ژمارە ٦٣٧ی رۆژنامەی کوردستان بڵاوبوونەوە

The Official Organ Democratic Party of Kurdistan - I ran

No: 493 5 Sep 2008

KURDISTAN NO: 637 6 august 2014

The Organ of Kurdistan Democratic Party-Iran

به ر له مااڵوایی

ماڵپه ڕی ناوه ندیی حیزبی دێموکراتی کوردستان، رۆژنامه ی »کوردستان« له تۆڕی جیهانیی ئینتێرنێت دا:

ئیمەیل و ته له فوونی ته شکیالتی نهێنی:+9647508578190

[email protected]

[email protected] [email protected]

www.kurdch.tv Hotbird:6 13 MHz 11137polarization: horezental-SR: 27500 - FEc : 3/4

ڕەشەی بە کوردستان ڕۆژهەاڵتی لە که فەالحی ڕەشید لە ده نــاســرا، ساباڵغی ڕەشــیــد بــه بــاشــوور لــە قاچاغچی و لەگەڵ پێوەندیی كوردستانەوە كۆماری دامه زرانی سەرەتای یەكیەتیی الوانی ئەو كات كردو پاشان بوو بە پێشمەرگەو له نهێنیی ئەندامی بە بوو کوردستان كۆماری تێكچوونی دوای لە كۆمەڵێك لەگەڵ 1327 ساڵی ناوبراو دێموكرات. حیزبی زیندانی لە ساڵ دوو ماوەی بۆ یووسفی عەزیز هاوڕێیانی و

مەهاباد و ورمێ دا گیران.دژی لە نــەدا و كۆڵی ئازادكرانیشی پاش فەالحی ڕەشید کــۆدێــتــای 28ی گــەاڵوێــژ دژی مــوســەدیــق هــەســتــایــەوەو بۆ جارێكی دیكەش لە زیندان کرایه وه و ساڵی 1338 كە ساواكی دێموکراتی حیزبی نهێنییەكانی تۆڕە پەالماری شا سەردەمی دا، ئەویش یەكێك لەم كەسانە بوو كە لە زیندان کرایه وه پاش دەربازبوونیان خوالێخۆشبوو ڕووی لە باشووری كوردستان زۆر کــرده وه و دێموکڕات حیزبی به پێوەندیی لەوێش كردو

جاران پێداویستیی مەقەڕەكانی پێشمەرگەی دابین ده کرد.بوو، ئازا و دڵفراوان پیاوێكی خەباتكار، رەشید ساباڵغی بە كوردستاندا دێموكراتی حیزبی 2ی كۆنگرەی لە ناوبراو

ئەندامی چاودێریی بەرز هەڵبژێردرا.وەفــاداری پێشمەرگەی بە خۆی هەمیشە خوالێخۆشبوو حیزب دەزانی، لە دوایین ساڵەكانی ژیانیدا بە بنەماڵەوە ڕوویان لە واڵتی نۆڕوێژ كردو لەم واڵتە گیرسانەوە، به اڵم بەداخەوە دوای نەخۆشییەكی چەند مانگە، ئێوارەی رۆژی 9ی گەالوێژ لە نەخۆشخانەی شاری درامێنی نۆڕوێژ به یه کجاری مااڵوایی لە

بنه ماڵه و حیزبی دێموكراتی كوردستان كرد.

بێژان

رۆژی 4ی ئاگۆست 100 ساڵ به سه ر ده سپێکردنی شه ڕی یه که می جیهانی دا تێپه ڕی. له 4ی ئاگۆستی 1914 )13ی گه الوێژ(دا ئه ڵمان هێرشی کرده سه ر بێلژیک و داگیری کرد. بیانووی شه ڕه که تێرۆری وه لیعه هدی ئوتریش و خێزانی له الیه ن الوێکی سێبربییه وه نفووز و له سه ر ئوڕووپا هێزه گه وره کانی ملمالنێی هۆیه که ی ڕاستی دا له به اڵم بوو، قازانجه ئابوورییه کانیان له نێوان خۆیان و له سه رانسه ری جیهان دا بوو؛ ئوتریش له سه ر ئه م تێرۆره شه ڕی له دژی سێربستان راگه یاند. ڕووسیه ی ته زار که به دوای نفووز له گه ڵ ئوتریش ئه ڵمانیش که له سێربستان کرد. باڵکان دا بوو، پشتیوانیی ناوچه ی له پشتیوانیی هێنابوو، پێک یه کگرتوویان به ره یه کی و به ستبوو په یمانیان مه جارستان ـ له ئوتریش کرد. له الیه کی دیکه ش ئه ڵمان سه باره ت به وه ی کێشه ی سنووریی له گه ڵ فه ڕانسه دا هه بوو له دژی فه رانسه شه ڕی راگه یاند و بریتانیاش پشتیوانیی له فه رانسه و رووسیه کرد و به ره ی هاوپه یمانیان پێک هێنا. به م جۆره شه ڕیك له ئوڕووپا له نێوان له پێکهاتوو هاوپه یمان به ره ی و الیه ک له ئه ڵمان رێبه رایه تیی به یه کگرتوو به ره ی ڕووسیه ، فه رانسه بریتانیا له الیه کی دیکه وه هه ڵگیرسا و زۆر ناوچه ی دیکه ی جیهانیشی گرته وه و 4 ساڵ درێژه ی کێشا. له م شه ڕه دا ئیمپراتۆریی عوسمانی پاڵی وه ئه ڵمان دا. ژاپۆن، ئیتالیا، پوتۆگال، یوونان و ئه مریکا له گه ڵ به ره ی هاوپه یمان که وتن. جگه له زیانه

ماڵییه کان، نزیکه ی 16 میلیۆن ئینسان له م شه ڕه دا کوژران. کرده وه به عوسمانی ئیمپراتۆریی به وه ی سه باره ت جیهانی دا یه که می شه ڕی له چووه نێو شه ڕه که وه، کاریگه ریی ڕاسته وخۆی له سه ر کوردستان هه بوو، چونکه به شی ئیمپڕاتۆریی شه ڕه دا له م بوو. عوسمانییه کان دا ده سه اڵتی له ژێر کوردستان زۆری عوسمانی لێک هه ڵوه شا. چه ندین واڵت له ئاکامی ئه م لێکهه ڵوه شانه وه یه دا سه به خۆییان وه رگرت. به اڵم به رژه وه ندیی واڵتانی به هێز له الیه ک و نه بوونی وشیاریی سیاسی کورد له الیه کی دیکه وه ده رفه تێکی مێژوویی که بۆ کورد هاته پێش له ده ست چوو. به هۆی کێشه ی فه رانسه و برتیانیا له سه ر به ده سته وه گرتنی عێڕاق و له ئاکام دا زه قبوونه وه ی مه سه له ی کورد، له ساڵی 1918دا په یمانی »سیڤه ر« له نێوان واڵتانی براوه ی شه ڕدا مۆر کرا که له خاڵه کانی 62، 63 و 64دا سه ره ڕای هێندێک که موکووڕی و ناڕوونی، مافی ئه وه ی پێشبینی کرابوو. پاش بۆ کورد ته نانه ت مافی سه ربه خۆییش خودموختاریی و له و به سرا،به اڵم لۆزان په یمانی 1923دا ساڵی له دامه زرا تورکیه کۆماریی ده وڵه تی

په یمانه دا باسێک له کورد و مافه کانی نه کرا.چه ند گه یشتن، سه به خۆیی به واڵت زۆر جیهانی دا یه که می شه ڕی ئاکامی له دابه شبوونێكێ کورد بۆ به اڵم جێ. هاته کۆماریان رێژیمی رووخان و ئیمپراتۆری دووباره ی دوای دابه شبوونی له نێوان سه فه وی و عوسمانی له ساڵی 514دا لێ که وته وه . ساڵی 2014ی زایینی سه ده مین ساڵی شه ڕی شوومی یه که می جیهانی و پێنجسه ده مین ساڵی شه ڕی شوومی چاڵدێرانه که هه ردووکیان دابه شبوونی کوردستانیان به دواوه

بوو. له سیاسه ت دا زۆر جار هه وڵ ده درێ مه حاڵه کان بکرێن به مومکین و مومکینه کان بکرێن با واقیع، زۆر نه ته وه به م ڕێگایه دا ڕۆیشتوون، به اڵم بۆ نه ته وه ی کورد پێچه وانه ی ئه مه بووه ؛ زۆر ده رفه ت له ده ست چوون و تا سنووری مه حاڵ رویشتوون. کورد ئه و هێزه ی نه بوو له به رامبه ر ده وڵه تی سه فه وی دا راوه ستێ و مافی خۆی به ده ست بێنێ، له به رامبه ر ده وڵه تی عوسمانییش دا هه ر به م جۆره بوو، به اڵم شه ڕی ئه م دووانه ئه و یه که مئ دوای شه ڕی له بێ. لێوه رگرێ و سه ربه خۆ که ڵکی دابوو کورد به ئیمکانه ی جیهانییش النی که م له کوردستانی بنده ستی عوسمانی دا ئه و ده فه ته هه ڵکه وته وه ، به اڵم

له ده ست چوو. گیروگرفتی سه ره کیی ئیمپراتۆری عوسمانی له شه ڕی یه که م دا، ئه وه بوو که سنووری به شدارکردن و جیاتی له ده گرته وه ، جۆراوجۆری ئایینی نه ته وه و ئیمپراتۆرییه ئه م وه سه ریه کخستنی هێزو توانای هه موویان بۆ به هێزبوونی ئیمپراتۆری، ئه مانه له ماف و ده سه اڵت بێبه ش کرابوون و خرابوونه په راوێزه وه و له راستی دا وه ک بێگانه ره فتاریان به شێک نه ک هه ر ئه مانه ئیپمراتۆری که وته شه ڕ و مه ترسییه وه ، کاتێک له گه ڵ ده کرا. له هێزی ئیمپراتۆری نه بوون تا به رگریی لێ بکه ن، به ڵکوو کاتێک هه ستیان به الوازیی

ده سه اڵتی سته مکارانه ی ئیمپراتۆری کرد، که وتنه فکری خۆ ده رباز کردن.ئیمپراتۆریی لێکهه ڵوه شانی دوای دیتراوه و مێژوودا له جار زۆر ئه زموونه ئه م ئازه ربایجان میللیی حکوومه تی و کوردستان کۆماری داوه ته وه . ڕووی عوسمانییش بۆ ده رسن ئه مانه ده سه لمێنن. راستییه ئه و جیهانی دووه می شه ڕی دوای ئێران له به ر که وته هۆیه ک هه ر به ناوه ندی حکوومه تی کات هه ر داهاتوودا له داهاتووش؛ یارمه تی به رووخان و نه مانیشی مه ترسییه وه کورد نه ک هه ر دیفاعی لێ ناکا، به ڵکوو ده کا. چونکه جگه له سه رکوت و بێبه شی هیچی دیکه ی له م ده سه اڵته نه دیوه و هه قیه تی دوای به یان بن، ده سته به ر تێدا مافه کانی که بگه ڕێ سیاسیدا سیستمێکی دوای به

چاره نووسی خۆی دا بگه ڕێ بۆ ئه وه ی ژێرچۆک و بنده ست نه بێته وه . ده که ین ئاکامه کانی و جیهانی یه که می ساڵه ی شه ڕی 100 له باس که کاتێکدا له ئه و عێڕاق و سووریه و بارودۆخی ئایا کوردستانه ، دابه شبوونی ساڵی 500ه مین و دیکه یان خستبێته وه بڵێی ده رفه تێکی به رووی کوردوه هه یه ، تورکیه له کرانه وه یه ی

پێش کورد له م سێ پارچه یه ی کوردستان دا؟

به‌‌بۆنه‌ی‌‌100ساڵه‌ی‌شه‌ڕی‌یه‌که‌می‌جیهانییه‌وه

)‌ئاماژە‌بە‌دوو‌شەڕو‌دوو‌ئاکامی‌تاڵ‌بۆ‌کورد(

دێموکراتی حیزبی بارهێنانی پـــــه روه رده و کۆمسیۆنی سه ر له ڕه وه نــدی د.محه ممه د بۆ ئه ده بیی کۆرێکی کوردستان

شیکردنه وه ی شێعرێکی نالی پێک هێنا.به گه الوێژ 9 پێنجشه ممه ، ڕۆژی که ئه ده بییه دا کۆڕه له و به شداریی ده یان که س له کادرو پێشمه رگه کانی حیزبی دێموکراتی کوردستان به ڕێوه چوو، د.محه ممه د ڕه وه ندی شاره زا له ئه ده بیات و زمانی کوردی باسه که ی که شیکاریی به یته شێعرێکی نالی بوو

پێشکێش کرد.له سه ره تای ئه و کۆره دا کاک که ماڵی که ریمی، ئه ندامی ده فته ری سیاسی حیزبی دێمۆکراتی کوردستان باسێکی له گرینگی و ڕۆڵی گه لی تایبه تی به جیهان، گه النی خه باتی له شیعر ئه ده بیات و کورددا کردو له ناساندنی دۆکتور محه مه د راوه ندی دا گوتی که به ڕێزیان خه ڵکی شاری شنۆ له رۆژهه اڵتی کوردستانه و له ژێر فشاری هێزه ئه منیه تیه کانی رژیم دا به ناچار شارو واڵتی خۆی به

جێ هێشتوه و رووی له باشووری کوردستان کردوه . دوکتۆر محمه د راوه ندی له به شی یه که می سمیناره که یدا وێڕای ده ربڕێنی ڕێزو پێزانینی خۆی بۆ مامۆستا عه بدواڵ حه سه نزاده ، وه ک ناوبراوی کورد، گه لی پایه به رزی ئه دیبی سیاسه تمه دارو مامۆستا بۆ خۆی و هه موو گه لی کورد ناوبرد. دوکتۆر راوه ندی له به شی یه که می باسه که یدا گرینگی و روڵی ئه ده بیاتی له شۆڕشی بزووتنه وه ی ئه گه رچی گوتی هەڵسه نگاند و ــورددا ک نــه تــه وه ی سیاسیی کورد که متر له دو سه ده یه ده ستی پێکردوه ، به اڵم ئه م شۆڕشه درێژه ی شۆڕشێک بوو که شاعیران و نووسه رانی کورد وه ک نالی و ئه حمه دی خانی ده ستیان پێکردو رێخۆشکه ر بوون بۆ

ئه و شۆڕشه و ئه و واڵته که ئێستا ده یبینین.ــورد لــه م ــژه دا گــوتــی گــه لــی کـ ــ ــه درێـ ــدی ل ــ ــۆر راوه نـ ــت دوکسه رده مه دا بوونی نه ته وه یی خۆی ئیسبات کردوه و له م قۆناغه دا ده بێ له هه وڵی داهێنانی و دووباره نووسینه وه ی به رهه مه کان و مێژووی خۆیدا بێ. دوکتۆر محه مه د راوه ندی له به شێکی دیکه ی باسه که ی دا به خستنه به رباسی چه مکی پێشمه رگه گوتی نه قش و هه ر چه مکه ئــه م دیسانیش پــیــرۆزه و گه لێ پێشمه رگه ده وری درێژه ده ری کارو به رهه می شاعیران و نووسه ره گه و ره کان بووه . شاعیر ئه و ناوی ئه ده بی و مێژووی ئه گه ر وابــوو پێێ ناوبراو پێشمه رگه چه مکی بۆ ناونیشانێکیش بسڕینه وه نووسه رانه و

نامێنێته وه .

عیرفان و باسی سه ر پڕژایه وردی به کۆڕگێڕ ــژه دا درێ له له بوون ئینسان که ئه وه یه عیرفان په یا می گوتی و ته سه وف شتێکه وه یه . هه موو میلییه ت و ره گــه ز، ئایین، هه موو ســه رووی فه لسه فه ی به ئاماژه به قسه کانی دا ئاخری به شی له کۆڕگێڕ سوقرات و ئه فالتوون و شیکردنه وه ی بیردۆزی ناودارانی فه لسه فه پێشمه رگه ، چه مکی هه روه ها و باسه که یدا گه ڵ له پێوه ندی له گوتی پێشمه رگه ئه و که سه یه که وازی له هه موو هه ست و سۆز ئامانجی به گه یشتن بۆ هێناوه و خۆی تاکه که سی داخــوازی و

گه له که ی هه وڵ ده دا که ئه مه له خۆیدا کارێکی عیرفانییه .به بــه شــداربــووان سیمیناره که دا کۆتایی له باسه شایانی دواتر که کرد باسه که دا له به شدارییان تێبینییه کانیان پێشنیارو

له الیه ن کۆرگێره وه وه اڵمی سه رنج و بۆچوونه کان درایه وه .

كۆچی‌دوایی‌ڕەشەی‌قاچاغچی،‌ئەندامی‌دێرینی‌حیزبی‌دێموكراتی‌كوردستان

به‌ڕێوه‌چوونی‌کۆڕێک‌بۆ‌د.‌محه‌ممه‌د‌ڕا‌وه‌ندی‌له‌‌ژێڕ‌ناوی‌»شیکردنه‌وەیەکی‌عیرفانی‌له‌‌به‌یتێکی‌شیعری‌نالی‌دا«

قوتابیانی پارێزەرانی لە یەكێك نیاز، ئەحمەدی حوسێن ڕووداوه کــه ی قوربانیانی بوونی كچ هۆی بە دەڵــێ شیناوێ

شیناوێ بیمه تەنیا نیوەی دییەكەیان پێ دەدا.ئاگركەوتنەوه کەی ڕووداوی لە ســاڵ 2 بە نزیك پــاش لە تێیدا 28 كەس كە پیرانشار، قوتابخانەی كچانەی شیناوێ ناوەكانی بە كەسیان دوو سووتان و قوتابخانەیە ئەم كچانی سەیران یه گانەو سارینا ڕەسوڵزادە به هۆی قوڵیی برینەكانیان گیانیان لە دەست دا، ئێستا بیمە ڕایگەیاندوە بەهۆی مێینەبوونی

قوربانیانی ئه و ڕووداوه نیوەی پیاوێكیان دییە پێ دەدرێ.لەگەڵ پەروەندەیە ئەم پارێزەری نیاز، حوسێن ئەحمەدی لەم كەس 12 كە بەمەی ئاماژە وێــڕای موزەییه ن عوسمان كچانە ئێستاشی لەگەڵ بێ چارەسەری پزیشکی یان بۆ دەكرێ و پێویستییان بە داو دەرمان هەیە، بڕیاره بیمەیان بدرێتێ، به اڵم نیوەی كچن ، ئەوان ئه وه ی بەهۆی ڕایگەیاندوە ئێران بیمەی

پیاوێك دییەیان دەكەوێ.لەگەڵ ناوبراو كــردەوە جەختی نیاز ئەحمەدی حوسێن بەهۆی شیناوا قوتابیانی پارێزەری دوو موزه ییه ن، عوسمان نیوەبوونی دییەی ئەم قوتابیانە به شێوه ی قانوونی ناڕەزایەتیی خۆیان ده رده بڕن و داکۆکی له مافی ئه و کچه سووتاوانه ده که ن.

ناڕەزایەتیی‌پارێزەرانی‌قوربانیانی‌شیناوێ‌لەسەر‌بڕیاری‌بیمە

عەلی لەیالخ

هۆکاری جیاوازیی هێندێک له شاعیران که ناسراوترو به رچاوتر ده مێننه وه ره نگه چه ندین خاڵی گرینگ بێت که یه ک له وان گه یشتنی شاعیره به فورم وزمانی تایبه ت تایبه ت مانیفێستی وهه بوونی خــۆی به هــه روه هــا شاعیرانه . بیری ــگــه و روان لــه شێعری ئه ندیشه ی هـــزرو ــه رفــراوانــی بسه رکه وتنی گرنگه کانی ــه ر ه خــاڵــه لــه شاعیرێکه به نیسبه ت هاو پیشه کانی خۆی.»نیما ئــه ده بــیــی شــۆرشــی دوای بــه کاریگه ری ژێــر له داهێنه ر، یوشیج«ی شاعیرانی تورک ورۆژئاوایی که به ره به ره ناسرا فارسی نوێی شێعری باوکی به تازه که ی«نیما«چه ندین قوتابخانه لــه ــدا ــوێ ــری ن ــع شـــاعـــیـــری مـــــه زن لـــه شــێــن کــه ســانــێــک وه کـــوو)اخـــوان ــه وت ســه رکو منوچهرآتشی ســهــراب، فـــروغ، ثــالــث، له مانه هــه رکــام ــی دوایـ احمدشاملو(که له سه ر رەچه ڵه کی بیرۆکه ی »نیما« شێوه شێعری تایبه ت به خۆیانیان تاقی کرده وه که ده توانین له م باره وه ئه حمه دی شاملوو

بە سه رکه وتووترینیان ناو به رین.شاملوو که بۆ خۆی له بیره وه رییه کانیدا باسی ده کات له ته مه نی مێرمنداڵی کاتێک

له سه ر بانی ماڵی خۆیان گوێی له ده نگی دراوســـێ ئــه رمــه نــی کچه ژه نــیــنــی پیانۆ ئه وسازه ده نگی نــه وای و ریتم گرتووه ، بــه دواش له مه و ده منێته وه و مێشکیدا له رۆژئاوایی شێعری له سه ر شاره زایی به ئامریکای فه رانسه و شێعری به تایبه ت التین به هه وڵ وتێکۆشانێکی زۆر ده توانێ مانیفێستی شێعری خۆی له باری قه واره و بناسێنیت جیاوازوتایبه ت کێشی و ریتم که به ره به ره به شێوه شێعری ئازاد)شعر سپید(ناسرا وئێستاش هه ر درێژه ی هه یه . بوو شاملوو ئه حمەدی بڵێین ده توانین فارسیدا. ئه ده بی له دیکه داهێنه رێکی به خاڵیکی به رچاو له شێوه شێعری شاملوو گه ڕانه وه به رەوالی زمانی کۆنی فارسی و که ڵک وه رگرتن له زمانێکی فاخروپاراو بۆ

زمانی شێعری بوو.بـــه اڵم جــیــاواز لـــه م خــااڵنــه ، ئـــه وه ی ــی ــه اڵن ــو کــوم ــێ ــرده ن ــ ــه شـــامـــلـــووی بـ کـکۆمه ڵگه ی بێ لەگەڵ ئێستاشی خه ڵک و ــرن، ــ ــێ ده گ ــ ئـــــــه ده ب و هـــونـــه ر رێـــــزی لــه ری بــااڵی پــێــداگــری وراســتــگــۆیــی و هــونشاملوو بوو که ئاستی ده روه ست بوونی ــه چه ند ل ــێ کــرد کــه ل ــه کــۆمــه ڵــگــه وای بتووشی ئێران دا به سه ر حاکم سیستمی به مه بــروای چونکه ببێت. زیندان ســزاو وه کوو ڕاسته قینه هونه رمه ندی که بوو ده بێ هه میشه سه ربه خۆ رووناکبیرێکی پشت له ده سه اڵت و رووی له خه ڵک بێ و

ببێته ده نگی حه زو ویستی کۆمه ڵگا.کاریگه ریی ژێر له ئه گه رچی شاملوو ــرۆکــه ی چــه پــی ئـــه وکـــات تـــاڕاده یـــه ک ــی بهیچکات به اڵم حیزبی، شاعیرێکی ده بێته هونه روشێعرییه تی شێعر فیدای ناوەرۆک ناکات وبه ریکخستنی هاوته رازی هونه رو ئه ده بیات لــه )تعهد( ــوون ب ده روه ســـت

ناوبانگی ئه وین حه ماسه و شاعیری به جیهانی ده رده کات.

مێژووی به سه ر خشاندنێک چــاو به ــان ــۆم ئـــه ده بـــیـــاتـــی شـــۆرشـــگـــێـــرانـــه دا بــه نـــاوبـــانـــگ تــریــن ــه بـ دەردەکـــــــــەوێ کـــره ــه م ژانـ ــ ــه ر ب ــرانــی جــیــهــان سـ شــاعــیهونه رییه ن. چۆنکه ئه وه نده ئاستی جوانی ته نانه ت ئینسانییه بــه رزو هونه ره که یان دیکه گه النی وه رگێرانیشه وه ریگه ی له ده وێــت. وخۆشیان لــێ وه رده گــرن چیژی ــعــری شــۆرشــگــیــرانــه ــات وشــێ ــی ــه ده ب لــه ئوبــێ الواز ده ســکــرده کــان ــووره ســن دا ــازادی و ئــاواتــگــه لــی ــ ــن و عــیــشــق و ئـ ــگ ره نله دژایــەتــی جیهانییه . گشتی و ئینسانی چــه وســانــدنــه وه یــەک و، هه رچه شنه ــه ڵ گپێکهێنانی بۆ بانگه وازکردن به رخۆدان و کاره سات! هه روه ها بێ جیهانێکی شیاوو به رفروانیی ئه وین و یه کسانی وبرایەتی له شۆرشگێرانه یه ئه ده بی تایبه تمه ندییه کانی هۆی بۆته تایبه تمه ندییانه ئــه م هــه ر که مانه وه ی شاعیرانێک وه کوو)نازم حیکمه ت، شاملووو ئه حمدی کـــه س و بــێ شیرکۆ

گارسیا لۆرکا...(ئه و ــزی رێ لــه شاملووش ئه حمه دی نێو گه النی دیکه ش له بۆیه شاعیرانه دایە به تایبه ت گه لی کورد شاعێرێکی ناسراوو شاعیرانه گرتنی هه ڵوێست خۆشه ویسته . به رامبه ر به رووداوه ناخۆشه کانی جیهان و دووربوون له دۆگماتیزمی شووڤنیستیی و، ڕه خنه گرێکی بۆێرو ده روه ست بوونی به هونه رو مرۆڤ، وای کرد که وه رگێره کان شێعره کانی کــورد وه رگێرانی به تایبه ت بــگــوازنــه وه بــۆســه ر زمــانــی کـــوردی، بۆ شکۆفه ی ــا »ت شێعری کۆمه ڵه نموونه سووری کراسێک« که یه که مجار له الیه ن و ــوردی ک کرایه حیسامی ناسری کــاک

دواتر هونه رمه ند ناسری ره زازی له سه ر و گــورانــی بــه رهــه مــه ــه م ئ دوو شێعری له شاملوو هه روه ها تومارکرد. ــاوازی ئباری ئینسانیشه وه داهاتی »کۆری شێعر خویندنه وه یەکی له واڵتی نه مسا)ئوتریش( ته رخان کرد به لێقه وماوه کانی کاره ساتی

هه ڵه بجه . ــاری ئــیــســالمــی به ــۆمـ ئـــه گـــه رچـــی کـــز خستنی شــامــلــوو هــه روه هــا ــاراوێ پ لــه ــراو له ــاوب ــگ و ره نــگــی ن ســانــســۆری ده نـکه دا ــه وه ی ئـ هــه وڵــی خــۆی میدیاکانی بیر لــه ــه ده روه ســت مـــه زن و ئه وشاعیرە

هونه ر ده ڵــێــن کــه ئـــه وه ی ــه اڵم ب بباته وه له سایه ی ره شی دیکتاتۆری گه شه ده کات له به تایبه ت ڕاسته به ته واوی قسه یه کی

باره ی شاملوو.ــی کـــه لـــه ســاڵــیــادی ــه ت جــیــگــای خــۆیــه )٢ی کــۆچــی دوایـــی ئــه م شــاعــیــره واتـگه الوێژی1379(، بەڕێزەوە یادی بکه ینه وه .

...سەرچاوە:

»یک هفته باشاملو« مهدی اخوان لنگرودی، مجموعه اشعار شاملو، ماڵپه ری ناسرحیسامی...

دوو کۆپلە شێعری شاملوو لە: وەرگێڕانی ناسر حێسامی

له ده سته گه رمه کانی تۆکه منداڵی ئاوه ڵدوانه ی نێو باوه شمن

چیها قسه م پێیه بیکه مئه گه ر غه می نان لێم گه ڕێ

له میهره بانیی بێدریغی گیانی تۆمه سیحی دایک، ئه ی خۆره تاو!

به سازێکی بێ کۆتایی که هه ر تۆ بیئه من نه غمه له سه ر نه غمه سروود ئه ڵیم

ئه گه ر غه می نان لێم گه ڕێ

له کۆلکه زێڕینه ی مانگی گواڵنی تۆکه له م باخی خه زانه دا سه راپه رده ی خۆی هه ڵداوه

چه ندین و چه ند نه قش ونیگار ده کێشمه وه که هه ر ڕه نگه ی له ڕه نگێکی تر گه ڕابێ

ئه گه ر غه می نان لێم گه ڕێ

کانیاوێک له نێو دڵدا و ئاوهه ڵدێرێک له نێو ده ستدا

خۆره تاوێک له نیگادا وفریشته یه ک له کراسدا،

له ئینسانێک که هه ر خۆتیهه زار چیرۆک ده گێڕمه وه

ئه گه ر غه می نان لێم گه ڕێ.

دێن بۆن به ده مته وه ده که ننه کا ڕۆژێک وتبێتت خۆشم ده وێی.

دێن بۆن به دڵته وه ده که نڕۆژگارێکی سه یره گوڵم.

خۆشه ویستی له دارته لی قه راخ ڕێگه ی به ربه ستکراو شه ته ک ده ده ن

ده یده نه به ر قه مچی و شه لالقماڵ په سیوی له و که لێن له خۆشه ویستی ودمــی ــێ ده ب

په ستێون، بیشارنه وه .

له کۆاڵنی به ربه ستراوی ساردوسڕدائاوردووه شیعر و سروودئاگری پێ ده که نه وه

باسی سه ره بیرکردنه وه ڕۆژگارێکی سه یره گوڵم.

ئه وه ی شه وان ده رگا ده کوتێهاتووه چرا بخنکێنێ

ده بێ تیشکی ڕووناکایی له که لێن و له په سیوی ماڵ په ستێون،

بیشارنه وه .

وا قه سابانسه ر ڕێگه کانیان گرتووه

تیغ و چه قۆی خوێناوییان به ده سته وه ڕۆژگارێکی سه یره گوڵم.

توێ توێ بزه له برینی لێو داده تاشنگۆرانی له برینی گه روو

ده بێ شه وق و شادمانی له که لێن و له په سیوی ماڵ په ستێون،بیشارنه وه .

دێن قه ناریبه ئاگری یاس و سوێسن ده برژێنن

ڕۆژگارێکی سه یره گوڵم.ئیبلیسی سه رکه وتووی سه رخۆش

له سه ر سفره ی شینی ئێمه شایی ده کاده بێ خودا له که لێن و له په سیوی ماڵ په ستێون،

بیشارنه وه .

ئه حمه دی شاملوو، شاعیرێکی ده روه ست و هه ڵکه وتوو

ژماره : ٦٣٧

١٥ی گەالوێژی ١٣٩٣

٦ی ئاگۆستی ٢٠١٤

رۆژنامەیژماره : ٦٣٧ ١٥ی گەالوێژی ١٣٩٣ ٦ی ئاگۆستی ٢٠١٤ 10

رێبوار مه عروفزاده

ئــێــمــه لـــه ســـه رده مـــی تــه قــیــنــه وه ی تاکه که کان و واتـــه ــن ده ژیـ زانـــیـــاری دا گرووپه کان به پێوه ری ئه و زانیارییانه ی ــان ــیـ ــه اڵتـ ــا و ده سـ ــ ــوان ــ ــه ، ت ــانـ ــه یـ کـــه هـــێــک ــزان ــابــووری ــدرێ . ئ ــن ــگــێ ــده ســه ن هــه ڵــرخــی هـــه اڵوســـان پــێــوێــســتــه مـــانـــای نگه شه ی ڕێگای بزانێ هه روه ها بزانێ و ــاری، ــک ــێ ــه ب ئــــابــــووری، پــێــشــگــرتــن لـ ... و ده ره کـــی ســه رمــایــه ی ڕاکێشانی پێویسته بیناسازی ئاندازیارێکی چییه . پێوه ندی بینا، جۆراوجۆری دیزاینی له کارکردی له گه ڵ )Form( فۆرم نێوان چه مکی زۆر بینا و یه ک )Function(ئه مرۆ تێ بگا. بیناسازی به پێوه ندیدار سه رده می سه ررێژبوونی زانیارییه هه ر بۆیه له هه ر بوارێک دا ئه وه نده کتێب و پرسیاری بێ واڵم هه یه که هیچ ڕێگه یه ک کار و دابه شکردنی له جێگه مرۆڤ بۆ پسپۆرگەرایی نه ماوه ته وه . ئه مرۆ خه ڵک زیــاتــر لــه هــه ر ســه رده مــێــک لــه ڕێگه ی کاناڵه ئینتێرنت، لــه ــن ــرت وه رگ کــه ڵــک سایت کتێب، ڕۆژنامه ، ماهواره ییه کان، به ده ستیان کۆمه اڵیه تییه کان تــۆره و به دیکتاتۆر، واڵتانی له ده گا. زانیاری نه بوونی هــه روه هــا ســانــســۆر و هــۆی خه ڵک ڕاگه یاندن، چاپه مه نی و ــازادی ئبه شێوه یه کی ئازاد ده ستیان به زانیاری چین، وه ک واڵتانێک له ده وڵه تان ناگا. ــای کـــۆمـــاری ئــیــســالمــی ئـــێـــران، کــۆریمرۆیی مــاددی و هێزێکی ... و باکوور زۆر خه رج ده که ن بۆ ئه وه ی ده ستکاری دیکه وه الیه کی له بکه ن. زانیارییه کان ــێ ــوان ــگــه ی مــیــدیــاوه ده ت ــه ڕێ خــه ڵــک لناڕه زایه تی خۆی ده رببرێ، خۆپێشاندان ڕێک بخا یان سته م، نایه کسانی، گه نده ڵی جیهانی لــه ــدا. ب لــه قــاو ماڵی سیاسی و هه وڵ مانای به سیاسه تکردن ئه مڕۆدا بۆ ده سه اڵت به بێ هه بوونی میدیا، واته به بێ به شداری له ڕاگواستنی زانیاری، وه ک ئه وه وایه یاری تۆپێن بکه ی به بێ

ئه وه ی تۆپت هه بێ.

