستادا له چه كه كان ئه گه ر زمانی ، بكه ن، ئه وه زمان له ئێستا رۆلی چه كه بێ ده نگ كراوه كان ده گێرێت و فه زای مه جازی رۆژهه اڵتی بووه ته وه به هه مان فه زای چه كداری ده یه ی

٦0ی هه تاوی رۆژهه اڵت كه هه موو به رببوونه گیانی یه كتر.سیاسیی رۆشنبیری و فه زای سیاسی و بلوكبه ندی ئێستای گرفتی رۆژهه اڵت یه كنه گرتنی هێزه پرش و باڵوه كانی به پله ی یه كه م نیه ، به ڵكوو غایبونی زمانی دیالۆگ و نه بوونی فۆرمێكی ئه خالقی پێكه وه دواندنه كه یه ك به به رامبه ر هه ڵچوون الڵبوون و له ده شتاییه كی گه وره و دابرانی

به رهه مهێناوه .فه زای سیاسی ئێستای رۆژهه اڵتی فه زای نه شه ڕ و ئاشتییه كه زمانی له په الماردان. تۆمه تباركردن و زمانی به داوه خوی جێگه ی ئاخاوتن دواجاردا پێموایه ده بێت به ر به م شه ره نگیزییه له زمان بگیرێت و ئه خالق له ئاخاوتن و وه ك گورگیاس ده ڵێت »زمان نێو زمانی بۆ بگه ڕێنینه وه

هه ر توند وتیژییه ك پاك بكه ینه وه ».سه رچاوه :

)١(ـ الپه ره ی بیستی كتیبی »مالیكی لێك ترازاو و ویژدانیكی بیمار«)٢( ـ كتیبی سۆفیسته كان

ناسر ره زازی و شتی تریش!

خالید محه ممه دزاده

چاوخشاندنێکی کورت به سه ر مودێرنیتەو رۆڵی لە گۆڕانکارییە سیاسی و کۆمەاڵیەتییەکانی ئێران

بەشی دێــمــوکــڕات حیزبی ناسیونالیستی شــونــاســخــوازو و مودێرنیزاسێون کــە کـــوردە تێ گەیشتنی لە مافی گەلی کورد کۆماری ئەزموونی رێگەی لە کوردستان لەسەر دەستی قازی محەممەد بە کۆمەڵگەی کوردی

گەیاند

رۆژنامەیژماره : ٦٤٥ ١٥ی سەرماوەزی ١٣٩٣ ٦ی دێسامربی ٢٠١٤ 6

ئاسته نگییه کانی به رده م ئوسوولگه راکان

رێک سیاسی شــانــۆی حیزبایه تی و 1(حــیــزب جێگیر و رێکوپێک سیاسییه کان کێبه رکێ و ده خــا و به هێز حیزبی نه بوونی هۆی به ئێراندا له ده کــا. ئاڵۆزیی چه شنێک له گه ڵ سیاسی شانۆی گشتگیر، که ئــه وه ــڕای وێ ئه مه ــه . ــه ره وڕووی ب پێچه ڵپێچی و کۆمه ڵێک تووشی سیاسییه کانی بنیاته و چاالکی

که موکووڕی کردووه . له جیاتی بوونی سیستمێکی حیزبیی ئێراندا له به هێز، باڵ و باڵبه ندیی سیاسی هه یه ، که به به راورد له گه ڵ دیارده ی حیزب دا خاوه نی چوارچێوه یه کی روانین و رێکار و میتۆدیکی روون نییه . ئه مه ش وایکردووه که چه شنێک ناجێگیری، »سیالیت« و پێشبینی نه کراوی، به رۆکی کۆمه ڵێک له گه ڵ سیاسییه کانیش ره وته و بگرێته وه ئێران سیاسیی فه زای

ئاسته نگی به ره وڕوو ببنه وه .2(دوای مه رگی ئایه توڵاڵ مه هده وی که نی و حه بیبوڵاڵ عه سه که ر ئه والدی، دوو که سایه تی دیار و کاریگه ری نه ریتی یان میانه ڕه وی ئوسوولگه راکان، له الیه ک قه یرانی رێبه ریی باڵی ئوسوولگه را قووڵتر بۆته وه و له الیه کی دیکه مه یدان بۆ توندڕه وه کانی ئه و باڵه ئاوه اڵتر بووه . هۆکارێکی دیکه که ده ره تانی مانۆڕی بۆ توندڕه وه کان ره خساندووه ، ئه وه یه که ئه وان به به راورد له گه ڵ میانه ڕه وه کانی باڵێ ئوسوولگه را، یه کگرتووترن و ستراتیژ و به رنامه یه کی دیاریکراویان هه یه . به ره ی پایداری و فه راکسیۆنی »ئوسوولگه را«ی مه جلیس توانیان هۆکاره به و هه ر بــه اڵم مه جلیسن، که مایه تی که ئــه وه ســه ره ڕای فه راکسیۆنی »ره هره وان«یش ئه ندامی نوێنه رانی و بکه ن نوێنێ ده سه اڵت ــی وه زاره ت به ربژێری چــوار که وابکه ن و، خۆیان کاریگه ری ژێر بخه نه

»علوم« ده نگی متمانه ی مه جلیس نه هێنه وه )یان له ده ستی بده ن(. هه یه ؛ کــردنــیــان خۆپێناسه و تیۆریک کێشه ی ٣(ئــوســوولــگــه راکــان توندڕه وه کانی ئه و باڵه پێناسه یه ک له ئوسوولگه رایی ده خه نه روو که ته نیا بازنه ی وایه به رامبه ردا جاری له باڵه دا جێ ده گرن. ئه و بازنه ی له خۆیان ئوسوولگه رایی ئه وه نده به رفراوان ده کرێته وه که سنووری شوناس به خشیی ئوسولگه را ستراتیژیستی موحببیان ئه میر ده کــاتــه وه . کاڵ زۆر باڵه ئه و ده ڵــێ: ــاره وه ب لــه م اسالمی« ایــران »نواندیشان حیزبی دامــه زرێــنــه ری و ئوسوولگه راکان له هه ر سێ بواری روانین، ئاکار و میتۆد کێشه یان هه یه و ده بێ چاره سه ریان بکه ن. به باوه ڕی موحبیان ئوسوولگه راکان ده بێ خۆیان ده سته واژه کانی و چه مک له دیاریکراویان پێناسه یه کی و بکه نه وه پێناسه

دیسکۆرسی خۆیان هه بێ.) قسه کانی موحبیان ته واو(سه ید ره زا ئه کره می ئه ندامی شۆرای ناوه ندی » کۆمه ڵه ی روحانییه تی له سیستماتیک و دیــاریــکــراو به رنامه یه کی نه بوونی ده ڵــێ: خه باتگێڕ« حیزبی ئوسوولگه راکان ناوبراو بــاوه ڕی به ئوسوولگه راکانه . کێشه کانی کارامه و گوتارێکی دیاریکراویان نییه .)قسه کانی ئه کره می ته واو( پێ ده چێ بۆ پڕکردنه وه ی ئه و بۆشاییه بێ، که باسی ئه وه ده کرێ حیزبێکی گشتگیر له هێڵی میانه ڕه وی ئوسوولگه رایی دا جێ له الیه ن عه لی الریجانیه وه ، که

ده گرێ، دروست ده کرێ.ئوسوولگه راکان له به شێک که م النی دیکه ی کێشه کانی له یه کێک )4بۆچوونی رێکخراوه یی نێوان رای شه رعی و له پێوه ندییه ک ئه وه یه که چ دا دروست ده که ن. یه کێک له کێشه کانی حیزبی کۆماری ئیسالمی له ده یه ی ٦0ی هه تاویی دا ئه وه بوو که به شێکیان پێیان وابوو که ده بێ رای شه رعی به سه ر بۆچوونی رێکخراوه یی دا زاڵ بکرێ. مه سه له یه ک که دواتر یه کێک له هۆیه کانی هه ڵوه شانه وه ی ئه و حیزبه و یه کێک له خاڵه کانی جیاوازیی به خشیی باڵی چه پ و راستی دیه ی ٦0 بوو. بێجگه له وه به شێک له ئوسوولگه راکان دیدێکی ئه رێنیان به نیسبه ت دیارده ی حیزبایه تی نییه و هه مووی ئه مانه ش که ئه وه ی ده کا. به ره وڕوو ئاسته نگی له گه ڵ ئوسوولگه راکان یه کگرتوویی ئه رێنی پوانێکی وه ک بوون غه یره حیزبی و سه روو جیناحی دا ئێران له بناوانێکی و بنج که حیزبایه تی، بۆ نێگه تیڤه روانینه ئه و بۆ ده ژمێردرێ، زیاتر که ئه وه هۆی به ریفۆرمخوازه کان ده گه رێته وه . هه یه ، ئیسالمیشی

خۆیان له گه ڵ مۆدێرنیزم راهێناوه ، که متر له گه ڵ ئه و کێشه یه به ره وڕوون. رێکارێک که له الیه ن میانه ڕه وه کانی ئوسوولگه راوه بۆ زاڵ بوون به له و بکه نه وه نوێ خۆیان که ئه وه یه روو ده خرێته کێشه یه دا ئه و سه ر

دوگماتیزم دوور بکه وه نه وه . 5(له سه ر ئه وه ی که کێ ته وه ری یه کگرتن بێ، له نێو ئوسوولگه راکان و که سایه تییه کانیان دا رای جیاواز هه یه . حه مید ره زا ته ره قی ئه ندامی شۆرای بۆچوونی ئوسوولگه راکان زۆرینه ی ده ڵــێ: »موئتلفه » حیزبی ناوه ندی حاڵێک له ئه وه ته واو( ته ره قی نییه .)قسه کانی قبووڵ میسباحیان ئایه توڵاڵ ده ناسرێ پایداری« »بــه ره ی رۆحی باوکی به میسباح ئایه توڵاڵ که دایه جه معییه تی « و ئیسارگه ران« جه معییه تی « توندڕه وه کانی رێکخراوه و

ره هپویان« ناوبراویان قبووڵه . له حاڵێک دا که » به ره ی پێڕه وانی هێڵی ئیمام و رێبه ری« که به گه وره ترین رێکخستنی ئوسوولگه را نه ریتی و میانه ره وکان ده ژمێردرێ، له ژێر چه تری »جامعتین« دا هه نگاو ده نێ، ناسر ئیمانی چاالکی سیاسیی ئوسوولگه را پێی وایه که »جامعتین« ناتوانێ هه موو ئوسوولگه راکان بگرێته وه . ناوبراو ده ڵێ: به خۆ نوێ کردنه وه ی رێکخراوه یی و گوتاری هه یه و پێویستی باڵه ئه و ده بێ به کاری به کۆمه ڵ به ره و یه کگرتن هه نگاو بنێن.)قسه کانی ئیمانی ته واو( به گشتی کۆمه ڵێک له میانه ڕه وه کان، توندڕه وکانیان قبووڵ نییه ، بۆنموونه »به ره ی پایداری« به رێکخراوێکی ره سه ن و خاوه ن پێگه ی جڤاکی نازانن، له

به رامبه ردا ئه وانیش ته نیا خۆیان به ئوسوولگه رای راسته قینه ده زانن.به هێز باڵبه ندیی سیاسی، سیستمێکی حیزبیی و باڵ جیاتی له ئه گه ر به ستێنی دروست بوونی هه با، ره وته یان ئێراندا بوونی هه با له و جێگیر سیاسییه کان چوارچێوه یه کی روونتر و دیاریکراوتریان ده بوو و سیستمی

سیاسیش رێڕه وێکی باشتری وه رده گرت.

حه سه ن شێخانی

نەتەوەیی

قادر وریا

چەمک وەک ــەوەری، ــت ڕۆژهــەاڵت بووە. دایــک لە نییە مێژ لە زاراوە، و لەم 1-2 سالەی دوایی دا بۆ یەکەم جار لەم مانگانەی دواییش دا بە کار هاتوە. ئەدەبیاتی و نێومیدیاکان هــاتــووەتــە و ــاس ب جێگای بــە بــووە و، سیاسی قسەلەسەکردن. داهێنەر یا بەرهەمهێنی ــە، یا هەر نەبێ ئەم چەمک و زاراوەیحیزبی پەرەپێدەرەکەی، و کارپێکەر وەک بــەاڵم کــوردســتــانــە. دیموکراتی ڕوانین و عەقڵیەت و بیرکردنەوە،دەکرێ ئــەوەنــدە و نییە نــوێ شتێکی بڵێم دیموکراتی حیزبی گــەڵ لــە کــە کۆنە

کوردستان دا لە دایک بووە.ڕۆژهەاڵتتەوەری چیە؟

ــتـــەوەری ــە ڕۆژهـــەاڵتـ مــەبــەســت لخەڵکی الیەنەکانی تاکەکان و ئــەوەیــە تیکۆشانی لە کوردستان ڕۆژهــەالتــی لــە گــۆڕەپــانــی کــوردی خــۆیــان دا، چ ئاستی لــە چ نــەتــەوەیــی، ئاستی لــە و ئێران دا بناغەی کاری خۆیان لە سەر لە کورد نەتەوەی پرسی بە بایەخدان ڕۆژهەاڵتی کوردستان و بەرگری کردن خەڵکی داخوازەکانی ئامانجەکان و لە دابمەزرێنن. کوردستان، ڕۆژهــەالتــی بــە پرسی ــارەت نــابــێ ســەب پێیە ــەم بکورد لە بەشەکانی دیکەی کوردستان، بزووتنەوەیەکی بە سەبارەت نابێ یا ــران، پــرســی کــورد ــێ ســەرانــســەریــی ئــی کــوردســتــان، ببێت بە ــەالت لــە رۆژهــی و پــشــتــگــوێ بــخــرێ. واتــە ــان ــورب قیا الیەنێکی ڕۆژهەاڵتی، ئەسل بۆ تاک خەڵکی رۆژهەالتی کوردستان و پرس

نەتەوەیی لەم بەشەی کوردستانە.ــەی ــارانـ ــیـ ــرسـ ــەو پـ ــ ــک بـ ــ ــێ ــ واڵمالیـــەنـــی و تــــــاک بـــــــــــــــەرەوڕووی

ڕۆژهەاڵتتەوەر دەبنەوە؟ــۆرە ــ ــەوە، ئـــــەم ج ــیـ ــایـ ــیـ ــنـ ــە دڵـ ــ بپێناسەکردنی ڕۆژهەاڵتتەوەری ، پرسیار دەخوڵقێنێ. بۆ وێنە »کە وابیت بۆ تاک نەتەوەی ڕۆژهەاڵتتەوەر، الیەنێکی یا تەواوەتییەکەی لە کوردستان کــورد و کــوردی بەڵکوو نین، ئەسل خــۆیــان دا کوردستان، ڕۆژهــەاڵتــی رۆژهـــەاڵت و بۆ دیکە: دەربڕینێکی بە یا ئەسلن؟« ڕۆژهەاڵتتەوەر،«جزء« الیەنی تــاک و ســەرەکــیــیــە و »کـــل« نــاســەرەکــی؟!! بەڵێ جیاتی لە پرسیارانە ئەم واڵمــی کــتــوپــڕ،ســاغــکــردنــەوە و نەخێرێکی یــا

واڵمدانەوەی پرسیارێکی دیکەیە.ــەڵ ئـــــــەوەی کــــــورد یـــەک ــ ــە گـ ــ لنەتەوەتە و کوردستان یەک سەرزەوییە لە قبووڵمانە ئایا کـــراون، دابــەش و، بەشێکی هــەر دا، ئیستا ســەردەمــی والتێکدا چوارچێوەی لە کوردستان، کە پێیەوە لکێنراوە، دەیەوێ یا دەتوانێ چارەسەر خۆی نەتەوەییەکەی پرسە بەشێکی هــەر کە قبووڵمانە ئایا بکا؟ یا سیاسی هیزی خاوەنی کوردستان، ئەوە کە خۆیەتی سیاسییەکانی هیزە کورد مەسەلەی نوینەرایەتیی ئەوانن لەو پارچەیە دەکەن؟ ئایا قبووڵمانە کە کە نیە کــوردی هێزێکی سیاسیی هیچ نوێنەرایەتیی کوردی هەموو بەشەکانی کوردی هیزێکی هیچ بکا و کوردستان هەموو لــە ــورد کـ ڕزگــاریــی کــە نییە ــە گـــەڵ هــەمــوو ــات ل ــەشــەکــان و خــەب بکوردستانی داگیرکەرەکانی دەوڵــەتــە خــۆی دا ئــەمــڕۆی کــاری بەرنامەی لە قبووڵ راستیانەمان ئەم ئەگەر هەبێ؟ کوردی کە بکەین قبووڵیش دەبێ بن، بۆ دەبـــێ کــوردســتــان، بەشێکی هــەر خۆی پرسەکەی خاوەنداریەتی خۆی والتێکیش چوارچێوەی لە دەبــێ بکا. خۆی ویستی پــێــچــەوانــەی بــە کــە دا چارەسەری دوای بە لکێنراوە، پێیەوە

