ژمارە ٦٦٣ی رۆژنامەی کوردستان بڵاوبۆوە

The Official Organ Democratic Party of Kurdistan - I ran

No: 493 5 Sep 2008

KURDISTAN NO: 663 septamber 2015

The Organ of Kurdistan Democratic Party-Iran

به ر له مااڵوایی

ماڵپه ڕی ناوه ندیی حیزبی دێموکراتی کوردستان، رۆژنامه ی »کوردستان« له تۆڕی جیهانیی ئینتێرنێت دا:

ئیمەیل و ته له فوونی ته شکیالتی نهێنی:+9647508578190

[email protected]

[email protected] [email protected]

www.kurdch.tv Hotbird:6 13 MHz 11137polarization: horezental-SR: 27500 - FEc : 3/4

[email protected]

»پێم وانەبوو ئەم وێنەیە تا ئەم ڕادەیە سەرنجی خەڵکی جیهان بۆ الی خۆی ڕابکێشێ.. سەرەڕای ئەو ئازارەی لە دیتنی ئایالن هەستم پی دەکرد، تەنیا شتێکی کە لەوساتەدا تەرمی هەموو الی بۆ هەستە ئەو ڕاگوێزتنی دەهات دا مێشکم بە خەڵک بوو. بیرم لە شتێکی دیکە نەدەکردەوە. تەنیا شتێکی کە دەمەویست ئەوە بوو ئەم تراژیدیایە پێشان بدەم.«) ماڵپەڕێ

بی. بی. سی فارسی(ئەو دەمیر، نیلووفەر قسەی لە بوو بەشێک ئەمە کاتی لە ڕابردوو چوارشەممەی ڕۆژی تورکەی پەیامنێرە گەشت و گەڕان لە لێوارەکانی »بوودرووم« ی قەراخ دەریای ئێژە، چاوی بە تەرمی لێواری خیزەاڵنی سەر کەوتبووە لەپەوڕوو کە کەوت ساڵە دوو منداڵێکی بێگیانی دەریا و شەپۆلەکانی دەریا ناوبەناو بەسەری دەکشان. منداڵەکە، تیشێرتێکی سوورو شەڵوارێکی شینی لە بەردابوو و جووتێک پێاڵوی رەشی لە پێدابوو. نیلووفەر دەڵێ تازە کار لە کار ترازابوو، کارێکمان بە مەبەستی گەڕاندنەوەی ژیان بۆ ئەو منداڵە لە دەست نەدەهات. تەنیا کارێکی لەم کاتوساتە دا دەمتوانی بیکەم و کردم، ئامادەکردنی کامێراکەم و گرتنی وێنەی تەرمی ئەو منداڵە بوو تا بە ڕێگای نیشاندانی ئەم وێنانە،

هاواری تەرمە بێ گیانەکەی بگەیەنمە جیهان.لەم چەند دەیەی دوایی دا، هێندێک وێنە یا وێنەی هێندێک دیمەن بوون بە پێناسەی ژمارەیەک کارەسات. نازانم لە بەر ئەوەی خۆم کوردم و سەر بە نەتەوەی کوردم، زیاتر ئەو وێنە و ئەو دیمەنانەم لە بیرن کە بوون بەلۆگۆی لێقەومان و کارەساتبەسەرداهاتنی لە دا، دوایی دەیەی چەند لەم دیکە، نەتەوەکانی چاو لە کورد یا کورد؟ نەتەوەی لێقەومان و ڕۆژرەشیدا پشکی شێری بەرکەوتووە، بۆیە خاوەنی ئەلبۆمێکی ئەوەندە بە هاوڕێیانی و کوردستان سەرکۆماری محەممەدی قازی پێشەوا وێنەی قەبەیە؟! پەتی سیدارەوە، ئێعدامی بە کۆمەڵی الوانی کورد لە فڕۆکەخانەی سنە لە خەرمانانی قاڕنێ، دانیشتوانی قەاڵچۆی کوژراوەکانی لەتوپەتکراوی جەستەی وێنەی ،١٣٥٨وێنەی خەڵکی کیمیایی لێدراوی هەڵەبجە، وێنەی مەینەتییەکانی بەشدارانی کۆڕەوێکی میلیۆنی، وێنەی جەستەی لە خوێنداشەالڵی د.قاسملوو و د.شەرەفکەندی لە ناوەندی کوردستان، باشووری خاپوورکراوی گوندی شارو وێنەی ئورووپا، پێتەختەکانی ڕفاندنی وێنەی ئەنفالکراوەکان، ئیسکوپرووسکی دڵتەزێنی حیکایەتی لە پڕ وێنەی ڕێژیمی سووریا دەست بە قامیشلوو و عەفرین خەڵکی کوشتاری وێنەی ئوجەالن، کاروانچییەکانی کۆمەڵی بە کوشتاری وێنەی مەالمەعشووق، شەهیدکرانی دوای بە شەنگال، لە ئیزەدییەکان کۆمەڵی بە کۆچی و کوژران کۆمەڵ بە وێنەی ڕۆبسکی، وێنەی تاوانە گەورەکەی ١ی شوباتی هەولێر، وێنەی تاوانەکانی تیرۆریستانی داعش لە دژی خەڵکی باشوور و خۆراوای کوردستان، وێنەی داڕووخاندنی یەکە یەکەی ماڵ و بیناکانی کۆبانێ و گەمارۆدرانی لە الیەن داعش و ڕاوەستانی چاوبە فرمێسکانەی ژنان و منداالنی ئەو شارە لەو دیوی تەلبەندەکانی سنوور و... ! ئەم وێنانە لە چەشنی فیلمێک ئەو کارەساتانە دەگێڕنەوە کە لەم چەند دەیەی دواییدا بە سەر نەتەوەی کورد هاتوون. هەر کامیان ستەم و تاوانی دوژمنێکی ئەم نەتەوەیە لە بەشێکی کوردستان دەگێڕنەوە.وێنەی ئایالن، کە ئێستا میدیاکانی جیهان وەک هێمای هەزاران مرۆڤی ڕاکردوولە جەهەننەمی شەڕ و توندوتیژی، وێرانی و دڕندەیی، دەمارگرژی و هەژاریی ڕۆژبەڕۆژ و هەڵگر دیکە، واتایەکی هەر لە بەر دێنن، کاری بە نیوەڕاست ڕۆژهەاڵتی زیاتری هیمای مەزلوومیەتی نەتەوەی کوردە. نەتەوەیەک کە دەیەوێ ئازاد و سەربەست بژی، لە گەڵ ئاشتی و ئاوەدانی و پێکەوەژیان و وێکهەڵکردن و بایەخەکانی دنیای شارستانی دیکە. واڵتێکی و نەتەوە هیچ خاکی نەبڕێوەتە تەماحیشی چاوی و دایە مودێڕن و نەتەوەیەک کە هەڕەشە نییە بۆ ئاشتی و ئاسایشی هیچ ناوچەیەکی جیهان. بەاڵم لێی ناگەڕێن لە سەر خاکەکەی، دنیایەک لە ڕەنگی هیوا و خەونە لە مێژینەکانی خۆی و

گونجاو لە ڕۆحی ئەم سەردەمە بنیات بنێ. و شەڕ گەڵ لە نییە کورد هەر ئەوە ناوەراستە، ڕۆژهەاڵتی لەم ڕاستە بەڵێ دا لەم سەردەمە تاکەکان کە ڕاستە هەر ئەوەش بەرەوڕوویە. بێمافی و توندڕەوی خەڵکی هەر والتێک بن و لە هەر شوێنێکی جیهان بژین، ئەمنیەت و ئاشتی و ئازادی و ئاسوودەییان دەوێ و ئەگەر ئەمانەیان لە واڵت و کۆمەڵی خۆیان دا شک نەبرد، لە شوێنەکانی دیکەی جیهان بە دوایان دا دەگەڕێن. کوردەکان لە بەشی زۆری نیشتمانی خۆیان دا، وێڕای ئەم نەبوونیانە، لە گەڵ دەردی بێ کیانی و زۆر کێشە و کارەساتی سەرچاوەگرتوو لە بندەستیی نەتەوەیی بەرەوڕوون. هەر ئەمەشە وای کردوە کۆچ و

ڕەو لە نێو کوردانیش دا بە شێوەیەکی جێگای نیگەرانی پەرە بستێنێ.

وێنەی ئایالن، بێگومان سۆزی مرۆڤایەتیی بۆ الی الفاوی ئەو ئینسانانە ڕاکێشاوە کە بە ڕێگای دەریا و وشکانی و بە نێو مەترسیی جۆراوجۆر دا لە واڵتانی ناوچەی قەیرانی گەڵ لە ئورووپا ئێستا هەڵگرتوە. ئورووپا بەرەو خۆیان سەری ئێمەوە، وێنەی لەوانەیە میدیاکانەوە، بەرەکەتی لە و بەرەوڕوویە کۆچبەران شااڵوی هاتنی مەینەتییەکانی کۆچبەران وەک وێنەکەی ئایالن، کار بکاتە سەر سیاسەت و هەڵوێستی واڵتانی ئورووپایی لە ئاست کۆچبەران. ئەم ئاڵوگۆڕە، ئەگەر هاندانی کۆچکردن بەرەو لە هاسانکاری بەاڵم دلخۆشییە. و پێزانین هەرجێگای بکەوێتەوە، لێ ئورووپاشی دا ئێستا لە کە دیکە واڵتانی و ئورووپا لە حاواندنەوەیان و کۆچبەران وەرگرتنی و ئاسیا واڵتانی لە کۆچ شەپۆلی دووپاتبوونەوەی لە نابێ ڕێگر پێویستە، کارێکی ئەفریقا بەرەو رۆژاوا. هەتا ئەو کاتەی لەم ناوچانەش تاکەکان نەبن بە خاوەنی ئەو ئەمنیەت و ئاسایش و ئاسوودەییە کە مرۆڤەکان لە کۆمەڵگە ڕۆژاواییەکان وەدەستیان ئەگەر جیهان و ڕۆژاوا دەبێ. درێژەی ڕۆژاوا بەرەو کۆچبەری و کۆچ هێناون، لە دەبێ بدۆزنەوە، کۆچبەران وقەیرانی کێشە بۆ بنگەهی چارەسەرێکی دەیانەوێ دابینکردنی ئاشتی ،ئازادی ، ئاوەدانی ، ئاسوودەیی و ستانداردەکانی ژیانێکی ئەمڕۆیی

دا، پشتیوان و یارمەتیدەری خەڵکی واڵتانی ئەو بەشە بەاڵلێدراوەی جیهان بن .

قادر وریا

ئەو وێنەیەی دنیای هەژاند!

بۆ رێورەسمێک سنه شاری له رابردوو حەوتووی رێزگرتن لە شاعیر جەالل مەلەکشا شاعیری ناسراوی كورد مه راسمەکە لە رێگە پۆلیسەوە الیەن لە بەاڵم هاتبوو، پێک مه له كشا گیرا. ئەوە له كاتێكدا بوو كه به سه دان كه س روویان له شوێنی دیاریکراو كردبوو. وایان بە خەڵک راگەیاندبوو کە

هۆکارەکەی نائەمنی و ئەگەری تەقینەوە لە گۆڕێ دایە. رێگرتن له مه راسیمی رێزگرتن له جه الل مه له كشا له كاتێكدا به بەرنامەکە بووە و بوو كه سه عاتێك پێش ده ستپیكردنی مه راسیمه كه و شوێنی رژابوونه شۆرش دژه پۆلیسی ده یان لێ دەکرا داوایان سالۆنه كه و نێو بچێنه خه ڵك نه یانده هیشت

شوێنه كه به جێ بێڵن.جه اللی مه له كشا لەو پێوەندییەدا گوتی: پێیان وتم له ماڵه وه

به و مه یه ده رێ ، ئه وه له ماڵه وه م!بە پێی زانیارییەکان حەوتوویەک پێشتر وه زاره تی ئیتالعات ڕێورەسمی به شداربووی ناسراوی كه سانی له یه ك ژماره ئه و مه راسیمه بن . هاوكات به شداریی نابێ بانگ كردبوو كه جه الل له هه ڕه شه یان مه راسیمه كه ش ده ستپێكردنی پێش مه له كشا كردوه كه نابێ له نابێ لە ماڵ بێته ده رو به شداریی

مه راسیمه كه بكات.مه له كشا گوتی پێیان گوتم له ماڵه وه مه یه ده رێ ، ئه وه له

ماله وه م«!

منه وه به کە هه یه خه ڵكه ئه و هه موو بۆ رێزم گوتیشی ماندوو بوون و سه ربه رز و دڵگه رمم پێیانه وه .

لە شاری ورمێ ڕێگری لە باڵوبوونەوە و فرۆشرانی كتێبی »باغچەی سەروها« كرا.

نەقدعەلی كە ئەوەی پاش نیووز، ماف ڕاپۆرتی بەپێی عەلەوی فەرد، نووسەری كتێبی كوردی و فارسیی »باغچەی باكوور خۆراسانی بە پێوەندیدار باڵوكراوەكانی سەروها«و بوو، ورمێ لە كتێبە ئەم باڵوکردنه وه ی فرۆشتن و بەدوای ئیدارەی فەرهەنگ و ئیرشادی ئیسالمیی ورمێ، هەڕەشەی لە كتێب فرۆشییەكانی ئەم شارە كردووە كە بە هیچ شێوەیەك

بۆیان نییە ئەم كتێبە بفرۆشن.ئیدارەی فەرهەنگ و ئیرشادی ئیسالمی هەڕەشەی ئه وه ی ئەگەری لە كە كردووە ورمێ لە كتێب باڵوكەرەوەكانی لە ورمێدا، شاری ئاستی لە كتێبە ئەم مۆڵەتی بێ فرۆشتنی

مۆڵەتی باڵو كردنەوەو فرۆشتنی كتێبیان لێ دەستێندرێتەوە.ئەم كتێبە ٣٣٠ الپەڕەییە كە ناوە كوردییەكەی »باخچەیا لە »باغچق« مێژوویی گوندی لەبارەی مەرەخان«ە، دەوروبەری شاری بۆجنوورد لە پارێزگای خۆراسانی باكوور نووسراوه و لە الیەن باڵوكەرەوەی »عەموو عەلەوی«یەوە بۆ

بازاڕی كتێب نێردراوە.كوردەكانی مێژوویی پێشینەی لە باس كتێبەدا، لەم خۆراسان، حەشیمەت، زمان، ئایین و داب و نه ریت و پێكهاتەی

نەتەوەیی ئەوان كراوە. ٥٠٠ نزیكەی لە خۆراسان كوردەكانی که باسه شایانی شارەكانی لە مێژویی دا، قۆناغی ٣ لە لەمەوبەرەوە ساڵ بۆ زۆره ملێ كۆچی بە ناچار ڕا ورمێ پارێزگای باكووری ئەم ناوچانە كراون و لە حكوومەتە جۆراجۆرەكاندا، ڕێگری لە

پێوەندی گرتنیان بە كوردەكانی ورمێ كراوە.

رێگە لە به ڕێوه چونی ڕێوڕەسمی رێزگرتن له جه الل مه له كشا گیرا

ئەو وێنەیەی دنیای هەژاند!

ڕێگری لە فرۆشرانی كتێبێكی كوردیی نووسه رێکی کوردی خۆراسان کرا

چاالکانی هونەری لە بەر دەم پێناسە گەلێکی ئەمنییەتی

ئێستا تا کۆنەوە کوردستان رۆژهەاڵتی ــەردەوام ب ڕابـــردوو ١٠ساڵی تایبەتی بە و هونەرییەکانە، و ئەدەبی چاالکییە مەکۆی هــزری جۆڵێکی و جــم هــەر دڵنیاییەوە بــە و روونــاکــبــیــریــش لــەو مــەکــۆیــانــەوە سەر هەڵدەدا. ئەو چاالکییانە بەردەوام تا دێ پان شارەکانی هەموو و دەبێتەوە بەرینتر و دیارە گرتۆتەوە، کوردستانی رۆژهــەاڵتــی کە ئەو چاالکییانە لە ناو یەک چوارچێوەی وەکــوو: هونەر بوارەکانی هەموو لە نابێتەوە. بەرتەسک تایبەت سینەما، ئەدەبیات، شانۆ، موزیک، شێوەکاری، پەیکەرەسازی و هتد، مەدەنییەکانی رێکخراوە و ژینگەپارێزییەکان رێکخراوە تەنانەت و دەنێن هەنگاو هاوبەش هێڵی یــەک ســەر لە هەموویان تریش و شارستانییەت سەر لە راستەوخۆیان و ئەرینی کاریگەرییەکی

بیری نوێ و مۆدێڕن هەیە.تایبەتی و گرینگ ســەرچــاوەیــەکــی ئەدەبییەکان، ئەنجومەن ــەو چــاالکــیــانــەن و بــــەردەوام و بــێ پــســانــەوە هــەمــوو هـــەوڵ و ئماندووبوونیکییان لە پێناو زمان و ئەدەب و کەلتووری نەتەوەکەیانە،

واتە لە پێناو هیچ ئامانجێک یا خۆ ئیدۆئۆلۆژییەکی تایبەت دا نییە.ئەو ئێستا هەموو تا ئەو سااڵنە لە درێــژەی داخــەوە بە بەاڵم چاالکییانە پێناسەی ئەمنییەتی بۆ کراوە و هەر جارەی بە بیانوویک گوشاریان خستۆتە سەر ئەو بنکانە و دایان خستوون و بەریان بە چاالکییەکانیان گرتووە. تۆمەز دەبێ مەترسی کۆڕ و کۆبوونەوەیەکی

ئەدەبی چ بێ کە دەسەاڵت لێی تۆقیوە؟ سااڵنە بە دەیان کۆنسێرتی مۆسیقای کوردی، کۆڕی رێز گرتنی شاعیران و نووسەران، سێمینار و کۆنفڕانسە ئەدەبی و هونەرییەکان گەلیک دروشــم بیانووی بە و دەخاتەوە پەک تر کۆڕی دەیــان و وەکوو: » تیکدانای ئاسایشی نەتەوەیی و مەترسی بۆ ڕای گشتی« دەرگای زۆرینەی چاالکییە هونەری و ئەدەبییەکان قفڵ و گرێ دەدا.شاعیری لە گرتن رێــز کــۆڕی بەڕێوەچوونی بە گرتن پێش بیانووی بە سنە شــاری لە مەلەکشا« »جــەالل کــورد نــاســراوی »ئەمنییەتی نەتەوەیی« لە بەرچاوترین کردەوەی ناحەز و دژە هونەر و ئەدەبیاتی کوردی بوو، کە هێزە ئەمنییەکانی کۆماری ئیسالمی لەو پەڕی بێ چاو و رووییەوە چوونە بەر دەرگای شوێنی کۆڕەکە و هۆشدارییان دایە خەڵک شوینی بەڕێوەچوونی کۆڕەکە بەجی بێڵن و لەو الشەوە نەیان هێشتبوو کە مامۆستا جەالل مەلەکشا لە ماڵەوە

بێتە دەرێ.ئەو جۆرە کردەوانەی کە کۆماری ئیسالمی بەرانبەر بە چاالکان و نووسەرانی کورد دەیکا هیچ پاساوێک هەڵناگرێ، بەڵکوو هەڵگری پەیامێکی سیاسی و نگریسە کە نزیک بە ٤٠ ساڵە هەر چەشنە جم و جۆڵ و چاالکییەکی ئەدەبی و هونەری لە کوردستان لە ژێر چەتری

ئەمنییەتی دا پێناسە دەکاتەوە. خالێکی تر کە جێی تێڕامانە و هێزە ئەمنییەکانی کۆماری ئیسالمی هەوڵ گرتووە، سەر لە لەنگەریان هەمیشەیی پڕۆژەیەکی وەکوو کردنەوەی چاالکە دوور بۆ تایبەت بەرنامەی و پالن پێی بە دان هونەرییەکانە لە ناوخۆی کوردستان. واتە کۆماری ئیسالمی سااڵنە بە دەیان نووسەر و هونەرمەند و چاالکی مەدەنی لە ژێر قورسایی ئەو پێناسە گەلە پەڕیوەی واڵتانی تر دەکا هەتا بەو چەشنە زەبرێکی

کاریگەر لە ڕەوتی چاالکییە هونەرییەکان لە کوردستان بدا.

ــە دڵــنــیــایــیــەوە هــەمــوو ئـــەو چــاالکــیــیــانــە بــاســکــی بــەهــێــز و بفکری و زمان چەتری ژێر لە کە نەتەوەیەکن چارەنووس سازی سیاسی دەوڵەتێکی دیکتاتۆر دایە. هەموو هەنگاوێک بۆ گەشەی زمان و ئەدەب و کەلتووری نەتەوەی کورد لەوێوە سەرچاوە دەگرێ، هەر بۆیە بە گرینگی دان بەو بابەتە پێویستە هەر تاکێکی کورد لە ناو هەموو چین و تویژەکانی کۆمەڵگا بەرهەڵستی ئەو پێناسە بێ بنەما دڵنیاییەوە رەوتی بە بێتەوە. ئیسالمی و چەواشەکارانەی کۆماری لە ناکەوێ و بەردەوام لە جووڵە چاالکییە هونەرییەکان هیج کات

زاو و زێ دادەبێ.

ژماره : ٦٦٣

١٦ی خەرمانانی ١٣٩٤

٧ی سێپتامربی ٢٠١٥

ئەرسەالن چەڵەبی

ئه من چاوم له ڕێگاته و به هیواتم، به شه وگاران

که سایه ی نێو لق وپۆپی »ته الجن« ڕه نگی شه و

ده گرێ

دڵداری تۆ به سه ر ئاسۆی دڵی به وه ش ماته م

ده کشێ

ئه من چاوم له ڕێگاته

به شه وگاران که دۆڵی کپ وه کوو ماری سڕی

نوستوون

لیلووپه ڕ نــه رمــی ده ســتــی کــه کاتێک دا لــه

ده به ستێ قاچی سه روی کێو

ناچێته وه له بیر تۆم نه بم، من بم، بیرت له

هه رگیز

ئه من چاوم له رێگاته )*(

دوو به سه ر نــووســه ران هه موو بتوانین ڕه نگه یه که م ده ســتــه ی بکه ین. دابــه ش گشتی دا ده ســتــه ی که ڵکه ڵه ی ــه ی ــووســه ران ن ئــه م هــه مــوو ــه ل بریتین سه ره کییان بۆ ده ڤه رێکی واوه ی زمان په ل ده هاوێژێ و داڵغه یان خودی زمان نییه . بۆ نموونه کۆمه ڵناسێک یان ده روون ناسێک، زمان وه کوو که ره سته بۆ شرۆڤه کردنی تیۆرییه کانی پێوه ندی دار به بواری لێکۆڵینه وه ی به هه ستیارییه کیشی ئه گه ر و ده هێنێ به کار خۆی بوونه به په رۆش ئه م ئه وا هه بێ، زمانه وه نیسبه تی ــان بــۆ لقه بــه ســتــراوه تــه وه بــه م ده ره تــانــانــه ی وا زمزانستییه که دابینی ده کا. به اڵم ده سته ی دووه م گشت ئه و نووسه رانه له خۆی ده گرێ که هه ر چی بنووسن و له هه ر بوارێک دا چازان و شاره زا بن، داڵغه که یان له م زمانه وانان و ئه دیبان زمانه . یه که م دا پله ی له له ــه ی ــووســه ران ن ئــه م ــه دا جێ گیر ده بـــن. ــه ی ده ســتهه رێمی »لــه نــاو« ده بــن جێ گیر یــه کــه م دا ده سته ی ده سته ی نووسه رانی به اڵم هه ڵده سووڕێن. زمــان دا کار ــان«دا زم واڵتــی سنووره کانی »له سه ر دووه م ده که ن و به گشتی هه ڵسووڕانیان له پێناو په ره پێ دانی سنووره کانی ئه م واڵته دایه . زمان بۆ ئه م نووسه رانه

که ره سته نییه به ڵکوو ئامانجه .به سه ر خۆیان نووسه رانیش دووه مــی ده سته ی له باسه که مان ئه گه ر ده بن. دابه ش دیکه دا لقی دوو ده کــرێ بکه ینه وه ، چڕ کـــوردی دا نووسینی ــواری بو ــان« »کــوردی زان پۆلی دوو به سه ر لقه دوو ئه م ئه وانه ی نه بێ وه بکه ین. ــه ش داب »زمــانــه وانــان«دا ــه بـــواری ــان ل ــی ــاری ــی ــی زان ــاچــاره ک ــن، ن ــ ــوردی زان ــ کزمانه وانی دا نه بێ و به پێچه وانه زمانه وانه کورده کان، له بــه اڵم نه بن، چاک کوردی نووسی و کـــوردی زان دوو لــه م یه کێک عــاده تــه ن ــووســه ران دا ن نووسینی الیه نه زیادتر زه ق ده بێته وه و شاره زایی ی نووسه ر نووسه ری ڕوانگه ی له ده خه مڵێ. پتر الیه نه دا له م وشوکر هه ژار وه کوو مامۆستایانێکی دێڕانه وه ئه م

وه ک نووسه رانێکی و بوون »کــوردی زان« مسته فا »زمانه وان« محه ممه د مه سعوود و وه هبی تۆفیق

بوون.نووسه رانه ده سته له و قازی ئه حمه د مامۆستا ــان هـــه بـــوو و لــه ســه ر ــی ــان ــه ی زم ــکــه ل ــوو کـــه کــه ڵ بـله ناو و هه ڵده سووڕان زمــان دا واڵتی سنووره کانی زمانه وانه کان دا بــه الی زیادتر نووسه رانه ش دا ئه م ده شكایه وه . مامۆستا له ده القه ی رێزمانه وه ده یڕوانییه تایبه تی نووسینی دا زمان و ئه م ڕوانینه له شێوازی خــۆیــا ده بــــوو. شــێــوه نــووســیــنــی پــتــه و و پـــاراوی ئه حمه د قازی، سااڵنێک بۆ نووسه رانێکی وه ک کاک که سانی هاونه سلی نووسه ری ئه م دێڕانه، له ده وره ی سه رچه شن وه کــوو نووسینیان دا، کردنی داره داره

چاوی لێکراوه .مشووری له سه رده مێک دا قازی ئه حمه دی کاک به ستاندارد پێویستی ی که ده خــوارد کوردی زمانی

ــادتــر لــه هــه ر چاخێکی کــردنــی زمــانــی نــووســیــن، زیئه م پێداویستییه کانی له یه کێک ده نواند. خۆی دیکه کردنی به هێز له پاڵ که بوو ئه وه کردنه به ستاندارد ــه ده ب، زمــانــی نــووســیــن ڕه وان بــکــرێ و ــ زمــانــی ئنووسینی ئاسایی له سسڵه و پڵپڵەی ناپێویستی وه زن و سه جع دابماڵدرێ و شێوه زمانێک دابین بکرێ که و فه لسه فه و فیکر هه رێمه کانی به سه ر ده سه اڵتی ته نیا به هه ر کــوردی زمانی هه تا بشکێ زانست دا

زمانی ده ربڕینی رۆمانتیک نه بێ.له و دیــکــه یه کێکی قـــازی ئــه حــمــه دی مامۆستا به خشنده ی شــاری که بوو هه ڵکه وتانه که سایه تییه کاک و به خشی کوردستانی کۆمه ڵگای به مه هاباد به به وه جی به هره یه کی داڵوایی یه وه به ئه حمه دیش

زمان و خه ڵک و واڵته که ی به خشی.

کوێره ڕێ خامۆشه ، جه نگه ڵ مۆڵی تێ دا خستووه شه وگار

کازیوه بێهووده سه رقاڵی په الماری شه وی زاڵه دڕ به شه و نادا، که لێنی ناکه وێتێ شه ولێره دا پیاوێک به ئه سپایی له سووچێکا

نهێنی ی نه زیلێکی باسی ده کا خۆی هه واڵی بۆ ون.