پێناسه‌ی‌میدیا‌ــن پــێــنــاســه دا ــری ــارت مــیــدیــا لــه ســاکئامرازه ئه و په یامه . گه یاندنی ئامرازی تاکه که سی که ره سه یه کی وه ک ده کرێ به کاربێ بۆ نموونه ئه و کاته ی که سێک بۆ نــووســیــن لــه ــێ ــووسـ ده نـ کتێبێک که ڵک خــۆی ڕوانــیــنــی بیر و گه یاندنی ــرێ. لــه الیــه کــی دیــکــه وه میدیا ــ وه رده گبێ گــرووپــی ــاری ک به رهه می ده کـــرێ له هه ر که س ده یــان فیلمه ی ئه و وه ک مۆنتێر، کامێراوان، هه تا ئه کته ره کانه وه ده رهێنه ر و ... تێیدا ڕۆل ده گێرن. کتێب، ڕۆمان، ڕۆژنامه و .. زۆرتر له ده ق بۆ

گه یاندنی په یامه که یان که ڵک وه رده گرێ. له هاوکات ته له ڤیزیۆن که حاڵێک دا له تا ده نگ، وێنه و ده ق که ڵک وه رده گــرن ده توانێ نــووســراو ــدا. ب خــۆی په یامی هه ر وه ک به رێ تێرامان به ره و خه ڵک وێنه و ده نگ ده توانێ ئه و کاره بکا. به اڵم ته له ڤیزیون واته میدیای بینراو که ده ق، به کاردێنی، پێکه وه نــووســراو ــگ و ده نهه یه . ــری زۆرتـ پانتاییه کی خــێــرایــی و هێندێک جار بگره کــه س و ــه زاران ه به ته ماشای ــات هــاوک کــه س میلیۆن بــه به اڵم ده که ن، ته له ڤیزیۆنی پرۆگرامێکی له به رفراوانه هاوبه شییه خێرایی و ئه و که ئه سته مه زۆر کتێبێک خوێندنه وه ی له گه یاندنی ته نیا میدیا بدا. ڕۆلی ڕوو زانیاری کۆرت نابێته وه به ڵکوو خاوه نانی میدیا هه وڵ ده ده ن لێکدانه وه ی تایبه ت له ڕووداوێک جێ بگرێ. به واتایه کی دیکه ڕۆلی میدیا له ڕاگواستنی زانیاری درێژ ده بێته وه بۆ ئاراسته به خشی به ڕوانین و

بیرکردنه وه ی خه ڵک.

میدیای‌داخراوــه و مــیــدیــایــه یــه ــدیــای داخـــــراو ئـ مــیدیاریکراو، ڕوانینێکی و بازنه له که ئیدئۆلۆژیک و چوارچێوه داردا خوێندنه وه ــانـــی ده وروبــــه ری ده کــا. بــۆ ڕووداوه کـهه میشه یی ده موچاوێکی میدیایه دا له و ده بینرێ، بۆ نموونه له واڵتانی دیکتاتۆر، ــه رده وام ب ته له ڤیزیۆنه کان و ڕۆژنامه وێنه ی که سێک یان که سانێکی دیاریکراو نیشان ده ده ن. له ڕۆژنامه ی به شێک له حیزبه کانیش دا به ر ده وام وێنه ی سکرتێر نیشان ده درێ وا دووبــاره ده بێته وه و که ئه و گرینگرتین که سی ئه و جیهانه یه .

ــی کـــۆمـــاری ــای ــدی ــی ــی م ــاســه ت ســیئیسالمی ده ر هه ق به شه ڕی ئیسرائیل-ــی بــاشــه له ــه ک ــه ی ــوون ــم فــه لــه ســتــیــن نکاتێک شه ڕی چونکه داخــراو میدیای پێ ده کا، ده ســت فه له ستین ئیسرائیل و کۆماری میدیاکانی کــانــال و ــه ی زۆربـخــزمــه ت شه ر ده چــنــه ئــێــران ئیسالمی دژی ئیسرائیل و پشتگیری له فه له ستین. ئه وان لێکدانه وه یه کی یه کالیه نه له شه ڕی ده که ن پێشکه ش ئێسرائیل-فه له ستین وێنه ی و شه یتانه ئیسرائیل ــه ودا ل که فه له ستنیش ژن و مندالێکی به سته زمانن

که له خوێن شه الل بوون .

میدیای‌کراوه‌‌‌‌ میدیای کراوه ئه و میدیایه که به رده نگ چ لێکدانه وه یه ک، چ نازانێ پێشوه خت نومایش ڕووداوێـــک چ و ڕۆخسارێک که میدیایه که کــراوه میدیای ده کـــرێ. ئه وه ی بۆ ده ره خسێنێ زیاتر مه جاڵی جیاواز بیروبۆچوونی بــه خه ڵکانێک ده رفــه تــی ده رکــه تــن پــه یــدا بــکــه ن. هه ر هاوته ریبی و زیاتر کراوه میدیای بۆیه له گه ڵ واقیع، له گه ڵ هه یه هاوسه نگی خه ڵک گرفتانه ی کێشه و ویست و ئــه و له گه ڵی ڕووبه رون. سیاسه ت له واڵتانی میدیای نایهه وێ دیکتاتۆر تۆتالیتێر و کراوه هه بێ بۆ ئه وه ی واقیعێکی پڕسته م و چه وساندنه وه ئاوه ژوو نیشان بدا یان دیــاره بیشارێته وه . تــه واوه تــی به هــه ر الچوونی دیکتاتۆرییه تیش به مانای ئه وه نایه که به شێوه یه کی ئۆتۆماتیکی ئازادی ده ستێنێ و په ره ڕاگه یاندن چایه مه نی و میدیای کراوه و ئازاد به دی دێ. میدیا به تایبه ت ته له ڤیزیۆن پێویستی به پشتوانه ی ماددی و ئابووری هه یه . له شوینێکدا که به هه یه سیاسه تمه ر دان و ئازاد بازاری دامه زراندن، بۆ سه رمایه داران تایبه تی کونترۆل و کاریگه ری دانان له سه ر میدیا له گه ڵ یه کتر مڵمالنێ ده که ن. میدیایه کی زۆر و کارمه ندێکی به پێویستی به هێز ئیمکاناتێکی پێشکه وتوو هه یه . بۆ نموونه میدیایه کی به هێز له کوردستان پێویستی له زۆربه ی شاره کانی که هه یه به وه ی کوردستان هه واڵنێر هه بێ ، هه روه ها له واڵتانی شاره کانی پێته خت و ــه ی زۆرب

ناوچه که ڕاپۆرتنێر و هه واڵنێری هه بێ. چه ندین به پێویستی به هێز میدیایه کی کارمه ندانێکی پێشکه وتوو، ستۆدیوی ــن زمــــان بــزانــن، ــدی پــســپــۆر کـــه چــه نته رخانکردنی سه رمایه بۆ ده عوه تکردنی بۆیه هه ر هه یه . ... و پڕئاوازه خه ڵکی خۆی ده تــوانــێ دواتــر میدیا هه رچه ند ــه ڕێــگــه ی ــی هــه بــێ بــه تــایــبــه تــی ل ــات داهرێکالم بۆ کۆمپانیا بازرگانییه کان به اڵم بێ به کاریگه ر میدیایه کی دامــه زرانــی ڕاده یــه تــا ــه دارن و ــای ســه رم پشتگیری ئه سته مه . دژوار و کاریکی سیاسییه کان به و پێیه میدیا ده کرێ هاوکات ڕاده یه ک ــه دی بــکــرێ، ــ ــدا ب ــێ لــه کـــراوه بـــوونـــی تــه رژه وه نـــدی و ــه بـ ــزگــاری ل ــارێ ــه اڵم پ بـله به هێز که سانێکی سیاسه ته کانی

بواری سیاسی و ئابووریش بکا.

ده‌مارگرژی‌)Bias(‌له‌‌میدیادابه توانایه ی ئــه و ته کنیک گه شه ی میدیا داوه که به شێوه یه کی ناڕاسته وخۆ بکا سیاسه تێک و ڕوانگه له الیه نگری به رده نگه که ی خــه ڵــک و ئـــه وه ی بــێ بــه تــه لــه ڤــیــزیــۆن و زۆر پــێ بــکــا. هــه ســتــی دنیادا هه ن که له به ناوبانگ ڕۆژنامه ی ڕاسته وخۆ یان فه رمی شێوه یه کی به یان حیزبێک سیاسه تی لــه پشتگیری واڵتــێــک نــاکــه ن بـــه اڵم بـــه کـــرده وه و به شیوه یه کی ناڕاسته وخۆ هه وڵ بۆ هه مان پێمخۆشه ــره دا ــێ ل ده ده ن. ســیــاســه ت ــه ڕووبـــه رگـــی گــۆڤــاری نــمــوونــه یــه ک لله یه کێک گــۆڤــاره ئــه و کــه بێنمه تایم ئه و جیهان. گۆڤاره کانی به ناوبانگترین ده دا نیشان کچێک وێنه ی ڕووبــه رگــه ــه ری به ــه سـ کــه لــووتــی بــــڕدراوه و لنووسراوه رسته یه ک ئینگلیسی زمانی و ــه ــگ ڕوان ــه ل پشتگیری ــه وه ی ــ ئ ــۆ ب

سیاسه تێکی تایبه ت بکا. شتێک “چ نــووســراوه وێنه که دا له ئه فغانستان له ئێمه ئه گه ر ده دا ڕوو ده بێ وریا به رده نگێکی لێره دا بروێن.” بێ کێیه ؟ “ئێمه “ ڕسته یدا له و بپرسێ ئه و و وێنه یه ئــه و بــه رده نــگــی گــۆمــان ڕسته یه خه ڵکی ئینگلیسی زمان به گشتی و هاوواڵتیانی ئه مریکا به تایبه تین. “ئێمه “ خودی ئه مریکاییه کان، په یامه که دا له گۆڤاری تایم و هاوپه یمانانی ئه وانن که

له ئه فغانستان شه ڕ ده که ن. “ئه وان”یش ئه وانه ن که لووتی کچ و مرۆڤ ده برن، ئه وانه ن که له دژی سه ربازانی ئه مریکا گۆڤاری ــه ن. ده ک شه ڕ ئه فغانستان له ــه و ڕووبـــه رگـــه وه ــم لــه رێــگــه ی ئـ ــای تبه شیوه یه کی زۆر زیره کانه هه وڵ ده دا بۆ بدا هان ئه مریکا له بیرۆرای گشتی ئه فغانستان له شه ر پشتگیری ئــه وه ی مه ده نی خه ڵکی زۆر ژماره یه کی بکه ن. ئه فغان به هۆی فرۆکه بێ سه رنشینه کان ئه و دیتمان هه روه ها کــۆژران. ئه مریکا ــدی شــوورای ــه ن شـــه ڕه ی بــه بــێ ڕه زامئه منییه تی نه ته وه یه کگرتووه کان ئه نجام درا، به بیانوی ئه وه ی ئوسامه بن الده ن داوه ، حــه شــار خــۆی ئه فغانستان لــه هه زاران ئه مریکی و ئه فغانی کۆژران و

دواجار بن الده نیش له پاکستان کوژرا. میدیا ســه ره کــی گرفته کانی له یه کێک ده مــارگــرژبــوون و ئــه مــرۆدا جیهانی له لێکدانه وه ی یه ک الیه نه له ڕووداوه کانه . له و وێنه یه ی که گۆڤاری تایم سه باره ت به شه ڕی ئه مریکا له ئه فغانستان دایناوه ، به به رده نگه ی ناڵێ بۆ خه ڵکانێک له دژی ئه و شه ره ن، ئه و به شێوه یه کی یه کالیه نه ــه و شـــه ڕه و ــی دان ب ــ هـــه وڵ بــۆ ڕه وایئاساییش خه ڵکی ده دا. درێژه کێشانی نین هۆشیار یان نیه ، ده رفه ته یان ئه و تاکوو له سه ر کێشه ی ئه فغانستان کتیب دژبه رانی له گه ڵ برۆن یان بخوێننه وه خه ڵک به گشتی بکه ن. قسه شه ڕه ئه و له سه ر زۆر ڕووداو و کێشه ی نێوخۆیی، ناوچه یی و جیهانی متمانه به میدیا ده کا و له ده اڵقه ی میدیاوە سه یری جیهان ده کا.

میدیای‌زه‌رد‌ده سته به و باڵوکراوه کان دا نێو له ... که مه به ستیان له گۆڤار، ڕۆژنامه و ــی زیــاتــر ــگ ــه رده ن ئـــه وه یـــه ســه رنــجــی بڕابکێشن و به الیه نه وه زۆر گرینگ نیه که بن، به هێز په یامیكی نێوئاخن و خاوه نی له بــه اڵم ده گوترێ. زه رد بــاڵوکــراوه ی ئێستادا زۆر کاناڵی ڕاگه یاندنیش هه موو هه وڵیان ئه وه یه له هه ر ڕێگه یه که وه بێ هه ر بکه ن، ده سته به ر زیاتر به رده نگی بۆیه ده کرێ قسه له سه ر میدیای زه رد تێکنیکی له میدیانه جــۆره ئه و بکه ین. جۆراوجۆر که ڵک وه رده گرن بۆ ئه وه ی

سه رنجی به رده نگ ڕابکێشن. بۆ نموونه خوێنه ره وه به اڵی که داده نێن تایتێلێک سێکسی وێنەی یــان بێ ده گمه ن زۆر لــه مــه وپــێــش ــاوه یـــه ک ــن. مـ ــێـ ژن دادەنـدنیا به ناوی ســاڵ 15 کچێکی ته رمی دهۆک پارێزگای که له کچی ناحیه ی له ــه وه . دۆزرای 24/5/2014 رێکه وتی له بۆ ماوه ی دوو هه فته یه ک کوشتنی دنیا و وێنه ی ئه و له هه موو گۆڤار و کاناله ته له ڤیزیۆنییه کانی باشووری کوردستان ده رده که وت. ئێستا که چه ند مانگ به سه ر تایتێل نه ک دنیا تێپه ری، ڕووداوه ئه و له په راوێزی گۆڤاره کان و نییه به ڵکوو بــه دواداچــوون کورتیشدا هه واڵێکی له ــێــرده ایــه که ــاکــرێ. ل بــۆ کــه یــســه کــه ی نترسناکی نه رێنی و کاریگه ری هیندێک میدیا له سه ر کۆمه ڵگه ده رده که وێ. ئه و کاریگه رییه ترسناکه ئه وه یه که میدیا وا بکا کۆمه ڵگه یه کی میدیایی دروست بێ. واته خه ڵک زۆرتر بینه ر بێ هه تا ڕۆلگێر، ئه خالق و هه ڵوێستی مرۆڤدۆستانه وه ک شتی کاتی و ژێستێکی میدیایی له قه ڵه م

بدرێ.له سه ر کاریگه ری زه رد میدیای به ڕێوه چوونی چۆنییه تی سیاسه ت و هه ڵبژاردنه کانیش کردوه . خه ڵک ئه مرۆکه که سێتی تایبه تمه ندی به گرینگی زیاتر )Personality( کاندیده کان ده ده ن هه تا زیاتر خه ڵک ئه مرۆکه به رنامه کانیان. گرینگی به وه ده ده ن که کاندیدێک چۆن له گه ڵ و خــۆی وه ک ئاخۆ ده کــا، قسه خه ڵک وێنه ی سه رنج ڕاکێشی هه یه ؟ ئایا ته ندروستی له یان گه نجه کاندیده ئه و

پێویست به هره مه نده ؟

میدیای‌کوردی‌بکه م ئــه وه باسی نامهه وێ لــێــره دا که یه که م رۆژنامه ی کوردی که ی چاپ هه یه ڕادیــۆی که یه وه له کورد یا کرا، که ی کـــوردی ته له ڤیزیۆن یــه کــه م یــان ئه و پێی به ــوردی ک میدیای دامـــه زرا. کــردم ــه ره وه سـ لــه ده سته به ندییانه ی یان زه رد کـــراوه . داخـــراو، میدیایه کی تایبه تمه ندییانه ی ــه و ل تێکهه لکێشێک ــه یــه ک ــێ. بـــه اڵم هــه مــوو کـــورد ل هــه بئه وه یه ئه ویش هاوبه شن تایبه تمه ندیدا ڕوویان له کوردستان و به رده نگیان ته نیا خه ڵکی کوردستانه . میدیا له ڕۆژهه اڵتی ــه بــووه و ــه و تــوانــایــه ی ن کــوردســتــان ئکه نه بووبێ بــه رنــامــه شــی دا لــه ڕه نــگــه کاریگه ری له سه ر نه ته وه ی فارس دابنێ. ته له ڤیزیۆنه ئه وانه ی دیکه واتایه کی به ــی ڕۆژهــــــه اڵت تــه مــاشــا ــان ــه ک ــی ــوردی کیان حیزبه کانن ئه ندامانی یان ده کــه ن باشووری له ته نانه ت کــوردن. خه ڵکی ــاددی کــوردســتــان کــه ســه رمــایــه ی مـکانالێکی ئێستا تاکوو هه یه پێویست ــی یــان ــورک تــه لــه ڤــیــزیــۆنــی عـــه ره بـــی، تدیپلۆماسی یارمه تی که نییه ئینگلیسی کورد بکا. له رۆژهه اڵتی نێوه ڕاست ته نیا کاناڵی ئه لجه زیره توانیوێتی به رده نگ له ده ره وه ی جیهانی عه ره بی و به تایبه تی له

نێو ئه مریکا و ئورووپا په یدا بکا.دا میدیایی کــۆمــه ڵــگــه ی لــه ره نــگــه چیدیکه نه کرێ ئه و دروشمه ی شۆڕشی بکه ینه وه ــه رز بـ 1968 خــوێــنــدکــاری و بکۆژێنینه وه ته له ڤیزیۆنه کان “با که چاومان بکه ینه وه “ به اڵم ده کرێ ئاوای ئه و بکه ینه وه چاومان “با که بگۆڕین

کاته ی ته ماشای ته له ڤیزیۆن ده که ین.”

سه رچاوه کان:“له جه نگی وێنه و واقیعدا” سێ .1

نموونه ، به ختیار عه لیله سه ر عه لی به ختیار کورێکی .2

میدیاhttps://www.youtube.com/

watch?v=51myVhMGqBQمطبوعات، جــهــان قــدرتــهــای .3

مارتین واکرو کوردییه کان ته له ڤیزیۆنه .4پێشخستنی کۆمه ڵگه ، سه باح له رۆلیان

مه جیدکوشتنی و مــاره کــردن ــاری 5.ورده کـ

دنیا، سایتی هاواڵتی

سیاسی

سیاسه ت و میدیا

گه‌شه‌ی‌ته‌کنیک‌ئه‌و‌توانایه‌ی‌شێوه‌یه‌کی‌ بــه‌‌ کــه‌‌ داوه‌‌ میدیا‌ بــه‌‌و‌ ڕوانگه‌‌ له‌‌ الیه‌نگری‌ ناڕاسته‌وخۆ‌سیاسه‌تێک‌بکا‌به‌‌بێ‌ئه‌وه‌ی‌خه‌ڵک‌و‌زۆر‌ پێ‌بکا.‌ هه‌ستی‌ به‌رده‌نگه‌که‌ی‌ته‌له‌ڤیزیۆن‌و‌ڕۆژنامه‌ی‌به‌ناوبانگ‌له‌‌دنیادا‌هه‌ن‌که‌‌به‌‌شێوه‌یه‌کی‌فه‌رمی‌یان‌ڕاسته‌وخۆ‌پشتگیری‌له‌‌سیاسه‌تی‌به‌اڵم‌ ناکه‌ن‌ واڵتێک‌ یــان‌ حیزبێک‌به‌کرده‌وه‌‌و‌به‌‌شیوه‌یه‌کی‌ناڕاسته‌وخۆ‌

هه‌وڵ‌بۆ‌هه‌مان‌سیاسه‌ت‌ده‌ده‌ن

رۆژنامەی9 ژماره : ٦٣٧ سیاسی _ مێژوویی١٥ی گەالوێژی ١٣٩٣ ٦ی ئاگۆستی ٢٠١٤

د. كامران ئەمین ئاوە و: سیروان موساپوور

تــوودەی حیزبی فكرییەكانی بنەما كۆماری لەگەڵ هەڵسووكەوت لە ئێران

ئیسالمی و هێزە نەیارەكانی پاش سەركەوتنی شۆڕشی ڕێبەندانی لە ئێران تــوودەی حیزبی ڕێبەرانی 57دەرەوەڕا گەڕانەوە و ئەم حیزبە چاالكیی ــت پــێــكــردەوە. ئــاشــكــرای خـــۆی دەســلەڕاستیدا حیزبی توودەی ئێران كە دوای كودەتای ٢8ی گەالوێژی 133٢ زەربەی ڕێكخستنەوە لــەبــاری قورسی و توند وێ كەوتبوو، توانی بۆ یەكەم جار دوای واڵت لــە دووری دەیـــە دوو لــە زیــاتــر

چاالكیی ئاشكرا دەست پێ بكاتەوە.ــوودەی ــ ســیــاســەتــەكــانــی حــیــزبــی تو هەستپێكراو كاریگەرییەكی ئــێــران ــی ڕووداوەكــان لەسەر حاشاهەڵنەگری چـــارەنـــووســـی و ــن ــ ــەڕیـ ــ ڕاپـ دوای چەپی و پێشكەوتنخوازانە بزووتنەوەی ئێران هەبوو. ڕێبازی زاڵ بەسەر حیزبی بۆ پێوەرەكانی و شۆڕش دوای توودە كۆنترین هاوپەیمانەكانی، هەڵبژاردنی لە ئێران ئازادیخوازی و چەپ حیزبی پەنا یەكێك لە سەرەڕۆترین ڕێژیمەكانی سەدەناوەڕاستی و لە بەرامبەر بەشێكی گەورە لە هێزە چەپ و ئازادیخوازەكانی ــی ئــیــرەج ــان ــەك ئــێــران دانــــا. بــەپــێــی وتبۆ حیزبی نامەیەك كە لە ئەسكەندەری « نووسیبوو: ــوڕەوی شـ كۆمۆنیستی پلێنۆمی ڕێنوێنییەكانی و ڕێباز گۆڕینی شازدەهەمی كۆمیتەی ناوەندی لەبارەی ــزە شــۆڕشــگــیــڕە یــەكــگــرتــن لــەگــەڵ هــیگــۆڕانــی كـــردەوە بــە دێموكراتیكەكان هەرچی دژمنایەتیی و هاتوە بەسەردا ئێمە حیزبی لەنێوان قووڵتر و زیــاتــر و گــشــت حــیــزبــە نــیــشــتــمــانــپــەروەر و دێموكراتەكانی وەك موجاهیدینی خەلق، حیزبی دێموكراتی كوردستان، الیەنگرانی مووسەددیق )جبهە ملی( و ئەوانی دیكە گۆڕانكاریی هەرئەمە گرتۆتەوە.)1( جێی لە ڕێكخستن و ڕێكوپێكیی هێزە دیار و ئازادیخوازەكانی و شۆڕشگێڕ شــاراوە هێزە الوازبــوونــی و لێكدابڕان و ئێران بەهێزبوونی و، دێموكراتەكان و چەپ كۆماری ئیسالمیی ئێرانی لێ كەوتەوە.

بــەرگــریــی حــیــزبــی تــــوودەی ئــێــران ــران و ــ ــێ ــ ــی ئ ــی ــســالم ــی ــە كــــۆمــــاری ئ ــ لڕووبــــەڕووبــــوونــــەوەی لـــەگـــەڵ هــێــزە ئیسالمی حكومەتی بەرهەڵستكارەكانی كوردستانییەكان، حیزبە نــمــوونــە بــۆ باڵوكراوەكان بەڵگە بە سەرنجدان بە لەو حیزب فەرمییەكانی هەڵوێستە و قۆناغەدا بەم شێوەیە دەكرێ بەم شێوەیە

ڕوون بكرێتەوە: ــ شۆڕشی ئێران بە وتەی لئۆنید ناڕوون و ئاڵۆز )٢( شۆڕشێكی برژنێڤ لە الیەنە سەرەكییەكانی یەكێك كە بوو ئەو بوونی ئیمپریالیست دژە سیمای ڕێژیمە بوو. لە سەردەمی شەڕی سارددا تــوودەی حیزبی وەك حیزبگەلێكی بۆ سیستەمی دوو بــەربــەرەكــانــی ــێــران ئناوەندێتیی بە جیهانی سۆسیالیستیی و سۆسیالیستی سۆڤیەتی یەكیه تیی بە جیهانی ســەرمــایــەداریــی سیستەمی یەكگرتووەكانی ویالیەتە ناوەندێتیی ئەمریكا )3( بابەتێكی سەرەكی قۆناغێكی گشتی ڕێــڕەوی دیاریكەری مێژوویی، هەڵسەنگاندنی ــوەری ــێ پ و خــەبــاتــیــان ــزە ســیــاســی ـ كــۆمــەاڵیــەتــیــیــەكــانــی ــێ هدیكەی ئێران و جیهانە. حیزبی توودەی لە هێندێك زەقـــكـــردنـــەوەی ــە ب ــران ــێ ئكە ئیسالمی كۆماری تایبەتمەندییەكانی واقعییەتەكانی هەڵقواڵوی لەوەی زیاتر بوون، خۆی دروستكراوی بن ئــەودەم لە ڕەخــنــەگــرتــن و یەكێتی سیاسەتی

بە بەستن پشت بە ئیسالمی، كۆماری یەكگرتن و دەربڕینی ڕەخنەكان لە چەند شێوازێك بە و دیــاریــكــراودا بابەتێكی لەبەرچاو یەكگرتوویی ئەولەوییەتی كە ئەم جۆرە سیاسەتە بگرێ ، گرتەپێش.)4( بە تێپەڕینی كات و بەپێی ڕیزبەندیی هێزە ئێرانی تـــوودەی حیزبی سیاسییەكان، بــەرگــریــكــارانــی سەرسەختی ڕیــزی لــە بە كە ــا دان ئێراندا ئیسالمیی كــۆمــاری و پــێــڕەویــی كــوێــركــوێــرانــە شێوەیەكی و پاوانخوازانە سیاسەتی لە پشتیوانی ئازادییە و مــاف كــردنــەوەی بەرتەسك كۆبوونەوەی و كۆڕ دێموكراتیكەكانی و دەكـــرد بیرتەسكەكان ئایینیە تاقمە كە سیاسەتێك )5( ــردن ــ دەك تەئییدی سەرەنجام بە هێرشی هێزەكانی ئیسالم و دیــار ڕێبەرانی دەستبەسەركردنی و

كادر و ئەندامەكانی، كۆتایی بە چاالكیی نیمچە ئازادی ئەم حیزبە لە ئێراندا هێنا. ــ لە ڕوانگەی حیزبی توودەی ئێرانەوە » شۆڕشی ئێران بە جێگرتن لە زنجیرەی نەتەوەییە ڕزگاریخوازییە بزووتنەوە ــی جــیــهــانــی ســێــیــەم، ــەالن نــوێــیــەكــانــی گشۆڕشی پــڕۆســەیــەكــی لــە بەشێك بــە جیهانیی ئەژمار دەكرێ كە لە سێ بەشی بــزووتــنــەوەی سۆسیالیستی، واڵتــانــی سەرمایەداری گەشەكردووی كرێكاریی ــی ــخــوازی ــاری ــی رزگ ــان ــەوەك ــن ــزووت ب و سێیەم( )جیهانی بەرەوگەشەی دنیای بەش هەرسێك ئامانجی هاتبوو. پێك گەورەی سەرمایەداریی بەدژی خەبات مەبەستی ــە ب )ئــیــمــپــریــالــیــزم( جیهانی لەسەر نــوێ سیستەمێكی جێگیربووی ــی ئـــابـــووری و ــ ــەروەریـ ــ ــەمــای دادپـ ــن بئاشتی دەناسێنرا. شۆڕشگێڕبوون )واتە خوازیاری پێكهاتەیەكی نوێی كۆمەاڵیەتی )واتە بوون ئیمپریالیست دژە و بوون(

ــی ــەداری ــەدژی ســەرمــای ــ خــەبــاتــكــردن بگەورەی جیهانی( لێك دەدرایەوە و ئەمە بەشەكە سێ هەر هاوبەشی ماهییەتی بوو. ئەم شۆڕشانە دەبووایە دوو بابەتی و سیاسی ســەربــەخــۆیــی پــتــەوكــردنــی و ئابووریی سەربەخۆیی بە گەیشتن چارەسەر وابەستەبوونیان لە ڕزگاریی تیۆرییە بــەم سەرنجدان بە ــرد.)٦( ــ دەككۆمەڵگە دیكەی بابەتەكانی بــەكــردەوە چاپەمەنیی ئازادیی دێموكراسی، وەك و نــەتــەوەیــی مــەســەلــەی حیزبەكان، و دەچــوونــە و دەدران گــوێ ــاش وەپـ ...كۆمەڵگەیەكی پێكهاتنی كاریگەریی ژێر ڕاوەستاو لەسەر دادپەروەریی ئابووریی كــۆمــاری بــوونــی ئیمپریالیست دژە و ــە لــەحــاڵــێــكــدا بـــوو كە ــەم ئــیــســالمــی. ئچینایەتی ماهییەتی لەگەڵ یەكەمینیان

كۆماری ئیسالمی یەكتری نەدەخوێندەوە ئـــابـــووریـــی ســـیـــســـتـــەمـــی ــت ــشـ گـ و ســیــســتــەمــی چـــوارچـــێـــوەی ــە لـ واڵت لەالیەكی ــزرا. ــارێـ دەپـ ســەرمــایــەداریــی بوون«یش، ئیمپریالیست »دژە تــرەوە گەشەی ڕێگەی درێژەدانی لە واڵتی نە نە و ــردەوە ــ كـ دوور ســـەرمـــایـــەداری بێجگە ــووری. ــاب ئ خۆبژیویی گــەیــانــدە لەمەش دژە ئیمپریالیست بوون لە زاتی خۆیدا نەیدەتوانی پێوەرێكی عەقاڵنی بۆ بوونی دێموكراتیك و شۆڕشگێڕبوون بێ . سیاسی حاكمییەتێكی یــان هێزێك ــران لــەژێــر ــێ ــووســی شــۆڕشــی ئ چــارەنــی كــۆمــاری ــەران ــب ــیــی ڕێ ــت دەســەاڵتــدارێئیسالمی و چارەنووسی واڵتانێكی وەك سووریە، ئێراق و لیبی و ... سەلمێنەری ئەم بەرچاوی نموونەگەلی ڕاستییە ئەم هێنراوانە شكست و مایەپووچ تیۆرییە

بووە و دەبێ .ــێـــران بە ــی تــــــوودەی ئـ ــزب ـــ حــی ــ

لەم كە ڕەخنانەی ئەو لەبەرچاوگرتنی حیزبە لەپێوەندیی لەگەڵ دەوڵەتی میللیی بەنەتەوەیی سیاسەتی مــووســەددیــق، لە نــەكــردن پشتیوانی و ــەوت ن بوونی شادا بەرامبەر لە نەتەوەیی بۆژوازیی و بۆرژوازیی كۆمپرادۆر و ... دەكرا، بە زەقكردنەوەی تایبەتمەندییە درۆییینەكانی دژە و ــاوەری ــەمـ جـ شــۆڕشــگــێــڕی، «خەباتكار« ڕووحانییەتی ئیمپریالیستی »ڕێبەریی پلەی لە خومەینی دانانی و بــەدوای شۆڕشگێڕی«)7( دێموكراسی وەدەسهێنانی متمانە لەنێو هێزەكانی سەر بە رێژیمی ئیسالمی لەالیەك و لەالیەكی دیكەوە بەدەسهێنانی كات بۆ كۆكردنەوەی ــی ــان ــژە جــۆراوجــۆرەك ــوێ هــێــز لــەنــێــو تڕێكخراو زیندووكردنەوەی و كۆمەڵگە و ڕێكخستنەكانی خۆی بوو. لە ڕوانگەی ــازی ــب ــوودەی ئـــێـــران » ڕێ ــ ــ حــیــزبــی تدژە یەكەمدا پلەی لە خومەینی ئیمام دوكــتــۆر دوای ــووە، ــ ب ئیمپریالیستی ڕێبەرێكی خومەینی ئیمام موسەددیق ئەمجارە كە بوو دیكە ئیعتباری خاوەن ببۆوە ڕاست شیعە ڕووحانییەتی لەنێو ئێران تـــوودەی حیزبی بـــاوەڕی بە )8(

دێ و شــار مامناوەنجییەكانی تــوێــژە بزوێنەری شۆڕشی هێزە سەرەكیەكانی ئــێــرانــیــان پــێــك هــێــنــابــوو و ڕوانــگــەی ڕێبەری ئــایــدۆلــۆژیــای یەكتاپەرستیی دێموكراسی ئینقالبی واتە ئیمام خومەینی پێك هێنابوو. بە وتەی ئیحسان تەبەری »حیزبی توودەی ئێران بە هەڵسەنگاندنی یەكتاپەرستانە، ڕوانگەی واقیعبینانەی و ئیسالمی كۆماری بە ئەرێنی دەنگی مەجلیسی پەسندكراوی بنەڕەتی یاسای تەجارەتی بەپێی چونكە دا، خیبرەگان ــی ــ ــدەزان ــ ــان ــ ــی خـــۆیـــان وای ــســاب ــێ حــی بلە تێگەیشتن بە تەنیا كۆمۆنیستەكان خۆیان كۆمەڵگەی تایبەتمەندییەكانی ڕۆڵی كۆمەڵگەكە تــەواوی بۆ دەتــوانــن لە ببینن.)9( و ڕێ كەرەوەیی ڕچەشكێنی سیاسەتە و بیركردنەوە ئــەم ڕاســتــای هەاڵنەدا، حیزبی توودەی ئێران لە سااڵنی ڕێكخراوی بە بوو شۆڕشدا سەرەتای دژە بڕیارەكانی و كردەوە پاساودەری كۆماری دەســەاڵتــدارانــی دێموكراتیكی ئیسالمی ئێران لە بوارە جۆراوجۆرەكانی

سیاسیی و كۆمەاڵیەتی. ــران بــە ــ ــێ ــ ـــ حـــیـــزبـــی تــــــــوودەی ئ ــ ـ»تیۆریی خستنەڕووی بە سەرنجدان بە سەرەكی ناسەرەكی« و سەرەكی و و ئیمپیریالیزم بــەدژی »خەبات دانانی دەستوپێوەندەكانی بۆ پێكهێنانی ئێرانێكی لە بــەرگــری دێموكراتیك، سەربەخۆی شــۆڕش و دەوڵــەتــەكــەی«، بە كــردەوە ــازادیـــی و ــمــوكــراســی، ئـ ــەی دێ مــەســەلبە ئێرانی گەالنی نەتەوەییەكانی مافە شوێنكەوتووی مەسەلەی سەرەكی واتە سەركەوتنی شۆڕش و كۆماری ئیسالمی تـــوودەی ــەی حیزبی ــگ لــە ڕوان ــا. ــ دادەنسەركییە، كــارە ئەم بەرامبەر لە ئێران كارەكانی دیكە الوەكی بوون و نەدەبوایە الوەكییەكاندا و ناسەرەكی كاروبارە لە نوقم بین و شتی سەرەكی فیدای الوەكی

بكرێ .ــران بــە ــ ــێ ــ ـــ حـــیـــزبـــی تــــــــوودەی ئ ــ ـــە كــۆمــاری ــری ل ــەرگ بــەپــێــوەردانــانــی بــنــی وەك خــومــەی ــمــام ــی ئ و ئــیــســالمــی دژە و شۆڕشگێڕی پیرۆزی سنووری ــۆری ــردەوە م ــ ــە كـ شــۆڕشــگــیــربــوون بدژە ئــەمــریــكــا«، پێنجەمی »ســتــوونــی ــا«، ــەم ــەپ ن ــی چـ ــەك ــروه شـــــۆڕش«، گجیرەخۆرانی « و پــووچــەڵ ــووری »تـــاتـــۆ« لـــە تــــــەواوی هــێــزە بــەعــس و نـدژبەرەكانی كۆماری ئیسالمی ئێران دەدا و ئەمە لەحاڵێكدا بوو كە كۆماری ئیسالمی نەدابوو. حیزبە بەم بەهایەكی هەرگیز و گۆشەگیربوون بوونە كردەوانە ئەم ئێران توودەی حیزبی دووركەوتنەوەی بە ئێران. دیكەی هێزە سیاسییەكانی لە

وتــەی ئــیــرەج ئــەســكــەنــدەری »حیزبی بە پشیتوانی بێ شەرت و مەرج توودە تەنانەت نەیتوانی خۆی یەكالیەنەی و لێك و نــیــازپــاكــی متمانە، ــەك ــ زەڕڕەیـتێگەیشتنی كەسانی ناو ڕێبەرایەتی ئێران ئەم ڕێكوپێكی ڕابكێشێ ...جێبەجێكردنی چوو بەرەوپێش جێگەیە ئەو تا ڕێبازە لەڕاستیدا كرێكار« چینی »حیزبی كە دواكەوتووە سیاسەتە پاشكۆی بە بوو ئــایــنــیــیــەكــان و چــاالكــیــی جـــەمـــاوەری كرێكارانیشدا لەنێو ــار ك بەتایبەت و سینفییەكاندا چاالكییە لەچوارچێوەی كورت بۆوە.)10( حیزبی توودەی ئێران لە هێرش و ئیسالمی كۆماری لە بەرگری بۆسەر هێزە بەرهەڵستكارەكانی كۆماری ئیسالمی وەپێش دەوڵەتی دەسەاڵتداریش نەرێنی زۆر كاریگەرییەكی كــەوتــەوە، لـــەســـەر بــــیــــروڕای گــشــتــیــی خــەڵــكــی لەخۆی كــورد خەڵكی بەتایبەت ئێران خەمهێنەری نــاوبــانــگــی و بەجێهێشت بۆ مەزهەبی كۆنەپەرستیی پاشكۆی

خۆی دروست كرد.)11(

مركزی كمیتە بە اسكندری ایرج نامە .1حزب كمونیست شوروی اكتبر 1981.