پرسەکەی خۆی دا بگەڕێ.پرسەکەی نەکەن و ئەمە ئەگەر ــوردی خــۆیــان بــســپــێــرنــە هــیــزێــکــی کـــان، لە پــارچــەیــەکــی دیــکــەی کــوردســتژێر دەکەوێتە مەسەلەکەیان راستیدا کاریگەریی »اصل و فرع«ی ئەم هێزە

کــە دیـــارە ئــەســلــەکــەیــان، پــارچــەکــەی خۆیان و فەرعەکەیان پارچەکانی دیکەی مەسەلەکەیان وەهــا هەر کوردستانە. بەرژەوەند و کاریگەریی ژێر دەکەوێتە گەڵ لە پارچەیە ئــەو پێوەندییەکانی واڵتانی دراوسێ، ئەویش دراوسێگەلێک کە لە گەڵ کورد لە واڵتەکەی خۆیان دا زۆربەی لە هەیە و کێشەیان تەڕەفن و پێشێلکەر و زەوتــکــەر دا، حالەتەکان وەک ــوردن و، کـ مافی ئینکارکەری و بەشەکەی لە کــورد گەڵ لە داگیرکەر

خۆیان دا دەجووڵێنەوە.پرسی کورد لە بەشێکی کوردستان سەرانسەری بزووتنەوەیەکی گەڵ لە لە ئاستی واڵتێکیش دا کە کوردستانی ــووە بە لــکــێــنــراوە، زۆر جـــار بـ پــێــوە ــەم ــی »اصــــل و فـــــرع«ی ئ ــی ــان ــورب قبــزووتــنــەوانــە.جــا ئــەم بــزووتــنــەوانــە چ دیکتاتۆری بە دژ راپەڕینی شــۆڕش و بووبن، چ بزووتنەوەی چەپ بووبن چ شۆڕش و ئەو هەموو ڕیفۆرمخوازی. لە ڕاپەڕین و بزووتنەوانە چاوەڕوانیان کورد لە والتەکی خۆیان دا ئەوە بوو، ئامانجی پیناوی لە کــەون و ڕەگەڵیان سەر لە دا، سەرانسەری و گەورەتر جێگە و پێگەی پرسەکەی خۆیان و ئەو سۆنگەیەوە لەم دەسکەوتانەی ماف و نەکەن. پیداگری ــەوی، دەکـ دەستیان واتە ئەمە هەڵ بگرن بۆ داهاتوو و دوای دیتوومانە وەک بـــەالم ســەرکــەوتــن! راپەڕین و دوای سەرکەوتنی شۆڕش و ئەوەی سەرانسەرییەکان، بزووتنەوە وەبـــەر کـــورد کــەوتــوە، بــەدعــەهــدی و پـــاشـــگـــەزبـــوونـــەوەی فــاتــیــحــان لە بەر بۆ پەنابردنەوەیان بەڵێنەکانیان و

سیاسەتی ئینکار و سەرکوت بووە!

ئەوەیە کوردی کەوایە ڕێگە هەر خۆی بــۆ کــوردســتــان بەشێکی هــەر نەتەوەییەکەی پرسە خاوەنداریەتیی خۆی بکا، پرسەکەی خۆی، نە بسپێرێتە بەشێکی لــە کـــوردی هێزێکی دەســت دیــکــەی کـــوردســـتـــان، نــە بــە تــەمــای بزووتنەوەیەکی خرمن«ی سر »قول سەرانسەری لە چوارچیوەی والتەکەی

ئێستای دابیت.تەعامول لە گەڵ بەشەکانی دیکەی بزووتنەوەی گــەڵ لە کوردستان و

سەرانسەری لە واڵتێک دا وایە کە ئەوەیە پرسیار دا لێرە ــــوردی هـــەر پــارچــەیــەک تــەعــامــولــی کلە یا بە گشتی، کــورد پرسی گــەڵ لە بەشەکانی لە کورد بزووتنەوەی گەڵ بێت؟ چــۆن دەبــێ کوردستان دیکەی لە پارچەیەک هەر کــوردی وەهــا هەر بزووتنەوە و ڕاپەڕین و گەڵ شۆڕش چۆن خۆیان واڵتی سەرانسەرییەکانی سادە زۆر واڵمــەکــە بکەن؟ تەعامول بەاڵم هەر لەو کاتە دا مەنتقی و مەعقوول و بەرپرسانەیەیە. بزووتنەوەی کورد لە هەر بەشێک و، هەر حیزب و ڕێکخراو و تاکێکی نەتەوەیی و وشیار و بەرپرس پیویستە کوردستان، بەشیکی هەر لە دڵسۆز و پشتیوان و خەمخۆر و هاوکاری دیکە بەشەکانی لە کورد بزووتنەوەی لە پشتیوانییەک هاوکاری و هەر بێت، بەالم نەکا. لێ درێغی هــات، دەستی ئەوانە بەو مانایە نین،مەسەلەی کورد بەرێتەوە. بیر لە خــۆی، بەشەکەی لە پشتیوانی خــەمــخــۆری و هـــاوکـــاری و بـــەرانـــبـــەر بـــزووتـــنـــەوەی کــــورد لە جێگای کــوردســتــان، دیــکــەی بەشێکی جــێــبــەجــێــکــردنــی ئــەرکــەکــانــی خــۆی پڕ بۆ خــۆی، بەشەکەی بە بەرامبەر

بەشێکی لە هیزێکیش هــەر ناکاتەوە. ــتـــان، چـــاوەڕوانـــیـــی دیـــکـــەی کـــوردســـە تــیــکــۆشــان بۆ ــێ هــەبــێ ک ــەوەی ل ــ ئبەدەستهێنانی مافەکانی خۆی و خەبات ــە ســـەر ئــەو ــە گـــەڵ ڕێــژیــمــی زال ب لبە ســەبــارەت کوردستان، پارچەیەی بەرژەوەندەکانی ئەو تەعتیل بکا، دەبێ لێی قبووڵ نەکا. لەوانەیە لە قۆناغیک یا لە بڕگەیەکی زەمانی دا، بەرژەوەندێکی گەورەتر بەرژەوەندێکی یا نەتەوەیی، ــەک یا ــارچــەی ــوردی پ ــ وا بــخــوازێ کبە پارچەیە، ئــەو سیاسییەکانی هێزە ببەن تێبینییەوە،شێوە خەباتێک بەڕێوە تایبەتی هەلومەرجێکی ڕەچـــاوی یــا لــە نــاوچــەکــە دا بــکــەن. بــەالم بــە دوو مەرج: یەکەم، بە تەفاهوم و ڕێککەوتنی یا داسەپاندن بە نەک بێ الیەنە دوو ــە. ــەوەدەران ــەدەســت بــە جــۆریــکــی خــۆببیت دیاریکراو ماوەیەکی بۆ دووهــەم نەک بۆ هەمیشە. جگە لەمەش دلسۆزی لە هــەر نابێ بــەدەنــگــەوەچــوونــەکــە و

الیەنیکەوە بێ.ــن و ــەڕی ــەڵ ڕاپ لــە پــێــوەنــدی لــە گدا، سەرانسەرییەکانیش بــزووتــنــەوە لە هــەر بەشیکی بــزووتــنــەوەی کــورد ــێ بـــە شــیــوەیــەکــی ــ ــتـــان، دەب کـــوردسـپاش بکەوێ.واتە ڕەگەڵیان مەرجدار ــەوەکــە بە ــن دانــنــانــی ڕێــبــەریــی بــزووتڕەوایــــی پــرســی کـــورد لـــەو واڵتـــە و بنەرەتییەکان- داخـــوازە قبوولکردنی بەالم گشتی شێوەیەکی بە نەبێ هەر بە هــەر وەهـــا پشتبەستن ســەریــح-. وەک میکانیزم و گــەرەنــتــی هێندێک لە بزووتنەوەی کورد نوێنەری بوونی بزووتنەوە ڕێبەریی بڕیار و ناوەندی هێزێک بە بــوون یا سەرانسەرییەکە

ئەگەری لە کە واقیع ئــەرزی سەر لە سبەینێ فاتیحانی دا، ئاڵوگۆڕێک هەر پشتگوێ کــورد هاسانی بــە نــەتــوانــن ئــەرک کۆمەڵێک ئــەمــەش کــە بــخــەن، ئەو سیاسییەکانی هیزە سەر دەخاتە ــان گرنگتر ــە هــەمــووی ل کــە پــارچــەیــە پێکەوە کارکردن وهەبوونی پالتفۆرمی هاوکاری و بە یەکگرتوویەوە چوون بە

پێشوازی ڕووداوەکانە. ئایا ڕۆژهەالتتەوەری، ڕوانین و

سیاسەتکردنێکی نوێیە ؟دا باسە ــەم ئ ــای لــە ســەرەت وەک ئەگینا نوێیە واژەکــە، و گوترا، چەمک ــە چــارەســەری ئـــەم جـــۆرە ڕوانــیــن لــەوەی ــن ــزووت ــە نــیــو ب ــورد ل ــ پــرســی کدیموکراتی حیزبی نییە. نوێ کــورددا کــوردســتــان لــەوەتــا هــەیــە، بــەم جــۆرە بیری کردوەتەوە. نە خۆی بە نوێنەری کوردستان دیکەی بەشەکانی کــوردی داوە بڕیاری ئەوان جیاتی لە زانیوە و قبووڵی نە هیچ کات یا قسەی کردوە، بووە هێز و الیەنێک لە بەشێکی دیکەی ببێتە دەمڕاستی کوردی کوردستانەوە ئــەوە بڵێین دەتــوانــیــن رۆژهــــــەالت. دیموکراتیش حیزبی بە تایبەت هــەر نەبووە، لە نێو بەشێکی بەرچاوی هێز و ئەم ــەالت دا ــ ڕۆژه دیــکــەی الیەنەکانی ئەگەر بووە. زاڵ بیرکردنەوەیە جۆرە وایـــە بــۆ چــی لــە هــەلــومــەرجــی ئێستا دەکرێ و ڕۆژهەالتتەوەری لە دا،بــاس دەمانەوێ ببێتە گوتاری زاڵی ئەمڕۆی

ڕۆژهەالتی کوردستان؟نووسین و لــە ڕاســتــیــدا، وەک لــە کۆمەڵێک دواییانەی ئەم ئاخاوتنەکانی ــش دا ــەوەری ــت لــە خـــاوەنـــڕای ڕۆژهــەالتئاگایانە و هەوڵێکی الیەکەوە لە هاتوە، بــە بــەرنــامــە هــەیــە بــۆ ئـــەوەی پرسی

لە کوردستان و ڕۆژهــەالتــی لە کــورد بنیشێ لێ فەرامۆشیی تۆزی ئێران دا، بۆ دەرخستنی خۆ مەجالی ــوار و ب و ــورد لە ــە کـ ــزان نــەڕەخــســێ. هــەر وا بو بندەستی و بیمافی گــەڵ لــە ئــێــران ڕێژیمی و نییە ــەرەوڕوو بـ سەرکوت گەڵ لە کێشەیەکی ئیسالمی کۆماری یا نییە!! لە والتــەکــەی خــۆی دا کــورد و هەولدان و تیکۆشان کوردستان لە خەبات بۆ داواکردنی مافی نەتەوەیی و بندەستی و زۆرلێکراوی بۆ نەهێشتنی لە ئارا دا نییە!! لە الیەکی دیکەشەوە بە هۆی لە ڕۆژەڤ دابوونی پرسی کورد بە کــوردســتــان، دیــکــەی لەبەشەکانی تایبەتی شەڕفرۆشیی داعش بە کورد و بــــەرەوڕووی کــە ــارەســات ک هێندێک کورد لە باشوور و خۆراوا بووەتەوە و، و دەوڵەتان میدیاکان و سەرقاڵبوونی ناوەندە سیاسییەکان بەو ڕووداوانەوە، هەم لە نێو بەشێک لە چاالکانی سیاسی نێوخۆی لە دیکە خەڵکی مەدەنی و و ــە نیو ــی کــوردســتــان،هــەم ل ڕۆژهــەالتحیزب و ئەندامانی بەرچاوی بەشێکی بەشە، ئــەو سیاسییەکانی ڕێکخراوە ئێران ــە ل ــورد کـ بندەستیی خــەریــکــە ــەم واڵتــە ل کـــورد ڕاگــرتــنــی بێبەش و الیەن لە مافەکانی سەرەتاییترین لە کۆماری ئیسالمییەوە، لە بیر دەچێتەوە.

چارەسەر و هەنگاوەکان:

گـــــــوتـــــــار و ســـیـــاســـەتـــی -هینانەوە بۆ ڕێکارێکە ڕۆژهەاڵتتەوەر، ــورد لـــەم بــەشــەی ــ ــرســی ک ــەری پ ســکوردستان، بۆ پێدانەوەی جێگە و پێگەی بزووتنەوەی و کورد پرسی بە شیاو دەبێ کوردستان. لە رۆژهەاڵتی کورد کوردی رۆژهەاڵت گوتار و سیاسەتی

ڕۆژهەاڵتتەوەر بگرێتە بەر.ــی ــ ــەت ــاســ ــ ــی ســ گــــــــوتــــــــار و -بەستێنی ببێتە دەبــێ رۆژهەاڵتتەوەر، حیزب و بیروڕاگۆڕینەوەی دیــالــۆگ و لە رۆژهەالت سیاسییەکانی ڕیکخراوە ڕێکخەران و و ئەکتەران یەکتر، گــەڵ مەدەنی بزووتنەوەی نیو بەشدارانی لە کوردستان ڕۆژهەالتی نیوخۆی لە نیوان حیزب لە گەڵ یەکتر، هەر وەها ــەو بــزووتــنــەوە و ڕێــکــخــراوەکــان و ئــەوەی پــێــکــەوە بگەنە مــەدەنــیــیــە. بــۆ ئـڕێککەوتن لە سەر ئامانجە دریژخایەن ــەم گــوتــار و و کــورتــخــایــەنــەکــانــی ئـ

سیاسەتە.وەها هەر نێورۆکەوە بــاری لە - ، خــەبــاتــەوە تێکۆشان و شێوازەکانی دەبێ گوتار و سیاسەتی ڕۆژهەاڵتتەوەر ــد بــکــرێ بە ــرەڕەهــەن ــد و ف ــەن ــەم دەوڵجۆرێک بێ کە هەم حیزب و ڕیکخراوە سیاسییەکان ، هەم چاالکانی سیاسی و فەرهەنگی و بوارەکانی دیکە لە دەرەوە و ببیننەوە. تێدا خۆیانی واڵت، ژووری ــەوەی ــدان ــگ ــە رووی رەن ل ــا هـــەر وەهـتویژەکانی و چین داخــوازی ویست و جۆگرافیاییشەوە، ڕووی لە کۆمەڵگە. رۆژهـــەالت کـــوردی هــەمــوو پێویستە بـــگـــرێـــتـــەوە، بـــەوشـــار ونـــاوچـــانـــەی ئێرانیشەوە کە کوردنشینن و دەکەونە

دەرەوەی رۆژهەالتی کوردستان. زالـــکـــردنـــی ئــــەم گـــوتـــار و -ســیــاســەتــە پــیــویــســتــی بـــە ســمــیــنــار و نیوان لە دیالۆگ و کۆبوونەوە کۆڕ و هەیە. دا الیەنەکان هەمووبوارەکان و ــا پــێــویــســتــی بــە نـــاوەنـــد و ــ ــەر وەه هـنوێنەرایەتی کە هەیە ئەوتۆ ــای دەزگــە ڕۆژهــەالتــی ــورد ل بــزووتــنــەوەی کـبۆ چەترێک ببێتە و بکا کوردستان و الیــەن و هێز هەموو کۆکردنەوەی تاکێکی ڕۆژهەالتتەوەر لە دەوری خۆی. چەترێک یا دامەزراوەیەک کە هەر هێز و سیاسەت بە ــڕوای ب کە الیەنێک و گــوتــاری ڕۆژهــەالتــتــەوەرانــە هەبێ و، بڕیاردان لە سەرڕۆژهەاڵتی کوردستان بزانێ،نەک بەشە ئەو خەڵکی مافی بە

هێزێک لە بەشێکی دیکە، بگرێتە خۆ.