ــڕدراوی شێعری »تــرا من چشم در ــێ )*(وەرگگێڕاوەتە وەری قازی، ئەحمەد کە شباهنگام« راهم

سەر زمانی کوردی

ئەم نووسینە لە پەیجی نووسەر خۆی وەرگیراوە. نەمر دوایــی کۆچی بۆنەی بە خۆی کاتی بابەتەکە

ئەحمەدی قازی، نووسراوە. »کوردستان«

چەند کورتە شێعرێکی شاعیری نەمر شێرکۆ بێکەس کە هەر دەڵێی بۆ ئەمڕۆی نووسیون

پێشکەشە بە گیانی ئاالن و هەموو ئەو منااڵنەی لە رێگای چوون بۆ واڵتانی ئەمن دا گیانیان لەدەست داوە

من ناهێڵمئه م گریانه هه رگیز ڕه نگی بچێته وه

من ناهێڵمئه م مردنه ژیان بیری بچێته وه

من ئه م زوڵمه له ناو شووشه به ندی شیعرا

دائه نێم بۆ:ئه و زارۆکه ی

دوای چه ند قه ڕنێ دێت و ئه زێ وله ڕه حمی ئه م واڵته وه سه ر ده ردێنێ و

ئه لف و بێی چرا فێر ئه بێ وئه م غه دره ئه خوێنێته وه!

****زه ریای به سام و که شتییه ک،

ڕه نگی نه هات،هاژه ی شه و و ڕه وه قرش و،مانگه شه وێکی ترساو و

»با«یه کی شێت،زه ریای به سام وکه شتییه ک،ڕه نگی نه هات،

له خه ون دوورتر که ناره و

له ڕه نگی وواڵتیش دوورتر چراکانه وئه وه ی نزیک بێ هه ر بزه ی سمێڵه که ی قاچاخچییه و

ئاوێکه شێت،به حری »ئیجه« و که شتییه کی پیره مێردوفه رهادێک و شیرینێک و ڕه نگێکی شێت،

زه ریای سامدارکه شتییه کی سه ره ونخون

ڕه نگێکی مۆنهاژه ی مه رگ و گه له قرشێخه ون به زیندوویی ئه خۆن!

****

ئەوەتەی کۆچ هەیە، کۆچ ئەکەم !ئەوەتەی گڕ هەیە، ئەسوتێمئەوەتەی ئاو هەیە، ئەخنکێم

ئەوەتەی تیغ هەیە، قوربانیم.ئەوەتەی خاک هەیە، بێخاکم.

ئەوەتەی شاخ هەیە، من تلۆر دەبمەوە وئەوەتەی دار هەیە، لێ ئەدرێم !

من لە پێش »موسا«وە، ئاوارەم.پێش »مەسیح«، من خاچم.

پێش » قوڕەیش«، من زیندە بە چاڵ وپێش »حوسەین«، من سەری بڕاوم .!

شێرکۆ بێکه س

ئەحمەدی قازی و کەڵکەڵەی زمان

رەهبەر مەحموودزادە

رۆژنامەیژماره : ٦٦٣ ١٦ی خەرمانانی ١٣٩٤ _ ٧ی سێپتامربی ٢٠١٥ بیرو ڕای ئازاد10

عەزیز مەعرووفی

ــەمــوز، لــە پــرســوس ســەر بە ٢٢ی تشاری عورفا، تەقینەوەیەکی بەهێز لە نێو ٣٢ دا، الوانی سۆسیالسیت ئەنجوومەنی ناوبراو ئەنجوومەنی ئەستاند. قوربانی ڕۆژئاوای لە کۆبانی بۆ چوون خەریکی فیلمێکی بەرهەمهێنانی و کــوردســتــان ئەو وێرانەکانی ســەر لە دۆکومێنتاری ــوون. وەک بکەری ئــەو کــردوە شــارە بگرووپی بۆ تۆمەت پەنجەی ترۆریستییە گرووپێک راکێشراوە، داعش ترۆریستی کە دەرفەتی تەراتێنی لەو دیو و ئەو دیوی ــاوای ــ ــووری نــێــوان تــورکــیــە و ڕۆژئ ســنرەخــســاوە. بۆ ئاسانی بە کوردستانی چەند کاتژمێر پاش ئەو ڕووداوە دڵتەزێنە، لە ئاکامی ئۆپەراسیۆن و گەڕانی سوپای پەکەکە، سەربازێک لە گریالکانی تورکیە واتە تەموز، ٢٤ی بەرەبەیانی دەکوژرێ. دوو رۆژ پاش ئەو کارەساتە، تەرمی بێ دۆزرایـــەوە. تــورک، پۆلیسی دوو گیانی وە پۆلیسەکەی دوو کــوژرانــی پەکەکە، ئەستوو گرت. پاساوی پەکەکە ئەوە بوو دوو پۆلیسەکە هاوکاریی داعشیان کردوە. کوشتنی دوو پۆلیس و – ئەوەش لە تەم و مژ دایە و جێی گومانە- لەویش خەراپتر بە دەرفەتێکی بوو وە ئەستۆ گرتنەکەی، دەستی لــە بەهێز پاساوێکی و زێـــرن جارێکی تاکو دەوڵەکەتەی و ئەردۆغان دیکە و سەر لە نوێ دێوەزمەی شەرێکی کوردستان باکوری سەر بە ماڵوێرانکەر

دا بسپێتەوە.ــە و ــورکــی پــانــتــایــی هــێــرشــەکــانــی تشەڕەکە لە تەواوەتی خۆیدا، کات و سات شەڕەکە ئامانجی گرینگتر لــەوانــەش و نوکی یەکەم، وردبــوونــەوەن؛ لێ جێگای هێرشی فرۆکە بۆمب هاوێژەکانی تورکیە بۆ سەر بنکەکانی پەکەکە ڕاست ڕووی دەو شوێنانە دابووە کە لە باشوری کوردستان

ئاڵۆزی و شــەڕ هــاوکــات هەڵکەوتوون، نێو بەرچاوی بەشێکی کێشاوەتە خۆی شەڕی و کوردستان باکوری شارەکانی نێوان ڕێکخستنەکانی پەکەکە و هێزەکانی شارەکانی گــەڕەکــی و کــۆاڵن دەوڵەتیی ــەو شــەڕە دوای ــەم، ئ ــ گــرتــۆتــەوە، دووهپرۆسەی و ئاگربڕ لە ساڵ سێ نیزیک ــکــارا و پــاش ــان نــیــوەچــڵــی ئــیــمــڕاڵــی – ئلە ئاکەپە، ئەردۆغان، پارتەکەی شکستی

دوو پاش و حوزەیران ٧ی هەڵبژرادنی حەوتوو لە دەسپێکردنی دانووستانی چوار الیەنی براوەی هەڵبژاردنەکان بۆ پێکهێنانی هەڵگیرساوە، هاوپەیمانی، حکوومەتی سێهەم، ئامانجی شەڕەکە کە بۆ سیاسەتی ــی ــەت ســەرکــوت و شـــەڕخـــوازنـــەی دەوڵتورکیە، سەرۆک کۆمار و پارتی ناوبراو ئامانج دوو ویستوویەتی دەگــەرێــتــەوە، بپێکێ؛ یەکەم، بەستێن بۆ هەڵبژاردنەوەی پێشوەختە خۆش بکات و بە هەر نرخێک بێ ئاکەپە بتوانێ حکوومەت بە تاقی تەنیا بگریتە دەست، دووهەم، خەباتی سیاسی بکات شێواوی لێ ســەر تووشی کــورد، و هێرش سەرئەنجام ــدات. ب شکستی و ژێر لە ڕواڵـــەت بە ئەگەر پێکدادانەکان نێوی شەڕی داعشن، لە ڕاستی دا لە ژێر نێوی شەڕی ڕواڵەتی داعش، شەڕبۆ سەر

کورد و ماف و دەسکەوتەکانێتی.

لە ئاکامی ئەو شەڕ و تێکهەڵچوونانەدا، چاالکی سیاسی تورکیە سەدان دەوڵەتی ــەی ڕاپــێــچــی ــ ــەدەپ ــ و بـــەڕێـــوەبـــەری هسەرۆک چەندین کردوە، گرتووخانەکان شارەوانی پارتی هەرێمەکانی دێموکراتیک لە جیا گرتوون، بۆنەوە بەو دەبەپە(ی (باشوور لــە تـــاوان بــێ خەڵکی قوربانی لە لە ٢٠ خەڵکی سڤیل کوردستان زیاتر دەست لە گیانیان بــاکــوور کوردستانی نەریتی وەک تــورکــیــە دەوڵــەتــی داوە، و النک پشتی سەر منداڵی لە گیانی باو ئەستاندوە، گیانیش دوو ژنــی تەنانەت هێالنەی خۆیان و ماڵ لە خەڵکێکی زۆر هێزێکی بــە کــوردســتــان ــقــەنــدراون، هــەڵو تۆکمە کــەرەســتــەی شــەڕکــەر، زۆری تەیاری نیزامی ئاخنراوە و باری نائاسایی بە ببیتە ناوچە خەریکە و لە زۆر شار

تابڵۆیەکی ڕاستەقینە.نــیــوی و ــاڵ ســ دوو ــی ــ ــژای ــ درێ بـــە و ئەگەر جار ئانکارا، ئیمڕاڵی- پرۆسەی تێکهەڵچوونێک و لەوێ شەڕ و لێرە بار دەهاتە پێش و سەربازێکی تورک گیانی لە دەست دەدا یان گریالیەک شەهید دەبوو، نــەدەرا و بەردی مەسەلەکە درێــژەی پێ

لە سەر دادەنرا، چونکە؛ دەوڵەتی تورکیە پرۆسەکەی بە غەنیمەتێکی کەم وێنە بۆ لە خەونەکانی و دادەنا کورد بردنی خشتە ئەردۆغان لە الیەک و لە خوار بوون و لە ئۆجەالن بەرێز داواکانی ناڕوونیی الیەکی دیکە نەیدەهێشت پڕۆسەکە تووشی شکان و نسکۆ بێ. لە بەرامبەردا، دەوڵەتی تورکیە لە بەرامبەر کشانەوەی هێزەکانی ئاکام بە نەیهێشت دەوڵــەت کە پەکەکە-

بگات و بە نێوە چڵی چۆ پێش- لە خاکی و جێگە بــەردەوام کوردستان، باکووری کوردستان لــە سەربازێییەکەی پێگەی کە دەدان لــێ ــداوی ــەن ب دەکـــرد، قایمتر بەرتەسک دەبنە هۆی وایە پێی پەکەکە هێزەکانیی، چـــۆی و هـــات کـــردنـــەوەی لە ئامانجانەی و هۆ لە جیا بۆیە هــەر هۆکار ســەر خستنە قامکمان ــەرەوە سـ

پێکدادنەکان و شەڕ هەڵگیرسانەوەی و زۆر لەوە قووڵترن بتوانین بە نووسێنکی لەوەی جیا کەواتە، ڕابگەین. پێی کورت باوەڕ و مەتمانە بە دەوڵەتی تورکیە لەو پرۆسەیەدا لە خۆ فریو دان زیاتر نەبووە

باوەڕی هەرگیز دەوڵەتە ئەو و نییە و بە چارەسەری سیاسیانەی کێشەی کورد ئەگەر ساویلکەیی ئەوپەڕی دەبیتە نییە، ئافەرینی گوتی و کردی پەکەکە هەرچی دەبــێ ڕاستییە ــەو ئ ــاڵ پ لــە بنێرین. بــۆ تواندنەوە، سەرکوت، سیاسەتی بێژین، گرتن و تۆقاندن، کوشتن و شااڵو و بڕین و خەراپییەکانی دەوڵەتی تورکیە، ئەوەندە بتوانین نەهێشتووینەتەوە بۆ دەرفەتەی بپڕژێینە سەر هەڵە و کەم و کوڕییەکانی پەکەکە، بە کوردستان باکووری خەباتی ئۆجەالنیشەوە. بەڕێز خــودی و هەدەپە خۆ ناکرێ دەوڵەتی تورکیە مادام شەڕ و بۆ ئۆباڵێ کورد دەخــوازێ، تێکهەڵچوون بکێشێ و لە ژوورە تاریکەکانی ئیمڕاڵێ ئەرخەیان ــرێ ڕادەب و دەگوترێ ئــەوەی

بین. لە گوللە ئازادی کوردستان پەکەکە، دا دەبینێ. هەدەپە، ئەوەندە بەرە و ناوەند بوون ڕۆیشتوە کە بڵی ئێمە تورکیەین و بێ ئۆجەالن بەڕێز ئێمەیەن. تورکیەش ئەوەی وشەی کورد و کوردستان بهێنێ ڕوونی و ڕووک داوایەکی ئەوەی بێ و لە دەوڵەت دارانی تورک هەبێ خۆی بە دادەنــێ، کــورد کێشەی تێکڕای ــەوەری تئــەوەی هەر سێ الیەن بۆتە هۆی ئــەوە النی کەم رێگەی گەڕانەوەیان ئاستەم بێ. تیری شەڕخوازنەی دایە، وا دۆخێکی لە دەوڵەتیی نیشانەکە دەئەنگێوێ و مەترسی

هەمە جۆر بکەوێتە سەر کوردستان.وەک لــە ســـەرەوە کــوتــمــان، شــەڕ و پێکدانان خۆی کێشاوەتە هێندێک شار و ناوچەی کوردستان. لە جەزیرە، شەمزینان، ڤارتۆ، سیلوان، گەوەڕ... پەکەکە خۆسەری

دێموکراتی ڕاگەیاندوە، لە هێندێک گەڕەکی و چــاڵ رێکخستنەکانیان ــە شــاران ئــەو و شەڕ هاوکات هەڵقەندوون، کەنداڵیان بە سەر ئاسایی نا باری و تێکهەڵچوون ئەو شار و ناوچانە دا زاڵ کراوە. لە گەڵ ئەوەی، خەباتی کورد لە باکوور خەباتێکی ڕەواو و بەرگری مەشرووعە بەرامبەر بەو زمانە کوشت و بڕەی دەوڵەتیی ، بەاڵم بە

سەرنجدان بەوەی خەباتە سیاسەکە ڕووی دە ناوەند بێ و ڕیبەری ئەو بزووتنەوەیە داواو ویستەکانی هێندە لە خوارێ بن، ئەو هەوڵە هەڵەپڕووزەی پەکەکە بە دوور نییە ببیتە هۆی لێک پرینگانەوە و لە بەرامبەر

یەکتر ڕاوەستانی سێ الیەنەکە. شەڕێک کە ئەردۆغان خوازیاری بێ لە باکووری و مەترسی سوریەیی بوون سەپێنراو شەڕێکی بــکــرێ، کــوردســتــان گرێژنە لە و پەرەگرتن ئــەگــەری لە کە چوونیی دا هیچ هێزێک نەتوانێ پێشی پێ بگرێ، ئەشێ بە شمشێری داموکلیس بۆ سەر ملی تورکیە و زەبری قورس بۆسەر بــاکــوری کــوردســتــان چــاوی لــێ بکەین. کەواتە؛ چما شەڕ؟ شەڕ و ئاڵۆزییەکانی بەشێکە کوردستان باکووری و تورکیە ــە شـــەڕ و ئــاڵــۆزیــیــەکــانــی ڕۆژهــەاڵتــی لناوەڕاست کە تورکیە دەمێکە تێیوە گالوە، بەاڵم هەرگیز کێشەی کورد لە باکوور بە شەڕ و وێرانی چارەسەر نابێ. باکووری خەباتی بە ئێستا قۆناغی لە کوردستان لە میلیۆنی چەندین نەتەوەیی هــەراوی دڵخواز ئاکامی بە شــارەکــان گۆڕەپانی دەگات، شێوە خەباتێک کە ترسی زۆری دا تورکیە حاکمانی و ئەردۆغان دڵی لە داموکلیس شمشێری ــردوە. کـ دروســـت

خەریکە کاری خۆی دەکات.

لە ژمارەی 6٥٩ دا لە ژێر وتاری؛ »هەدەپە و حکوومەتی هاوپەیمانیی«، دەرفەتی ٤٥ ڕۆژەی هەڵبژادنەوە ڕۆژی لە حکومەتە ئەو پێکهاتنی تەمووز ٩ی لە دەرفەتە ئەو کەچی دانرابوو، پێکهاتنی بێ بە ئاگوست ٢3ی و پێکرد دەستی حکوومەتی هاوپەیمانی کۆتایی هات. بە بۆنەی خوێنەرانی لە لێبوردن داوای هەلەیە، ئەو

ڕۆژنامەی کو«ردستان« دەکەین.

چما‌شەڕ؟

چه شنێک هه وڵی وردکردنه وه ی چه کۆچۆڵی ــڕی مــــاده ی خــاوی ــ ــه رزان ک ــ خــۆیــان و هــه زاران بــه هـ ــه ده ده ن. کــۆچــی ــان ــه و واڵت ئ ... و ئێرانی و عێراقی و ســووری که سی ئه لجه زیری و مه راکێشی ئه فریقاش لــه نــه بــوونــی ئــاکــامــی هــتــد، ... و لیبیایی و فه رهه نگی گه شه نه سته ندووی دیموکراسی، ده ســوه ردانــی و، سیاسی و ــووری ــاب ئ و ده ره کی، پشتیوانی بێ جێی هه ندێک واڵت له

ده سه اڵت دیکتاتۆره کانیان و .... ــا لــه پــێــنــاو ــی ــوی دن ــژی ــی خــۆشــب ــانـ واڵتـــی ــه رتـ ــاری کـ ــ ــ ــت ــ ــ رانــــه وه ســــتــــانــــی ده سفرۆشتنی له پێناو پیشه سازییه کانیاندا، چه کوچۆڵ و به رهه می کارگه و شتومه ک و که لوپه له سازکراوه کانیان، ئاوری شه ڕێکیان گرته وه . خۆشیانی داوێنی که کرد خۆش بێ جیهان ده ســڕۆیــشــتــووانــی و زلــهــێــزان له و سووچی رووداوێـــک هه ر لــه وه ی ئاگا جیهان ئــه وپــه ری له سه ر کاریگه ریی دنیا ده بێ؛ به هۆی به رچاوته نگی و چاوچنووکی ئابووری و هێژمۆنیخوازییه وه ، سه رهه ڵدانی سووریه یان گه النی دیموکراسیخوازانه ی فرۆشی و تواندنه وه بۆ قه یرانێک، به کرد چــه کــوچــۆڵ و هــه ســتــانــدنــه وه ی ئــه و بــاره له ساڵێکه چــه نــد ــاره ی ــه ب ــال ن ئــابــووریــیــه گــرتــوونــه تــه وه . بــه رۆکــی وال ئیستریته وه سپاردنی هه ندێک واڵتی ناسه قامگیری وه ک ناوچه ییه هێزه بــه عــێــراق و ئه فغانستان رقــه بــه ریــی ئـــێـــران، وه ک ســـه ره ڕۆکـــانـــی ــه و حـــکـــوومـــه ت و رێــژیــمــه ــ نـــاوچـــه یـــی ئدیکتاتۆرانه ی پاشماوه ی پشتیوانی و هه ڵه ی جه مسه ره کانی جیهانن، به چه شنێک ژیانیان له خه ڵک و به تایبه ت ئه و گه له بێ ده وڵه تانه ی وه ک گه لی کورد که هه ر له پێناو به رژوه ندی دابه شی کێشان هۆگان پێی به و خۆیان چه ند واڵتی بێ سه ره وبه ره کراون، هه ندەی تووک ناوچه له و هه اڵتن بۆ بواریان دیکه سه رهه ڵدانی ده گه ڵ کردوه . خۆش لێکراوه زیاترین کــه )داعـــش( ئیسالمی ــی ــه ت ده وڵهێدمه و زیانی بۆ گه لی کورد له باشوور و رۆژاوا هه بووه ، ئه مریکا و زلهیزه هاوپه یمان هه ڵدوریبوو بۆ تــووره کــه یــان دژه کــانــی و رێــکــخــراوه ، ــه و ئ دیکه ساڵی چه ند بــه کــه تێکه وه ناپێچدرێ، دیاره ئه م پرۆژه ی چه نده ساڵ خایاندنه ی قه یرانی داعش که هه ر رۆژه زیاتر په ل بۆ واڵتانی ده ورووبه ر ده کێشێ، پرۆژه یه ک که له دیوه تاریکه کانی رێکخراوه بۆ نه خشه ی واڵتانه دا ئه و هه واڵگرییه کانی دارێژراوه ، هه تا هه رچی زیاتر به رژه وه ندی پێ خۆیانی سیاسییه کانی یه که ته سکی ده وڵه مه ند بکه ن و ده گه ڵ ئه وه شدا هێڵنجی )ئه و بڕشێنن تێدا خۆیانیانی کۆمه ڵگه کانی رۆژاواوه له تیرۆریسته ی خه ڵکه کۆمه ڵه چاره سه رنه کردنی ــش(. داعـ ده کــه نــه روو له وان یه کێکیش و، هه اڵواسراوه کان کێشه کێشه ی سووریه ، قه یرانی کــورد، کێشه ی ره وتــه بۆ شل کردنی هه وسار فەله ستین، بنئاژۆخوازه کان له ئه فریقا و ..... هه موویان پاراستنی بۆ خه ڵکێک ئــه وه ی بۆ هۆکارن و هات رێگه ی مندااڵنیان و خۆیان ژیانی په ڕیوه ی و بــه ر بگرنه هــه نــده ران نه هاتی له ده رکه وته کانی که بــن، غه ریبایه تییه ک سه ر ژیانی زۆربه یان وه ک ئه وی تا ئێستا به ته مه ن که سانی بــۆ به تایبه ت بــیــنــراوه ، ــووه . هــه تــا ــ ــه ب ــ ــڕتــر دڵ خـــۆشـــکـــه ر ن و چــیچه شنه به م جیهان سیاسییه کانی سیستمه به رژه وه ندیخوازانه و چاوچنووکانه به ڕێوه بچن و به خته وه ری خۆیان له کۆست خستنی ئه وانی دیکه دا بینن و به چاوێکی مرۆییانه تر هه موو خواستی و ئازار و خه م سه رنجی نه درێته وه ، جیهانی کۆمه ڵگه ی پێکهاته کانی سیاسه ته ئه م ده یبینین، ئێستا جــۆره به م و ســه ربــه راوژووره تفی فرتوفێاڵنه ، له پڕ به رووی ئه و که سانه شدا ده گه ڕێته وه که بۆ

که سانی دیکه ی هه ڵده ده ن.

درێژەی‌

سونامی‌کۆچ‌و‌هه‌ڵه‌‌

مێژووییه‌کانی‌زلهێزان

لە بــوون سوریەیی مەترسی و بێ خوازیاری ئەردۆغان کە شەڕێک پەرەگرتن ئەگەری لە کە سەپێنراو شەڕێکی بکرێ، کوردستان باکووری ئەشێ بگرێ، پێ پێشی نەتوانێ هێزێک هیچ دا گرێژنە چوونیی لە و بە شمشێری داموکلیس بۆ سەر ملی تورکیە و زەبری قورس بۆسەر باکوری

کوردستان چاوی لێ بکەین

رۆژنامەی9 ژماره : ٦٦٣ ١٦ی خەرمانانی ١٣٩٤ _ ٧ی سێپتامربی ٢٠١٥

تەهای رەحیمی

بـــڕیـــاری و ــام ــ ــاک ــ ئ کــــــۆچ، به سه رداسه پاوی ژیان و حاڵێکی پــه نــگــی لــێــکــه وتــه ی و، شـــپـــرز ــه مــه و ــگ و چــه ڵ ــه ن هــــــه زاران تئازارێکی پاڵ پێوه نانی کۆڵه واری، ــه! کـــۆچ هـــه اڵتـــن له ــی ــای بـــێ کــۆتســووکــبــوون و ســووکــایــه تــی و ــی کــۆڵــه مــه رگــیــیــه ! یـــان دڵ ــان ژیهه ڵکه ندن له و زێد و ئاو و خاکه یه و ده گـــرێ پێوه فرچگی مــرۆڤ بیره وه رییه کانی و یــاد هـــه رده م شیرینیه کانی یاده توێی سه ر له و هیچ ڕووشــان و مه ییون تاک شوخت و سووتانێک له دااڵنه کانی بیره وه ری دایناکڕێنێ! یان نا کۆچ ڕێگه یه که بۆ دۆزینه وه و بنیاتنانی ــه کــی گـــه ش و بــێــگــه رد، ــوی داهــاتبوون سه ربه ست بۆ ڕێچکه یه که کۆمه ڵگه یه کی به ندی و کۆت له به ــن ــشــت ــه ی گ و دواکـــــه وتـــــوو

سنووری ئازادی!؟ کۆچی بــه ربــه رێــنــی شه پۆلی ماڵ سه رهه ڵگرتووی، ــه زاران هـــه اڵتـــی ــواوی ڕۆژهـ ــێـ و حـــاڵ شـبینینی هــیــوای بــه ئه فریقایی، و ــۆش لـــه ژیـــــان دا و ڕۆژێـــکـــی خـداهاتوویه کی بنیاتنانی النی که م ــڕه و بــــڕه، بـــۆ وه چــــه و ــ بـــێ قــان؛ بــاریــکــه ڕێــیــه کــی له ــی ــدااڵن مــنــه ره و ــ ڕۆژهـــــــه اڵت نــاڤــیــنــه وه بباریکه ڕێیه کی ئورووپا، ئه وپه ڕی پــڕ لــه پــشــووســواری بــه ته وێڵی مرۆڤاتییه وه هاوچه رخی مێژوی هێند بــاریــکــه ڕێــیــه کــی کــێــشــاوه؛ ــه زاران تــه نــگ و کــه لــه بــه ر، کــه هـتێیدا گه نج و پیر مــنــداڵ، و ژن

باریکه ڕێیه کی بڕا، لێ پشوویان و ڕێگه هه موو پانایی به هــه روا باریکه ڕێیه ک جیهان، جاده کانی بۆ غه نی بوونی هه ندێک بازرگانی ڕه زا، بێ کوێره ڕێیه کی ویــژدان، ئه م هه نگاوێکی هه ر به زه یی، بێ ڕێگه یه شه ڕه ده گه ڵ هه موو ئه و کۆمه ڵه له و ژیانیان مۆته کانه ی ئه و تاڵ کردوه. قوربانییه خه ڵکه به ره و نێوشه قاوی هه نگاوانه ی، مه رگ و نه مانه و، نێوشه قاویشی به ره و هێوایه کی لێڵ و ته مومژاوی

نادیار. ئه م هۆکاری ڕاستی به ئایا هــه نــده ران ــه ره و بـ ــۆچ ک لێشاوه واڵتــانــی بــه رپــرســاریــه تــی چییه ؟ واڵتانی و تایبه ت بــه و جیهان کۆچه رگر ده بێ له و پێناوه دا چی سونامییه ئــه م ڕێگه چاره ی بــێ؟

به ده ست کێ یه و چۆناوچۆنن؟جوگرافییه جــێــگــۆڕکــێ ئـــه م قازانجه کانی و ــان زی و زه ره ر ــه وه و بــه ده یـــان و ــت کــێ ده گــرێسه دان پرسیاری دی ده مێشکی ــه دا جــمــه ی دێ که ــه ســان ئـــه و کبێ دایک بێ نازی ته رمی بینه ری ده م به مندااڵنه ن ئــه و باوکی و به ته رمی بینه ری دراون، ئــاودا سه ریه کدا که وتووی نێو کانتینه ر و دارستان نێو ره ق هه اڵتووی و بینه ری چڕوپڕه کانن، لــێــره واره دۆشداماوی ئه و گه نج و الوانه ی بـــۆ پـــه ڕیـــنـــه وه لـــه تـــێـــل دڕوو و ــزاو ن ــی ــان زم هێڵێک ــی ــدن ــه زان ب

