ژمارە ٦٥١ی رۆژنامەی کوردستان بڵاوبۆوە
DESCRIPTION
ژمارە ٦٥١ی رۆژنامەی کوردستان بڵاوبۆوەTRANSCRIPT
The Official Organ Democratic Party of Kurdistan - I ran
No: 493 5 Sep 2008
KURDISTAN NO: 651 march 2015
The Organ of Kurdistan Democratic Party-Iran
به ر له مااڵوایی
ماڵپه ڕی ناوه ندیی حیزبی دێموکراتی کوردستان، رۆژنامه ی »کوردستان« له تۆڕی جیهانیی ئینتێرنێت دا:
ئیمەیل و ته له فوونی ته شکیالتی نهێنی:+9647508578190
[email protected] [email protected]
www.kurdch.tv Hotbird:6 13 MHz 11137polarization: horezental-SR: 27500 - FEc : 3/4
لەیال قاسم، لەیال زانا
ژمارەی نوێی گۆڤاری«لەیال قاسم لەیال زانا«)ژمارەی تایبەت بە ژنانی شەهید( باڵو بۆوە
لەیال قاسم 8ی«لەیال ژمارە زانا« ، گۆڤاری گشتیی کلتوریی: مێژووزانستی، کۆمەاڵیەتیی هەمە باڵو ئافرەتان، دۆزی الیەنەی بۆوە.ئەم ژمارەیەی »لەیال قاسم بەرەبەری 8ی لە کە زانا« لەیال دا ژنان جیهانیی ڕۆژی مارس تەرخان کردوە بۆوە، خۆی باڵو بەرزنرخاندنی و باسکردن بۆ شەڕی لە ژنانەی و کچان ئەو تیرۆریستانی بە دژ بەرگریی داعش دا، شەهید بوون بە تایبەتی لە خۆڕاگریی حەماسیی ئەوانەی کۆبانێ دا گیانیان پێشکەش کرد.
حەیدەری مومتاز سەرنووسەری »لەیال قاسم لەیال زانا«، لە پێشەکیی ئەو ژمارە نوێیە دا دەنووسێ:« ئەوەی راستی بێت جەنگاوەرانی کوردستان: )پێشمەرگە، گریال، شەرڤان، تێکۆشەرانی سەنگەر...هتد(، لەم شەڕە زیدە دژوار ودڕندەییە دا، لە دەگمەنن.. زۆر نموونەیان هەمدیسان نواند، ئەوتۆیان قارەمانەتییەکی الیەکی دیکەوە 8ی مارت نموونەیەکی مەزنی تێکۆشانی ڕەوای درێژخایەنی سەرجەم ژنانی جیهانە لە پێناو یەکسانی و ژیانێکی کامەران و ئاسوودەییدا، بۆیە بڕیارم دا ئەو ژمارەیەی گۆڤاری«لەیال قاسم لەیال زانا« بە شێوازێکی جیاواز لە لە هەموو گۆڤار و رۆژنامەکانی دیکەی کوردستان تەنیا تایبەت
بێ بە شەهیدە مەزنەکانی مێینەی کوردستان- ژمارەی شەهید-
چاپکراوی نوێالوان
50 به رگێکی تۆیی له الوان گۆڤاری 56-55 ی ژماره کانی یه کیه تی الیه ن له که گۆڤاره ئه و کرایه وه . باڵو چاپ و اڵپه ڕه ییدا الوانی دێموکراتی ڕۆژهه اڵتی کوردستانه وه ده رده چێ ئه و ژمارانه ی ته رخان کردوه بۆ فایله کانی کۆنگره ی 7 . به کورتی نێوه رۆکی به رگی
گۆڤاره که ئه م بابه تانه له خۆ ده گرێ :دێموکراتی الوانی یه کیه تیی کۆنگره ی کردنه وه ی *په یامی
ڕۆژهه اڵتی کوردستان بۆ کوردستان دێموکراتی حیزبی سیاسی ده فته ری *په یامی
کۆنگره ی الوان بۆ به ڕێوه به ری کۆمیته ی کۆمه اڵیه تی سیاسی *ڕاپۆرتی
کۆنگره ی یه کیه تی الوانی دێموکراتی ڕۆژهه اڵتی کوردستان *په یامی کۆنگره ی 7 بۆ الوانی کورد
ڕاگه یاندراوی کۆتایی کۆنگره *په یامی ڕێکخراوه کانی الوان بۆ کونگره ی 7
به پێی ڕاپۆرتی »ماف نیوز« قوتابخانه ی ئه وه ی دوای سه الحه دین ئه یوبی له شاری ئیداره ی له سه قزداوای په روه رده ی ئه م شاره کردوه کوتنه وه ی ئیزنی بۆئه وه ی قوتابخانه له م کوردی وانه ی په روه رده ی سه قزئه م بدرێ و هه نگاوێکی له و دا ئیزنه
چاوه ڕواننه کراودا بۆیه که م جار له سه قز خوێندن به زمانی پێ ده ستی ئیختیاری دڵخوازانه و وانه یه کی کوردی وه ک
کردو ٤0 خوێندکار بەشداریان تێ داکرد.
یاشار که ماڵ، نووسه ری به ناوبانگی دوای کوردستان باکووری کوردی له گه ڵ به ربه ره کانی مانگ چه ند دوایی کۆچی سه خت نه خۆشییه کی
کرد.ناوداری که سایه تیی که ماڵ، یاشار به رهه مه کانی که ئه ده بیات دنیای
شێرپه نجه ی به هۆی کراون، ته رجومه کوردی له وان یه ک دنیاو زمانی ٤0 به سیپه الک و له ته مه نی 92 ساڵیدا له نه خۆشخانه یه کی ئه ستانبوڵ کۆچی دوایی کرد.یاشار که ماڵ ساڵی 1302 له گوندی هیمه تییه له پارێزگای عوسمانییه له باکووری کوردستان له دایک بوو. نووسه ری چه ندین شاکاری ئه ده بییه و به هۆی ئه وانه وه سیاسی و کێشه باسی به رهه مه کانیدا له وه رگرتوه . جیهانیی خه اڵتی چه ندین ده کردو هه ر نه ته وییه کانی مافه له گه له که ی بێبه شیی کۆمه اڵیه تییه کانی خه ڵک و
به و هۆیه ش چه ند جار ده سبه سه رو خرایه زیندانه وه .
دەستپێشخەری بە رەشەمە 5ی رێکەوتی شەممە سێ رۆژی بە و لەیالخ ژیانی بووژانەوەی فەرهەنگی\کۆمەاڵیەتی رێکخراوەی موسیقای وکۆری لەیالخ« ڕچەی ئەدەبی »ئەنجومەنی هاوکاری
زمانی جیهانی رۆژی لە رێزلێنان بۆ دێوالن شاری لە ماهوور زگماکی، سمینارێکی یەک رۆژە بە دروشمی »منداڵ بە زمانی دایکی
گەشە دەکات« لە سێ پانێلی جیاجیا بۆ هەرکام لە بەرێزان:جەالل مەلەکشا )شاعیر(، دوکتور ماجید مەردۆخ )لێکۆلەرونووسەر(، عەدنان بەرزەنجی )ئەدیب وزمانەوان( بەرێوەچوو.کە ئەم بەرێزانە لە پێناسەیەک بۆ گەالن و روانگەی زانستییەوە زمانی زگماکی وەکوو بەرباس،کە مندااڵن خستە وپەروەردەی ئەدەب لە دەوروکاریگەریی لەالیەن بەشداربووانی ئەم کۆرە کە لە دەیان کەس لە ئەدەب دۆستانی قوروە و وکرماشان سنە شاری لە مێوانانێک هەروەها ناوچەو ئەنجومەنی کە باسە شایانی لێکرا. پێشوازی باشی بە پێکهاتبوون لەسەرەتای دامەزراوەو هەتاویی 70ی دەهەی لە لەیالخ ئەدەبی کوردی زمانی فێرکاری خولی چەندین خۆی فەرهەنگی چاالکیی
)بەشی رێنووس( ی بەرێوە بردوەو ئێستاش هەر بەردەوامە.