تایبەت لە سمیناری )ئەم وتارە بە »ڕۆژهەاڵتتەوەری« کە رۆژی ٢٥ی نوڤامبری ٢٠١٤. یەکیەتیی نەتەوەیی هوتێل هۆڵی لە کورد خوێندکارانی پێکی هەولێر شــاری ــرای ــوارچ چ

هێنابوو، پێشکەش کرا.(

رۆژهەاڵتتەوەری، بەستینێک بۆ کار و خەباتی هاوبەش ڕێکارێک بۆ دەربازبوون لە پەراوێزخران

نوێنەرایەتیی کــە نیە کـــوردی سیاسیی هێزێکی هیچ کوردی هیزێکی هیچ بکا و کوردستان بەشەکانی هەموو کوردی گەڵ لە خەبات بەشەکان و هەموو لە کورد ڕزگاریی کە نییە هەموو دەوڵەتە داگیرکەرەکانی کوردستانی لە بەرنامەی کاری ئەمڕۆی خۆی دا هەبێ؟ ئەگەر ئەم راستیانەمان قبووڵ بن، دەبێ بۆ دەبێ کوردستان، بەشێکی بکەین کە کوردی هەر قبووڵیش

خۆی خاوەنداریەتی پرسەکەی خۆی بکا

رۆژنامەی5 ژماره : ٦٤٥ پەیام١٥ی سەرماوەزی١٣٩٣ ٦ی دێسامربی ٢٠١٤

عەوڵاڵ بەهرامی

سیاسییەکانی بەندییە مانگرتنی بـــەنـــدیـــخـــانـــەی ورمـــــێ پــێــی نــایــە پێی بە خۆیەوە. حەوتووی سێیەم بەندیی 29 هـــەواڵ ســەرچــاوەکــانــی 29ی رێکەوتی لــە ــورد ک سیاسیی خــواردن لــە مانیان خـــەزەڵـــوەرەوە لە کــۆمــەڵــە ــەو ئ مانگرتنی ــوە. گــرتهەیە ــژەی درێ دا کاتێک لە بەندییە بەندییە بەندیخانە بەرپرسانی کە مانگرتوەکانیان خستۆتە ژێر فشارو جــــۆراوجــــۆری وەک ــەی ــەڕەشــ ــ هشارە بەندیخانەی بۆ دوورخرانەوە پــەروەنــدەی پێکهێنانی ــان، ــ دوورەکــی ئـــاژاوەنـــانـــەوەو ــاوانـ نـــوێ بـــە تـ

سەرکوتکردنی مانگرتووان. مافە پێناوی لــە مانگرتنە ــەم ئجیاکردنەوەی وەک سەرەتاییەکانی ــدی بــەنــدیــیــە ســیــاســیــیــەکــان لە ــەن بــی کـــە لە ــەت ــەاڵی ــۆم تـــاوانـــبـــارانـــی کــان دا کــەســانــی مــەتــرســیــدارو ــوی ــێ نهۆشبەرەکان ماددە قاچاخچیەکانی ــن، کــۆتــایــیــهــێــنــان بە ــرێـ ــەدی دەکـ ــ بــامــرۆڤــانــە لــەگــەڵ هــەڵــســوکــەوتــی نبەگشتی ســیــاســیــیــەکــان و بــەنــدیــیــە دۆخی خراپی بەندیخانە وەڕ خراوە.

ســەرەڕۆو رێژیمە سێبەری لە بەندیی بــوونــی پــاوانــخــوازەکــان دا سیاسی و بیروباوەڕ شتێکی ئاساییە. ئاسایی لەو بارەیەوە کە لە روانگەی دەســـــەاڵتـــــداران و یــاســاکــانــیــانــەوە ــە پــێــنــاوی ئـــــازادی داو تــێــکــۆشــان لدژایــەتــیــی ســەرەڕۆیــی دەســەاڵتــدار تاوانێکی نەبەخشراوەو لە سەرووی باوەکانیشەوە ــە ــاوان ت قورسترین بەندیی ــاردەی دی دەکــرێ. پلەبەندی مرۆڤانەکانی دژە تاوانە سیاسی و ــاری ئــیــســالمــی ــ ــۆم ــ دەســــەاڵتــــی ک

دەرحەق بە بەندییە سیاسییەکان هەر لەگەڵ دامەزرانی ئەم رێژیمە سەری هەڵداوە. بۆیە دەتوانین بڵێین بەندییە ــی ــاکــی ســیــاســیــیــەکــان هــێــمــاو روونبڵێسەی ئەو خەباتە ئازادیخوازانەیەن رێژیمە ئەم تەمەنی درێژایی بە کە رۆژهەاڵتی لە تایبەت بە ئێران و لە

کوردستان لە ئارادا بوەو هەیە.بەندییە سیاسییەکانی بەندیخانەی لەگەڵ کە مانگرتنەیان بــەم ورمــێ هاوچارەنووسەکانیان پشتیوانیی ئێرانیش دیکەی بەندیخانەکانی لە روون و پەیامێکی ــوە، ب بـــەرەوڕوو ــی ــداران دەســەاڵت گــەیــانــدە گرنگیان ــەک و ــ ــەالی ــ ــی ل ــســالم ــی کــــۆمــــاری ئکورستان رۆژهــەاڵتــی کۆمەڵگەی لەالیەکی دیکەوە. ئەوان بەم هەنگاوە ئەم دیکە جارێکی خەباتکارانەیەیان ئەم دەســەاڵتــدارانــی بە راستییەیان سیاسەتی کە سەلماندەوە، رێژیمە سەرکوت و سێدارە پاش ٣5 ساڵ نەک ئیرادەی بەڵکوو نەبوە، سەرکەوتوو خەباتکارانەی رۆڵە ئازادیخوازەکانی کـــردوە. پتەوتر ــوردی کـ ــەوەی ــەت ن ٣5 پــاش ئێستاش کە چەشنێک بە رۆڵەکانی سێدارە سەرکوت و ساڵ گیانبازی و لە مافخوازە نەتەوە ئەم ناپرینگێنەوە. ســێــدارە بەندیخانەو پەیامی بەندییە مانگرتوەکان روو لە کوردستان رۆژهــەاڵتــی کۆمەڵگەی شێوازی بە ئــەوەیــە کاتی کە ئــەوە ــەوان، کــە لە ــ جــۆراوجــۆر خــۆیــان لــی مــاف و ــداران ــەڵ ــی دا مــەشــغ ــتـ راسـئــازادیــیــەکــانــی ئــەوانــن، بــە خــاوەن بکەن و بە هەر شێوەیەک لە دەستیان دێ پشتیوانییان لێ بکەن. ئەوان بەم مانگرتنەی خۆیان ئەم راستییە وەبیر ئەگەر کە دێننەوە الیەکمان هەموو ئەوان لە بەندیخانەکانی سەرەڕۆیان و دەتوانن دەسەاڵتدار دا پاوانخوازانی شەوەزەنگی دانێن و خۆیان لە مایە بێدادی بشکێنن، بۆیە سروشتییە کە

چاوەڕوانییان لە کۆمەگەی کوردستان ئەوە بێ بە پشتیوانی لەوان دڕ بەو شەوەزەنگی سەرکوت و دمکوتکردنە بدەن کە کۆماری ئیسالمی پێی وایە کــوردســتــان دا ســەر بــە توانیویەتی

بیسەپێنێ.

تێچووی ــەداخــەوە ب چەند هــەر تێکۆشانی سیاسی لە ژێر دەسەاڵتی هەمیشە ئیسالمی دا کۆماری رەشی زیندانیانی لە داکۆکی بــوەو قــورس دژایەتیی خانەی دەچیتە سیاسییش ئەم ریژیمەوە، بەالم ئەوە بەم مانایە ــان و ــە کــۆمــەڵــگــەی کــوردســت نــیــە ک

ــورد هیچ ــ ــەوەی ک ــەتـ رۆڵـــەکـــانـــی نـرۆڵە لەو پشتیوانی بۆ رێگایەکیان نەمابێتەوە. بەردەم دا لە خەباتکارانە حـــیـــزب و ــە ــســت ــوی ــێ پ زۆر بـــۆیـــە رێکخراوە سیاسییەکانی کوردستان و وەک مــەدەنــی سیاسی و چــاالکــانــی

کۆمەاڵنی رێکخستنی دینامیزمەکانی تا ــەوە کــە ــ ل ــک زۆر جــیــدیــتــر خــەڵپەیامەی ئەم واڵمی بینراوە ئێستا مانگرتوەکانی سیاسییە بەندییە چونکە بدەنەوە. ورمێ بەندیخانەی دەریانخستوە پێشوو ئەزموونەکانی لە سیاسییەکان بەندییە مانگرتنی

دەتوانێ کاتیک بەندیخانەکان دا نێو النیکەم هەبێ و زیاتری دەسکەوتی دەسەاڵتدارانی ئەم رێژیمە ناچار بکا سیاسییەکان بەندییە داخوازەکانی ــەن کـــە کــەوتــبــێــتــنــە ژێــر ــک ــوڵ ب ــب ق

فشارەوە.

سیاسییە بەندییە لە پشتیوانی ــەم مـــانـــگـــرتـــوەکـــان بـــە تـــایـــبـــەت لــگــەی ــەڵ هـــەلـــومـــەرجـــە دا کـــە کــۆمئەزموونێکی کوردستان رۆژهەاڵتی ــەوتـــووی لــە پــشــتــیــوانــی لە ســـەرکـــان لــە بــاشــوورو ــم ــان ــەوەک ــەت ــاون هنــیــشــان داوە، ــۆی لــە خـ ــاوا ــ ــ رۆژئ

دەتوانێ نیشانەی ئەم راستییە بێ کە وەدەستهێنانی لەسەر کۆمەڵگە ئەم ــی ــان ــراوەک ــک ــە زەوت ــی ــازادی مـــاف و ئ

خۆیشی هەر وا پێداگرە.وەڕێ خستنی کەمپەین و چاالکیی مەدەنیی گونجاو لە شارو ناوچەکانی رۆژهــەاڵتــی کــوردســتــان، ســەردانــی بە سیاسییەکان، بەندییە بنەماڵەی زیــاتــری هــەرچــی کــردنــی میدیایی ــیــەکــان، ــە ســیــاســی ــی ــدی ــەن پـــرســـی ببەردەم لە وەڕێخستنی خۆپێشاندان باڵوێزخانەکانی کۆماری ئیسالمی لە واڵتانی جۆراوجۆری دنیاو گەیاندنی ــگــی بــەنــدیــیــە ســیــاســیــیــەکــان بە دەنکۆڕو کۆمەڵەکانی داکۆکیکاری مافی میدیا رۆژئاوایی و واڵتانی مــرۆڤ و جیهانییەکان بەشێک لەم چاالکییانەن ــن لە کــە دەکـــرێ بــە کەلک وەرگــرت

تۆڕە کۆمەاڵیەتییەکان رێک بخرێن.بڵێین مـــاوەتـــەوە کــۆتــایــی دا ــە لسیاسییەکانی بەندییە مانگرتنی لەالیەک ئەگەر ورمــێ بەندیخانەی خۆڕاگریی بــەرچــاوی نیشانەیەکی بەرانبەر لە سیاسییەکانە بەندییە ئیسالمی دا، کۆماری دەسەاڵتدارانی حیزب و بۆ دیکەشە تاقیکارییەکی چاالکانی سیاسییەکان و رێکخراوە واڵت. نێوخۆی مەدەنیی سیاسی و تاقیکارییە ــن ــوان دەت کاتێک ئـــەوان تــێــپــەڕ بکەن بــە ســەرکــەوتــوویــی لە ــاوڕ ئـ کــات ــە هــەر ل کــە جیدیتر ــازارەکــانــی، کە ــەاڵت و خــەم ئ ــ رۆژهبەندییە سیاسییەکان بەشێکی گرنگی پشتیوانی چونکە بدەنەوە. ئەوانن، راستی دا لە سیاسییەکان بەندییە لە بە واتای وەدەنگ هاتنە لە سەر مافی تێکۆشانی بیروڕاو ئازادیی رەوای پشتیوانی رێــکــخــســتــنــی ــاســی. ســیشێوازەکانی جەماوەری و مەدەنی و تەنیا هەمەالیەنە پشتیوانیی دیکەی

رێگای سەرکەوتنە لەم ئەزموونەدا.

رۆژهەاڵتی کوردستان لە بەردەم تاقیکارییەکی گرنگ دا)پشتیوانی لە مانگرتنی بەندییە سیاسییەکان، دەرفەتێک بۆ چاالکییەکی هەمەالیەنە(

ژنانی یه كێتیی الیه نگرانی و ئه ندامان دێموکڕاتی کوردستان!

چاالکان و هۆگرانی یه کسانی و که رامه تی مرۆڤ!

له رۆژی 25 ی نۆڤامبردا، رۆژی جیهانیی بــه دژی توندوتیژی له گه ڵ به ره نگاربوونه وه دێموکراتی حیزبی سیاسیی ده فــتــه ری ــان، ژنشیاوی و پێویست به سه رله نوێ کوردستان ده زانێ هه رچه شنه توندوتیژییه ک به دژی ژنان و بکات مه حکوم کۆمه ڵگادا له و خێزان له نێو به خــۆی هاوپێوه ندیی و پشتیوانی په یامی هه موو ئه و رێکخراو و پێکهاتانه رابگه یه نێ که بواری کار و تێکۆشانی خۆیان بۆ وه ده ستهێنانی توندوتیژی ــه دژی ب خه بات و ژنــان مافه کانی

له گه ڵ ژنان ته رخان کردووه. ــز و ــاوی رێـ ــه چــ ــه دا ب ــ ــه ت ــ ــه و ده رف ــه ر لـ هـقــه درزانــیــنــه وه ده ڕوانــیــنــه هــه وڵ و هیمه ت و تێکۆشانی چاالکانی ژنی رۆژهه اڵتی کوردستان له نێوخۆی واڵت و له هه نده ران چ له پێناو مافه بۆ چ و گه له که ماندا نه ته وه ییه کانی و سیاسی ژنانی ئازادییه کانی و ماف دۆخی باشکردنی

کورد له ئێران. جێی خۆیه تی هه روه ها ساڵو بۆ ئه و ژنه کوردانه فیداکاریی هه موو ئازایه تی و بنێرین که له مانگ و حه وتووه کانی رابردوودا له سه نگه ره کانی به ره نگاربوونه وه له گه ڵ داعش به تایبه تی له کۆبانی گیانی خۆیان کرده قه ڵخانی به مجۆره و به ربه رییه ت به ره نگاربوونه وه ی سیمای کوردیان له دنیادا هه رچی جوانتر کرد.

به ڕێزان!مافه كانی سه ره کیی کاکڵی ده زانین وه ک جــیــانــه کــراوه ی و گرینگ به شێكی وه ک ژن و جیاوازیدانان نه هێشتنی مــرۆڤ، مافه کانی هه اڵواردن له سه ر بنه مای ره گه زی و وه دیهێنان و ژن لــه نــێــوان یه کسانی قــووڵــکــردنــه وه ی و به دژی توندوتیژی مه سه له ی بــه اڵم پیاودایه. ده ره وه ی و ســه ره وه ده که وێته ته نانه ت ژنان ئه و نێوه رۆک و خانه به ندییه شه وه که فه لسه فه ی له سه ر مــرۆڤــی مافه کانی یه کسانیخوازانه ی دامــه زراوه. له پرسی توندوتیژی به دژی ژناندا مه سه له که پێش ئه وه ی پێوه ندیی به هه اڵواردن و جیاوازی دانان له نێوان ژن و پیاویشه وه هه بێ، شکه نجه ی یان به کۆیله کردن پرسی به وێنه ی و مه وجودییه ت ڕا بــنــه ڕه ت لــه هــه ر مـــرۆڤ، جــه وهــه ری کــه ســایــه تــی و کــه رامــه تــی مــرۆڤ له سه ر قسه چونکه خۆیه وه گــره وی ده خاته

پارێزراویی جه سته یی ژنه. ئه مڕۆدا ئه مه ی وه ك بۆنه یه کی له ئێمه ــه پــــه راوێــــزی بـــزوتـــنـــه وه یـــه کـــی ســیــاســیــدا لـنه ته وایه تییه کانی مــافــه وه دیــهــێــنــانــی بــۆ کــه بابه تێک لــه ســه ر قسه گه له که مانتێده کۆشێ، ده که ین که له گه ڵ ئه وه دا که ره هه ندێكی سیاسیی هه ر هه موویشی بــه اڵم هه یه، حاشاهه ڵنه گری سیاسی نیه. ئێمه بێگومان ئه وه مان له به رچاوه به گشتی و ژن بــه دژی توندوتیژی پرسی که

مه سه له ی بــه پێوه ندیدار پرسه کانی هــه مــوو ته نیا سه رچاوه که یان که بابه تگه لێکن ــان، ژنزۆر به ڵکوو نابێته وه، قه تیس به ستێنێکدا له درێــژی و دوور ریشه ی که هه یه هۆکاریان کۆمه ڵگادا لهقوواڵیی فه رهه نگییان و مێژوویی به ره نگاربوونه وه پرسی هه ربۆیه شه داکوتاوه. ــه دژی ژنـــان ئـــه رک و ــ ــه ڵ تــونــدوتــیــژی ب ــه گ لو چین هه موو ســه ر ده خــاتــه به رپرسیارێتی توێژ و پێکهاته وشیار و پێشکه وتنخوازه کانی کۆمه ڵگا. له و نێوه شدا بزوتنه وه ئازادیخوازه کان و یه ک له وان ئه و خه باته سیاسی و نه ته وه ییه که ئێمه به ڕێوه ی ده به ین، ده بێ له وپێوه ندییه دا خۆیان به به رپرس و ئه رکدار بزانن و روانگه و

به رنامه ی ورد و به کرده وه یان بۆی هه بێ.هه ر له و کاته دا به اڵم حاشا هه ڵنه گره که له و ده وڵه ت و سیاسه تی یاساکان واڵتێکدا هه ر داموده زگا حکومه تییه پێوه ندیداره کان له مامه ڵه و رووبه رووبوونه وه له گه ڵ ئه م جۆره کێشانه دا لــه ســه ر جێگه و هــه ر نــه ک ده وری ســه ره کــی به ستێنی له ژنان ئازادییه کانی و ماف و پێگه گشتی دا ده گێڕێ، به ڵکوو کاریگه ریی گه وره شی له سه ر بواری که لتوور و په روه رده و زه ینیه تی