ــه وه بـــۆ کـــه س نـــه دیـــو و ــ ــاڕانـ ــ پـکه س نه ناسان پان ده که نه وه ؟ ئایا حکوومه ت و کۆمه ڵگه و سیستمی ئه و واڵته دواکه وتووانه بۆته هۆ رێگه ی ملی خه ڵکه ئــه و ئـــه وه ی ئاکامی ئایا بگرنه به ر؟ نــادیــاری

به رژه وه ندیخوازانه ی سیاسه تی زلهێزانی جیهانه له پێناو ئاوه دان کردنه وه ی کۆشکی خۆیان که پری ــه م چه ند هـــه ژاران تــێــکــده ده ن؟ لبه ده درێ هــه وڵ نووسینه دێــره کورتی هه ڵه کانی زلهێزانی جیهان و به رژه وه ندیخوازان، به تایبه تیش سۆنگه یه دا ــه و ل ــان ــه ک ــی رۆژاوای

بخرێته به رباس.رۆهه اڵتی واڵتانی دابه شینی ناڤین و ئه فریقایی به پێی هۆگان ــه ن والتـــانـــی ــ ــه الیـ ــن لـ ــشــت هــاویره چاوی به بێ کۆلۆنیالیستییه وه و ئــاوه زمــه نــدانــه پێوه رێکی هیچ

پاراستنی بناخه ی له سه ر ته نیا رووبارێکی خۆیان، به رژه وه ندی خــوێــنــی بــێ پــســانــه وه ، شـــه ڕ و کــێــشــه یــه کــی هــه مــیــشــه یــی، کــۆچ قــه اڵچــۆ و، گــرتــن و ــن هــه اڵت و بۆ هه میشه یی نائارامییه کی و ئــه م واڵتــانــه و تــاراده یــه کــی زۆر ــه ــاب ــه رب ــۆ خـــــودی ئ ــش بـ ــی ــه م ک

کــۆنــه کــان لــێــکــه وتــۆتــه وه ، دیــاره کۆتایی و ســه ره کــی مه به ستی ئه م هــه ر ئه ربابانه ش کۆنه ئــه و دۆخ و که شه سامناکه هه میشه ییه ــی تـــه ڕ له ــۆڕایـ ــا چـ ــه ت ــووه ، ه ــ بـناوچه یه ی ئه و خوێنی و ده مــار

پێناو لــه و هه ڵچۆڕینن جیهان کۆشکه کانیان، چــراخــان کــردنــی خانووچکه ی مرۆڤی به سته زمانی ئــه ودیــوی ئــاوه کــان کــاول بکه ن. نێوان گه وره کانی پێکدادانه پاش جــه مــســه ره ده ســـه اڵتـــداره کـــانـــی ئــه ویــشــدا جــیــهــان و ده گــــــه ڵ دیـــــاری کـــردنـــی چـــاره نـــووســـی

ــۆ هــه نــدێــک ــی بـ ــه ت ــب ــه گ ــه ن ــڕ لـ پـگه لی دواکــه وتــوو و ســووتــان و گه لێکی و خه ڵک کۆڵه واربوونی به رژه وه ندیخوازی به هۆی زۆر و زلهێزه کانه وه ، رکه به ریی دوو رێبه رایه تی بــه جیهانی بـــه ره ی سۆڤییه تی یه کێتی و ئه مریکا ــووه هــۆی ئـــه وه ی ئه و جـــاران، بله یه کتر دژی بــه بــه ره یــه دوو چوارقوڕنه ی جیهاندا ده ست بکه ن سه ره ڕۆ ده سه اڵتی پێکهێنانی به و پشتێنده هــه تــا دیــکــتــاتــۆر؛ و بیر ــه ره ی پ له دژی بــه رگــێــڕه وه جه مسه ره که ی ئایدیۆلۆژیای و به ده یان نه ریته ئه و دابنێن. دیکه دیــکــتــاتــۆری بـــه رهـــه م هــێــنــا، که به ره ی رووخانی دوای ته نانه ت سۆڤییه ت و کۆتایی هاتنی شه ڕی سه ر به مڵۆزم وه ک ســاردیــش، و مــانــه وه واڵته کانیاندا خه ڵکی زۆربــه ی ئاکامی ئێستاش هــه ر جیهان، بێ سه ره به رییانه ی ئــه و فه رهه نگی به جێماوی ئه م چه شنه ــه وه ی ــوون ده ســه اڵتــانــه ن. شــۆڕبسه ر تــا سیاسه ته چه شنه ــه و ئبه رژه وه ندیخوازانه یه هه تا ئێسک الیــه ن لــه ده گـــه ڵ بـــێ، ئێستاشی بــه رژه وه نــدیــخــوازانــه وه ده رهــه ق به واڵتانی دیکه و به تایبه ت ئه و ــاوه ن ســه رچــاوه ی والتـــانـــه ی خــبه رکه تن و پیت بــه ژێــــرزه وی به هه ر سه رده می و بــه رده وامــه

سیاسی

سونامی‌کۆچ‌و‌هه‌ڵه‌‌مێژووییه‌کانی‌زلهێزان

رێبوار مەعروف زادە

حــەســەن رووحـــانـــی، ســەرۆک کۆماری ئێران، له سەفەری خۆی بۆ پارێزگای سنه باسی وتنەوەی زمان سەرەتای له کــوردی ئەدەبیاتی و سالی ١٣٩٥ و هەروەها کردنەوەی بەشی کوردی هەوالدەری دەوڵەتی ئیرنای کرد. ساڵی ڕابــردووش له مانگی رەشــەمــەی ســاڵــی١٣٩٣، بۆ یــەکــەم جــار لــه مــێــژووی کۆماری )وانــەی کتێبی دا، ئێران ئیسالمی یەکەمی خۆلی بە )تایبەت کــوردی شاری قوتابخانەیەکی له ناوەندی باڵو دا قوتابیان ســەر بــە ســەقــز

کرایەوە.یاسای ١٥ی ــاددەی مـ پێی بــه ــەوەدا ــ ــەڵ ئ ــەگ ــی ئـــێـــران، ل ــەڕەت ــن بفەرمی زمانی وەک فارسی زمانی ــەاڵم ب ــراوە ــ ک دەســتــنــیــشــان واڵت دایکی زمــانــی لــە وەرگــرتــن کەڵک قۆتابخانەکان لــە وتــنــەوە وەک چ و گۆڤار لە بەکارهێنان وەک چ و ــاڵوکــراوەکــان بــۆ نــەتــەوە غەیرە بحەسەن پێدراوە. رێگە فارسەکان هەڵبژاردنی کەمپەینی لە ڕووحانی خۆی بۆ پۆستی سەرۆک کۆماری بەڵێنی جێبەجێ کردنی ئەو مافانەی ئێران بنەڕەتی یاسای لە دابوو کە دا هاتوون، بەاڵم پشت گوێ خراون. کوردی زمانی وتنەوەی باسی ــا پـــــەروەردە بــە زمــانــی کــوردی یلە و نیە ــازە ت شتێکی ئــێــران دا لە ســـەردەمـــی خــاتــەمــیــش ئـــەو باسە دووهەمی کابینەی لە ئــاراوە؛ هاتە بااڵ خوێندنی ــی وەزارەتـ خاتەمی، و زمــان بەشی کــردنــەوەی ئیزنی ــوردی دا بـــەاڵم ئەو ئــەدەبــیــاتــی کـ

بابەتە جێبەجێ نەکرا.

زمانی بە پەروەردە دژبەرانی دایکی

ــی ــەت ــران دژای ــێ ــە ئ ــەی ل ــەوانـ ئـپــەروەردە بە زمانی دایکی دەکەن، کــە سیستمی ــەن ــ ــەوە دەک لـ بـــاس ئێران زمــانــی، چەند پــــەروەردەی ــا و ــ بــــــەرەوە هـــەڵـــوەشـــانـــدن دەبـبەستێنی جیایی نەتەوەکان پێکدێنێ. موهەندیس ئەدەب، نوێنەری کوردی و پێنچ خوڵی لــە ئــێــران پارڵمانی شەش، لە ساڵی ٢٠٠٧ و لە وتووێژ لەگەڵ سایتی دویچە ولەی فارسی، نادێموکراتیک و ئەو ڕوانگە واڵمی دەڵێ ئەدەب ــەوە. دەدات نامرۆڤی یە کــە لــە واڵتـــی ســوئــیــس، خــەڵــک بە فەرانسەوی، ئیتالی، زمانی چــوار دەکــەن، قسە ئاڵمانی و ئینگلیسی ــەو واڵتــــــە یــەکــگــرتــوو ــ بــــــەاڵم ئـدا فیزیک لە یاسایەک دەمێنێتەوە. ــێ هــەر کــردەوەیــەک، هەیە کــە دەلکــاردانــەوەیــەکــی لــێ دەکــەوێــتــەوە. کاتێک لە واڵتێک رێز لە کەلتووری جۆراوجۆر دەگیرێ، خەڵکیش ڕازین و لەگەڵ یەکتر دەژین. بەاڵم کاتێک دەسەاڵتێکی و بااڵدەست هێزێکی ــی نــکــۆلــی لـــە نــاســنــامــەی دەوڵـــەتـبــەرگــری خەڵکیش ــا، ــ دەک ــەوان ــ ئ... لە واڵتی ئێران زمانی دەکەن. عەرەبی و ئینگلیسی )لە قۆتابخانە و بۆ بەاڵم دەوترێتەوە دا( زانکۆکان زمانەکانی یا کــوردی زمانی دەبێ مافی ئــەوە بخرێ. پــەراوێــز دیکە کە مرۆڤەکانە ئــەمــالوئــەوالی بــێ زمان بپارێزن. خۆیان کەلتووری هەر کەلتووری پێناسەی دیارترین

ئیتنیک و نەتەوەیەکە. ــە کـــە لـــە الیـــەن ــک بــاســێــکــی دیدژبەرانی پەروەردە بە زمانی دایکی ئەو زمانانە ئەوەیە کە ئاراوە دێتە نیە. پێویسیان زانــســتــی تــوانــای هەموو زمانێک توانای گەشەکردنی هەیە و ئەوە راست نیە کە زمانێک

لە بنەڕەتدا لە زمانێکی دیکە الوازتر یان بە تواناتر بێ. هەر زمانێک کە کاری پێ بکرێ، توانای ئەو زمانەش لە کە تورکی زمانی ــێ. دەب زیاتر لەقەڵەم ئەقوام زمانی وەک ئێران دەوڵــەت میدیا، زانکۆ، لە دەدرێ،

ئازەربایجان و تورکیە پارڵمانی و لێ وەردەگــیــردرێ. زمانی کەڵکی ئیسالمیی ــاری ــۆم ک کــە ــی ــەرەب عدەبا ناوی ئەقوام زمانی بە ئێران کەڵکی واڵت بیست لــە زیــاتــر لــە زمانی ئێستا وەردەگــیــردرێ. لێ ــە وەزارەتــخــانــەکــانــی کــوردیــیــش لدەوڵەت، زانکۆکان، قۆتابخانەکان و

باڵوکراوەکان بەکار دێ. هەروەها ئەگەر پێوەری زانستی

هەڵسەنگاندنی بنەمای تەنیا بوون ــێ، تـــوانـــای زمــانــی ــان بـ ــ ــەک زم یـئینگلیسی لە زمانی فارسی یەکجار زۆرتــرە و دەکــرێ لە چەند دەیەدا زمانی بە بکرێ ئینگلیسی زمانی ئەوەی ئێران. فەرمی و هاوبەش

ــســتــی زمــانــی ئــەمــرۆ تـــوانـــای زانفارسی لە زمانی کوردی زیاترە لە سیاسی پشتگیری بەرهەمی الیەک لـــە زمـــانـــی فـــارســـی لـــە ئـــێـــران و تەرخانکردنی سەرمایەیەکی ماددی یەکجار زۆرە و لە الیەکی دیکە بە هۆی پەراوێزخستی زمانی کوردی زاڵ سیاسی سیستمی الیـــەن لــە

بەسەر ئێران دایە.

چەند بابەتێکی وەک زمــان رەهەندی

بــابــەتــی پـــــەروەردە بــە زمــانــی یا بە شێوەیەکی بەرتەسکتر دایکی نەتەوەکانی دایکی زمانی وتنەوەی ــە قــوتــابــخــانــەکــان ــرە فـــارس ل ــەی غ

لە ــە. ــی ــدی ڕەهــەن چــەنــد بابەتێکی هەیە جــۆراوجــور زمانی دا ئێران ئەو بەکارهێنانی و فێربوون کــە تەرخانکردنی بە پێویستی زمانانە بوونی و مــادی سەرمایەی کــات، هەیە. لەبار کۆمەاڵیەتی فەزایەکی سااڵنە ئێران دەوڵەتی نموونە بۆ کتێبی چاپکردنی بۆ زۆر پوولێکی ــانـــی فـــارســـی و دابــیــنــکــردنــی زمـتەرخان فارسی زمانی ماموستای

دەکا. سااڵنە خەرجێکی زۆر دەکرێ و تەلەڤیزیونی پرگرامی فیلم، تا زمانی بە جۆراوجور باڵوکراوەی فارسی بەرهەم بێ. کەوایە سیستمی بەستێنی فــرەزمــانــی پــــەروەردەی بەشداری زیاتری نەتەوەکانی ئێران لە ئابووری ئێرانیش دەرەخسێنێ.

پێناسەی لــە بــەشــێــکــە ــان ــ زمنـــەتـــەوەیـــی و هــــەر بــــەم هــۆیــە کوردی زمانی پێگەی باشتربوونی فارسەکان غەیرە نەتەوە زمانی و کــەلــتــووری- شۆناسی ــیــران، ئ لــە ئاستی لە نەتەوانەش ئەو سیاسی کە ئێستا ــەوە. ــات دەک بــەرز ئێران ــبــژاردنــی پــارڵــمــانــی خولی ــە هــەڵ لدەهــەمــی ئــێــران نــزیــک دەبــیــنــەوە، ــەکــانــی نــێــوخــۆ ــاســی ی رەوتـــــە ســیبێننەوە ڕووحانی وەبیر پێویستە هێناوە دەنگەکانی ٥٠،٧١ ئــەو کە پارێزگای کوردستان لە لە حاڵێکدا دەنگیان دەنگدەران، %٧٠ لە زیاتر پێویستە هەروەها رووحانی دا. بە ــەوە لــەگــەڵ ــت ــکــرێ ــەوە ب ــ جــەخــت لپــەروەردە یا وتنەوە لە کە ئەوەی ــشــوازی ــێ بـــە زمـــانـــی کــــــوردی پدەکــرێ، بــەاڵم داواکــاری نەتەوەی بــەوە کۆتایی پێ ئــێــران لــە کــورد بەشداریی داواکــاری کــورد و نایە زۆر سیاسی-ئابووری-کولتووری بەرفراوانتری لە چوارچیوەی ئێران

دا هەیە.

سەرچاوەکان:چیست؟، در مــادری ــان زب اهمیت

سایت دویچە ولەیا مــادری؛ فرصت زبان بە امــوزش تهدید؟، شاهد علوی، سایت روز انالین

زبان امــوزش برای دولت تازە گام کردی، ریشەها و واکنش ها، از سایت:

h t t p : / / i r a n w i r e . c o m //٧863/features

با پایان شمارش اراء، کلید پاستور بە روحانی رسید، سایت تابناک

پەروەردە‌بە‌زمانی‌کوردی‌لە‌ئێران‌دا

١٠

رۆژنامەیژماره : ٦٦٣ ١٦ی خەرمانانی ١٣٩٤ _ ٧ی سێپتامربی ٢٠١٥ مافی مرۆڤ8

رەزا محەممەدئەمینی

ــد مــانــگــی ڕابـــــردووڕا ــە چــه ن لــه م الوه ، به ســه دان هــه زار که س بـــه خــه ڵــکــی واڵتـــه شــه ڕلــێــدراو و لئه فریقا باکووری به اڵلێدراوه کانی و رۆژهه اڵتی ناوه ڕاست، به کۆمه ڵ واڵتی خۆیان به جێ ده ڵێن و روو ــه ن. ــی ده کـ ــای ــورووپ ــی ئ ــان ــه واڵت لهه رچه ند له ڕابردووش دا واڵتانی تایبه ت به جیهان، پێشکه وتووی دیارده ی له گه ڵ ئوروپایی واڵتانی بـــه ره وروو نائاسایی پــه نــاخــوازی بوون، به اڵم شه پۆلی ئه م جاره زۆر ــان له ــاواره ک جــیــاوازه و رێـــژه ی ئچاو سااڵنی پێشوو گه لێک زیاتره ، به چه شنێک که واڵتانی ئیتالیا ناوی »سوونامی په نابه رانی« لێ ناوه .)١(

له و په یوه ندییه و، قەرارە رۆژی )١٤ی خه رمانان ٢٣ی چوارشه مۆ کێشه یه لــه م بــاس بــۆ سپتامبر( بۆ گونجاو رێگای دێــتــه نــه وه ی و به ره وروو بوون له گه ڵ ئاکامەکانی ، وه زیرانی ناوخۆ و دادی یه کیه تیی

ئورووپا له گه ڵ یه ک کۆببنه وه .)٢(ڕاده یه کە به په نابه ران رێژه ی

تایبه ت به ئورووپایی، واڵتانی که ئــیــتــالــیــا و ــد و ــه ن ــان و هــول ــم ــاڵ ئئاوارانه ئــه م بــوون ناچار یۆنان، ــه یــاریــگــاکــان دا جــێ بــکــه نــه وه . لره نگه رایگه یاندوه ئاڵمان ده وڵه تی واته ســاڵ، ئــه م هه تاکۆتاییه کانی ١٩١٥ زایینی، 8٠٠هه زار هه تا یه ک میلیون په ناخواز روو له واڵته که ی ــه ی زۆربـ ئامانجی دیـــاره بــکــه ن. ــه ران گــه یــشــتــن بـــه واڵتـــی ــابـ ــه نـ پـواڵتــی گــه وره تــریــن وه ک ئاڵمانه،

پێشکه وتووی ئورووپایی.ــردوو ــ لـــه و چــه نــد مــانــگــه ی ڕابئینسانی تـــراژدیـــی ــان ــ ده ی ــه ب دا له کــه س ــه زاران هـ و داوه رووی ــه ســه ر ــای نـــاوه راســـت و ل ــ ده ریـویشکانییه کانی ئــاویــی ــووره ســنگه ڵ لــه یــونــان و ئیتالیا واڵتــانــی یان ئــاو نــاو له مــردن و خنکاندن لە ناوماشێنه بارهه ڵگره گه وره کان نییە رۆژ ــوون. ــ ب بـــــه ره وروو دا ڕاگه یەنه گشتی یه کان و رۆژنــامــه کاره ساتێکی ــی ــ روودانـ ــه ل بـــاس که چه شنێک بــه ــه کــه ن، ن مــرۆیــی پێشکه وتووی واڵتــانــی ڕێــبــه رانــی هه رچی ــرده وه ــ ک نــاچــار جیهانی دیارده یه ئه م به رامبه ر له زووتــر چاره یه ک رێگا و بگرن هه ڵوێست ــه و رێــژه یــه بــدۆزنــه وه و چــیــدی ئکه ئــاواره منداڵی و ژن له زۆره ته نیا تاوانه که یان ڕاکردنه له شه رو مااڵئاوایی له واڵته کانیان دا، تووشی

وه ها مه رگێکی دڵته زێن نه بنه وه .له په یوه ندییه دا و بۆ دووبا ره نەبووبه وه ی کاره ساتی وه ک مردنی دا، کامیونێک ناو له په ناخواز ٧١واڵتانی ئاڵمان و فه رانسه داوایان له کردوه ئوروپا رۆژهه اڵتی واڵتانی له گه ڵ په ناخوازان نه رمی بنوێنن و چی دیکه نه بنه رێگر له به رده م ئه و ئاوارانه ی روویان له ئوروپا کردوه . فرانک واڵتێرئیشتان مایر، وه زیری کار و باری ده ره وه ی ئاڵمان داوای ــی ئــورووپــا ــه اڵت لــه واڵتــانــی رۆژهله به ره کانی به ر له کردوه ده ست

ئاست وه رگرتنی په نابه ران هه ڵگرن یه کیه تیی لەگه ڵ هاوکاری به و کێشه یه ئـــه و تێبکۆشن ئـــوروپـــا حاڵێک له ئه وه بکه ن.)٣( چا ره سه ر دایه واڵتی مه جارستان بۆبەرگیری کردن له هاتنی شه پۆلی په ناخوازان دیوارێکی له ئاسن و تێل دروو به درێژایی ١٧٥ کێلومتر له سنووری نێوان خۆی و سێربستان دا کێشاوه سنووره کان له زۆری هێزێکی و

جێگیر کردووە.که ژنــو کۆنوانسیونی پێی به لــه ســااڵنــی ١٩٥١ لــه نــێــوان واڵتــە په سه ند جیهان پیشکه وتووه کانی له ــه ــان واڵت ــه و ئ پێویسته ــراوه ، ــ کئاست په ناخوازان دا بێ ده نگ نه بن په نابه ر رێژه یه ک ساڵی هه موو و که کۆمیساریای به رزی په نابه رانی که یه کگرتووه کان نه ته وه سه ربه ــراوه ، بــۆیــان ــاســ ــ بــــــه UNHCR ندا خویان واڵتانی له ده کا، دیاری باره یه که وە هه موو له و وه رگــرن جگه ئه مه ــاره دی بیان حاوێننه وه . راسته وخۆ په نابه رانه یه کــه ــه و لــه رێــی مــه تــرســیــداری قــاچــاغــه وه لــە و ــان ــه و واڵت خــۆیــان ده گــه ێــنــنــه ئله و . هه ر په نابه ری ده که ن داوای چه ند مــاوه ی له دایه که رێگایه ش ده یـــه ی رابــــردوودا، ده یـــان هــه زار مرۆڤ که له ناویان دا هه زاران ژن تێدا چوون و بووه ، تێدا منداڵی و

سه ریان ناوه ته وه . له ڕاستی دا هه ر ئێستا سه دان هه زار که س له په نابه ران له یونان گه لێک بارودۆخێکی له ئیتالیا و خــراپ دا ده ژیــن و چــاوه روانــن له ئە بگه ییننه خۆیان دا ده رفه تێک به اڵم وه رگــرێ. په نابه ر واڵتانەی ــه رەڕای ئــه و ــ ــه سـ ــه وه ی پــرســیــار ئمه ترسیانه ی له سه ر رێی به نابه ران دا هه یه ، بۆچی ساڵ له گه ڵ ساڵ و ته شه نه دیاده یه ئه م رۆژ به رۆژ زیــادبــوون ــه ل روو و ده ســتــێــنــێ

ده کات؟ســــاڵــــه ی 6٠ یــــــــــادی لــــــه کۆنوانسیونی ژنێڤ له ساڵی ٢٠١١ په نابه ران به رزی کۆمیساریای دا، ڕایگه یاند که له و ماوه یه دا ٤٣میلیون که س به هه ر هۆیه ک بێ له واڵتانی خۆیان ئــاواره بوون و روویــان له له دیــاره ــردوه .)٤( ــ ک دیکه شوێنی به تایبه ت ئه مرۆکە، هه تا را ٢٠١١به له به رچاوگرتنی شه ڕی ناوخۆیی و عێراق ئەفغانستان و له واڵتانی سه رهه ڵدانی و لیبی و ســووریــه داعه ش؛ زۆر نییە زیاتر لە ٥ میلیون ئینسان ماڵ و حاڵی خۆیان بەجێ کاربه ده ستانی ــه ی وت به نەیەڵن. کوردستان، هه رێمی حکوومەتی میلیون دوو نیزیکه ی ئێستا هــه ر ئاواره ی عێراقی و سووری، په نایان هێناوه . کــوردســتــان هــه رێــمــی بــۆ ــێ عــێــراق و دیـــاره واڵتـــی دراوســســووریــه ، هــه ر هــه مــوویــان له گەڵ رێــژه ئــه و و ــه ران ــاب ــه ن پ کێشه ی زۆره له خه ڵکی ڕاکــردوو له شه ڕ به ره و ڕوون و بۆ دابینکردنی جێ و رێی پێویست بۆ ئه و په نا به رانه ، داوای هاوکارییان له UN و واڵته

پیشکه وتووه کان کردوه .سەرهه ڵدانی دانییه لــه وه شک نائارامییه کان له واڵتانی عه ڕه بی که به به هاری عه ڕه بی ناوی ده رکرد! دادان پێک و شه ڕ وهه ڵگیرسانی شه ڕی تایبه ت به و واڵتانه دا له و ســووریــه، و عــێــراق لــه نێوخۆیی

وه ڕێ بۆ بووه سه ره کی هۆکاری ــه ی ــن ــێ وێ کـــه وتـــنـــی شـــه پـــۆلـــی بـبەمشێوەیە ئیستا که په ناخوازان به اڵم گرتووه. مرۆڤایه تی به رۆکی کردن کۆچ ــارده ی دی بڵێین ناکرێ و پـــه نـــابـــه ری تــه نــیــا ریـــشـــه ی له و وئه گه ر شه ڕ هه یه شــه ڕه کــان دا کێشه ی نێوخۆی واڵتان نه بێ، ئه م دیارده یه کۆتایی پێ دێ. له راستی دا کێشه ی کۆچی نائاسایی و ڕوو له ــردن ده گــه ڕێــتــه وه بۆ ــده ران ک هــه نچه ند هۆکارێک که ده کرێ له سێ و سیاسیی مــێــژوویــی، ــه وه ری ــ ت

ئابووری دا باسی لێوه بکه ین.زۆربه ی مێژووییه وه باری له ــا و ــق ــری ــاف ــه کـــه لـــه ئ ــانـ ــه و واڵتـ ــ ئڕۆژهــه اڵتــی له به تایبه ت و ئاسیا ناوه ڕاست دا له پاش شه ری جیهانی یــه کــه مــه وه دروســـت بـــوون، به بێ ئیتنیکی پێکهاته ی له به رچاوگرتنی ئه گه ر وێنه ، بۆ بــووه ؛ خه ڵکه که ی ئافریقا قــاڕره ی نه خشه ی سه یری بکه ین به ڕوونی دیاره ئه و واڵتانه

و نه ته وه کانی، به شێوه ی هه نده سی ڕۆڵی زلهێزه کان و کراون دابه ش مێژوویی و سه ره کییان هه بووه له که کێشانه ی ئەو کردنی دروســت گرتووه به رۆکی خه ڵکی بــه رده وام گه وره ی کاره ساتی جاران زۆر و مرۆیی لێ که وتۆته وه . لە ڕۆژهه اڵتی ناوه ڕاستیش به هه مان شێوه ، ئه و لــه ســه ر ــه ک ــانـــەی ودەوڵـــەتـ واڵت په یمانی »سایکس ــ پیکۆ« له ساڵی له پاش ته واوبوونی ١٩١6و دواتر الیەن لە جیهانی یه که می شــه ڕی ســازکــران، بریتانیاوە و فەرانسە وه ک سووریه و عێراق که ئه مڕۆکه بــوونــه تــه گــۆمــی خــوێــن و خه ڵکی بنه مایه کی هیچ هه ڵدێن، بــه ری له ڕه چاو تێدا یه ک ده ستی نه ته وه یی نه کراوه و کورد و عه ره ب و شیعه و سوننه و عەلەوی مه سیحی، به بێ دراون گــرێ لێک خۆیان ویستی ده بینین وه ک سروشتییه زۆر و لێ شین خــوێــنــاوی وه هـــا کێشه ی