بەاڵم بوو، نەخوێندەوار پیاوێکی بێ، ڕەحمەت بە بابم، خۆی نەخوێندەواریی دەردی بە هەستی قووڵی بە چونکە کردبوو، هەمیشە هاندەرم بوو بۆ باش خوێندن تا بەدبەختیەکانی ئەو تاقی نەکەمەوە.ساڵی یەکەمی نەزەریم لە شنۆ دەخوێند کە بە عادەتی خۆی وتی »عەبدولقادر«! ڕۆژێک هاتە سەردانم و دەوێ کتێبێکت تەورێز،چ دەچمە تراکتۆرەکەمان کاروباری بۆ بۆت بێنم؟نازانم چۆن بوو بە مێشکم داهات داوام کرد کتێبێکی گرامێری زمانی ئینگلیزیم بۆ بکڕێ. بەو هۆیەشەوە کە دەمزانی ناوی کتێبەکەی لە گەڕایەوە، سەفەرەکەی لە کە نووسی. بۆ ناوەکەیم کاغەزێک، کوتە لە نامێنێ، بیر کتێبێکی بۆ هێنابووم بەاڵم کتێبەکە لەوانە نەبوو کە لە جامخانەی تاقە کتێبفرۆشییەکەی کابرای کە کردم باس بۆی زووش هەر دیتبوومن. نەلۆسی« »کتێبفرۆشیی شنۆ، کتێبفرۆش لە تەورێز، پێی وتوە »ئەوە باشترین کتێبە بۆ فێربوونی زمانی ئینگلیزی و تازە هاتوەتە بازاڕ و کوڕەکەی خۆشم هەر لەو کتێبە سوود وەردەگرێ.« زۆر بەو دیارییەی دڵخۆش بووم. ئەوە لە یەکەمین کتێبەکانی غەیرە دەرسی بوو کە لە ژیانی خۆم دا بووبم بە خاوەنیان. یەکێک لە تایبەتمەندییە سەرنجراکێشەکانی ئەو کتێبە،چەند پەند و ئامۆژگارییەک بوون کە بە دەربڕینێکی ئەدەبی لە کۆتایی هێندێک لە دەرسەکان دا بەرچاو دەکەوتن. یەکیانم هەر لەو کاتەوە لە بیرە و ئەمڕۆ بۆ دڵنیایی لە حافیزەی خۆم جارێکی دیکە دۆزیمەوە و چاوم پێداخشاندەوە: »سعی کن قبل از طلوع آفتاب بیدار شدە و پیدایش اولین اشعە خورشید را با چشم خود مشاهدە نمائید.«)هەوڵ بدە بەر لە هەاڵتنی خۆر لە خەو هەستی بۆ ئەوەی یەکەم تیشکەکانی هەتاوبە چاوی خۆت ببینی.(.ئەو کتێبە »خود آموز و گرامر انگلیسی، متد سوکیاس« لە دانانی مامۆستای
زمانی ئینگلیزی لە زانستگەی جەنگ »بابکن داود سوکیاس« بوو.*
سەرماوەزی 2٤ساڵ دوای ئەو ڕووداوە، ڕۆژێک کاک عومەر حەمیدی کە ئێستا هاتە هەولێرەوە عەینکاوەی لە ئازیزمان، نوێترین کۆچکردووی بۆ بووە داخەوە بە چاومان هەڕمۆتە، نزیک ئێستای قەاڵیەی لەو هەر کارەکەم ژووری لە و سەردانم پێک کەوت. کاک عومەر نیازی چوون بۆ تورکیەی هەبوو. بۆ ئەوەی لە بڕینی ڕێگای قاچاغ و پڕمەترسیی سنووری هەرێم و تورکیەدا خۆی و منداڵەکانی سووکبار بکا و لەم یادداشتەکانی _ ئەڵبۆمی وێنەکانی و هێندێک دەفتەری بە نرخترین شتەکانی - ڕێگایەدا لە دەست نەدا،لە الی منی دانان. لە گەڵ ئەو کۆمەڵە شتە دا، کتێبێکیشی بۆ کتێبەکە، بێ. کەلکت بە وانەیە لە خۆت، بۆ هێناوە کتێبەشەم ئەو گوتی هێنابووم. نوسخەیەک لەو کتێبە بوو کە ساڵی 1356 بابم لە تەورێز بۆی کڕیبووم. هەر ئەو کات گوتم کاک عومەر! بە راستی خۆشحاڵم کە جارێکی دیکە ئەم کتێبە دەبینمەوە. ئیدی لە ناخۆش شتی ئەوەش بۆ وەرگرت. لێم سپاسەوە بە و گێڕایەوە بۆ داستانەکەم بارەی ڕێگاوە بە زەینی دا نەیە، دڵم نەهات داوای لێ بکەم بە دابی یادگار، بە دەسخەتی خۆی شتێکی لە سەر بنووسێ. ئەمانەتەکانم لێ وەرگرت و دڵنیام کرد کە نیگەرانیان نەبێ و وەک گلێنەی چاو،الی خۆم دەیانپارێزم. هەر دوای مااڵواییش،بۆ خۆم لە الپەڕی
یەکەمی کتێبەکە نووسیم: »یادگارێک لە کاک عومەر حەمیدیەوە 1380/9/12«**
ئەم ڕۆژانە کە خەمی مردنی ناوەختی هاوڕێی لە مێژینە و خۆشەویست کاک عومەر حەمیدی بۆ ساتێک بە جێم ناهێڵێ،حەز دەکەم هەریادگارییەکی ئەو ئازیزە لە المە، چاویان پێدا بخشێنمەوە. ئەمڕۆ بیرم بۆ الی کتێبە گۆرین چۆوە.لە کتێبخانەی خۆم دا بۆی گەڕام و دۆزیمەوە. بە هەستێکی تایبەتەوە الپەڕەکانیم هەڵ دایەوە. بۆ یەکەم جار بڕیارم دا ئەو الپەڕەیەش کە کاتی خۆی بە چەسپ بە بەرگی دواوە نووسیندراوە، جیا کاک دەسخەتێکی هیچ بزانم .دەمەویست بکەم شاراوەکەی دیوە بکەمەوە و سەیری عومەری تیدا نادۆزمەوە؟ بڵێی بۆم ڕوون بێتەوە کە کاک عومەر ئەم کتێبەی لە کوێ
دەست کەوتوە؟پیی بە بیرم لێ دەکردەوە. لەوە سەرنجڕاکێشتر بوو کە ئەوەی دەستم کەوت ئەو دوو دەسخەتەی لەو الپەڕەیە دا حەشار درابوون، ئەو کتێبە، عوسمان ناوێک 7ی فکریی پەروەردەی کتێبخانەی لە انقالب، شەقامی تاران، ساڵی1362،لە خاکەلێوەی بۆ دیاری وەک نوجوانان( و کودکان فکری پرورش )کانون مێرمنداالن و منداالن هاوڕێیەکی خۆشەویستی خۆی کڕیبوو.ئەگەر ئەم کاک عوسمانەش - کە شۆرەتەکەی بۆ من ساغ نەبۆتەوە- بۆ من و زۆر لە ئێوە نەناسراو بێت، ئەو کەسەی ئەم دیارییەی پێشکەش کراوە، نەناسراو نییە. ئەو کە بە دەسخەتی خۆی سپاسی کڕیاری ئەم دیارییە، کاک عوسمان، هاوڕێی خۆشەویستی خۆی کردوە، هەشت، نۆ، دە ساڵێک دوای ئەم ڕووداوە، ناوی خۆی لە دەفتەری نەمرانی نەتەوەکەی دا تۆمار کرد و بە پێشکەشکردنی ئەم ساڵە 13 هێشتەوە. نەمری بە خۆی ناوی دا، ساڵی 27ساڵی تەمەنی لە گیانی یادگارەی کاک عومەر حەمیدیم لە الیە وهەتا ئەمڕۆ نەمزانیبوو بێجگە لە بۆنی بابم و بیرەوەریی خۆشەویستێکی بۆن و هاوڕێی خۆشەویستم کاک عومەر حەمیدی، بۆنی دیکەشی لە خۆی دا کۆ کردوەتەوە.خۆشەویستێک، کە ئەویشم وەک عومەر حەمیدی، لە بەرەکەتی هاوسەنگەری و هاوڕێیەتی لە ژیانی پێشمەرگانە و شۆڕشگێڕانە دا ناسی. هاوڕێیەک کە ئەویش لە بیرەوەری و ڕابردوو و لە دڵ و ئێحساسی من دا، وەک بابم و و،شەهیدی شاعیر پێشمەرگەی ئەو، ناسڕێتەوە. کاتێک هیچ حەمیدی، عومەر وەک
هاوچارەنووسی هاوڕێیەکی خۆشەویستی دیکەم، جەلیل ڕەحیمیانە.ئیستا ئەم کتێبە، بیرەوەریی کۆمەڵێک ئازیزمی لە خۆی دا هەڵگرتوە و بووە بە
خۆشەویستترینی کتێبخانەکەم.
قادر وریا
ئەو کتێبەی بۆنی 3 ئازیزمی لێ دێ
بۆ یه که م جار له قوتابخانه یه کی شاری سه قز وانه ی
» زمانی کوردی« گوترایه وه
»منداڵ بە زمانی دایکی گەشە دەکات« له سمینارێک دا
کۆچی دوایی یاشار که ماڵ، نووسه ری به ناوبانگی کوردی باکووری کوردستان
نه ققاشی مه هنا کچی حامید ئه حمه دی ئه و زیندانییه سیاسییه ی رۆژی
چوارشه مه له گه ڵ 5 که سی دیکه له زیندانی که ره ج ئێعدام کران!
بیست و پێنج ده قیقه به ر له مردن
شێڵ سیلڤرستا ین
له ئینگلیزیه وه : عه تا میره كی
خه‌ریکن‌دارقه‌واخه‌که‌م‌بۆ‌هه‌ڵئه‌خه‌ن‌ته‌نها‌بیست‌و‌پێنج‌ده‌قیقه‌م‌ماوه
بیست‌و‌پێنج‌ده‌قیقه‌یتر‌له‌ناوه‌ڕاستی‌جه‌هه‌ننه‌م‌دامبیست‌و‌چوار‌ده‌قیقه‌م‌ماوه
دوا‌ژه‌می‌خواردن‌ده‌ورییه‌ک‌پاقله‌م‌بۆ‌دێننبیست‌و‌سێ‌ده‌قیقه‌م‌ماوه
که‌س‌ناپرسێ‌له‌حاڵمبیست‌و‌دوو‌ده‌قیقه‌م‌ماوه
خۆ‌بۆ‌شاره‌دار...بۆ‌گشت‌ئه‌و‌ناپیاوانه‌‌نامه‌م‌نووسیبیست‌و‌یه‌ک‌ده‌قیقه‌م‌ماوه
ته‌له‌فۆنم‌بۆ‌فه‌رماندار‌کرد...بۆ‌نه‌هار‌چووبووه‌‌ده‌رێبیست‌ده‌قیقه‌م‌ماوه
سه‌رۆک‌پۆلیس‌ئه‌ڵێ:کوڕه‌که‌‌چه‌ن‌خۆشه‌‌خۆم‌مردنه‌که‌ت‌ببینمنۆزده‌‌ده‌قیقه‌م‌ماوه
پێئه‌که‌نم...تفێک‌به‌‌ده‌موچاویا‌ئه‌که‌م
هه‌ژده‌‌ده‌قیقه‌م‌ماوه
ته‌له‌فۆن‌بۆ‌سه‌رۆکی‌زیندان‌ئه‌که‌م،گوێ‌له‌‌سکااڵکه‌م‌بگرێهه‌ڤده‌‌ده‌قیقه‌م‌ماوه
ده‌ڵێ:دوو...سێ‌حه‌فته‌ی‌تر‌ته‌له‌فۆنم‌بۆبکه‌شانزه‌‌ده‌قیقه‌م‌ماوه
پارێزه‌ره‌که‌م‌ده‌ڵێ‌زۆر‌شه‌رمه‌زاره‌‌که‌یسه‌که‌می‌دۆڕاندووه‌پانزه‌‌ده‌قیقه‌م‌ماوه
ئه‌گه‌ر‌درۆناکه‌ی...زۆر‌به‌داخی‌وه‌ره‌و‌له‌جێی‌من‌بهچوارده‌‌ده‌قیقه‌م‌ماوه
ئه‌وه‌‌کاکی‌قه‌شه‌یش‌هات...رۆحم‌رزگار‌کاتسێزده‌‌ده‌قیقه‌م‌ماوه
باسی‌سووتان‌و‌ئاگرم‌بۆ‌ده‌کا...خۆ‌من‌له‌‌سه‌رما‌هه‌ڵده‌له‌رزمدوانزه‌‌ده‌قیقه‌م‌ماوه
ته‌نافه‌که‌‌تاقی‌ده‌که‌نه‌و‌ه،پشتم‌سارد‌ده‌بێته‌وه‌یانزه‌‌ده‌قیقه‌م‌ماوه
به‌خته‌که‌ی‌من...هه‌موو‌ئه‌وشته‌‌نه‌فره‌تییانه‌‌ئاماده‌ن‌‌ده‌‌ده‌قیقه‌م‌ماوه
هێشتا‌به‌ته‌مای‌لێبوردنم،به‌ته‌مای‌ئازادیمنۆ‌ده‌قیقه‌م‌ماوه
به‌اڵم‌خۆ‌ئه‌مه‌‌فیلم‌نیه...بڵێن:چش،کوره‌‌لێیگه‌ڕێن‌با‌بڕواتهه‌شت‌ده‌قیقه‌م‌ماوه
ئه‌وه‌‌ورده...ورده‌‌به‌‌په‌یژه‌که‌دا‌سه‌رئه‌که‌ومهه‌فت‌ده‌قیقه‌م‌ماوه
باشتره‌‌ئاگام‌لێ‌بێ‌نه‌که‌وم،القم‌بشکێشه‌ش‌ده‌قیقه‌م‌ماوه
ئه‌وه‌‌ته‌نافه‌که‌ش‌ده‌ستی‌له‌ملم‌کردپێنج‌ده‌قیقه‌م‌ماوه
ئاده‌ی‌فریام‌که‌ون،وه‌رن‌رزگارم‌که‌نچوار‌ده‌قیقه‌م‌ماوه
سه‌یری‌ئه‌و‌کێوانه‌‌ده‌که‌م...چاوم‌بڕیوه‌ته‌‌ئاسمانسێ‌ده‌قیقه‌م‌ماوه
شا...ئه‌مرۆ‌چه‌نێ‌خۆشه‌‌بۆ‌مردن‌دوو‌ده‌قیقه‌م‌ماوه
ده‌نگی‌داڵ‌و‌قااڵوه‌کان‌دێته‌‌گوێمده‌قیقه‌یه‌کم‌ماوه
ئێستا‌له‌سه‌ر‌سێداره‌‌دیالنێ‌ده‌که‌مئه‌وه‌‌من...رۆۆۆۆیشتم.