تاکه کان له نێو خێزان و له کۆمه ڵگاشدا هه یه.ئێرانی ژێر ئــه وه نــده ی ده گــه ڕێــتــه وه ســه ر حاکمییه تی کۆماری ئیسالمییش، ده بینین که جیا له وه که له ئێرانی ئه مڕۆدا هه ر له بنه ڕه ت ڕا ژن له یاسادا به که م گیراوه و به شێکی به رچاو له مافه سروشتی و ره واکانی لێ زه وت کراوه، به ڵکوو جێبه جێکردنی داموده زگا کانی هه ڵسوکه وتی یاساش له بواری پرسه کانی پێوه ندیدار به مافی توندوتیژیی بره وپێده ری و دژمنکارانه ژناندا هه رچی زیاتر به دژی ژنان له به ستێنی تایبه تی هه ر پێوه ندییه دا ــه م ل کۆمه ڵگادایه. له نێو و نموونه ی نوێترین به ئاماژه به سه که ئه وه نده

رێكخراو پیالنی له بوو بریتی که چه شنه له م ــژراوی پــڕژانــدنــی ئه سید ــ و بــه رنــامــه بــۆ داڕێـمامه ڵه ی و ئێران له ــان ژن له پۆلێک به سه ر چه واشه کارانه و نابه رپرسانه ی داموده زگاکانی

کۆماری ئیسالمی له و پێوه ندییه دا بکه ین.ژنان مافه کانی ئه مڕۆدا ئێرانی له ئه گه ر له چ و که سێتیدا باری پرسه کانی له بواری چ پێشێل ئــه وه نــده گشتیدا و سیاسی به ستێنی به ناو هۆکاره ئه و له به ر ته نیا ئــه وه ده كرێن، کــۆمــاری کــه نیه ئیدئۆلۆژیکانه و شــه رعــی هه ر به ڵکوو ده به ستێ. پێ پشتیان ئیسالمی سیاسیی گـــه وره ی هۆکارێکی ڕا بــنــه ڕه ت لــه له گه ڵ دژایه تی له بریتییه ئه ویش که له پشته له هه مه الگیره که ی. و گشتی مانا به ئــازادی ئیسالمیدا کــۆمــاری حاکمییه تی ــر ژێ ئێرانی له ریزی ژێرده سته کان، نه ته وه هه روه ک ژنان، رێژیم که هێزه ساختارییانه دان ئه و پێشه وه ی چونکه مافخوازانه یانه، بزوتنه وه ی نیگه رانی ژنان بۆ ئــازادی و ماف رێژیمه وه له روانگه ی ماف بۆ چاره نووسساز بزوێنه رێکی ده توانێ کۆمه ڵگا پێکهاته کانی سه رجه م ئازادییه کانی و ئازادبوونی له پێشگیری بۆ هه ربۆیه ش بــێ. ئــایــنــده ی سیاسیی بــتــوانــێ کــۆمــه ڵــگــایــه ک کــه بگرێته ده ست، نووکی هێرشیان ده خه نه خۆی واتــه کۆمه ڵگا هــه قــخــوازه ی چینه ئــه و رووی پێکهاته و توێژ و چین هه موو به نێو که ژنان و ده بــێ تێپه ڕ کۆمه ڵگادا تری مافخوازه کانی له مافخوازی به ستێنه کانی هه موو له ده توانێ

کۆمه ڵگادا حزووری هه بێ.به هه موو ئه و کارنامه ڕه شه وه که کۆماری و جێگه لــه گــه ڵ کـــردن ــی ــه ت دژای لــه ئیسالمی واڵت نێوخۆی لــه چ ــان ژن مافه کانی و پێگه بنیاته لــه الی نێونه ته وه یی دا مه یدانی له چ و مافه کانی کردنی چاوه دێری نێونه ته وه ییه کانی

با بده ین، قــاوی له پێویسته و هه یه تی ژناندا بکه ینه وه ئــه وه له سه ر جه خت دیکه جارێکی ده کــه ونــه کــه به ستێنانه دا و مــه یــدان ــه و ل کــه و وشیار پێکهاته و تاک به رپرسیارێتیی ژێر هه موو به پێویسته کۆمه ڵگا ئازادیخوازه کانی به ره نگاربوونه وه هه وڵی مومکین رێگایه کی له گه ڵ توندوتیژی به دژی ژنان له هه ر ئاست و له هه ر شکڵ و شێوازێکیدا بکرێ. له و بواره شدا ئه وه نده ی په روه رده و وشیارکردنه وه ده توانن به شداریی ئه وه نده ش بگێڕن، کارساز نه خشی سیاسی ژنان و هاوبه شیی ئه وان له پرۆسه کانی ده بێ. کاریگه رییان به ڕێوه بردندا و بڕیاردان بۆ خــه بــات به ستنه وه ی پێکه وه کــه لــێــره دایــه بــۆ یه کسانی نــه تــه وایــه تــی و خــه بــات ــازادیــی ئله نێوان ژن و پیاودا به ته واوی مانا په یدا ده کا هێنان کۆتایی له پێناوی هه ر نه ک ده توانێ و به زه بر و زه نگی سیاسی، به ڵکوو به مه به ستی سالمیش و ــازاد ــ ئ کــۆمــه ڵــگــایــه کــی بنیاتنانی چیدیکه لــه ودا که کۆمه ڵگایه ک به به رهه م بێ، نه بنه جنسیه تی بنه مای له سه ر ژنان و کچان

قوربانیی زوڵم و ته بعیز و توندوتیژی.دێموکڕاتی حیزبی لــه الیــه ن کۆتاییدا لــه ده سخۆشیی دیــکــه جــارێــکــی کــوردســتــانــه وه، به ڕێوه بردنی ئه و سیمیناره له ژنانی رێکخه ر و به ڕێوه به ری ئه م بۆنه یه ده که ین و پشتیوانی و ئاماده یی حیزب له خه بات بۆ به ره نگاربوونه وه ی توندوتیژیی ره گه زی و به گشتی له پێناو مافه کانی

ژنان دا دووپات ده كه ینه وه.هه ربژین و سه رکه وتوو بن.

حیزبی دێموکراتی کوردستانده فته ری سیاسی

٢٥ ی نۆڤامبری ٢٠١٤

په یامی ده فته ری سیاسیی حیزبی دێموکڕاتی کوردستان

رۆژی جیهانیی به ره نگاربوونه وه ی توندوتیژی به دژی ژنان لەالیەن خەدیجە مەعزوور ئەندامی کومیتەی ناوەندییەوە، لە سمیناری رۆژی 25ی نوامبردا خوێندرایەوە

رۆژنامەیژماره : ٦٤٥ ١٥ی سەرماوەزی ١٣٩٣ ٦ی دێسامربی ٢٠١٤ هەواڵ و راپۆرت4

لەو کاتەوە کە چەکدارەکانی ڕێکخراوی تیرۆریستیی ئامانجی بە کــردوە کوردستانیان پیرۆزی خاکی داعــش، هێرشەکانیان و بەرەیەکی بەرباڵو و دوور و درێژ بە درێژایی لە باشوور و خۆراوای کوردستان لە کیلۆمیتریان سەدان هەبووە ڕۆژ کەم کــردوەتــەوە، کوردستان خەڵکی دژی چەند ڕۆڵەیەکی نەتەوەکەمان گیانی خۆیان بەخت نەکەن و

نەبنە قوربانی. ئەوە بۆ ٦مانگ دەچێ هێزی پێشمەرگە،هەرلە سەعدییە و جلەوالوە تا دەگاتە ناوچەکانی دەوروبەری کەرکووک و بەرامبەر قەڵخانێک وەک شەنگال، دەگاتە تا لەوێشەوە قارەمانەکانی ڕۆڵــە ڕاوەســتــاوە. تیرۆریستان پــەالمــاری پەالماری خۆیان، گیانی خوین و بەخشینی بە کوردستان هەرێمی خەڵکی خــاک و شکاندوە و تیک تیرۆریستانیان کوردستانیش خۆراوای لە دیارە پاراستوە. کوردستانیان لە تایبەتی بە کــورد شەڕڤانانی فیداکاریی خــۆڕاگــری و ــەک هەر کــۆبــانــی،بــووە بــە مــایــەی ســەرنــج وئــافــەریــنــی ن

نەتەوەی کورد بەڵکوو ئازادیخوازانی جیهانیش. بەم جۆرە نەتەوەی کورد لە دوو بەشی نیشتمانەکەی لــە ســەنــگــەری هـــەرە پــێــشــەوەی شــەڕ بــە دژی سوپای تیرۆریستان دا، دژی بە شەڕ لە دایە و دڕندەیی تاریکی و بەردەوام قوربانی دەدا.لە شەڕەکانی ئەم دوایانەی هیزی چەند بــوونــەوەی پاک ڕزگــارکــردن و کە پێشمەرگەش دا لە چەکدارەکانی ناوچە و گوند شار و شارۆچکە و چەندین لە بەرچاو داخەوە ژمارەیەکی بوو،بە بە دواوە داعشیان ئەفسەرانی فــەرمــانــدەران و لە کۆمەڵێک پێشمەرگەکان و

هیزی پێشمەرگە گیانیان بەخت کرد.ــیـــی ڕووبـــــــەڕی شـــەڕگـــەکـــان و ــراوانـ ــەر بـــەرفـ ــ ــە ب لـبەرباڵوبوونی خەسارە گیانییەکان، بە داخەوە بۆ ڕێبەری کوردستان هەرێمی لە ئێمە حیزبی نوێنەرایەتییەکانی و نەگونجاوە لە نزیکەوە بەشداری هەموو یا زۆربەی بۆنە و ڕێوڕەسمەکانی تایبەت بە شەهیدبوون و خەسارەگیانییەکانی هیزی پێشمەرگە بێ. هەر بۆیە و بە تایبەتی کە لەم چەند ڕۆژەی دواییدا،دەیان پێشمەرگە لە پلەی جۆراوجۆردا، لە شەڕ لە گەڵ تیرۆریستان دا گیانیان بەخشییوە، بە پێویستی لەو خۆمان پشتیوانیی دووپاتکردنەوەی وێڕای دەزانین هاوخەمیی شانازییە،هاودەردی و جیی ڕەوا و بەرگرییە خۆڕاگری شەهیدەکان،بەهێزی بنەماڵە هەموو بە خۆمان پێشمەرگە و تیکڕای خەڵکی هەرێمی کوردستان، رابگەیەنین.

ئێمە بۆ بریندارەکانی ئەم شەڕانە ئارەزووی چاکبوونەوەو هیوای داعش، داسەپێنراوی ئــاوارەی شەڕی بۆ خەڵکی گەڕانەوەی بە زوویی بۆ سەر ماڵ و بۆ نێو زێد و گوند و

شاری خۆیان، دەخوازین.نەتەوەکەمان ڕۆڵــەکــانــی دیمەنانەی نموونە و ئــەو خاک و لە بەرگری شەڕی لە گیانبەخشین، فیداکاری و لە نیشانیان دا ڕابــردوو مانگی چەند لە کوردستان خەلکی داوە، باوەڕی قووڵی نەتەوەی کورد بە ئازادژیان وملنەدان بۆ تاریکی و جەهل و ستەم وزۆرداری، دەسەلمێنن. هیوای ئــەوەیــە کــوردســتــان ــی ــەالت ڕۆژه خەلکی هــەمــوو ئێمە و حکوومەتی هەرێم و هێزی پێشمەرگە بە پشتیوانیی بێدریغی تەبایی یەکیەتی و بە ئەستوور پشت خەڵک و کۆمەاڵنی ڕیزەکانیان، لەم شەڕەش دا بە سەر دوژمنانی پەالماردەردا و دەسکەوت باشترین شەهیدەکان، خوێنی سەرکەون و

بەرهەمی لێ بکەوێتەوە.

ساڵو لە گیانی نوێترین شەهیدانی سەنگەری بەرگری لە خاکی کوردستان و سەربەرزی بۆ بنەمالەکانیان.شکان و سەرشۆری بۆ پەالماردەرانی تیرۆریست.

حیزبی دیموکراتی کوردستاندەفتەری سیاسی

٢٠١٤/١١/٢٩٨ی سەرماوەزی ١٣٩٣

پەیامی هاوخەمی بۆ خەڵکی هەرێمی کوردستان

لە پیوەندی لە گەڵ نوێترین قوربانییەکانی شەڕ لە گەڵ داعش د انۆروێژ

لە 2014 نــوامــبــری 2٣ی یــەکــشــەمــمــە، رۆژی هاوبەشی سمینارێکی نۆروێژ ئۆستفۆڵدی پارێزگای کوردستان و دێموکراتی حیزبی کۆمیتەی دوو هەر ئەنجوومەنی نیشتمانی کوردی سووریه لەو ناوچەیە، رۆژهەاڵت کوردستان و رۆژئــاوای پرسەکانی له سه ر مێحوەری بە بەشداری ژمارەیەکی بەرچاو لە نوێنەری و ئەندامانی حیزب و کوردییەکان رێکخراوە حیزب و

کوردانی دانیشتوویی نۆروێژ بەرێوەچوو.له سه ره تای ئه و سمیناره دا مەحمود بڕۆ، ئەندامی ئەنجومەنی نیشتمانی کوردی سووریه باسێکی لە سەر کوردستان و خەباتی رۆژئــاوای و جوغرافیای مێژوو پاراستنی بــۆ کــوردســتــان بــەشــەی ــەو ل ــورد ک گەلی کــوردی زمانی نەریت و داب و نەتەوایەتی و هەستی کرد کە رێژیمی سووریه به رده وام ویستوویه تی کورد

بتوێننەوە. بڕۆ، مه حموود بــاســەکــەی دا دیکەی بەشێکی لە به ئاماژه به کــورد نیشتیمانی ئەنجومەنی ئەندامی ــاشــوورو خــۆرئــاوای کــوردســتــان و ــی ب ــانـ ڕووداوه کـ

خۆڕاگریی هێزی پێشمه رگه و شه رڤانان له کوبانیئاماژەی بە هەوڵەکانی هەر دوو ئەنجوومەنی کورد لە رۆژئاوا بە پاڵپشتی حکومەتی هەرێمی کوردستان دا

کە هاوپەیمانی دهۆکی لێکەوتەوە.باسی بۆ کە سمینارە ئــەو دووهــەمــی بەشی لە

کــرابــوو، کــاک هاشم تــەرخــان رۆژهـــەاڵت مێحوەری رۆستەمی باسێکی لە پێوەندی لەگەڵ چەمکی رۆژهەاڵت

مێحوەری دا پێشکەش کرد. بــە کــورتــە مێژوویەکی ــاژە ــام ئ بــه کــاک هــاشــم خەباتی بزووتنەوەی رزگاریخوازی خەڵکی رۆژهەاڵتی کوردستان باسی لەوە کرد کە ئەگەرچی ئەو چەمکە لە رابردوودا بەم شێوەیەی ئێستا بەرجەستە نەبووە، نییە، ئەمە بەاڵم بە هیچ جۆر ئەمە هەلوێستێکی تازە لە واقعی هەلومەرجه سیاسییەکانە. سەرچاوە گرتوو حیزب و رێکخراوەکانی رۆژهەاڵتی کوردستان، مەیدانی رۆژهەاڵتی سیاسی گۆرەپانی تێکۆشانیان، و خەبات کوردستانە. کاک هاشم له درێژه ی باسه که ی دا به تێرو ڕۆژهه اڵت ڕه هه نده جۆراوجۆره کانی له سه ر ته سه لی چۆنیەتیی لــە باسی دواو ــه شــداران ب بــۆ مێحوه ری کردو تەوەری رۆژهــەاڵت دروشمی کردنی ئه کتیوتر لەو پێوەندیەدا هاوکاری و لێک کۆبوونەوەی هێزەکانی

رۆژهەاڵتی بە زەروورەتێکی مێژوویی زانی.

سمینارێکی هاوبەشی کۆمیتەی ئۆستفۆڵدی حدک و ئەنجومەنی نیشتمانیی کوردی سووریه

به به شداریی نوێنه ری حیزبی دێموکراتی کوردستان لە نیشتمانیی یه کیه تیی شەهیدانی ڕۆژی ڕێوڕەسمی بریتانیا

کوردستان له و واڵته به ڕێوه چوو.نیشتمانی یه کیه تیی ڕه ســمــیــی بانگهێشتی ســەر لــە ئەندامی ســـوارە، مــەولــوود بریتانیا واڵتــی لە کوردستان لەو کــوردســتــان دیموکراتی حیزبی نوێنەری ــبــەری و ڕێلە ڕێوڕەسمی ٣8 ساڵەی ڕۆژی شەهیدان یه کیه تیی واڵتە نیشتمانی کوردستاندا بەشداری کرد کە لە هۆڵی کوردستان لە مەڵبەندی ڕۆشنبیریی کورد لە شاری لەندەن ڕێک خرابوو. پەیامی ســوارە مەولوود کۆڕیاده دا له و باسه شایانی

بریتانیا لە کوردستانی دیموکراتی حیزبی نوێنەرایەتیی پێشکەش کرد.