،)190٦ ـ 198٢( برژنف ایلیچ لئونید .٢ـ 198٢( اتحاد شوروی دبیركل حزب كمونیست

.)19٦4عمدە ســمــت و ــا م تــاریــخــی دوران .3مبارزە، احسان گبری، برخی مسائل حاد انقالب،

ص 5، مجموعە مقاالت 1358.پشت، از خنجر اصـگالح بە دربـــارە .4انقالب، ص77، احسان گبری، برخی مسائل حاد

مجموعە مقاالت، 1358.مركزی كمیتە بە اسكندری ایرج نامە .5

حزب كمونیست شوروی اكتبر 1981.ــرخــی مــســائــل نـــــڤـــــری مـــربـــوگ بە ب .٦ایران، احسان گبری نوشتەهای فلسفی و انقالب دوم چاپ ،٢7٢ ـ ٢73 دوم، ص جلد اجتماعی،

1358 انتشارات حزب تودە ایران.دەنووسێ : پێوەندییەدا لــەم تەبەری .7داوە شۆڕشێكە ئێمە شۆڕشێك ڕووی لە واڵتی لەژێر شۆڕشێكە دێــمــوكــراتــیــك. و نــەتــەوەیــی هاتۆتە شۆڕشگێڕیدا دێموكراسی ڕێبەرایەتیەكی ئیمە كــە هــەیــە بــنــەڕەتــی بایەخێكی و ــەوە ــای كهەڵە بە چونكە بین، ئاشنا ــە زاراوەی ئەو لەگەڵ دێموكراسیی شۆڕشگێڕیی لەگەڵ وردەبورژوازی مەسەلەكە كە لەحاڵێكدا دادەنرێن. هاوسەنگ بە وانیە... هێزی سەرەكی بزوێنەری شۆڕشی ئێران كە بــوون دێ و شــار مامناوەنجییەكانی توێژە نوێنەری سیاسییان دێموكراسیی شۆڕشگێڕییە... ــزبــی ئــێــمــە بــابــەتــی ــوو كـــە حــی ــ ســـەردەمـــێـــك ب»بـــورژوازیـــی نــەتــەوەیــی« كــە لــە بــزووتــنــەوەی بەنەتەوەیی كردنی نەوتدا ڕۆڵێكی گرنگی هەبوو، گرنگی بابەتی كەسانێك ئەمڕۆكە و نەدەناسی شۆڕشی لــە كــە شۆڕشگێڕیی« »دێموكراسی و ناناسن هەبوو، گرتگی ڕۆڵێكی ئەمدواییانەدا مسائل )برخی هەڵەكانە. زانستیی بنەمای ئەمە گبری احسان ایـــران، انقالب بە مربوط نـڤـری نوشتەهای فلسفی و اجتماعی، جلد دوم، ص ٢75ـ ٢74، چاپ دوم 1358 انتشارات حزب تودە ایران.خـط مشی سیاسی است نە نیرنگ، نە .8انقالب، برخی مسائل حاد احسان طبری، مانور.

ص 37، مجموعە مقاالت 1358.ــرخــی مــســائــل نـــــڤـــــری مـــربـــوط بە ب .9فلسفی نوشتەهای طبری احسان ــران، ای انقالب اجتماعی، جلد دوم، ص٢78، چاپ دوم 1358 و

انتشارات حزب تودە ایران.مركزی كمیتە بە اسكندری ایرج نامە .10

حزب كمونیست شوروی اكتبر 1981.همانجا .11

درێژەی هەیە

حیزبی توودەی ئێران و بزووتنەوەی نەتەوەیی كورد لە ئێران دابەشی دووەم

رۆژنامەیژماره : ٦٣٧ ١٥ی گەالوێژی ١٣٩٣ ٦ی ئاگۆستی ٢٠١٤ سیاسی8

هزرانه وه ده سه اڵتی ئه م واڵته یان به ده سته وه کردنی پێشێل یه که می پله ی واڵتــه ئــه م بــێ؛ جۆراوجۆره کاندا بیاڤه له مــرۆڤ مافه کانی

هه بێ.

زه وتــی له سه ر سااڵنه ڕاپــۆرتــانــه ی ئــه و ــامــرۆیــی و دژه ن کــــرده وه ــان و ــه ک ــی ــازادی ئــاڵو ده بــنــه وه ، نـــاوی ئێران ڕه وشــتــیــیــه کــان بــدا ــان ــه ی ــه ســــه رووی زۆرب و کــرده وه کــانــی لــه گــوێــره ی ــه وه . ئــه مــســاڵــیــش ب ــتـ ــێـ ده دره وشـمافی پێشێلی ڕاپۆرتی ڕاپۆرته کان، نوێترین که مینه ئایینی و راپۆرت نێرانی بێ سنوور؛ ئێران پێشه نگی واڵتانی ئه و مافانه یه که سه ره تاییترین مافی مرۆڤن. ڕاپۆرتی سااڵنه ی ئازادی ئایینی له مــرۆڤ مافه کانی پێشێلی ده کــا لــه وه باس ئێران ته نیا بواره کانی بزربوون، هه ڵسوکه وته سووکایه تی زۆری، و ــم زوڵ نامرۆییه کان، پێ کردن، یان سزاکانی ده سه اڵتی قه زایی وه ک قا مچی لێدانی یان له ش، ئه ندامانی په ڕاندنی و ده یان ئازار و ئه زێت و زیندانی تاکه که سی نێو چاڵه ڕه شه کانی و مردنە گوماناوییه کانی کۆماری ئیسالمی ناگرێته وه ، به ڵکو ڕه ش بگیری ئه وه ی به بێ ئه منییه کان، هێزه سه ربه خۆیی زیندان ده ره وه ی به پێوه ندی بتوانی زیندانی خاوه ن و سه ربه خۆ دادگه ی نه بوونی هه بێ، نادادپه روه رانه ، بوونی ده سه اڵت و محاکمه ی ده سبه سه رکردنی سیاسی، زیندانی کۆمه ڵێک ڕۆژنامه نووسان، به زاندنی هه رێمی تایبه تی و تاکه که سی و پشکنینی ماڵ و حاڵی هاوواڵتییان، سنووردارکردنی ئازادییه کانی بیروڕا و ئازادی ئاکادمیک و به رته سک کردنه وه ی کۆبوونه وه و به ڕێوه بردنی ڕێوڕه سمه ئایینیه کان به شێکی باس نه کراوی پێشێلی مافی مرۆڤن له و واڵته . ئه م هه مووه ئه نجامی له ژێر ئه و واڵته ی که دنیای بــه ڕوو پێشێلکارییانه و کــاره ســات ده ره وه فرمێسک بۆ هه ژاران و چه وساوه کان باندی شه یتانی ڕووخساری و هه ڵده وه رێنێ ویالیه ت فه قیهـی به داکۆکیکاری مافی مرۆڤ کۆماری ده ره وه ی سیاسه تی ده دا. نیشان سیاسه تێکی ده ره وه بـــه ڕوو ئــیــســالمــی ته نانه ت دیمۆکراسیخوازانه یه و دڵۆڤانانه و زۆر جار له ده می یه که م که سی ده سه اڵته وه بۆ گشت پرسی و خۆنووسین چــاره ی مافی ناوچه که ده بیسترێ، که چی نه ته وه کانی که مه مافی چاره ی خۆنووسین بۆ چل میلیۆن که س و ئایات له پێده چی خــۆی دا، دراوسێیه تی له دژایه تی خامنه یی دا به رده ستی ئه حادیسی

ده گه ڵ کراوبێ.پێشێلی ده گــــــه ڵ ــدی ــوه نـ ــێـ پـ لـــه هــــه ر بــێ سنوور ــان دا، ڕاپــۆرتــنــێــرانــی ــه ک ــی ــازادی ئکردنی زیندانی له پێشه نگه ئێران ڕایگه یاند هه نووکه وێب نووسان داو و ڕۆژنامه نووسان 10 ژنی نووسه ر له زیندانه کانی ئێران دان، که

تاوانیان ته نیا نووسین و ده ربڕینی بیروڕایه .به سه ر که سانی ده سبه رکردنی گیران و سووکایه تی به هایی، وه ک دیکه ئایینه کانی کردن به هاونیشتمانانی یارسان، ده سبه سه رو ئه شکه نجه ی شوێن که وتووانی ئایینی مه سیحی، بــه سوننی نــه ســپــاردن ــار کـ هـــــــه اڵواردن و ئایدیۆلۆژی ساکاری به شێکی مه زهه به کان، مه ترسیداری کۆماری ئیسالمین که ته شه نه ی ــزه پــاشــکــۆکــانــیــشــی له ــێ ــدوه بـــۆ ه ــان ــه ســت ئناوچه که داو، هه روه ها هه ڵخڕاندنی دژکرده وه ی له م ــه وه ی ئ بۆ به رانبه ر الیه نی توندوتیژی کارانه دا ده ست له سیستمی کۆماری ئیسالمی

بستێنێ.کــرده وه کــانــی داعــش لــه مــووســڵ له سه ر ــی ئــایــیــن و ئــایــیــنــزاکــانــی جــگــه له ــردنـ ده رکـبرینه ن ئه م قووڵی ماکی نیشانده ری سوننی، ئه گه ر مــرۆڤــه وه . تۆلێرانسی جه سته ی بــه هه نگاوه کان به مجۆره به خێرایی به ره و دابڕان بــڕۆن، کۆمه ڵگه کان موزائیکی لێکترازانی و په نگ خواردووی که ناوچه یه ئه م نییه دوور زوڵـــم و زۆری مــێــژووه لــه ســایــه ی ســه ری ده سه اڵته تا ئێسک دیکتاتۆر و کۆنه پارێزه کانی بته قێته وه و ئێران ئیسالمی کــۆمــاری وه کــی

دیسان گه وره ترین کاره ساته کان تۆمار بکا.

درێژەی:

پێک هه ڵکردن و تۆلێرانسی ئایینی له

رۆژهه اڵتی ناڤین

حه سه ن شێخانی

پــووشــپــه ڕ 18ی چــوارشــه مــمــه رۆژی »گه اڵڵه ی چۆنیه تیی دروست کردن و چاالکیی حیزب و گرووپه سیاسییه کان« که له الیه ن کۆمیسیۆنی شۆراکان و کاروباری نێوخۆیی په سه ند به گشتی به مه جلیس، واڵت درابوو ڕه وتــی لــه مه جلیس نوێنه رانی بــه اڵم کــرا، تاوتوێ کردنی ئه م گه اڵڵه یه دا له ٢9ی هه مان له سه ر رێککه وتن ده نــگ زۆرینه ی به مانگ مانگ 3 مــاوه ی بۆ گه اڵڵه یه ئه م که ئــه وه ی ڕابگیرێ بۆ ئه وه ی که کۆمیسیۆنی شۆراکان البردنی بۆ کار سه ره کی کۆمیسیۆنی وه ک

که موکوڕییه کانی بکا.ــت کـــردن و گــه اڵڵــه ی چــۆنــیــه تــی دروســ ٢٢ سیاسییه کان گرووپه و حیزب چاالکیی پێناسه ی ــاره ی ب له و له خــۆده گــرێ ــادده مو ماف حیزب، دامــه زرانــی چۆنیه تی حیزب، مادده گه لێک حیزبه کان، به رپرسایه تییه کانی

دێنێته ئاراوە.هه ڵوێسته یه ک هــه وڵــده ده م وتـــاره دا لــه م له سه ر چه ند خاڵی گرینگی ئه م گه اڵڵه یه بکه م.لــه ســه ره تــای هــاتــنــه ســه رکــاری کــۆمــاری دیدێکی ڕێــژیــم ئیسالمییه وه ،کاربه دستانی و حــیــزب ــارده ی ــ دی نیسبه ت بــه ئه رێنییان گشتی به و نه بووه دا ئێران له حیزبایه تی ــه دیـــارده یـــه کـــی ڕۆژئـــاوایـــی و هــۆکــاریــی بئالۆزییان نانه وه ی پشێویی و دووبه ره کی و هه ژمار کردووه . راستیییه که ی ئه وه یه که ئه و خوێندنه وه ی ئه وان له حکوومه تی ئیسالمی و کۆماری ئیسالمی بنجگرتوو له سه ر ویالیه تی و پێکهاته گــه ڵ ــه ل زۆر ــانــکــرد ده ی فــه قــیــه، سیستمی حیزبی نه ده هاته وه . به م هۆیه یه که ئێمه له گه ڵ دیارده ی باڵ و باڵبه ندیی سیاسی له ئێران دا به ره وڕووین نه له گه ڵ سیستمی

حیزبی به مانا باو و رۆژئاواییه که ی.دیکه مانگی 3 دوای گه اڵڵه یه ئه م ئه گه ر له مه جلیس دا بێته وه ئاراو تاوتوێ بکرێ و په سه ند گۆڕانکارییه وه ، به یان خۆی وه ک له حیزبه کان یاسای دووه مین ده بێته بکرێ، گومانی به ئیسالمی دا. کۆماری ســه رده مــی خۆیان ئه م گه اڵڵه یان بۆ به رۆژ کردنی یاسای حیزبه کان له ساڵی 13٦0 دا و، بۆ ئه وه ی که یاسایه کی گونجاو له گه ڵ ئاڵوگۆڕه کانی زیاتر ئاماده هه بێ، بوونی ــردوو، راب ساڵی 30 له له وه ک ــردووه ! کـ مه جلیس به پێشکه ش و گه اڵڵه یه ئه م ده کــرێ پێ ئاماژه ی خــواره وه ــه زران و ــ ــه رده م دام ــه ب کــۆت وبــه نــدی زۆر لله وه ی زیاتر و ــێ داده ن حیزبه کان چاالکیی که بوون و چاالکیی حیزبه کان یاسامه ند بکا

ده بێته کۆسپ له به رده م پێکهاتنیان دا.چاالکیی و دامــه زران گه اڵڵه ی چونیه تیی فه سڵی لــه سیاسییه کان گــرووپــه و حیزب یه که م، مادده ی یه که م دا حیزب پێناسه ده کا ــه ران ــن دامــه زرێ جیاتی کــه )لــه چه شنێک بــه ــان( ســتــرۆکــتــۆری ــه ک ــزب ــی حــی ــان ــدام ــه ن و ئبڵێین ده کــرێ و ده کــا دیــاری حیزبه کانیش ده ست به ربه سته کان دانانی لێره وه هه ر که پــێ ده کــا. له خاڵی 5ی ئــه م مــادده یــه دا ده ڵــێ: شۆرای گشتی، دامه زرێنه ر،کۆڕی ده سته ی به رپرسانی و لێکۆڵه ر و سکرتێر ناوه ندی، ــڕه وی نێوخۆ ــێ ــه پــێــی پ لــقــی پــارێــزگــاکــان بوه ک ده ژمێردرێن. حیزب بنچینه کانی وه ک حیزبه کانیشی ســتــرۆکــتــۆری ده رده کـــــه وێ ئه ندامانی به مافه ی ئه و و ــردووه ک دیــاری حیزبه کان ڕه وا نه دیوه که بۆخۆیان پێکهاته ی

ڕێکخراوه ییان دیاری بکه ن.دا دووه م مـــادده ی دووه م، فه سڵی لــه ده ڵێ که داوای دروست کردنی حیزب ده بێ و ناو نێوخۆ، پێڕه وی مه رامنامه )به رنامه (، واژۆی 15 که س له دامه زرێنه رانی حیزب له ئامانجی له بێجگه مه رامنامه دا له بگرێ. خۆ ستراتیژیک و سیاسه ت و به رنامه ی گه یشتن نیسبه ت به گشتی روانینی و، ئامانجه به م کۆمه اڵیه تی، ــووری، ــاب ئ فه رهه نگی، پرسه واڵت، یاساییه کانی و به ڕێوه به ریی سیاسی، ده بێ جیهانبینی، بنه ما فیکری و باوه ڕییه کانی حیزب باس کرابێ و شی کرابێته وه. خاڵێکی فه سڵ هه مان مــادده ی 4ی له سه رنجراکیش ئه ندامانی و ــه ران ــن ــه زرێ دام کــه ئــه وه یــه دا کرده ییان پابه ندیی و باوه ڕ ده بێ حیزبه کان ویالیه تی و بــنــه ڕه تــی یــاســای نیسبه ت بــه بێجگه لێره دا ئه گه ر هه بێ. فه قیه موتڵه قه ی

تیۆریکیش پابه ندیی کــرده یــی، پابه ندیی له که حیزبانه ی ئه و هه موو ئه وا بێ، مه به ست خاوه نی مه رام و ئایدۆلۆژیایه کی ئیسالمی، به بنه ڕه تی له یاسای به و شێوه یه ی که تایبه ت دا فۆرموله کراوه ، نه بن و، به گشتی هه موو غه یره شیعه کان له مافی دامه زران و چاالکیی لێگاڵ بێ به ش ده بن. ئه گه ریش مه به ست ته نیا ئه گه ره ئه م پێده چی پابه ندیی کرده یی بێ)که به هێزتر بێ( ئه وا ده ره تانی ئازادی و چاالکیی دا سیستم چوارچێوه ی له ته نیا نه سیاسی ئه م گه اڵڵه یه شتی وای به ڵکوو قه تیس ده کا، تێدایه که له گه ڵ سیستمی »حقوق«ی ئێرانیش ئه م ــی ــژه رانـ دارێـ بڵێین ده کـــرێ ــه وه . ــه ت ــای نگه اڵڵه یه نیگه رانی و ره ش بینییان به نیسبه ت سیاسییه کان حیزبه چاالکیی و ــه زران ــ دامهه بووه و به خوێندنه وه یه کی به رته سک بین، ئه سڵی ٢٦ی یاسای بنه ره تییان به ئاییننامه یی

کردووه .

ــه و کــه ســانــه ی که ــه م مــادده یــه دا ئ هــه ر لناتوانن هــه یــه ، قــورســیــان ســـزای پێشینه ی دامه زرێنه ر یان ئه ندامی حیزب بن. ئه مه ش به گوته ی مافناسان، واته دوو جار سزا دان به گوناحێک، که له هیچ سیستمێکی مافپارێز دا

شتی وا نابینرێ.ئه ندامانی دا ج بــه نــدی ،5 مـــادده ی لــه الیه ن له هه ڵوه شاوه کان حیزبه کاریگه ری ــاوه ، لــه مــافــی دامـــه زرانـــی حــیــزب یان ــ دادگـله دیـــاره بــه ش ده کـــا. بــێ لـــه ودا ئه ندامه تی تێبینی 3 مادده ی 19 دا ده ڵێ ئه گه ر حیزبێک به تاڵ چاالکیی ئیجازه ی یان هه ڵوه شێته وه حیزبه ئه و کاریگه ری ئه ندامانی بکرێته وه ، ناتوانن هیچ چاالکییه کی رێکخراوه یی تا 5 ساڵ بکه ن. به م پێیه بۆ نموونه ئه ندامانی کاریگه ری و ئیسالمی« ئــێــرانــی بــه شــداریــی ــه ره ی ــ »ب»رێکخراویی موجاهیدینی شۆڕشی ئیسالمی« رێکخراوه یی چــاالکــیــی ســاڵ 5 تــا نــاتــوانــن بــکــه ن. قــســه ی ره خــنــه گــران ئــه وه یــه کــه ئه م ئه ندامانی کردنی به ش بێ بۆ رێک ماددانه چاالکیی ــه ل دیــاریــکــراو رێــکــخــراوگــه لــێــکــی ئه گه ر که پڕئاشکرایه دانراون. رێکخراوه یی، ئه م که سانه له مافی دامه زران و ئه ندامه تی له حیزب دا بێ به ش بن، سرووشتییه ! که زۆر که سی سه ر به ڕێژیمی پاشایه تی و ئه ندامانی حیزبه به رهه ڵستکاره کانی ڕێژیم و به گوته ی دامـــه زران و مافی له خۆیان دژی شــۆڕش، ئه گه ر بکرێن. بــه ش بێ حیزب ئه ندامه تیی زۆر پێده چی بکرێ، په سه ند مــادده یــه ئــه م که س به م تۆمه تانه له دامه زران و ئه ندامه تیی به ندی پێی به هه ر بکرێن. به ش بێ حیزب ت ئه م مادده یه ، که سانی به نێوبانگ به )یان به بیانووی( گه نده ڵی و قاچاخچێتی و به دکاری، ناوه ندگه لی لــه زانــیــاریــانــه ی ــه و ئ پێیی بــه

پێوه ندیدار وه رده گیرێن، له م مافه بێ به شن.

ئیجازه ی ــار دواجـ ده ڵــێ 6 ــادده ی مـیان نــه تــه وه یــی حیزبه بــه و چــاالکــیــی

پارێزگاییانه ده درێ که :به ڵگه ی نــه تــه وه یــیــه کــان حیزبه ئه لف: به ــه ر ــن ــه زرێ دام گشتیی کـــۆڕی پێکهێنانی ئه ندامانی له که س 300 که م النی ئاماده یی ڕه سمی له زیاتر له نیوه ی پارێزگاکانی واڵت نووسینگه ی دامه زرانی به ڵگه ی هه روه ها و،

لــه یــه ک لــه ســه ر سێی فه رمییان النــی کــه م ناوه ندی پارێزگاکانی واڵت، پێشکه ش کردبێ...ب: حیزبه پارێزگاییه کانیش ده بێ به ڵگه ی به دامه زرێنه ریان گشتیی کــۆڕی پێکهێنانی زیاتر له فه رمییه کانیان ئه ندامه ئه ماده یی و، پــارێــزگــایــه ک شارستانه کانی نــیــوه ی لــه نووسینگه ی دامه زراندنی به ڵگه ی هه روه ها فه رمییان له یه ک له سه ر سێی شارستانه کانی پارێزگایه ک پێشکه ش کردبێ. ره خنه گران ئه م پێویست له زیاد به ندێکی کۆت و به مادده یه بۆ حیزبه کانی داده نێن. ده شێ ئه م مادده یه بۆ رێگرتن له سه رهه ڵدانی حیزبی بچوک بچوک دانرابێ؛ هه روه ک له وانه یه له واڵتانی دیکه ش له ڕێگرتن بۆ جیاواز( ڕێوشوێن)ی هه ندێک بچوکه کان حیزبه ئاسای کارگ سه رهه ڵدانی

دانرابن.به پێی مادده ی 8، ئه گه ر دوو یان چه ند حیزب بیانه وێ یه کتر بگرن، ده بێ ڕایبگه یه نن

به ڵگه ی و نێوخۆ پــێــڕه وی و مه رامنامه و پێویست بۆ تاوتوێ کردن بده ن به کۆمیسیۆنی بۆ که ئه رکداره و،کۆمیسیۆنیش حیزبه کان

پێدانی مۆڵه تی حیزب هه نگاو هه ڵێنێته وه .به پێی مادده ی 9، هه موو حیزبه کان ده بێ پێڕه وی مه رامنامه ، له گۆڕانکارییه ک هــه ر لێکۆڵه ر ناوه ندی، سکرتێر و نێوخۆ، شۆرای به ئاگاداری کۆمیسیۆنی حیزبه کانی بگه یه نن پێکهێنانی ســوره تــجــه لــه ســه ی هــه روه هــا و کۆنگره کانی خۆیان به و کۆمیسیۆنه پێشکه ش بکه ن.له تێبینی ٢ی ئه م مادده یه دا هاتووه که گشتیی کــۆڕی یه که مین پێکهێنانی دوای له دامه زرێنه ر، ئه گه ر یه ک له سه ر سێی ئه ندامانی شۆڕای ناوه ندی یان نیوه ی ئه ندامانی کۆڕی گشتی داوا بکه ن، کۆمیسیۆن ده بێ نوێنه رێک شــۆڕای هه ڵبژاردنی به سه ر چــاوه دێــری بۆ ــادده ی بــه پێی مـ بــکــا. نــاوه نــدی دا دیـــاری ئه رکدارن سیاسییه کان حیزبه هه موو ،14ــی خــۆیــان ســااڵنــه به کــه داهـــات و ده رکــه وتکۆمیسیۆن ئه وه ی بۆ ڕابگه یه نن کۆمیسیۆن گونجان یان نه گونجانی له گه ڵ یاساکانی واڵت دیکه خاڵی کۆمه ڵێک و ئه مانه بکا. تاوتوێ له وانه یه هه رچه ند هاتووه ، گه اڵڵه که دا له که هه ندێک قازانجیان هه بێ)بۆ نموونه له فه سڵی نێوخۆ پێڕه وی که هاتووه دا ٢ مــادده ی ،٢ده بێ چۆنییه تی هه ڵوه شانه وه و چاره نووسی روون هه ڵوه شانه وه ی دوای حیزب ــی دارایراپــۆرتــی هــه روه هــا و ئه مه کــه کردبێته وه ، داهات و ده رکه وتی سااڵنه که به کۆمیسیۆن ده درێ، له وانه یه رێ له هه ندێک شتی خراپ بگرێ(، به اڵم کۆمیسیۆن ده کاته چاوه دێرێکی خاوه ن بڕیار و ده سه اڵت به ده ست، که ورد و درشتی کاروباره کانی حیزبه کان به ئاگاداری و له ژێر چاوه دێری وی دا بن. ته نانه ت ئه گه ر دا هه ڵبژاردن وه ختی له بیانه وێ حیزبه کان له سه ر کاندید یان کاندیداگه لێک له گه ڵ یه کتر به ره پێک بێنن، ده بێ به ئاگاداری کۆمیسیۆنی

حیزبه کان ئه م کاره ئه نجام بده ن.دا ط بــه نــدی ،13 ــادده ی مـ ،3 له فه سڵی ده بێ میتینگ و رێپێوان پێکهێنانی هاتووه نێوخۆ، ــی ــ وه زاره ت مۆڵه تی و ــاگــاداری ئ بــه

پارێزگاری و فه رمانداری ...بێ.خــاڵــی ــێــک کــۆمــه ڵ دا 18 مــــــادده ی لـــه دانـــی ــام ــج ــه ن ئ ــه کـ کــــــردووه ــز ــ ڕی زۆری

الیــه ن لــه ناسینه وه دوای لــه وانــه کــام هــه ر سزادان هۆی ده بێته بڕیارده ر، ژێده ره کانی نموونه بۆ چاالکی. مۆڵه تی لێسه ندنه وه ی و ئیسالم دینی بنه ماکانی کردنی پێشێل دوای ڕێوشوێنه دژی له چاالکی و پرۆپاگه نده و به زیــان کــه شتێک هــه ر و، ئیسالمییه کان ئــه رزی ته واوییه تی سه ربه خۆیی، ــازادی، ئـبه رژه وه ندییه کانی نــه تــه وه یــی، یه کیه تیی و کۆماری ئیسالمی بگه یه نێ، دێته سه ر ئه وه ی که هه ر هه وڵیک بۆ دروســت کردن و قووڵ نه ته وه ڕیزه کانی نێوان ناکۆکیی کردنه وه ی له به ستێنی جۆراوجۆری به که ڵک وه رگرتن کولتووری، ئایینزایی و و ره گه زی و هه روه ها ڕێپێوانی له بــه شــداری بۆ کــردن بانگهێشت سیاسییه کان گرووپه و و...حیزب نایاسایی ڕووبه ڕووی سزا ده کاته وه و دواجار مۆڵه تی هه م خااڵنه ئه م ده کــاتــه وه . به تاڵ چاالکییان زۆرن و هه میش شی کردنه وه و خوێندنه وه ی

جیاواز هه ڵده گرن. بۆیه به پشت به ستن به م شیکردنه وانه ی ئه و تیشکی ژێر له و خااڵنه پێوه ندیدار ده یکه ن، حیزب و که ژێده ره کانی گرووپه سیاسییه کان ڕووبه ڕووی به رته سک

بوونه وه ، سزا و هه ڵوه شانه وه ده بن.هه م ئه و مادده و خااڵنه ی ئاماژه یان پێکرا ده کرێ زیاتریان قسه له سه ر بکرێ و هه میش مادده و خاڵی دیکه شی تێدان که باس هه لگرن، ته نیا ده که ین. قه ناعه ت به وه نده لێره دا به اڵم بـــه راورد بــه گه اڵڵه یه ئــه م کــه ده ڵێین ــه وه ئئه نجوومه نه حیزب، چاالکیی یاسای له گه ڵ ئیسالمی ئه نجوومه نه و سینفی و سیاسی گرووپه و ناسراوه کان دینییه که مایه تیییه و سیاسییه کانی په سه ند کراوی 7\٦\13٦0، کۆت و به ندی زیاتر له خۆده گرێ و دامــه زران و چاالکیی حیزبه سیاسییه کان زۆر به رته سکتر ده کاته وه . بۆ نموونه یاسای حیزبه کانی ساڵی 13٦0 پابه ندیی به ویالیه تیی موتڵه قه ی فه قیه له ئه ندامه تیی و دامـــه زران مه رجی ناکاته کاروباری سه ر دانابه زێته دا،ئه وه نده حیزب گه اڵڵه یه ئه م ــوو و،وه ک حیزبه کان نێوخۆیی تازه یه سترۆکتۆری حیزبه کانیش دیاری ناکا ده سپێرێ.واته حیزبه کان به پرسانه ئه م و بڵێین که یاسای پێشوو له م گه اڵڵه یه ده کرێ به ربه ستی و قه یدوبه ند و پێشکه وتووتره

که متر بۆ حیزبه کان داده نێ.