ژماره : ٦٥١
١٥ی ڕەشەممەی ١٣٩٣
٦ی مارسی ٢٠١٥
پێشمەرگەی گەش
ئەرسەالن چەڵەبی
تۆی‌نزاری‌ناو‌قەدی‌بەفرەلوولکە‌هەڵزنێ‌سوارێک‌بە‌برینتدا!
قیژاندت،بە‌وێنەی‌ڕەنجی‌خۆڵ‌لە‌بیابانداتامی‌تاڵی‌بەرد‌لە‌فرمێسکت‌دا‌خەست!
رەنجت‌دەکرۆسییەوە‌و‌‌هیچ‌کات‌لە‌هیچ‌دۆخێکی‌چڵکن‌دا،
سرتەیەکی‌ئێشت‌نەفڕاند!؟زەینت‌جمەی‌لە‌چ‌دەراوێک‌دەپژا
کە‌جارێک‌نەڕووخای‌بە‌سەر‌بیرماندا؟بیرت‌الی‌چ‌شەڕێک‌بوو؟
مێشکی‌تووشمان‌گەش‌دەزرینگاوە‌ولە‌نێوان‌ئەژنۆی‌دووپات‌دا‌دەگریاین،
هەنێسکمان‌دەداپێشمەرگەی‌گەش!
!دڵمان‌بەرایی‌نادا‌تەزووت‌بگاتە‌دەمارمانوەک‌ئەوەی‌دڕکێک‌دوور‌بشنێتەوە‌بۆ‌گوڵ‌و
ئێمە‌دیل‌بێینەوە‌لە‌تەختایی‌نەرمە‌گۆشتێکی‌شەهید!لە‌سەر‌گرێبەستە‌دڕەکان‌چاوەکانت‌واژۆ‌کرا
بەستێنی‌وەحشی‌سەنگەرت‌لە‌خوێن‌دا‌دەگونجائێمە‌پەڕتووکەکانمان‌نەدەخوێندەوە‌و
تۆ‌و‌هاوسەنگەرەکانت‌فیشەکی‌ئازادیتان‌لە‌قژی‌کچەکان‌دەدا
زەرد‌چەپکێ...شین‌چەپکێ!مێخەک‌بە‌بەرۆکیانەوە‌هەڕەشەی‌دەهات‌و
تۆ‌تەنیا‌دەرفەتێکی‌ڕەقەڵەت‌هەبوو،هاوکات‌واڵتێکی‌چیمەنتۆیی‌کە‌تەنیویەتی‌گوتارێکی‌دز
ئاسۆ‌چەتەیە‌پێشمەرگەی‌گەش!ئێمە‌کورسییە‌بەتاڵەکانمان‌دیت
چنگە‌برسییەکان‌وتارییان‌پێشکەش‌کردینسەرما‌شەپۆلەکانی‌ڕادۆی‌ڕەدوو‌خست‌وهەر‌دوو‌چۆکی‌پەڕتووکەکانی‌رۆژ‌شکا!
کەالوەی‌ئێمەهێڵی‌سەربەخۆی‌جیهانی‌دۆڕاندووە
بە‌بەژنی‌تریبووندا‌دەحیلێنێ‌ئاوارەیی‌وهیچ‌نەبێ‌تۆ‌تێدەگەی‌پێشمەرگەی‌گەش!
بە‌سواری‌ئەسپە‌دڕەکەتکە‌قوژبنی‌ئەو‌کەالوەت‌نەهێشت
پەالماری‌گشت‌تاپۆکانت‌دابە‌ڕەخت‌و‌چەکێک‌کە‌گۆڕانێک‌لە‌چەمکی‌گوتارە‌دزەکان‌دا‌چێ
بکەی.تۆ‌بەر‌لە‌ئێمە‌ئاسۆی‌چەتەت‌چەک‌کرد
لە‌ڕاستەی‌پەپوولە‌پاڕتیزانەکان‌دا‌پاشەکشەت‌کردرۆژنامەکان‌چەورن‌پێشمەرگەی‌گەش،
ناگەنە‌دەست‌نان‌ورۆژنامەکان‌گشت‌کورسییەکانییان‌داگیر‌کرد!
!پێشمەرگەی‌گەش!
چەمکی‌کۆنی‌ئەوین‌تاپۆ‌نەبووواڵتی‌ئێمە‌دەمارێکی‌زیت‌بوو
بە‌سەر‌شانی»سەرەنجام«وە‌دەگریا‌وڕەوە‌ڕۆی‌ڕووباری»مەم‌و‌زین«ی‌دەباراند.
حیکایەتی‌پێغەمبەرەکان‌لە‌بری‌ڕەوتێکی‌ڕەسەن‌بوو!تۆ‌تێدەگەی‌چ‌دۆزەخێک‌پەرەی‌سەند‌وپیاوانی‌پاراستن‌چ‌جەنگەڵێکیان‌دۆڕاند.
پێشمەرگەی‌گەش‌تۆ‌تاکە‌سوار‌بووی‌بە‌ئەسپی‌دڕتەوەتۆ‌بە‌تەنیا‌تاپۆکانت‌بەزاندڕەوەزەکان‌فامیان‌کردەوە
رۆحی‌سەرکەشت‌تانەی‌مەرگی‌پووچەڵ‌کردەوەتۆ‌بە‌ڕەخت‌و‌چەکی‌هەتیوەوە‌گڕت‌گرت،
لە‌مانای‌فیشەک‌گەیشتی‌و‌دوژمنەکانت‌عاشق‌کردەوە.
بەڵێ»پێشمەرگەی‌گەش«،بەڵێ!تۆ‌دوژمنەکانت‌هەستۆک‌کردەوە.