رەبەتحیزبی نهێنی ته شکیالتی بــه ســه ر ئــه نــدامــانــی بۆنه ی به واڵت نێوخۆی له کوردستان دێموکراتی 2٦ی سه رماوه ز و یادێک له نه مر ڕه سووڵ لیالنه یی لە

شاری ڕەبەت چاالکی ته بلیغییان کرد.شه وی تەشکیالت کۆمیسیۆنی ڕاپــۆرتــی به پێی 29ی خـــه زه ڵـــوه ر ئــه نــدامــانــی چـــاالک و هــه ڵــســووڕی ــه ت و ڕه ب شــاری لــه کــوردســتــان دێموکراتی حیزبی سه رماوه ز 2٦ی بۆنه ی به ده وروبـــه ری گونده کانی به رز بۆ هه روه ها کوردستان و پێشمه رگه ی ڕۆژی پێشمه رگه ی لیالنه یی ڕه ســوول نه مر یــادی ڕاگرتنی ئازاو به وه جی حیزبی دێموکراتی کوردستان که ڕۆژی 17ی خه زه ڵوه ری ئه مساڵ کۆچی دوایی کرد، چاالکی

ته بلیغییان به ڕێوه بردووه .نووسین و بە چاالکییەدا لەو ڕاپۆرتە ئەو بەپێی بژی دێموکرات، بــژی دروشمەکانی بــاڵوکــردنــەوەی بژی کوردستان و دێموکراتی حیزبی بژی قاسملوو، پێشمه رگه بەرەو پیلی 2٦ ی سەرماوەز چوون و یادی

نەمر ڕەسووڵ لەیالنەیی یان بەرز ڕاگرت.شایانی باسه ئه م شوێنانه ی که چاالکییان لێ کراوه سه رچاوێ و ــه ت، ڕه ب که مه ربه ندیی له : بــوون بریتی ڕێگای ڕه به ت و لیالنێ، هه نداوێ و هه روه ها گونده کانی

لیالنێ و هه نداوێ.دێــمــوکــراتــی حــیــزبــی تــه شــکــیــالتــی کۆمیسیۆنی خۆشی ده ســت سوپاس و بۆنه یه وه بــه م کوردستان

بۆ سه رکه وتنیان هیوای و ده کا نێوخۆ ئه ندامانی له ده خوازێ.

بۆکانبۆنه ی به بۆكان شاری له چوارشه ممه شه وی له كوردستان پێشمه رگه ی ڕۆژی ســه رمــاوه ز 2٦ی پێش قه اڵی سه ردار، شه قامی ساحیلی و قوتابخانه ی ته مه دون )تمدن( یادی ٣0 ساڵه ی ئه م ڕۆژه مێژووییه

به رز ڕاگیرا.

سه رماوه ز 14ی هه ینی رۆژی ــی نـــــۆروێـــــژ، ــ ــان ــ ــی ــ ــان ــ ــت ــوردســ ــ کله پشتگیری بۆ خوپیشاندانێكیان مانگرتووی سیاسی زیندانیانی

كورد به رێوه برد.خــــــوپــــــیــــــشــــــانــــــده ران بـــه دروشم و كۆمه لیك به رزكردنه وه ی داواكـــــــاری و ویــنــه ی زیــنــدانــیــانــی ســـیـــاســـی كـــــــورد، داوایـــــــــان لــه به رپرسانی ئه و والته كرد به هانای بچن كــورده وه سیاسی زیندانیانی کــه نــزیــک ٣ حــه وتــوویــه بــه هۆی الیه ن له مافه کانیان پێشێلکردنی به رپرسانی زیندانه کان له ئێران له

مانگرتن دان. رۆژهــــــه اڵتــــــی ــی ــ ــزب ــ ــی ــ ح 7ــان حــیــزبــی دێــمــوکــراتــی ــوردســت کشۆرشگێری کۆمەڵەی کوردستان، ئێران، کوردستانی زەحمەتکێشانی

سازمانی خەباتی کوردستانی ئێران، شۆرشگێری خەباتی رێکخراوی سەربەخۆیی پــارتــی کــوردســتــان، ــی ئــــــازادی ــ ــارت ــ کــــوردســــتــــان، پسەربەستی ــارتــی پ ــان، ــوردســت کخوپیشاندانه دا لــه و کــوردســتــان نامه یه کیان بۆ وه زاره تی ده ره وه ی

نۆروێژ ناردو داوایان له و ده وڵه تی نۆروێژ کردبوو فشار بخەنە سەر کۆماری ئیسالمی ئێران بۆ نەجاتی گیانی ئەو زیندانییە سیاسی یانە و

واڵمی داوا رەواکانیان بدەنەوە.

بەشداری نوێنه ری حیزبی دێموکراتی کوردستان لە ڕێوڕەسمی ڕۆژی شەهیدانی p u k لە بریتانیا

چاالکیی ته بلیغی به بۆنه ی26ی سه رماوه ز

ی 209 ده وره ی ته واوبوونی به ده وره ی به که پێسمه رگه سه ره تایی تازه ترین قاسمی، هه ژار شه هید شه هیدی سه نگه ری حیزبی دێموکڕاتی کوردستان ناودێر کرابوو، پۆلێکی دیکه له الوانی به هه ستی کورد له ڕۆژهه اڵتی پێشمه رگایه تییان به رگی کوردستان

پۆشی.حیزبی نیزامیی سیاسی فێرگه ی کۆتایی دوای کوردستان دێموکڕاتی پێـشمه رگه 209 ی فێرکاریی ده وره ی

ڕێوڕه سمێکی پێک هێنا. سروودی به ڕێوڕه سمه ئه و ڕێژه ی ڕه قیب و ئه ی نه ته وایه تیی پێکردو ده ستی به شداربووان نیزامیی بڕگه کانی دیکه ی رێوڕه سمه که له یه کێک ڕێوڕه سمه کانی بۆنه و ساڵۆنه کانی له

حیزب درێژه ی پێدرا.ئه ندامی مه عزوور، خه دیجه دێموکڕاتی حیزبی ناوه ندیی کۆمیته ی به و فێرگه ی په یامی کوردستان باسه که ی دا له کرد. پێشکێش بۆنه یه پێگه ی جێگه و سه ر خسته تیشکی وشیاری هه ره تاکی وه ک پێشمه رگه باسی پێناسه و پوختی به کۆمه ڵگاو کرد. پێشمه رگه تایبه تمه ندییه کانی له

چاالکییه کانی بایه خه وه به هه روه ها ڕۆژهه اڵتی پارێزه رانی دواییانه ی ئه م خه دیجه هه ڵسه نگاند . کوردستانی مه عزور له به شێکی دیکه ی باسه که ی دا کوردستان و بارودۆخی سه ر په ڕژانه کۆماری ئێستاش دا له گوتی ئێران زه بری به ده سه اڵته که ی ئیسالمی چه ک و سه رکوتی جموجۆڵه نه ته وه یی و به الوان سڕکردنی سیاسییه کان و به اڵی ماده هۆشبه ره کان ڕاگرتوه و به کۆمه اڵیه تییه کان قه یرانه به په ره پێدان ژیانی کێشه کانی به خه ڵک وایکردوه ڕۆژانه یان سه رقاڵ بن، به اڵم کۆمه ڵگاو بڕگه یه کی هیچ له الوان تایبه ت به ده سته وه به خۆیان مێژووه دا ئه و نه داوه و ده ستیان له خه بات و تێکۆشان

هه ڵنه گرتوه .ئه و دیکه ی بڕگه یه کی له حیزبی هونه ریی کۆڕی ڕێوره سمه دا گۆرانیی سروود و چه ند دێموکڕات پێشکێش به به شداربووان کردو په یامی ئاکۆ مرادی، له الیه ن کۆتایی ده وره ش 209 ده وره ی به شدارانی له یه کێک

خوێندرایه وه .جه خت کردنه وه به په یامه دا له و تێکۆشان و رێگای درێژه دانی له سه ر خه باتی نه ته وه یی هاتبوو که ئه وان به ئاگاهییه وه ڕیزه کانی حیزبی دێموکڕاتی

کوردستانیان بۆ خه بات هه ڵبژاردوه .ڕێوڕه سمه دا له و باسه شایانی سه رکه وتووانی ده وره ی 209 خه اڵت و

ڕێزلێنانی فێرگه یان وه رگرت.

کۆتایی ده وره ی 209ی سه ره تایی پێشمه رگه ی فێرگه ی حیزبی دێموکراتی کوردستان

له نورویژ خوپیشاندانێك بۆ پشتگیری له زیندانیانی سیاسی كورد

رۆژنامەی3 ژماره : ٦٤٥ ١٥ی سەرماوەزی١٣٩٣ ٦ی دێسامربی ٢٠١٤

نوێنەری حیزبی دێموکراتی کوردستان لە سوئێد لە سمینارێکی ئەحمەد شەهید، نێردەی بۆ نەتەوەیەکگرتووەکان رێکخراوی تایبەتیی به شداری ئێراندا لە مــرۆڤ مافی کــاروبــاری

کرد.5ی چــوارشــەمــمــە، رۆژی ــوەڕۆی ــیـ دوانـبە بەرامبەر هــەتــاوی 1٣9٣ی ســەرمــاوەزی ئەحمەد بۆ سمینارێک ،2014 نوامبری 2٦ی شەهید، نوێنەری تایبەتی نەتەوە یەکگرتووەکان لە مرۆڤ مافی بارودۆخی هەڵسەنگاندنی بۆ

ئێران، لە پاڕلمانی سوئێد بەڕێوەچوو.له و سمیناره دا ئەحمەد شەهید باروودۆخی مــافــی مــرۆڤــی لــە ئــێــران بــۆ بــەشــداران باس کردو گوتی مافی مرۆڤ لە ئێران به درێژایی ــرێ و دەک پێشێل ئیسالمی کــۆمــاری ته مه نی

سەرکۆنەی لۆمە و ناداتە گوێ ئێران رێژیمی جیهانی و بڕیارنامه کانی کۆمه لگای جیهانیی له و

پێوه ندییه دا پشتگوێ خستوه .زیندانەکانی لە بــه وه ی ئاماژه به ناوبراو ــدا ئــەشــکــەنــجــە و ئـــــازاری زیــنــدانــیــیــان ــران ــێ ئبەردەوامە و ئێعدام بێ پسانەوە درێژەی هەیە، تیشکی خسته سه ر ئه وه ی کە هاتنە سەرکاری ڕووحانی هیچ کاریگەرییەکی لەسەر باشبوونی بەشێکی لە دانــەنــاوە. ئێران لە مــرۆڤ مافی

دیکەی قسەکانیدا ئەحمەد شەهید باسی ئەوەی کرد کە ئەوان هەوڵ دەدەن دۆسییەی ئەتۆمیی و دۆسییەی دوو وەک مــرۆڤ مافی دۆسییەی شوێندانەرییان بکرێ و بۆ کــاری سەربەخۆ

لەسەر یەکتر نەبێ.نــورەی شەهید، ئەحمەد قسەکانی دوای لەو کە هات بەشداران تێبینییەکانی پرسیارو به حیزب نوێنەری گروێسی، کەمال بەشەدا به ئێران قانونییه کانی ده روه ستییه به ئاماژه پڕه نسیپ و قانوونه کانی نه ته وه یه کگرتووه کان و له کرده وه دا خۆدزینه وه له و ده روه ستییانه ئه و باسه ی هێنایه گۆڕێ که هه ڵویستی کۆمه ڵگای جیهانی له هه مبه ر هەاڵواردنی ئاشکرا له ئێران ده بێ چۆن بێ دوابه شی سمیناره که به واڵم و

تێبینییه کانی ئه حمه د شه هید کۆتایی هات.

رۆژی چوارشه ممه رێکه وتی 19ی نوامبر کۆنفرانسێک له سه ر ره وشی کوردانی ئیزه دی ئوروپا پارڵمانی سالۆنه کانی له یه کێک له

به رێوه چوو. ئه م کۆنفرانسه له الیه ن خاتو › ئانا گۆمێز‹ لیستی ســه ر له ئــورووپــا پاڕلمانی ئه ندامی سۆسیال دێموکراته کان و حیزبی پارتی گه ل ) ه د پ( و ئه نیستیتۆی کورد له بروکسێل به ڕێوه چوو و، بۆ ئه م کۆنفرانسه ش › ژۆزێف وه یدن هــاورێ ئــوروپــا پاڕلمانی ئه ندامی هۆلزێر‹ له گه ڵ ئانا گۆمێز کۆنفرانسه که یان به رێوه برد و چوار که س وتاریان پێشکه ش کرد که بریتی

بوون له: پێوه ندییه نــوێــنــه ری ، ئیگرێت فیکره ت ئورووپا؛ له ئێزه دییه کان فێدراسیۆنی بیانییه فێدراسیۆنی سه رۆکی جێگری ئاتاالن، عه لی ئــیــزه دیــیــه کــان لــه ئــورووپــا، ئــه یــوب دۆروو،

نوێنه ری ئوروپای حیزبی دیموکراتیکی گه ڵ ) ه د پ( و ریمان توزون، به رپرسی پێوه ندییه خاریجییه کانی یه کێتی سریانییه کان له ئورووپا.به رزنرخاندنی ــڕای وێ کۆنفرانسه دا لــه م تێرۆریستانی دژی بــه ــان ــورده ک ک خه باتی به نــێــوده وڵــه تــی کۆمه ڵگای لــه داوا ــش، داعـبه بۆ تایبه تی به ئورووپا یه کیه تیی گشتی و

هاناچوونی کوردانی ئێزه دی و کۆبانێ کرا.شایانی باسه که هاورێ کاوه ئاهه نگه ری ئورووپا یه کێتی بۆکاروباری حیزب نوێنه ری

له م کۆنفرانسه دا به شدار بوو.

حیزبە هــاوکــاریــی کۆمیتەی هەیئەتێکی کوردستانییەکان سه ردانی پارلمانی بریتانیایان

کرد.ــوه ر خــه زه ڵ 27ی ــە، ــم دووشــەم ڕۆژی ــی ــ ــاری ــ ــاوک ــ ــی کـــۆمـــیـــتـــەی ه ــکـ ــێـ ــەتـ ــئـ ــەیـ هـپارلمانی ــی ســەردان حیزبەکوردستانیەکان حیزبی لە براک تۆم لەگەڵ کردو بریتانیایان ــری وەزی دەســـەاڵتـــدارو دیموکراتی لێبەراڵ هەروەها و پارلمان کــاروبــاری بۆ دەوڵـــەت

جێگری سەرۆکی پارلمان کۆبوونەوە.پاڕچە لەسەر بەشداربووەکان هەیئەتە کاک کــرد. قسەیان کوردستان جیاوازەکانی

مــەولــود ســـوارە، ئــەنــدامــی رێــبــەری حیزب و له کوردستان دێموکراتی حیزبی نوێنەری بریتانیا کە یەکێک لە ئەندامانی هەیئەتەکە بوو، لەسەر ئێران و کوردستان و هەروەها دانوستانی ناوکی ئێران و گرووپی 1+5 قسە و باسی کرد لەو پەیوەندییە دا گوتی: ئەو دانیشتنانە نە و هیچ ئەنجامێکی باشی بە دوادا دێ نە ئازادیی تەنانەت پێیە. نەتەوەکان و ئێران خەلکی بۆ ــەداخــەوە ب دانیشتنانەدا ــەم ئ پــەروایــزی لــە سێدارە الوان، ژنان، مرۆڤ، مافی مەسەلەی دوایین بەندییە سیاسییەکان و سەرئەنجام و دیاردەی دزێوی هێرش بۆ سەر ژنان و کچانی

ئێران بە ئەسید و سووتاندنی ڕوخساریان لە بیر چوونەتەوە و هیچ باسێکیان لێ ناکرێ.

شایانی باسه لە کۆتایی ئه م دیداره دا تۆم گەلی ڕەوای مافی لە خۆی پشتیوانی بــراک کورد لە هەموو بەشەکانی کوردستان دەربری.