په راوێز:مۆڵه تی ــی دانـ کــه حــیــزبــه کــان کۆمیسیۆنی به سه ر ــری چــاوه دێ و حیزب کــردنــی ــت درووسـکه مایه تییه ئه نجوومه نی و حیزبه کان چاالکیی ... له ده سه اڵته کانییه تی، به م شێوه یه دینییه کان و

له وه زاره تی نێوخۆ پێک دێ:1-نوێنه ری داواکاری گشتی واڵت ٢-نوێنه ری له نوێنه ر 3-دوو قــه زایــی ده ســه اڵتــی ســه رۆکــی نێوان سکرتێری حیزبه نه ته وه ییه کان و نوێنه رێک ئیجازه ی کــه پــارێــزگــایــیــه کــان حیزبه نــێــوان ــه لــی وه زاره ت سیاسیی 4-بریکاری هه یه چاالکییان ٦-دوو ئیتالعات ــی وه زاره تـ 5-نوێنه ری نێوخۆ نوێنه ر به هه ڵبژاردنی مه جلیس له نێوان نوێنه رانی نێوخۆ وه زیری سیاسیی بریکاری دا،که خوازیار

سه رۆکیه تی.

گه اڵڵه یه ک بۆ به رته سک کردنه وه ی حیزبایه تی له ئێران دا

ئه‌م‌گه‌اڵڵه‌یه‌‌کۆت‌وبه‌ندی‌زۆر‌له‌به‌رده‌م‌دامه‌زران‌و‌چاالکیی‌حیزبه‌کان‌داده‌نێ‌و‌زیاتر‌له‌وه‌ی‌که‌‌بوون‌و‌چاالکیی‌حیزبه‌کان‌یاسامه‌ند‌بکا‌ده‌بێته‌‌کۆسپ‌له‌‌به‌رده‌م‌پێکهاتنیان‌دا

رۆژنامەی7 ژماره : ٦٣٧ سیاسی١٥ی گەالوێژی ١٣٩٣ ٦ی ئاگۆستی ٢٠١٤

رەحمان پیرۆتی

سیاسه تی ده ره کی هەر واڵتێک ڕەنگدانەوەی ــاوخــۆیــی ئـــەو واڵتـــەیـــە. پــێــوه ری ســیــاســەتــی نهه ڵوێسته کانی ڕه چـــاوکـــردنـــی ــه ل ســـه ره کـــی نه ته وه ییە بـــه رژه وه نـــدی ــی، ــ ده ره ک سیاسه تی تاکه که سی هۆگری له بـــه دوور بەرپرسان که و هێز ڕاده ی له به رچاوگرتنی بــه گــروپــی، و سه رنجدان به پێداویستی و بارودۆخی ناوخۆیی و نێونه ته وه یی، پالن داده ڕێژن و حەولی کردەیی ئێران یەکێک کردنیان دەدەن. کۆماری ئیسالمی بە جــار زۆر کــە حکوومەتانەیە دەگــمــەن ــەو لکــردووە. سیاسەتی پێوەرانە ئــەو پێچەوانەی ئــەو واڵتــە ســـەرەڕای ئەوە سیاسەتی دەرەکــی تاران دەسەاڵتدارانی لێڕوانینی رەنگدانەوەی کە بۆ چارەسەری کێشە ناوخۆیی و دەرەکییەکانە، بەاڵم کەمتر بەرژەوەندییە نەتەوەیییەکانی ئێران

تەعقیب دەکا.حکوومەتێکی ــران ــێ ئ ئیسالمی کــۆمــاری لە بیر لەوەی بەر دیکتاتۆڕەکان و دیکتاتۆرییە خەڵک خۆشبژێوی و نەتەوەیی ــدی ــەرژەوەن بو تاکەکەسی بـــەرژەوەنـــدی لــە بیر بــکــەنــەوە، تەوەری سەرەکی دەکەنەوە. پرێستیژ پاراستنی حکوومەتانە، شــێــوە ــەو ئ ــی ــ دەرەک سیاسەتی ــی داردەســــــت و ــت کـــردنـــی حــکــوومــەت ــ دروسـڕێبەری هاوپەیمان. و هاوبەش نەک گوێرایەڵە، ــژادی ئــێــران، بــە هــەمــان شێوە کــە ئــەحــمــەدی نسەرەڕای دژایەتی زۆرینەی خەڵک و بە بەهایەکی قورس بەسەر خەڵکی ئێران دا سەپاند و بە هەمان دەسەاڵتی گرانتر زۆر تێچوویەکی بە و شێوە بەشار ئەسەدی پاراست و بە موهەندیسی کردنی لە سێیەم جــاری بۆ نــاوبــراوی هەڵبژاردنەکان، کــورســی ســەرۆکــایــەتــی کــۆمــار ڕاگـــرت؛ ئێستا سەلماندنی بۆ و خولیا، و مەبەست هەمان بە پرێستیژی خۆی، حەول دەدا تا سەرەڕای دژایەتی زۆربەی پێکهاتەکانی عێراق وەکوو کوردەکان و سوننییەکان و بەشێک لە الیەنە شیعەکان و یەک لەوان ئایەتوڵال سیستانی، الیەنی گوێرایەڵی خۆی لە بەرەی شیعە، بە نوێنەرایەتی نوری مالیکی، بۆ

جارێکی دیکە بە خەڵکی عێراق دا داسه پێنێ. ــەری ــت ــەک ــن ئ ــری ــزت ــێ ــە ه ئـــێـــران، وەکـــــوو بکــاری بـــــەردەوام ــراق، ــێ ع ــانــی سیاسی گــۆڕەپلەژێر سەقامگیر، و یەکپارچە عێراقێکی بــۆ شیعە الیەنی سیاسیی حاکمیەتی و کۆنترۆڵ سەردەمی لە بەتایبەتی کە شێوازێک کــردووە. بەرچاو تـــەواو مالیکی ــوری ن دەســەاڵتــدارێــتــی بەرژەوەندییە بەپێچەوانەی مالیکی نوری بووە. نەتەوەیییەکانی عێراق، مەیدانێکی بەرفراوانی بۆ بودجەی کردووە، دابین ئێران سیاسەت وەرزی سوننییەکانی الیەنە بڕیوە، کوردستانی هەرێمی کــردووە؛ پــەرتــەوازە واڵتــی و پەراوێزخستووە بەشێوەیەک کە ئێستا، عێراق بە کردەوە دابەش بووە و بەشێکی هەراوی خاکەکەی کەوتۆتە ژێر شەڕی داعــش، تیرۆریستی گروپی دەســەاڵتــی ناوخۆیی لێکەوتۆتەوە و تەجروبەی عێراقی نوێ لە بەرەبەرەی هەڵوەشانەوە دایە. چارەنووسێک ــووان، بــەگــوێــڕەی راســپــاردە کــە زیــاتــر لــە هــەمبەهێزکردنی بۆ ئــێــران، دەستێوەردانەکانی و لە حیزبوڵال و ئێران-عێراق-سوریە کــەوانــەی

لوبنان بووە.ئیسالمی، کــۆمــاری ئــورژانــســی نوسخەی بەرپەرچدانەوەی نیزامی داعش بوو کە بە ناردنی عێراق، هێزەکانی راهێنانی ــودس، ق هێزەکانی پاراستنی و فــرۆکــە شــەڕکــەرەکــان پــێــدانــەوەی مەزارگە ئایینییەکان دەرکەوتووە. نوسخەیەک کە کاریگەرێکی ئەوتۆی لەسەر چارەسەری پرسەکە نەبووە و بگرە تووشی شکستیش هاتووە. سپای قودس، بە فەرماندەیی قاسم سولەیمانی، کەسێک کە وەکوو پیاوی ژمارە دووی ئێران لە پرسی لە نەتەنیا نــاســراوە، خامەنەیی پــاش لە عێراق وەدەست هێنانی و داعش سەرهەڵدانی پێشبینی ــوو لە ــک ــەڵ ــوو، ب ــەبـ ــوو نـ ــەوتـ ــەرکـ زانـــیـــاری سـبەرپەرچدانەوە و عێراق سپای ڕێکخستنەوەی کێشەی تووشی داعــش بە پاشەکشەپێکردن و

جیددی بووە. پاشەکشەپێکردن و الوازکــردن ڕاستیدا لە ئــەگــەری حاکمیەتی ــە ل تــەنــیــا تــێــرۆریــســم ــە بمافی کە بنکەفراوان دێموکراتیکی حکوومەتێکی هەمووالیەنەکانی لەبەرچاو بێ، و کەم کردنەوەی لە دەرەکی یەکان هێزە دەستێوەردانی و رۆڵ بەپێچەوانە، رەخسانە. شیاوی بەغدا، کاروباری دیکە، تیرۆریستی یەکانی ــە ــرووپ گ و داعـــش سیاسییەکان ناکۆکییە لــە کەڵک وەرگرتن بــە

ناوچەکانی ــن ــوان دەت نــالــەبــار، هــەلــومــەرجــی و جەهادێکی و پەرەپێبدەن خۆیان ژێردەسەاڵتی ئەگەرێک بکەن. رێنوێنی جیهانی توندوتیژانەی داعش، ناعەقاڵنی جیهانی بە سەرنجدان بە کە

بەدڵنیاییەوە کارەساتبار دەبێت.ــراق و ــەی عــێ ــان ــی ــی ئـــەم دوای ــ ــان ــ ڕووداوەکبەتایبەتی شکستی مالیکی لە بەڕێوەبردنی واڵت پالنێکی پێی بــە ــەک ن داعـــش، و ســەرهــەڵــدانــی پێش وەختەی دیاریکراو بەڵکوو لە ئاکامی شێوەی بەهەڵکەوت، رادەیەکیش تا و سیاسەت وەرزی ــە نــەتــەوەیــیــیــەکــانــی ــ ــدی-ی ــ ــەرژەوەن ــ لـــەســـەر بکوردستان کاریگەری ئەرێنی دەبێ و لە هەمان کۆماری ستراتێژیکەکانی پالنە لەسەر کــات دا خۆی کــارتــێــکــەری بــردنــەســەرێــی بــۆ ئیسالمی ــاوەڕاســت کــاریــگــەری نەرێنی ــی ن لــە ڕۆژهــەاڵت

بەجێ دێڵێت.بــنــکــەفــراوان، حکوومەتێکی ــی ــدن ــەزران دامبەتایبەتی و الیــەنــەکــان هــەمــوو ــەشــداری ب بــە لە بــەشــێــک کــۆنــتــرۆڵــی سوننی یەکان، ــە ــەن الیشیعە الیەنی دەستی لە دەســەاڵت جومگەکانی و دەردێنێ ئێران کۆنترۆڵی لەژێر پێیە بەو و بەرپرسی سەرەکی وەکوو ئێران، کە هۆیە بەو الیەنە پەراوێزخستنی مالیکی، تاکڕەوی یەکانی سوننی یەکان و دۆخی نالەباری عێراق دەناسرێ، پێگەی خۆی لەو واڵتە لەدەست دەدا. بە فەرمی ناسینی پێگەی سوننی یەکان و ڕێککەوتن لەسەر بۆ ــایــەک ســەرەت ڕەنــگــە حــکــومــەت، پێکهێنانی چارەسەری کێشەی عێراق بێ، بەاڵم ڕاستەوخۆ لە هاوپەیمانانی و سعودی عەرەبستانی پێگەی بەهێزتر سوریە پرسی لە بەتایبەتی و ناوچە، کە بکەین گریمانە ئەگەر دیکە، لەالیەکی دەکــا. پاش رێککەوتنی سیاسی و پێکهاتنی حکوومەتی ــە بـــەشـــداری هــەمــوو ــراوان ب ــکــەف ــن نـــاوەنـــدی بئێران یارمەتی بە عێراق ئەرتەشی الیەنەکان، بتوانێ داعش سەرکوت بکا و بەرەو و ئەمریکا لەگەڵ نــاچــارە بکا، پێ پاشەکشەیان ســووریــە

الیەنی کوردی سازان بکا. بڕیاری کوردستان سەرکردایەتی لەالیەک نــاوچــە کـــەرکـــووک و ــە ل پــاشــەکــشــە ــە ک داوە لەسەر تەنانەت و نەکا دیکە کوردستانی یەکانی ــەســاســی دیـــکـــەش وەکـــوو ــی ئ کــۆمــەڵــێــک خــاڵنەوت، هەناردەکردنی دەســەاڵت، دابەش کردنی پرسی بودجە، کۆمیسیۆنی هەڵبژاردنەکان، مافی ئەنجام دانی گشت پرسی داوای هەموار کردنەوەی کوردستان، باشووری دەکــا. ڕێساکان و یاسا وێـــڕای ئــیــمــتــیــازانــە، ئـــەو وەدەست هێنانی ــە بهاوکاری کردن بۆ کورت کردنەوەی دەستی ئێران لە عێراق و کوردستان، پرۆسەی فێدراڵیی عێراق فەرمی بە کە ــەوەی ئ بەبێ و دەبــا بەرەوپێش وەدەست سەربەخۆیی ڕابگەیەنێ، سەربەخۆیی

دەهێنێ.لەڕێگەی لێبڕاوانە هەولێر، دیکە، الیەکی لە کەڵک و ئابووری سەربەخۆیی وەدەستهێنانی وەرگرتن لە دیپڵۆماسیی وزە، الیەنگر بۆ پرسی سەربەخۆیی کوردستان پەیدا دەکا. ئێستا، بڕوای زاڵ لە باشووری کوردستان ئەوەیە کە هەلێکی کوردەکان سەربەخۆییە. ڕاگەیاندنی بۆ زێڕین مێژوویی دان وەرچــەرخــانــی خاڵێکی لــە ئێستا دۆخی تێکدانی بە کە ــەوەی ئ بەبێ دەتــوانــن و لە خۆیان چارەنووسی بکرێن، تۆمەتبار عێراق راستیدا لە بکەنەوە. جیا عێراق چارەنووسی کاندیدکردنەوەی دەســتــبــەرداری ئێران ئەگەر نوری مالیکی نەبێ، کێشە و ناکۆکی یەکانی نێوان بەشداری و نەکرێن چارەسەر هەولێر و بەغدا عێراق نــاوەنــدی حکوومەتی لە کــوردی الیەنی بە نەکرێ، مسۆگەر گرینگ ئیمتیازی پێدانی بە کوردستان سەربەخۆیی پرسی بەهێز، ئەگەری بە بڕیاری کۆمەاڵنی خەڵک و لەڕێگەی ڕێفراندۆم

یەکالیی دەبێتەوە. گۆڕانکاری یەکی کوردستان، سەربەخۆیی ئــارایــی-یــەکــان سیاسی یە هاوکێشە جیددییە، تێکدەدا و هاوکێشەی سیاسی نوێی دەخاتەڕوو. ئاستی لە هەم و عێراق، ئاستی لە هەم ئێستا، ناوچەیی و نێونەتەوەیی دا، دژایەتییەکان لەهەمبەر کوردستان، باشووری سەربەخۆیی ڕاگەیاندنی ــرن. ــردوو، کەمتر و الوازتـ ــ بــە بـــەراورد بــە ڕابسپایەکی لە جگە و ــووە ب الواز تــەواو بــەغــدا، بۆ دیکەی ئامرازێکی هیچ ــێ ورە ب و تێکشکاو نییە. کوردستان سەربەخۆیی بڕیاری دژایەتی ئەوە ســەرەڕای ئەمریکا یەکگرتووەکانی واڵتــە خاکی یەکپارچەیی لە پشتیوانی فەرمی بە کە عێراق کردووە بەاڵم پێناچێ دژایەتی تەجروبەی لەدایک بوونی لــەبــەرامــبــەر و بکا کــوردســتــان ــکــی دێـــمـــوکـــرات، ســکــوالر و لــیــبــراڵ ــێ ــەت دەوڵباشووری لە تورکیە هەبێ. نەرێنی هەڵوێستی کوردستان خاوەن بەرژەوەندی ئابووری گرینگە ئیسرائیل بکا. بڕیارە لەو پێشوازی پێدەچێ و

کوردستانی سەربەخۆیی پشتگیری فەرمی بە لە ژمــارەیــەک پشتیوانی ئــەگــەری و کـــردووە واڵتانی ئورووپایی، و عەرەبی وەکوو کوەیت و

ئۆردۆن بەهێزە. سەرسەخت ترین ئێران ئیسالمی کۆماری دژبەری دەوڵەتی سەربەخۆی کوردستانە. ئێران بە سێ هۆکار لە داهاتووی ڕاگەیاندنی دەوڵەتی

سەربەخۆی کوردستان نیگەرانە: و ڕۆژهــەاڵت وەرگرتنی کاریگەری یەکەم، باشووری کوردستان لە یەکتر، کە بە سەرنجدان بۆ ئیسالمی کــۆمــاری ئەمنییەتی روانــیــنــی بــە ئەمنییەتی کێشەی هەیە ئەگەری ، کورد پرسی لەڕاستیدا بکا. دروســت تــاران بۆ جیددی زۆر باشووری سەربەخۆیی ڕاگەیاندنی ئەگەری لە لەسەر خەباتی پۆزەتیڤی کوردستان، کاریگەری

ڕزگاریخوازانەی رۆژهەاڵتی کوردستان دەبێ. واڵتانی ــی ڕۆڵ لــە ئــێــران مەترسی دووەم، دەوڵــەتــی لــە ئیسرائیل بەتایبەتی و ــاوا ــ ڕۆژئئیسالمی ــاری ــۆم ک ــان. کــوردســت ســەربــەخــۆی بانگەشەی ئەوە دەکا، کە لە ئەگەری سەربەخۆیی ــی ــان کـــوردســـتـــان، دەســـتـــی ئــیــســرائــیــل و واڵتبۆ پێگەی سیخوڕی دامەزراندنی بۆ ڕۆژئاوایی و ئەتۆمی بنکە لەسەر زانیاری وەدەستهێنانی

نیزامییەکانی ئێران ئاوەاڵتر دەبێ.کوردستان سەربەخۆیی ڕاگەیاندنی سێیەم سەر بۆ عێراق دابەشبوونی دەسپێکی دەتوانی سێ پارچە بێ کە جگە لەوەی ڕۆڵ و کاریگەری دەکاتەوە، کەم ناوەڕاست رۆژهەاڵتی لە ئێران مەترسی ئەمنییەتی بۆ سەر ئێران بەدەواوە دەبێ.درێژەکێشانی بۆ ڕاستیدا لە هۆکارانە، ئەو ــەاڵم ــداران، ب ــرســی ــەت ــاران م ــ ــی ت ــت ــدارێ دەســەاڵتهیچ کــامــیــان ڕاســتــەوخــۆ ئــاکــامــی ڕاگــەیــانــدنــی ئەژمار لە کوردستان باشووری سەربەخۆیی نایەن. بزووتنەوەی نەتەوەیی، دێموکراسیخواز و

ئێران، و لە ڕۆژهەاڵتی کوردستان ماف خوازانە سکوالری دێموکراتی دەوڵەتی دراوسێیەتی بە خوشبژێوی و ئـــاوەدانـــی ــۆ ب کــە ــان کــوردســتوزەیــەکــی و ورە تـــێ دەکـــۆشـــێ، خــەڵــکــەکــەی ئــێــران، ئیسالمی ــاری ــۆم ک وەردەگــــــرن. نـــوێ بە و کردووە دروست گەورەی بەندیخانەیەکی دێموکراتیک حەرەکەتێکی شێوە هەر دڵنیاییەوە ــیــەکــان، بۆ ــی ــەتــەوایــەت ــۆ دابــیــنــکــردنــی مــافــە ن بمەترسیدار داخـــراو و دیکتاتۆڕ حکوومەتێکی دەبـــێ. ئــەو بــزووتــنــەوە، ئێستا، کــە بــاشــووری کوردستان هەرێمی فێدراڵ و شێوە سەربەخۆیە، ئیسالمی کۆماری داهاتووی بۆ و بەهێزە هەر

مەترسیدارە.تــەجــروبــەی کــوردســتــان هــەرێــمــی دووەم، لەو و هەیە ساڵەی چەند دەسەاڵتدارێتی یەکی مەترسییەک هیچ کە سەلماندویەتی مــاوەیــەدا لەسەر دراوسێ کانی دروست ناکا، لە هەڵوێستە نییە زێــدەخــواز سەربەخۆیە، سیاسەیەکانی دا ناکا. دیکە واڵتانی کاروباری دەستێوەردانی و پابەندی رێککەوتننامە نێونەتەوەیییەکانە هەولێر، ــەروەری هــەمــوو واڵتـــان دەگــرێ. ــز لــە ســ و رێبـــەو پــێــیــە، ئــەگــەرچــی دامـــەزرانـــدنـــی پــێــوەنــدی ئیمتیازێکی ــە ب ــی ــ ــاوای ــ ڕۆژئ واڵتـــانـــی ــەڵ ــەگ لبەاڵم ــرێ، دەزان کوردستان هەرێمی بۆ گرینگ بە بــارەگــای ســیــخــوڕی و بنکە دامــەزرانــدنــی بنکە لەسەر زانیاری وەدەست هێنانی مەبەستی و وەهــم تەنیا ئێران، نیزامی یەکانی و ئەتۆمی ئێرانە و گریمانەیەکی وێناکراوی دەسەاڵتدارانی سەرچاوە کە دەژمێردرێ پرۆپاگەندە بە زیاتر جگە پیالن گێڕان«ە. »تیۆری سەرەکییە-کەی، ئەرزی فاکتەری تێکنۆلۆژی، پێشکەوتنی لــەوە زۆر زانیاری وەدەست هێنانی بۆ جوغرافیایی و

الواز کردووە. بۆ هیچ شێوەیەک بە عێراق دۆخی سێیەم، ناگەڕێتەوە. داعــش هێرشەکانی لە بــەر دۆخــی کێشە، ــەو ئ سیاسی چــارەســەری گرینگ ترین پێگەی نــاســیــنــی ــی ــەرم ف ــە ب بـــەشـــدارکـــردن و ئەگەری بە کە ڕەوتێک عێراقە. لە سوننی یەکان ناوچە بەڕێوەبردنی و دەستەوەگرتن بە بەهێز، کە دەدا؛ سوننەکان هێزە بە سوننی نشینەکان فێدراڵی هەرێمی دروست بوونی لــە ــێ ــوان دەت

سوننەدا خۆی ببینێتەوە.

بە سەرنجدان بەو خااڵنە، پرسیاری سەرەکی ئەوەیە، کۆماری ئیسالمی بۆ رووبەڕووبوونەوەی

پرسی سەربەخۆیی کوردستان دەتوانێ چ بکا؟ شانسی ــردوو، ــ ــ ڕابـ هـــاوشـــێـــوەی ــێـــران، ئـبۆ نێودەوڵەتی گەلەکۆمەیەکی دروستکردنی ڕووبەڕوونەوەی پرسی سەربەخۆیی کوردستان شەڕی دەرگــیــری ئەسەد بەشار ڕێژیمی نییە. ناوخۆیی یە و لە دۆخێک دا نییە کە سەرنج بخاتە سەر پرسە دەرەکی یەکان. جگە لەوە لە ڕۆژئاوای کوردستان، حکوومەتێکی خۆبەڕێوەبەر دروست لەگەڵ سیاسی ڕێککەوتنی ئەگەری لە کە بووە پرسی یــارمــەتــیــدەری تـــەواو دەتــوانــێ هەولێر، ســەربــەخــۆیــی کــوردســتــان بــێ. عــێــراق الوازە تورکیە، نییە. جــیــددی کـــاردانـــەوەی تــوانــای و پشتگیری لەو بڕیارە دەکا و هەڵوێستی هێزەکانی داعشیش لە دەرەوەی بازنەی کارتێکەری ئێرانە. دەستێوەردانی نیزامی تاران زۆر ئاستەمە و لە ئێران هێزەکانی پێشهاتێک، وەها ئەگەری لە هەردوو بەرەی ڕۆژهەاڵت و باشووری کوردستان ــەوەی ــەرچــدان ــەرپ ب و ئاستەنگ ڕووبـــــەڕووی جیددی دەبن. جگە لەوە، کۆمەڵگای نێونەتەوەیی ــە بــەرامــبــەر ــاوا ل ــ ــی رۆژئـ ــان و بــەتــایــبــەتــی واڵتدژکــردەوە ئێران سنووربەزێنی و دەستدرێژی دەستێوەردانی زۆر، ئەگەری بە دەدەن. نیشان و سنوورەکان تۆپبارانکردنی بە تــاران نیزامی بەرتەسک ســنــووری کێشەی دروست کردنی دەبێتەوە. پێدەچێ ئێران، لە هاوپەیمانێتی لەگەڵ بە خاوەن لە الیەنە کوردی یەکان خۆی بەشێک پێوەندییەکی ــاران، تـ بــزانــێ. گرینگ ئیمتیازی پتەوی لەگەڵ ئەو الیەنانە هەیە و لە چارەسەری زۆر کێشە و بابەتی ناوچەیی و ناوخۆیی کەڵکی ئارا لە نوێش راستییەکی بەاڵم لێ وەرگرتوون؛ دایە کە سەردەمی ئەو شێوە سیاسەتانە بەرەبەرە الیەنانە، ــەو ئ چیتر پێناچی و دەچـــێ بــەســەر

بڕیارەکانی و تاران حکومەتی گوێرایەڵی تەواو سپای وەکــوو سیاسەتەکان-یان بەڕیوەبەرانی الیــەنــە کوردییەکان، ــی دا، راســت لــە بــن. قــودس ئاگاداری رۆڵی گرینگی ئێران لە پرسە ئاڵۆزەکانی ــاوچــەن بـــەاڵم لــە هــاوپــەیــمــانــی لــەگــەڵ الیەنە نهێزە یەکڕیزی پاراستنی و دیکە کوردییەکانی کوردستانییەکان، خۆیان بە خاوەن بەرژەوەندی

زیاتر دەزانن. حکوومەتی ــوان ــێ ن ــی ــازرگــان ب ــوگــۆڕی ــاڵ ئئێران، ئیسالمی کۆماری و کوردستان هەرێمی بە زیاتر لە 8 میلیارد دۆالر مەزەندە دەکرێ، لە ئەگەری داخستنی ئەو سنوورانە هەر دوو الیەن، لێی زەرەرمەند دەبن. داخرانی ئەو سنوورانە، جگە لەوەی کە الیەنە کوردییەکانی هاوپەیمانی ئێران، لە باشووری کوردستان ناڕازی دەکا، لەناوخۆی کوردستان ــی رۆژهــەاڵت لــە بەتایبەت و ئــێــران ــەوەی جــیــددی دەبـــێ. ئــەو ســنــوورانــە، ــاردانـ کـسەرچاوەی سەرەکی داهاتێکی خەڵکێکی هەژار و کەمداهاتن کە لە ئەگەری داخرانی ئەو سنوورانە، ئابووری نالەباری دۆخــی بە سەرنجدان بە و

ئێران، ناچاریان دەکا دەنگ هەڵبڕن.ــدا، مـــەتـــرســـی و نــیــگــەرانــیــیــە ــیـ ــتـ ــە ڕاسـ لـسیاسەتە بــەرهــەمــی تــــاران، ســەرەکــیــیــەکــانــی حکوومەتی دەرەکــی و ناوخۆیی ناکارامەکانی ــی، ــاوخــۆی ــەڕووی ن ــ ــ ــاری ئــیــســالمــیــیــن. ل ــۆمـ کـپرسی لــە کــردن نکۆڵی بــە ئیسالمی کــۆمــاری ناو دیکەی نەتەوەکانی ڕەواکانی داوا و کورد حەرەکەتێکی چەشنە هەر ئێران، سنوورەکانی و کــردووە سەرکوت بێبەزەییانە مافخوازانەی لەشوێن خۆی سنوورەکانی دەرەوەی لە ئێستا چارەسەری هێورکەرەوە بۆ پرسە ناوخۆیییەکانی لەگەڵ ئــێــران ناکۆکییەکانی دەگــــەڕێ. ئــێــران ئەو دیکەی نمونەیەکی ئازەربایجان کــۆمــاری

شێوە سیاسەت و لێڕوانینەیە.و پێگە پــاراســتــنــی بــۆ ئیسالمی ــاری ــۆم کپرێستیژی خۆی بەردەوام کاری بۆ دروستکردنی بارگرژی، پشێوی نانەوە، دروستکردنی گرووپی حکوومەتی دامەزراندنی و چەکدار تێرۆریستی جگە سیاسەت وەرزی یە ئەو کــردووە. گوێرایەڵ لەوە کە تێچوویەکی ماڵی قورسی بەسەر ئێراندا ســەپــانــدووە و ســەرچــاوە مــاددی-یــەکــانــی ئەو زێــدەخــوازی و ئــاژاوەگــێــڕی تەرخانی واڵتـــەی

ــردووە، تــەنــانــەت لە ــ ــاران کـ ــ دەســـەاڵتـــدارانـــی تپاراستنی سەقامگیری حکوومەتە گوێرایەڵەکانیان زۆر ــە، ســوروی و فەلەستین لــوبــنــان، وەکـــوو گوێرایەڵەکان حکوومەتە بــووە. ناسەرکەوتوو ــدا بــیــر لــە بــــەرژەوەنــــدی خــۆیــان ــەت ــەهــای لــە ندەکەنەوە و ئەو گوێڕایەڵی یە تا ئەو کاتە درێژە الیەن لەگەڵ و بێ پێ پێویستییان کە پێدەدەن بەرژەوەندی خاوەن دیکەیان هاوپەیمانەکانی و کەمتر بن. نمونە هەرە دیاری ئەو شێوە سیاسەتە پاش حەماس کە کاتێک روویـــدا؛ فەلەستین لە رۆڵی لە ،٢00٦ هەڵبژاردنەکانی لە سەرکەوتن پێوەندییەکانی ئاستی و کـــردەوە کــەم ئێرانی لەگەڵ عەرەبستانی سعودی پەرەپێدا. دیاردەیەک لە نــژاد ئەحمەدی و خامەنەیی بۆ تەنانەت کە ناوخۆی ئێران روویدا. ئەحمەدی نژاد کاتێک لە دەسەاڵتی خۆی دڵنیابۆوە، گوشاری بۆ خامەنەیی لەبەرامبەری گرینگ، پرسی هەندێ لە و هێنا

ڕاوەستا.ڕووبــدا. عێراقیش لە مەسەلە ئەو پێدەچی پێداگری ئەگەری لە نــوێ، عێراقی تەجروبەی تــەواو مالیکی ــووری ن سەپاندنەوەی بۆ ئێران شکست دێنێ، بەو پێیە، تاران ناچارە لە بەرامبەر بکا. ملکەچ مالیکی الدانــی بۆ الیەنەکان ویستی ئەگەر تەنانەت شیعە، دیکەی نوێنەرێکی هــەر خودی مالیکیش بێ، ناتوانێ بە شێوەی ڕابردوو بکا، و دابین ئێران بۆ سیاسەت وەرزی مەیدانی وەکوو ئێران، بێ. تاران بڕیارەکانی گوێڕایەڵی عێراق سیاسی مەیدانی لە سەرەکی ئەکتەرێکی دەمێنێتەوە، بەاڵم چیتر ناتوانێ بەهێزترین الیەنی پێشهاتێک بــێ. عێراق پرسەکانی بۆ بــڕیــاردەر پرسە لە ــاران ت ڕۆڵــی بە پاشەکشە نەتەنیا کە بــەردەم دەخاتە کۆسپ و دەکــا ناوچەیییەکان کەوانەی پاراستنی بۆ ئێران ستراتێژی ڕێگای پرێستیژی، بۆ قــورس زەبرێکی بەڵکوو شیعە، ڕێبەری ئەو واڵتە، واتا خامەنەیی، لە ئەژمار دێ.سەربەخۆیییە. کوردستان مێژوویی وتەی ئــەو داواکــاریــیــە خــاوەن پشتگیری جــەمــاوەری سەرهەڵدانی سەرەکی هۆکاری و هەمەالیەنەیە شوێنە ــە ل ناسیۆنالیستی شــۆڕشــی چــەنــدیــن جــیــاجــیــاکــانــی کــوردســتــان بــــووە. بــاشــووری و سەرکوتکاری مێژوو، بەدرێژایی کوردستان ژینوساید و ڕەشەکوژی حکوومەتە یەک لەدوای ناوخۆیی شـــەڕی بینیوە. ــەغــدای ب یــەکــەکــانــی بەسەردا سەپاوە. لە بەرامبەر گوشاری دەرەکی هەمووی بە ڕاوەســتــاوە. ئابووری گەمارۆی و ئەوانەشەوە، لە بنیاتنانی حکوومەتێکی دێموکرات کە حکوومەتێک بــووە. سەرکەوتوو سکوالر و کابینەی لە ئۆپۆزیسیۆن بەشداری بە بەتایبەتی لێراوانەی هەنگاوی بووە. بەهێزتر زۆر نوێ دا ئێستا و هەڵێناوەتەوە ئابووری سەربەخۆی بۆ سەربەخۆیی بەرەو دەرفەتەکان قۆزتنەوەی بە

دەڕوا.سەدەی بیست و یەکەم بە دڵنیاییەوە سەدەی سەربەخۆیی کوردستانە. ڕووداوێکی حەتمی کە زیاتر لە هەر شتێک بەستراوەتە بە یەکڕیزی و کوردستان باشووری الیەنەکانی یەک هەڵوێستی به پله ی یەکەم، و حەول دان بۆ سازان و گرێدانی کوردییەکانی الیەنە لەگەڵ کــارا هاوپەیمانێتی پارچەکانی دیکەی کوردستان لە پله ی دووەم دا. بەو پێیە پێویستە حکوومەتی هەرێمی کوردستان کوردستان، داهاتووی سەربەخۆی دەوڵەتی و هێزە لەناو خــۆی ستراتێژیکەکانی هاوپەیمانە لەسەر ستراتێژییە، ئەو هەڵبژێرێ. کوردییەکان لێکدانەوە و هەڵسەنگاندنە سیاسییەکانی واڵتانی ناوچە، بۆ ڕێکخستن و دامەزراندنی پێوەندییەکان

یان لەگەڵ هەولێر تەواو کاریگەر دەبێ.