ده بێته وه .ــه ی زۆرب سیاسییه وه لــه بــاری زاڵ حــکــوومــه تــه کــانــی و رێـــژیـــم به سه ر ئه م واڵتانه دا دیکتاتۆری و سه ر به یه کێک له پێکهاته کانی ئه و نه ته وانه ن و له ئاکام دا نه ته وه کانی

هــاوواڵتــی وه ک هــه مــیــشــه ــکــه دیله گه ڵ و ده کــرێــن سه یر دوو پلە سه رکوت و زه برو زه نگ به ره وڕوو نموونه زۆرن که دا لێره ش ده بن. ــرێ بــاس له نــه تــه وه ی خۆیان ده کچوارپارچه ی هــه ر لــه که بکه ین ــه گــه ڵ ســه رکــوت و ــان ل کــوردســتــه ره وڕوو بــووه و ــ کــوشــت و بــڕ بـــه ت جــیــنــۆســایــدیــش کـــراوە. ــان ــه ن تهــه ر بــۆیــه ش زۆرێـــک لــه خه ڵکی چاالکوانانی به تایبه ت واڵتانه ، ئه م بواری سیاسی و فه رهه نگی ناچار کراون له ترسی زیندان و له سێداره دران، ڕوو له هه نده ران بکه ن و له بنه ماکانی که ڕۆژئــاوایــی واڵتانی ئــــازادی و دێــمــوکــراســی تــێــیــان دا

بوونی هه یه ، بگیرسێنه وه .لــه بــاری ئــابــووریــیــه وه ده کــرێ ــاژه بـــه و راســتــیــیــه بــکــه یــن که ــام ئبه گشتی جیهان به سه ر دوو به ره ی بـــووه ، له الیه ک ــاوازدا دابـــه ش جــیزۆربــه ی که پێشکه وتوو واڵتــانــی هــه ره زۆری ســه روه ت و سامانی

جیهانی له خۆیان دا کۆ کردۆته وه و ســه ره ڕای بوونی چین و توێژه هه ژار و مام ناوه ندییه کان، ژیان و گوزه رانی خه ڵکی به به راورد له گه ڵ ئاستێکی له زۆر دیــکــه دا واڵتــانــی به رز دایه و له الیه کی دیکه ، واڵته جگه له له داهاته کان که م و هه ژار له گه ڵ زۆر به ده ر، له ڕاده هه ژاری وه ک، دیکه ماڵوێرانکه ری کێشه ی قــاتــی و قـــڕی و ویــشــکــه ســاڵــی و بێ ڕوون، ــه ره و ب ... و نه خۆشی هۆ نییه ئه و دوو به ره یه به واڵتانی باکوور و واڵتانی باشوور )جگە له

ئوسترالیا ( ناسراون.چاوگرتنی له به ر به کــه وابــوو فــه رق و جیاوازی له ئــه و راده یـــه ــه و دوو ــان و گـــــوزه ران لـ ــ لــه ژیــوون که ــاربـ بـــه ره یـــه دا و بــۆ رزگـو برسییه تی و هــه ژاریــی دەســت کۆمه ڵگه ئــه و دیکه ی دیارده کانی دواکه وتوانه ، خه ڵکی مه ترسییه کانی ئه و رێگه سه خت و دژواره که هه ر و ده یبینین ڕۆژێ هــه مــوو وه ک ده کاته که س هه زاران به دیبیسین قوربانی، ده گرنه به رو به ره و ژیان و داهاتوویه ک ده ڕۆن که له هه موو تێیدا که ــه وه ی ئ له گه ڵ بارێکه وه ــان جــیــاوازی هــه یــه . بــۆ وێنه ده ژیـ

ڕووت بنه ماڵه یه کی ژیانی ئه گه ر و برسیی و هه ژاری واڵتێكی وه ک یــان هه ر یــان ســوودان سوومالی له گه ڵ ئه فریقایی واڵتــانــی له کــام ئیمکاناتی و گـــــوزه ران و ژیـــان ئه و خه ڵکی دیــکــه ی بنه ماڵه یه کی واڵتانه که به هه ر چه رمه سه رییه ک گه یاندۆته خۆی ساڵێکە چەند بێ بکه ین ــه راوه رد ب پەنادەر، واڵتانی هه یه فه رقی بنه ڕه ت دا له ده بینین ــاوازه ؛ هــه ر بــۆیــه ش به و لێک جــیپێش که وتن ئــه و له به رچاوگرتنی ئامرازه کانی له ئاسانکارییانه ی و پێوه ندی گرتن دا رووی داوه ، خه ڵکی خۆیان بۆ ــن ده زان هــه ژار واڵتانی و ده ر و ــزم خـ و ده ژیــــن ــۆن چـجیران و ئه و که سانه ی ڕوویان له هه نده ران کردوه، چ ژیانێکیان هه یه و هه ر زۆر زوو، له هه وڵ دا ده بن به هه رنرخێک و به هه ر شێوه یه ک له ده ره وه و بگه یه ننه خۆیان بێ پێشکه وتوودا واڵتــانــی لــه یه کێک

نیشته جێ بن.

بــێ گــومــان گــرتــنــه بـــه ری ئــه و رێگایه و ده رباز بوون له مه ترسییە و قاچاغەرێ هێنه رەکانی مــه رگ سه رئه نجام قه بووڵکرانیان که الیان واڵتانی ئوروپایی، نه وا هاسانه و نه رێگە چاره یه کی گونجاوە بۆ ده رباز به رسیه تی. و هـــه ژاری لــه بــوون چونکه له الیه ک ئه گه ر وای دابنێن ــه داری ن ــه ژاری و لــه بــه ر هـ خه ڵک ده بێ روو له و واڵتانه بکه ن؛ ره نگه به شێکی و ئه فریقا خه ڵکی هه موو مافی به ئاسیایی واڵتــانــی زۆری ــی ــان ــانــی بــزانــن بــــه ره و واڵت خــۆیکانادا و ئاڵمان و ئیسکاندیناوی بــاکــوور بـــه روبـــه ری بــه گشتی و بڕۆن !! ئه مه نه رێگا چاره یه و نه هۆ، زۆر به پێشکه وتوه کان واڵته یه ک له وان مه وترسی سه رهه ڵدانی ڕاســیــســم و ره گــه زپــه ره ســتــی و پێکهاته ی و دێموگرافی گۆرینی نه ته وه یی ئه و واڵتانه ئه وە قه بووڵ ده که ن و ئه و کێشه یه بۆخۆیان پێک به ر مــه و له رۆژ هه رچه ند دێنن. »ئانگێالمیرکێل« سه دری ئه عزه می واڵتی ئاڵمان به راشکاوی رایگه یاند یارمه تی بتوانین ئـــه وه ی بــۆ کــه : بکه ین، راسته قینه لیقه وماوانی به بــه وکــه ســانــه ی کــه مــه تــرســی یــان

له سه ر نییه ده ڵێین ناتوانن الی ئێمه بمێننه وه .)٥(

ــه دا ده ســتــه و تاقمه ــاوه ی ــه و م لبه نــاســراو ئیفڕاتییەکانی راســتــه هێرشیان بــــــه ره ده وام ــدا« ــگــی »پنیشته جێ کردۆته سه ر که مپه کانی ئاواره کان و سووتاندویانه. بوونی ئەیاله تی بــه تــایــبــه ت بــه یــنــه دا لــه و ــه و واڵتــه زاکـــس لــه رۆژهــه اڵتــی ئزۆرترین توندوتیژی لێ رووده داوە ده کرێته له هه ر چوار هێرشەی و له و یه کیان په نابه ران، سه رکه مپی له وه ش جگه رووی داوە. ئه یاله ته ده بینین له واڵتێکی په نابه ر وه رگرێ وه ک سوئد یان دانمارک و فه رانسه ــه ک واڵتــی ــ ــ ــه ت تــا ڕاده ی ــان ــه ن و تهوله ندیش، حیزبه ده سته ڕاسته کان بـــه پـــڕوپـــاگـــه نـــده کـــردن بـــه دژی ــااڵ و پـــه نـــابـــه ران و هــه ڵــگــرتــنــی ئـــه و ئ دژی دروشــــــم ســــه ردانــــی »سه ر ده ڵین پێیان کە که سانه ی ڕه ش« و ئه جنه بی، توانیویانه ده نگی خۆیان الی بــۆ ــاوه ر جــه م زۆری راکێشن و ببن به حیزبی دووهه م و سێهه م له مه یدان سیاسه تی ئه و داهــاتــوودا له بێگومان ــه دا. ــان واڵتله الیه ک به له به ر چاوگرتنی شه رو رۆژهه اڵتی واڵتانی له ماڵوێرانی ئه فریقا، ــاکــووری ب و نــێــوه راســت شــا هــیــدی بــــه رده وام بــوونــی کۆچ به ره و هه نده ران ده بینن و له الیه کی دیکه ش به روونی دیار و به رچاوه ــه ز پــه ره ســتــی و ــ ــی ره گ ــ ــه ره وت کله په نابه ران، دژی به توندوتیژی هــه مــوو واڵتــانــی پــه نــادەر لــه زیــاد

بوون دا ده بێ.بـــه روڕوو بــۆ رێــگــا باشترین کۆچی ــارده ی دیـ له گه ڵ بــوونــه وه ــه م کـــردنـــه وه ی ــ نــائــاســایــی و کئه وەیه ، تراژدی یه کانی شوێنه واره و ئه مریکا وه ک زلهێزه کان واڵتــه واڵتانه ی ئه و گشتی به و بریتانیا ــه مـــێـــژوودا ڕۆڵـــی نــه رێــنــی یــان لئێستا کــێــشــانــه ی لـــەو ــووە ــه بـ هـکۆمه اڵنی مه رگه ساتی بــه بــوون ــه و واڵتــــانــــه دا، هـــه وڵ ــ ــکــی ل خــه ڵپێدانی پــه ره به تێبکۆشن و بــده ن یه کسانی و کۆمەاڵیەتی عه داڵه تی دێموکڕاسی بــه رو هه نگاوتان و نــه تــه وه و و چــاره ســه ری کێشه ی هه ڵوه شاندوه ی رێی له ئایینه کان وه ک داسه پێنندراوه کانی په یمانه ـــ پــیــکــۆ«، رێــگــربــن له »ســایــکــس ـو کۆمه ڵ به کۆچی شه پۆله کانی نه ژادی پاکتاوی ترسی له هه اڵتن ــاوان. تـ بــێ خه ڵکی کــوشــتــاری و هه تا هه بێ، ماڵوێرانی شه ڕو هه تا ــابـــه رابـــه ری لــه دابــــه ش کــردنــی نـسه رمایه و ســامــان و ســـه روەت به ری دوو به سه ر دونیا و هه بێ هــه ژاره کــان و ده وڵــه مــه نــده کــان دا دابه ش کرابێ، هه تا کێشه ی ئایینی که کیشانه ی ئــه و و ئه تنیکی و واڵتانی ئیستیعمارو ده ســتــکــردی و ئاشتیانه شــێــوه ی بــه زلــهــێــزن نه کرێ؛ چاره سه ری دادپەروەرانه کۆچ و نائاسایی کۆچێ کێشه ی بار بوون، هه ر ده مێنێ و به ره به ره

زه ق تر خۆ ده نوێنێ.

ــی ــ ــان ــ ــارەک ــ ســــــەرچــــــاوەی ژمــی رادیــــو فــارســی ــت ١هــەتــا ٥ ســای

ئاڵمان«دۆیچەوەلە«یە.پەنابەران، کێشەی ــار: وت ــاوی ن

کارەساتێکی مرۆیی!

کێشەی‌پەنابەران،‌کارەساتێکی‌مرۆیی

له ڕاستی دا هه ر ئێستا سه دان هه زار که س له په نابه ران له یونان و ئیتالیا له بارودۆخێکی گه لێک خراپ دا ده ژین و چاوه روانن له ده رفه تێک دا خۆیان بگه ییننه ئەو واڵتانەی په نابه ر وه ردەگرن

رۆژنامەی7 ژماره : ٦٦٣ سیاسی١٦ی خەرمانانی ١٣٩٤ _ ٧ی سێپتامربی ٢٠١٥

ــی ســیــاســی و چــاالكــیــیــه كــانــى ــ دۆخـــه دۆخــی نــێــوخــۆی رۆژهــــــه اڵت، هــیــچ لسیاسی و چاالكی سیاسی رۆژهه اڵتیه كانی دا راستی له نیه ، باشتر ده ره وه ی واڵت له چاالكیيه كان ئاستی سیاسی و دۆخی رۆژهه اڵت زیاتر له ژیر كاریگه ری فه زای چه ند وایــكــردووه ئه مه ش ئێرانه ، گشتی ساڵ جارێك بۆ نموونه له ژیر كاریگه ری ببینرێن و جموجول چاالكی و كۆمه لێك هه ڵبژاردن كاتی فــه زای

پاش هه ڵبژاردنه كانيش كۆتایی به هه ر جووڵه یه ك بێ .ــه م سااڵنه ل ــبــژاردن ــه زای هــه ڵ ــ ف ره نــگــه چــاالكــیــی سیاسی په لكێشكردنی ئاراسته ی به ئه مه ش كه بێ چاالكی به رچاوترین خۆگونجاندنی كوردستان و بۆ هه ڵبژاردن به رنامه ی كۆمه ڵێك دواجــار له كه ببینێته وه خۆ به رنامانه ئــه م گــه ڵ له مه حفه لی له بااڵكانی خه ڵك بوون و خواسته هاواڵتی و پرسی كوردستانی

ده ره وه ی ئه م چاالكیانه یه .له وه ها دۆخێكدا ئه م جموجۆاڵنه پێویستی به فۆرماتكردنه وه و چاالكییه كان و كۆی به رفراوانكرنه وه ی به پێویستی رێكخستن و

قه تیس نه مانه وه ی له ده وره یه كی زه مانی و مه حفه لییه . له راستی دا له رۆژهه اڵتی كوردستان هیچ فۆرمیكی هاوبه شی گشتی بۆ چاالكی نیه ، فۆرمێك نیه له سه ر بنه مای هاوواڵتی بوون و هاوواڵتی میحوه ر، فۆرمێك نیه كه ته عبیر له كۆی خواسته كانی تێدا خۆی كۆمه ڵگا زۆری به شێكی جۆرێك به بكات و كۆمه ڵگا هه ڵبژاردنێك هیچ له ته نانه ت وایكردوه ئه مه ش هه ر ببینێته وه ، فۆرم و لیستێكی كوردی نه توانێ به پێناسه ی كوردستانی بوونه وه به شداری پرسه كه بكات، ئه مه ئه گه ر به شێكی زۆری ده گه ڕێته وه له ده اللــه ت ته عبیرێكی تر به سیاسی ساختاری رێگربوونی بۆ نه بوونی به رنامه یه ك له م هه رێمه ده كات كه خوی له سه ر بنه مای

خواسته جه ماوه رییه كان فۆرمات بكاته وه .خه سارناسی ئه م دۆخه و كۆی ئه و چاالكیانه چه ندین شێوازی تر جگه له و رێگایانه ی تاقیكرانه وه ده خوازێ ، له راستی دا ره هه ندی ناوه ندگه رایانه و بارگاوی به خواستی الیه كانی حكوومه ت و روانینی ده سه اڵتمیحوه رانه چی تر ناتوانێ چاوه روانیه كانی هاوواڵتی كورد

له رۆژهه اڵت به دی بێنێ .میتۆدی به ری گرتنه گرووپه كان و ریكخراو و باڵوی پرش و به حاكمییه ت الباڵه كانی به به ستن ئۆمێد خۆی و بۆ هه ركه س بوون ته سلیم گرووهی و ئیمتیازی زۆرترین وه رگرتنی ئۆمێدی مــه زهــه بــی و روانینی بنه مای لــه ســه ر كــورد دابــه شــكــردنــی بــه حكوومه تی و تێكشاندنی هه ر فۆرمێكی هاوبه شی كوردبوون له م

هه رێمه ئه زمونێكی تاقیكراوه و بێ به رهه م بووه . له ئێستادا پێویسته به سود وه رگرتن له هه ڵه كانی رابردوو لــه سه ر هــاوبــه ش گـــه وره ی فۆرمێكی پێكهینانی ســه ر لــه كــار كه فۆرمیك بكرێت، رۆژهـــه اڵت له بــوون كوردستانی بنه مای بتوانێ نوێنه رایه تی كورد له ئێران بكات. له راستی دا كۆی ئه م گه ڵ له ئه مه نیه و ده ســه اڵت به یان گه یشتن توانای گرووپانه وادا دۆخێكی له نه كردوه ، مه یدانداریشیان كارێكی هیچ ئه وه ی له سه ر رێكخستنه وه و بۆ پێویسته سیاسی كــاری له فۆرمێك بتوانێ كه فۆرمێك كۆمه ڵگا، به به رامبه ر به رپرسیاربوون نوێ هه ڵقواڵوی نێو رای گشتی بێ و به شێك نه بێ له ملمالنێی جیناحی سیستمی سیاسی بۆ كوردستان. فۆرمێك كه نوێنه رایه تی كورد

بكات بۆ ناوه ند نه ك نوێنه رایه تی ناوه ند بۆ كوردستان،ــه مـــوو جــــۆره فــۆرمــێــكــی ــن هـ ــكــه ی ــه ت قــســه ب ــه راحــ بـــه ســخــواردووه ، شكستی كوردستان بۆ سیستم نوێنه رایه تیكردنی شه خسی و ئیمتیازاتی هه ندێ دواجــار له فۆرمانه ئه م ده كریت تاكه كه سی ، مه حفه ڵی و ئیمتیازاتی ــه اڵم ب لێكه وته وه گــرووپــی

ئیمتیازاتی جڤاكی نیه .ئه وه ی له ئێستا پێویسته نوێنه رایه تی حكوومه ت له كوردستان نیه ، نوێنه رایه تی هێزه كانی ده ره وه ی ئه م كۆمه ڵگایه بۆ رۆژهه اڵت و توانه وه له و به رنامانه نیه كه كۆمه ڵگای كوردییان بۆ وه الیی دان شوێنه ئاست و له خه ڵكه نوێنه رایه تی به ڵكوو ده وێ ، خۆیان به كۆمه ڵگایه ك كۆمه ڵگایه . ئــه م تریبونی به بــوون جــیــاوازه كــان و بۆ تریبونێك بالێوز و له بێبه ش بــه اڵم جیاواز خواستی له پر گواستنه وه ی ئه م خواستانه . تریبوونی هاورده كردن بگوازرێته وه بۆ تریبونی هه نارده كردن و هاوواڵتی و كۆمه ڵگای كوردی بنه مای

ئه م چاالكیانه بی .هێزانه ی ئه و ئۆپۆزیسیونی كوردی و ئه ركی ئه وه ش گه ڵ له كه سااڵنێكه له الیه ن حكوومه ته وه چاالكیان قه ده غه كراوه كراوه ، ده بێ به ڵكوو نیه ، چاالكی له نۆرمه ئه م رووی به هه ڵشاخان ئه مانیش بتوانن ئه م فۆرمه له خه باتی كوردستانی له سه ر بنه مای زیندوو به دواجــار له چون بهێڵنه وه ، زیندوویی به رۆژهــه اڵت خواسته كانی ، سه ر له ئاگاهێنانه وه ی به كۆمه ڵگا و هێشتنه وه ی وزه و فیرودانی به بــه ر ده خوڵقینێ و راسته قینه نوێنه رایه تی

خواسته كانی و نوێنه رانی كارتۆنی ده گرێت.

چی‌‌بكرێت‌باشه‌؟

خالید محەممەدزادە

ئازاد که ریمی

ــه ڕۆژهـــه اڵتـــی کــوردســتــان لو ڕووس ده ره وی چونه دوای دا هه تاوی لـــه ١٢٩٧ی عوسمانی دروســت بــۆ ئۆمێده کان و هیوا ــی ده وڵــــه تــــی کــــــوردی و ــردنـ کـهه روه ها به ده ست هێنانی ئازادی بێگانه قه فه زی له سه ربه ستی و ڕه نگ و ڕه واڵه تێکی دیکه ی گرت. ده وڵه تێکی ئــێــران »ڕه زاشــــا«ی به رپا ئێراندا لــه ســه رکــوتــکــەری زنجیره ی ــه وه ی ئـ دوای و کــرد »قه جه ر«ی بنه ماڵه ی پاشایه تی ــه ســه رتــه خــت ــات ڕووخـــانـــد و هچوارپه لی توندوتیژی دا له وپه ڕی به ر دایه به کوردستانه وه ئێرانی شااڵوی سه ربازی و ئاگر و ئاسن و چه کمه و قامچی. لووتکه ی ئه م خراپه کاریانه له کوردستان ئه نجام ئیالم، له هه ورامان، بۆ وێنه درا. بــرادۆســت، موکریان و ورمــێ و خوێنی ــبــه نــدی«هــه وه تــوو«، مــه ڵکــوردی ڕشــت و هه موو کــورده ــازادیــخــوازه کــانــی کــوشــت، یان ئله یــان به ندیخانه دا، گۆشه ی له نه مان و مه رگ به ره و تاراوگه دا ڕه وانه ی ده کردن. ڕه زاشا بڕوای سه به بکاری بریتانیا بــوو ــه وه بهه ر ئێرانه، واڵتی دواکه وتوویی دیکتاتۆری هیتلێر، کــاتــێ بــۆیــه ئاڵمان سه ری هه ڵدا، بیری له نزیک بوونه وه له ئاڵمان کرده وه و هه ر ئه و هاوپه یمانیه ی ڕه زاشا و هیتلێر، بوو به هۆکاری داگیرکردنی ئێران له الیه ن هاوپه یمانانه وه )بریتانیا- لـــه ٣ی خــه رمــانــانــی ڕووســـیـــا( ئــه وه ی دوای هه تاویدا ١٣٢٠ی له هــاوکــات ــا ــه وروپ ئ لــه هیتلێر خه ریکی ڕووسیا و بریتانیا گه ڵ له وا بوو، ماڵوێرانکه ر شه ڕێکی ــه ڕی دووهــه مــی مــێــژوودا بــه شـ

جیهانی ده ناسرێته وه.ڕه زا شا ده یویست واڵتی ژێر حوکمی خۆی بباته ئاستی واڵتانی ئه ورووپا، هه رچه نده ئه م ئاواته ی ــی ئــێــران له ئــه و وه ک شــای واڵتبه اڵم ئاواتێکی ڕه وایه، ناوه رۆکدا کێشه که له وه دابوو ئه ویش وه ک و مۆسۆلینی فرانکۆ، ئاتاتورک، ستالین پێی وا بوو له پانتای ئه و واڵته دا که ئه و تێیدا فه رمانڕه وایه، دروســت سه ربازخانه یه ک ده بــێ بــکــات و هــه مــووکــه س یــه ک جل زمان یه ک به و بپۆشن وبــه رگ قسه بکه ن و بیر و هۆش وهزریان فه رمایشی و وتار سه ر له ته نیا

ئه و کار بکات...ئاواته ئه م دیکه وه الیه کی له دوور و درێژه ی ڕه زاشا بۆ کورد که به شێک له پێکهاته ی جوگرافیای ــران بـــوو هـــه ر وه ک ــێ ســیــاســی ئپێشتر باس کرا ئاڵۆزی و ئاژاوه ــت دروسـ زۆری ــی ــران ــوێ ــاڵ م و ــی ــه کـ ــرده وه یـ ــه ر کـ ــ کـــــــرده وه. هــان دا دژ ــتـ ــوردسـ ــا لـــه کـ ــ ــ ڕه زاشــوو، بــۆ وێنه ــه ب ــی ه ــه ک ــرده وه ی کیـــه کـــده ســـت بۆ ــه رگـــی بـ جـــل و خەلیل شۆڕشی«مه ال که پیاوان گــۆڕئــۆمــه ری« لێ کــه وتــه وه یان بوو کــه ئیجباری سه ربازگیری به هۆی دژایه تی کردنی کوردانی

ناوچه ی سه رده شت له ژێربڕیاری ــه ڕه شــی« و ــه ل »ئــۆمــه رپــاشــای قئه وه ی دیاره کوردان هیچ کات له مه ڕ سیاسه تی ڕه گه زپه ره ستانه ی ــوون ــه ب ــگ ن ــ ڕه زاشـــــــا دا بـــێ ده نپاوه نه کانی و ده ســت هه رچه نده ده ستیان کوردستان له ڕه زاشــا ــوو جــۆره ــه م ــی ه ــجــام دان ــه ن ــه ئ لبه دژ خـــــراپ ــی ــ ــه ک ــ ــرده وه ی ــ ک

هاوواڵتیانی کورد ئاوه اڵ بوو.کاتێ له ساڵی ١٣٢٠ی هه تاوی خــه رمــانــان دا ٣ی ڕۆژی لــه و شاره کانی ڕووســیــا فڕۆکه کانی ڕۆژهـــــه اڵتـــــی کـــوردســـتـــانـــیـــان ئـــەرتـــه ش و کـــــرد بـــــۆردمـــــان ــزی ســـه ربـــازی ئــێــران ــێ ــه ه ــ واتهه ڵوه شایه وه سه ربازه کانی ئێران ــران ،گــه لــی کــورد ــاڵوک ــرش و ب پپشووی و هه ڵکیشا هه ناسه یه کی

ئاسووده یی دا.بریتانیا و ڕووسیا ڕۆژهه اڵتی ــوو ــه م ه وه ک کـــوردســـتـــانـــیـــان ــێـــران دا ــی دیــکــه لـــه ئـ ــان ــه شــه ک بده وروبــه ری له و کرد کۆنتڕۆڵ ڕووبــاری هه تا سه قزه وه شــاری ــه ژێـــر ڕکــێــفــی ســوپــای ــاراس ل ــ ئــوردان لــه م ــ ــه ت دا بـــوو. کـ ــی ســۆڤبــه شــه دا جــمــوجــۆڵــی زۆرتــریــان هه بوو له به ر ئه وه ی ڕووسه کان ــایـــجـــان دا ــزو ئـــازه ربـ ــ ــه ورێ ــ لـــه تده یانویست پێگه ی سیاسی خۆیان قاییم بکه ن هه ر بۆیه بۆ داهاتوو چاوپۆشی یان له هه ندێ کرده وه ی سیاسی خــوازانــه ی سه ربه خۆیی ــر ــه نـــاوچـــه ی ژێ کــــورده کــــان لـ

ده سه اڵتی خۆیان ده کرد.ڕه زاشا دورخستنه وه ی دوای بۆ دوورگه یه ک له ئه فریقا، محه مه د ــا، یــه کــه م کــوڕی ڕه زاشــا ڕه زاشــسۆڤیه ته وه و بریتانیا الیــه ن له ئێران حوکمی پــێــدرا ئــیــجــازه ی ڕه زاشــا ئه وه یه ڕاستیه که ی بکا. که نه هێشتبوو ئێراندا له که سی ببێ به فه رمانڕه وای ئێران، هه موو پیاوانی لێهاتووی سیاسی ئێرانیی له ناو بردبوو. هه ر بۆیه بریتانیا و سۆڤیه ت به مه جبووری ڕێگه یان به محه مه د ڕه زاشا دا ببێ به شای ئێران و دوای چه ند مانگ ڕووس ده وڵه تی به ئیجازه یان بریتانیا و

چه ند شوێن دا لــه ئــێــران دا شــای جێگیر ئێرانی ســه ربــازی یه که ی بۆ بێ هێمایه ک ئه وه ی بۆ بکرێ وه ک ئێران ده سه اڵتی هه بوونی