هەواڵ و راپۆرت

خوێندکارانی نه ته وه یی یه کیه تی کــــورد ســمــیــنــارێــکــی لـــه ژێـــر نـــاوی« پره نسیبێک ــحــوه ری: مــێ ــه اڵت ــ رۆژهـخه بات یه کخستنی بــووژانــدنــه وه و بۆ

له رۆژهه اڵتی کوردستان به ڕێوه برد.ــاره پـــاش نـــیـــوه ڕۆی ــن ئـــه م ســمــیــه » ــاوه ز، ل ــه رمـ ســێ شــه مــمــه 4 ی ســـر به ــێ ــه ول ــرا« ی ه ــ ــوارچ ــ ــێــل چ هــوتبه شداریی نوێنه رانی کۆمه ڵێک حیزب و مه ده نیی رێکخراوی سیاسی و الیه نی بــه شــه کــانــی بـــاشـــوور، رۆژهـــــه اڵت و

رۆژئاوا کوردستان به ڕێوه چوو.یه ک ڕاگــرتــنــی بــه سیمیناره ــه م ئــه بــێــده نــگــی بـــۆ ڕێــزگــرتــن له ــق ــی ده قــاری ــ ــدانــی رێـــگـــای رزگ ــادی شــه هــی ــ یکردو کاره کانی به ده ستی کوردستان ده سته ی ئه ندامی بایزیدپوور میدیا نــه تــه وه یــی یه کیه تی « بــه ڕێــوبــه ریــی خوێندکارانی کورد« به باسێک له سه ر » رۆژهه اڵت مێحوه ری« سمیناره که ی

ده ست پێکرد.کونفڕانس دا ــاری ک ســه ره تــای لــه په یامی رێکخراوی »یه کیه تیی نه ته وه یی ــورد« لــه الیـــه ن چیا خــوێــنــدکــارانــی کـبه ڕێوبه ری ده سته ی ئه ندامی مــه الک، ئه م رێکخراویه خویندراوه یه و له په نێلی حــه ســه ن زاده ، ئاسۆ دوکتور یــه کــه م دا حیزبی نــاوه نــدیــی کۆمیته ی ئه ندامی له باسێکی کــوردســتــان دێــمــوکــراتــی ــه اڵت تــه وه ری وه ک ژێر ناوی »رۆژهپێشکه شی کــاتــالــیــزۆر« ئــه ســڵــێــکــی

به شداران کرد. ئاسۆ حه سه ن زاده گوتی دوکتور ئه م چه مکه وشه یه کی خه یاڵ و لوکس

نییه و وه اڵمده ری زه رووره تێکه به هۆی ئه وه ی له سه ر ئه ساسی هه ندێ هۆکار روژهــه اڵتــی کــوردســتــان لــه رۆژه ڤـــی ناوبراو دیـــاره . نییه ، هاوکێشه کان دا خستنی پـــه راویـــز لـــه هــۆکــاره کــانــی تایبه تمه ندیی بۆ گێڕایه وه رۆژهه اڵتی ــک و ــه ڵـ خـ ــی« ــ ــرایـ ــ گـ »ئـــــــــه رزش «رۆژهه اڵتی سیاسییه کانی ڕێخکراوه کوردستان، رۆحی دێموکراتیک بوون و

خۆپاراستن له وه ی که هه موو کارێ بۆ به رژه وه ندیی خۆیان نه که ن.

پانێله ئـــه و ــکــه ی دی کــۆڕگــێــرێــکــی سیاسی و چاالکی محه مه دزاده، خالید به باسه که ی که بــوو ڕۆژنــامــه نــووس حیزبه کانی کــرده وه ی له گرتن ره خنه له گــوتــی پێکردو ده ســـت ــه اڵت ــ رۆژهخۆمان له ره خنه خۆمان ده بێ پێشدا بگرین و وه اڵمی ئه و پرسیاره بده ینه وه که ئایا حیزبه کانی به شه کانی دیکه ی بوون نه ته وه یی باسی بۆ کوردستان

هاوته ریب له گه ل رۆژهه اڵتی کوردستان ده چنه پێش؟

ده بی گوتی زاده محه ممه د خالد یان که بکه ینه وه یه کالی خۆمان ئێمه تا چونکه ئــێــرانــی، ــان ی کوردستانین ئێستا ڕۆژهه اڵتی کودرستان نه یتوانیوه کوردستانی بوونی خۆی پێناسه بکا و پارچه کانی دیکه داوه . ته نیا هه وڵی بۆ ــه و جه ختی کـــرده وه کــه رۆژهـــه اڵت ئ

مێحوه ری ده بێ به ڕوانینی کوردستانی بێ چه ترێک ــێ ده ب حیزبی و نــه ک بێ به ــه اڵت رۆژهـ الیه نه کا نی هه موو بۆ

راست و چه پ و ئایینیی.ناسر پانێله ئه و کۆڕگێری سێهه م زانکۆ مامۆستای نووسه رو باباخانی، ــگــه ی » ســکــایــپ«ه وه ــه ڕێ بـــوو کــه ل

به شداری سمیناره که بوو. کاک ناسر باباخانی له باسه که ی دا ــه ژێـــر نـــاوی » چـــوار ئــیــپــیــزۆد بۆ لســه ر خسته تیشکی ــرۆژه » ــ پـ یـــه ک

مێحوه ری ــه اڵت ڕۆژه چه مکی ئــه وه ی زه روره تێک بوو که حیزبی دیمۆکراتی له ــردوه و ــ ک پــێ هه ستی کــوردســتــان به رده م خۆی و رووناکبیرانی نێوخۆ و له سه ر جه ختی داینا. واڵت ده ره وه ی ــه اڵت ــ ــێ رۆژه ــه وه کــــرده وه کــه ده بـ ئـگوتاری خۆی نوێژن کاته وه و بۆ پێوه ند ئاراسته ی شار شاخ و خه باتی کردنی

بکا.جه لیل ئازادیخواز، چاالکی سیاسی که بوو پانێله ئه و دیکه ی کۆڕگێرێکی »بزووتنه وه ی ناوی ژێر له باسه که ی مــێــحــوه ری، ســێ گوتاری ــه اڵت ــ رۆژه

یه کانگیر«دا پێشکه ش کرد.پێویسته ــوتـــی گـ ئـــازادیـــخـــواز ــاغــی ــۆن ــی لـــه ق ــ ــه ده ن ــ کـــۆمـــه ڵـــگـــای مده ره وه و بێته »مــوحــافــزه کــارانــه« مێحوه ری رۆژهــــه اڵت بــۆ گـــه ڕانـــه وه بــه نــده بــه کــۆمــه ڵــه فــاکــتــه رێــک و ده بــێ کۆمه ڵگای مه ده نیش به خواستی خۆی

له م پیوه ندییه دا بجووڵێ.ــه ری ــت ــدامــی ده ف ــه ن قـــادر وریــــا، ئسیاسیی حیزبی دێموکراتی کوردستان بوو سمیناره ــه م ئ تــری کوڕگێڕێکی رۆژهــه اڵت « ــاوی ن به باسه که ی که میحوه ری به ستێنێک بۆ کار و خه باتی

هاوبه ش » پێشکه ش کرد.ئه م سمیناره دا دیکه ی به شێکی له ــه رو ــــووســ ــــش، ن ــی ــ حـــیـــســـام ده ســــت پژێر لــه بــاســه کــه ی زانــکــۆ مامۆستای مێحوه رو نیوان له »خۆرهه اڵت ناوی

ژیانه وه »دا پێشکه ش کرد.ناوبراو به ڕوانینێکی ڕه خنه گرانه وه ئه و جیاوازه کانی ڕه هه نده ئاماژه به

ــی چــه مــکــی رۆژهــــه اڵت گـــوتـــاره گــوتبه ستێنێکی لــه نه یتوانیوه مێحوه ری ــه زرفــیــه تــه کــان مــێــژوویــی دا کــه ڵــک لوه ربگرێ و ئێمه به م چه مکه خۆمان له به رته سک دا جوغرافیایی ناوچه یه کی

قه تیس ده که ین.کۆڕگێرێکی ــادر ق عبدالله حسین له باسێکی بوو سمیناره ئه و دیکه ی نــاوی خه باتی چــه کــداری و هیزی ژێــر نه رم به شێوه ی ورک شاپ پێشکه ش کرد. حسێن قادر جه ختی له سه ر ئه وه رێگا چه کداری خه باتی که ــرده وه ده کــی و خــۆش کـــه ره بــۆ یــارمــه تــی ده ره کـنادمکراتیکدا واڵتی له مه ده نی خه باتی

سه ر ناکه وێ.کۆڕگێڕێکی ــی، ــووڵـ ره سـ ــوار ــ ژیژێر له باسێکی سمیناره ئــه م دیکه ی ئه مڕۆ مێحوریی ــه اڵت ــ »ڕۆژه ــاوی نــه اڵت ــ ــه لـــه رۆژهـ ــه وره یـ زوڵــمــێــکــی گـمێحوریی دۆینێ« پێشکێش کردو گوتی

نوێیه و باسێکی مێحوه ری رۆژهــه اڵت ترس له باکووریزه بوون و باشوویزه کردووین ناچاری رۆژهـــه اڵت بوونی

ئه م باسه بێنینه گۆڕێ.کۆڕگێڕێکی نژاد ئیسمائیل عه لی ژێر له باسێکی سمیناره ئــه و دیکه ی

الیه نه هه رێمییه کانی پێوه ندییه نــاوی سیاسیه کانی کوردستان به پێی گوتاری

سیاسی له کوردستان پێشکێش کرد.ــی ئــیــســمــاعــیــل نــژاد گــوتــی ــه لـ عـشۆڕشی کوردستان یه ک دیسکورسی که کرد حیزبه کان له ره خنه ی هه یه و نێو دێننه وه کوردستان دیسکورسی تــورکــیــه وه و ــان ی ئــێــران دیسکۆرسی

ئه وانیش باوه ریان به م باسه نییه . روئیا تلووعی، نووسه رو چاالکی ئه و سمیناره دیکه ی کۆڕگێرێکی ژنان ژنی ناوی« ژیر له باسه که ی که بوو ــه اڵت کـــورد لــه کــوێــی پـــرۆژه ی رۆژهـ

مێحوه ری دایه » پێشکێش کرد.ناوبرا به ئاماژه به پیداویستییه کانی رۆژهــــه اڵت مــێــحــوری، خــوێــنــدنــه وه ی ــزووری بــه ڕێگه ی بــۆ ڕۆژهــــه اڵت حــکۆسپ و له باسی چه کداری سیاسی و ــه اڵت ــ ــی بـــــه رده م ڕۆژهـ ــان ــه ره ک ــپ ــه م ل

به رێوه چوونی سیمیناری » رۆژهه اڵت مێحوه ری: پره نسیبێک بۆ بووژاندنه وه و یه کخستنی خه بات له رۆژهه اڵتی کوردستان«

دێموکڕاتی حیزبی هه یئه تێکی به به شداریی گشتی کـــۆبـــوونـــەوەی سێهەمین ــان کــوردســتله شاری ڕێکخراوی ژنێڤاکاڵ)بانگەوازی ژنێڤ(

ژنێڤ به ڕێوه چوو. سێهەمین کۆنفرانسی بانگەوازی ژنێڤ لە رۆژەکانی دووشه ممه ، تا پێنجشه ممه ، 2٦ تا 29 شاری لە نوامبر( 20ی تا 17 ( خــه زه ڵــوه ر ی ژنێڤ به به شداریی هەیئەتێکی حیزبی دیموکراتی کوردستان پێکهاتبوو لە کاک حەسەن قادرزادە، ئەندامی دەفتەری سیاسی و کاک برایم چووکەڵی، حیزبی نــاوەنــدیــی کۆمیتەی جێگری ئــەنــدامــی نوێنه رایه تیی هه روه ها کوردستان و دێموکراتی زیاتر لە 50 حیزب و الیه ن لە سەرانسەری جیهان ده که ن ده وڵه ته کان بێ نه ته وه نوێنه رایه تیی که

به ڕێوه چوو.گشتی باسێکی بە سەرەتا کۆنفڕانسه ئه و ده ستی میوانەکان بەخێرهاتنی هینریک و خاتوو لـــەســـەر چــۆنــیــەتــی گرتنی بــاســێــکــی ــکــردو ــێ پکە خواست هیوای پاشان کردو کۆبوونەوەکە لێ باشێ بەرهەمێکی به رینه کۆبوونه وه ئــه و بکەوێتەوە و ببێتە چرایەکی رووناکی بۆ کارەکانی داهاتوو. لە درێژه دا چەندین شەخسیەتی ئاکادیمی تــەوەرەی سەرەکی و ٣ لەسەر جیهانی و پسپۆڕ بەشدارییان باسه کان جۆراوجۆرەکانی الیەنە

کرد.ئه ندامی قادرزادە حەسەن کۆنفڕانسه دا له و ــامــی حیزبی ــەی پ ــزب ــه ری ســیــاســیــی حــی ــتـ ده فـدیــمــوکــراتــی کــوردســتــانــی لــه پــێــوه نــدی له گه ڵ مژاری سه ره کیی کۆنفڕانس، واته به کارنه هێنانی خوار مندااڵنی چه کدارنه کردنی دژه نه فه ر، مینی شه ڕدا به ره کانی له ژنــان پاراستنی ســاڵ و 18کارو خوێندنه وه و سیاسه ت و کــرد و پێشکێش له و دێموکراتی کوردستانی کرده وه کانی حیزبی پێوه ندییه دا بۆ به شدارانی کۆنفڕانس شی کرده وه .ئه و ته وه ره سه ره کییه کانی له یه کێک کورد نەفەر، دژی مینی نەهێشتنی لەسەر کۆنفڕانسه دروستنه کردنی عومبارنه کردن و به کارنه هێنان، بــوو کــه لــه و بــه شــه ش دا کــاک بــرایــم چووکەڵی قوربانییانی لــەســەر پوختی گشتی و باسێکی کرده وه کانی کارو ڕه فتارو لەکوردستان و مین

کۆماری ئیسالمی پێشکێش کرد.لەبارەی باس کۆبوونەوەکان دا درێــژەی لە ــی ژێـــر 18 ســاڵ و ــدااڵن ــی مــن ــەکــردن چـــەکـــدار نــە تــونــدوتــیــژی جــنــســی و جــیــاوازیــی ڕێــگــرتــن ل

ــەو بــاســانــە دا له لــه تاوتێی ئ ــران و رەگـــەزی کـنێونەتەوەیی کان و پەیماننامە ڕووناکانیی ژێر مافی بــەپــاراســتــنــی تــایــبــەت کۆنڤانسیونەکان الوازو خاڵە ســه ر خرایه تیشک ــران، ک مــرۆڤ هێزە لەالیەن کە هەنگاوانەی ئەو بە هێزەکان و لەو هەڵگیراون و ناحکومی یەکانه وه نیزامییە چاالکانەی بەشداریی حیزب هەیئەتی باسەش دا له باسه کان دا کردو سه رنج و تێبینییه کانی حیزبی

دێموکراتی کوردستانی له و باره یه دا باس کرد.له بڕگه یه کی دیکه ی کاری ئه و کۆنفڕانسه دا دوو کۆبوونەوەی ناوچەیی بە بەشداری نوێنەری بە تایبەت کوردستانێە کان هێزە ژنێڤاکاڵ و دیکە دا بەشێکی لە گیراو بارودۆخی کوردستان حیزب و رێکخراوەکانی رۆژهەاڵتی کوردستان بە بەشداریی هەیئەتی ژنێڤاکاڵ و هەیئەتی کولمبیایی ئالوگۆڕی هه بوو، باسانەی بەو پێوەندییان کە بیروڕایان کردو لەسەر کۆسپەکانی سەر رێگایان دەســت گرینگیان خالێکی چەند کــۆبــوونــەوەو ژنێڤاکاڵ لــەگــەڵ لــەداهــاتــوودا کــە ــرد، ک نیشان لەوبارەوە ژنێڤاکاڵیش بکرێ و زیاتر هاوکاری

هەنگاوی پێویست هەڵبگرێ.بــه پــێــی ئـــه و ڕاپـــۆرتـــه هــەیــئــەتــی حــیــزب لە کۆبوونەوەکان دا چەندین چاوپێکەوتنی پراوێزی لەگەڵ حیزب و رێکخراوەکانی غەیری کوردستانی دۆخی لەسەر و پێکهێنا کۆبوونەوە لە بەشدار حیزبی کــورد و گەلی خەباتی ئێران و له کــورد به و پێویست زانیاریی کوردستان دیموکراتی

حیزب و الیه نانه درا.شایانی باسه لە کۆتایی کاری کۆبوونەوە داو بەڵگەنامه ی دوو رۆژە دا چەند باسی ئاکامی لە الیەن لە ژنێڤاکاڵ بانگەوازی بە بــوون پابەند

ئیمزاکەرانی بەڵگەنامەکانەوە پەسەند کرا.