پرسی ڕووبــەڕووبــوونــەوەی توانای ئێران، بەاڵم نییە، کوردستانی باشووری سەربەخۆیی بە کوردستان دەوڵه تی بکرێ جێگایەی ئەو تا بناسێ فەرمیشی بە ئەگەر و ناناسێ فەرمی حەول دەدا بە کارشکێنی و کێشەنانەوە الوازی بکا. بە سەرنجدان بە سیاسەتی دەرەکی کۆماری بەو ــەاڵم ب ئــەگــەرە. بەهێزترین ــەوە ئ ئیسالمی لەنێوان ئــابــووری بــەربــاڵوی پێوەندی کە پێیە ئێران ئیسالمی کۆماری و کوردستان هەرێمی ــدنــی ــک لــە چـــاودێـــران، دامــەزران هــەیــە و زۆرێـپێوەندی پتەوتر لەگەڵ ئەو واڵتە، بۆ دەورەلێدانی گەمارۆ ئابوورییەکانی سەر تاران، لە ئەگەری بە ئاکام نەگەیشتنی وتووێژەکانی چارەسەری پرسی دەزانــن، پێویست بە رۆژئـــاوا، لەگەڵ ئەتۆمی پرسی بــۆ تـــاران دژایەتی نەکردنی گریمانەی سەربەخۆیی باشووری کوردستانیش زۆر الواز

نییە.

سیاسەتی دەرەکیی ئێران و ئەگەری سەربەخۆیی کوردستان

کوردستانە.‌ سەربەخۆیی‌ سەدەی‌ دڵنیاییەوە‌ بە‌ یەکەم‌ و‌ بیست‌ سەدەی‌و‌ یەکڕیزی‌ بە‌ بەستراوەتە‌ شتێک‌ هەر‌ لە‌ زیاتر‌ کە‌ حەتمی‌ ڕووداوێــکــی‌یەک‌هەڵوێستی‌الیەنەکانی‌باشووری‌کوردستان‌به‌‌پله‌ی‌یەکەم،‌و‌حەول‌دان‌بۆ‌سازان‌و‌گرێدانی‌هاوپەیمانێتی‌کارا‌لەگەڵ‌الیەنە‌کوردییەکانی‌پارچەکانی‌

دیکەی‌کوردستان


ته های ره حیمی

ــه ی پــێــک هــه ڵــنــه کــردنــی هــه مــوو ــکـ ــووتـ لـدیارده یه کی زیندوو له گیانله به رانه وه بگره هه تا خاوه ن که ره سته یه کی هه ر و کیمیایی مــادده یان پێکهێنانی ڕووبه رووبوونه وه و دژکــرده وه ، نه خوازراوه . دیارده یه کی حاڵه ت و ده رخستنی بۆ وێنه کاتۆد و ئانۆد له کاره بادا، ئه گه ر بگه ن به یه کتری گڕێکی توند ده خه نه وه و ده بنه هۆی له یان زۆر بڕانی کاره باو ڕه نگه کاره ساتیش، ده بنه پێک گه یشتن ده گــه ڵ کیمیاییه کان مــادده هۆی ته قینه وه و یان گۆڕینی یه کتری. هه ر چه ند ڕه نگه زۆر جاریش ئه م پێک هه ڵنه کردنه ئه رێنی مــادده کارلێکی بــه ــاره ت ســه ب به تایبه ت ــێ، بکیمیاییه کان، که به رهه مداره . به اڵم له هه مووی پێک هه ڵنه کردنی گرنگتر بێ گیانانه دیــارده ئه و هاتنه و خوێنڕێژی شــه ڕو ئاکامی که مرۆڤه ، ده که وێته وه . لێ وه حشیانه ی که شێکی ئــارای یه ک نه ک پێکه وه ، مرۆڤه کان هه ڵنه کردنی پێک ئاڵوگۆڕێکی نــه ک کــاره بــاو، بڕانی ته قینه وه و

مادده یی و به ڵکوو توندوتیژییه ک به رهه م دێنێ به ده کــا دیکه پێک هه ڵنه کردنه کانی هه موو که ــردووی ڕابـ خــۆی. پێک هه لنه کردنی ئــامــرازی ده ست پێک هه ڵنه کردن به له سه ره تاوه مرۆڤ پێ ده کاو هه تا ئه م زه مانه ش هه ر قوڕی نه زانی ســه ره ڕای ده شێلێ. پێک هه ڵنه کردنانه ی ئه م و پێشکه وتنی بیرو هزری مرۆیی و نووسرانه وه ی و قانوون زیاتریش بگره و ســه دان و ــان ده یکه فوکوڵی لغاوی له پێناو له مپه ڕ و به ربه ست کوێرانه ی مرۆڤ، سه ره ڕای سه دان و هه زاران تاڵی مێژوویی بیره وه ری دیکۆمێنێت و به ڵگه و جــاران له زیاتر هه مێستاش ناکۆکی؛ له سه ر میلیۆنان له ژیانی گۆڕه پانی پێک هه ڵنه کردن، ــردوه و لێشاوی کــۆچ و کۆچاندن تــاڵ ک کــه س و هه اڵتن و ته رکه زێدی و کۆمه ڵکوژی ئایینی پێشکه وتووی مرۆڤی نه ته وه یی و ــه ژادی ن و ــردوه . کـ ــاو ــدامـ یـــه ک دۆشـ و بیست ــه ده ی ســئێستا ئــه وانــه ی به جیهان ئایینه کانی هه موو هاتوون و ئه وانه ی چ هه یه و، شوێنکه وتوویان ــه وه ، به ــن لــه الپــه ڕه کــانــی مــێــژوودا ده دره وشــێله تـــژی که شێکی ــارای ــ ئ هێنانه مــه بــه ســتــی و ســاغ به مــرۆڤ گه یاندنی و خۆشه ویستی ده گه ڵ ژیــان و هــه وارگــه ی دوا هه تا سه لیمییه ... و چاکه کاری خوداپه رستنی و ئیمانداری

بنه مایانه . مرۆڤ له ڕێزگرتن و پێک هه ڵکردن ئایینانانه وه ، ئــه م داهێنه رانی دوای به ــه اڵم بئامرازی به کرد ئایینه کانیان شوێنکه وتووان هێنانه دیی مرازه کانی خۆیان و به تێکه ڵ کردنی

وته وبێژه ی جۆراوجۆر و فڕوفیشاڵی نه دیتراو، ناچنه وه که گــۆڕی جۆرێک به ئایینیان ماکی سه ر بنه مای ڕه سه نی خۆیان و شه ڕو شووری ده بینین، هــــه روه ک ــه مــڕۆکــه ش ئ بــه لــێــشــاوی

به که به رژه وه ندیخوازه هه ندێک بیری ئاکامی ناوی ئایین و پاراستنی ڕه سه نایه تی خۆ، ڕێگه خۆش خۆیان گاڵوه کانی خه ونه دی هاتنه بۆ

ده که ن.

ئاژاوانه و پێکه هه نه کردن ئه م به تایبه تیش دوور ئایینه کان ســه رهــه ڵــدانــی مه ڵبه ندی لــه سوننی و شیعی جیهانی ناکۆکی ئاگری نین. هاویشته په لی سووریه شــه ڕی به ره کانی له

ناوچه ی ســه رانــســه ری له هه نووکه و عێراق ڕۆژهه اڵتی گه وره و هه روه ها جیهانی ئیسالم دا به جۆرێک له جۆره کان شه ڕی ئه م دووبه ره یه له ئارادایه و سه رکرده و ڕێبه ره چاچنووکه کانی هه ردوو ال، بێ به زه ییانه کاریگه رن له سه ر به رین ده گه ڵ گررژییه کان. قووڵبوونه وه ی بوونه وه و و ئیسرائیل ئایینه کان شه ڕی نێوخۆیی شه ڕی بووه ته ڕۆژه ڤــی جیهان ئه م ڕۆژانــه فه له ستین و ســات و کــات نیه ، ده یــان و ســه دان ئینسانی ــرێ ده ک کــه لــێ نــه ســه نــدرێ، گیانیان بــێــتــاوان ــژه و درێ هه مان دیــکــه ی دا دیــوه کــه ی به بڵێین و پۆلوو ته نانه ت یه که مه و، شــه ڕی پاشکۆی به دوای که کۆنه ئاگرێکی گه شاوه ی ژیله مۆی به ره و عه ره بی دا به هاری ناو به شۆڕشه کانی

قووڵ بوونه وه یه .ــه اڵم له ئێران، ــه ڵ هــه مــووی ئــه وانــه ، ب ده گکه له به ره کان، یه کێک ڕێبه ری که ری ناوه ندی ڕاسته وخۆ ده ستی له هه موو کێشه کانی ناوچه و بگره دوور له ناوچه که ش دا هه یه ، شه ڕێکی ئایینزاکانی و ئایین ده گــه ڵ هه ر نه ک شــاراوه چه شنه هــه ر ــه ڵ ده گـ به ڵکوو شیعی لــه جگه جیابیری و ئازادی و هه رچییه کی بۆنی ئازادی و مافی مرۆڤی لێ بێ، له ئارادایه . ئێران له مێژه سه رووی خشته ی زۆرترین زیندانیانی سیاسی، ئێعدامی و رۆژنــامــه نــووســی ئایینی، هـــزری، به سه ره کانی مێزه ر هه تا ناچی پێ گــرتــوه و، به م ده ورووبه ره کانی و فه قیهـ ویالیه تی وه ک

پێک هه ڵکردن و تۆلێرانسی ئایینی له رۆژهه اڵتی ناڤین

ل ٨

مسته فا مه عرووفی

ــه ر ــه سـ ــێـــک بـ ــگـ ــانـ ــه ی مـ ــ ــک ــ ــزی ــ نله دیــکــه قۆناغێکی ده ســتــپــێــکــردنــی حه ماسدا و ئیسراییل نێوان شــه ڕی تێده په ڕێ. کوژرانی 3 الوی جووله که به ژووئــیــه دا مانگی سه ره تاکانی له ده ست الیه نگرانی حه ماس، بووه هۆی رۆژی له ئیسراییل ده وڵه تی ئــه وه ی بکاته هــه وایــی هێرشی ــه دا ــی ژووئ 8سه ر باریکه ی غه ززه که بزووتنه وه ی ده سته . به ئه وێی ده سه اڵتی حه ماس خاکی مووشه کبارانی به رامبه ردا له ئیسراییل له الیه ن حه ماسه وه هێرشی غــه ززه ی بۆسه ر ئیسراییل زه مینیی بــــه دواوه بـــوو. تــا ئێستا نــزیــک به 1700 فه له ستینی له م شه ڕه دا گیانیان خه ڵکی زۆربه یان که داوه ده ست له ٦5 نزیکی و منداڵن ژن و مــه ده نــی و که س له ئیسراییلییه کان کوژراون که زۆربه یان سه ربازن. بێگومان زه ره ره ماددییه کانیش جارێ له ئه ژمار نایه ن. ئه وه که ته له فاتی فه له ستینییه کان ئیسراییلییه کانه بــه رابــه ری چه ندین ــۆ: یــه کــه م، ــه وه بــۆ چــه نــد ه ــت ــه ڕێ ده گله غــه ززه یــه و باریکه ی له شــه ڕه کــه دووه م، نیه . ئیسراییلدا خاکی نێو زۆربه ی مووشه که کانی حه ماس جگه له وه که زۆر پێشکه وتوو نین، ناگه نه الیه ن له هـــه وادا له ئامانجه کانیان و سێیه م، ده قێندرێنه وه . ئیسراییله وه ئیسراییل نیزامیی تیکنۆلۆژیی توانای کــاتــێــکــدا که ــه ل لـــه ســـه ره وه یـــه، زۆر ئیسراییل پشت به تیکنۆلۆژیی نیزامی خه ڵکی پشت له حه ماس ده به ستێ، تاکتیکێکی ده گــرێ و سه نگه ر مه ده نی گرتۆته پێش که له الیه ک شوێنی هێزه الیه کیش له نــادیــارن و نیزامییه کانی هه روه ک شه ڕه کانی پێشتر به داخه وه ته له فاتی ڕاده ی ــا ده کـ وا کارێکی که ڵک ــه وه ی ئ بۆ بێ زیاتر ئینسانی تایبه تی به جیهانیان ئێحساساتی له جیهانی ئیسالمی و عه ره بی وه ر بگرێ

له دژی ئیسراییل.

له م شه ڕه دا کێ دۆڕاوه ؟فه له ستینییه کانی ــی خــه ســاره تــه ز زه هــه ر بــه کــوژرانــی بــاریــکــه ی غـکــه س بـــه 1700 نــزیــک ئــێــســتــا تـــا خه ڵک ــی حــاڵ و ــاڵ مـ تــێــکــڕمــانــی و

زۆر زه برێکی شه ڕه ئه م نابڕێته وه . نێوان ئاشتیی ره وتـــی ــه ل قــورســی ئیسراییل و فه له ستینییه کان دا که هه ر بۆخۆی ڕه وتێکی زۆر به کاوه خۆ و پڕ ئاسه واری بــووه . نشێو ــه وراز و ه له ئــه و شــه ڕه )کــه جــارێ ڕوونــیــش نیه زۆر ماوه یه کی بۆ دێ( کۆتایی که ی دوو ئه و پیوه ندییه کانی به سه ر باڵ چه ند لــه ئـــه وه ی ده کیشێ. الیــه نــه دا ســاڵ له ڕه وتــی وتوێژ بــه دی دێ له کات و ساتێکی که مدا به هۆی شه ڕ له ده ست ده چێ. ئه م شه ڕه ده بێته هۆی ئیسالمی ڕادیکالیزمی به هێزبوونی زیانباره کانی هێرشه به دژکــردوه له زیاتری تــووڕه یــی رق و ئیسراییل و ئه عرابی موسوڵمان له ئیسراییل. ئه مه پێگه ی بــوونــی هێز بــه هــۆی ده بێته حــه مــاس. لــه ئــاکــامــدا ئــه و بــه شــه له فه له ستینییه کان به تایبه تی له ناوچه ی ــاری ئــــۆردۆن که ــ ڕۆژئـــــاوای ڕووبـڕێکخراوی فه تح ده سه اڵتی به ده سته و ــژه وه ــ ــووێ ــ ــێ لـــه ڕێـــگـــای وت ــ ــوان ــ ده تئــیــســرایــیــل مــافــه کــانــی گه لی ــه ڵ ــه گ لفه له ستین ته نانه ت مافی جیابوونه وه و الواز بێنێ، وه دی ســه ربــه خــۆیــیــش ــه پـــــه راوێـــــزه وه . ــتـ ــرێـ ده بــــــێ و ده خـشه ڕه ئه م ڕووحییه کانی کاریگه رییه خۆی چاوی به نه سله ی ئه و له سه ر ــه ڕی دیـــوه ، ــی شـ ــان ــوه ک دیــمــه نــه دزێهیچکات ناسڕێنه وه فه زای نیگه رانی و ئه و به سه ر بۆ هه میشه بێ متمانه یی

نه سله دا زاڵه . ــی ــه ن الی زیـــانـــه کـــانـــی زه ره ر و له م شه ڕه دا چن؟ ڕواڵه تی ئیسراییلی ئیسراییل کــه ده نــوێــنــێ وا کێشه که خاکه که ی هــه یــه ، که می ته له فاتێکی حه ماس مووشه که کانی و پاراستوه جگه بــه اڵم ده کاته وه ...هتد. پووچه ڵ ــه ر بــاریــکــه ی ــه گ ــه ت ئ ــان ــه ن لــــه وه ی تڕاو حه ماسیش و بگرێ ــه ززه ش غـبه ده ست سه رکه وتنێکی دیسان نێ، نه هێناوه . چونکه مه سه له ی فه له ستین ده بێ هه ر دیسان نایه ، کۆتایی به مه خاڵێکی بــه فه له ستینییه کان لــه گــه ڵ ئیسراییل شــه ڕه دا له م بگا. هاوبه ش که ئینسانییه ی فه له فاته ڕێــژه ــه و لبه ری که وتووه ، له ڕووی ئابوورییه وه هــاتــوه . مـــل دا بــه زۆری خه رجێکی ــه ــه حــاڵــی شـــه ڕ دای ــه کــه ل ئـــه و واڵتـجیاتی له وزه ی خۆی توانا و ناچاره سه رفی گــه شــه کــردن، پێشکه وتن و پێویستیی که حاڵیکدا له بکا و شــه ڕ ــه کــاتــی شــه ڕ ــه ئــاســایــیــش هــه یــه ل بنــامــێــنــێ. جگه ئــاســایــیــشــه ی ئـــه و دا به پێویستیی که ئیسراییل لــه وه ش

له گه ڵ پێوه ندییه کانی ئه هوه نکردنه ی واڵتانی تایبه تی به ده روبــه ری خۆی سێبه ری شــه ڕه ئــه م هه یه ، عــه ڕه بــی ــه و پــێــونــدیــانــه . جگه ــه ســه ر ئ ده خــاتــه تـــونـــدڕه وه ــ ــه ش چـــۆن ڕه وت ــه مــان لبه شــه ڕ هه لومه رجی ئیسالمییه کان ڕه وتــه ده قــۆزنــه وه ، خۆیان قازانجی له جووله که ش ئاینییه کانی ڕادیکاڵه سه رانسه ری له ته نانه ت ئیسراییل و جیهان ئه و هه لومه رجه ده قۆزنه وه . له ڕابردووش دا دیتمان که ئیخوانییه کان

ســـادات ئــه نــوه ر 1981دا ســاڵــی ــه لبه سه باره ت میسریان سه رکۆماری تێرۆر ئیسراییل لــه گــه ڵ رێککه وتن ــی کـــرد و لــه ســاڵــی 1994یــشــدا ڕه وتڕابین ئیسحاق جووله که توندڕه وی ئیسراییلیان وه زیـــرانـــی ســــه رۆک سه باره ت به ڕێککه وتن له گه ڵ فه تحدا

تێرۆر کرد. ناوچه کانی شه ڕه ئه م زیانه کانی ــی نــێــوه ڕاســتــیــش ــه اڵتـ ــه ی ڕۆژهـ ــک دیئاساییکردنی ــی ــ ڕه وت ده گــرێــتــه وه . و عــه ڕه بــی واڵتــانــی پێوه ندییه کانی دامه زرانی له سه ره تای که ئیسالمی تا 1948دا له ئیسراییله وه ده وڵه تی قورس شــه ڕی 1970چه ندین ده یــه ی ئه م بــه هــۆی دا نــێــوانــادا ڕووی لــه له ده بێ. پاشه کشه تووشی شه ڕه وه ئاکامدا ئه م ناوچه یه ، ناوچه یه کی ئه من و جێگای متمانه نابێ. هێندێک کێشه ی هه ن نێوه ڕاستدا ڕۆژهه اڵتی له دیکه

تا ــورده ، ــ ک کێشه ی گرنگتینیان کــه فه له ستینییه کان ئیسراسییل و شه ڕی سه ره کیترین و وه ک بێ، گــۆڕێ دا له نانوێنێ و خــۆی کێشه فــه وریــتــریــن واڵتانی گشتیی بــیــروڕای سه ر نجی کۆ شــه ڕه ئه و له سه ر زیاتر هێز به

ده بێته وه . کێ سوود له م شه ڕه ده بینێ؟

له دوژمنی به ئیسراییل ئه وانه ی ئاشتی نه هاتوو ده زانن و پێیان وایه ده بێ دوو له ئه مانه بچێ. له نێو ئیسراییل

ده بیننه وه . خۆیان سه ره کیدا ڕه وتــی که ئیسالمییه ی ڕادیکاڵه ئه و یه که م، ئێران ڕێبه رایه تیی ده کا و له ڕاستیدا به کرده وه الیه نێکی ئه م شه ڕه یه . دووه م، که ئیسالمییه ی ڕادیکاڵه ڕه وتــه ئه و سوننییه کان ئیسالمییه ڕیــكــخــراوه ئه فغانستان، ســووریــه ، ــڕاق، ــێ ع لــه ئه فریقایی دا واڵتی چه ند و پاکستان هــۆی بــه دووه م ڕه وتــــی چـــاالکـــن. هه ڵکه وتی جوغرافیای به کرده وه له م له ڕووی به اڵم نیه ، به شدار شــه ڕه دا دوژمنی به ئیسراییل ئیدئۆلۆژییه وه ــک له ــه ر شــه ڕێ ــێ و هـ ــ خـــۆی ده زانـدژی ئه و واڵته بکرێ له قازانجی ئه و ئێران واته یه که م ڕه وتی به اڵم دایه . فه له ستین و له پێوه نده کانی ده ست و ئیسراییل له گه ڵ کــرده وه به لوبنان شه ڕه دا له م به رژه وه ندیی ده رگیره و له دوا خامنه یی نیه خــۆڕا له هه یه . ڕۆژئــاوای خه ڵکی فه له ستینییه کانی

ده کــا که چه ک ئۆردۆنیش ــاری ڕووبــه ڕن. ڕاپ ئیسراییل دژی له هه ڵگرن دژایه تی له ئێران به رژه وه ندییه کانی به پێوندیان زیاتر ئیسراییل دا له گه ڵ له کێشه نێوخۆییه کانه وه هه یه . به اڵم پێگه ی جێگه و شه ڕه ئه م ناوچه ش دا لوبنان فه له ستین و له الیه نگره کانی ئه و به هێزبوونی چونکه ده کا. به هێز ده گه ڕێته وه هۆیه که ی ته نیا الیه نانه ئیسراییل و گــه ڵ له دوژمانیه تی بۆ راکێشانی ئه و نه سله گه نجه ی که ڕق

و کینێکی زۆریان له ئیسراییل هه یه ، تا ئه و ڕق و کینه زیاتر بێ، سه ربازه کانی

ئه وانیش زیاتر ده بن. به اڵم قازانجه نێوخۆییه کانی ئیران کامانه ن؟ دوژمنایه تی له گه ڵ ئیسراییل بۆ ئــیــدئــۆلــۆژی پره نسیپێکی وه ک کۆماری ئیسالمی سه یری ده کرێ. که وابوو هه ر شه ڕێک له دژی ئیسراییل له ڕاستای ئیدئۆلۆژیی کۆماری ئیسالمی بۆ ئیسراییل کیشه ی پــاشــان، دایـــه . کـــۆمـــاری ئــیــســالمــی هــه مــیــشــه وه ک پاکانه ســـه رکـــوت و ــۆ ب بــیــانــوویــه ک ــه نــێــوخــۆیــیــه کــان کــه ڵــکــی ــســاب حــیده ره کیی دوژمنێکی لــێ وه رگــیــراوه . ئیسالمی کۆماری بۆ ئیسراییل وه ک هه ر وایـــه ، گـــه وره نێعمه تێکی وه ک ــێ هــات ــگـــی ل ــوخــۆ ده نـ ــێ ــه ن ــه س لـ ــ کئیسراییلی نۆکه رایه تیی به رچه سپی گه روودا له ده درێ و نێوچاوانه وه به یه کێک هــه روه هــا ده کـــرێ. بێده نگی

کۆماری باوه کانی هــه ره تاکتیکه له سه ر بۆ خه ڵک ڕاکێشانی ئیسالمی جوراوجوه رکان بۆنه له شه قامه کان ــۆڕدان بـــه حــه شــیــمــه تــه . ــ ــان ــ ــه و م ــ دایـله م فه له ستین ئیسراییل و کێشه ی ئه م بۆ زۆری سوودێکی بــاره یــه وه دوایین دیاریکردنی هه بووه و تاکتیکه هه ینیی هه موو مانگێکی ڕه مه زان وه ک بۆ ڕاست قــودس« جیهانیی »رۆژی چه شنه هیچ ئه گینا مه به سته یه ، ئه م یــارمــه تــیــیــه کــی بــه چــاره ســه رکــردنــی نــه کــردوه . فه له ستینییه کان کێشه ی کات هــه ر نێونه ته وه یی دا ئاستی له پێشێلکرانی بــه ــاره ت ــه بـ سـ ئــێــران مافه کانی مرۆڤ سه رکۆنه کرا، خوێن پێشانی فه له ستین وێرانییه کانی و بیروڕای جیهانی ده دا، چونکه خۆی به ڕێبه ری جیهانی ئیسالم ده زانێ. جگه له مانه ش ئێران به بیانووی یارمه تیدان ده سه اڵتی نفووز و الیه نگره کانی به ــۆی گـــه یـــا نـــدۆتـــه ســنــووره کــانــی ــ خــا ده ک وا کێشه یه ئـــه و ئــیــســرایــیــل و ئێران حوزوری له م ناوچانه دا هه بێ و پێگه ی له ناوچه دا به هێز بێ. ئێران له ڕقه به رایه تی له گه ڵ واڵتانی عه ره بی دا له ــدی ــه رژه وه ن ب ــه اڵت و ده سـ له سه ر زۆر که ڵکی نێوه ڕاست دا ڕۆژهه اڵتی له شه ڕی ئیسراییل و فه له ستینییه کان گرووپێکی نموونه بۆ وه رده گـــرێ. وه ک حه ماس زیاتر خۆی به قه زداری ئێران ده زانێ و ڕاده ی به سراوه ییه که ی به ئێران زیاتر ده بێ تا واڵتانی دیکه ی

عه ڕه بی.له ئاکام دا

ئاکامی ئه م شه ڕه ئه وه یه که ؛ بۆ ماوه یه کی دوور و درێژ شوێنه وارێکی ــه ی خــه ڵــک و ــی خـــراپ لــه ســه ر ڕووحالیه نی ئابووری هه ردووال به تایبه تی شه ڕه ئــه م داده نـــێ. فه له ستینییه کان ده بێته هۆی به هێزبوونی ڕادیکالیزمی ئیسالمی و هــه ردوو الی له مه زهه بی به هێزبوونی بــه تــایــبــه تــی جــوولــه کــه ئیسالمی و ــیــزمــی ــکــال ڕادی زیـــاتـــری ده خاته تاریک لێڵ و دووره دیمه نێکی به ر ده می ڕه وتی ئاشتی و ئه منییه ت له ناوچه دا. الیه نی سه ره کیی سوودمه ند له م شه ڕه دا کۆماری ئیسالمیی ئێرانه شه ڕه که ئاگری خۆشکردنی به که نێو له زیاتر ئیعتیباری نفووز و هه م بزووتنه وه ئیسالمییه کانی فه له ستین و لوبنان دا په یدا ده کا و هه م له نێوخۆدا به مه شرووعییه تدان ته سبیت و بــۆ

خۆی که ڵی لێ وه رده گرێ.

شه ڕی ئیسڕاییل و حه ماس و کاریگه رییه کانی له سه ر ناوچه

رۆژنامەی5 ژماره : ٦٣٧ ١٥ی گەالوێژی ١٣٩٣ ٦ی ئاگۆستی ٢٠١٤

باکووری ڕۆژاوا و باشوور، ئاڵۆگۆره کانی کوردستان هه یه نیو ئه وه نده ئاوڕ له کێشه و ناده نه وه ، کوردستان ڕۆژهه اڵتی قه یرانه کانی به ندکران، گــه ڵ له رۆژانـــه که ڕۆژهــه اڵتــێــک ئێعدام و ...کوشتاری دانیشتوانی، به ره وڕوویه . له کــورد دۆزی له گــه وره یــان زیانی ئه مانه

ڕۆژهه اڵتی کوردستان داوه .خۆش ده ستیان ڕۆژهـــه اڵت، کورده کانی بێت که بۆ هاوسۆزی له گه ڵ خه ڵکی هه ڵه بجه به وه فد بۆ سه ر مه زاری قوربانیانی هه ڵه بجه ده چن، له شیان ساغ بێت که بۆ ده سکه وته کانی باشووری کوردستان جێژن و شایی ده گرن، ــه ن کــه هــاوســۆزیــی خۆیان بـــاش ده کـ زۆر گه ریالی کوردستان و رۆژئـــاوای خه ڵکی بۆ باکوور ده نوێنن. هه موو ئه مانه یان به نیشانه ی ئینسانی و شعووری به رزیی به هه ڵوێستی و له براکانیان خوشک و ئاست له نه ته وه ییان پارچه کانی دیکه ی کوردستان داده نێم و ڕێزی لێ ده گرم. به اڵم بێده نگ بوونی ئه وان له ئاست بێ مافییه کانی خۆیان و هه روه ها بێده نگ بوونی خه ڵکی پارچه کانی دیکه ی کوردستان له ئاست رۆڵه کوشتاری کــورد و ڕۆڵه کانی ئێعدامی زه حمه تکێشه کانی ئه و پارچه یه له سنووره کان به ده ستی هێزه دڕنده کانی کۆماری ئیسالمی، له بێته فاوه تیان و بێ هه ڵوێستی بێده نگی و

تیرۆری به تایبه ت یاده کانی و بۆنه ئاست ڕۆژهه اڵتی ناوداره کانی که سایه تییه سیاسییه و قاسملوو دوکــتــور نموونه بۆ کوردستان کاره ساته کانی یا و... شه ره فکه ندی دوکتور دیکه ی ئه م پارچه یه ، ده بێ چ ناوێکی لێ بنرێ؟ڕۆژهه‌اڵتی‌ خه‌ڵکی‌ نێو‌ له‌‌ به‌خۆبوون‌ باباوه‌ڕ‌ ‌

کوردستان‌دا‌به‌هێز‌بکه‌ینه‌وه‌ــه کــان و نــوخــبــه کــانــی ڕۆژهـــه اڵتـــی ــزب حــیکوردستان بۆ ئه وه ی دڕ به م بێده نگییه بده ن کوردستان دا به شه ی ئــه م ســه ر به باڵی که کـــێـــشـــاوه ، پــێــویــســتــه لـــه پــلــه ی یـــه کـــه م دا، ڕۆژهه التی کوردستان به مه سه له ی سه ره کی و،قورسایی بــزانــن خــۆیــان گرنگیی هــه ره و سه ر بخه نه خۆیان ئــاوڕدانــه وی و تێکۆشان جارێکی پێویسته کــوردســتــان. بــه شــه ی ئــه م قسه و رووی هاودڵی به دیکه یه کگرتووانه و ڕۆژهه اڵتی بکه نه وه تێکۆشانیان سیاسه ت و کوردستان مــه نــده کــه ی گۆمه کــوردســتــانــه و کاره ش ئه م سه ر ڕێی به ربه ستی بشڵه قێنن. ڕۆژهه اڵتی حیزبه کانی ده ستی به پێش دا له کوردستان الده چێ . ئه گه ر ئه وان به رژه وه ندی ــی کــوردســتــان ــه اڵتـ ــه ڕۆژهـ ــان ل ــه ی ــه وه ک ــه ت نده بــێ ده یـــانـــه وێ ! به دلنیاییه وه کــه ده وێ، و بده ن فڕێ هه میشه بۆ بوغزه کانیان کینه و ده ستی بخه نه هاودڵیی هاوکاریی و ده ستی

کۆماری دژی به هێز خه باتێکی بۆ یه کتره وه تاڵه کانی ئــه زمــوونــه ئێستاوه لــه ئیسالمی. حیزبه کانی نایه کگرتوویی نێوخۆیی و شه ڕی تێکۆشان وانه ی بکه نه کوردستان باشووری حیزبه کانی ئه گه ر کوردستان . ڕۆژهه اڵتی بۆ ــاشــووری کــوردســتــان بــۆ مــاوه یــه کــی زۆر بگرفتاری شه ڕی نیوخۆیی نه بان ، به دڵنیایه وه زۆر له و ده سکه وتانه ی ئه مڕۆ ئێمه کورده کانی ــی کـــوردســـتـــان بـــه ســـه ریـــان دا ــ ــه اڵتـ ــ ڕۆژهـ

هــه ڵــده ڵــێــیــن و جــێــژن و شــایــیــان بــۆ ده گــریــن، ئیسالمیی کۆماری ڕێژیمی ده بــوو! زیاتریان نایه کگرتووییه ی له م که ڵکی باش زۆر ئێران حیزبه کانی ڕۆژهه اڵتی کوردستان وه رگرتوه و ده نگی کردنی کپ هه وڵی ئاسووده ییه وه به ده دا. بارێکه وه هه موو له پارچه یه له و کورد

ئــه وپــه ڕی گه یشتۆته خــه فــه قــان ــوت و ســه رکخۆی، هه رکه س که مترین ناڕه زایه تی ده رببڕێ ده بێته وه . ــه ره وڕوو ب سزا قورسترین له گه ڵ هێز و ئه گه ر ده زانـــێ بــاش زۆر ڕێژیمه ئــه و بــوونــایــه و یــه کــگــرتــوو سیاسییه کان ــه ــه ن الیله سه ر مه سه له کانی پێوه ندیدار به ڕۆژهه اڵتی کــوردســتــان کــۆک بــوونــایــه و هــه مــوو تــوانــا و کۆماری له گه ڵ خه بات بۆ خۆیان ئیمکاناتی ئیسالمی نه ک کێشه و ملمالنێی یه کتر ته رخان

شێوه یه بــه م نه یده توانی ئــه ویــش ، بکردایه بکا و بێده نگ سه رکوت و ــه الت ڕۆژه کــوردی بیخاته په راوێزه وه . ئه م نه بوونی یه کگرتوویی و هاوکاری له نێو حیزبه کان دا، خه ڵکی ڕۆژهه اڵتی ــســاردی و جۆرێک کــوردســتــانــی تــووشــی دلبــه م ــکــردوون ــێ ل ــردوه و وای ــ ک بــێ هــیــوایــی

جۆره ی لێیان چاوه روان ده کرێ، به ره ورووی ــێ نــاکــرێ ــه وه . حــاشــای ل ــن ــه ب ئـــه م ڕێــژیــمــه نبوونی بــێــده نــگ ئه ساسیی، هـــه ره هــۆیــه کــی ئه و ئاست له کوردستان ڕۆژهه اڵتی خه ڵکی هه موو سه رکوت و پێشێلکردنه ی مافه کانیان له بۆ ده گه ڕێته وه ئیسالمییه وه ، کۆماری الیه ن نه بوونی هاوکاری و هاوخه باتی له نیو حیزبه

سیاسییه کان دا . ئه گه ر عه دنان حه سه نپووره کان، محه ممه د کــوردپــووره کــان، کــه بــوودوه نــده کــان، سه دیق که مانگه ره کان، شیرین و فه رهاده کان و سه دان ئه و ئازادیخوازی ئــازا و ــه زاران رۆڵــه ی ه و میلله ته بۆ یه ک ئامانج ده خرێنه چاڵه ڕه شه کانی ــداره ــه تــی ســێ کـــۆمـــاری ئــیــســالمــیــیــه وه و پده کرێته ملیان، یا زنجیری دیلی ده خرێته قاچ چاوه ڕوانن، کوردستان خه ڵکی ده ستیان، و حیزبه کانیش بۆ یه ک ئامانج ده ستی هاوکاری و هاودڵی بۆیه کتر درێژ بکه ن و چی دیکه گیان و ئازاری ئه و به ندییانه و هه زاران شه هیدی ئه و نایه کگرتوویی قوربانیی نه که نه نــه تــه وه یــه ، ــاری و ــاوکـ ــه و هـ ــی ئـ ــوون ــب خـــۆیـــان . دروســتڕۆژهــه اڵتــی خه ڵکی ده کـــا وا یه کگرتووییه باڵویی و پرش ئه م دیکه چی کوردستانیش له بێده نگیان به هانه ی نه که نه حیزبه کانیان ئاست پێشێل کردنی مافه کانی خۆیان له الیه ن

کۆماری ئیسالمییه وه .