رۆژنامەیژماره : ٦٥١ ١٥ی ڕەشەممەی ١٣٩٣ ٦ی مارسی ٢٠١٥ سیاسی10
ئاگری باڵەکی
ئاو مایەی حەیات و بەردەوامی ژیانه . ئــاو هــۆکــاری ســەرەکــی دروســـت بوونی مــرۆڤــەکــانــە. شارستانیەتی و کۆمەڵگا سەوزییە لەسەر کە ئاوەی ئەو ئەمرۆکە لەسەرەتای کە ئاوەیە ئەو رێژەی هەمان و هەبوو بوونی زەوی بوونی دروســت گۆرانێکی ئەوتۆی نەکردوە. ئەو سەرچاوە ئێستا پێش ســاڵ میلیارد 4،5 ئــاویــانــە ئاوی سەر زەوی بوون. رێژەی دروست کە چوارگۆشەیە، میتری میلیۆن 1٦50میلیۆن 50(%3 دەتوانن تەنها مرۆڤەکان ئاوی کە بێن بەکار چــوارگــۆشــە( متری میلیۆن 1٦00( %97 رێژەیە له و شیرینە ئـــاوی ســوێــرە کە میتری چـــوار گــۆشــە( لێوەربگرن، کەڵکی نــاتــوانــن مــرۆڤــەکــان کە چوارگۆشەی میتری میلیۆن 50 لەو ــن راســتــەوخــۆ کەڵکی ــوان مــرۆڤــەکــان دەتزەوی سەر ئاوی %22 تەنها لێوەربگرن ــە )بۆ ئــاوی شیرن لە ژێــر زەوی و 78 % لە شیرین ــاوی ئ زۆری بەشی زانــیــاری باکوور لە جەمسەریی زەویی سەر گۆی سەهۆڵ بەشێوەی زەوی بــاشــووری و
پارێزراوە(. ــردوو بــە زیــادبــوونــی ــ لــە ســـەدەی رابــژەی دانــیــشــتــوان و بــەرزبــوونــەوەی ــ رێگەشەی هەروەها و ژیان ستانداردەکانی پیشەسازی گــەشــەکــردنــی و ئـــابـــووری ــژەی رێـ کــە کــــردوە وای کــشــتــوکــاڵ و ــە خــێــرایــی روو لە ئـــاو ب بــەکــارهــێــنــانــی رێژەی ئێستادا کاتی لە بکات. زیادبوون بە بەرامبەر %230 ئــاو لەسەر خواست زیادبوونی کە کردوە زیادی 19 سەدەی ــەو رێــژەیــە پــەیــوەنــدەی بــە زیــادبــوونــی ئواڵتانەی ئــەو هەیە، دانیشتوان ــارەی ژمکە رێژەی دانیشتوانیان بێ بەرنامە زیادی کێشەی توشی ئێستادا کاتی لە کــردوە
کەمی ئاو بوون، نموونە ئێران و میسر.ژوانــســبــورگ لــە کــە کۆنفرانسێک لــە کێشەی بــەســتــرا، بــاشــوور ئەفریقای لــە کێشەیەکی بە زەویـــان لەسەر ئــاوی بێ ــار کــە لە ــەژم ئ ــراو هێنا ــەک ن چـــاره ســـه ر جیدی هــەڕەشــەیــەکــی دەبێتە داهــاتــوودا لە مرۆیی کۆمەڵگای ئاسایشی ســەر بۆ جیهان دا. بەپێی ئامارەکانی ئەو کۆنفرانسە میلیۆن 200 و 1میلیارد ئێستادا کاتی لە ئاوی بە دەستیان زەوی لەسەر نەفەر و میلیارد 2 و ناگات را خاوێن شیرینی 400 میلیۆن نەفەر بێبه شن له ئاوی خاوێن. روو کە کۆنفرانس کۆتایی لەبەیاننامەی جیهانە واڵتــانــی و مرۆیی کۆمەڵگای بە کێشەکانی ئەگەر 2025 ساڵی لە دەڵــێ« نەکرێن چارەسەر خاوێن شیرینی ئــاوی بەئاوی دەستیان کە کەسانەی ئەو ئــەوا خاوێن راناگات دەگاتە 4 میلیارد نەفەر«، لە بەشێكی دیکه ی ئەو بەیاننامەیدا هاتووە »ئەگەر تا ساڵی 2025 کێشەکانی کەمیی ئەوا نەکرێت چارەسەر خواردنەوە ئاوی ژیانیان کــەس میلۆن 500 و میلیارد 4
دەکەوێتە مەترسییەوە.ئاوییەکان سەرچاوە و ئاو ئەمرۆکە سیاسەتی دنیای نێو هاتوونەتە بەئاشکرا دەوڵەتییەکان نێو هەوڵە نێودەوڵەتییەوە، ئاو کــردنــی یاسایی بــە و رێکخستن بــۆ گەرمی باسێکی ئێستا سەرچاوەکانی و لە نێودەوڵەتییەکانە، کۆمەڵە کــۆرو نێو هەموو الیەکی جیهان دەنگۆی ئەوە هەیە یاخود دەگرێتەوە نــەوت جێگای ئــاو کە کە واڵتانێک بەدەست داهاتوویە چەکی زەویان ژێر ئاوی زۆری سەرچاوەیەکی هەیە. لە سەدەی 21دا داواکاری لەسەر ئاو نیسبەتی سەدەی بە 230% زیادی کردوە ــەی واڵتــان ــردوو هــەربــۆیــە لــە زۆربـ ــ رابئاو سەرچاوەکانی و ئاو دابینکردنی بۆ
خراوەتە نێو بەرنامەی کاری حکوومەتەوە. دەتوانرێ کە مادەیەکە ئاو هەرچەندە بەدەست بێتەوە، بەاڵم وشکەساڵی چەندین ساڵە و رێژەی بوون بە هەڵم لەالیەک و لە الیەکی دیکه کەم کردن و دابەزینی ئاستی ئاوی شیرن و بەکارهێنانی وەک چەکێکی سیاسی لە دژی یەک وای کردوە کە جیهان و ئەو ناوچەی کە ئێمە تێیدا دەژین بکەوێتە
مەترسییەوە.سروشتی ســەرچــاوەی تەنها نــەوت و ئێرانییەکان کـــوردەکـــان، بــۆ کــە نیە، عێراقییەکان گرینگ بێ، بەڵکوو ئاو یەکێکە لەناوچەکەدا کە سروشتیانەی مــادە لەو گرینگیەکەی کورد بۆ بەاڵم هەیە، بوونی لەبەر ئەویش زیاترە بەرامبەر چەندین ئـــەوەی به شێکی بــەر چــاولــە ســەرچــاوە ئاوییەکانی رۆژهەاڵتی ناوڕاست بەتایبەتی ــاشــوور و بــاکــووری لــە رۆژهــــەاڵت و بکــوردســتــان گرینگیی ــە ک کــوردســتــانــن
چەندین بەرامبەر زیاتر دەکات. لەو واڵتانەی کە بەبەرنامە ویستوویەتی ئــاوی لەسەر خــۆی البــەرێ فشاری کــەم حکوومەتی عێراق بووە، حکوومەتی عێراقی پێشوو توانی لە ماوەیەکی کەم دا لەسەر زۆربەی رووبارە بچوک و گەورەکانی نێو عێراق یاخود ئەوانەی کە سەرچاوەکانیان
بکات دروســت بەنداو تورکیەیە و ئێرانە بیابانیەکانی ناوچە زۆر بۆماوەیەکی و بەپێی بکات. رزگار لەناوچوون لە عێراق هــەنــدێــک ســەرچــاوە د. عــەبــدولــڕەحــمــان بەرنامەیە ئــەو ــی ــژەران دارێ لە قاسملوو لە بوو کە عێراق بە دروستکردنی بەنداو د. بکات، رزگــار دراوسێکانی هەڕەشەی قاسملوو یەکێک لەو راوێژەکارە ئابورییانە ــای سااڵنی ــوو کــە لــە بــەغــدا لــە ســەرەت بئابووری وەزعی کردنی باشتر بۆ 1970عێراق و کێشەی ئاوی عێراق راوێژکاری عیراقییەکان بوو. )سەرچاوە: د. عیزەدەین مستەفا رەسووڵ، سمیناری یادی قاسملوو
لە زانکۆی سەالحەدین، 2005(.
ئایا ئێران دەبێت بە بیابان!بەنداو بوونی وشک دوێنی تا ئەگەر ــوون بــە کێشە، ــێــران بـ ــە ئ و گــۆلــەکــان لبۆ خــواردنــەوە ئــاوی کردنی پەیدا ئێستا بەرۆکی و کێشە بۆتە گــەورەکــان شــارە نموونە بــۆ گــرتــووە. ئێرانی حکوومەتی بەنداوی »زایندە رود« کە ئاوی شارەکانی پارێزگای فارس و شاری ئیسفەهان دابین %44 رێـــژەی بــە 1392 لەساڵی ــات، دەکـبەنداوەکە لە %10 تەنها و کــردوە کەمی
ئێستا ئاوی تێدایە. وشکە قۆناغی چۆتە ساڵە 8 ئــێــران
سەر لێکۆڵەرەوانی خــایــەن. درێــژ ساڵی کە دەلێن فاو نێودەوڵەتی رێکخراوی بە وشکەساڵی ئیران 30 ساڵی دیکە درێژەی ئاوی بوونی کەم و باران کەمیی دەبێت، ژێر زەوی لە ئێران دا لەوانەیە ئێران بکاتە بیابان و وەک واڵتانی سومالی و سودانی
لێ بێت.
مه ترسیی کەم ئاویــی ــ ــەی وەزارەت ــامــاری ســااڵن بــە پــێ ئلەژێر ئــێــرانــی ملیۆن 37 ئــێــران وزەی نیوەی یانی دان، ئــاو کەمیی هــەڕەشــەی حەشیمەتی ئێران لە ژێر هەڕەشەی کەمی ئاو دان. مه ترسیی کەمی ئاو لە پارێزگاکانی ناوەندیی ئیران )تاران، ئیسفەهان، شیراز و مەشهەد( بەتەواوی فشاری هێناوە بۆسەر ژیانی خەڵک، وەزارەتی وزەی ئێران دەلێ بەفیرۆدانی لە نەکرێت پێشگیری ئەگەر ئاو ئەوا تا هاوینی ساڵی داهاتوو ئەو 37 بەندی سەهمیە بە دەبــێ ئێرانییە ملیۆن
ئاویان پێ بدرێت.پاریزگای 24 لە ئــاو سەرچاوەکانی ئێران باش نیە و لە خەتی سوری کەم ئاوی پارێزگا کێشەی لە 7 تەنها پەراندە و تێ پارێزگایانەی ــەو ئ کــە نــیــە، ــاو ئ کەمیی پارێزگایەن 7 لەو کــوردن دانیشتوەکانی
الیەکی لە نیە. ئاویان کەمی کێشەی کە رۆژهەاڵتی ئاوی سەرچاوەکانی دیکه وه ــەکــی نــزیــک دا ــە داهــاتــووی ــان ل کــوردســتپارێزگایانە ئــەو کاریگەی چەکی دەبنە لە ئاو ناوەندییەکان. کەمیی پارێزگا دژی خەڵک کە وایــکــردوە ئێران پارێزگاکانی سەرچاوە پاراستنی و بەدەستهێنانی بۆ ساڵی کرد، شۆرشیان خۆیان ئاوییەکانی بۆ هێرشیان ئیسفەهان خەڵکی 1391پرۆژەی بەرێکردنی ئاوی رووباری زایندە ــەو رووبــــارەی بۆ ــرد کــە ئـــاوی ئ رود ک
شاری یەزد دەگواستەوە.