هەیئەتێکی حیزبی دیموکراتی کوردستان لە سێهەمین کۆبوونەوەی گشتی ڕێکخراوی ژنێڤاکاڵ دا بەشداری کرد

بەشداریی نوێنەری حیزبی دێموکراتی کوردستان لە سوئێد لە سمینارێکی ئەحمەد شەهید دا

به رێوه چوونی کۆنفرانسێک له سه ر ڕه وشی کورده کانی ئیزه دی له پاڕڵمانی ئورووپا

سەردانی هەیئەتێکی کۆمیتەی هاوکاری حیزبە کوردستانییەکان لە پارلمانی بریتانیا

رۆژنامەیژماره : ٦٤٥ ١٥ی سەرماوەزی ١٣٩٣ ٦ی دێسامربی ٢٠١٤ هەواڵ و راپۆرت2

کاک خالید عەزیزی، سکرتێری گشتیی حیزبی دێموکراتی تیشکی پێشمەرگەکان دا کادو کۆبوونەوەی لە کوردستان ناوەندیی کۆمیتەی پلینۆمی نوێترین باسەکانی خستەسەر حیزبی دێموکراتی کوردستان و لێکدانەوەو سیاسەتی حیزبی سیاسییەکانی پرسە هەمبەر لە کوردستانی دێموکڕاتی خستە ناوچەی کوردستان و ئێران، کوردستان، ڕۆژهەاڵتی

بەرباس.ی 29 پێنجشەممە، ڕۆژی کــە ــەدا ــەوەی کــۆبــوون ــەو لخەزەڵوەر بەبەشداریی سەدان کەس لە کادرو پێشمەرگەکانی حیزبی دێموکڕاتی کوردستان بەڕێوەچوو، سکرتێری گشتیی بۆ باسەکەی تەوەری یەکەم دێموکراتی کوردستان حیزبی لەگەڵ جیهانی کۆمەڵگای هەستیاری وتووێژی لێکدانەوەی

ئێران لە سەر پرسی ئەتومیی ئەو واڵتە تەرخان کرد.ــەوەی کــە کێشەی بـ ــامــاژە ئ بــە ــاک خالید عــەزیــزی کپێوەندییەدا ــەو ل ئــێــران قــەیــرانــەی ــەو ئ ئــێــران و ئەتومیی پرسە زۆربـــەی ســەر ــردوە سێبەری خستۆتە ک دروســتــی چارەسەربوونی وابــوو پێی ئێران، کۆمەڵگای گرینگەکانی قەیرانی ئەتومیی ئێران و ساغبوونەوەی جیهانی لەسەر ئەو ئەوەی لەبەر ئێرانە، خەڵکی کۆمەاڵنی قازانجی بە بابەتە نەتەوەکان، پرسی نموونە بۆ ئەتومییەوە قەیرانی بەهۆی مرۆڤ مافی پێشێلکردنی پرسی سیاسی، ئازادیی پرسی لە خەڵک پێنەکردنی بەشداری بەشداری و پرسی ئێران، لە

سیاسی، زیندانیانی ژنان، پرسی بەڕێوەبەری، سیاسەت و پەراوێزەوە. قەیرانە کۆمەاڵیەتییەکان هەر هەموو خراونەتە واڵت نێوخۆی لە قەیرانە لەو ئێرانیش ئیسالمیی کۆماری بۆ دیزەبەدەرخۆنەکردن و شاردنەوەی قەیرانەکانی دیکە و لە دەروەی واڵتیش بۆ کەڵەوەکێشی و وەرگرتنی باج لە واڵتانی بچووکی دراوسێی کەلک وەردەگرێ و تەنیا کاتێک پاشەکشە دەکا کە فشاری بۆ هاتبێ و گەمارۆ ئابوورییەکان و دابەزینی

نرخی نەوت لەوەدا کاریگەریی خۆی بووە.لە کوردستان دێموکراتی حیزبی گشتیی سکرتێری ئەو لەهەمبەر دێموکرات حیزبی سیاسەتی لەگەڵ پێوەندی لەگەڵ کۆبوونەوەکانمان دانیشتن و لە ئێمە گوتی: پرسە ئێران بە متمانە نابێ کە گوتون پێمان بیانییەکان الیەنە دابنێن، سەبەتەیەک لە هێلکەکانتان هەموو ناکرێ بکرێ و چونکی ئێران ژانەسەری دیکەتان لە شوێنێکی دیکە لە یەمەن

ڕا تا تا دەگاتە لوبنان بۆ دروست دەکا.کاک خالید عەزیزی لەو بەشە لە قسەکانی دا بە ئاماژە ئــەوەی خستەسەر تیشکی ئەمریکا بــۆ ســەردانــەکــەی بــە گێژەنی لە کــورد نابێ کە گوتوە ئەمریکای بەالیەنی کە ڕووداوەکــانــی ئــەمــڕۆی ڕۆژهــەاڵتــی نــێــوەڕاســت دا بەتەنیا بێڵنەوە. هەروەها جەختی کردەوە کە ڕەخنەی لە سیاسەت و گرتوە ئێران لە کورد پرسی نیسبەت بە ئەمریکا ڕوانگەی کە بە نیسبەت کێشەی کورد و قورسایی کوردی ڕۆژهەاڵتی

کەمتەرخەم ناوچەدا ئێران و هاوکێشەکانی لە کوردستان بوون.

لە کوردستان دێموکراتی حیزبی گشتیی سکرتێری تەوەرێکی دیکەی باسەکەی دا بە ئاماژە بەوەی لەو ماوەیەدا دێموکرات حیزبی دەوڵــەت و نێوان وتووێژی لە باس زۆر دێموکڕاتی حیزبی وەک ئێمەوە ڕوانگەی لە گوتی کــراوە، وتــووێــژ و ڕێــگــەی لــە مــاف کێشەی سیاسی و کــوردســتــان ئێمە کە ڕابـــردووش دا لە دەکــرێ و چارەسەر دانوستانەوە

دەستمان بۆ چەک بردوە، ناچاریان کردووین.کە کــردەوە ئــەوە لەسەر جەختی عەزیزی خالید کاک باشترین ڕێگای چارەسەری پرسی کورد لە ئێران دانوستان و بنەمای دێموکراتی کوردستانەوە لەالیەن حیزبی وتووێژەو

وتووێژ بۆ چارەسەری کێشەکان قەت ڕەت نەکراوەتەوە.مێحوەری ڕۆژهـــەاڵت چەمکی هێنانەگۆڕێی لــە بــاس حیزبی گشتیی سکرتێری بــاســەکــەی دیــکــەی تــەوەرێــکــی

دێموکراتی کوردستان لەو کۆبوونەوەیەدا بوو.کاک خالید عەزیزی بە ئاماژە بە پێویستیی هێنانەبەرباس و چۆنیەتیی مێحوەری و ــەاڵت ڕۆژه چەمکی بەڕۆژەڤکردنی کاردکردی لەسەر گوتارە ئەو چەسپاندنی نهادینەکردن و تەسەلی تێرو باسێکی واڵت نوخبەی کۆمەڵگاو حیزب و

پێشکێش کرد.سکرتێری گشتیی حیزبی دێموکڕاتی کوردستان وێڕای باس لەوەی کە به شێوه یه کی سروشتی خه بات و تێکۆشانی رۆژهــه اڵتــی له ڕووی یه که م پله ی به دێموکڕات حیزبی بەر کوردستان دێموکراتی حیزبی ئەساسەن کوردستانەو هۆکاری کۆمەڵیک لە باسی ــەزراوە، دامـ مەبەستە ئەو بۆ دروشمە ئــەو بەرجەستەکردنی بــۆ ــی دەرەکـ نێوخۆیی و له کوردستان دێموکراتی حیزبی مه به ستی گۆتی کــردو له گه ڵ ــه وه رووبــه ڕووبــوون دروشمه ئــه و بــه رزکــردنــه وه ی زیاتری هه رچی خستنی له په راوێز بۆ کە بــووه هه وڵێک رۆژهه اڵتی کوردستان له سه ر ڕووبه ری بزوتنه وه ی کوردو

نه خشه ی ئاڵوگۆڕه کان لە ناوچەدا تێ دەکۆشێ.گرتنەبەری سیاسه ت و کە کــردەوە جەختی خالید کاک ــەاڵت مــێــحــوەری بــه هیچ جــۆرێــک دژایــه تــیــی له گه ڵ ــ ڕۆژهبه رپرسایه تییه نه ته وه ییه کانی حیزبی دێموکڕاتی کوردستان نیه، به ڵکوو به پێچه وانه وه به مانای ئه وه یه کە تێبکۆشین له رێگه ی هێنانه وه نێو رۆژه ڤی پرسی رۆژهه اڵتی کوردستان

فاکته ری گشتیی کوردی به هێزتر و کامڵتر و کاراتر بکرێ. باسەکەی دا کۆتایی بەشی لە خالید کاک باسە شایانی پڕژایە سەر کۆمەڵێک باسی تەشکیالتی و ڕێنوێنی پێویستی بەشە بە بــوارانــەدا لەو حیزبی کاروباری بردنەپێشێی بۆ

پێوەندیدارەکان دا.

خالید عەزیزی: ڕۆژهەاڵت مێحوەری به هیچ جۆرێک دژایه تیی له گه ڵ به رپرسایه تییه نه ته وه ییه کانی

حیزبی دێموکڕاتی کوردستان نیه حیزبی هــه یــئــه تــی دوو دانیشتنی ــه لشۆڕشگێڕی کۆمەڵەی کوردستان و دێموکراتی

زەحمەتکێشانی کوردستانی ئێراندا

له کۆبوونه وه ی حیزبی دێموکراتی شۆڕشگێڕی کۆمەڵەی کــوردســتــان و ئێراندا کوردستانی زەحمەتکێشانی ــوو کــه دەکـــرێ ــ ــه ن پــێــیــان واب ــ دووالیـگـــوتـــاری »رۆژهــــــەاڵت مــێــحــوەری« هاوبەشی کــاری بۆ بنەمایەک بکرێته

لەمەوبەدوای ئه و دوو حیزبه .دووشەممە، رۆژی پێشنیوەڕۆی هەیئەتێکی ســەرمــاوەز، ٣ی رێکەوتی رێـــبـــەریـــی کـــۆمـــەڵـــەی شــۆڕشــگــێــڕی بە ئێران کوردستانی زەحمەتکێشانی سەرپەرەستی کاک عەبدوڵاڵ موهتەدی، حیزبی ســەردانــی کۆمەڵە سکرتێری هەیئەتێکی الیەن لە کردو دێموکراتی رێبەریی ئەم حیزبەوە بە سەرۆکایەتیی کاک خالید عەزیزی، سکرتێری گشتیی

حیزبه وه پێشوازیی لێ کرا.لـــەم دیــــدارو کــۆبــوونــەوەی دوو هه یئه تی دێموکرات و کۆمەڵەدا کۆمەڵەدا ناوچەکە، بارودۆخی بە تایبەت پرسی رۆڵ و پێگەی کورد، وەزعییەتی سیاسی لە ئێران و بە تایبەت بارودۆخی سیاسی ــارکــردی ــان، ک ــی کــوردســت ــەاڵتـ رۆژهـنەتەوەیی مافخوازانەی بزووتنەوەی هێزە رۆڵی کوردستان و لە بەشە لەم ئاڵۆگۆڕی رۆژهـــەاڵت سیاسییەکانی

بیرو ڕایان لە سەر کرا.لە کۆبوونەوەی هەر دوو هەیئەتی کۆمەڵەدا دێموکرات و حیزبی رێبەریی ــاردەی داعــش و ــ بــە ئـــاوڕدانـــەوە لــە دیباشووری هەرێمی ســەر بۆ هێرشی کــوردســتــان، رۆژاوای ــان و کــوردســتوێـــڕای بــەرزنــرخــانــدنــی بــەرەنــگــاریــی ــێــشــمــەرگــەی کـــوردســـتـــان و هــێــزی پلە بــوونــەوە ــەڕوو رووبـ لە شەڕڤانان باس داعــش، تێرۆریستیی هێزی گەڵ لە رۆڵ و پێگەی کورد لە پرسی دژ بە

تێرۆریزمی نیودەوڵەتی کرا.پێیان ال هەردوو پێوەندییەدا لەم لەگەڵ مەیدانەدا لەم کــورد کە وابــوو تێرۆریستانەوە ــەن الی لــە کــە ئـــەوەی رووبــەرووی کۆمەڵە زیانێکی مرۆیی و

ئابووری بۆتەوە، بەاڵم توانیویەتی لە قازانجی خۆی بە باشی بە دەرفەتەکە ڕاکێشانی لــەگــەڵ وەربــگــرێ و کــەڵــک کۆمەڵگای نێونەتەوەیی بۆ الی پرسە ئاشتیخوازانەی ماهییەتی ــەی، ڕەواکـخۆی بە کۆمەڵگای نێونەتەوەیی نیشان

بدا.ــەم کــۆبــوونــەوەیــەدا لــە درێـــژەی ئدێموکراتی حیزبی هەیئەتی هــەردوو شۆڕشگێڕی کۆمەڵەی کــوردســتــان و ئێران کــوردســتــانــی زەحمەتکێشانی ــاردکــردی نزیک بــە ئــاوڕدانــەوە لــە کلە رووحــانــی، دەوڵەتی ساڵی دوو بە گــەڵ ئــەوەیــکــە ئــامــاژەیــان بــە هێندێک رێژیم دەرەوەی سیاسەتی لە گــۆڕان لــە سەر ــوو وابـ پێیان بـــەاڵم کـــرد، دا ئاستی نێوخۆیی دا ڕووحانی نەیتوانیوە گۆڕانێکی بکاو جێبەجێ بەڵێنییەکانی

ئەوتۆ بەدی ناکرێ.بــارودۆخــی گــەڵ لــە پێوەندیی لــە ســیــاســیــی ئــــەمــــڕۆی رۆژهــــەاڵتــــی کوردستان دا هەردوو ال بە ڕوانینێکی ــە کـــارکـــردی هێزە ل رەخــنــەگــرانــەوە کوردستان و رۆژهەاڵتی سیاسییەکانی رەوتی دوو هەمووانەوە ســەرووی لە خاوەنی رابردووی دێموکرات و کۆمەڵە،

کۆمەڵە باسێکیان هێنایە بەر باس.ــە لــە ــەشـ ــەم بـ ــ ــای ئـ ــ ــەرەتـ ــ ــە سـ ــ لهەیئەتدا ــەردوو ــ ه نــێــوان باسەکانی ــڕای تــاوتــوێــکــردنــی بـــاردودۆخـــی ــ وێــات و تــێــکــۆشــان لـــە بــەشــەکــانــی ــەبـ خـدیــکــەی کـــوردســـتـــان، قــســە لــە ســەر رۆژهەاڵتی لەپەراوێزدابوونی پرسی ــات لـــەم بــەشــە لە کــوردســتــان و خــەب

کوردستان دا کرا.

هەر لەم پێوەندییەدا هەردوو ال بە خوێندنەوەیەکی زۆر نزیک لە یەکتری، کۆماری ئەوەیکە گەڵ لە وابوو پێیان ئیسالمی ئێران لە ڕێگای جۆراوجۆرەوە پیالن بۆ لە پەراوێزخستنی پرسی کورد دادەرێــژێ و کوردستان رۆژهەاڵتی لە ــەر ئــاســتــی دەورووبــــەریــــش دا لــە ســـەم پــرســە دەکــــرێ، ــ ــەر ئ ــار لـــە ســ ــ کرۆژهەاڵتی سیاسییەکانی هێزە بــەاڵم پێویستە پێوەندییەدا لەم کوردستانیش هەڵوێست و لــە بــەخــۆداچــوونــەوەیــەک

روانینەکانیان دا بکەنەوە.لە درێـــژەی ئــەم بــاســەدا هــەردوو پێداگری بــە کــۆبــوونــەوەکــە هەیئەتی ــاری ــوت ــد کـــردنـــی گ ــەســەن لـــە ســـەر پوابوو پێیان مێحوەری«، »رۆژهــەالت بنەمایەک ببێتە کە دەکرێ ئەم گوتارە بۆ کاری هاوبەشی لەمەو بەدوای نێوان

حیزبەکانی رۆژهەاڵتی کوردستان.ــەشــی دیـــدارەکـــەی ــن ب ــیـ لـــە دوایـدێموکراتی حیزبی هەیئەتی هــەردوو شۆڕشگێڕی کۆمەڵەی و کوردستان ئێران کــوردســتــانــی زەحمەتکێشانی جارانەوە لە زیاتر جیدییەتێکی بە دا ــەر لــێــک نــزیــکــبــوونــەوەو قــســە لــە سـکاری هاوبەشی نێوان حیزبەکان کراو هەردوو ال خۆیان بە ئەرکدار زانی کە لە داهاتوویەکی زۆر نزیک دا بەکردەوە هەڵێننەوەو هەنگاو مەبەستە ئــەم بۆ یەکتری گــەڵ ــە ل کــۆبــوونــەوەکــانــیــان

بەردەوام بن.

له کـــوردســـتـــان ــی ــرات ــوک ــم دێ حــیــزبــی دوو شـــانـــدی نیشتمانیی یه کیه تیی شه هیدانی یـــادی ڕێــوڕه ســمــه کــانــی کوردستان له شاره کانی سلێمانی و کۆیه دا به شدارییان کرد.