نەتەوەیی

که‌بوودوه‌نده‌کان،‌ سه‌دیق‌ محه‌ممه‌د‌ حه‌سه‌نپووره‌کان،‌ عه‌دنان‌ ئه‌گه‌ر‌رۆڵه‌ی‌ هه‌زاران‌ و‌ سه‌دان‌ و‌ فه‌رهاده‌کان‌ شیرین‌و‌ که‌مانگه‌ره‌کان،‌ کوردپووره‌کان،‌ئازا‌و‌ئازادیخوازی‌ئه‌و‌میلله‌ته‌‌بۆ‌یه‌ک‌ئامانج‌ده‌خرێنه‌‌چاڵه‌ڕه‌شه‌کانی‌کۆماری‌قاچ‌ ده‌خرێته‌‌ دیلی‌ زنجیری‌ یا‌ ملیان،‌ ده‌کرێته‌‌ سێداره‌‌ په‌تی‌ ‌ و‌ ئیسالمییه‌وه‌ده‌ستی‌ ئامانج‌ یه‌ک‌ بۆ‌ حیزبه‌کانیش‌ چاوه‌ڕوانن،‌ کوردستان‌ خه‌ڵکی‌ ده‌ستیان،‌ و‌هاوکاری‌و‌هاودڵی‌بۆیه‌کتر‌درێژ‌بکه‌ن‌و‌چی‌دیکه‌‌گیان‌و‌ئازاری‌ئه‌و‌به‌ندییانه‌‌و‌

هه‌زاران‌شه‌هیدی‌ئه‌و‌نه‌ته‌وه‌یه‌،‌نه‌که‌نه‌‌قوربانیی‌نایه‌کگرتوویی‌خۆیان‌‌

مەسعود رەواندوست

ــن ــری گــەورەت کـــورد وەک گــەلــی ــی جــیــهــان کــە مافە ــەت ــێ دەوڵ گــەلــی بــراوە ــ ــێ زەوت کـ نــەتــەوایــەتــیــیــەکــانــی لچوار نێوان لە نیشتمانی و خــاک و واڵت دا دابەش بووە، سەدان ساڵە بۆ وەدەستهێنانی مافە رەواکانی خۆی و خەبات ژێردەستەیی لە رزگــاربــوون

دەکا و قوربانی دەدا.داگیرکەرانی کوردستانیش لە هەر هەموو بە کوردستان پارچەی چــوار شێواز و ئامرازەکان هەوڵی سەرکوت ــورد و ــ ــەوەی ک ــەتـ و تـــوانـــدنـــەوەی نـدامرکاندنی ئاگری خەباتە پیرۆزەکەیان داوە، بەاڵم لە هەمووی ئەو خەبات و نیشتمانپەروەری هەستی ملمالنێ یەدا، ئەم نەتەوایەتیی وشیاریی ئاستی و هۆکاری خــۆڕاگــرە خەباتکارو گەلە گەشاوەبوونی و مــانــەوە سەرەکیی

ئاگری خەباتی نەتەوەیی کورد بووە.هەر لە نەتەوایەتییە هەستە ئەم وایکردوە کوردستان پارچەی چــوار و سەرکوت بەرامبەر لە کــورد گەلی زەبروزەنگی دوژمناندا بە چۆک دا نەیە و ئەگەر بۆ ماوەیەکیش ئاگری خەبات لە کزی دابێ، لە دەرفەتێکی دیکەدا ئەم کورد گەلی و سەر هەڵداتەوە ئاگرە بەرامبەر بە دوژمنان قایم و خۆڕاگر و بەرامبەر هاونیشتمانە زۆرلێکراوەکانی ــکــەی کــوردســتــان ــە پــارچــەکــانــی دی ل

خەمخۆر و دڵسۆزتر بن. هەروەک گوترا هەستی نەتەوایەتی و کە خاک کورد گەلی بۆ تایبەت بە واڵتی داگیرکراوە و بۆ وەدەستهێنانی ســەروەری و دەسەاڵتی خۆی لەسەر هەستێکی دەکـــا، خــەبــات خــاکــەکــەی پیرۆز و پێویستە و رەمزی مانەوە و بەردەوامبوونە لە خەبات و تێکۆشانی ــارەدا دەوڵ ــ لـــەم وتـ نــەتــەوایــەتــی دا. پیرۆزەی هەستە لەم ئاوڕێک دەدرێ رۆژهەاڵتی لە تایبەت بە کورد گەلی دەرەنجامە و بدرێتەوە کوردستان دا لەسەر نەخوازراوەکانی و خـــوازراو ــەم بــەشــەی ــی لـ ــەت ــەوای ــەت ــاتــی ن خــەب

کوردستان دا لێک بدرێتەوە.هەست و سۆزی نیشتمانپەروەری ــورد لــە ــ ــ ــی ک ــەلـ و گـــەلـــدۆســـتـــیـــی گـــان بــەرامــبــەر ــوردســت رۆژهـــەاڵتـــی کتــێــکــۆشــەران و خــەبــاتــکــارانــی کــورد و هــاونــیــشــتــمــانــەکــانــیــان لــە هــەمــوو بەشەکانی کوردستان شتێکی روون و ئاشکرایە و عەرەب گوتەنی »اظهر من الشمس«ــە. باوشی ئاوەاڵ و پێشوازیی رۆژە لە ــەاڵت رۆژهـ ــوردی ک گەرمی سەختەکانی ئاوارەیی و لێ قەومان دا بە رووی خوشک و برا هاونیشتمانەکانی لە باشووری کوردستان ، خۆپێشاندان و گیران و کوژران لە پێناو پشتیوانی لە خەباتی کورد لە باکووری کوردستان ، شادی و پشتیوانی بۆ خۆپێشاندان کــورد سەرکەوتنەکانی بــۆ دیــالن و دیکە نموونەی ــان دەی و بــاشــوور لە بــەرزەی هەستە ئەم لەسەر شاهیدن

کوردی رۆژهەاڵت.و پــیــرۆزە هەستە ــەم ئ بێگومان فەرهەنگێکی لە ــەرزە ب رەوشــتــە ئــەم گەلدۆستانەوە و نیشتمانپەروەرانە ــەرهــەمــی ــاوە دەگـــــرێ کـــە ب ــەرچــ ســئاستی وشیاریی نەتەوایەتیی کوردانی پـــــەروەردەی رۆژهـــــەاڵت و هـــزر و سیاسیی بــزووتــنــەوەی نەتەوایەتیی رێبەرانی و کورد پێشکەوتنخوازانەی شــەهــیــدی لـــەم بــەشــەی کــوردســتــانــە ــی ــان ــەک ــی ــە شــادی ــ ــە وایـــــکـــــردوە ب ــ کبەشەکانی ــە ل هاونیشتمانەکانیان لە خەم دیکەی کوردستان شاد بن و شەریکی و خەمبار پـــەژارەیـــان دا و

خەمیان بن.ــا ئــێــرە بــاســکــرا، ــەوەی ت ــ ــەاڵم ئ بـبۆ و نەتەوایەتییە خەباتی الیەنێکی خزمەتی پیرۆزە هەستە ئــەم ــەوەی ئپێویست بە بزووتنەوەی کورد بە گشتی بکا و زیان بە بەشێکی دیکە نەگەیەنێ، لە تایبەت بــە کـــورد گــەلــی پێویستە گشتگیرتر و چاوکراوەتر رۆژهــەاڵت ــی ــان ــە جــۆراوجــۆرەک ــەن بــڕوانــێــتــە الیــە رۆژهــەاڵتــی ــە تــایــبــەت ل خــەبــات، بیان هەست هەر بێگومان کوردستان. بە شوێنێک لــە ئــەگــەر کـــردەوەیـــەک قازانج بێ بەاڵم لە شوێنێکی دیکە زیان بە بەرژەوەندی گشتیی کورد بگەیەنێ بە خــانــەی خــزمــەت ناچێتە خــراپــە و

گەلی کوردەوە.مەسەلەکە روونتربوونەوەی بۆ گەلی و گشتی ــە ب کـــورد پێویستە باش تایبەتی، بە رۆژهــەاڵت لە کورد سروشتی کــە تێ بگەن راستییە لــەو خەبات و تێکۆشانی گەلی کورد لە هەر تێکۆشەرانی و جــیــاوازە پــارچــەیــەک

کورد لە هەر پارچەیەک خەبات بکەن چوارچێوە و رێسا کۆمەڵێک دەبــێ وەبەرچاوبگرن کە هەلومەرجی سیاسی بــەســەر نــاوچــەکــە ژێئۆپۆلێتیکی و کاتێک وێنە بۆ سەپاندوە. کـــوردی دا کورد لە پارچەیەک خەریکی خەباتە لە دژی حکوومەتی ناوەندیی زاڵ بەسەر ــەوەی ــان ــۆ م خـــاکـــەکـــەی دا، نــاچــارە بئیمکاناتی لە خەبات راگرتنی و خۆی نــاوچــەکــە و پــێــوەنــدیــی دەوڵــەتــەکــان وەرگــرێ کەڵک نێوانیان ناکۆکیی و خەباتی بە زیــان مەرجێک بە ــارە )دینەگەیەنێ(. دیکە بەشەکانی لە کــورد کورد خەباتکارانی لە هیچکام کەوابێ لە هیچ بەشێکی کوردستان ناتوانن لە یەک کاتدا لەگەڵ چەند دەوڵەتی ناوچە ــن بــن. هــەر بۆیە شــەڕ بکەن و دوژم

نێوانیان دا لە دووالیەنە پێوەندییەکی ــت دەبـــێ و شــەرتــی یــەکــەم و دروسـسەرەکیی ئەم دەوڵەتانەش ئەوەیە کە و ئەمنییەت بۆسەر مەترسییەک هیچ نەکەن. دروســـت بــەرژەوەنــدەکــانــیــان رێکخراوێکی و حیزب هیچ کــەوابــێ ناوچەکە لە بەهێز و کاریگەری کورد دژی ئەگەر بنوێنێ چاالکی ناتوانێ بەرژەوەندەکانی زیاتر لە یەک دەوڵەت لەو دەوڵەتانە کار بکا کە کوردستانیان

بەسەردا دابەش کراوە. ــۆرەدا هــەر ــجـ ــەمـ ــی لـ ــک لـــە دۆخــێــە بــەشــێــکــی ــ پـــارتـــێـــکـــی ســـیـــاســـی لکوردستان بە هەڵگرتنی دروشمێک کە لەگەڵ واقعی کوردستان ناگونجێ )بۆ وێنە سەربەخۆیی کوردستانی گەورە( لە ــورد ک پتانسیەلی و هێز بیهەوێ بەشەکانی دیکە بۆ خەبات لە بەشەکەی لە پتانسییەلە ئەو و بەکاربێنێ خۆی مەیدانی ئەسلی و پارچەی خۆی دوور ئەو داگیرکەری بە خزمەتی بکاتەوە کەڵکی و کــردوە کوردستان بەشەی خراپی لە هەستی نەتەوایەتیی کوردی راستیدا لە و وەرگــرتــوە بەشە ئــەوە پتانسییەلە ــەو لـ ئــەبــزاریــی کــەڵــکــی

وەرگرتوە. تــێــگــەیــشــتــن و کــــــردن دەرک لە کــەوتــنــەوە دوور و راستییە ــەم لسیاسەتێکی کورد وادەکا ئیحساسات ئیمکاناتی و توانا و بکا واقعبینانەتر لە جێی خۆی و شوێن و کاتی خۆی

پێویست دا بەکاربهێنێ.ــێـــک دا ــاڵـ ــە حـ ــ هـــــەر بـــۆیـــەشـــە لــورد لــە رۆژهـــەاڵتـــی ــ کــە دەبــیــنــیــن کرووداوە هەموو بەرامبەر کوردستان ورد و درشتەکانی باکوور، باشوور و رۆژئاوای کوردستان لەسەرهەستن و دەکەن بەش لەگەڵ خەمیان و شادی زیاتر لـــەوەش جــار زۆر تەنانەت و حیزبەکانی لــە گلەیی و دەچنەپێش رۆژهــەاڵت دەکــەن کە بۆچی بۆ هەر ... باکوور و رووداوێــکــی رۆژئـــاوا و

هەڵوێست و دەرنــاکــەن راگــەیــەنــدراو لە بەشەکانی لە هیچکام بەاڵم ناگرن، کـــوردســـتـــان دا هــیــچ دژکـــردەوەیـــەک و کۆڵبەرانی کورد بەرامبەر کوژرانی گیران و ئەشکەنجە و ئێعدامی رۆڵەکانی ــی کــوردســتــان بە ــورد لــە رۆژهــەاڵت کنیشان ئیسالمی کــۆمــاری ــی دەســت

نادرێ.ــەوە وادەکـــــا ســیــاســیــیــەکــان و ــ ئکوردستان رۆژهەاڵتی رووناکبیرانی بیر بکەونەوە کە بە ڕاستی بۆچی خەڵکی بەشەکانی بە ئــەوەنــدەی ــەاڵت رۆژهـــانـــدوون ــانـــەوە مـ ــتـ ــکـــەی کـــوردسـ دیـئــەوەنــدە بیر لە بــارودۆخــی کــورد لە ئاخوندیی رێــژیــمــی دەســەاڵتــی ژێــر ناکەنەوە. ئێران دا ئیسالمیی کۆماری کردەوەکانی و هەڵوێست جــار زۆر ــەاڵت کە ــ لــە چــاالکــانــی رۆژه بەشێک ناودەبرێن، رووناکبیریش بە جاروبار ــەک و ــالی ــەری ــەر کـــوژرانـــی گ ــب ــەرام بعەبدوڵاڵگول قسەیەکی و شەرڤانێک و قسەکانی سەرکردەی فاڵن حیزب و رێکخراوی بەشێکی دیکەی کوردستان ــدە تــونــد و گـــەرم و گـــوڕە کە ــەوەن ئرەنگە ــێ دەڵ نەناسێ ــورد ک کەسێک

گرفتێکیان هیچ رۆژهــەاڵت لە ئەوانە و وەرگرتبێ سەربەخۆییان و نەبێ دیکەی پارچەکانی دەیانهەوێ ئێستا

کوردستانیش رزگار بکەن.ــە لـــە گــەلــی ــک دای ــێ ــال ـــەوە لـــە ح ئـــە لەژێر ــ کـــورد لــە رۆژهــــەاڵت رۆژانچەوسانەوە و سەرکوتی سیستماتیکی رۆڵەکانی و ئــاخــونــدی دایــە رێژیمی دەکــرێــن ئەشکەنجە زیــنــدانــەکــان لــە لە کــورد الوێــکــی چەند نیە مانگ و سێدارە نەدرێن یان کۆڵبەری کورد بە و نەکوژرێن رێژیم هێزەکانی تەقەی بریندار نەبن. کورد لە سەرەتایی ترین خوێندن وەک نەتەوایەتییەکانی مافە تەنانەت و بێ بەشە خــۆی زمانی بە ناوی منداڵەکانیشیان دەبێ بە ویستی شێوەیەک هــەر بە رێژیم بــێ. رێژیم

لــە دەســتــی بــێ لــە هــەوڵــی تــوانــدنــەوە نیشانەکانی و کـــورد ســڕیــنــەوەی و لــە رۆژهــەاڵتــی کــوردســتــان دایــە و بە بێ شەرمانە زۆر دەرەوەش دا رووی نــاوی بــە کــە کێشەیەک رادەگــەیــەنــێ

کێشەی کورد لە ئێران بوونی نیە.ئیدیعایەی رێژیمی لەم بیر کاتێک ئەم هەستیاریی ــەوە ــن ــەی دەک تـــاران باسە و گرنگیی دیاریکردنی ئاراستەی ــۆزی نــەتــەوایــەتــی لە ــەســت و ســ هنێو کـــوردی رۆژهـــەاڵت زیــاتــر خۆی ــک دا کـــە هــێــزە ــێ ــاڵ دردەخـــــــات. لـــە حبەرامبەر لە رێژیم سەرکوتکەرەکانی بــچــووکــتــریــن چــاالکــیــیــە ســیــاســی و رۆژهــەاڵت کــوردی فەرهەنگییەکانی هەستیارن و زۆر بە توندی بەرپەرچی ــەوە و سەرکوتی دەکــەن، بەاڵم دەدەنلــە بــەرامــبــەر هــەســت و ســۆزیــان بۆ ئەوتۆ رێگرییەکی دیکە پارچەکانی هەست نیە نــاخــۆش پێیان و نــاکــەن کــوردی نەتەوایەتیی پیانسییەلی و دیکەدا ئاراستەیەکی بــە رۆژهـــەاڵت بەرامبەر رۆژهـــەاڵت کــوردی و بچێ دەرد و ئازارەکانی خۆی لە رۆژهەاڵتی کوردستان ناڕەزایەتی دەرنەبڕێ و بێ

دەنگ بێ و بە کردەوە ئیدیعای رێژیم بۆ نەبوونی کێشەیەک بە ناوی کێشەی

کورد بسەلمێندرێ. هەم خۆیەتی جێی حاڵەتەدا لــەم کوردستان رۆژهەاڵتی سیاسییەکانی ــەم روونــاکــبــیــران و چــاالکــانــی و هـئەو ئــاراســتــەی نیگەرانی بەشە ئــەو لە کورد گەلی نەتەوایەتییەی هەستە رۆژهەاڵتی کوردستان بن کە خەریکە و سیستماتیک سەرکوتی ئاست لــە و تواندنەوە بۆ ڕێژیم چــڕی هەوڵی کولتوور و کــورد گەڵی لەناوبردنی گــیــرۆدەی نەتەوایەتییەکانی هێما و بێ تەفاوەتی و کەمتەرخەمی جۆرێک ئەشکەنجە و گرتن و ئێعدام و دەبن و کوشتنی الوانی کورد بۆیان دەبێتە هەمان لە و رۆژانـــە ئاسایی شتێکی حــاڵ دا هــەوڵ دەدەن حــەز و هەستی نەتەوایەتییان بە ئاراستەی پاڕچەکانی دیـــکـــەی کـــوردســـتـــان دا دابــمــرکــێــنــن جینایەتکاری رێــژیــمــی ئــاســت ــە ل و تەسلیم جۆرێک بە ئیسالمی کۆماری زۆر کە بەجۆرێک بگەن بێ دەنگی و و کــوڕ کــە کەسانێک دەبینین جــار جگەر گۆشەیان بە دەستی هێزەکانیان رێژیم کوژراوە ئامادەنین بچنە بەردەم خۆیان تووڕەیی و ڕق و ئیدارەیەک لەو زوڵمە دەرببڕن کە بەرانبەر خۆیان خەڵکی و کــراوە جگەرگۆشەکەیان و دەوروبەریشیان لە دوورەوە بینەرێکی ــی دووبـــــارە بـــوونـــەوەی ــاوت ــەف ــێ ت برۆژانەی ئەم سیناریۆیەن کە لەوانەیە خۆشیان ــەســەر ل ــگ ــ درەن یـــان زوو

بەڕێوەبچێ.راستییە ئەو گرنگیی کە لێرەدایە پێویستە کـــە دەردەکـــــــەوێ بــاشــتــر ــاک و ــەو هــەســتــە نــەتــەوایــەتــیــیــە پـ ئـرۆژهەاڵتی لە کورد گەلی بێگەردەی ــە پــێــچــەوانــەی حـــەز و ــان ب کــوردســتبەشەی لەم خواستی دوژمنانی کورد سۆز پاراستنی وێـــڕای کــوردســتــان، هاونیشتمانەکانی بــۆ ــاداری ــ وەفـ و بۆ ئاراستەکەی دیکە، بەشەکانی لە لە و بــگــۆڕدرێ ــەاڵت رۆژهـ نێوخۆی یەک ــەوە( ــەداخـ )بـ ئەوینێکی جیاتی الیەنە، روو لە ئەرکە نەتەوایەتییەکانی ئاگرێک ببێتە و بکا ــەاڵت دا ــ رۆژه لە داگیرکەرانی ئــارامــی ماڵی لــە گــڕ و کوردستان بەربدا. بێگومان هەستیاری ــی رۆژهـــــەاڵت ــ ــوردان ــ ــی ک ــی ــاالک و چبەرامبەر مافەکانیان و یەکگرتوویی و دیلی زنجیری پساندنی بۆ تێکۆشان و ژێردەستەیی تەنیا رێگەی رزگاریی ــەشــە و هــەمــوو ــەم ب ــورد لـ ــ ــی ک ــەل گ

بەشەکانی دیکەی کوردستانە.

وردبوونەوەیەک لە هەستی نەتەوایەتیی کوردی رۆژهەاڵت بەرامبەر پارچەکانی دیکەی کوردستان

‌کورد‌لە‌رۆژهەاڵتی‌کوردستان‌بەرامبەر‌هەموو‌رووداوە‌ورد‌و‌درشتەکانی‌باکوور،‌باشوور‌و‌رۆژئاوای‌زیاتر‌ لەوەش‌ جار‌ زۆر‌ تەنانەت‌ و‌ دەکەن‌ بەش‌ لەگەڵ‌ خەمیان‌ و‌ شادی‌ و‌ لەسەرهەستن‌ کوردستان‌دەچنەپێش‌و‌گلەیی‌لە‌حیزبەکانی‌رۆژهەاڵت‌دەکەن‌کە‌بۆچی‌بۆ‌هەر‌رووداوێکی‌رۆژئاوا‌و‌باکوور‌و‌...‌راگەیەندراو‌دەرناکەن‌و‌هەڵوێست‌ناگرن،‌بەاڵم‌لە‌هیچکام‌لە‌بەشەکانی‌کوردستان‌دا‌هیچ‌دژکردەوەیەک‌رۆژهەاڵتی‌ لە‌ کورد‌ رۆڵەکانی‌ ئێعدامی‌ و‌ ئەشکەنجە‌ و‌ گیران‌ و‌ کورد‌ کۆڵبەرانی‌ کوژرانی‌ بەرامبەر‌

کوردستان‌بە‌دەستی‌کۆماری‌ئیسالمی‌نیشان‌نادرێ

درێژەی:

ڕۆژهه اڵتی کوردستان، نوقمی ئازار و بێده نگی


کوێستان فتووحی

هه موو خۆ به خاوه نی غه مه کانی ده زانین، که چی له قه یرانی بێ غه مخۆری و نه پرسینه وه هێندێک بــووه . مرۆڤ نوقم ئازاره کانی دا له ــه نــاخــی خــــۆی دا هــه ســت بــه نامۆیی جـــار لله م هــــه وڵ ده دا بـــه اڵم ــا، ده کـ سڕبوونێک و بووه زاڵ به سه ری دا سڕبوونه ی و نامۆیی خۆی ده رباز بکا. ئه وه ی به سه ر ڕۆژهه اڵتی کوردستان دا زاڵه بێده نگییه کی ئازاراوی و کپ هۆکاری ئێران ئیسالمیی کۆماری که کراوه بووینه خۆمان به شێکیشی و سه ره کییه تی

هۆکاری ئه م کپکراوییه .نیشانه ی تــاک ناڕه زایه تیده ربڕینه کانی تاکێک هــه ر ــه وه . ئ ده روه ستیی زیندوویی و ئــازار و نه هێشتنی بــۆ کــه نــه تــه وه یــه ک، یــان مه ینه تییه کان ده نگی هه ڵبڕی، نیشانه ی ئه وه یه ئه و تاکه ، یان ئه و نه ته وه یه زیندوویه و به دوای ده ربازبوون دا ڕێگای دیتنه وه ی چاره سه ر و ده گه ڕێ. کورد به درێژایی مێژوو بۆ گه یشتن بووه تێکۆشان دا خــه بــات و له مافه کانی به بێ موباالتی به وپه ڕی سانا و زۆر چی که ،بێ تێده په ڕین گرنگ دا مه سه له ی زۆر به الی ئازاره کان له گه ڵ بڵێین بۆ؟ کورد، ئه وه ی ره نگه ــووه . ــه ب ه بـــه رده وامـــی پێوه ندییه کی ئه وه ی ئه مڕۆ به سه ر ڕۆژهه اڵتی کوردستان دا زاڵه ، الیه نێکی بۆ ئه وه بگه ڕێته وه که ئازار و بۆیه کـــردوه ! ســڕ ئێمه یان نه هامه تییه کان به الیان دا بێده نگی به و بووه ئاسایی بۆمان

تێده په ڕین. له هــه مــوومــان ــیــیــه کــان، ڕۆژهــه اڵت ئێمه تاکه کانه وه بگره تا حیزبه کان، ده زانین چیمان

به سه رمان هاتوه ، که چی ئه مڕۆ هه وڵه کانمان بــۆ ڕێــگــرتــن لــــه وه ی دوژمـــنـــی ڕاســتــه قــیــنــه به سه رمان دێنێ، له ئاستێک دا نیه که دڵی پێ

خۆش بکرێ . خه‌باتی‌مافخوازی‌نرخی‌خۆی‌ده‌وێ

ــو ــ ــێ ــ ــه ن ــ ــی ب ــ ــ ــی ــ ــ ــێ ــ ــ ــه رپ ــ ئــــــــه گــــــــه ر ســکه ده بینین بگه ڕێین، تۆڕه کۆمه اڵیه تییه کان دا

هه ر له کوردستان ڕۆژهــه اڵتــی کورده کانی تویژێک هه ن، الپه ڕه کانیان پڕن له ستاتووس ، به الم مافخوازی، سیاسی و کۆمێنتی وێنه و نه ک بۆ پارچه پڕئازاره که ی نیشتمانی خۆیان، به ڵکوو بۆ پارچه کانی دیکه )باشوور، باکوور و رۆژاوا(ی کوردستان. به پێچه وانه شه وه ئه گه ر پارچه کانی کــورده کــانــی الپــه ڕی به چاوێک له نێو ته نانه ت دیکه ی کوردستان دا بخشێنین،

به زۆر سیاسییه کانیشیان دا رووناکبیران و ڕۆژهه اڵتی کێشه کانی که ده بینین ده گمه ن کوردستان بووبێته خه می ئه وان. هه ر کام له و پارچانه ی کوردستان جیاوازی و تایبه تمه ندیی له بتوانین زه حــمــه تــه زۆر و هــه یــه خــۆیــان له نموونه بۆ بکه ین، بــه راوردیــان یه ک گه ڵ گه وره زۆر هه نگاوی کوردستان باشووری

له به زۆر له م به شه ی واڵت، نراوه و کورد ده کرێ ده سکه وتانه ئه م گه یشتوه . مافه کانی ئه م جیهانه هه ر جێیه کی له هه موو کوردێک به ده سکه وتی گشتیی پێیان خۆش بێ و دڵی ببێته که نا مانایه به و بــه اڵم بزانن، کــوردی ئه و ئازاره کانی له چاوپۆشی ئــه وه ی هۆی کوردی دا حاڵێک بکرێ. له دیکه پارچه یه ی ڕۆژهه اڵتی کوردستان له خه م و خۆشییه کانی

ده زانێ، شه ریک به خۆی دیکه دا پارجه کانی ــه داخــه وه کــورده کــانــی پــارچــه کــانــی دیکه ی بکوردستان به م جۆره بیر ناکه نه وه و له ئاست رۆژهــه اڵتــی کــوردســتــان دا خۆ بــه ده روه ســت

نازانن. ڕۆژهــه اڵتــی کــوردســتــان، وێــرای ئــه وه ی به رده وام له الیه ن ده سه اڵتی سیاسیی ئێرانه وه

ئه و کوردانی ئه ونده ش خــراوه ، په راوێز له خستوه . پــه راوێــزیــان له بۆخۆیان پارچه یه سیاسیی نوخبه ی روونــاکــبــیــران و لــه زۆر به هانه ی به کوردستان ڕۆژهه اڵتی نێوخۆی ئیسالمی، کـــۆمـــاری ــی ــه اڵتـ ده سـ ــی ــده یـ دڕنـکورد بێمافییه کانی و بێبه شێ له چاوپۆشی له م به شه ده که ن و ئه ونده ی دڵیان به هه نگاو و ده سکه وته کانی پارچه کانی دیکه ی کوردستان

خۆش کردوه و پێی هه ڵ ده ڵێن، ئه ونده هه وڵ داواکانی ویست و مه ینه تی و کێشه و ــاده ن ننه ته وه که یان له و پارچه یه ی کوردستان، بکه نه مژاری باسه کانی خۆیان. ڕاسته دڕنده یییه کانی ڕێژیمی کۆماری ئیسالمی له گوتن نایه ، به اڵم بیانووی به بیکه ن نیه مانایه بــه و ئــه وه ش گرێدانی زمانی خۆیان و له ئاست پرسی کورد له م به شه ی کوردستان خۆیان بێده نگ بکه ن. ــیــه کــانــی ــی چـــاالکـــه ســیــاســیــیــه ڕۆژهــه التسێ دوو لــه م شێوه . هه مان به تــاراوگــه ش حه وتووی رابردوو دا که مه سه له ی گشتپرسی ــۆ ســـه ربـــه خـــۆیـــی هــه رێــمــی کــوردســتــان بـــده ی کــورده کــانــی ــه ون بــبــووه مـــژاری ڕ ۆژ، ئڕۆژهه اڵت له ده ره وه به جلوبه رگی کوردی و ره نگاوره نگ و ئااڵی کوردستانه وه به شدارییان له رێپێوانه کان بۆ پشتیوانی له م ویسته کرد ، لــه نێوخۆی بــزانــم کــورده کــانــی بــاشــوور وا نه کرد! ئه وه یان ئازادن، که واڵته که ی خۆیان دیاره ئه وه به هه ڵوێستیی کوردی ڕۆژهه اڵتی نه ته وه یی شعووری به رزیی کــوردســتــان و ئه وان ده گه یه نێ که پێویسته هه ر کوردێک وابێ، پشتیوانییه ئه م الیه نگری و به مه رجێک به اڵم کوردستان دیکه ی به شه کانی ویسته کانی له پشتگوێخستنی ــه ڵ گـ لــه نــه بــیــت یــه کــســان ڕۆژهه اڵتی کورستان و، کوردی پارچه کانی ــن، دیــکــه ش بــۆ رۆژهــه اڵتــی کــوردســتــان وابکوردستان رۆژهه اڵتی ئه مڕۆ که به تایبه تی نوقمی بێمافی و ئازاره و له هه موو کات زیاتر

پێویستی به هاوکاری و پشتیوانی هه یه . ناگرێته وه ، تاکه کان ته نیا مه سه له یه ئه م له زۆر ــتــه وه . ده گــرێ حیزبه کانیش به ڵکوو گرفتاری کوردستان ڕۆژهه اڵتی حیزبه کانی هێندێکیان ته نانه ت و بێ جێن ملمالنێیه کی دژایه تی و بوغزاندنی به رانبه ره که یان هێناوه ته ئه وه ی به هۆی ڕۆژانه یانه وه . سیاسه تی نێو بنکه و باره گاکانیان له باشووری کوردستانه ، کو لتووریی کۆمه اڵیه تی و سیاسی، فـــه زای زۆر تاڕاده یه کی کوردستان پارچه یه ی ئه م نوێنه رانیان و ڕێبه ران بووه . زاڵ به سه ریان ئه ونده ی په یام و لێدوانیان له باره ی ڕووداو و


ئاره ش لورستانیو: ئاڵه شین

دانوستانه خه سارناسیی بمانه وێ ئه گه ر ئه م بکه ین، ئیسالمی کۆماری ناوکییه کانی جـــۆراوجـــۆره جێگه ی روانـــگـــه ی بــابــه تــه لــه نووسینه ــه م ئ ــه . کــردن ــوێ ــاوت ت و تــێــڕامــان ده سه اڵتداریی سیستمی ئه مڕوی بارودۆخی نێوخۆیی و سیاسه تی بیاڤی ــه دوو لـ ئــێــران هــه وڵ راڤــه ده کــا. ده داو له بێژینگ ده ره وه ده ده م ئه م فاکته رانه بخه مه به رباس که له سه ر به سه باره ت ئێران چه شنه کرده وه یه کی هه ر دانوستانه ناوکییه کان به گوێره ی هه لومه رجی

ئه مڕۆی سیستمه که شوێندانه رن.ئیسالمیی‌ کۆماری‌ نێوخۆیی‌ سیاسه‌تی‌ ئه‌لف(‌

ئیران:بۆ تاوتوێی کارکردی سیاسه تی نێوخۆی، و واقیعی تاوتوێی پێودانگ پێوه رو باشترین ئابووورییه. و کۆمه اڵیه تی بــواری ئه مرۆیی ره وشــــی ــه ــی ــی فـــاکـــتـــه ره ســه ره ک دوو ــه م ــ ئقه یراناوی سیستمی ده سه اڵت یان دڵخوازنه ، وه ک ده کــه ن. ئاشکرا نێوخۆییدا له سیاسه تی ده زانین کۆماری ئیسالمی تا ئه وجێیه ی بۆی بکرێ خۆی له باڵوکردنه وه ی ئاماری فه رمی و جێگه ی باوه ڕ ده بوێرێ، که واته ئه گه ر سه رنج ته نانه ت نێونه ته وه ییه کان و ئــامــاره بده ینه باڵوی سیستم ره خنه گرانی ئامارانه ی ئــه و ده که نه وه، ده بینین ئه مرۆکه کۆماری ئیسالمی مه ده نیدا هه لومه رجی له خراپترین ئــێــران نێونه ته وه ییه کان، ئاماره به گوێره ی ده ژی. ئێران له زۆر بواری وه ک بێکاری، زۆربوونی ــوون بــه مــاده ــرۆده بـ ــی جــیــنــایــه ت و تــــاوان، گهۆشبه ره کان، نه بوونی میدیای ئازاد، نه بوونی ــان، ژن مــافــی پێشێلی ــڕیـــن، راده ربـ ــی ــازادی ئژینگه، بــوونــی پیس ــوژی ، خــۆک خــه مــۆکــی، بــه رزی رێـــژه ی خۆشبژێوی، نزمی ئاستی کۆچبه ر، گه نده ڵی، ئازاردانی مندااڵن و... هتد، ده که وێته ریزی هه مووانه یان له سه رووی یا