واڵت له سنووره کاندا.بــڕیــاره وره ی به ــه م ئ بـــه اڵم کوردستان ڕووبــکــاتــه وه ئێراندا له شکری توندوتیژی وکــرده وه ی داگیرکردنه وه ی سه قزو له ئێران ــه ن ــه الی ــانــه ل ــر ب ــ ســه قــز و دواتڕووناکبیرانی ئێرانه وه ئه رته شی کوردی له مه هاباد خسته ئاویلکه وه ئه مجاره بکه نه وه بیرله وه تاکوو ده بێ مه ڵبه نده که ی خۆیان بپارێزن بــڕیــاری نهێنی ــه ب هــه ربــۆیــه و دروســـت کــردنــی ڕێــکــخــراوی » یان کــورد« ژیانه وه ی کۆمه ڵه ی ژێ- به کراوه که ی کورت که دا له ساڵی ده رکــرد. ناوبانگی کاف

١٣٢١ی هه تاوی دا ژ- ک چاالکی مه هاباد شاره کانی له ته شکیالتی و چه ند شاری دیکه ی ده وروبه ری بۆ بانگه وازی و کرد پێ ده ســت کوردی کولتووری سه رهه ڵدانی ده کرد، ئه و کولتووره ی وا ڕه زاشا و ده سه اڵتدارانی دیکه ی پێش ئه و ده یانویست و ده کرد دژایه تی یان

بیسڕنه وه.شه ڕی هه تاوی دا ١٣٢٤ی له ــایــی پێ جــیــهــانــی دووهـــــه م کــۆتــێــرانــی چــۆڵ ــات و بــریــتــانــیــا ئ هـئه جێندای سۆڤیه ت بــه اڵم کــرد، خۆی به ڕێوه ده برد، ئێرانی چۆڵ نه کرد و ئه مه ش بریتانیا و ئێرانی جیهان دا لــه کــه ــه وه ــزاڤ ب خسته ــه ــده ی نــه رێــنــی دژبـ ــه نـ ــاگـ ــڕۆپـ پـ

سۆڤیه ت بخه نه گه ڕ.١٣٢٤دا ــژی ــه الوێ گ ٢٥ی لــه دوای کــــاف ژ- ڕێـــکـــخـــراوی ــراوان نــاوی ــ کــۆبــوونــه وه یــه کــی فــۆ » حــیــزبــی ــ ــۆی گــــــۆڕی ب ــ خـدێــمــوکــراتــی کــوردســتــان«. ئــه م وه رچــــه رخــــانــــه ســیــاســی یــه ی ئه ندامان و ده سته ی سه رۆکایه تی ژ- کاف ئاماژه به گه شه ی هزری که ــات ده ک که سانه ئــه و سیاسی به رنامه یه کی و ستراتیژی له بیر سیاسی، تۆکمه ی و درێژخایه ن ئابوری، کۆمه اڵیه تی و فه رهه نگی ــه وه بــۆ ــ ــ ــه ن ــ ــ هـــه مـــه الیـــه نـــه ده ک

به ڕێوه به ریی ئه زموونی ئــه وه ی تــاقــی واڵت وه ک کـــوردســـتـــان

بکه نه وه.کوردستان دێموکراتی حیزبی درێــژیــه وه چــاوه ڕوانــی به پشوو ــه ڕی شـ دوای ڕووداوه کـــــانـــــی دووهه می جیهانی ده کرد و کاتێ ئازه ربایجان کۆماری ته ورێز له به رپا کرا و پشتگیری سۆڤیه تی بۆ ئه وان بینی، بیری له ڕاگه یاندن و به ڕێوه بردنی کۆماری کوردستان کــردوه. دیــاره ســه ره ڕای هه موو ژ- هــه م ــورد، ک گه شبینی یه کانی ک و هـــه م حــێــزبــی دێــمــوکــراتــی ــه قـــڵ و کـــوردســـتـــان الیـــه نـــی ئـبیرمه ندیی خۆی پاراستبوو، بۆیه له گه ڵ تاران وه ک پایته ختی ئێران په یوه ندی سیاسی هه بوو، له گه ڵ وبــیــروڕا گفتگۆ ئــێــران ــه تــی ده وڵ

گۆڕینه وه ی هه بوو، سیاسه ته کانی کۆماری کوردستانی بۆ ئێرانیه کان

ڕوون ده کرده وه.ڕێبه ندانی له ٢ی کۆتایی دا له ــی ــرات ــمــوک دێ ــی ــزب حــی ١٣٢٤دا کوردستان له گۆڕه پانی چوراچرای مه هاباد به سه رهه موو بارگرانی و که ندوکۆسپه کانی سه ر ڕێگه یدا و نوێنه رانی به شداربوونی گه ڵ له چوارپارچه ی کوردستان کۆماری کوردستانی ڕاگه یاند و الپه ڕه یه کی نوێی له مێژووی خه بات و بزاڤی ڕزگــاریــخــوازانــه ی گه لی کــورد و مۆدێڕن دا کوردایه تی فه رهه نگی جیهانی هه موو به و هه ڵدایه وه ئیراده یه خاوه نی کورد که نواند و ده یه وێ و ده توانێ هاوسه نگی به و بپارێزێ ناوچه که و بۆخۆی مه رجه ی پشت گوێ نه خرێ و به گه له کۆمه کی و فێڵ و ته ڵه که له

گه ڵی هه ڵسوکه وت نه کرێ.خه رمانانی ٣ی بــێ هــه رچــی ده ســتــپــێــکــی هـــه تـــاوی ١٣٢٠ی ــری ــه یـ ــۆزوسـ ــاڵـ ــی ئـ چــیــرۆکــێــکــه ده ســکــه وتــێــکــی ــه کـ ــاســی ی ســیــی بـــۆ کـــــورد هــه بــوو ــژوویـ ــێـ مـســووری خوێنی بــه هــه رچــه نــده ــه رۆک کـــۆمـــاری کــوردســتــان ســ١٣٢6ی ــوه ی ــێ خــاکــه ل ١٠ی لــه

هه تاوی دا ڕه نگین کرا.

ڕووداوی3ی‌خه‌رمانانی‌‌1320و‌دۆزی‌کورد‌له‌‌ڕۆژهه‌اڵتی‌کوردستان

رۆژنامەیژماره : ٦٦٣ ١٦ی خەرمانانی ١٣٩٤ _ ٧ی سێپتامربی ٢٠١٥ 6

چاوخشاندنێکی‌کورت

‌به‌سەر‌زانکۆ‌و‌گرنگییه‌که‌ی‌دا

ئارەش لۆڕستانی

که ئێرانه، زانستی کۆمه ڵگه ی سیمبۆلی تاران زانکۆی هه موو حه وتوویه ک ڕێژیم تێیدا نوێژی هه ینی به ڕێوه ده با و، هێڵه گرنگ، ستراتیژی و تاکتیکه کانی سیستمی ده سه اڵتدار ڕوو. ده خرێنه شوێنه له و وتاربێژه وه ئیمامانی الیه ن له ئه و بابه ته هێند گرنگه که عه لی خامنه یی، ڕێبه ری کۆماری ئاماده شوێنه له و وتاربێژانه له و یه کێک وه ک ئیسالمیش

ده بێ.الیه نی ده یه وێ ئیسالمی کۆماری ئه رێ زانکۆ؟ بۆچی زانستی به سیاسه ت و کارکرده کانی خۆی بدا و یا ڕه هه ندی له خــۆی الوازه کــانــی خاڵه و حکوومه تی بـــاوه ڕی و بیر و نیوخۆیی گشتی بیروڕای به زانکۆدا و زانست به رگی ده ره کی بفرۆشێته وه و پاساوی بۆ بهێنێته وه؟ ئایا ئامانجی ده یه وێ ڕێبه ری به یتی تایبه تیش به و ئیسالمی کۆماری خۆی وه ک نوێنه ری کۆمه ڵگه ی زانستی واڵت بنوێنێ؟ یان سیستمی ده سه اڵتدار که له ماوه ی ٣٧ ساڵی ڕابردوودا به و کۆنتڕۆڵ بۆ هه وڵی ئیتالعاتی و ئه منیه تی ڕوانگه یه کی به دروشمی و داوه زانکۆ ئاراسته به خشینی چاالکییه کانی له به سیجی بنکه ی دانانی زانکۆ، کردنی ئیسالمی وه ک زانکۆ، دیاریکردن و دانانی نوێنه ری وه لی فه قیهـ له زانکۆ، ته رخانکردنی بوورسیه ی تایبه ت بۆ ئه و ڕه وت و توێژانه ی کردنه وه ی حکوومه تن، سه ره کییه کانی دامه زراوه به سه ر سیستمی بــه ردڵــی که سانی دامــه زرانــدنــی ئایینی، به شی ده سه اڵتدار وه ک مامۆستا و تێوریسیه نی زانکۆ، دامه زراندنی دامــه زراوه و پاسداران سپای به سه ر تایبه ته کانی زانکۆ ئه کتیڤیی چه قی داوه هه وڵی هه میشه و.... ئه منییه تییه کان به کۆمه اڵیه تی ڕووناکبیری ئاخێزگه ی و زانستی فــه زای و بــه رێ خــۆی دا به رژه وه ندییه کانی و ئامانج ئاراسته ی ئه گه ر ئه وه شی بۆ نه لوێ، النیکه م ده نگه دژبه ره کانی که پ

بکا و خوێندکاره سه ربه خۆکان بخاته الڕێوه.له که دامــه زراوانــه ی ئه و گرنگترینی له یه کێکه زانکۆ مێژووی کۆماری ئیسالمی دا له به رانبه ر گوشاری سیستمی ده سه اڵتداردا ڕاوه ستاوه و هه میشه وه ک مه کۆی ڕه وت سازی مه ده نی کۆمه اڵیه تی، بزووتنه وه ی سیاسی، و شێوازناسی و مافی مرۆیی ڕۆڵێکی کاریگه ری هه بووه. دوای شۆڕشی ١٣٥٧ که متر بزووتنه وه یه ک له ئێران دا ده بینین که خوێندکار و زانکۆ ده وری سه ره کی تێدا نه گێڕابێ و یان وه ک یه کێک له گرنگترین ئه کته ره کانی ناڕه زایه تی و دژکرده وه سیاسی- کۆمه اڵیه ته ییه کان، شوێندار نه بووبێ. بزووتنه وه ی سه وز و ڕووداوه کانی )کوی دانشگاه ( ئه و نموونانه ن که شکست و الوازی ڕێژیم له سۆنگه ی داسه پاندنی خواست و داخوازییه

حکوومه تییه کان به ڕوونی ده رده خا.بۆ گونجاوی که سێکی هه میشه ئێران له هه ڵبژاردن چاالکی زیاتر و باسی جیدیتر له زانکۆکان ڕه خساندووه و زانکۆ و توێژی خوێندکار ده ورێکی بنه ڕه تییان له هه ڵبژاردن به سرنجدان هه بووه. گه وره کان دا له شاره تاییبه ت به و به وه ی که هه ڵبژاردنی مه جلیسی شورای ئیسالمی ڕه شه مه ی ئه مساڵ به ڕێوه ده چێ، ئه و باس و خواس و گه نگه شانه ی له سه ر ڕێککه وتنی ناوکی له زانکۆکانی ئێران له گۆڕێ دان، و کێشه ده توانێ که شه ئه و ده بنه وه . به ربه رنتر و زۆرتر ئارێشه و ته نانه ت قه یرانێکی تازه ش بۆ ئێران دروست بکا، ده سه اڵتدار سیستمی ڕه خنه گره کانی و دژبــه ر هێزه یان قووڵتر دووالیــه نــه ی پێوه ندیی دامــه زرانــدنــی به ده تــوانــن له تێگه یشتن و خوێندکار توێژی ده گــه ڵ کاریگه رتر و هه ستیاری و خواسته کانیان که شێکی له بار بۆ پێشخستنی ــه و کــه شــه ی حکوومه تی ئ داواکـــانـــی خــۆیــان ســازبــکــه ن، بزووتنه وه چونکە هه یه ، لێی ترسیی خه ستی به ناوه ندی کۆمه اڵیه تییه کان هه وڵێکی زێڕینیان بۆ سه رهه ڵدان و گه شه

هه یه.

سیاسی

تەهای رەحیمی

بــه شـــــاخ و کـــێـــوه هـــــــه زار ــه ر ســـنـــووری ــی ســ ــ ــان ــ ــه زاره ک ــ هــوور و ــاشــ ــ زۆره مــــلــــی نـــێـــوان بــه و ڕۆژهــــه اڵتــــی کـــوردســـتـــان، ئــڕ له ــه کــی پ ــده ی مــێــژووی ــه ن ــب مــه ڵــتــی ڕۆڵـــه ــێ ئـــازایـــه تـــی و قــاره مــانله ــوردی ک گه لی کۆڵنه ده رەکانی هه ناوی سه ربورده یدا تۆمار کراوه ، دوندانه ی ــه رزه ب و گڕەشاخ ئــه و ئه و ده ســوون و ئاسمان له سه ر هه موو و، فێنکانه بــنــاره دۆڵ و مــرۆڤ ــەردی، هه ستی بـ و ــەرد هده هەژێنێ و ڕوحێکی سه ربه رزانه و شۆرشگێڕانه به تاک ده به خشێ . ئه م بێ ــه ڵ دا ده گـ ئێستاشی هه تا دونـــدانـــه هـــه ر کـــه س و الیـــه ن و له بــه ســتــووه ؛ پــێ پشتی حیزبێک و ــووه ب بێ منه ت هێزێک هــه مــوو ده وڵه ته داگیرکه ره کانی کوردستان ــی و ــده یـ ــه ره ڕای هــه مــوو دڕنـ ــ ســبه کارهێنانی پێشکه وتووترین چه ک و تێکنۆلۆژی سه رده م ، نه یانتوانیوه له م شاخه رژد و هه ڵه مووتانه چۆک به ڕۆڵه ی تێکۆشه ری کورد دا ده ن . یه کێک له و هێزانه ی زێڕین ترین قۆناخی خه باتی خۆی له م شاخانه تۆمار کردوه - جگه له سه رده می ئیداره ی واڵت- حیزبی دێموکراتی ئێستاکه ش بۆیە هه ر کوردستانه ، و نــۆســتــالــۆژێــک قــۆنــاخــی وه ک ــۆی لــه م ــی ئــه کــتــیــڤــی خـ ــه رده مـ سـده توانین دیــاره ــێ . ده ڕوان لوتکانه ــێ ــ ــه ڵ داب ــ بــڵــێــیــن ئــێــســتــاشــی ده گزۆربـــه ی هــه ره زۆری ئــه و الو و به بــوون پێوه ست بۆ گه نجانه ی ڕیزه کانی حیزبی دێموکراته وه ڕوو بنکەو بارەگاکانی حیزب ده که ن ، به هه مان وێنا ی قه ندیل و به رخۆدانی ئه م زنجیره شاخانه وه به ری ڕێگه ده گرن . حیزبی دێموکراتیش له پاش دابه زین و دابڕان له و شاخانه وه به هۆی چه ندین فاکته ری جۆراوجۆر ، که گــه ڕاوه ده رفه تێک له هه میشه به تایبه تی نــاوچــه و بـــارودۆخـــی ئیستاکه که کوردستان ، هه رێمی نــوێــنــگــه ی ده ســـه اڵتـــی کــوردیــیــه پێویسته حـــه ق ــه ب و جــیــهــان ــه لهــه مــوو کــوردێــک یــارمــه تــیــده ری سه رکه وتن و پێشکه وتنی بن ، بوار له ئه و شاخانه و بگه رێنرێنەوە بدا نزیکه وه ئاگایان له ڕه وش و که شی ڕۆژهه اڵتی کوردستان هه بێ و به باشترین شێوه ی مومکین درێژه به خەبات بۆ ئازادی کوردستان بده ن . به دوای ئاڵوگۆڕه کانی ئه م چه ند تایبه تیش به و ــردوودا ڕاب ساڵه ی ــی ــان ــکــی واڵت ســـه رهـــه ڵـــدانـــی خــه ڵناوچه که که به »به هاری عه ره بی« ــرد، قــووڵــبــوونــه وه ی ــ ــاوی ده رکـ نـزیاتری هه رچی سیاسی که لێنی سیاسییه کانی بلۆکبه ندییه نێوان ــاراو، ئـ هــاتــه نــاوچــه کــه و جیهان ــوه ش دا بـــه خــۆشــیــیــه وه ــ ــێ ــ ــه م ن ــ لدابه شی کوردستان داگیرکه رانی دوو به ره ی سه ره کیی دژ به یه ک خولقاند، ده رفه تی ئه مه ش بــوون . هــێــزه کــوردیــیــه کــان که ڵکی هــه تــا وه ربگرن ئاڵۆگۆڕانه له م پێویست ــاشــوور و و ده گـــه ڵ ئـــه وه ی لــه بڕۆژئاوا به توندی بوونه سیمبۆلی

داعــش، دژی شــه ڕی و به رگریی تایبه تی به دیکه ش پارچه کانی له ــاکــوور ی کــوردســتــان لــه ڕێگه ی بخه بات پــڕۆســه ی هــه ڵــبــژردانــه وه

هه رچی زیاتر پێش بخه ن .ــاڵــوگــۆره کــان و ــژه ی ئ ــ ــه درێ لناوچه که دا ، سیاسییه کانی ئارایشه هه له ی ئــه م دێموکراتیش حیزبی ــی هــێــزی ــاردنـ قـــۆســـتـــه وه و بـــه نـپێشمه رگه بۆ ناوچه سنوورییه کان ، هه وڵی دا الپه ره یه کی نوێی خه بات هــه ڵــداتــه وه ، هــەر بــەم جــوواڵنــەش ــی حــیــزبــی دێــمــوکــراتــی ــرەوەری ــی ببیر و له کۆچی ٧٠ ی 6٠ و ده یــه ی زه یـــنـــی خــه ڵــکــی کـــــورد دا زیــنــدو گه وره ترین قۆناخێک که، کــرده وه ــی ــرات ــوک ــم هـــێـــزی چــــه کــــدار و دێحیزبی ئه گه رچی ــوو . ب ناوچه که دێـــمـــوکـــرات ، هــه مــیــشــه هــه وڵــی له جــۆراوجــۆروه ڕێگه ی له داوه ــۆی دا ئــامــاده نــێــو خــه ڵــکــه کــه ی خــهێزی فیزیکی شــێــوه ی بــه بــێ و پــێــشــمــه رگــه ی ڕه وانـــــه ی نــاوچــه جـــۆراوجـــۆره کـــانـــی ڕۆژهـــــه اڵت

پێناوه ش دا لــه م بــه اڵم کــردۆتــه وه ، که م ته گه ره و به ربه ستی له الیه ن باشوور و ده سه اڵتداره کانی هێزه و، پێش نەهاتۆتە بۆ سنووره کان شه هیدیشی چه ندین به ته نانه ت پێشکه ش کوردستان نێوخۆی له ئێستاش کــردوه . ئــازادی بارەگای بــه گـــه ڕانـــه وه ی بــۆ ســه ر سنوور کورد دڵخۆشی خه ڵکی بۆته هۆی لــه ڕۆژهـــه اڵت و ســنــووره کــان و، هه روه ها دڵگه رمی و گه شبوونه وه ی پێشمه رگه و ئه ندامان و الیه نگری له و هه ر به اڵم دیموکرات، حیزبی جێی پرسی چه ندین بابه ته وه ش ڕامان هه یه که ڕه نگه جێی مه ترسی ــەوەی ــان ــە هـــەڵـــواســـراوی م بـــن . بــەی کــێــشــە و گــرفــتــەکــانــی ــ ــ زۆربده گه ڵ دیموکرات باڵی دوو نێوان لێک ده یه یه یه ک به نزیک ئــه وه ی بێبایه خ هــه وڵــی بــوونــه تــه وه ، جیا تێکۆشانی و چــاالکــی نــیــشــانــدان الیەنێک لە الیەن مێدیای سێبەرەوە، نه رمی نواندنی زیاتری الیەنێک لە پێناو لــه کێشەکاندا چــارەســەری نه تەوه یی، گشتی و ــدی ــه رژه وه ن ب

ــڕه وی و ــاک بــۆتــه هــۆی جــۆرێــک تغرووری بێ جێی الیه نی به رانبه ر .

ــدی ــۆ ئــــــــەوەی چــی ــ بــــــەاڵم بنەخوازراو رووداوی چاوەڕوانی سینگ به هه رتک پێویسته نەبین، بۆ هه نگاو زیاتره وه فراوانییه کی ئه م قۆناخه نوێیه هه ڵبێنه وه ، چونکه لە بارەگاکانیان بنکەو له ئه گه ر حکوومه تی ئــاســایــشــی ــاشــوور بــوو هــه تــا ــ ــوان دا ب ــ ــێ ــ هـــه رێـــم لـــه نگرژییه ک هه ر چه شنه له به رگری بکا، له چیاکانی سەر سنوور هیچ هێزێک جگە لە خۆیانی لێ نییه هه تا به رگری له ڕوونه دانی کاره ساتێک ــه ر بــۆیــه دێــمــوکــڕات، که ــکــا. هـ بالیەنەکانی خۆسه پاندنی له گله یی دیکە هــه یــه ، ده بـــێ خــۆی دەســت و نــەفــی سیاسەتی ــره وی ــاک ت لــە هەڵگرێ دیکە الیەنەکانی رەتــی و کــار بــه درێـــژه واقعبینانه تر و

تێکۆشانی بدا.بــه گــشــتــی دێــمــوکــرات ده بــێ ده شتی نــاتــه واوه کــانــی پرۆسه له عه قڵییه تێکی بــه و دابــبــڕێ کۆیه

له ت عه قڵیه ته ی له و دوور نوێوه ، بوون و دابڕانی لێکه وتەوە هه نگاو به ره و رۆژهه اڵت بنێ. هه ر هێزێک پانتایی لــه هەنووکە هێزانە ــەو لسیاسه تی رۆژهه اڵتی کوردستاندا، به ره و سنووره کان دەکشێن، ئەگەر ــه هــزر و زووتـــر بــتــوانــێ خــۆی لبه رێوه به ری چۆنیەتی و میکانیزم کوردستان هەرێمی دەشتەکانی ڕزگار بکا، به دڵنیاییه وه ده سکه وتی ــری لــه نــێــوخــۆی رۆژهـــه اڵت ــات زیده توانی نوێ میکانیزمێکی ده بــێ. خه ڵک و حیزب نێوان پێوه ندیی زیاتر له جاران پته وتر بکا و ئه گه ر رابــردوو له چه وتییه کیش و هه ڵه که واته بکرێتەوە. قەرەبوو هه بوو نێوخۆییەکانی گــرێ کــوێــره ــێ ده برۆژهــەاڵتــی سیاسییەکانی هێزە ــان کـــوردســـتـــان بـــە دســتــی خــۆیبکرێنه وه ، هه تا له مپەر و به ربه ستێک ــه ــەو ڵ ــه ی ه ــگـ ــه ر رێـ نـــه خـــه نـــه ســپوتانسییه لی و وزه و، نوێیه کان خه بات له به ربه ره کانیی یه کتردا به رێبه رایه تی بەڵکوو ــەدرێ، ن فیڕۆ الیــەنــەکــان بــه گــوێــره ی ویست و

داخــوازیــی زۆربـــه ی هــه ره زۆری ــان و الیــانــگــرانــی خــۆیــان ــدام ــه ن ئخه ڵکی داوای بــه تــایــبــه تــیــش و رۆژهــه اڵتــی کــوردســتــان بــه یه ک یه کگرتوویی و یه کریزی و گوتار ده ست به نووسینه وه ی ئه م الپه ڕه یه جوگرافیایه کی لــه ئه گینا بــکــه ن، ــزامــی دا ــی تــــه واو چـــه کـــدارای و نهـــه یـــه ؛ شــیــمــانــەی کــارەســاتــێــکــی ــراو چـــــــاوه روان ــ ــه ک ــ ــوون ــ ــه ره ب ــ قئه و پێی به تایبه تیش به دەکــرێ ، لە په یوه ندیی لــه بــاکــگــراوه نــدەی نێوان هێزەکانی رۆژهەاڵتدا هەیە.

دواجــــــار پــێــویــســتــه بــوتــرێ، نــوێــیــەی بــۆ خه باتی ئــه م الپـــه ڕه بــه ــاوه و ــ ــسـ ــ رۆژهـــــــــه اڵت ره خـخه ریکی دێموکڕاته کان تایبه تیش له خــۆیــانــن تێکۆشانی ــاری ــۆم ترووداوە پاشکۆی نابێ ســـه ری، تاڵەکانی ئەو چەند ساڵەی رابردوو هەمیش و هێزە ئــەو هــەم کە بن کوردستانی ــی ــەاڵت رۆژه خەڵكی خوالنه وه نابێ واته کرد، بریندار له کێشه کانی ڕابردوو قه یرانه کانی

رۆژهه اڵت له بزووتنه وه دابڕانی ــێ بــبــێــتــه هــۆی ــ ــکــو ده بـ ــه ڵ ــێ، ب ــ بماوه یه کە له م کێشانه ی ده رچوون بزاڤی رۆژهه اڵت تێیدا ده خولێته وه . الپـــه ره ش، ره وتێکه ئــه م ــراوه ی بـــه ل و ــه ڵ ه ــر خــۆی ده گـ کــه زووتـتاکتیکی و بگونجێنێ مــه رجــه کــه نوێ و به رنامه ی نوێ به گوێره ی به رزترین هه تا هه بێ، دەرفەتەکە ده ســکــه وتــی دەســت بــکــه وێ و بۆ پرسی لـــه و ــئــاوایــی مــاڵ هه میشه بکا، ــە ــان )فــرســایــشــی(ی کــێــشــه و زەمەنێکە هێز و پوتانسێلی حیزبی به ڵکو کــردوه ، به خۆیه وه خه ریک پوتانسییه له و هــێــز ئـــه م ده بـــێ گــوڕێــکــی بــه بــڕشــت و کــاریــگــه رە ــاره بــزاڤــی ــ بــجــوڵــێــنــن و، ئـــه م جچــاوه ڕوانــی هێزی له ــه اڵت رۆژهـده رفه ت خوڵقێن خۆی ده رفه ته وه ، بێ، بۆ به رەوپێش بردنی پرۆسه ی

گه یشتن به ئامانجه کان.

الپه‌ڕه‌ی‌نوێ»منفی در منفی ، منفی است منفی در مثبت ، مثبت است«

بە هەڵواسراوی مانەوەی زۆربەی کێشە و گرفتەکانی نێوان دوو باڵی دیموکرات ده گه ڵ ئه وه ی تێکۆشانی و چاالکی نیشاندان بێبایه خ هه وڵی بوونه ته وه ، جیا لێک ده یه یه یه ک به نزیک الیەنێک لە الیەن مێدیای سێبەرەوە، نه رمی نواندنی زیاتری الیەنێک لە چارەسەری کێشەکاندا له پێناو به رژه وه ندی گشتی و نه تەوه یی، بۆته هۆی جۆرێک تاکڕه وی و غرووری بێ جێی الیه نی

به رانبه ر


ــه وت حـ دوای شـــه ریـــفـــی ــاڵ ــه مـ کـــاره ت به ــه بـ ــی بــــوون، سـ ــدان ــن ــاڵ زی سـ

ناخۆشییه کانی ده دوێوه رگێر: ئازادکه ریمی

ده ستبه سه رکردنی له ســاڵ حــه وت که ماڵ شه ریفی زیندانیی سیاسیی کورد تێپه ڕ بووه له گرتووخانه ی »میناب«دا خه منامه یه کی زیــنــدانــه وه لــه ئێستا و ــه م و ــ ــدا بـــاســـی خ ــی ــێ نـــووســـیـــوه و تدڵته نگیه کان و ئازاره کانی ناخی کردوه.