به پێی ڕاپۆرتی به شی پێوه ندییه کانی سکرتاریان حیزبی سه رپه رستیی به حیزب شاندێکی کوردستان دێموکڕاتی عومه ر باڵکی، ئه ندامی ده فته ری سیاسیی حیزب و هاوڕێیه تی سیامه ک سلێمانی و له حیزب نوێنه ری مــه هــده وی، که ریم ــادری بــه وه جــی حــیــزب لــه ڕێــوڕه ســمــی ڕۆژی وه کــیــلــی، کـشه هیدانی یه کیه تیی نیشتمانی دا به شدار بوون که له شاری

سلێمانی به ڕێوه چوو.شاندی حیزب له و ڕێوڕسمه دا په یامی ده فته ری سیاسیی به پێشکێش بۆنه یه یان به و کوردستان دێموکڕاتی حیزبی

یه کیه تیی نیشتمانیی کوردستان کرد. هه ر له و پێوه ندییه دا له شاری کۆیه ش له ڕێوه ره سمێکی هاوشێوه دا که له الیه ن مه ڵبه ندی 14 ی یه کیه تیی نیشتمانی به کوردستان دێموکراتی حیزبی هه یئه تێکی به ڕێوه چوو، ناوه ندیی کۆمیته ی ئه ندامی وه نه وشه ، خالید سه رپه رستیی

حیزب و هاوڕێیه تی فه تاح ئیلخانیزاده ، به رپرسی پێوه ندییه کانی حیزب له کۆیه و محه ممه د شه هره وان کادری به وه جی حیزب

به شدارییان کرد.ده فــتــه ری په یامی ڕێــوڕه ســمــه دا ــه و ل حیزب هه یئه تی یاده به و پێشکێش کوردستان دێموکڕاتی حیزبی سیاسیی

کرد. ســه رمــاوه ز 10ی دووشه ممه ڕۆژی به یانیی سه رله جیاجیاكانی الیه نه لێكدانه وه ی ــاوی ن ژێــر له سمینارێك باڵه كی ئه ندامی په روه نده ی ئه تۆمیی ئێران له الیه ن عومه ر ده فته ری سیاسیی حیزبی دێموكراتی كوردستان له یه كێك له

ساڵۆنه كانی حیزب به ڕێوه چوو.الیه نه تاوتوێی به باڵه كی عومه ر كــاك سمیناره دا له ئه م ڕه وتــی ئێران و ئه تۆمیی په روه نده ی جۆربه جۆره كانی په روه نده ی له ئاستی نێوده وڵه تیدا کردو. ئه ندامی ده فته ری سیاسیی حیزبی دێموكراتی كوردستان وێڕای لێكدانه وه ی ئه م په روه نده یه له بواری قه زاییه وه ، ئاوڕی له تایبه تمه ندییه كانی

ئه م دوو گرووپه واته ئێران و 1+5 دایه وە.ــی ڕه وت ســه ر پــڕژایــه قسه كانیدا دیــكــه ی به شێكی لــه درێژه ی له ناوبراو ئێران. ئه تۆمیی په روه نده ی مێژوویی قسه كانیدا جه ختی كرده وه كه واڵتانی جیهان به هۆی نه بوونی كه وتنه و وه رگرتن خــراپ كه لكی ئه گه ری و سه اڵحییه ت له ڕێگری ئێرانه وه الیه ن له جیهانی كۆمه ڵگای مه ترسیی

ده ستڕاگه یشتنی ئه م واڵته به چه كه ئه تۆمییه كان ده كه ن.ده ربڕینی به ئــامــاده بــووان سمیناره دا ئــه م كۆتایی له بیروڕای خۆیان و هێنانه ئارای پرسیاره كانیان سمیناره كه یان

ده وڵه مه ندتر كرد و پاشان كاك عومه ر واڵمی پرسیاره كانی دانه وه .

حیزبی نوێنه ری ئاهه نگه ری، کاوه دووشه ممه رۆژی له گه ڵ ئوروپا، یه کێتی کاروباری بۆ کوردستان دێموکراتی راوێژکاری )Richard Hazlewood ( هازل وود ریچارد پاڕلمانی رێفۆرمیستی و کۆنسێرڤاتیڤ گروپی سیاسی

ئوروپا دیداری پێک هێنا. ناوچه، ئێران، به تایبه ت باسی کۆمه لێک دیــداره دا له م روانینی سیاسی گروپی ناوبراو له سه ر ئێران، کوردستان و

ئێستا و داهاتووی ئه م واڵته هاتنه به ر باس. له ته وه رێکی دیکه ی باسه کاندا، له سه ر کێشه ی ناوه کی و ئیسالمی کــۆمــاری لــه گــه ڵ 1+5 ــی ــان واڵت گفتوگۆی و داهاتووی ئه م که یسه و سیاسه ته کانی گروپی کۆنسێرڤاتیڤ راگه یاندنی وێڕای ئاهه نگه ری کرا. گفتوگۆ رێفۆرمیستی و به ســه بــاره ت کــوردســتــان دێموکراتی حیزبی هه ڵوێستی

هه وڵه کانی کۆماری ئیسالمی بۆ گه یشتن به چه کی ناوه کی، جه غتی له سه ر دۆخی مافی مرۆڤ و نه بوونی دێموکراسی و ئازادی له ئێراندا کرده وه و پێداگری و دانی به های زیاتری له ــرۆڤ م مافی و دێموکراسی که یسی بــه 1+5 واڵتــانــی

وتووێژه کاندا، به پێویست زانی.

دێموکرات و کۆمەڵە: دەکرێ گوتاری »رۆژهەاڵت مێحوەری« بکەینە بنەمایەک بۆ کاری هاوبەشی لەمەوبەدوامان

به شداریی دوو شاندی حیزبی دێموکراتی کوردستان له ڕێوڕه سمه کانی یادی شه هیدانی یه کیه تیی نیشتمانیی کوردستان دا

به ڕێوه چوونی سمینارێك بۆ تاوتوێكردنی الیه نه جیاجیاكانی په روه ندی ئه تۆمیی ئێران

دیداری نوێنه ری حیزبی دێموکرات له گه ڵ راوێژکاری سیاسی گروپی کۆنسێرڤاتیڤ و رێفۆرمیستی پاڕلمانی ئوروپا

www.kurdistanukurd.comژماره ٦٤٥ شەممە ١٥ی سەرماوەزی ١٣٩٣ _ ٦ی دێسامربی ٢٠١٤دامه زرانی کۆماری کوردستان له چوارچێوه ی ئێرانێکی دێموکراتیکی فیدراڵ دا

پیرۆزباییله به ره به ری 26ی سه رماوه ز رۆژی پێشمه رگه ی هه موو له پیرۆزبایی گه رمترین کوردستان دا هیوای ده که ین و کوردستان پێشمه رگه کانی

سه ربه رزی و سه رکه وتنان بۆ ئاوات ده خوازین!

به رێوه به ران و کارگێرانی ڕۆژنامه ی »کوردستان«

لە 29ی خەزەڵوەری ڕابردووەوە،29بەندیی سیاسیی کورد لە زیندانی ورمێ، وەک دەربڕینی نارەزایەتی لە هەڵسوکەوتی بەندییە گەڵ لە کاربەدەستان بەندییەوانەکان و دژەئینسانیی

سیاسییەکان، مانیان لە خواردن گرتوە.کاربەدەستان، کە پێکرد دەستی ئەوە دوای مانگرتنەکە مادە فرۆشتنی کڕین و تاوانەکەیان کە دیکە بەندیی دەیان بوو، جۆراوجۆر کۆمەاڵیەتیی تاوانی کوشتن و سڕکەرەکان و سیاسییەکان. بەندییە نێو هێنایە جێگا، نەبوونی بیانووی بە لە کوردەکانیشیان سیاسییە بەندییە لە ژمارەیەک هەروەها کە دیکە دا بەندەکانی سەر بە کردەوە و جیا هاوبەندەکانیان تایبەتن بە ئەنجامدەرانی تاوانی کۆمەاڵیەتی، دابەشیان کردن. بەندییە لە دیکە ژمارەیەکی پشتیوانیی گەڵ لە مانگرتنە ئەو

سیاسییەکانی کورد لە بەندیخانەکانی ئێران بەرەوڕوو بووە.بە پێی زانیارییەکانی کەمپەینی بەرگری لە بەندییە سیاسی و مەدەنییەکان، النیکەم 45بەندیی سیاسیی کورد لە بەندیخانەی

کەسیان 10 کەمەوە النی بە کەسە 45 لەو هەن. ورمێ دا حوکمی ئێعدامیان هەیە. زانیارییەکان کە لە بەندیخانەوە دەگەن، نیشانی دەدەن کە مانگرتووان لە سەر داواکەیان کە پێویستیی پێداگرن و سیاسییەکانە، بەندییە بە تایبەت بەندی هەبوونی پێ کۆتایی ئەوان بێمافیی بێڕێزی و سووکایەتی و دەیانەوێ لە نەک هەر گوێ کاربەدەستان کە هەیە نیگەرانییە ئەو بێ. بۆ بەڵکوو نەگرن مانگرتووەکان سیاسییە بەندییە داخوازی هەیە، ئێعدامیان حوکمی کە ئەوانەش کردنیان، چاوترسێن

ئێعدام بکەن. حیزبی دیموکراتی کوردستان، وێرای ڕاگەیاندنی پشتیوانیی خۆی لەم مانگرتنە و داوا ڕەواکانی مانگرتووان، لە نامەیەک دا داوای لە دامەزراوە نێودەوڵەتییەکانی بەرگری لە مافی مرۆڤ کردوە، هاواری زۆرلێکراوای و داوای ڕەوای بەندییە سیاسییە

کوردەکان ببیسن و پشتیوانیان لێ بکەن.

به ڕێز، بان کی مۆن سکرتێری رێکخراوی نه ته وه یه کگرتووه کان

ــردراوی ــێ بــه ڕێــز ئــه حــمــه د شــه هــیــد، نتایبه تیی رێکخراوی نه ته وه یه کگرتوه کان بۆ

مافه کانی مرۆڤ له ئێرانو دۆســتــه کــان بــه شــه ر کۆمه ڵه و ــۆڕ کمرۆڤ ماڤه کانی له داکۆکیکار ناوه نده کانی

له سه رانسه ری جیهانخه زه ڵوه ر 29ی رۆژی له ئاگاداریتان بۆ نوامبری 2014ه وه 29 که س به 20ی به رانبه ر به ندیخانه ی له کــورد سیاسیی زیندانیانی له ناوه ندیی شاری ورمێ، به نیشانه ی ناڕه زایه تی به هه ڵسوکه تی خراپی به رپرسانی زیندان و گوێ ناوه ندی زیندانی و قه زایی به رپرسانی نه دانی

ورمێ به داواکانیان، په نایان بۆ مانگرتن بردوه .ــی ئــه و ــرســان ــه رپ مـــاوه یـــه ک لــه وه پــێــش ببۆ سیاسییان زیندانیانی له که س 27 زیندانه کۆمه اڵیه تی تاوانبارانی به تایبه ت به نده کانی جیاتی له و گواستووته وه ماده سڕکه ره کان و و کۆمه اڵیه تی تاوانبارانی له کۆمه ڵێک ئــه وان زیندانیه به ندی هێناوه ته ماده سڕکه ره کانیان

سیاسیه کان.ورمــێ به ندیخانه ی سیاسیی زیندانیانی به ندی بۆ هاوڕێیه کانیان که ئه وه ن خوازیاری له ئـــه وان و بگه ڕێننه وه سیاسی زیندانیانی به اڵم بکرێنه وه ، جیا کۆمه اڵیه تی تاوانبارانی به رپرسانی و شــاره ئــه و قه زایی به رپرسانی ئه وانیان داواکاریی واڵمی ئێستا هه تا زیندان

نه داوه ته وه .یاسا هه موو پێی به که حاڵێکدایه له ئه وه مافی پاراستنی بنه ماکانی و نێونه ته وه ییه کان مرۆڤ ده بێ زیندانیه کان به پێی ره گه ز و ته مه ن یه کتر جیا له ته ندروستی ــاوان و ت و جــۆری

بکرێنه وه .قه زایی و زیندانی پێوه ندیداری به رپرسانی ئه و داخوازیی واڵمی ئێستا تا ته نیا نه ورمێ کۆمه ڵه زیندانیه یان نه داوه ته وه که چی ده ستیان هه ندێ راگواستنی و ئــازار و ئه زیه ت ــه داوه تمه ترسی و دیکه شوێنی بــۆ زیندانیه کان لــه ئه وه ش هه یه که هه رده م گاردی تایبه تیی هێزه

ئه منیه تیه کان هێرش بکه نه سه ر زیندانیه کان.ــان وێـــڕای حــیــزبــی دیــمــوکــراتــی کــوردســتپشتیوانی له داوای به رحه قی زیندانیانی سیاسیی ئێوه به ڕێزان و هه موو له زیندانی ورمێ، داوا ناوه نده کانی داکۆکیکار له مافه کانی مرۆڤ ده کا که به هانای ئه و زیندانییانه وه بێن و رێگا نه ده ن که ئه و کۆمه ڵه زیندانیه له وه زیاتر بکه ونه به ر ئازار و شکه نجه ی به رپرسانی قه زایی کۆماری

ئیسالمی ئێران.کوردستان، له ئازادیخواز خه ڵکی له داوا به که ده کــه یــن جیهان ســه رانــســه ری و ئێران به ڕێوبردنی خۆپیشاندان یان به هه ر شێوه یه کی بخه نه خۆیان ده نگی ــرێ ده ک بۆیان که دیکه پاڵ ده نگی زیندانیانی سیاسیی کورد له هه موو زیندانیانی تایبه ت بــه و ئــێــران زیندانه کانی

سیاسیی زیندانی ناوه ندیی شاری ورمێ.

حیزبی دیموکراتی کوردستانده فته ری سیاسی

1/12/201410ی سه رماوه زی 1393

رۆژهەاڵتی کوردستان لەبەردەم تاقیکارییەکی گرنگ دا

دوو الیه ن بە دوای چی دا دەگەڕێن؟

له په راوێزی راپرسییه که ی ده نگ و ره نگی کۆماری ئیسالمی له مهاباد

چاوخشاندنێکی کورت به سه ر مودێرنیتەو رۆڵی لە گۆڕانکارییە سیاسی و کۆمەاڵیەتییەکانی ئێران

5

٦

7

8

9

په یامی پشتیوانیی حیزبی دیموکراتی کوردستان له زیندانیانی سیاسیی مانگرتوو له زیندانی ورمێ و داوای به هاناوه هاتنی ناوه نده کانی داکۆکیکار له مافه کانی مرۆڤ

بەندییە سیاسییە مانگرتووەکان، نوێنگەی بە چۆکدانەهاتنی خۆڕاگریی نەتەوەکەمانن،

با هەموومان، پشتیوانیان بین

ئێران لە ساڵی 2014 دا وەك ئازادیی بواری لە واڵت خراپترین

ئینترنێت هەڵبژێردرا.ڕاپۆرتی نوێترین بەپێی »خانەی ئازادی«ی ئێران لە بواری سه رووی لە ئینترنێت دا ئازادیی لیسته ی خراپترین واڵتانی جیهان لە هاتووه گرتوه و جێی 2014 ساڵی که خراپترین ئینترنێت لە جیهاندا بە

خه ڵکه که ی دەدا.بەپێی ئەم ڕاپۆرتە ئێران، چین، كە واڵتانەن لەو كوبا سووریەو ئینترنێت خزمه تگوزاریی خراپترین ئێران و دەدەن خه ڵکه که یان به که بەردەوامه ساڵی دووهەمین

جیهان واڵتی خراپترین وەك لە ئینترنێتدا ئازادیی بواری لە جیهاندا واڵتانی هەموو سەرووی

جێ ده گرێ.

نوێنەری ژنانی گوێنەدانی بێ خه می و ڕەخنەی ژنان، گیروگرفتەكانی بە مەجلیس

چاالكانی ژنانی لە ئێران لێ كەوتەوە. 484 لە ڕەسمییەكان ئامارە بەپێی مه جلیس له ژن نوێنه رانی تانه ی بیرهێنانەوەو نۆیه م دا مەجلیسی چاالكیی مانگ 30 ماوەی لە له ژن نوێنەرانی تانه ی بیرهێنانەوەو 19 تەنیا ژنان كێشەكانی لەگەڵ پێوەندی لە مجلیس ی 3 سه دا لەگەڵ بەرابەرە ڕێژەیە ئەم بووەو مەجلیس ژنانی كە بیرهێنانەوەی تانه و ئه و ڕوو بە سەركۆمارو ئەندامانی هەیئەتی دەوڵەت

کردوویانه .بەپێی ڕاپۆرتی »خەبەر ئانالین« وردبوونه وه له م 19 جاره ده ری ده خا كە جگە لە ڕووداوی »سووتانی ئیسفەهان«، لە ئەسید »پڕژاندنی تاران«و »جێبەجێكردنی لە شەقامێكی دوو ژن پەسندكراوی مەرەخەسیی منداڵبوون« نوێنەرانی لە ئاوڕیان كردەوە بە نۆیەم مەجلیسی له ژن گیروگرفتەكانی قەیران و كۆمەاڵیەتی، خه ساره

ژنان نەداوەتەوە.

ڕێژەی لێكۆڵینەوەكان، پێی بە هەروەها ژنان نووسراوەکانی بە بیرهێنانەوە تانه و كۆماری جێبەجێكردنی دەزگای ده وڵه ت و لە لە لە 2 جار ئیسالمی نیشانەی ئەوەیە كە جگە ماوەی 15 مانگی ڕابردوودا که یه کیان لە الیەن مەجلیس لە نوێنەری سەراب بەهەمەنی، مێهناز ڕوو به بۆ وەزیری ئیتالعات و وەزیری نێوخۆ لەبارەی ئەسید پڕژاندن لە ئیسفەهان بووە، ژنانی دژی توندوتیژی بە گرینگییەكیان هیچ مەجلیس

ژنان لە كۆمەڵگەی ئێران نەداوە.

ناساندنی ئێران وه ک خراپترین واڵت لە بواری ئازادیی ئینترنێت دا

بێ خه می و گوێنەدانی ژنانی مەجلیس بە كێشەكانی ژنان

رۆژهەاڵتتەوەری، بەستینێک بۆ کاروخەباتی هاوبەش ڕێکارێک بۆ دەربازبوون لەپەراوێزخران