عەمبارەکانی ئاو لە ئێراندا %30 تەنها ئێران ئاوییەکانی بەنداوە تاالبەکانی رووبـــەری لــە تێدایە، ئــاویــان ــــوون و رووبــــەرە ب ــران 58% وشـــک ــێ ئوشک بووەکانیان بۆتە خوێ و بیابان کە خۆڵی تۆزو سەرچاوەی بیابانانە ئەو لە چەند ســاڵــەی ئــێــران و نــاوچــەکــە بــوون، بۆ بــوون کە ســەرچــاوەی زۆر نەخۆشی ئیراندا لە گوند ٦500 ناوچەکە. خەڵکی سەرچاوەی ئاوی خواردنەوەیان نیە، ئەو به دووردەســتــەکــان ڕا ناوچە لە گوندانە
تانکێر ئاوی خواردنەوەیان بۆ ده چێ.
کێشەی ئاو لە ئێراندا چیە؟مادەکانەوە ئیمپراتۆری لەسەردەمی ــش هیچ ــێ ــه وه پ ل ــاڵ ــک بــە 3٦ سـ ــزی تــا نزیادەڕۆییەک لە بەکارهێنانی ئاو لە ئێران ساڵی 3٦ لــەمــاوەی تەنیا نـــەکـــراوە، دا لــەســەردەمــی ده سه اڵتی ــە ــردوودا وات ــ رابمیلیار 120 ــران دا ــێ ئ ئیسالمی کــۆمــاری شیرنەکانی ــاوە ئ لــە چــوارگــۆشــە میتری ژێر زەوی کە هەزاران ساڵە دەستیان لێ %75 رێژەیە ئــەو بەکارهاتووە، نـــەدراوە بووە. ناوچەکە زەویی ژێر شیرنی ئاوی تەنها ئێران ئیسالمی حکوومەتی کۆماری میتری ملیارد 75 رابـــردوودا ساڵی 8 لە لەراستیدا بەکارهێناوە. ئاوی چوارگۆشە ــارە یــانــی تــااڵنــکــردنــی ســروشــت. ئـــەو کـــەرۆژی ل ئیسالمی کــۆمــاری حکوومەتی پــرۆژەی بە کرد دەستی هاتنەسەرکاری زیادکردنی حەشیمەت بێ ئەوەی لەئاکامە ــە ــردن ــادک ــەو زی ــوو ئـ ــاتـ ــی داهـ ــان ــەک خــراپ
بکۆلێتەوە. بۆ ــرۆژەی پـ حکوومەتێک کــە کاتێک لە ــێ دەب دەبــێــت، زیــادکــردنــی حەشیمەت فکری ئەوەشدا بێت کە ژیانێکی ئاسوودە لەکاتی بــدۆزێــتــەوە. حەشیمەتە ــەو ئ بــۆ بەشێوەیەک ئــێــران حەشیمەتی ئێستادا زیادی کردوە کە حکوومەت ناتوانێ تەنها
سەرەتاییەکان پێداویستییە بچوکترین لە یەکێکە ــن خــاوێ ــاوی ئـ ــکــات، ب ــن ــی دابکە مرۆڤ پێداویستیەکانی سەرەتایترین لە ئێران دا خەریکە دەبێتە شتێکی گرانبەها. واڵتێک هــەر جیهانی ســتــانــداردی لــە ــرزەوی خۆی ژێ ئــاوی تەنها %20 سااڵنە بتوانێ واڵتــێــک ئــەگــەر بــەکــاردەهــێــنــێــت، بەرنامە بەشێوەیەکی %40 تــا %20 لــە دارێژراو بەکار بهێنێ ئەوا کێشەی کەمیی ئاو روونــادات، بەاڵم ئەگەر لە 40% زیاتر بێت ئەوا دەبێ چاوەڕاونی کێشەی گەورە بن لە سەرچاوەکانی ئاو. لە جیهان دا تەنیا 2 واڵت لەسەرووی 40% ئاوی ژێر زەوی خۆیان بەکار دەهێنن، یەکەم واڵتی میسر بە 4٦% و ئێران بە 58% ئاوە ژێرزەوییەکانی ئێران کە ــەوەی ئ دەهێنن، بەکار خۆیان کراوی ئەنبار و ژێــرزەوی ئــاوی 58%ی لە کە ئــەوەی یانی بەکاردەهێنێت، خۆی زۆری بەشێکی داهــاتــوودا ساڵی چەند خاکی ئێران ویشک دەبێت و دەبێتە بیابان. سووری هێڵی ئێراندا لە ئاو کێشەی پێویستی ئاوی نیوەی ئێران تێپەرانداوە، ــرێ، ــ ــی وەردەگ ــرزەوی خــۆی لــە ئـــاوی ژێبەاڵم خێرایی بەکارهێنانی ئاوەکە چەندین ــرە لــەو خــێــرایــەیــیــه ی کە ــات بــەرامــبــەر زیبکاتەوە، پڕی پێیەتی پێویستی سروشت کۆماری حکوومەتی شێوەیە بەم ئەگەر
ئیسالمی ئێران بێ بەرنامە ئاوی ژێر زەویی بەکار بێنێ بۆ چارەسەری کێشەکانی کەم ئاوی ئەوا بە پێ پێش بینییەکانی ئاژانسی 12 دیکە ساڵی 40 تــا جیهانی ژینگەی کەس و بیابان بە دەبــن ئێران پارێزگای
ناتوانی ژیانیان تێدا بکات.ــە شــانــازیــیــەکــانــی کــۆمــاری یــەکــێــک لبەندایی دروســتــکــردنــی ئــێــران ئیسالمی ئاوییە، سیاسەتی دروستکردنی بەنداو بۆ کۆماری حکوومەتی لە ئاو کۆکردنەوەی دەهێنێ زۆر فشارێکی ئــێــران ئیسالمی بۆ دەریایەکان، و رووبــارەکــان ئــاوی بۆ 13 لەسەر بەنداو دروستکردنی نموونە رووبار کە ئاوی گۆلی ورمێ دابین دەکەن ئــاوی گۆلی ورمێ کە ئــەوەی بۆتە هۆی هۆی بۆتە ئاکامەکەی و بکات کەم %70وشک ناوچە زۆری بەشێکی کە ئــەوەی و خوێ گێژه ڵووکه ی هۆی ببێتە و بێت سیاسەتی بلێین دەتوانین هەربۆیە خۆڵ. ئێراندا لە ــاوی ئ بــەنــداوی دروستکردنی شکستی خواردوە. گۆلی ورمێ لەکات و ملیارد 3000 بە پێویستی ئێستادا ساتی میتر چوارگۆشە ئاو هەیە، کە ئەو ئاوە لە سازی ئێران بەنداوەکەی 13 ئەو پشتی بەردانەوەی لەگەڵ کۆکراوەتەوە، کردوە ئەو ئاوانە بۆ ناو گۆلی ورمێ ئەوا بەشێک دەبێ. چارەسەر ورمێ گۆلی کێشەی لە دیکە کێشەیەکی دیکەوە لەالیەکی بــەاڵم دەگرێ ئێران ئیسالمی کۆماری یەخەی ئــەویــش لــەبــەیــن چــوونــی نــزیــک بــە 200 ناوەندی هەزار کەسب و کار )سەرچاوە: ئەوە کە ئێران( ستراتیژی لێکۆلینەوەی وادەکات کە بە میلیۆنان کەس لەوناوچەیە کە وایکردوە ئەوەشە هەر و بن کار بێ گۆلی کێشەی بەخێرایی نــاوێــرێ ئــێــران
ورمێ چارەسەر بکات. پالن و نەخشەی دروستکردنی بەنداوی ئاوی لەسەر رووبارەکانی زێ ی بچوک و کێشە لە یەکێک بۆتە ئەلوەند، ــاری رووب
سەرەکییەکانی نێوان ئێران و عێراق.لەسااڵنی رابردوو دا کە رێژەی باران ناوەراست رۆژهــەاڵتــی واڵتانی لە بارین ــردوە، ــ ــەمــی ک ــی بـــەرچـــاو ک ــەک ــژەی ــەرێ ببەهۆی کەمیی ئاوی ژێر زەوی و بوونی ناوچەی ویشک لە بەشێکی زۆر لەواڵتانی داهاتوویەکی لە و ئێستادا لە ناوچەکەدا، نزیک چاوەڕاونی کارەساتێکی ژینگەیی و
مرۆیی دەبین.ــوەدا پــشــکــی شــێــری ــێـ ــەو نـ ــ ئـــێـــران لــران دا ــی ــە جــوغــرافــیــای ئ بـــەرکـــەوتـــووە، لهەرچەند ناوچەی شاخاویی و سەرسەوز ئێران خاکی زۆری بەشێکی بــەاڵم هەیە ویشکارۆیە و ئەگەر ساڵێک باران نەبارێت یان کەم ببارێ ئەوا ناوچەکانی ناوراست و خواری ئێران تووشی کارەساتی ژینگەیی و مرۆیی دەبین، هەر وەک لە کاتی ئێستادا دوای ئەوەی کە ئێراندا لەماوەی 8 ساڵی و هەیە ئاویی کەمی گرفتی ــردوودا ــ راببارانیش بەرێژەی پێویست نەبارویوە بۆیە ترسی ئەوە هەیە لە چەند ساڵی داهاتوودا بیابان، ببێتە ئیران خاکی زۆری بەشێکی بەپێی ناوەندی کەش ناسی ئێران لەساڵی 1993 نێونجی باران بارین 20% کەمترە لە ساڵی پار، بۆیە چاوەرێ دەکرێ هاوینێکی
ویشکتر چاوەرێی ئیرانییەکان بێت. سەرچاوە یەکسانی دابەش نەکردنی ــران، بـــەرێـــوەبـــردنـــی ــ ــێ ــ ئـــاویـــیـــەکـــانـــی ئبەفێڕۆدانی ئاو، بواری لە ناسەرکەوتوو ئاوی خواردنەوە، کەمیی باران بارین، زۆر بوونی رێژەی بوون بە هەڵم، گێژه لووکه ی تۆز و خۆل، بەهەدەرددان و کەڵکی خەراپ پیس و زەوییەکان ژیر ئاوە لە وەرگرتن کردنیان، بەگشتی کێشە سەرەکییەکانی ئاو
و سەرچاوەکانیەتی لە ئێران دا.