خراپترین واڵتانه وه.بڵێین، ده بــــێ ئــابــووریــشــدا لـــه بـــواری ئابوورییه چه مکێکی ( هوله ندی نه خۆشیی هه ڵگرتنه وه و نێوان پێوه ندیی ده دا هه ول که ــاوه ــه رچـ ــدازه ی سـ ــ ــه ن ــ ــێ ئ ــ ــی ب ــان ــن ــێ ــاره ــه ک بسروشتییه کان و وه ستانی به شی پیشه سازی شی بکاته وه. ئه م چه مکه ده ڵێ به رزبوونه وه ی ده تــوانــێ سه رچاوه سروشتییه کان داهــاتــی ئابووری نیشتمان له حاڵه تی پیشه سازی دوور تێچوی هــه روه هــا ــه وت و ن له بیاڤی بکاته وه ( ئیتالعاتی، له به شه کانی ــووری ــاب ئ ــه رزی بـئه منیه تی و سه ربازی که به هیچ جۆریک ئاکامی ناکه وێته وه، لێ کۆمه اڵیه تی قازانجی گه شه و وه ک دوو فاکته ری رووخێنه ر بیاڤی ئابووری

به ره و وێرانی و مایه پووچی ده به ن.ئــاشــکــرایــه سیاسه تی و کـــه واتـــه روون نێوخۆیی کۆماری ئیسالمیی ئێران به ته واوی له که ڵک که وتووو قه یراناوییه و له ئاکامی ئه و ــوون و بــه رده وامــیــی هــه ڵــومــه رجــه دا زیــاتــر بگه مارۆ نه رێنییه کانی کاریگه رییه ئاکامی بزوێنه رێکی وه ک ده توانن نێونه ته وه ییه کان نافه رمانه یه کۆمه اڵیه تی و شۆڕشه به هێز، ــی ــکــه ن و ده ســه اڵت مــه ده نــیــیــه کــان چــاالکــتــر بکه رێگه ی به رن پرۆسه یه ک به ره و ئیسالمی

گه ڕانه وه ی نه مێنێ.ب( سیاستی ده ره وه ی کۆماری ئیسالمی:

ئیسالمی کــۆمــاری ده ره وه ی سیاستی لێک ناڤین دا رۆژهــه اڵتــی جیهانی و له بیاڤی جیان و له ئاکامدا پێوه ندی ئه م دوو بیاڤه، کۆی

سیاسه تی ده ره کی ئه م واڵته پێک دێ. جیهانی، له روانگه ی ده ره وه سیاسه تی ـ ــان و بــیــروڕای گشتی ــزه ک ــێ لــه م بــه شــه زل ه

نێونه ته وه یی هه ن.رووسیه، ئه مریکا، واڵتانی زل‌هێزه‌کان: ـ‌به رامبه ری الیه نی ئاڵمان فه رانسه و بریتانیا، کـــۆمـــاری ئــیــســالمــیــن کـــه هــه رکــامــیــان له ده گــه رێــن و خۆیان نه ته وه یی ــدی ــه رژه وه ن ببه جیهانی سه باره ت دژکــرده وه ی ده یانه وێ به رنامه ی ناوکیی ئێران هه ماهه نگ بکه ن. ئه م ئه هرومه فشارانه ی که ئه م گروپه ده توانن دژی ئێران به کاری بێنن به گوێره ی هه لومه رجه کان گــۆڕاوه و زۆر جاران ئه م واڵته به هێزانه له پرۆژه ی ده گه ڵ بونه وه رووبه روو پرۆسه ی

لێک تــووشــی لــه ئــێــران، ئــۆرانــیــوم پیتاندنی له ئاکام دا بوونه وه بوون. نزیک لێک ترازان و ئامریکاوه ــه ن ــه الی ل گــوشــاره کــان ــه ی ــ زۆربکه واڵتــانــه ی ئــه و زۆریــنــه ی هه ماهه نگی به ئاسایشن ئه نجومه نی هه میشه یی ئه ندامی هه نارده و له بیاڤه کانی ئیران. سه ر خراونه ته ئه رز، خوارده مه نی، خاو، مادده ی هــاورده ی که لوپه لی ئه منییه تی، ئیتالعاتی و تێکنولوژی

ــردن و ــان و بـ ــن ســـه ربـــازی، کــه ره ســتــه ی هــێپێوه ندی سه ره کی که کۆڵه که ی راگواستن؛ له سه ر دیپلۆماسییه کان ته واوی و ده ره وه ن نێونه ته وه یی گه مارۆیه کی دێــن پێک ــه وان ئوێنه به سه ر بێ جیهانی و به رین، له ئاستێکی جار زۆر گه مارۆیانه ی ئه و سه پان. ئێراندا بوونه ته بابه تی دامه زراوه نێونه ته وه ییه کان و شر ۆڤه کاران. چاالکیی میدیاکان و ماشێنتی به چه شنێک ئه م جۆره گه مارۆیه، سه رچه شنێکی دڵخوازی له ده روونناسی سیاسه تی ده ره وه ی خاڵێکی دا. به مێژوو به جیهان و زل هێزه کان ڕزیوی لــه رزۆکــی و نیشانده ری که دیکه ش، ئیسالمی یه و کــۆمــاری ده ره وه ی سیاسه تی

الوازی و قه یرانی جیددی سیستمی ده سه اڵتی ــێــوه نــدی لــه گــه ڵ ــا، بــاســی پ ــ ــ ــران ده رده خ ــێ ئگه وره له الیه ن 35ساڵه که ماوه ی ئه مریکایه سوور. هێڵی بووه به ڕێژیمه وه به رپرسانی ده بینین ــه مــڕۆکــه دا ئ لــه هــه لــومــه رجــی بـــه اڵم ناوکی پرسی بوونی قه یراناوی گه مارۆکان و نێوان بکه وێته که ڵێن ــه وه ی ئ هــۆی بــووه تــه گه وره به رپرسانی ڕێژیمی کۆماری ئیسالمی

ئه مریکا. دوژمنایه تیی درێژه پێدانی له سه ر پێترۆڵیش دا له که رتی هۆله ندی نه خۆشیی له جاران زیاتر ڕێژیمی گرنگه که هۆکارێکی جۆراوجۆر ــاوه رده ی ه نــه وت و به هه نارده ی سه ره تاییه کانی پێداویستییه کردنی دابین بۆ ببه ستێته وه و له دانوستان ده گه ڵ واڵته پیشه ییه

پێشکه وتووه کانی جیهان الوازبێ. وک واڵتێکی نێونه‌ته‌وه‌یی:‌ گشتیی‌ بیروڕای‌ئه مریکا که توندترین هه ڵوێست و حه ساسییه تی دژ به ئێران هه بووه و هه یه له ڕێگه ی میدیایی و پاڕادۆکس و مافی مرۆڤه وه، دامــه زراوه کــانــی قه یرانه کانی کۆماری ئیسالمی زه ق کردۆته وه و دژی خۆی بوونه وه ی رووبــه روو گۆڕه پانی

ــه م ده ســه اڵتــه ی ــر کـــردوه و ئ ڕێــژیــم هــه راوتئابووری خستۆته ته نگانه و له بواری سیاسی-

ته ریکی خستۆته وه. هه ڵوێستی کارو کۆی ئاشکرایه ڕوون و زڵ‌هێزه‌کان له گه ڵ بیروڕای گشتی جیهانی دژی کۆماری ئیسالمی کارتێکی براوه ی گه وره یه که ته نیا بژارده ی ئیعتمادسازی بۆ باشکردنه وه ی له م ده سه پێنێ و ئێراندا به سه ر هه لومه رج پرۆسه یه دا سێ فاکته ری گرینگی هێز، کات و

)مه یدان( کۆنترۆل ناکرێن.رۆژهــــــه‌اڵتــــــی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ -ســــیــــاســــه‌تــــی‌ناڤینی)ناوچه‌یی(:‌کۆماری ئیسالمی له ناوچه ی تــه واو ڕۆڵێکی ده ورو ناڤین دا ڕۆژهــه اڵتــی رووخێنه رو ئاژاوه گێڕانه ی هه بووه . پشتیوانی به شار تیرۆریستییه کان، له گرووپه توندڕۆو ــه ســه د، حــیــزبــووڵــاڵی لــوبــنــان، حــه مــاس و . ئنێوخۆییو ــاری ــه کــاروب ل ــوه ردان ــێ ده ســت . .سیاسی و ئابووری زۆربه ی واڵتانی دراوسێ، هه ڕه شه کردن له هه ندێک واڵتی وه ک ئیسراییل، وه ک به واڵتانی زۆر ئیمتیازێکی پوان و دانی لە پیشتوانی کردنیان له پێناو رووسیه و چین فاکتەری زۆر ناوچەو لە ئیسالمی کۆماری میلیاردی قورس و تێچووی که دیکه گرینگی ئەوان بۆتە هۆی داڕووخانی ئابووری ئێران و داڕمـــاو. ئابوورییەکی و ناوچەکە واڵتــانــی کردنی دروست خوڵقێنی و قەیران سیاسەتی لــە ڕۆژهــەاڵتــی ئیسالمی کــۆمــاری ــاڵــۆزی ئسەقامگیریی بۆ مەترسیدارە زەنگێکی ناڤین جیهانی وزەی بـــه٦0% کەنزیک نــاوچــه یــه ک

دابین دەکا. باسیان فــاکــتــەرانــەی ــەو ب بــەســرنــجــدان تا ئیسالمی کــۆمــاری بڵێین دەتــوانــیــن ــرا کزیاتر ئێرانی پوتانسیەلی ئــابــووری و ئێستا بەکار ئــاژاوەگــێــری و خۆڵقێنی قــەیــران بــۆ ــەک کــه ســەرەتــایــی شــۆڕش ــڕۆژی هــێــنــاوه، پهاتەبەرباس. شــۆڕش« »هەناردەی بەناوی ناوەکییەکان دانوستانە کــە ئـــەوەی لــەگــەڵ کاتەکانی قــۆنــاغ و دوایــیــن گەیشتوونەتە کە قەبووڵی بە دەبێ ئیسالمی کۆماری خۆیان، هەموو پاشهاتەکان، هەڵبژاردەکانی خۆی بکا. هەڵسوکەوتی دەتوانێ کە هەڵبژاردنەی ئەو سیاسی و ئابووری لەگەڵ جیهان بەدواوە بێ و یان بەردەووامی مێژووی 35ساڵەی کۆماری کردەوەکانی قەیرانی هەمیشه کە ئیسالمی

خۆی بەدواوە بووه.

خه سارناسی دانوستانه ناو کی یه کان کۆماری ئیسالمی

ل 5

رۆژنامەی3 ژماره : ٦٣٧ سیاسی١٥ی گەالوێژی ١٣٩٣ ٦ی ئاگۆستی ٢٠١٤

ئاسۆی حه سه ن زاده

هه ر کتێبه کانی نێوه رۆکی به سه باره ت کام له و بوارانه ی باس کران، له گه ڵ ئه وه دا به پێی کتێبخانه یه ئــه م نێو کتێبه کانی که نــه کــراون، ــف ره دی و پۆلێن بابه ت و بــوار وتاره ئه م مه به سته كانی بۆ ده توانین به اڵم کتێبه کانی هه رکام له بواره ئاماژه پێکراوه کان وه سه ریه ک بخه ینه وه و نموونه ی ماناداریان

لێ بێنینه وه.به ئاماژه مان و کرد باسمان هــه روه ک کتێبانه ی ئه و ژمــاره ی کرد، هۆکاره که شی ته نیا نێوه رۆکێکی که کتێبخانه یه ئه م نێو ئه وه له چاو هه یه ئیدئۆلۆژیکیان و هــزری که ده کرێ زائیرێک پێش کردنه وه ی ده رگای که مه. زۆر یه کجار وابــێ، پێی کتێبخانه که و لیبراڵ بیرمه ندی کتێبی دوو یه ک لێره دا رێمۆن تۆتالیتاریسم، سه رسه ختی نه یاری بیرکردنه وه ســاڵ »پــه نــجــا )وه ک ــاڕۆن ئـــه رهــه مــه ســیــاســی«یــه کــه ی و دوایـــیـــن بئه زموونی له سه ر ژیانی ته واونه کراوه که ی له و که ئــه و که سه هــه ر کۆتایی ســه ده ( – »ئه فیۆنی به ئایینی مارکس که شوێنه دا مارکسیسزمی ئه و ده دا، قه ڵه م له خه ڵك« له گه ڵ ده زانــی- رووناکبیران ئه فیۆنی به کۆمه ڵێک کتێبی پێوه ندیدار به پره نسیپه کانی مــارکــســیــزم-لــێــنــیــنــیــزم کـــه پـــاش شـــه ڕی فه ڕانسه یی زمــانــی بــه جیهانی ــی ــ دووه م»ده وڵـــه ت )وه ک کـــراون ــاپ چ پێکه ن لــه له سیاسه ت و »ئــابــووری و ئینقالب« و لێنین پرۆلتاریادا«ی دیكتاتۆریی سه رده می و ئێنگلس کۆمۆنیزم«ی »پره نسیپه کانی و ترۆتسکی( ــواره م«ی چـ »ئه نترناسیۆنالی ــوون. هــه ر لــه و بـــواره دا تێکه ڵی یــه کــدی بـفاکته ری رۆڵــی له که سه رچاوه کۆمه ڵێك نه ژادی و جێگه و پێگه ی نه ته وه له تیئۆریی نموونه )بـــۆ ده كــۆڵــنــه وه مــارکــســیــســتــیــدا فرانسوا و بۆردیگا ئامادۆ توێژینه وه کانی ســه رچــاوه هێندێك ــا هــه روه ه مــاســپــێــرۆ(، روانگه کانی و مـــه رام ــه ده ده نـ کــه ســه رنــج مارکسیسته کانی جیهانی سێهه م )بۆ نموونه و ئــه فــریــقــا مارکسیسته کانی گــۆڤــارێــکــی جیهانیی فێستیڤاڵی به سه باره ت راپۆرتێک الوان له دیدی وه ڤدی رێکخراوه کانی واڵتانی

دۆسته وه( سه رنج راده کێشن.به اڵم ئه وه ی له و بواره دا بااڵده سته نه ک الیه نی تیئۆریی مارکسیسیزم-لێنیزم، به ڵکوو الیه نه عه مه لی و مه یدانییه که ی وه دیهێنان و جێبه جێکردنی ئه و بیروباوه ڕه و واقیعییه تی سیستمی کۆمۆنیستی له سه ده ی بیسته مدایه. ــه ی بــه رهــه مــه کــانــی پــێــوه نــدیــدار به و ــ زۆربپرسه ش له و کتێبخانه یه دا ئامانجیان ئه وه یه سیاسی سیستمی شیکردنه وه ی وێڕای که سه باره ت سۆڤیه ت، یه كێتیی ئابووریی و به نیشانه کانی ڕزین و هۆکاره کانی زه واڵی بده نه هۆشیاری مــه وجــوود سۆسیالیزمی تیترانه مان ئه م نموونه بۆ لێره دا خوێنه ر. له قه بزه کراو »ده ســه اڵتــی : به رچاو دێته یه كێتیی سۆڤیه ت« له نووسینی هێلێن کارێر دانکۆس، »مافیا له شووڕه وی« له نووسینی میخائیل »نامه كانی یا کوولۆدۆن، ڤێرژینی یه فیمۆڤ« سه باره ت به دۆخی خراپی مافی

له به شێك بێگومان ــه دا. ــ واڵت ــه و ل مــرۆڤ سه رچاوه کانی ئه م هۆشیارییه مێژووییه که یه که م ئێمه دا ناوچه ی له قاسملوو دوکتور و تا ماوه یه کی زۆر تاقانه رێبه ری سیاسی ئاکامگیریی هه بێ ئـــه وه ی ئازایه تیی بــوو بـــه كـــرده وه ی لــێ وه ربـــگـــرێ، ســه رچــاوه ی سۆڤیه تین، ده ســـه اڵتـــی ــودی خـ ره ســمــیــی بیسته می ــگــره ی کــۆن بــه ڵــگــه نــامــه كــانــی ــه لساڵی له سۆڤیه ته وه کۆمونیستی حیزبی خرووچێف فاسیله گرتنی لــه ودا )که 195٦»هــه رگــیــز ئــه فــســانــه ی ستالینیزم ــه گــه ڵ لوه ك عیلمی سۆسیالیزمی هه ڵه نه کردنی واڵمی موعه ممای تاریخ«ی تێک شکاند( ڕا بگره تا ریفۆرمخوازییه چاره نووسسازه که ی روانینێکی –«پێرێسترۆیکا، گۆرباچێف له جیهان« )چه ندین له واڵته که مان و نوێ کتێبخانه که دا لــه چــاپ هــه مــان نــوســخــه ی هه یه(- و به ڵگه نامه كانی کۆنگره ی نوێنه رانی وه ک ناوبراو که 1989 له سۆڤیه تی گه لی و پێدان شه رعیه ت بۆ نیهادی ئامرازێکی ریفۆرمیستییه که ی ــرۆژه پ جێبه جێکردنی

خۆی دروستی کردبوو.

ئه وه چه شنی له کتێبخانه دارێک ئه گه ر که دوکتور قاسملوو له به یانییه به هارییه که ی ئه م نێو کتێبه کانی بوو نه زه ریدا له قه ندیل ریزکردنی پاش بخاته وه، رێك کتێبخانه یه به شێوه یه کی ــه ره وه، ــ سـ ســه رچــاوه کــانــی باسی کــه داده نــــێ کتێبانه ئـــه و لــۆژیــکــی رۆئیای دیکه ی مه وجووده که ی ئه لترناتیڤه ده که ن. سه رده مه دا له و مرۆڤ یه کسانیی جه رگه ی له که پیاوه دا ئه و کتێبخانه ی له بۆ بوو حــازر چه کداریدا قورسی خه باتی دێموکڕاتیک« »سۆسیالیزمی چه سپاندنی له پڕۆگرامی حیزبه که یدا تێچووی گه وره ی تــه شــکــیــالتــی تــه حــه مــول بــکــا، کــۆمــه ڵــێــک کارله سه رکراو و خوێندراوه ســه رچــاوه ی سه باره ت به »ئۆرۆکۆمۆنیزم« )کۆمۆنیزمی

و سۆسیالیست ئه زموونی و ئورووپایی( سۆسیال دێموکڕاته كانی بلۆکی رۆژئاوا )بۆ نموونه کتێبێکی کارل کۆرش دامه زرێنه ری کتێبێكی و ــی ــ ــاوای ــ رۆژئ مــارکــســیــســزمــی پارتی گشتیی سکرتێری کاریلۆ سانتیاگۆ راده کێشن. سه رنج ئیسپانیا( کۆمونیستی دیاره له و نێوه دا پڕۆژه ی سۆسیالیسته كانی فه ڕانسه له هه شتاکاندا و باس و خواسه کانی سۆسیالیستی ــی ــارت پ کــۆنــگــره کــانــی نــێــو فه ڕانسه )به تایبه تی کۆنگره ی »ئێپینه ی« که کۆنگره ی یه كگرتنی به ره ی چه پ له فه ڕانسه میتران فرانسوا سه رکردایه تیی سه کۆی و چڵه پۆپه ی هه یه. دیارتریان بوو( جێگایه کی کتێبانه ی ئه و سه رچاوه یه ش کۆمه ڵه ئه م نێو کتێبخانه كه ن که له رێگه ی شیکردنه وه ی له ــی ــه ت کــۆمــه اڵی ــی ــاری ــزگ ــارێ پ سیستمی ئورووپای کاپیتالیستی و ده وڵه تی ریفاهی له سنووره کانی و پۆتانسیه ل سکاندیناوییه وه

سۆسیال دێموکڕاسی ده خه نه ڕوو.دوکتور که هه گبه یه که وه و هۆگری به قــاســمــلــوو لـــه بـــواری مـــێـــژوودا هــه یــبــوو، سروشتییه که کتێبه کانی ئه م بواره جێگه یه کی

گرینگیان له کتێبخانه که یدا بۆخۆیان داگرتبێ. قه ڵه می بــه جیهان نوێی مــێــژووی لــێــره دا ئالێکساندرۆڤ و مارک له ڤیکتۆر هه ریه ک فێرۆ و جه واهر له عل نێهرۆ دیدێکی به ستێن ده روونناسانه ی سیاسی ته نانه ت و ناسانه ــت. هــه روه هــا بــۆ مــێــژوومــان ده ده نـــه ده سـبه تایبه تی جیهان ئینقالبه کانی مــێــژووی له راده کــێــشــن. ســه رنــج فه ڕانسه ئینقالبی بــاره وه ــه و ل ــوول دا ســاب ئالبێرت کتێبێکی باسی که کتێبه که شوێنانه ی ئــه و هه موو کۆمه ڵگای نه ریتییه کانی هێزه هه ڵوێستی و کلیسا بــه تــایــبــه تــی فــه ڕانــســه ئـــه وده مـــی فه ڕانسه دا شۆڕشی کاتی له ئه شرافیه ت ده که ن به قه ڵه م )میداد(ێکی کاڵ خه تیان له بن کێشراوه و ئیشاڕه کراون. هه ر له فه ڕانسه، مای 19٦8ی مانگی راپه ڕینی به سه باره ت سیاسی- به ستێنێکی له سه ر که واڵته ئه و

کۆمه ڵگای بــه دژی له ڕاستیدا و ئــابــووری نه ریتی و بۆ ئازادیی زیاتر و شلبوونه وه ی بــه ڕێــوه کۆمه اڵیه تییه کان بــه نــده و ــۆت کچوو، چه ند سه رچاوه یه ک له و کتێبخانه یه دا ده بینرێ. له سه ر شۆڕشی 1979ی ئێرانیش چه ند کتێبێک سه باره ت به و ئینقالبه له دیدی »خومه ینی، کتێبی وه ک ئورووپاییه کانه وه ژان نووسینی له پێکراو« خیانه ت ئینقالبی

پیه ر پیشار و کریستیان دۆالنوا ده بینرێ.هه ر له بواری مێژوویی دا زۆر بیۆگرافی سیاسییه که سایه تییه ئۆتۆبیۆگرافیی و د. کتێبخانه که ی لــه جیهان ــی ــاوداره کــان نــه ون. لــێــره دا ــ ــه ر چــاو ده ک قــاســمــلــوودا وه بـو تیتۆ و ستالین بــه ســه رهــاتــی و ــان ژیـبه مووسۆلینی ژیانی داستانی جڵد چه ند خاتوونێکی کــه بریسۆ ــدرێ ــان ئ قــه ڵــه مــی »به سابیتی په ریچێهری بــه نــاوی ئێرانی و کورد گه لی خه باتی سه رکه وتنی ئاواتی رزگاریی میلله تی ئێران له م رۆژگاره تاڵ و

خه مناکەی« پێشکه ش به دوکتور قاسملووی مارشاڵ بیره وه رییه کانی له گه ڵ کـــردووه ستالینگراد شــه ڕی قاره مانی ڤاسیلێفسکی بوونه کیسێنجێر هێنری بیره وه رییه کانی و فه ڕانسه دیــســان ــه اڵم ب یه کتر. مااڵوسێی له جگه : کــه وتــووه وه بـــه ر شێری به شی بیۆگرافی و بیره وه رییه کانی ژه نڕاڵ دوگۆل له ژێر خۆی قه ڵه می )به میتران فڕانسوا و ــاوی »مــێــشــه نــگــویــن و ئـــه نـــدازیـــار« که ــ نمانیفێستی وی بۆ فه تحی ده سه اڵت له پێناوی بنه مای له سه ر و ئیدئاله کان وه دیهێنانی بیروباوه ڕه(، هێندێک له سه رچاوه کان باسی ژیان و خه باتی که سانی له ناوچه ی ئێمه دا که متر ناسراو ده که ن، وه ک ژۆرژ کلێمانسۆ سه رۆک وه زیری سه ره تای سه ده ی بیستی فــه ڕانــســه کــه ســه رســه خــتــانــه داکــۆکــیــی له جیاکردنه وه ی دین له ده وڵه ت کردبوو و له ئازایانه ئه وسادا یه هوودی دژه کۆمه ڵگای ره گــه ز بــه ــفــووزی دری کاپتن لــه داکۆکیی تۆمه تبار ناهه ق به که کردبوو جووله که کـــردووه، واڵت بــه خیانه تی کــه ــوو ــراب کهه روه ها پیه ر مه ندێس فرانس گه وره سیمای کۆماره کانی سێهه م و چواره می فه ڕانسه که واڵته که ی له ڤیه تنام هێنابووه ده ر. ئه م کتێبه رۆنی بــه نــاوی فه ڕانسه یی پزیشکێكی که فه ڕانسه وی به پێشکه شی له بری رووزۆ له سه ری نووسیوه »خۆڕاگری.. خۆڕاگری.. ته له فونی ژماره و ئادره س و خۆڕاگری!« خۆی له مارسه ی بۆ به جێ هێشتووه، یه كێک قاسملوو دوکتور که کتێبانه یه ئاخرین له و

خستوویه ته نێو کتێبخانه که یه وه. به اڵم هه ژێنه رترین و ره نگه به نرخترین به ناوی »پیاوێکی کتێبێکه به شه ئه م کتێبی جیاواز« به قه ڵه می ژیل پێرۆ که به سه رهاتی هانری کوریه ل ده گێڕێته وه که خه باتگێڕێکی جووله که ی کۆمۆنیست و الیه نگری جیهانی سێهه م بوو و له هێندێک واڵتی عه ره بی وه ک میسر و ئه لجه زایر نه خشی داکۆکیکارانه له گه النی ژێرده سته ی نواندبوو. هانری کوریه ل له سه رده مێکدا که که س بیری له شتی که وا نه ده کرده وه هه وڵی ده دا فه له ستینیه کان و ئیسرائیلییه کان پێک بێنێ هه تا کێشه ی خۆیان بکه ن، چاره سه ر ئاشتیخوازانه وه له ڕێگه ی کاتێك کــرا. تێرۆر پاریس له 1978 ساڵی فه ڕانسه یی کورددۆستی و رۆژهه اڵتناس ئـــه م کتێبه لـــه ســـه ر ــۆ ــل ب ــس ــه دام جــۆی ــ مـعه بدولڕه حمان، به »پێشکه ش ده نــووســێ له گه ڵ سۆز و الیه نگریی سه رسه ختانه م بۆ ئه وه بۆ فکری بێگومان پیرۆزی«، خه باتی کیلۆمیتر سه ت چوار رۆژێک که نه ده چوو بــه ده م هــه ر قاسملووش دوکــتــور ئــه والتــر

خه ونی ئاشتییه وه تێرۆر ده کرێ..ته وه رێكی سێهه م جیهانی کێشه کانی قاسملوو دوکتور خوێندنه وه کانی دیکه ی ــه بــه رهــه مــه کــانــی ــه گــه ر بــه شــێــک ل ــووه . ئ ــ بــه دڕدۆنــگــی و ــه وه ره ســه رنــج ده ده نـ ئــه م تـشومال واڵتــانــی نــێــوان نایه کسانییه کانی کۆمه ڵێک نموونه )بــۆ جــنــووب واڵتــانــی و ــاره ت بـــه بـــزوتـــنـــه وه ی ــ ــه ب ــاوه ســ ــه رچــ ســبێالیه ن، گۆڤاری فه ڕانسه یی »دوو واڵتانی جیهانه که« یان کتێبی »بێزاریی مه ینه تبه شان له نه زمی جیهانی« له نووسینی ژان زیگله ر به ناوبانگی کۆمه ڵناسی و سیاسه تمه دار به جیهانیبوونێکی الیــه نــگــری و سویسی نالێکی و باسی ئه وانه ی دی زۆرتر دیکه(، جیهانی واڵتانی نێوخۆییه کانی دینامیزمه سێهه م ده كه ن که لێره دا سه باره ت به دنیای عه ره ب و ئه گه ری شۆڕش و نوێبوونه وه له رۆژهه اڵتی نێوه ڕاست به رهه می نووسه رانی وه ك محه ممه د حوسێن هه یکه ل و سه باره ت به ئه فغانستانیش کۆمه ڵێک سه رچاوه ی وه ک چه ند ژماره ی تایبه تیی »گۆڤاری سه رده مه »له کتێبی و سارتر پۆل ژان تازه کان«ی قه فه سی ورچدا«ی رۆژنامه وانی فه ڕه نسیی به بارمته گیراو له ئه ففانستان ژاک ئابووشار ئه و له نێو التینیش ئه مریکای ده بینرێن. کتێبانه دا جێگه یه کی دیاری هه یه، بۆ نموونه کتێبی »ره گه هه ڵدڕاوه کانی ئه مریکای التین« ی ئێدوارد گالیانا و »گڕکانی نیکاراگوا« که هێنریکیز گلۆریاتۆنیا رۆژنامه وان خاتوونی ــه لــه گــه ڵ کـــارۆل پــرۆنــهــووبــێــر لــه یه ک )کدوو به ناسیوه( قاسملوویان د. ده ورانـــدا له سه ری فه ڕانسه یی و ئیسپانیایی زمانی گه الن خه باتی قاسملوو! »به ڕێز نووسیوه

بۆ رزگاری سنوور ناناسێ، مه گه ر نا؟!«.بــه رجــه ســتــه زۆر دیـــکـــه ی بــوارێــکــی ــتـــور قــاســمــلــوودا لــه نــێــو کــتــێــبــه کــانــی دوکـرۆژهه اڵتناسییه. دوکتور قاسملوو جیا له وه له زۆر ژمــاره یــه کــی لــه گــه ڵ پێوه ندیی کــه و هه بوو ناسراوی جیهان رۆژهه اڵتناسانی راکێشانی بۆ به ستێنێک کردبووه ئه وه شی دنیای فه رهه نگییانی پشتیوانیی و سه رنج ده ره وه بۆ الی مه سه له ی کورد، بۆخۆیشی زایینی ــی حــه فــتــاکــانــی ــ ــوه ی دووه مـ ــی ن ــه لشارستانییه و ــان زمـ ئه نستیتۆی ــه ل دا و بــوو مامۆستا پاریس رۆژهه اڵتییه کانی بوڵته نه کانی لــه ــه ک ــاره ی ژم چه ند بــوونــی ئه و کتێبخانه که دا له نێو ئه نستیتۆیه ئــه و فه رهه نگیی و ئه کادیمی ژیانی له ده وره یــه دوکتور قاسملوومان وه بیر دێنێته وه. لێره دا هه روه ها زۆر کتێب و سه رچاوه سه باره ت خولیای به تایبه ت و ئێرانناسی و ئێران به فه ڕانسه وییه کان بۆ ئیسفه هان ده بینرێ )بۆ نموونه »به ر ه و ئیسفه هان«ی پیه ر لۆتی و

ژیلبێر ئیسفه هان«ی رێگای یا سینا »ئیبن سینۆوێ(.