»رێکخراوی ڕاپــۆرتــی گــوێــره ی به به رگریکارانی مافی مرۆڤی کوردستان«، له به شێک لە نامه کەی ئه م رۆژنامه نووسه ساڵ حــه وت ــێ: ده ڵ زیندانییەدا کــورده ژێر جارله یه ک ته نیا زیندانیم زیاتره چاودێرییه کی قورس و توندی ئه منییه تیدا زیندان به رپرسی کــه شێوازێک بــه و جێگره که ی به اڵم نه بوو، ئاماده له وێدا زیندان پاراستنی و ئه منییه تی به شی و و به رپرسی »قه رارگاه« و به ڕێوه به ری کارمه ندی چه ندین و فەرهەنگی به شی ــوون، ــامــاده ب ــه وێــدا ئ ــنــدان ل دیــکــه ی زیبێجگه هــه بــوو، دیدارێکم دایکم له گه ڵ نه بوو ئەوەم مافی چاکوچۆنی کردن له لەگەڵ دایکم به کوردی قسه بکه م، ئه وه و نــازانــێ فــارســی دایــکــم کاتێکدایه لــه

ناتوانێ قسه ی پێ بکا.که ماڵ شه ریفی رۆژنامه وانی کوردی ته مه ن ٤٣ ساڵ, له زیندانی میناب له گه ڵ ماده تاوانبارانی و ئاسایی گیراوانی

هۆشبه ره کان له و زیندانه دایه. ده ستبه سه ر ســه ره تــای له نــاوبــراو کردنییه وه هه تا ئێستا رێگا ی پێ نه د راوه ببینێ و ته نیا یه ک جار دایک و که سی براکه ی به ئیزنی به رپرسانی ده سه اڵتی پێی چاویان توانیویانه داده وه ریــیــه وه ،

بکه وێ.ساڵی زیندانییە، رۆژنــامــه وانــه ئــه م ١٣8٧ی هه تاوی بۆ پێوه ندی گرتن له گه ڵ وێژه وانان، نووسه ران، زانایانی ئایینی و که سایه تی فه رهه نگی و هونه رییه کان له هه رێمی کوردستانه وه گه ڕایه وه سه قزی زێدی و له رۆژی ٥ی جۆزه ردانی ١٣8٧ په رتووکفرۆشه کانی له یه کێک ماڵی له ئه م شاره له پاش گه مارۆدانی خانووه که و تــه قــه کــردنــی کــارمــه نــدانــی چــه کــداری ئیتالعات ئیداره ی و پاسداران سوپای و کوژرانی ئه ندامێکی حیزبی دێمۆکراتی په الماره دا له م ده ستگیرکرا. کوردستان چه کدارێکی سوپا ١٥ فیشه کی ئاراسته ی لێی گیانی و کرد حیزب ئه ندامه ی ئه و

ستاند.که ماڵ شه ریفی دوای کۆتایی هاتنی به رپرسانی لەالیەن پێکدادنه که، و شه ڕ گیرا ئیتالعات و پــاســداران ســوپــای بــڕیــاری ــه ب ئـــێـــواره ی هــه مــان ڕۆژ و ســه قــز« شـــاری گشتیی »داواکــــــاری گواستیانه وه گرتووه خانه ی شاری سنه« زه ختێکی و ئه شکه نجه بــه ر که وته و، زۆری دژه مرۆڤانه و دوای شه ش مانگ ئازاری جه سته یی و ده روونی ناچار کرا

گفتووگۆیه کی ڤیدیۆیی ئه نجام بدا.هۆی به هه تاویدا ١٣8٧ی ساڵی له دژه دژواری ــکــی ڕه وشــێ ــه ل ــه وه ی ــ ئ مرۆڤی دا بوو، هه روه ها ئیجازه ی دیداری له گه ڵ بنه ماڵه که ی دا نه بوو، ده ستی دایه مانگرتن له خواردن و دوای یه ک مانگ مێشک ــانــی( )ڕاوه ســت سەکتە تــووشــی هات و الی ڕاستی جەستەی ئیفلیج بوو، به شێوه یه ک هه تا دوو مانگ نه یده توانی

قسه بکا و پێڵوی چاوی ڕاستی نه ده نیشت و هه موو شه وان کاتی نووستن به باندی له الیه کی ــد. ــان ــووق ده ن ــاوی چـ چــه ســپ دیکه وه هه تا ئێستا هیچ جۆره هه وڵدانێک زیندانه وه ته ندروستی به شی الیه ن له جموجۆڵی کێشه ی چاره سه رکردنی بۆ ئه نجام لــه کــارکــه وتــووه کــانــی ئــه نــدامــه

نه دراوه. که ماڵ شه ریفی ئێستا له »به ندیخانه ی دیکه ی گــیــراوی چه ند لــه گــه ڵ میناب« ــی قــەتــڵ، ــاران ــب ــاوان ــەڵ ت ــەگ ســیــاســی، لو مــاده هــۆشــبــه ره کــان قاچاخچیه کانی هتد...دا بێ ئه وه ی هیچ جۆره جیاکاری له نێوان به شه نێوخۆیی یه کان و جۆری تاوانه کان کرابێ، ماوه ی مه حکوومیه تی »که ماڵ نامه که ی ده قــی ــا... ده کـ تێپه ڕ

ناوه ندی « له به رده ستی که شه ریفی« به رگریکارانی مافی مرۆڤی کوردستان« ڕای ئــاگــاداری بۆ ڕوو ده خرێنه ــه دای

گشتی:بینینی جه سته ی بێ رۆحی »ئایالن« ناخۆشییه کانی و ئــازار و خه م هه موو ساڵ حــه وت بـــرده وه. بیرم له زیندانی ــرم لــه زیــنــدانــدا تــێــپــه ڕکــرد، ته نیا ــات زیــی دیــدارێــکــم له گه ڵ ــه ت بــۆ جـــارێ ده رفئه ویش بوو دروســت بۆ بنه ماڵه که مدا ــر چــاودێــریــیــه کــی تــونــدی به شی لــه ژێپاراستنی زینداندا و بێ ئه وه ی به رپرسی گشتی زیندان له وێ بێ، به اڵم جێگره که ی و زیــنــدان و »اطــالعــات« به رپرسی و بــه رپــرســی قـــه رارگـــاه و بــه رێــوه بــه ری »یه که ی فەرهەنگی« و چه ند کارمه ندی و بــوون ئاماده له وێدا زیندان دیکه ی به نــه بــوو بــۆم چاکوچۆنی، لــه بێجگه زمانی کوردی له گه ڵ دایکم وشه یه کیش

قسه بکه م.ژیان کردن مــاوه ی حه وت ساڵ بۆ له گه ڵ ئه م تاوانباره ئاساییانه به تایبه ت زیندانییە موعتاده کان، )شاری میناب له سه ر ترانزیتی هاتنی ماده هۆشبه ره کانه لــه رێــگــه ی ســنــووره کــانــی رۆژهــه اڵتــی ئه م تاوانه کانی ــه ی زۆرب و دایــه ئێران زیندانه پێوه ندی به تاوانه کانی سه ر به

زۆربه ی و هه یه هوشبه ره کانه وه ماده تاوانباران به جۆرێ له جۆره کان تووشی هۆی بــه و ــوون ب هۆشبه ره کان ــاده منه داری و بێکاری یه وه له م شاره دا دزی دیله کانی ڕێژه ی دووهه می پله ی کردن و ناخۆشتر لــه وه هه یه( زیندانه دا له م هۆی به ئێمه گـــه وره ی هــه ره کێشه ی هاوبەندیی بوون له گه ڵ ئه م تاوانبارانه، الیه ن له ئێمه یه په یتای په یتا پشکنینی ــه بــیــانــووی ــه وه ب ــدان ــن بــه رپــرســانــی زیدۆزینه وه ی ماده هۆشبه ره کانه وه ، چه ند خه ڵکێکی کــوتــوپــڕدا لــه جــارێ ڕۆژه و زۆری کارمه نده کانی به ندیخانه به باتۆم به شه که ی دێنه کاره بایی یه وه و شۆکی ناو ژووره کانی نووستن ئێمه و ده چنه ئه فیون، ــنـــه وه ی دۆزیـ بــیــانــووی بــه و

چه قۆ و مۆبایل ده ست ده که ن به ڕووت کردنه وه ی زیندانیه کان و پشکنینی که ل و په لی تایبه تی و تێکدانی جێگه ی خه وتن

و هه موو شته کان.بـــۆنـــەی ڕووت بـــه ده یــــــان جــــار جلوبه رگی ده رهێنانی و کــردنــەوەمــان ــانــه ت شـــۆرت و ــه ن زیــنــدانــیــیــەکــان و تتی شێرتی ئه وانه وه، له گه ڵ ئه و کارمه ندانه تووشی کۆتایی دا له و تێک هه ڵچووین شۆکی کاره بایی، باتۆم و ژووری تاکه دوای هه مووجارێ و هاتووین که سی ئه م پشکنینانه به شێکی هه ره زۆری که ل به رپرسی الیه ن له خه ڵکه ئه و په لی و بیانووی به یان دزراوه یان زیندانه وه زیندانه وه ــه ن لــه الی بــوونــه وه قــه ده غــه

ده ستی به سه رداگیراوه.ئێره زیاتر له که مپی »پاکه وه بوون تاکوو ده چــێ هۆشبه ره کان« مــاده له زیندان، ته نیا جیاوازیه ک کە هه یه ئه ویش ده رمانه مێتادۆن«ی نێوان » جیاوازی ــادۆن«ی مــوعــتــاده کــان. ــت ــێ لــەگــه ڵ » مــه س و هه موو مــێــتــادۆن بــۆ هــه مــوو کته مه نێ ئازاده و دانان و ته رک کردنی له ده ستی خۆت دایه و دۆزی به کارهێنانی ده ستنیشان زیــنــدانــیــیــەوە ــی ــه ن الی ــه لله م تێبینی یه کی هیچ ده کرێ و دوکتۆر بواره دا نیه. له م زیندانه دا ته نیا ئه و ماده

الیه ن له وا ده دۆزرێنه وه هۆشبه رانه ی ده نا دێنه ژووره وه زیندانیەوە که سانی ئه و ماده هۆشبه رانه ی وا کارمه نده کانی کات هیچ ــه ن ده ک هـــاورده ی زیندانه که هه یه: شت هه موو لێره دا نادۆزرێنه وه! شیشه، ــش، حــه شــی و ــگ ــه ن ب ــاک، ــی ــل تئێوارانی حــه ب. و تــرامــادۆڵ هێرۆیین، پێنجشه مه و هه ێنی ئێره ده بێ به شێره کێشخانه کانی سه رده مانی ) سه فه وی(

و قاجار.تێپه ڕبوو، شه ش زیاتر حه وت ساڵ مانگ له ژووری تاکه که سی له ئیداره ی ــه ژێـــر ده یـــان ــه دا ل ــات«ی ســن ــالعـ »اطـجۆری ئازار و ئه شکه نجه ی جه سته یی و ده رونیدا، لێپرسینه وه و لێپێچینه وه یه ک له دوای یه ک و ئــازارده ر و ئه شکه نجه

تۆمارکردن و دانپێدانان وه رگرتنی بۆ ئه و ژوورانه دا ناوهه مان له ڤیدیۆدا، له هاتم. القه کانم و پێ ئـــازاری تووشی ــر لــه بیست جــار چـــووم بــۆ الی زۆرتـیان ئه وانیش و به ندیخانه دوکــتــۆری یان داوه من به ئازارشکێنیان حه بی ده ره وه ی دکتۆری بۆ کــردوه داوایـــان زیندان به ڕێ بکرێم و هه موو کات لهگه ڵ کــردوه. دژایه تیان داواکارییه شدا ئــه م چه ند سااڵنێکه چاوه کانم تووشی گرفت ئیزنی به ندیخانه به رپرسانی و هاتوون دوکتۆربکه م سه ردانی نــه داوه ئه وه یان ــی دا چــاویــلــکــه ی یــه کــێ له ــای ــه کــۆت و لزیندانییەکانم وه رگرت و له چاوم کردوه بێ ئه وه ی دکتور ئیجازه ی به من دابێ. ڕۆژ ٥6 دوای و ١٣٩٠دا پاییزی لــه سەکتەی تووشی خــواردن له مانگرتن مێشک هاتووم و ماوه ی چه ند مانگه الی ڕاستی له شم تووشی ئیفلیجی کاتی هات و نه مده توانی به جوانی قسه بکه م. له م بارودۆخه دا زیندان هاوکاری نه کردم و زیندان ده ره وه ی بچمه نه دام ئیجازه ی له )یه کێ دوکتۆربکه م سه ردانی تاکوو مه رجه کان ڕێپێدانی داواکاری گشتی یه (.

لقی یه کی سکااڵنامه ی گوێره ی به و ســه قــز ئیسالمی شــۆڕشــی ــای ــ دادگو مـــائـــده« « ســــوره ی ئــایــه ی ٣٢ی

مه حکووم ١٩٣ ١٩٠و -١86 بڕگه کانی کراوم به ٣٠ ساڵ زیندان له تاراوگه دا) بــه نــدیــخــانــه ی مــیــنــاب( و هـــه روه هـــا به بۆم مــاوه دا له م که گوێره ی سکااڵنامه له و بکه وێ که سێ هیچ به چــاوم نیه له گه ڵ هه موو جۆره دیدار و نووسین مــاوه ی ــێ وده ب بێبه شم دیکه دا خه ڵکی مه حکوومیه ته که م له زینداندا تێپه ڕبکه م. ــه وه ی ــداچــوون ــێ ــده دادگــــای پ ــه رچــه ن هپارێزگای سنه تۆمه تی » دژایه تی له گه ڵ خودا«ی ڕه ت کرده وه و جه ختی کردوه ته وه په نابردن بۆ به ڵگه ی قورئان ــره ی یــاســا ڕه وا ــوێ لــه م بــــواره دا بــه گدادگای بڕیاری کۆتایی دا له به اڵم نیه، ــه وه و به ــردوه ت ــات ک ســه ره تــایــی دووپـنه گۆڕی زانیوه . ئه مه له کاتێکدایه بڕیاری گوێره ی به میناب بۆ دوورخستنه وه م و ده رکــرا مائده ئایه تی ٣٢ی ســوره ی پشتبه ستنه ی ئه م پێداچوونه وه ، دادگای دادگای سه ره تایی به ئایه تی قورئان به ناگۆڕێ، بڕیارەکه به اڵم نازانێ یاسایی ئــابــووری ــارۆی ــه مـ گـ لـــه وکـــاتـــه وه وا سه رئێران توندتربوه ته وه ڕه وشی ئاڵۆز و خراپی زیندانیه کان خراپتره، خواردنی ــی خـــراپـــی خـــۆراک ــه ت ــی کــه مــتــر وچــۆنئــازارده ره. که سانێکی زۆر که م ده بینی تووشی خۆراکانه ئه م خواردنی به وا کێشه ی جــۆره کــانــی و بـــه دخـــۆراکـــی نــه خــۆشــیــنــی هــه نــاو نــه بــووبــێ! بــه اڵم خۆیان مه جبوورن ناچاری به دیسان ده ست بده نه دروست کردنی چێشت و بڕیاری زیندان و... و میوه خــواردن و داوه له شوێنێکدا جێگه یه ک بۆچێشتلێنان قاچاخی که سه ی خه ریکی ئه و بکاته وه. ــووه یـــان ســه ر ــاده هــۆشــبــه ره کــان بـ مـده توانێ ده وڵــه مــه نــده بنه ماڵه یه کی به ــوه ڕۆ و شێوی ــێ ن بــۆخــۆی خــواردنــی شه وان ئاماده بکات به اڵم بۆ که سانێ وا به هۆی نه دارایی وهه ژاری یه وه یان بۆ په یداکردنی ژه مه ئه فیونی ڕۆژانه ی خۆی ئێستا که وتوه ته زیندان دزیی کردوه و یان بۆ ئه و که سانه ی که ده بێ ماوه یه کی ئاماده بژین، زینداندا له درێــژ دوورو ئاواتێکی پێک و ڕێــک ژه مێکی کردنی بسووتێ، وا هه رشتێ ده سته. دووره له جۆره کان جــۆرێ به یان بێ خــراپ گیرفانی پاره ی له ده بێ نه مێنێ که ڵکی بکڕدرێته وه، دیسانه وه زیندانییەکان هه تا توالێته وه مه سینه ی و ئافتاوه له کولێری گازی و سیم و کابل و ئه وه ی و گرتووخانه دایه شه که ی ناوبه شتی الیه ن له ده بێ تێده چێ پاره ی و پووڵ

دیله کانه وه دابین بکرێ.لێره دا چه ند زیندانیی سیاسی کورد وه ک من به تۆمه تی » دژایه تی له گه ڵ خودا« و ئه ندام بوونی پارته دژبه ره کانی ــاری ئــیــســالمــی مــه حــکــوومــیــه تــی ــۆمـ کـسه رووی ٢٥ ساڵ به سه رماندا داسه پاوه میناب دوورخراوینه ته وه. زیندانی بۆ و ــی دیـــکـــه ده تـــوانـــن ــ ــانـ ــ ــراوه کـ ــ دوورخـدیدارودیمانه یان له گه ڵ خه ڵکی ده ره وه هه بێ به اڵم بۆ بنه ماڵه کانیان زۆرسه خته بــپــێــون و ــه ٢٥٠٠ کــیــلــۆمــه تــر ڕێــگــه کسه ردانی ئێره بکه ن تاکوو بتوانن بۆ نیو

کاتژمێر منداڵه کانیان ببینن...

ناوندی ماڵپەری لە ــراو وەرگــیچاالکانی مافی مرۆڤی کوردستان

وەرگێران بۆ کوردی: ئازاد که ریمی

بۆم‌نه‌بوو‌له‌گه‌ڵ‌دایکم‌به‌‌کوردی‌بدوێم

ده یان جار به بۆنەی ڕووت کردنەوەمان و ده رهێنانی جلوبه رگی زیندانییەکان و ته نانه ت شۆرت و تی شێرتی ئه وانه وه، لەگه ڵ ئه و کارمه ندانه تێک هه ڵچووین و له کۆتایی دا تووشی شۆکی کاره بایی، باتۆم و ژووری تاکەکه سی هاتووین

رۆژنامەیژماره : ٦٦٣ ١٦ی خەرمانانی ١٣٩٤ _ ٧ی سێپتامربی ٢٠١٥ نەتەوەیی4

نووسین: ئارەش لۆڕستانیوەرگێڕان: ئاڵەشێن

تورکیه دا، و ئیران له ژن پرسی سه رده می حــجــاب(ی )که شف ده گــه ڵ دســـه اڵتـــداری ره زاشــــای پــه هــلــه وی و که ماڵ پاشا )ئاتاتورک( فۆڕمێکی نوێی هه نگاوه شۆکێک ئه م گــرت. خــۆوه به هــزره و نــه ریــت ئــه و پێچه وانه ی بــوو ســه ده یــه چــه نــدیــن کــه مه زهه بییانه ی و بــایــه خ وه ک ناڤین رۆژهـــه اڵتـــی لــه زۆره ملییانه شێوه یه کی به زیاتریش ــه ی پــیــاوســاالری ــگ ــه ڵ ــۆم لـــه الیــــان کــەوە بــه ســه ر ــی ــدی ــاوه ن و حــکــوومــه تــی نزه مه ن و تێپه ڕینی به ده سه پا. ژنــان دا په ره گرتنی و تێکنولۆژی پێشکه وتنی کۆمه اڵیەتییه کان زانسته توێژینه وەی له کۆمه ڵگه رۆژاواییه کان و کاریگه ریی ــیــه کــان، ــی ــه ســه ر کــۆمــه ڵــگــه رۆژهــه اڵت لده وڵه ته کانی دوای ره زاشا و ئاتاتورک رێگه و رێچکه ی جۆراوجۆر و میتۆدی به و بیچم دان بۆ به ر گرته جیاوازیان که بایه خانه ئەو و هه ڵبژاردن و هزر ژنێک پەسندی دەکا، یا ناچارن قەبووڵی و مــه جــازی فــه زای هه نووکه ی بکەن. وه ک کۆمه اڵیه تییه کانیش ــانــه راگــه یــازه بــۆ فــۆڕم ئــامــرازێــکــی بــه هــێــز و تـپێناو له ژنــان کۆمه ڵگه ی به به خشین حکوومه تە ــدی ــ ــه رژه وه ن ــ ب و ئــامــانــج به اڵم ده هێنرێن. به کار ناوه ندییه کان ــنــگــه ی لـــه پــێــوه نــدیــی ــه گــری ــاڵ ئـــه و خمه جازی فـــه زای بەکارهێنانی لــەگــه ڵ ئــارادایــه، له گشتییه کان ڕاگه یاندنه و و سیاسی کۆمه ڵگەته ڤه رییە چاالکییه

که پیاوانه یه و ژن ئه و مه ده نییەکانی بڕوایان به سڕینه وه ی هه اڵواردن دژی لە مافی ژن هه یه و، ژنان و رێزگرتن بۆ هه له یان ئه م چاالکن؛ پێناوه دا له م و حوکم به رانبه ر له بتوانن ڕه خساوه یا نۆرم دژه ژنەکان، هزری نه ریتی و گوشاره حکوومه تییەکان راوەستن و

دژی هه اڵواردن جینسی بوە ستنه وه.و ژن مـــافـــی ده ســـتـــه بـــه ربـــوونـــی سرینه وه ی هه اڵواردن دژی ژن، یه کێکه پــێــوه ره کــانــی و بــنــه مــا گرنگترین ــه لپارته که دێموکراتیک کۆمه ڵگه یه کی کوردییه کان به تایبه ت حیزبی دێموکراتی کـــوردســـتـــان ســااڵنــێــکــە هـــــه وڵ بۆ یه کەتیی دامه زاندنی ده دا. چەسپاندنی ــه الیـــه ن حــیــزبــی دێــمــوکــراتــی ژنـــان لکوردستانه وه، خاڵی ده ستپێکی خه باتی ژنان بۆ نه هێشتنی هه اڵواردنی جینسی، له ژنان مه ده نی و سیاسی به شداریی بایه خی کاته ئه و کوردستانە. هه موو ئه م ته فگه ڕه مان لێ ڕوون ده بێته وه، که بزانین یه کەتیی ژنان له هه موو کۆمه ڵگه یه که م له و یه کێکه ڕۆژهه اڵتییه کان دا، ژن مافی له داکۆکی بۆ دامه زراوانه ی ژنان به شداریی و فیکری گه شه ی و دامه زراون. بزووتنه وه ی کورد که زیاتر دێموکراتیکی نه ته وه یی- نێوه رۆکێکی هه یه، له گه ڵ په یدابوونی فه زای مه جازی گشتییه کان ڕاگه یه نه په ره سه ندنی و ــاســی، مـــه ده نـــی و لــه بــیــاڤــه کــانــی ســیپرسیارێکی ڕووبــه ڕووی فه رهه نگی دا زۆر بۆته وه، که له هه موو بابه ته کان دا پرسی ژن و مافی ژن ده ورێکی گرنگ

و به رچاو ده گێڕن.ــی ســــه ربــــه خــــۆبــــوون و ــتـ ــه سـ هـــی ــه شــداری مــتــمــانــەبــەخــۆیــی ژنـــــان، بکۆمه اڵیه تی ژنان، گۆڕینی باوه ڕ و هزره بــه رزکــردنــه وه ی ژنـــان، نه ریتییه کانی ژنـــان، ڕه نــگــدانــه وه ی زانــیــاری ئاستی زەیــن لــه کۆمه اڵیه تییه کان ڕووداوه هه ڵسوکه وتی ــان دا، ــ ژنـ جــه ســتــه ی و و گــشــتــی ــه زای ــ فـ پێکهێنانی ــان، ــ ژنـمەشروعییەت ئاستی به رزکردنه وه ی پێدانی سیاسی و مه ده نی نێوان ژنان و پیاوان، جموجۆڵی کۆمه اڵیه تی ژنان، به

ئه ندام بوونی ژنان له فه زای زانیاری دا و، پرسی پــه روه رده، قه بووڵی ژنان له ئه ده بیاتی به ڕێوه به ری دا، پێگه ی و پله ئه منییه تی ژن، به سه باره ت کۆمه ڵگه سه ر له دادوه ری و ژن کۆمه اڵیه تی ژنان، گرنگترینی ئه و بابه تانه ن هه میشه ناڕاستەوخۆ یا ڕاسته وخۆ شێوه ی به

زۆر بــه ربــه ریــن لــه فـــه زای مــه جــازی دا دێنه گۆڕێ و ڕه نگدانه وه کانی له ژیانی ــه رده وام لــه گــه شــه دایــە. ــ ــه دا بـ ــ ڕۆژانـبه رانبه ر کوردی بزوتنه وه ی کارکردی کۆمه ڵگه ، پــرســیــارانــه ی چه شنه ئــه م پێوه رێک وه ک ژنان، توێژی به تایبه ت

بوونی دێموکراتیک هه ڵسه نگاندنی بۆ بزووتنه وه و یا ناکارامه یی بزووتنه وه له به رچاو ده گیرێ. که واتە بزافی کوردی ناچاره خه بات بردنی به ره وپێش بۆ زۆر به هێز و ئه کتیڤانه گرنگیی تایبەت هــه اڵواردن نه هێشتنی و پرسی ژن بە ــدا و بــه بــه رنــامــه ڕێــژی ــان ب دژی ژنـدروســـــت وگــونــجــاو کـــه واڵمـــــده ری

له ژنــانــه دێموکراتییه کانی خــواســتــه بزووتنه وه ی کورددا پێش خستنی پێناو به رزبکه نه وه. کۆمه اڵیه تی بــه شــداری به اڵم به سرنج دان به و بارته قا زۆره ی ــه زای مـــه جـــازی دا ــ ــه ف ــه ل ــی ک ــاری ــی زانبه کارهێنه رانێکی ــه ن الی له بـــه رده وام بزوتنه وه ی ده کــرێ، ئاڵۆگۆڕ زۆره وه

کورد چۆناوچۆن ده توانێ پێوه ندییه کی دووالیه نه ده گه ڵ ئه و ئه و ژن و پیاوانه نه هێشتنی بۆ خه بات که دابمه زرێنێ تێچووی و ده که ن جنسی هه اڵواردنی به رخۆدانی نه ته وه یی دێموکراتیکی کورد ئایا ته نیا بۆ نزمترین ئاست دابه زێنی؟

ناسینی شووناسی ژن و ویسته کانی و سرنجدان به مافی ژنان، بۆ نه هێشتنی کردنی دێموکراتیک و ــه روه ری ــادادپ نناوه ندی حکوومه تی تــەواوە؟ کۆمه ڵگه به رینه ئیمکاناته هــه مــوو ئــه و ده گـــه ڵ هه یه تی، مرۆییه ی هێزه و ئــابــووری داخوازیی به به رانبه ر شێوه یه ک چ به ســیــاســی، کـــۆمـــه اڵیـــه تـــی و مـــه ده نـــی مافی چاالکانی و کــورد بزووتنه وه ی فه زای و کۆمه ڵگه بیاڤی دوو له ژن ده دا مه جازی دا وه ستاوه ته وه و هه وڵ