قەیرانی ئاو هەڕەشە لەئێران دەکاتتوێژینەوەیەک لەسەر کێشەی ئاو لە ئیراندا
رۆژنامەی9 ژماره : ٦٥١ ١٥ی ڕەشەممەی ١٣٩٣ ٦ی مارسی ٢٠١٥
رێبوار مەعروف زادە
ســه رۆک نه تانیاهۆ، بنجامین وه زیرانی ئیسرائیل، سێ شه ممه 3ی مارسی 2015 له کۆنگرێسی ئه مریکا قسه ده کا. ئه و وه ک هه میشه هه وڵ بۆ ئه وه ده دا که ئه مریکا گه مارۆی ئێران ســه ر بخاته زیاتر ئــابــووری پرسی له سه ر ئه مریکا و ئێران و ئاشتیانه چاره سه رێکی به ئه تۆمی ــه ئــێــران ــک نـــه گـــه ن. لـــه الیـــه کـــی دیده ســه اڵتــی ــنــه ســه ر هــات دوای لــه حه سه نی رووحانی وازی له وه هێنا ئیسرائیل ســریــنــه وه ی هــه ره شــه ی بــکــا و دانــۆســتــانــی ئــه تــۆمــی وه ک گه مارۆکان الچوونی رێگه چاره ی و بــاشــتــربــوونــی ئـــابـــووری ئــێــران نتانیاهۆ ســه ردانــی ــردوه . کـ سه یر ئامانگه لێکه ؟ چ هه ڵگری ئه مریکا بۆ چ ئه مریکا و ئیسرائیل پــێــوه نــدی جۆره پێوه ندییه که و کاریگه ری ئه و نێوه راست رۆژهه اڵتی له پێوه ندییه رۆژهه اڵتی له واڵتانێک چ یه ؟ چی بــه رنــامــه ی پشتگیری ــێــوه راســت نبه رنامه ی ده کـــه ن؟ ئێران ئه تۆمی ئـــه تـــۆمـــی ئـــێـــران لـــه ســیــاســه تــی واڵتــه ــه و ئ ده ره وه ی و نێوخۆیی ئه و ئه وانه هه یه ؟ کاریگه رییه کی چ هه وڵ بابه ته دا له م که پرسیارانه ن
ده درێ واڵمیان بدرێته وه .
ئیسرائیل و به رنامه ی ئه تۆمی ئێران
،2012 ساڵی سپتامبری 27 له گشتی کــۆری له وتارێکی نتانیاهۆ پێشکه ش یه کگرتووه کان نــه تــه وه کرد. له و وتاره دا سه رۆک وه زیرانی ئه تۆمی بۆمبێکی وێنه ی ئیسرائیل نیشان ده دا که ئێران له چه ند مانگ یان ته نانه ت چه ند هه فته ی داهاتوودا ــه و ــا. ســـێ ســـاڵ ل ــ ــی ده کـ ــتـ دروسـبه اڵم بوو تێپه ر نتانیاهۆ قسانه ی ئیسرائیل خاوه نی به نه بوو ئێران ژێر نه که وته ئیسرائیل بــوونــی و سااڵنێکی بــۆ نتانیاهۆ هــه ڕه شــه . ئــیــســرائــیــل ــی ــه شـ ــه رتـ ئـ لـــه زۆر جیهانی و ــردوه ــ کـ ــی ــه ت خــزم دا ته ناهی دابینکردنی لــه سیاسه ت
له ئه و ده بینێ. دا نیزامی هێزی و ئێستادا ده یهه وێ نیشان بدا که ئه و باشترین پارێزه ری ئیسرائیله و ئه و به رامبه ری لــه ئیسرائیل ده تــوانــێ بپارێزێ نیزامی هەڕه شه یه کی هه ر بۆ ئه وه ی له هه ڵبژاردنی 17 مارس بێنێ. به ده ست سه رکه وتن بتوانێ ئیسرائیل و ئه مریکا پێوه ندییه کانی هاتنه سه ر به که له وه ستراتژیکتره کاری ئوباما یان نتانیاهۆ گۆرانێکی ئه مریکا ــێ. ب پێک تــێــدا بنچێنه یی یارمه تی دۆالر میلیارد 1.5 سااڵنه ماددی میسر ده کا. هه روه ها ئه مریکا یارمه تی دۆالر میلیۆن سااڵنه ٦٦٦ ئێستا کــه ــرد ده کـ لۆبنانی ــاددی مـــه و هــاوکــاریــه ی بــۆ ســااڵنــه یه ک ئئه و به رز کردۆته وه . میلیارد دۆالر یارمه تییه مادییه بۆ ئه وه یه ئه مریکا ــووزی بــه ســه ر ئــه رتــه شــی ئه و ــف نرێگه یه وه ــه و ل و هــه بــێ ــه دا ــان واڵتبۆ بکا. گارانتی ئیسرائیل ته ناهی ئێران ســه ر هێرشکردنه ئه مریکا ئه زموونی ئه سته مه چونکه کارێکی گــه وره ی وانه یه کی عێراق شــه ڕی له نتانیاهۆ ئه مریکاییه کان. به داوه ساڵی 2003ش دا پشتگیری شه ڕی و گرینگی له باسی و کرد عێراقی دروســتــی هــێــرش بــۆ ســه ر عێراق ده کرد. به اڵم ئه گه ر مه سه له ئه وه بێ به رامبه ر له ئیسرائیل ئه مریکا، که کارێکی ئــه وه بــپــارێــزی، دا ئــێــران ته واوی واڵتانی له ئه مریکا ئاسانه . واڵتانێک نــێــوه ڕاســت، ــی رۆژهــه اڵتکوه یت، تورکیه ، عه ره بستان، وه ک عومان، پاکستان و ... بنکه ی نیزامی هه یه و کاردانه وه به هه ر هێرشێکی ئێران بۆ ئیسرائیل کارێکی ساده یه . هه روه ها لۆبی ئیسرائیل له ئه مریکا زۆر به هێزه و رێکخراوگه لێک وه ک سیاسه تی لــه ســه ر AIPAK ئێیپه ئه و هــه یــه . کــاریــگــه ریــان ئه مریکا نیه ئــه وه ــای وات به کاریگه رییه ش ده ره وه ی سیاسه تی ئیسرائیل، که ئه مریکا دابین ده کا به ڵکوو به واتای پێوه ندی ئه و دوو واڵته که ئه وه یه بـــه رفـــراوانـــیـــان ــدی ــ ــه رژه وه نـ ــ بـ و یه کتر پشتگیری بۆیه هه ر و هه یه ئیسرائیل کێشه ی کــه وایــه ده کـــه ن. کام ئه وه یه کێشه ی ئێران، له گه ڵ ــری ــات زی نــاوچــه یــی ــزی ــێ ه واڵت له ئیسرائیل پرسی هه روه ها هه یه . رۆژهه اڵتی نێوه ڕاست پرسی مان و دابینکرنی پرسی به ڵکوو نیه نه مان
هێژمونی و هێزی ناوچه ییه .
ئێران و پرسی ئه تۆمی له دوای شه ری جیهانی دووهه م به کار ئه تۆمی چه کی واڵتێک هیچ که ــه وه دا ئـ لــه گــه ڵ واتــه نه هێناوه . ژمـــاره ی واڵتــانــی خــاوه ن چــه ک له بۆ بیستویه که م و بیست ســه ده ی 9 واڵت )ئه مریکا، روسیه ، فه رانسه ، و ئیسرائیل پاکستان، هیند، چین، له کردوه ، زیادی باکوور( کوریای واڵتێک هیچ به مالوه 1945 ساڵی نه هێناوه . بــه کــار ئــه تــۆمــی چــه کــی
له سه ر سااڵنێکه هیند و پاکستان قه ت به اڵم که شمیر کێشه یان هه یه ، ــۆ بــه کــارهــێــنــانــی چه کی ــایــان ب پــه نئورووپا ئێستا نــه بــردوه . ئه تۆمی مه سه له ی له سه ر رووسیه له گه ل ــه اڵم ــشــه ی هـــه یـــه بـ ــێ ئـــۆکـــرایـــن کچه کی بــه کــارهــێــنــانــی هـــه ڕه شـــه ی چه کی ــاکــه ن. ن یه کتر لــه ئــه تــۆمــی ئه تۆمی له سیاسه تی نێوده وڵه تی دا نه ک بۆ هێرش کردنه سه ر واڵتانی ــه ســه ری ــردن ــکــوو بــۆ ب ــه ڵ دیــکــه ، بته ناهی نه ته وه یی واڵتێک له به رامبه ر واڵتانی دیکه به رهه م دێ. مه به ست ئه تۆمی چــه کــی دروســتــکــردنــی لــه نیزامی یه بااڵنسی دروســتــکــردنــی
هێرشکردنی ــه گــه ری ئ ــه وه ی ئـ بــۆ که م واڵتێک سه ر بۆ دیکه واڵتانی بێته پرسیاره ئه و ره نگه بکرێته وه . گۆرێ که ئێران واڵتێکی سه ره ڕۆیه ــه ر چــه کــی ئــه تــۆمــی هــه بــێ، ــه گ و ئوه ربگرێ. که ڵک چه که له و ره نگه باکوور و ئه زموونی کوریای به اڵم پاکستان پێمان ده ڵێ که ئه و ڕوانگه یه خوێندنه وه یه کی به رهه می ــر زۆرتــاکــوور ئــیــدئــۆلــۆژیــکــه . کـــۆریـــای بئــه تــۆمــی چــه کــی ــی 200٦ ســاڵ ــه لرێژێمێکی بــاکــوور کــوریــای هه یه . له گه ڵ کێشه ی و نیه به رپرسیار
کــوریــای بــاشــووریــش هــه یــه بــه اڵم نه هێناوه . بــه کــار ئــه تــۆمــی چــه کــی نیه به رپرسیار رێژێمێکی پاکستان له ــی الده ن بن حوسامه ئه مریکا و واڵتــه ئــه و ــه اڵم ب کوشت پاکستان چه کی ئه تۆمی به کار نه هێناوه . هه ر بــۆیــه ئــامــانــج لــه هــه بــوونــی چه کی ــی ــان ــه واڵت ــه ب ئــه تــۆمــی ئـــه وه یـــه کچه کی خــاوه نــی منیش بلێی دیکه ئه گه ری رێگه یه وه له و و ئه تۆمیم ده ستێوه ردانی نیزامی له نێو به ری.