ــه اڵم زۆربــــه ی بــه رهــه مــه كــان لــێــره دا بـبه تایبه تی بیانی زمانه کانی به کوردۆلۆژی کتێبه که ی له سه ر ــه وه. ده گــرن فه ڕانسه یی نه ته وایه تیی )بــزوتــنــه وه ی کۆچێرا کریس کورد(، ئه دیبی کوردی تورکیه، مه مۆ یه تکین که به پێی زانیارییه کانی کاک حه سه نی قازی د. ژیــاوه له هستان له که له و ســه رده مــه دا قاسملووی ناسیوه و له بواری کوردۆلۆژیدا خاوه نی کتێبخانه یه کی به نرخه، ساڵێک پێش شۆڕشی گه النی ئێران به رێنووسی التینی هاتیه »بوهار نووسیوه قاسملووی د. بۆ مامۆستایێ تــو مــن. وه التـــێ چیایێ ســه ر مــن، کــال و که کێ مــن! ل ســه ر وێ چیای درێژ دێ بوهارێ کو هێڤیدارم گوله کی.. و شاد ببه بۆ گه لێ مه ی کورد«. تێزه که ی عیسمه ت شه ریف وانلی له سه ر کوردستانی ــن زازا، ــوره دی بــیــره وه ریــیــه کــانــی ن عــیــراق، فۆلکلۆریی و ئـــه ده بـــی ده قـــی کــۆمــه ڵــێــک کوردی هه ڵبژارده ی جۆیس بلۆ له ژێر ناوی سیاحه تنامه ی کوردستان«، »بیره وه ریی ئه ولیای چه له بی که مامۆستای نه مر سه عید کــردووه، قاسملووی د. پێشکه شی ناکام ئــه رفــه ع حــه ســه ن کتێبه که ی شــه ڕه فــنــامــه، لــه ســه ر مــێــژووی کــورده کــان کــه دوکــتــور له پێناوی خه بات ســاڵ »چــل له قاسملوو ئازادی«دا له ریزی ئه و ده گمه ن سه رچاوانه دا که له کۆتایی کتێبه که دا ریزی کردوون ناوی تورکی زمانی به نامیلکه یه ک و بـــردووه، لــه نووسینی ئــێــران کــوردســتــانــی لــه ســه ر خودی د. قاسملوو که ناوبراو له زۆر شوێن ئیشاره ی پرسیار و په راوێزی بۆ نووسیوه ته رجه مه که و چــاپ له زۆر ناچێ وێ و رازی بێ، له و کتێب و سه رچاوانه ن که له و

به شه دا ده بینرێن. ــی ــســه ی ــه ڕان ــه ر لـــێـــره دا کــتــێــبــێــکــی ف ــ هــاوی ــه ن لـــه نــووســیــنــی کــریــســتــیــان مـــۆر بسه رنج ــاره وه ب له و ئه مڕۆ« »کورده کانی راده کێشێ که به رگه که ی بریتییه له نیگارێکی جلوبه رگ به قاسملوو د. له ودا که ده ستی گوندێکی له پێش کوردیه وه جه مه دانه ی و دژایه تیی ئه وانه ی راوه ستاوه. کوردستان له ســازی ئایکۆن له گه ڵ قاسملوویان د. بێگومان له بیره، سیاسییه کان که سایه تییه به دیتنی به رگی ئه و کتێبه که مێک سه ریان

سووڕ ده مێنێ.)درێژه ی هه یه(

بیری لێنین و باخه کانی سه مه رقه ند : گه شتێک به نێو کتێبخانه که ی دوکتور قاسملوودا

)به شی دووهەم(

له‌ کــه‌ ــاوه‌‌دا‌ ــی پ ــه‌و‌ ئ کتێبخانه‌‌ی‌ لــه‌حــازر‌ چــه‌کــداریــدا‌ خه‌باتی‌ جــه‌رگــه‌ی‌»سۆسیالیزمی‌ چه‌سپاندنی‌ بــۆ‌ ــوو‌ بــووی‌گــــه‌وره‌ی‌ ــچ ــێ دێــمــوکــڕاتــیــک«‌تکۆمه‌ڵێک‌ بکا،‌ ته‌حه‌مول‌ ته‌شکیالتی‌کارله‌سه‌رکراو‌ و‌ خوێندراوه‌ سه‌رچاوه‌‌ی‌ــزم«‌و‌ ــی ــۆن ــۆم ــۆرۆک ــه‌»ئ ــاره‌ت‌ب ســـه‌بـسۆسیال‌ و‌ سۆسیالیست‌ ــی‌ ــوون ــه‌زم ئسه‌رنج‌ رۆژئــاوا‌ بلۆکی‌ دێموکڕاته‌كانی‌

راده‌کێشن

رۆژنامەیژماره : ٦٣٧ ١٥ی گەالوێژی ١٣٩٣ ٦ی ئاگۆستی ٢٠١٤ هه واڵ و راپۆرت2

پشتگریی »کۆمیتەی داوای لەسەر نۆروێژ: 1000 له زیاتر کــوردســتــان« سەربەخۆیی لە بە نۆروێژ واڵتی نیشتەجێی کوردانی له که س وێستگه ی پێش لە کوردستان ئااڵی هەڵگرتنی شەمەندەفەری ئۆسلۆ بەناو شەقامی »کارلووهان به شداران کرد. خۆپێشاندان به ده ستیان گاتا« نوروێژی و لە بەرچاو ژمارەیەکی به رچاوی به داخوازییەکانی باڵوکردنەوەی به گه شتیاران و، ــک داو، به ــ ــەڵ ــراوە لــەنــێــو خــ ــووســ ــ ــورد بـــە ن ــ ککوردستان«، »بژی دروشمی به رزکردنه وه ی دروشمی زۆر کوردستان«و بۆ »سەربەخۆیی نیشتمانیی دیکە خۆیان گه یانده به رده م پاڕلمانی

ئه و واڵته .

ســروودی بە نــۆڕوێــژ پاڕلمانی بـــه رده م له بۆ بێدەنگیی ساتێک رەقیب«و »ئەی نەتەوەیی خۆپێشاندان کوردستان شەهیدانی پاکی گیانی درێژه ی کێشاو، پاشان وتاری کۆمیتە بە زمانی دیکه ی بڕگه یه کی له خۆیندرایەوەو نۆروێژی ــااڵی حیزبی بـ بــەرپــرســێــکــی ــه دا ــه وه ک ــوون ــۆب کپشتیوانیی پەیامی نۆروێژ چەپی سوسیالیستی خوێندەوەو کوردستانی سەرخۆیی بۆ خۆیان دیکەی الیەنێکی چەند پەیامی خــوێــنــدنــەوەی سروودی خوێندنه وه ی رێپێوانەکەو بەشداری ــه ی ئــه و ــک شــۆرشــگــێــری چــه نــد بــڕگــه یــه کــی دی

کۆبوونه وه یه بوون.شایانی باسە کە بەشێکی بەرچاو لە ئەندامانی واڵتی نیشته جێێ کوردستان دێموکراتی حیزبی

نۆروێژ بەشداری ئەو خۆپێشاندانە بوون.

فه‌ڕا‌نسه‌: کوردەکانی دانیشتووی فەرانسەو بە مەبەستی پشتیوانی کردن لە پرۆسەی گشت پرسی بە خۆپیشاندانێکی کوردستان سەربەخویی بۆ چوار هەر کوردانی لە کەس ســەدان به شداری

پارچە کورستان به ڕێوه برد.خۆپیشاندان بە خولەکێک بێدەنگی بۆ رێزگرتن له یادی شەهیدانی کورد و کوردستان و سرودی نەتەوی »ئەی رەقیب« لە الیەن بەشداربووانه وه

دەستی پێ کرد.لەسەر مێژووناس قــادری سوهەیال پاشان دواتر کرد،و پێشکێش وتارێکی کورد مێژووی پەیامی ئەنجومەنی نیشتمانیی کوردانی سووریە

خوێندرایه وه .له بڕگه یه کی دیکه دا عەزێز ماملێ، نووسەر، ــاوی کــۆڕی نـ بــە مــافــنــاس و چــاالکــی سیاسیی کوردانی دانشیتووی فەرانسەوە وێرای دەربرینی لە گشت پرسی پرۆسەی لە خۆیان پشتیوانیی لە فیدرالی چەمکەکانی بە ئاماژه ی کوردستان، واڵتانی ئورووپا کردو ئەم پروسەیەی بە مافی هەموو گەالنی دنیا زانی کە خۆیان چارەنووسی

خۆیان دیاری بکەن.پەیامی خوێندنەوەی بە بەرنامەکە ــر دواتچەند کوردستانییەکان و ڕێــکــخــراوە حــیــزب و

سروودێکی نەتەوەیی درێژەی پێ درا.شایانی باسە کە ئەندامانی حێزبی دێموکراتی کوردستان لە بەرێوەبردنی ئەو خوپێشاندانەش دا

هاوکاری بەڕێوه بردنی رێوڕه سمه که بوون.

بۆ بریتانیا کوردانی خۆپێشاندانی ‌ بریتانیا:‌سەربەخۆیی بۆ رێفراندۆم پرسی لە پشتیوانی نەتەوەییەکانی هێـما هــەروەهــا و کــوردســتــان نەتەوەی کورد رێکه وتی 4ی گه الوێژ له ژماره ی 10 نوسینگەی سەرۆک وەزیرانی بریتانیا دەستی

پێکرد.لە بەرچاو بەشێکی که خۆپێشاندانه دا له م کوردانی دانیشتووی بریتانیاو بەشێك لە حیزب و الیەنە سیاسییەکان تێیدا بەشدار بوون، سەرەتای بەرنامەکە بە سروودی نه ته وایه تیی ئەی رەقیب وتار پەیام و کۆمەڵێک پاشان کردو پێ دەستی

خوێندرانەوە.

له و ئاکسیۆنه دا به شداران به دانی دروشم به لە پشتیوانی بۆ ئینگلیزی و کوردی زمانه کانی کوردستان و سەربەخۆیی کوردستان هه ڵوێستی

نه ته وه یی خۆیان خسته ڕوو.له به شێکی دیکه ی ئه و ئاکسیۆنه دا هەیئەتێك

پێكهاتوو لە حیزبە کوردستانییه کانی وه ک:حیزبی کـــوردســـتـــان، ــمــوکــراتــی دێ ــی پــارتــۆران و گ بــزوتــنــەوەی کــوردســتــان، دێموکراتی نامەیەکیان کــوردســتــان نیشتمانی یەکیەتیی وەزیـــرانـــی ســــەرۆك ــتـــەری دەفـ ــه ب پێشکێش دەوڵەتی لە داوایــان نامەیەدا لەو کردو بریتانیا لە خۆی پشتیوانی هه ڵوێست و که کرد بریتانیا سەرۆکی پێشنیاری کــوردو دەستکەوتەکانی هەرێمی کوردستان بۆ ریفراندۆم و سەربەخۆیی

کوردستان ده رببڕێ.

زۆر به ڕێز جه نابی د.فواد مه عسووم، سه رۆک کۆماری عێراق!له گه ڵ ڕێز و ساڵوی گه رم!

سه رجه م ڕێبه رایه تی و ناوی به خۆمه وه و الیه ن له که خۆشحاڵم به هه ڵبژێرانت بۆنه ی به کوردستانه وه ، دیموکراتی حیزبی تیکۆشه رانی

سه رۆک کۆماری عیراق گه رمترین پیرۆزباییت پێشکه ش بکه م. جێی خۆیه تی هه ر به م بۆنه یه وه پیرۆزبایی له سه رکردایه تیی سیاسیی نێو دیکه ی پێکهاته کانی به غدا و له کوردستان خه ڵکی نوینه رانی کورد و پارلمانی عیراق بکه م که سه ره ڕای ته نگ وچه ڵه مه جۆراوجۆره کان، توانیان هه نگاوه ئه م هیوادارین عێراق،هه ڵبژێرن. بۆ نوێ کۆمارێکی سه رۆک سه ره تا و ڕێخۆشکه ر بێت بۆ کۆتاییهێنان به و کێشه و ئاسته نگانه ی له الیه ن

ده وله تی ناوه ندیی عیراقه وه به ره وڕووی هه رێمی کوردستان کراونه وه . ئێمه بۆ به ڕێزتان سه رکه وتن له به جێگه یاندنی ئه رکی قورسی سه رشانتان دا به ئاوات ده خوازین. ئاره زووشمان ئه وه یه ئه زموونه سه رکه وتووه کانی ڕێزگرتن نه ریتی تایبه تی به جه الل مام به ڕێز ده وره سه رکۆماریی دوو له به ڕێزتان یارمه تیده ری مافه کانیان، له داکۆکی جۆراوجۆرییه کان و له

پیکه وه ژیاندنی به ئاشتیی پێکهاته جیاوازه کانی عێراق دا بێت.

حیزبی دیموکراتی کوردستانسکرتێری گشتیخالید عه زیزی

2014/7/251393/5/3

سیاسه ت و له خۆمان توندی بێزاریی تووڕه یی و له وانه ش جگه -٦ڕه فتاری نامرۆڤانه ی داعش له کوشتاری بێ به زه یی یانه ی خه ڵکی بێ تاوان، مه سیحی یه کان و هاونیشتمانه له که س هه زار سه دان ده یان و ده رکردنی په رستگه و وێران کردنی خۆیان و ماڵ وحاڵی له سه ر ئێزه دی یه کان کورده گرووپه ئه و دیکه ی قێزه ونی کرده وه ی کارو پیرۆزه کان و زۆر زیاره تگه

ده رده بڕین .7- پڕبه دڵ ده ست خۆشیی له ده سه اڵتی کوردی ده که ین که سه رباری ئه و هه موو گیروگرفته ئابووری و کۆمه اڵیه تی یه ی له ئاکامی هه شت مانگ بۆ باوه شی سه خاوه تمه ندانه هاتوه ، تووشی هه رێم دا بوودجه ی بڕانی سه دان هه زار ئاواره ی کوردو عه ره ب و مه سیحی کردۆته وه و به چاره سه ری ناڕه زایه تیی دڵگرانی و ناتوانین له وکاته دا هه ر ڕاده گا. گیروگرفته کانیان خۆمان له که مته رخه میی ده وڵه تی فیدڕاڵی عێڕاق و کۆمه ڵگای نێونه ته وه یی

به رامبه ر به و مه ینه تی یه که ئه و ئاوارانه تووشی هاتوون بشارینه وه .کوردستان پێشمه رگه ی هێزی قاره مانانه ی بۆ خۆڕاگریی ئافه رین -8نه خشه و چوونه پێشی به پێشی پۆاڵیین له مپه رێکی وه ک که ده نێرین پاڵنه کانی داعش گرتوه و ئاماده یه بۆ وه ده ست هێنان و چه سپاندنی مافه کانی پێوه ندی یه دا له و بدا. قوربانی یه ک جۆره هه موو کوردستان خه ڵکی ڕێگایه کی هه موو به ئاماده ین بزانرێ پێویست به هه رکات ڕاده گه یه نین

گونجاودا یارمه تی به و خۆڕاگری یه شکۆداره بکه ین.ده سکه وته کانی بۆسه ر داعش ده ستدرێژیی پێوه ندی یه دا له و -9پشتیوانی و ، ده که ین شه رمه زار کوردستانیش ڕۆژئاوای له کورد گه لی دووپات کوردستان به شه ی ئه و خه ڵکی خه باتی بۆ هاوپێوه ندیی خۆمان ده که ینه وه و ئاواته خوازین هێزه واڵتپارێزه کانی ئه و به شه ی کوردستانیش دوژمنانه ده ستدرێژی یه کی هه ر به ره نگاربوونه وه ی بۆ خۆیان ڕیزه کانی یه ک بخه ن و پێکه وه به گژ دوژمنانی ماف و ئازادی یه کانی گه لی کورد له و

به شه دا بچنه وه .

سه رکه وتن بۆ ئیراده ی گه ل و نه مان بۆ دیکتاتۆری و کۆنه په رستی.

ده فته ری سیاسیی حیزبی دێموکڕاتی کوردستان

سێ شه ممه 14ی گه الوێژی 1393ی هه تاوی )5ی ئووتی 2014ی زایینی(

نوێنه ری ئاهه نگه ری، کــاوه حیزبی دێموکراتی کوردستان بۆ به ئورووپا یه کیه تیی کاروباری ئاراسته فه ر، سامان هاوڕێیه تیی ئه ندامی کومیته ی بلژیکی حیزبی دێموکرات سه ردانی نوێنه رایه تیی کوردستان هه رێمی حکوومه تی کردو ئورووپایان یه کیه تیی له له گه ڵ دالوه ر ئاژگه یی، نوێنه ری یه کیه تیی له هه ریم حکوومه تی ئورووپاو زانا کورده، کادری ئه و گفتوگۆیان دیدارو نوێنه رایه تییه

کرد. له م دیداره دا دالوه ر ئاژگه یی

باسێکی له هه وڵ و تێکۆشانه کانی هه رێم حکوومه تی نوێنه رایه تیی ڕه وشی ئورووپاو یه کیه تیی له کــوردســتــان و ــراق و عــێ ئێستای

بــه رده م داهــاتــووی ئه گه ره کانی ئه و واڵته ی کرد.

لـــه و کــۆبــوونــه وه یــه دا کــاوه پشتگیری وێــڕای ئاهه نگه ریش

له هه ڵوێستی ڕێبه رانی سیاسیی ــراق، بــاســێــکــی ــ ــێ ــ ــه ع ــ ــورد ل ــ ــ ککورد دیپلۆماسیی به سه باره ت و گشتی به واڵت ده ره وه ی له وه ک گرینگی شوێنی هه ندێک بروکسێل و واڵتانی شوێندانه ر له دواتر باس. به ر هێنایه رۆژئــاوا هه ردوو الیه ن له سه ر چۆنیه تیی کــاری البــی بۆ پرسی کــورد له ئاڵوگۆڕی ــا ــورووپ ئ یه کیه تیی

بیروڕایان کرد. له که ڵکوه رگرتن چۆنیه تیی ده رفه ته کان به تایبه ت بۆ کوردانی تاراوگه نشین و ناساندی کوردو پــرســی کـــوردو کــلــتــوری کــورد ــه کــان و ئــه گــه رو ــی ــی ــاوای بــه رۆژئــه م ئــه رکــه چه ند رێــکــاره کــانــی ئــه و دیــداره تــه وه رێــکــی دیــکــه ی ئ

بوو.

ئه ندامانی رێبه ریی له به به شداری به شێک رێکه وتی 30ی پووشپه ڕ، و کادر و پێشمه رگه و بنه ماڵه کانی حیزبی دێموکراتی کوردستان جێژنی کۆتایی ده وره ی تایبه تی خولی سه ره تایی پێشمه رگه بۆ کۆمه ڵێک له الوانی واڵتانی نیشته جێی و کوردستان دێموکراتی حیزبی ئه ندامی و کورد بنه ماڵه کانی حیزبی نێو له ئه ندامی حیزب هه روه ها الوانی و ئورووپایی

دێمۆکراتی کوردستان به ڕێوه چوو.ساتێ و ره قیب« »ئــه ی نه ته وایه تیی ســروودی به رێوڕه سمه ئه م ده ستی کوردستان رزگاریی رێگای شه هیدانی پاکی گیانی بۆ بێده نگی سیاسی فێرگه ی به رپرسی که سرایی، محه ممه د کــاک ســه ره تــا پێکرد. تایبه ته ی خسته خوله ئه م چاالکیه کانی کارو راپۆرتی حیزب نیزامی -

به رباس.خوله ئه م چاالکییه کانی و به رنامه ریزبه ندی به ئاماژه ی ناوبراو

تایبه ته کردو رایگه یاند له داهاتووشدا له م چه شنه ده ورانه زۆرتر ده بن.پاشان په یامی ده وره له الیه ن کاوه موده ڕەسی، یه کێک له به شدارانی ده وره خوێندرایه وه . ناوبراو وێڕای سپاس و پێزانینی خۆی و هاوڕێیانی له به رپرسانی حیزب و رێکخه رانی ئه و خوله تایبه ته و مێوانانی به شدار

له جێژنی کۆتایی ده وره که یان، ئاماژه ی به گرینگیی ئه و ده وره یه کرد و مێژووی درێژایی به کوردستان دێمۆکراتی حیزبی هه وڵی هه موو گوتی خه باتی له پێناو خزمه ت به خه ڵکه که ی و هه روه ها بۆ ئه وه بووه خه ڵکی

کورد ئه و حیزبه به ماڵی خۆی بزانێ و خۆی تێدا ببینێته وه .

به دوای ئالۆزییه کانی عێراق و دابه شکردنی ئه و واڵته به شێوه یه کی پراکتیکی له الیه ن هێزه کانی ناسراو به داعش، ده سه اڵتدارانی کوردستان، دروشمی سه ربه خۆیی و گشت پرسییان هێنایه گۆڕێ و هه تا ئێستاش له هه وڵی به ڕێوه بردنی گشت پرسیدان بۆ دیاری کردنی چاره ی خۆنووسین. هه ر به م بۆنه یه وه کۆمه ڵێک چاالکی و خۆپێشاندان بۆ پشتیوانی ئه م داوا ڕه وایه ده ره وه ی کوردستان ئه نجام دران؛ که به شێکیان له م ژماره یه ی

رۆژنامه ی کوردستان دا ئاماژه یان پێ ده کرێ:

دیداری‌نوێنه‌ری‌حیزب‌بۆ‌کاروباری‌یه‌کیه‌تیی‌ئورووپا‌له‌گه‌ڵ‌نوێنه‌رایه‌تیی‌حکوومه‌تی‌هه‌رێم‌له‌یه‌کیه‌تیی‌ئورووپا

په‌یامی‌پیرۆزبایی‌بۆ‌ڕێزدار‌د.فواد‌مه‌عسووم‌سه‌رکۆماری‌نوێی‌عێراق

به‌ڕێوه‌چوونی‌جێژنی‌کۆتایی‌ده‌وره‌ی‌تایبه‌تی‌سه‌ره‌تایی‌پێشمه‌رگه‌‌له‌‌فێرگه‌ی‌سیاسی‌نیزامیی‌حیزبی‌دێموکرات

درێژەی‌به‌یاننامە:

‌ده‌رباره‌ی‌شه‌ڕفرۆشیی‌)داعش(‌به‌‌خه‌ڵکی‌تێکۆشه‌ری‌کوردستان

فیدراڵ دا دێموکراتیکی ئێرانێکی چوارچێوه ی له کوردستان کۆماری www.kurdistanukurd.comژماره ٦٣٧ چوارشەممە ١٥ی گەالوێژی ١٣٩٣ ٦ی ئاگۆستی ٢٠١٤دامه زرانی

لە‌بەرامبەر‌شەڕفرۆشیی‌داعش‌بە‌خەڵکی‌کوردستان‌دا

ئاماده‌ین‌به‌‌هه‌موو‌ڕێگایه‌کی‌گونجاودا‌یارمه‌تی‌به‌‌خۆڕاگریی‌‌هیزی‌پێشمەرگە‌بکه‌ین

له چه ند ڕۆژی ڕابردوودا ڕووداوه کانی په ره گرتنی به تایبه تی کوردستان و باشووری شه ڕی نێوان هێزه کانی پێشمه رگه و چه کدارانی داعش« شام- عێڕاق و ئیسالمیی »ده وڵه تی سه رنجی بیروڕای گشتی و میدیاکانی جیهانی بۆالی خۆی ڕاکێشاوه . ئه گه رچی حیزبی ئێمه پێ به پێی ئاڵوگۆڕه کانی ئه م دوایی یانه له باره ی هه ر مه سه له یه کی تازه وه هه ڵوێستی ئو سوولیی به رچاوڕوونیی بۆ بــه اڵم ڕاگــه یــانــدوه ، خــۆی ده زانین به پێویست گشتی بیروڕای زیاتری

ڕابگه یه نین: هــه ڵــوێــســتــی ئــێــمــه بـــه رامـــبـــه ر به -1ــوردو ــی کـ ــه ل ــاتــی ڕزگـــاریـــخـــوزانـــه ی گ خــه ببه شه کانی هه موو له ئــازادی یــه کــانــی مــاف و کوردستان هه ڵوێستێکی نه گۆڕه . ئێمه داخوازه نــه تــه وایــه تــی یــه کــانــی گــه لــی کـــورد لــه هه موو پارچه کانی کوردستان به داخوازیگه لێکی ره وا له مومکین دا ڕیگایه کی به هه موو ده زانین و تا داخوازانه ئه و وه ده ست هێنانی بۆ خه بات چاره نووسی دیاری کردنی مافی به گه یشتن

نه ته وه که مان پشتیوانی ده که ین.هه رێمی ســه رکــه وتــووی ئــه زمــوونــی -2ــووری نــیــشــتــمــان به ــاشــ ــ ــتـــان لـــه ب کـــوردســـه وره ی هــه مــوو ڕۆڵــه کــانــی ــ ده ســکــه وتــێــکــی گماوه ی له هه روه ک ده زانین و کورد نه ته وه ی زیاتر له بیست ساڵی ڕابردوودا نیشانمان داوه به ره وپێش چوونی دا بۆ له پێناوی سه رکه وتن و

هه رجۆره هاوکاری یه ک ئاماده ین.سه رکردایه تیی لــه ده ســت خــۆشــی -3ــان و هــێــزی واڵتــپــارێــزی ــوردســت هــه رێــمــی کده رفــه تــی وشــیــارانــه کــه ده کــه یــن پێشمه رگه داعــش ــی چــه کــداران هێرشی دوای ــاری ــه ب لزۆربه ی قۆزته وه و مووسڵیان بۆسه ر شاری هـــــــه ره زۆری نـــاوچـــه کــوردســتــانــی یــه کــانــی

ده ره وه ی هه رێمیان کۆنتڕۆڵ کرد.تێڕۆرو به به رامبه ر هه ڵوێستمان -4ئاشکراو شاره زایان هه موو بۆ تێڕۆریزمیش گــه وره تــریــن ئێمه نـــه گـــۆڕه . ــه دا ــات ــه وک هــه رلتێڕۆریزم تێڕۆرو له زیانمان زه ره رو زه برو هه رکوێ و له تێڕۆر هه ربۆیه که وتوه و به ر دژی هه رکه س و به ده ستی هه رکاتێک دا و له ئینسانی دژی به کرده وه یه کی بێ ، هه رکه س

ده زانین و مه حکوومی ده که ین.به شێوه یه کی ڕوونتر شه ڕفرۆشتنی -5ده ســت دریــژی و داعــش و تێڕۆریستیی تاقمی کوردستانی یه کان ناوچه سه ر بۆ په الماریان ــاری بــه تــونــدی مــه حــکــووم ده کــه یــن و خــوازیئه وه ین که هێزه نیشتمانی یه کانی ئه و به شه ی کوردستان پێکه وه و به پێی به رنامه یه کی تۆکمه ئه و ئاژاوه گێڕانه کانی پاڵنه نه خشه و به گژ

گرووپه دژی ئینسانی یه دا بچنه وه .

ل 2

خەڵكی كورد لە باكووری كوردستان لە حاڵێكدا خۆیان بۆ هەڵبژاردنی دوازدەیەمین یەكشەممە ڕۆژی لە توركیە سەركۆماری 19ی گەالوێژدا ئامادە دەكەن كە چاالكییەکانی بژێرەی دێمیرتاش، سەالحەدین که مپینی كوردی ئەم هەڵبژاردنە تا ئاستێكی بەرچاو

پەرەی سەندووە.سەالحەدین دێمیرتاش لە الیەن »حیزبی لێ پشتیوانی گه ل«ەوە دێمۆكراتیكی دەكرێ و ئەم حیزبە حیزبێکی خاوه ن نفووزی توركیەیە،و دێمیرتاش دەڵێ من كوردەكانی سەركۆماری پۆستی بۆ خۆم پااڵوتنی بە بەڵكوو نوێ، سەركۆمارییەكی هەر نەك خەڵكی بە پێشكەش ژیان نوێی شێوازێكی

توركیە دەكەم.لە من خۆپااڵوتنی دەڵێ ناوبراو هەڵبژاردنەكانی سەركۆماری، لە هەمان كاتدا یه کالبوونه وه ی دەرخستن و بۆ داوایەكیشە ئه من ئەگەر چونکی ئاشتی، وتووێژه کانی

ئه وا بكەوم، سەر هەڵبژاردنانەدا لەم بە دانووستانانە ئەم كە ئەوەی ئەگەری زۆرتر بگەن، هەمیشەیی ئاشتییه ی هێمنی و ڕاستەقینەتریش ڕواڵەتێكی و ڕەنگ دەبێ و

بەخۆیەوە دەبینێ.

جارێکی دیکه به ربه رییه ت له ژێر ئااڵی ئایین دا، تاوانی گه وره ی خوڵقاندکورد نه ته وه ی له دژی کوردستان و باشووری له ئه مجاره یان شام« عیراق و ئیسالمیی »ده وڵه تی ناو به گرووپی چه کدارانی ده ره وه ی دابڕێنراوه کانی ناوچه کۆنتڕۆڵی دوای له هه ر )داعش(، هه رێم له الیه ن هیزی پێشمه رگه وه ، به رده وام خه ریکی شه ڕفرۆشی مانگه ئه م 2ی له بوون. کوردستان خه ڵکی پێشمه رگه و هێزی به کرده به رینیان په المارێکی نه ینه وا، پارێزگه ی )ئاگۆست(یشه وه ،له سه ر زه ممار و شه نگال و هێندێک ناوچه ی دیکه که دانیشتوانیان به ناوچانه ئه و داگیرکردنی دوای عاده تیشیانه وه ک ئێزه دین. زۆری ده ستیان له هیچ تاوانێکی دژه مرۆیی نه گێڕایه وه ، له تااڵنی سامانی گشتی و ماڵی خه ڵکه وه تا وێرانکردنی مه زارگه و شوێنه پیرۆزه کان، له گولله بارانکردنی دیله کانه وه تا ده گاته وه ئێعدامی به کۆمه ڵی خه ڵک، له ده ستدرێژی بۆ سه ر ژنانه وه تا چه ندین نموونه ی دیکه له تاوانی قێزه وه ن. له ئاکامی په المار و تاوانه دڕندانه کانی گرووپی تیرۆریستیی داعش دا سه دان هه زار که س له دانیشتوانی ئه و ناوچانه، زید و ماڵی خۆیان به جێ هێشتوه و ڕوویان کردوه ته ناوچه کانی ژێرده سه اڵتی هه رێم. به ده یان هه زار که س له و ئاوارانه که زۆربه یان ژن و منداڵن،

په نایان بۆ چیای شه نگال بردووه بێ ئه وه ی هیچ ئیمکاناتێکی ژیان هاوکات که ئاوارانه ئه و بێ. پێ خوارده مه نیان ئاو و تایبه تی به مه ترسیی سه ره ، له داعشیشیان چه کداره کانی هێرشی خه ته ری ئه وه یان لێ ده کرێ له تینوان و له برسان و له گه رمان تووشی مردنی ئاواره کان دا له نێو تایبه تی مردنی منداالن به کۆمه ڵ بن. مردن به ده ستی پێکردوه . سه رچاوه ئاگاداره کان ده ڵێن ئه گه رهه نگاوی به په له بۆ یارمه تیگه یاندن به م ئاوارانه نه هاویژرێ، به زوویی کاره ساتێکی

گه وره ی مرۆیی ڕوو ده دا. پشتیوانی و بێ ئیستا تا که پێشمه رگه هێزی دیکه الیه کی له یارمه تیی نێوده وڵه تی، ناوچه یی وته نانه ت بێ چووکترین هاوکاریی ده کرێ چاوه ڕوان ببووه وه ، داعش به ره نگاری عێراقیش، ده وڵه تی دوای ئه م ڕووداوانه ی دوایی، له ڕووبه ڕووبوونه وه له گه ڵ داعش دا

الیه ن ئه مریکاوه هاوکاری و پشتیوانیی بکرێ.داعش تاوانه کانی په المار و شه ڕفرۆشی و گه ڵ له پیوه ندی له دیموکراتی حیزبی سیاسیی ده فته ری کوردستان، خه ڵکی دژی له کوردستان به یاننا مه یه کی باڵو کردوه ته وه که سه رنجی خوێنه ران بۆ

خوێندنه وه ی هه ر له م ژماره یه ی »کوردستان«دا ڕاده کێشین.

لە سووریە مافەكانی مرۆڤ رێکخراوی چاوەدێری گرووپی ئەندامی 8 ئێرانی و نیزامیی 6 ڕایگەیاند حیزبوڵاڵی لوبنان لە شاری حومس بە دەستی ئەرتەشی

ئازادی سووریە كوژراون.بەپێی ئەم ڕاپۆرتە ئەم كەسانە لە پایەگایەكی پشكنین پارێزگای لە ناوچەی »ئۆم شەرشووح« هەڵكەوتوو لە ئازادو ئەرتەشی پەالماری بەر كەوتوونەتە حومس،

كوژراون.ڕاگه یاندنی ئه و هه واڵه له حاڵیک دایه که ئەوە یەكەم جار نییە هێزە نیزامییەكانی ئێران لە سووریە دەكوژرێن، ئه وه یش لە حاڵێكدا كە كاربەدەستانی حكوومەتیی ئێران نیزامی دەستێوەردانی شێوەیەك هیچ بە دەكەن ئیدیعا لە شەڕی نێوخۆیی سووریەدا ناكەن، بەاڵم هەر جار نا نیزامییەكانی هێزە ئەندامانی كوژرانی هەواڵی جارێك ئێران له میدیاکاندا باڵو دەبنه وه و جه نازه ی کوژراوه کانیان

بۆ ئێران به ڕێ ده کرێنه وه .

بیری لێنین و باخه کانی سه مه رقه ند: گه شتێک به نێو کتێبخانه که ی

دوکتور قاسملوودا


شه ڕی ئیسڕاییل و حه ماس و کاریگه رییه کانی له سه ر ناوچه

خه سارناسی دانوستانه ناو کی یه کان کۆماری ئیسالمی

حیزبی توودەی ئێران و بزووتنەوەی نەتەوەیی كورد لە ئێران دا

٣

٤

٤

٦

٩

کۆماری چه کداره کانی هێزه ئیسالمی هاوواڵتییه کی دیکه ی کوردیان

له ناوچه ی کامیاران کوشت.

کۆمیسیونی راپۆرتی به پێی دێموکراتی حیزبی ته شکیالتی 9ی پێنجشه ممه ڕۆژی کوردستان ئیداره ی چه کداره کانی هێزه گه الوێژ ئاگاهیی رێژیم ته قه یان له هاوواڵتییه کی مسته فایی، جه بره ییل ناوی به کورد

کوڕی ئیبڕاهیم ته مه ن 26 ساڵ خه ڵکی » سه راوکام« کردوه و کوشتوویانه .

هێزه چه کداره کانی ڕێژیم له حاڵیکدا ته قه یان بیانوو بێ به سه ره ڕۆیانه و ناوبراو که کردوه جه بڕه ییل له به ره و ماتۆڕسیکله ت به ویستوویه تی نێوان له رێگای بگه ڕێته وه و، کامیاران ئه ڵک _ سه راوکام له شوێنێک به ناوی ناومه الن دراوه ته به ر ده سڕێژو گیانی

لێ ئه ستێدراوه .جه بره ییل کوژرانی باسه شایانی هێزه ده سرێژی به مسته فایی دایه حاڵێک له رێژیم چه کداره کانی له گه ڵ ناوبراو پێش ڕۆژ چه ند که به ناوی ئیتالعات ئیداره ی مۆره یه کی ناوبراو ده مه قاڵه و ببووه لێی عه بدی جه بڕه ئیل له کوشتنی هه ڕه شه ی

کردبوو.

کوژرانی هاوواڵتییه کی کوردی خه ڵکی کامیاران به ته قه ی هێزه کانی کۆماری ئیسالمی

به یاننامه :

ده رباره ی شه ڕفرۆشیی )داعش( به خه ڵکی تێکۆشه ری کوردستان

سەالحەدین دێمیرتاش: ببمه سه رۆک کۆمار، توركیە لە چنگ ئەم نیگەرانییانەی كە لە بابەت ڕەوتی ئاشتی هاتوونەتە ئاراوە ڕزگار دەبێ

كوژرانی ٦ نیزامیی دیكەی ئێران لە سووریە

ژمارە ٦٣٧ی رۆژنامەی کوردستان بڵاوبوونەوە

Documents