سه رکوتیان بکا؟به سرنجدان به پێچه اڵوپێچی پرسی مافی ژنان و ئه و هه اڵواردنانه ی له الیه ن به بــه رده وام ده سه اڵتداره وه سیستمی شێوه ی جۆراوجۆر و پڕ گرێ و گۆڵ به سه ر ژن دا ده سه پێ، ڕوون و ئاشکرایه و ژیرانه ڕێگه چاره یه کی دۆزیــنــه وه ی نییه. ئاسان و ســووک هــه روا کارامه ئــه زمــوونــه کــانــی خــه بــاتــی گــه لــی کــورد بەڕوونی ده ریده خا، سه ره ڕای ئاماده یی و به شداریی به ربه رینی ژنان له خه باتی ــاســی، کــۆمــه اڵیــه تــی، فــه رهــه نــگــی ســیــان ــه ک ــی و مــــه ده نــــی دا، پـــارتـــه کــوردیمیکانیزمێکی ڕێگه ی له نه یانتوانیوه هه مه الیه ن ڕێگه چاره یه کی کاریگه ره وه بۆ تێپه ڕین له و دۆخه دژوار و ئه سته مه

بدۆزنه وه . ــوردی ــ هـــه نـــووکـــه کــۆمــه ڵــگــه ی کــان، وه کـــوو ــوردســت ــی ک ــه اڵتـ ــه ڕۆژهـ لناڤین ڕۆژهــه اڵتــی دیکه ی ناوچه کانی بۆ ئــاشــکــرای و ڕوون پێناسه یه کی داهاتووی دڵخوازی و ئیده ئاڵ دۆخی یه کێکه مه جازیش، ــه زای ف و نییه ژن گرنگترین ــه ــگ ڕه ن و ــه ــاران ــۆک ه ــه و لـو بایه خ خێرا زۆر که بێ هۆکاریش ئه و ده گـــۆڕێ. ژنــان سه رچه شنه کانی

ــی کـــوردی ــزاف ــه گــه ر ب گـــۆڕانـــه ی کــه ئکردن دێموکراتیزه ئاقاری به نه توانێ ژنــان، دژی هــه اڵواردنــی نه هێشتنی و که نیوه ی کۆمه ڵن، هه نگاوێکی کاریگه ر بــه ره و الیه ک بنێ کۆمه ڵگه ی کــوردی ده کێشێ که شوناسی کوردی که یه کێکه

له کۆڵه که سه ره کییه کانی ناسیونالیزمی کوردی، تووشی قه یران ده بێ و بزافی کورد نه ته وییانه ی و شوناسخوازانه تووشی زه ره ر و زیانی جددی و ڕه نگه

قه ره بوونەکراو بکاته وه.ئه زموونی واڵتانی دێموکراتیک و ئازاد ده ریده خا بارودۆخی ژنان و له شساغی و پێوه ر گرنگترین ژنــان ئه منییه تی و دێموکراسین بــه گه یشتن بنه ماکانی هه لومه رجی بڕینی پــاش تــه نــانــه ت و دیکتاتۆری و نادادپه روه ری و گه یشتن به دێموکراسیش، ده بێ به رده وام ڕۆڵ و هه لومه رجی ژنان به ره وه به رزبوونه وه بــڕوا، باشتر دڵــخــوازتــر و و ڕه وشـــی و دێــمــوکــراســی ــه ب گه یشتن چــونــکــە یه که م چــاره نــووس دیاریکردنی مافی پێگه یشتوویی و گــه یــشــتــن قــۆنــاغــی دوای ــووه بـ کــۆمــه ڵــگــه یــه ک و گه لێک ئه ویش کۆمه ڵگه ی دێموکراتیک هه میشه بۆ گــه ڕانــه وه و دیکتاتۆری مه ترسی له ــه ره . سـ لــه بــوونــی نادێموکراتیکی کاته ی ئه و تا بگوترێ ده بێ کۆتایی دا هه یه، بوونی ــان ژن دژی هــه اڵواردنــی تا و نــاگــا دێــمــوکــراســی بــه کۆمه ڵگه نه بێ، دێــمــوکــراتــیــک کۆمه ڵگه یه کیش هــه اڵواردن و سته می رەگــەزی نابڕی. که واته بزافی کورد هه تا نه توانێ متمانه و به شداریی ژنان ڕاکێشێ ناشتوانێ به دروستی ئه رکی خۆی ڕاپه ڕێنێ و ئه و ژن و پیاوانه ی له کوردستان خه بات بۆ نه هێشتنی هه اڵواردنی جنسیش ده که ن، به بێ هاوکاری کردن و پێوه ندی کردن ناتوانن کــوردیــیــه وه بــزووتــنــه وه ی بــه ئه و هه لومه رجه دێموکراتیک و بکه ونه

دڵخواز و دادپه روه رانه یه وه.

بزوتنه‌وه‌ی‌کورد‌و‌مافی‌ژن

ده سته به ربوونی مافی ژن و سرینه وه ی هه اڵواردن دژی ژن، یه کێکه له گرنگترین بنه ما و پێوه ره کانی کۆمه ڵگه یه کی دێموکراتیک که پارته کوردییه کان به تایبه ت حیزبی دێموکراتی کوردستان سااڵنێکە هه وڵ بۆ چەسپاندنی ده دا

ناڤین پێناسه یه کی ڕوون و ناوچه کانی دیکه ی ڕۆژهه اڵتی له ڕۆژهه اڵتی کوردستان، وه کوو هه نووکه کۆمه ڵگه ی کوردی گرنگترین ڕه نگه و هۆکارانه له و یه کێکه مه جازیش، فه زای و نییه ژن داهاتووی دڵخوازی و ئیده ئاڵ دۆخی بۆ ئاشکرای

هۆکاریش بێ که زۆر خێرا بایه خ و سه رچه شنه کانی ژنان ده گۆڕێ


کوێستان فتوحی

کارەساتێکی درابوو بڕیار کارەساتێک بقەومێ، گەورە بە فەرمانی کەسێک کە خۆی بە نوێنەری خوا لە سەر زەوی خۆی بە مافی ئەو ــی! دەزاندابوو کە ئەم »کافرانە« دەبێ خۆیان... شوێنی بنێردرێنە بڕۆن بۆ جەهەننەم! ....دەستە بانگ دەستە کچ و کوڕی الو نێو نەدەگەڕانەوە و دەکــران شوێنەی ئەو بەندەکانیان، تەنیا بە تاوانی ئازادیخوازی

تێی دا زیندانیی کرابوون. .....

ــیـــســـت وحـــــــــەوت ســـاڵ بـــه 6ی گــه الوێــژی ــه ر ل ــه مــه وب لخومه ینی هــه تــاویــدا ١٣6٧ی رێژیمی دامه زرێنه ری و رێبه ر ــران، ــێ ــاری ئــیــســالمــیــی ئ ــۆمـ کـکه س هــه زاران قه تڵی فه رمانی ئێرانی سیاسیی زیندانیانی له ــرد: »ئــه و کــه ســانــه ی که ــ ده رکبیر له سه ر و زیندانه کاندان له وباوه ری خۆیان سوورن کافرن

و ده بێ له ناو بچن.« ــا بـــە تــاوانــی ــی ــەن ئـــــه وان تخۆپیشاندانێک لــه بــه شــداریــی یــــــــــان بــــــــه شــــــــداریــــــــی لـــه ــی ســیــاســی ــەکـ ــه وه یـ ــوونـ ــۆبـ کـیـــان نــووســیــنــی دروشــمــێــکــی ــوازی له ــخــ ــ ــازادی ــ ســیــاســیــی ئکرابوون. زیندانی ســه ردیــوار، ــاوه ی مـ هێندێکیان ــه ت ــان ــه ن تببوو، تــه واو زیندانییه که شیان لە دیفاع بتوانن ئــەوەی بەبێ خۆیان بکەن، بەبێ ئەوەی بتوانن ــک بــکــەن، جــەلــالدەکــان ــاوارێ هبــردن. کوشتارگایان ــەرەوە بـ

ــی لــێــســەنــدنــەوەی ــدەزان ــان ــەی نیــان درێـــژه ی ژیانیان ژیـــان، ده بێ واڵمانەوە به و پێوه ندی که ده یده نه وه به پرسیارەکانی هــه یــئــه تــی هـــه ڵـــبـــژێـــردراوی

ناوی کە هەیئەتێک خومه ینی، لێ نرا هه یئه تی مه رگ!

هۆکاری ئه و کوشتارهزۆر لــه ســه رانــی رێــژیــم و له که سیش هێندێک تــەنــانــەت ئه و رێژیمه هۆکاری ده ره وه ی ــاره ســامــنــاکــەیــان ــوشــت ــه و ک ئـعه مه لیاتی بــۆ ــدەوە ــ ــه ڕان ــ ده گمجاهیدین رێکخراوی نیزامیی کە به ناوی »فروغ جاودان« کە لە سەرەتای گەالوێژی ١٣6٧ لە خاکی عێراقەوە بۆ سەر رێژیمی ئێران دەستی پێکرد. به اڵم هه م ئه م مێژووییه وه روانــگــه ی له هه م بوو، نادروست بۆچوونه مافی و ئه خالقی روانــگــه ی له مرۆڤه وه ، ناره وایه که ئەو تاوانه ببەسترێتەوە بەم رووداوەوە.

ــی ــ ــوه رۆکـ ــ ــێـ ــ ــی نـ ــ ــێ ــ ــه پ ــ ــ بزۆر بیره وه ریی و نــووســراوه به کــه پێشوو زیــنــدانــیــانــی لــه چنگی له جۆره کان له جۆرێک ــان ــاریـ ــه رگ رزگـ ــ هــەیــئــەتــی مبووه ، زۆر زووتر له و رێکه وته کوشتار و فشار دژی زیندانییه ــان ده ســـتـــی پێ ــه ک ــی ــاســی ســیرێژیمی راستیدا له کــردبــوو. ســه ره تــای ــه ل هــه ر خومەینی بۆ گەیشتنیەوە بـــەدەســـەاڵت خۆی موخالیفانی بردنی له ناو نامرۆڤانه کرده وه یه کی هیچ له ئامانجی ــرد. ــه ده کـ نـ ــی شــه رمسەرەکی ئەوە بوو موخالیفانی ئێعدامی بسرێتەوە. نیزامه که ی زیندانیانی سیاسی لە ساڵەکانی دەسەلمێنن ئـــەوە 6١ و 6٠کـــــە کــــــۆمــــــاری ئـــیـــســـالمـــی هــەمــووکــات بــۆ لــەنــیــوبــردنــی لە دەســتــی خــۆی موخالیفانی نــەگــێــڕابــۆوە. جینایەتێک هیچ

ــژەی ــ ــارەش درێـ ــتـ ــوشـ ــەو کـ ــ ئکە بوون ئێعدامانە ئەو هەمان دەسەاڵتەکەیەوە لــەســەرەتــای دەســـتـــی پـــێ کـــردبـــوو. بـــەاڵم ــارەی بــۆ ــ ــج ــ ــەم ــ ــووی ئ ــ ــان ــ ــی ــ ب

سڕینەوەی موخالیفان، ترس لە کۆتاییی شەڕی ئێران و عێراق کۆتایی رێژیم ــوو. ســەرانــی بپاشەکشەیەکی وەک شەڕیان نیزامەکەیان. بۆ دەدی گەورە موخالیفانی وابوو پێیان ئه وان ئاسانی به ئیسالمی کــۆمــاری قــازانــجــی خۆیان بــه ــن ــوان ده توه ربگرن. که ڵک رووداوه له م به م شێوه یه به خه یاڵی خۆیان

حیسابی هه میشه بۆ ویستیان خــۆیــان لــه گــه ڵ نــه یــاران تــه واو بــکــه ن. بــۆیــە خــومــەیــنــی ئــەم پیالنەی داڕشت بۆ لە ناوبردنی بەکۆمەڵی زیندانیانی سیاسی. ــی خـــومـــەیـــنـــی بــۆ ــمـ ــژیـ رێـموخالیفانی كردنی چاوترسێن خــــۆی هــــــــه زاران كـــه ســـی له

ئـــازادیـــخـــوازی ــاوی ــی پ و ژن ــی قــــەاڵچــــۆکــــردن بــۆ ــرانـ ــێـ ئـئــازادیــخــوازی و ده نگی ــه وه ی ئجــیــابــیــری بــێــده نــگ بــكــا و بە ده رســی ببێته ــەوەی ئـ نــیــازی

ــۆ خــه ڵــكــانــی تــریــش. عــیــبــره ت بــێــعــدامــکــراوانــە جــگــه له ــەو ئ ئـپێشتر ــه ك كــه ســێــكــیــان چــه نــد ــوو، حــوكــمــی ئــێــعــدامــیــان هــه بــاوه ی ــەت مـ ــان ــەن زۆربـــه یـــان تــان تــێــپــه ڕ ــه ی ــه ک ــه ت ــووم ــک ــه ح مکـــردبـــوو و لــە چــاوەڕوانــیــی به پاشان بوون. ئازادبوون دا ته رمه كانیان كۆمه ڵ به شــه و بێ ناو ونیشانه كاندا گـــۆڕه لــه

ئه وه ی بۆ گڵه وه بن ده خستنه ئــــاســــه واری ئـــەو جــیــنــایــه تــه

سامناکە بشاردرێته وه .ئاشکرابوونی ئەو جینایەتە

١٣6٧ه وه بــه هــاری له هــه ر له گه ڵ بنه ماڵه کان چاوپێکه تنی ــوو. له ــرابـ ــیـ رۆڵــه کــانــیــان راگـبنه ماڵه ی خه رماناندا مانگی زیندانییه کان ده نگۆی زۆریان له باره ی کاره ساتێکه وه بیستبوو، ئــه وان نه یان ده زانــی چ بکه ن، باوه ڕ بکه ن یان نا؟ له ناباوه ڕی و دڵــه خــورپــه و نــیــگــه رانــی دا ــان ــه ی ــه وه ، ئــاخــر زۆرب ــوون ــاب ممحاکمه پێشتر ــان ــی ــزان ــازی ئکرابوون و هۆکارێک نه بوو بۆ ئه وه ی که ئه وانه ئێعدام بکرێن، به تایبه ت نه بوو، روون لێیان به ده دراوه ته رمه کانیان نه که بنه ماڵه ، نه شوێنی ناشتنیان دیار مانگی ئاخری له پاشان بوو. ــوه ردا چــاوپــێــکــه وتــنــی ــ ــه زه ڵ ــ خــان کـــه له ــی ــدان ــن ــه ی زی ــه مــاڵ ــن بده ستی راوه ستابوو به هاره وه بنه ماڵه یه ک هــه ر کـــرده وه . پێ و چاوپێکه وتن بۆ ده چــوو که ئیتر زیندانییه که یان نه ده دیته وه ، بۆی ده رده کــه وت که رۆڵه که ی نه ماوه . به تایبه ت که بنه ماڵه کان سوور بوون له سه ر سۆراغێکی رێگه یه کی رێژیم رۆڵه کانیان. ــه وه ی لێی ــۆئ دیــکــه ی نــه بــوو براکات و ناچار بوو نیشانه یه ک ــوو ــه وه پــێــیــان. ئــــه وه ب ــ ــدات ــ بچه ند که جانتایەک هێندێکیان شەخسیی که لوپه لێکی ورده پێیان بــوو تێدا رۆڵەکانیانی ده درایـــــــه وه . بـــه م جـــۆره بــوو ده رکه وت چ کاره ساتێک رووی داوه . به شێکی زۆر له و بنه مااڵنه

پێکه وه که وتنه خۆ بۆدیتنه وه ی شوێنی ناشتنه که یان. گۆرستانی خاوه ران و هه ڵدانه وه ی گۆره کان و برسییه کان سه گه لــه الیــه ن ئاوی به زه وی شوشتنه وه ی و ئێسک ده رکه وتنی و ــاران بئێعدامکراوانه، ئه و پرووسکی به سه رهاتێکی زۆر و رووداو تاڵ و به ئازاری دەرخست. بەم جۆرە بە هەزاران کەسی بێتاوان

ــوای کــەســێــک کــە خــۆی ــت ــە ف ب»مستضعفان«ی رێــبــەری بــە جیهان دەزانی! و لە دادگایەکی رواڵــەتــی و چــەنــد خــولــەکــی دا ــەســەردا ــان ب ــی حــوکــمــی مــەرگ

سەپا.ژمــاره ی ئێستاش تا ــارە دیئه و ئێعدامکراوانه بە روونی دیار نییه . تەنیا دێرێک له قسه کانی که پێوەندییەدا لەم مونته زیری بەسە نووسیوه خومه ینی بۆ بۆئەوەی گەورەیی کارەساتەکە نیشان بدا . له ٩ی گه الوێژدا که ٤ رۆژ دوای فتواکه ی خومه ینی ده ستپێکردنی دوای رۆژ ٣ و ئــێــعــدامــه کــانــه مــونــتــه زیــری بۆ »به هه ر نووسیوه : خومه ینیی ــه زار ــد هـ ــاڵ ئــێــعــدامــی چــه ن حـمـــاوه ی چه ند رۆژدا لــه کــه س و نابێ باشی کاردانه وه یه کی ئه و نــابــێ«. لــه هه ڵه بـــه دوور ــره بــە جــۆرێــک گــه وره یــی ــ دێکاره ساته که نیشان ده دا. بۆیه خومه ینی ده یــه وێ مونته زیری

له و هه ڵه یه ئاگادار بکاته وه .که ئه وه یه گرنگه ...ئــه وه ی نابێ گــه وره یــه کاره ساته ئــه م ته نیا و ته نیا له الیه ن بنه ماڵه ی قـــوربـــانـــیـــیـــانـــه کـــانـــه وه یـــادی هه موو پێویستە بــکــرێــتــه وه . الیه ک هه وڵ بدەن ئه و جینایه ته ی که رێــژیــمــه کــه ی و خومه ینی دیکه شێوەیەکی بــه ئێستاش دژی ئــازادیــخــوازانــی ئــێــران و له به رده وامه ، هه ر کوردستان که خه ڵکه ی ئــه و زه یــنــی بیرو و نه سڕێته وه ده ژین ئێراندا له کۆڕو لە داوا و نه کرێ له بیر مافی جیهانییەکانی کــۆمــەڵــە بە رێژیمە ئــەو بکرێ مــرۆڤ

نامرۆڤانەکانیەوە کردەوە هۆی مــەحــکــووم بــکــەن و چــی دیکە ئیسالمی کۆماری نەدەن رێگە ئینسانە گیانی ئاسانی بە ئاوا شــەریــف و ئــازادیــخــوازەکــانــی

ئێران بستێنێ. ــاره ــوشــت ــه و ک ــ مــــــه ودای ئــه گــه ڵ ئــه مــڕۆ که م گــه وره یــه ل

شاهیدی لــه وانــه ی زۆر نیه و خوڵقێنه ری یــان کاره ساته که کاره ساته که بوون خه ریکه ژیان له جێیان نه وه یه کی به جێدێڵن و ــان له ــای ــاگ ــوێ کـــه کــه مــتــر ئ نـروودانــــــی ئـــه و جــیــنــایــەتــەیــە، تایبه تی به ژیانه وه ، هاتوونه ته خوڵقێنه ری که رێژیمه ی ئــه و نامرۆڤانه یه بوو ئه و کاره ساته ــه اڵت دایـــه و بۆ ــه ر لــه ده ســ ههه موو جینایه ته که سڕینه وه ی رووداوی ئه وه یه بۆ هه وڵێکی یان بسرێته وه 6٧ کوشتاری

هه ر نه بێ بچووک بکاته وه. ئۆپۆزیسیۆنی ئێرانی وه کوو سه ریه تی لــه گرنگ ئه رکێکی ئه و ساتێکدا و ــات ک ــه ر ه لــه ــنـــدوویـــی مـــه ســـه لـــه یـــه بـــە زیـرابــگــرێ بــۆ بـــه دوادا چــوون و راگرتنی زیندوو و لێپرسینه وه ــادی ئـــەو شــەهــیــدانــە، پشتی یـگرنگ بگرن . بنەماڵەکانیان به سه ر قوربانییانه ئه و نیه بوون، فکرێک و ئیدئۆلۆژی چ هــه مــوو ئــه وانــه پــێــش ئـــه وه ی ئه ندامی رێکخراوێک بن ئینسان گیانیان نــاحــه ق بــه و بـــوون دیتنه وه ی بــۆ ســـه نـــدراوه، لــێ ریــســوایــی و راســـتـــیـــیـــه کـــان جینایه ته ئـــه و خــوڵــقــێــنــه رانــی و هاوکار پێویسته دڕندانه یه تاکوو بن، یه کتر یــاریــده ده ری له م کاره ساتی دیکه جارێکی شێوه یه له مێژووی مرۆڤایه تیدا

دووباره نه بێته وه .

کوشتاری‌زیندانیانی‌سیاسی‌پەڵەیەک‌بە‌نێوچاوانی‌رێژیمی‌ئیسالمیی‌ئێرانەوە

وه کــوو ئێرانی ئۆپۆزیسیۆنی سه ریه تی له گرنگ ئه رکێکی ئه و ساتێکدا و کات هه ر له ــە زیــنــدوویــی ــه بـ ــه ی ــه ل ــه س مــوون و رابــگــرێ بــۆ بـــه دوادا چلێپرسینه وه و زیندوو راگرتنی پشتی شەهیدانە، ئــەو یــادی بنەماڵەکانیان بگرن . گرنگ سه ر قوربانییانه ئــه و نیه فکرێک و ئــیــدئــۆلــۆژی چ بــه ــه پێش ــه وان بـــوون، هــه مــوو ئرێکخراوێک ئه ندامی ئـــه وه ی بن ئینسان بوون و به ناحه ق

گیانیان لێ سه ندراوه

زۆربه یان هه بوو، ئێعدامیان حوكمی پێشتر كه كه سێكیان چه ند له جگه ئێعدامکراوانە ئەو تەنانەت ماوه ی مه حکوومه ته که یان تێپه ڕ کردبوو و لە چاوەڕوانیی ئازادبوون دا بوون. پاشان به شه و به كۆمه ڵ ته رمه كانیان له گۆڕه بێ ناو ونیشانه كاندا ده خستنه بن گڵه وه بۆ ئه وه ی ئاسه واری

ئەو جینایه ته سامناکە بشاردرێته وه .

رۆژنامەیژماره : ٦٦٣ ١٦ی خەرمانانی ١٣٩٤ _ ٧ی سێپتامربی ٢٠١٥ هەواڵ و راپۆرت2

کۆمیته ی راپۆرتی به شی گرینگترین رۆژهه اڵتی بارودۆخی بۆ ناوه ندی له و گه له که مان خه باتی و کوردستان کرابوو. ته رخان کوردستاندا پارچه یه ی پاشخانی له ئاوڕدانه وه وێڕای به شه دا له و رۆژهه اڵتی ئێستای دۆخی مێژوویی سیاسه تی گۆشه نیگای له چ کوردستان له الیه ن هه اڵواردن و سه رکوت به رده وامی و کێشه گۆشه نیگای له چ و رێژیمه وه که موکوڕییه نێوخۆییه کانی بزوتنه وه ی کورد له رۆژهه اڵتی کوردستانه وه، له حه فتا ساڵه ی کوردستاندا دێموکڕاتی حیزبی دامه زرانی نشێوی و هه وراز له پڕ رابردووی له ئاوڕ درابۆوه حزبه ئه و تێکۆشانی و خه بات له مه ودوای خه باتی دووره دیمه نه کانی و بووژاندنه وه ی هه رچی رێکاره کانی حیزب و فره ڕه هه ندی و مه یدانی تێکۆشانی زیاتری له و هه ر هه ڵسه نگێندران. حیزبه ئه و مانگی چه ند ئه زموونی چوارچێوه یه شدا پێشمه رگه کانی جێگیربوونه وه ی رابردووی له سه ر کوردستان دێموکڕاتی حیزبی حزووریان به رده وامیی و سنووره کان به رز کوردستان رۆژهه اڵتی نێوخۆی له له ده ستخۆشی و ساڵو وێرای و نرخێندرا فه رمانده ران و کادر و پێشمه رگه کانی حیزب به رهه م به زیاتر و قووڵکردنه وه رێگاکانی

کردنی ئه م ده وره نوێیه له جوڵه و تێکۆشانی خه باتگێڕانی دێموکڕات قسه یان له سه ر کرا.

باس بۆ پلینۆم کاره کانی دواتری بڕگه ی به ستنی ئاماده کارییه کانی له سه ر گفتگۆ و دێموکڕاتی حیزبی شازده هه می کۆنگره ی کوردستان ته رخان کرابوو. له و بڕگه یه دا، پاش ئه وه ی کۆمیته ی ئاماده کاری کۆنگره راپۆرتی کاره کانی تا ئێستای له و پێناوه دا خسته ڕوو، کاتی به پێوه ندیدار بابه تی کۆمه ڵێک له سه ر پێویست به رچاوڕوونیی کۆنگره، به ستنی بۆ ناوه رۆکی راپۆرتی کۆمیته ی ناوه ندی بۆ پێداچوونه وه ی هه یئه تی کاره کانی کۆنگره، به ستنی ورده کارییه کانی پێڕه و، و به رنامه هاتنه هتد و کۆنگره پێش کۆنفرانسه کانی به ر باس و کۆمیته ی ناوه ندی له باره یانه وه ی هه نگاوه کانی بۆ راسپارده ی کۆمه ڵێک

له مه ودوا دایه ده فته ری سیاسیی حیزب.پلینۆمی کاره کانی بڕگه ی دوایین حیزبی ناوه ندیی کۆمیته ی سێزده هه می دێموکڕاتی کوردستان تایبه ت بوو به تاوتوێ بابه تی کۆمه ڵێک له سه ر بڕیاردان و کردن ته شکیالتی و هه روه ها کۆمه ڵێک راسپارده ی پێوه ندیدار به باشتر کردنی کاروباری هێندێک تێکۆشانی و کار بواره کانی و ئۆرگان له

حیزب په سند کران.

ــزی، ســکــرتــێــری ــ ــه زی ــ ــد ع ــی ــاک خــال ــ ککــوردســتــان دێــمــوکــڕاتــی حیزبی گشتیی سه ر له بــاس بۆ که کۆبوونه وه یه کدا له کۆمیته ی سێزده هه می پلینۆمی باسه کانی ــارو ــڕی ــزب پــێــکــهــاتــبــوو، ب نـــاوه نـــدیـــی حــیشی پلینۆمه ی ئـــه و پــه ســه نــدکــراوه کــانــی

کرده وه .ڕۆژی کـــه ــه دا ــ ــه وه ی ــ ــوون ــ ــۆب ــ ک لــــه و به به شداریی خه رمانان ١١ی چوارشه ممه ، پێشمه رگه کانی ــادرو کـ لــه کــه س ســـه دان گشتیی سکرتێری گیرا، دێموکڕات حیزبی ســه ره تــا کــوردســتــان دێــمــوکــراتــی حیزبی پێشمه رگه یه ی ســـه دان ئــه و بــۆ ســـاڵوی حیزب نارد که له نێوخۆی واڵت و له ناوچه تێکۆشانی کــوردســتــانــدا سنوورییه کانی پاشان بــه ڕێــوه ده بــه ن و؛ خــۆیــان حیزبیی تیسکی خسته سه ر ئه و باس و بابه تانه ی له ناوندی دا کۆمیته ی سێزه ده هه می پلینۆمی له سه ر بڕیاریان کـــراوه و له سه ر کــاریــان

دراوه .دێموکڕاتی حیزبی گشتیی سکرتێری کوردستان له سه ره تای باسه که ی دا ئاماژه ی بشێوی یه کان قــه یــران و قوڵبوونه وه ی به کردو نێوه ڕاست ڕۆژهــه اڵتــی ناوچه ی له جیهانی و واڵته زلهێزه کاتێکدا له گوتی

به پێی سیاسه ت و یه که و ناوچه ییه کان هه ر ــی ئـــــه وه دان ئــه و ــه هــه وڵ تــوانــای خـــۆی لبقۆزنه وه ، خۆیان قازانجی به ئاڵوگۆڕانه کوردیش له و ناوچه یه خاوه ن پێگه و جێگه ی تایبه تیی خۆیه تی و له و هاوکێشانه دا ده وری

سه ره کی ده بینێ.خستنه تیشک به عه زیزی خالید کاک

ــی هــه رێــمــی ــ ــانـ ــ ــیـــن ڕووداوه کـ ســـه ر دوایـکوردستان خۆراوای باکوورو کوردستان، که له پلینۆم دا تاوتوێ کراوه ، خوێندنه وه و نیسبه ت به دێموکڕاتی حیزبی سیاسه تی ئه و ئاڵوگۆڕانه شی کرده وه . له و پێوه ندییه دا ئاماژه ی به وه دا که ده ستپێکردنه وه ی شه ڕ له تورکیه له به رژه وه ندیی پڕۆسه ی ئاشتی و

تــورک ــوردو کـ پێوه ندییه کانی ــا هــه روه هسیاسییه کانی الیــه نــه نییه و؛ واڵتـــه دا لــه و ــه بیری ــێ ل هــه رێــمــی کــوردســتــانــیــش ده بـیه کالکه ره وه درێژخایه ن و چاره سه رێکی له سه ر ناکۆکییه کانیان به کۆتاییهێنان بۆ نه هێڵن بن و ئیدارییه کاندا سیاسی و پرسه کورد بۆ پڕبایه خه ی مێژوویی و هه له ئه و

له باشووری کوردستان هه ڵکه وتووه ، له بار بچێ.