ئه تۆمی چه کی به رهه مهێنانی کانتێکسی ــه ل و ــران ــێ ئ ــه ن الیـ ــه لبابه تێکی دا، نێوه راست رۆژهه اڵتی جیهانییه . و ناوچه یی مه ترسیداری
واڵتانی نێوه راست رۆژهــه اڵتــی له ئه تۆمیان تورکیه چه کی و عه ره بی نیه و ئه گه ر ئێران ببێته خاوه ن چه کی ئــه تــۆمــی، رۆژهـــه اڵتـــی نــێــوه راســت ملمالنێیه کی نیزامی بۆ به رهه مهێنانی ده بینێ. به خۆیه وه ئه تۆمی چه کی ئه مریکا، به رژه وه ندی له بۆیه هه ر چین رووسیه ، ئورووپایی، واڵتانی ئێران کــه نیه نــاوچــه دا و واڵتــانــی
خاوه نی چه کی ئه تۆمی بێ. ــه چـــه کـــی ــ بــــه هــــره مــــه نــــدی لـئــابــووری نــاتــوانــێ کێشه ئــه تــۆمــی چاره سه ر ئێران سیاسییه کانی و
ئێران له سیاسه ت خه مه کانی بکا. و جــیــهــان تــه نــیــا چــه کــی ئــه تــۆمــی گه مارۆ الچــوونــی ئــێــران بــۆ نییه . ــه وه ی ئ بــۆ گرینگه ئابوورییه کان باشتر ئێران ئابووری بــارودۆخــی ــا رێـــفـــورمـــخـــوازان ــ ــه روه ه ــ ــێ. ه ــ بگــه وه ره یــان سه رمایه گوزارییه کی چاره سه رێکی دۆزیــنــه وه ی له سه ر ئێران ئه تۆمی پرسی بــۆ گۆنجاو کردوه و له به رژه وه ندی ئه وان دایه که ئه و پرسه به دانوستان چاره سه ر بکرێ. ئه مریکا له عێراق و سووریه نایهه وێ و بـــووه گــرفــت تــووشــی له گه ڵ ئێرانیش تووشێ گرفتی زیاتر له دێموکراته کانیش هــه روه هــا بــێ.
ئه مریکا به ره و هه ڵبژاردن ده رون و پرسی چاره سه رکردنی ده یانهه وێ بازاڕی سیاسه تی له ئێران ئه تۆمی نێوخۆیی بفروشن و ده نگی پێ کۆ
بکه نه وه .
ئاکامگیریــه تــۆمــی له دیــتــنــی ئــێــرانــێــکــی ئبابه تێکی نــێــوه راســت رۆژهــه اڵتــی ــران ــێ ــه ر ئ ــه گـ ــه اڵم ئـ ــ ــه بـ ــه م ــه ســت ئئه تۆمییش چــه کــی ــی خــاوه ن ببێته ــووری و ــ ــابـ ــ ــی، ئـ ــاسـ ــیـ ــشــه سـ ــێ کنابێ. چاره سه ر کۆمه اڵیه تییه کانی له الیه ک واڵتانی له جیهاندا ئه مرۆ ئه مریکا وه ک پێشکه وتوو و زلهێز الیه کی له و هه یه ئه تۆمیان چه کی وه ک ــوو ــه وت دواک واڵتانێکی دیکه بــاکــووریــش ــای ــۆری ک و پاکستان ــان هـــه یـــه . چــه کــی ــی ــۆم ــه ت ــی ئ چــه کسه قامگیری بوونی بێ به ئه تۆمی گرفتی ته نیا ئــابــووری، و سیاسی ــا. ــران دروســــت ده کـ ــێ ــۆ ئ ــر ب ــات زیله نــاوچــه یــی و جیهانی زلهێزانی له ئه تۆمی ئێرانێکی ئـــه وه ن دژی ــوه راســت هــه بــێ و ــێ ــی ن ــه اڵتـ رۆژهـرۆژهــه اڵتــی له ئه تۆمی ملمالنێکی
نێوه راست ده ست پێ بکا.
سه رچاوه کان: Is Netanyahu out to foment“ war with Iran?“ published by the
2015 .28 Guardian February Nuclear Weapons: Who“ has what?“ Published on CNN
:fromh t t p : / / e d i t i o n . c n n . c o m /world/nuclear-/03/2013/interactive
/weapon-states
Israel PM Benjamin“ Netanyahu Address United Nations on Iran and Radical 2012 .27 Islam“ Published on Sep
on YouTube US announces cut in“ financial aid to Egypt.” published
2013 .9 on The Telegraph on Oct 1.5 $ The US gives Egypt“ billion a year in aid. Here’s what it does.“ By Brad Plumer published on The Washington Post on July
2013 .9
بیرو ڕای ئازاد
پرسی ئه تۆمی له رۆژهه اڵتی نێوه ڕاست
سوود لەو پشتگیرییانە وەربگرن کە ڕچاو کراوە.« )8(یەکێک لــەو بــابــەتــگــەلــەی کــە ئــەمــڕۆ لــە دونــیــادا مشتومڕی لەسەرە، زۆر بوونی رێژە ئەو میدیاگەلەیە کە رق و قین باڵودەکەنەوە و زۆر بوونی ژمارەی ئەو هەواڵنێرگەلەیە کە لەپێناو خزمەتکردنی ئەم میدیاگەلەدا دژی ئازادیی راگەیاندن چاالکن و بەکردەوە مەترسیان بۆ سەر رۆژنامەنووسانی سەربەخۆ دروست کردووە. دادگای تاوانی نێونەتەوەیی بۆ پرسی رەواندا بە تاوانی سازکردنی قین، و رق بــاڵوکــردنــەوەی بۆ »هــانــدان دووبەرەکی ئەتنیکی و هاندان بۆ ئەنجامدانی جینۆساید« تەپە هەزار تەلەفزیۆنی و رادیۆ رۆژنامەنووسی سێ و رۆژنامەی کانگورا و وەزیری هەواڵگریی ئەو کاتی رەواندای دادگایی کرد و لە مانگی ژانویەی ساڵی 2003دا یەکێک بڕیارە ئەم بڕایەوە. بۆ ماوەیان درێژ زیندانی لەو پرۆسە دادوارانە بوو بۆ سزادانی ئەو کەسانەی کە هاوکاری ئەو دەزگا راگەیاندنانە دەکەن کە تۆوی رق و قین و دووبەرەکی باڵو دەکەنەوە. ئەوان کە بێ گوێدانە پرنسیپە باوەکان پاساو بۆ کوشتوبڕ و تاوانکارییەکان دێننەوە و هەندێ جار چەک هەڵدەگرن و وێنەیان لێ ئەنقەست بە نووسراوەکانیاندا لە یان و هەڵدەگرن خەڵک بۆ ئەنجامدانی توندوتیژی دژی نەتەوە و ئەتنیک
و هەڵبەستن دۆسیە بە ئەوان هاندەدن، ئایینەکانی و راستیدا لە ئەمنییەکان، دەزگــا کردنی هاوکاری یان یارمەتی دەستگیر کردن و ئەشکەنجەدانی بە کردەوە ــەن، تــەنــیــا پــرۆپــاگــانــدیــســتــە ــ رۆژنـــامـــەنـــووســـان دەکـبەکرێگیراوەکان نین کە لە خزمەتی سیستمێکی سیاسی نێونەتەوەییە مرۆڤدۆستانەکان ئایینی دان و مافە یان بەرانبەریان دانی بەخۆیدا گرتووە. ئەم »هەوالنێرگەلە« و تاوانکاریی لە و شــەڕن فەرماندەرانی کــردەوە بە بە بــەشــدارن. »راســتــەوخــۆ« بەشێوەی کوشتوبڕدا و مرۆڤدۆستانەکان نێونەتەوەییە مافە بە پشتبەستن پرۆسە دادوەرییەکان دەتوانرێ و دەبێ ئەو کەسانە
سزا بدرێن.
دوا وتەو پڕمەترسی« »جڤاکی تیۆری بە تەنیا ناتوانین بوونەوەی بــەرز ــوێ«، ن تێکنۆلۆژیای »شۆڕشی یا پاساو کــوژراون کە رۆژنامەنووسانەی ئەو رێــژەی بدەین. راستە کە ئەمڕۆ لە کۆمەڵگەدا ئەو گۆڕانکارییە هەندێ مۆدێڕنیزاسیۆنن، بەرهەمی کە ناکاوانەی لە و مەترسی ــردوو رابـ سەدەکانی بەپێچەوانەی جــار راستە ئـــەوەش بـــووە. زیــاتــر مەترسییە ــەم ل هـــەواڵ
کــە خــێــرایــی تــێــکــنــۆلــۆژیــای پــێــوەنــدیــیــەکــان دەتــوانــێ بەشێوەی راستەوخۆ هەوالنێر بخاتە بەردەم مەترسی رابــردوو بەپێچەوانەی راپــۆرتــەکــەی. بــاڵوبــوونــەوەی کە هەواڵنێر راپۆرتەکەی ئامادە دەکرد و زۆر جار لە راپۆرتەکە ئینجا دەکەوتەوە، دوور قەیرانەکە شوێنی باڵو دەبووەوە، ئەمڕۆ هاوکات و بەشێوەی راستەوخۆ هەواڵەکانی شەڕ دەگوازرێتەوە و الیەنەکانی شەڕەکەش راپۆرتەکە لە خۆیان ناڕەزایەتی دەتوانن و دەیبینن ئەو و هەواڵنێرەکە بگەێننە جــۆراوجــۆر بەشێوازی باڵوکردووەتەوە. راپۆرتەکەی کە راگەیاندنەی دەزگا ــی ئـــەوەی کە ــاری ســەرەک ــۆک ســــەرەڕای ئـــەوەش هنەبوونی پابەند بۆ مەترسییەوە دەکەونە هەواڵنێران مافی پاراستنی بە بەرانبەر شەڕ الیەنەکانی زیاتری هاواڵتیانی سڤیل و لەو نێوانەشدا مافی رۆژنامەنووسان، بگرە بووچکەکانەوە پارتیزانییە هێزە لە دەگەڕێتەوە. پابەندی دیموکراتیکەکان، ــە واڵت سوپای دەگــاتــە تا رۆژنامەنووسان و سڤیل هاواڵتییانی مافی پاراستنی نێونەتەوەییەکاندا مافە لە ئەمڕۆکە بنەڕەتدا لە نین. وەک پێویست دەرەتانی ئەوە رەخساوە کە پارێزگاری ئەوەیە سەرەکی کێشەی بکرێ. رۆژنامەنووسان لە کە یاساکان وەک خۆیان بەڕێوە ناچن و کۆتایی بەوە
کە تاوانەیدا ئەو لەبەرانبەر تاوانکاران کە نەهاتووە ئەنجامی دەدەن داڵدە نەدرێن.