نێوخۆی سیاسییه کانی پرسه له باس تایبه ت به کوردستان، ڕۆژهه اڵتی ئێران و ڕێککه وتنی ئیمزاکردنی دوای ئاڵوگۆڕه کان ــه کــانــی ــژاردن ــب ئــه تــومــی و هـــه روه هـــا هــه ڵدیکه ی ــه وه ری ت دوو مه جلیس داهــاتــووی

له و حیزب گشتیی سکرتێری باسه که ی کۆبوونه وه یه بوون.

کـــاک خــالــیــد عــه زیــزی لـــه و بــه شــه له ــدی و ــه وه ی چــه ن ــدان ــک ــێ ــی دا بـــه ل ــان ــســه ک قئێران ئه تومیی کێشه ی گرینگیی چۆنیی گوتی کــوردســتــان خه ڵکی کــۆمــه اڵنــی بــۆ ئه و لــه ســه ر ڕێکنه که وتن یــان ڕێککه وتن په روه نده یه له گه ڵ ئێران گۆڕانێکی زۆر له ئێمه دا پڕۆژه کانی خه بات و چوارچێوه ی ئه و ئــه گــه ر بێگومان بــه اڵم ناهێنێ، پێک ڕێککه وتنه له هه موو ڕه هه نده کانی خۆیدا به ئاکام بگا و ئه گه ر کۆماری ئیسالمی بیهه وێ، خه ڵکیش دا ژیانی له سه ر شوێن ده کــرێ زۆرتر داهاتوودا له ده بێ ئێمه ش دابنێ و له سه ر ئه و داخوازه مه ده نی، دێموکڕاتیک و ده یان که بکه ین کار خه ڵک سیاسییانه ی ساڵه له الیه ن کۆمه ڵگای جیهانییه وه پشتگوێ خراوه ، وه ک پرسی کوردو مافه مه ده نی و سیاسییه کانی خه ڵک له کوردستان و ئێران.

دێموکڕاتی حیزبی گشتیی سکرتێری باسی قسه کانیدا له به شه له و کوردستان له ــورد کـ پــرســی جــیــاوازی پێناسه ی ــه لله دیکه ی کردو نه ته وه کانی له چاو ئێران ناوچه ی له کــورد ــی ڕۆڵ تروسکایی ژێــر بۆ خوێندنه وه ی نێوه ڕاست، ڕۆژهــه اڵتــی

پێگه ی بزووتنه وه ی کوردو پرسی کورد له ئێران کرد.

سێزده هه می پلینۆمی هه ڵسه نگاندنی خه بات و بۆ کوردستان دێموکڕاتی حیزبی زیاتری شیکردنه وه ی حیزب و تێکۆشانی ــزب له ــانـــه ی حــی ــیـ جــمــوجــۆڵــی ئـــه م دوایـسنوورییه کان، نــاوچــه واڵت و نــێــوخــۆی ــووی ــ ــات ــ پـــرســـی هـــه ڵـــبـــژاردنـــه کـــانـــی داهحیزب خوێندنه وه ی چۆنیه تیی مه جلیس و له هه ڵبژاردنه لــه و چــاالک به شداریی بۆ داواکــانــی ویست و هێنانه گۆڕێی ڕاســتــای داهاتووی کۆنگره ی گرتنی پرسی خه ڵک، بۆ ئــامــاده کــاریــیــه کــان چۆنیه تیی حــیــزب و باسێکی چه ند هــه روه هــا کۆنگره یه و ئــه و ــی و تــه شــکــیــالتــی تـــه وه ره کـــانـــی ــوخــۆی ــێ نله و عه زیزی خالید کاک باسه که ی دیکه ی

کۆبوونه وه یه بوون.

فێنالند

حیزبی دامەزرانی ساڵەی ٧٠ یادی ڕێوڕه سمی دێموکراتی کوردستان لە واڵتی فینالند بەڕێوەچوو.

لە ٢٠١٥ی ئــاگــووســتــی ٢٩ی شــەمــمــە ڕۆژی یــادی ٧٠ ساڵەی ــەری تــوورکــۆ،ی واڵتــی فینالند، دەڤدامەزرانی حیزبی دێموکراتی کوردستان به رزو پیرۆز یادە، سەرەتا بەسروودی ئەو یەکەمی بڕگەی ڕاگیرا. نەتەوایەتیی ئەی رەقیب دەستی پێکرد. دواتر خولەکێک و گەل شەهیدانی یادی راگرتنی بەڕز بۆ دەنگی بێ حیزب لە الیەن بەڕێوەبەری بەرنامەکە، ئازاد شێخییەوە شانازی لە پڕ تەمەنی مۆمی ٧٠ پاشان ڕاگەیێندرا. حیزبی دێموکڕاتی کوردستان لە ژێر لۆگۆی ٧٠ ساڵە دا

هەڵکرا.لە بڕگەی دووهەمی بەرنامەکەدا، په یامی کۆمیتەی فینالند، کۆمیتەی کــوردســتــان- دێمۆکڕاتی حیزبی ڕێکخراوە دۆست و ئەو حیزب و ناوی خوێندنەوەی هاوپەیمانانەی کە پەیام و بروسکەی پیرۆزباییان بەو

بۆنەیەوە ناردبوو درێژە بە یاد کردنەوەکە درا.کەریم ڕێــوڕه ســمــه دا، ئــه م دیــکــه ی به شێکی ــە لحیزبی فــیــنــالنــد،ی کۆمیتەی بــەرپــرســی ڕەســووڵــی ٢٥ بــه ســه بــاره ت بابه تێکی کــوردســتــان دیموکراتی

گەالویژی ١٣٢٤ پێشکەش کرد.دوایین بڕگەی ئه م ڕێوڕه سمه بۆ مۆسیقا و ئاوازی هونەرمەندانی خەباتکار و دەنگ خۆش ناسر رەزازی، رەشید فەیزی نیژاد و فەرهاد ئاالنی بە هاوکاری کۆڕی

مۆسیقی تەرخان کرابوو

ئاڵمان

حیزبی دامەزرانی ساڵەی ٧٠ یادی ڕێوڕه سمی دێموکراتی کوردستان لە واڵتی ئاڵمان بەڕێوەچوو.

ئەندامان، گه الوێژ، ٣١ی رێکەوتی شەممە رۆژی الیەنگران و دۆستانی حیزب لە واڵتانی ئاڵمان، هولەند، بلژیک، فەرانسە، سویس و ئوتریش رێوڕه سمێکیان به

دامەزرانی ساڵڕۆژی ٧٠هەمین گەالوێژ، ٢٥ی بۆنەی ئالمان پێک هێنا. لە شاری کوڵن،ی حیزبی دێموکرات ئەی نەتەوایەتی ســرودی به ســه ره تــا رێوره سمه که بۆ بێده نگی خوله ک یه ک راگرتنی به دواتر و رەقیب الیه ن له دواتر پێ کرد. دەستی شه هیدان پاکی گیانی به ڕێوه به رانی رێوره سمەکە زاهید شاعیری و سه یران بایه زیدحوسێنی، داوا لە کاک جەلیل گادانی تێکۆشه ری لەمیژینەی حیزب و راوێژکاری ده فته ری سیاسی حدک کرا بۆ کردنه ەوەی ڕێوڕەسمە چەند وتەیەک پێشكەش دێرین تێکۆشه ری رستگار حسن هاورێ پاشان بکا. دێموکراتی حیزبی سیاسی دفــتــەری مــوشــاوەری و وتارێکی سیاسی گەالوێژ ٢٥ی بۆنەی به کوردستان پیشکه ش کرد. کاک حه سه ن له وتاره که ی خۆیدا، وێڕای کوردستان، خەڵکی بە مەزنە ڕۆژە ئــەو پیرۆزبایی هەموو و سیاسی بەندکراوانی شەهیدان، بنەماڵەی ئەندامان، کادر و پێشمەرگەکانی حیزب، ئاوڕێکی وردی لە مێژووی پڕ لە هەوراز و نشێوی ٧٠ ساڵ خەباتی لە بەڕێزیان دایـــەوە. کوردستان دیموکراتی حیزبی وتارەکەی دا ئاماژه ی به چه ند قۆناغ جیاواز لە مێژووی ئەو الوازەکانی و هێز بە خاڵە و کرد سیاسی حدک وتەکانی کۆتایی له بەرباس. هێنایە پیرۆزەی مێژووە دا بەڕێز ڕەستگار ئاماژه ی به باروودۆخی ئێستاکه ی

به گشتی و دۆخی رۆژهه اڵتی ناوه ڕاست رۆژهه اڵتی دیکه ی به شێکی کرد. تایبه تی به ئێران و کوردستان و حیزب په یامی بۆ کــرابــوو تــه رخــان رێوڕه سمه که له م که ئاڵمانییه کان و ئێرانی کوردستانی، رێکخراوه ئاڵمان کومیته ی به رپرسی گــواڵوی سوڵتان به شه دا که مبوونی هۆی به میوانه کان، خێرهێنانی بە وێــڕای حیزب نوێنه رایه تی نێوی بــه ــامــاژه ی ئ تەنیا کــات، له کــرد. رێــوڕه ســمــه کــه دا له بــه شــدار رێکخراوه کانی به شێکی دیکه ی رێوڕه سمدا ئه برێزه حوسێنی ئه ندامی کوردستان، رۆژهه اڵتی دێموکراتی الوانــی یه کیەتیی له الوان و ــان ژن یه کیەتییەکانی هاوبه شی په یامی به رنامه که به شی کۆتایی ده ره وه ی واڵتی خویندنه وه. ته رخان کرابوو بۆ به شی هونه ری و شادی به شدارانی له حدک ساڵه ی حه فتا دامــه زرانــی یــادی ڕیوڕه سمی

شاری کۆڵنی ئاڵمان.

سێشەممە١٠ی دوێنێ درەنگانی ئێوارە خەرمانان ) ١ی سێپتامبری ٢٠١٥( هێزێکی ــمــوکــرات و ــە تــێــکــۆشــەرانــی دی هــاوبــەش للە کە کوردستان ڕۆژهــەاڵتــی پــارێــزەرانــی ناوچەی ڕەبەت و لە نێو ئاوایی و دەوروبەری نــاوچــەی ڕەبـــەت بــوون، گــونــدی سیسێری پەالماری هێزێکی زۆری ڕێژیم بەر کەوتنە پێکهاتوو لە جاش و پاسدار کە بە زیاتر لە ١٠ تویوتا و ماشێنی هەڵگری چەکی جۆراوجۆر

خۆیان گەیاندبووە دەوروبەری ئاوایی.لە گەڵ بەشێکی تێکۆشەرانی دیموکرات بەر لە سیسێر ئــاوایــی خەڵکی لە بــەرچــاو و هەواڵپرسی خەریکی مزگەوت دەرگــای کە بوون نوێکردنەوە دیدار و باس و قسە پەالماردەران، دەستڕێژیان لە سەنگەرەکانی لە نیگابانەکانی هێزی پێشمەرگە دیدەبان و دەرەوەی ئاوایی کرد. پارێزەرانی ڕۆژهەاڵتی کوردستان و پێشمەرگە گیانلەسەردەستەکان کـــە بـــە وشــیــاریــیــەوە جــمــوجــۆڵــی هــێــزی چــاوەدێــری، ژێــر گرتبووە پــەالمــاردەریــان ــێــیــان وەدەســـــت هـــاتـــن. جـــاش و ــورج ل ــ گمیحوەرەکانەوە هەمووە لە کە پاسدارەکان لە گەڵ ئاگری بێئەمانی چەکی پێشمەرگەکان

بەرەوەڕوو بوون، خۆیان رانەگرت و ناچار و نستان و سوێروێ بــەرەو پاشەکشە بە بە دیموکراتیش رۆڵەکانی و بوون ماوەڵۆ دوور تێکهەڵچوونەکە شوێنی لە ساڵمەتی

کەوتنەوە.

و جــاش پاشەکشەیەی ــەم ئ دوای بــە الیەن لە وێکەوتنیان زەبــر و پاسدارەکان پارێزەرانی و پێشمەرگە هاوبەشی هێزی ڕۆژهەاڵتی کوردستان، تۆپخانەکانی ڕێژیمی دۆڵ و شێو و بەرزایی ئیسالمی کۆماری نستان، سوێروێ، مەزراکانی و مووچە و گەنمان ،گۆڵێ و چەند گوندێکی دیکەی ئەم

ناوچەیان بە توندی دایە بەر ئاگر و ئاسن و زیانێکی زۆریان بەلێڕەوارەکانی ئەم دەڤەرە

و رەز و باغ و مووچەی خەڵک گەیاند.شایانی باسە بە گوێرەی زانیارییەکان لەم شەرە دا ژمارەیەک لە بەکرێگیراوانی کۆماری بریندار ژمارەیەکیش و کــوژراون ئیسالمی گوێزراونەوە ئامبوالنس چەند بە کە بوون بۆ شاروچکەی ڕەبەت و شاری سەردەشت. ــاوچــە کە نـــاســـراوی ن نـــاوی دوو جــاشــی هێزە ئەو فەرماندەری یەکێکیان دەگوترێ ناوی کوژراو و نێو لە بووە، پەالماردەدرە بریندارەکان دا هەیە کە پاش دڵنیابوونمان لە داهاتوو لە هەواڵەکانی زانیارییه که ، راستیی دا بە ئاگاداریی خەڵک و میدیاکان و بیرورای

گشتیی دەگەیەنین.پێویستە بگوترێ جگە لە شەوی ڕابردوو ئــەمــڕۆش هەتا ئــامــادەکــردنــی ئــەم هــەواڵــە، تۆپخانەکانی کۆماری ئیسالمی کویستانەکانی نێوان ناوچەکانی مەهاباد و رەبەت بەتایبەتی و کانیەڕەش کــوران، کــاواڵن، بەرزاییەکانی گوندەکانی دەوروبەریان بە خەستی تۆپباران

کردوە.

درێژەی

راگه‌یاندراو‌سه‌باره‌ت‌به‌به‌ڕێوه‌چوونی‌پلینۆمی‌سێزده‌هه‌می‌کۆمیته‌ی‌ناوه‌ندی

کۆبوونەوەیەک بۆ باس لەسەر باسەکانی پلینۆمی سێزدەیەمی حیزبی دیموکراتی کوردستان

یادی ٧٠ ساڵەی دامەزرانی حیزبی دێموکراتی کوردستان لە دەرەوەی واڵت

ڕۆڵەکانی دێموکرات پەالمارێکی هێزەکانی ڕێژیمیان بۆ سەر خۆیان تێک شکاند

www.kurdistanukurd.comژماره: ٦٦٣ دووشەممە ١٦ی خەرمانانی ١٣٩٤ _ ٧ی سێپتامربی ٢٠١٥دامه زرانی کۆماری کوردستان له چوارچێوه ی ئێرانێکی دێموکراتیکی فیدراڵ دا

لە درێژەی چاالکییەکانی سااڵنی ڕابردوو و لە ڕاستای بردنە پێشی سیاسەت و بەرنامەی ڕۆژهەاڵتتەوەرانە دا، پێشمەرگەکانی حیزبی دیموکراتی کوردستان ئەمساڵ و لە ٧٠ ساڵەی دامەزرانی حیزبی دیموکرات دا، خەڵکی ڕۆژهەاڵتی کوردستانیان بە دیداری

خۆیان گەشاندەوە.ئەمساڵ کــوردســتــان، دیموکراتی حیزبی پێشمەرگەکانی هەر لە مانگی جۆزەردانەوە، شانبەشانی جێگیر بوون لە ناوچە کوێستانی و سنوورییەکانی ڕۆژهەاڵت و هەرێمی کوردستان، لە قوواڵیی چەندین ناوچەی ڕۆژهەاڵت ئامادە بوون و لە نزیکەوە نوێ دیداریان کوردستان، پێشمەرگەپەروەری خەڵکی گەڵ لە

کردەوە. تێکۆشان وچاالکیی سیاسی دەستەکانی کادر و پێشمەرگەی هەمیشەیی پشتیوانانی گەڵ لە دیدارنوێکردنەوەیان و حیزب ــەدەری رادەب لە شادیی هۆی بووە الیەکەوە لە ئەگەر خۆیان، هۆی بــووە دیکە الیەکی لە کــوردســتــان، ڕۆژهــەاڵتــی خەڵکی

ئیسالمی کۆماری سەرکوتکەرەکانی هێزە وەحشەتی و ترس ئــەوەی دوای تایبەتی بە خۆفرۆشەکانیان. دەستوپێوەندە و پێشمەرگەکانی حیزب، لە ١٠ی خەرمانان لە سیسێری ناوچەی ڕەبەت، پەالماری جاش و پاسدارەکان بۆ سەر خۆیان بە توندی

تێک شکاند.هاوکاری و هاوبەشیی پارێزەرانی ڕۆژهەاڵتی کوردستان لە بێدریغی پشتیوانیی و پێشوازی و پێشمەرگە دەستەکانی گەڵ خەڵکی ناوچەکانی شنۆ، نەغەدە، پیرانشار، سەردەشت، ڕەبەت، بانە، مەریوان، مەهاباد و هەورامان لە ڕۆڵە پێشمەرگەکانیان، هێزی پێشمەرگەی لە زەبر و پیالنەکانی دوژمن، پاراست و جارێکی دیکە پتەویی پێوەندیی نێوان خەڵک و پێشمەرگەی سەلماندەوە.خەڵکی تێکۆشەرانی گەڵ لە دیــدار لە کوردستان جیاوازەکانی ناوچە دیموکرات دا، داوای بەردەوامی ومانەوەی ڕۆڵە پێشمەرگەکانیان لە باوەشی خۆیان دا کردوە و هەناسەی پێشمەرگە لە سەر خاکی ڕۆژهەاڵتی کوردستانیان بە زیندووکەرەوەی خۆیان ناو بردوە.

بەرەو مەجارستانەوە رێگای لە پەناخوازان زۆربــەی حاڵێک دا لە ئوتریش و ئاڵمان دەڕۆن، بەرپرسانی ئاڵمانی رایانگەیاندوە رۆژی شەمە

و یەکشەممە دەیان هەزار پەناخواز چوونەتە نێو ئەو واڵتەوە.لە الیەکی دیکەوە کۆمەڵێکی ــش ــری ــوت ئ خـــەڵـــكـــی ــە ــ ل زۆر خۆبەخشانە بەرەو مەجارستان ــۆ یــارمــەتــیــدانــی ئــەو چـــوون بئاو و خۆراکیان پەناخوازانە و بۆ بردوون و بە ماشێنی خۆیان ئوتریش. بەرەو رایانگوێزتوون ئــوتــریــش چــەنــد رۆژە واڵتـــی حاڵەتی نائاسایی بۆ یارمەتیدان

بە پەناخوازان راگەیاندوە.رەخنەگرانی دەوڵەت لە ئاڵمان، ئانجیال مێرکێل سەدری ئەعزەمی ئەو ئەو هەموو بەرووی بەکردنەوەی سنوورەکان تاوانبار کردوە واڵتەیان

پەناخوازودا کارێکی نادروست و مەترسیداری گرتۆتە پێش.

هەناسەی پێشمەرگە، ڕۆژهەاڵتی کوردستان دەبووژێنێتەوە

راگه یاندراو سه باره ت به به ڕێوه چوونی پلینۆمی

سێزده هه می کۆمیته ی ناوه ندی

له رۆژه کانی ٢٩ و ٣٠ ی ئاگوستی ٢٠١٥ی دێموکڕاتی حیزبی ناوه ندیی کۆمیته ی زایینی، به خــۆی پلینۆمی ســێــزد ه هــه مــیــن کــوردســتــان راوێژکارانی و جێگران و ئه ندامان بــه شــداری

رێبه ریی حیزب به ڕێوه برد.پلینۆم سه ره تا به ساتێک بێده نگی بۆ رێزگرتن له شه هیدانی رێگای رزگاریی کوردستان ده ستی پاش پلینۆم کاری ده ستووری پاشان کرد. پێ

باس و تاوتوێ کردن به په سند گه یشت.له بڕگه ی یه که می کاره کانی پلینۆمدا راپۆرتی سکرتێری ــزی عــه زی خالید هـــاوڕێ سیاسیی پێشکه ش کوردستان دێموکڕاتی حیزبی گشتیی کرا. ئه و راپۆرته که بۆ باس له دوایین رووداو و ئاڵوگۆڕه سیاسییه کانی نێوان دوو پلینۆم له سه ر و نێوخۆیی و ناوچه یی و نێوده وڵه تی ئاستی له رۆژهه اڵتی پرسی کورد و بزوتنه وه ی کورد کوردستان له و نێوه دا ته رخان کرابوو، پاش باس کۆمیته ی پلینۆمی په سندی به کردن تاوتوێ و

ناوه ندی گه یشت.خاڵه جه وهه رییه کانی ئه م راپۆرته پێوه ندییان ــه کــانــی ســتــراتــژیــی ــی بـــه کــێــشــه و کــه مــوکــوڕینێوده وڵه تی له رووبه ڕووبوونه وه له گه ڵ قه یرانی به تایبه تی نێوه ڕاست رۆژهــه اڵتــی له ئه منیه تی مرۆیی کــاره ســاتــی داعـــش، سه رهه ڵدانی پــاش شوێنه واردانانی و قه یرانه له م سه رچاوه گرتوو نــاوه رۆکــی ده ســتــووری کــاری سیاسیی له سه ر ئه م لــه گــه ڵ مامه ڵه لــه نێوده وڵه تی کۆمه ڵگای و ئێران له نێوان ناوکی رێککه وتنی ناوچه یه دا، رێککه وتنه ئه م کاریگه رییه کانی و ١+٥ واڵتانی له سه ر بواره کانی تری سیاسه تی ده ره وه ی ئێران به تایبه تی له ناوچه دا و هه روه ها له سه ر پرۆسه ی

سیاسیی نێوخۆیی واڵته وه هه بوو.ــی سیاسیی لــه چــوارچــێــوه ی راپــۆرت هــه ر درابووه سه رنج تایبه تی به شێوه یه کی پلینۆمدا ــێــران و ره وتــه هــه ڵــبــژاردنــه کــانــی داهـــاتـــووی ئو ئــه گــه ر و پــرۆســه یــه ــه م ئ نێو مه تره حه کانی به ستێنی نه بوونی سه رباری که ئه وه ده رفه تی به ڕێوه چوونی هه ڵبژاردنێكی سالم و دێموکڕاتیک یارمه تی ئیسالمیدا، کۆماری حاکمییه تی له ژێر به وه بکرێ که کورد ئه م مه وعیده سیاسییه وه ک ده رفه تێکی دیکه بۆ هێنانه وه گۆڕ و زه قکردنه وه ی پرسی خۆیان به کار بێنێ، تاوتوێ کرا و له سه ر پێویستی به دواداچوونی وردی ئه م پرسه جه خت

کرایه وه.سیاسییدا راپـــۆرتـــی ــکــه ی دی به شێكی ــه لواندا له نێو و پارچه کانی کوردستان بارودۆخی به تایبه تی قه یرانی سیاسی و ده ستووریی ئێستای هــه رێــمــی کــوردســتــان و هــیــوا و چــاوه ڕوانــیــی ــی یــه كــگــرتــووانــه ی ســه رکــردایــه تــی و ده رچــوونو قه یرانه له و هه رێم سیاسییه کانی ــه زراوه دامله شه ڕ ده ستپێکردنه وه ی مه سه له ی هه روه ها زیانبه خشه کانی ئاکامه و کوردستان باکووری ئه م ده وره نوێیه له گرژی بۆ شانسه کانی بردنه تورکیه لــه کــورد پرسی چــاره ســه ری و پێش

که وتنه به رباس.ل ٣

کوشتاری زیندانیانی سیاسی پەڵەیەک بە نێوچاوانی رێژیمی ئیسالمیی ئێرانەوە

بزوتنه وه ی کورد و مافی ژن

بۆم نه بوو له گه ڵ دایکم به کوردی بدوێم

چما شەڕ؟

الپه ڕه ی نوێ

٣

٤

٥

١٠

٦

لە حەوتووی رابردوودا زیاتر لە ٢١ هەزار پەناخواز چوونەتە ئاڵمان

ئێرە »خاوەران«ە! گۆڕستانی بێناونیشانی هەزاران زیندانیی سیاسیی ئێران کە ساڵی ١٣٦٧ لە الیەن رێژیمی کۆماری ئیسالمییەوە ئێعدام کران و بە کۆمەڵ کۆمەڵ خرانە ژێر خاکەوە.

لە رایگەیاند ئوتریش سەرکۆماری هاینزفیشێر، مرۆڤ مافی مەسەلەی ئێران، بۆ سەفەرەکەیدا لەگەڵ ئێعدامەکان بەتایبەت مەسەلەی و لەو واڵتە

بەرپرسانی ئێرانی باس دەکا. سەرکۆماری یەکەمین ئوتریش سەرکۆماری سەردانی دەیە یەک بە زیاتر دوای کە رۆژاواییە ئێران دەکا. سەرکۆماری پێشووی ئوتریش، دوایین ساڵی لە کە بوو رۆژاوایی واڵتێکی سەرکۆماری

٢٠٠٤ دا سەفەری ئێرانی کردبوو. سەردانەکەی سپتامبر ٩ی تا ٧ بڕیارە فیشێر

و سەرکۆمار روحانی حەسەن لەگەڵ و بکا ئێران دەرەوەی وەزیری زەریف، محەمەدجەوادی

دیدار و وتووێژ بکا. بارەی لە نەتەوەیەکگرتووەکان رێکخراوی مرۆڤەوە مافی بواری لە ئێران پەروەندەی حوکمی زۆر یەکجار ژمارەیەکی کە رایگەیاندوە، بەڕێوەچووە ئێران لە رابردوودا ساڵی لە ئێعدام لەگەڵ پێوەندی لە بەلێنەکانی بە ئێران رێژیمی و پاراستنی مافەکانی نەتەوە جۆراوجۆرەکان لە ئێران

پابەند نەبووە.

سەرکۆماری ئوتریش: لە سەردانم بۆ ئێران، پەروەندەی مافی مرۆڤ دێنمە بەرباس!

ژمارە ٦٦٣ی رۆژنامەی کوردستان بڵاوبۆوە

Documents