ــداودا ــ ــەن ــ ــی ک ــگ ــە جــەن ــە لـ ــرێ کـ ــوتـ پــێــویــســتــە بـدەستەواژەیەکی نوێ بۆ هەواڵنێرانی بەرەکانی شەڕ بە ناوی هەواڵنێری »هاوڕێ« بەکار برا. هێزەکانی ئەمریکا زرێپۆشەکاندا ناو لە هەوالنێرانەیان ئەو بریتانیا و »هاوڕێ« لەگەڵ خۆیان دەیانبردنە بەرەکانی شەڕەوە. رێکەوتی 2003/4/8 دوای ئەوەی ئەمریکا هێرشی کردە سەر هۆتێل فەلەستین )شوێنی حەوانەوەی هەواڵنێران لە عێراق( و بەهۆی هێرشەکەوە هەواڵنێری هەواڵدەریی رۆیتێرز و هەواڵنێری کەناڵی 5 سپانیا کوژران، وتەبێژی هێزەدا ئەم فەرماندەیی ناوەندیی لە ئەمریکا سوپای لە قەتەر رایگەیاند:« ئێمە نازانین لەو ناوچەگەلەی کە جەنگی لێ یە، هەواڵنێران لە کوێین، تەنیا ئەوانە دەناسین هاوڕێی ئۆپەراسیۆنەکانیدا ئەنجامدانی لەکاتی کە ئێمەن.« بەم جۆرە هەندێ کەس هەوالنێران )هاوڕێیان(یان وەک »یاریدەدەری سەربازی« لە جەنگدا دەناساند. تەنانەت یاساییەوە روانگەی لە هەواڵنێرانە ئەم بەاڵم وەرناگرن. جەنگ« »رێپۆرتێرەکانی مافی لە سوود بەکردەوە وەک هاوڕێن و تەنیا لە الیەن سوپای هەندێ
لە واڵتانەوە مافی دیلی شەڕیان بۆ ڕچاو دەکرێ.
٧ ـ هەمان سەرچاوە8 ـ هەمان سەرچاوە
/http://ntchek.blogspot.fr وێبالگی لە وتارە ئەم وەرگیراوە.
درێژەی:
بەفەرمی ناسینی بەشداریی رۆژنامەنووسان لە بەرەکانی شەڕدا
رۆژنامەیژماره : ٦٥١ ١٥ی ڕەشەممەی ١٣٩٣ ٦ی مارسی ٢٠١٥ 8
ئازاد کەریمی
هه رگه لێک دا نێو له ژن پێگه ی ــی و ــ ــه تـ ــ ــایـ ــ ــه سـ ــ شـــــۆنـــــاســـــی کـئه و ڕه وشتیه کانی تایبه تمه ندی یه نه ته وه یه. بە بۆچوونی مینۆرسکی، کــورده کــان وێــدەچــێ لــه م بـــوارەدا گه لی لیبێراڵترین ڕووناکبیرترین و
نێو گه النی ئیسالمی بن.)1(ژن باسی کاتێ کــورد ئێمه ی ده که ین له یه که م چرکه سات دا دوو ده بێته وه. ساخ هزرمان دا له واته خۆشه ویستی بـــه زه یـــی و ــه م ــه ک ینامووس ئــه ویــن و دایــک و دواتـــر وه ک هاوسه ر. ئه م دووبابه ته وه ک یاسایه کی پیاوانه یه و له کولتووری به اڵم چه سپاوه. ــورد دا ک نێرینه ی ژنی کورد سه باره ت به خۆی چۆن
بیرده کاته وه؟ــی ــن و قــســه و بــۆچــوون ــ ــی ــ ڕوانــەم بــابــەتــە له ــ جـــۆراوجـــۆربـــۆ ئــەر بــمــانــەوەێ و ــه ن و گ ــارادا ه ــ ئــە گـــوێـــره ی بـــه دواداچـــوونـــه کـــان بــه وه - کــه م و ــن ــژی ــۆێ بــۆمــوتــااڵو تده ســـت ــان ــ ــاوه م ــ ــه رچ ســ زۆر- له وسه رچاوانه ، یه کێ ده کـــه وێ... ژیانی ڕۆژانه ی ژنانی ده وروبه ری خــوشــک، ــک، ــ دایـ وه ک ــن ــان خــۆمهاوسه ر، خزم و که سان و هاوکاران. بــــەاڵم پــرســیــارێــکــی ڕاشــکــاوانــە سەرچاوە لــەو ئاخۆ گــۆڕێ: دێتە پێویست گوێرەی بە بەردەستانە وەرگرتنی بۆ وەردەگــیــرێ کەڵک زانیاری سەبارەت بە ژیانی ژنانەی ئاسایی یه و یەک ژن کە مرۆڤێکی بە«نیوەی کۆمەڵگە« دەناسێنرێ...؟بۆسه لماندنی نــاکــا پێویست ژنی وه ک ژن- نه ستی هــه ســت و ده سته واژه بۆ ببەین په نا کــورد- پێناسه کردنی له ئه گه ر ئاڵۆزه کان ئه زموونی ــورددا کـ ژنــی ڕه وشـــی
ــا چه ند وشــه ی خــۆمــان نــه بــێ. ده نــن و ــان ــه ک ــوک ــه رت ــاو پ ــ مــــــردووی نــه پــه رتــوکــخــانــه دا تــۆزده یــانــبــات. لــەر ئـــەوەی ئــەزمــوونــی ژیــان لــە بمــرۆڤ ــاران جـ زۆر دەریخستوە ئەوشتانەی کە پێویستە سەرنجیان درەنگ یان نەیناسیوەتەوە بــدات، دەست لە دەرفەتەکە پێی زانیوە و هه ڵسەنگاندنەکانی دا لە و چــووە بە ئەمەش هاتووە. هەڵە تووشی لە »کات« مرۆڤ ئــەوەی حوکمی پێناسە دەکــرێ هەر و«شــوێــن« دا بۆیە زۆرشتی لێ دیار نیە و دواتر ــاوڕوون دەبـــێ لــە ئــاکــام و ــەرچـ بـئەنجامی ئەو ئەزموون و دیاردەی کردبوو، ســەرگــەردانــی پێشتر وا داخستبوو باڵی دەست و هەروەها بۆ بڕیارێکی ڕاشکاوانە کە پێویست بۆ بکا. ئاشکرای ساتەدا لەو بوو مینۆرسکی هەڵسەنگاندنی وێــنــە ڕووســی بەناوبانگی کوردۆلۆگی ــورد لە ــ لـــە ســـەر پــێــگــەی ژنـــی کــێــش ئــێــســتــا جــێــگــەی 100ســــــاڵ پبەو هەر و بڕواپێکراوە و بایەخە »کۆماری کردەوەکانی کارو پێیه کــوردســتــان« ســەبــارەت بە ژن و ــان« ژن »یەکیه تیی ــی ــدن دامــەزرانئاسانتر دەکرێ بە ئەزموونێکی بڕوا پێکراو بۆ هەڵسەنگاندنە کۆمەاڵیەتی سۆنگەی ــە ل کــولــتــووریــیــەکــان و سیاسی و تەنانەت ئابووریشەوە لە کوردستان ڕۆژهەاڵتی کۆمەڵگەی
لە 70ساڵ بەرلە ئێستادا...ــاری ــ ــۆم ــ ــه ســــــه رده مــــــی ک ــ لـتایبه تی ڕێکخراوی کــوردســتــان دا ژنان دامه زراو ده ستی به تێکۆشان ساڵ نــزیــکــەی70 ئێستا کــــرد.)2( دێموکراتی حیزبی دامــه زرانــی له یه کیه تیی ڕێکخراوی و کوردستان ژنان تێدەپەڕێ. ئەم ڕێکخراوە وه ک کاروخه بات بۆ یه کسانی ژن و پیاو لە ڕۆژهەاڵتی کوردستان تێکۆشان ــەدا ــ ــەردەم ــەم ســ ــ ــا. کـــاتـــێ ل ــ ــ ده ککوردستان، کۆمەڵگەی دەڕوانینە
ــەوێ بــەدەرلــەوەی حزبی ــ دەردەکــان هــەمــان ــوردســت دێــمــۆکــراتــی کــارەت تــێــڕوانــیــنــەکــانــی خـــۆی ســەبئـــازادیـــیـــەکـــانـــی ژن ــاف و ــ م ــە بـکۆمەڵگەی ــەداخــەوە ب پــاراســتــوە، کوردستان ــی ڕۆژهــەاڵت لــە ــورد کــوە چ بە ــەوت لــەم بـــوارەدا زۆردواک
پێوانەی سەردەمی کۆمار بێ، چ لە چاوئەو کاتەی مینۆڕسکی خەریکی کوردستانی لــە بــووە توێژینەوە ســـەدەیـــەك پــێــش ئــێــســتــا. دیـــارە بەشێکە کــوردســتــان ڕۆژهـــەاڵتـــی ژیۆپۆلیتیک جیهانی بابەتەکانی لە کــۆمــەڵــگــەی ــە لـ بــەشــێ وەک چ لە بەشێ وەک چ و کوردستانی ئێران... بەناوی واڵتــێ واقێعیەتی دەوڵەتێکی دەبــێ ســاڵ ــاوەی3٦ مـتیۆکراتیک دەسەاڵتداری ئێرانە و بە هۆی سروشتی ڕادیکاڵیەوە دەیەوێ هەموو ئایین و مەزهەبێ بێجگە لە بێبەزەیی ئەمەش ببا، لەناو خۆی بە شێوازی داوە تایبەتی بوونێکی
بیرو داسەپاندنی بۆ کردەوەکانی بڕوای خۆی و هەروەها سیاسەتی بەرانبەر لــە نەپاراستن »دەســـت دەکا. هەربۆیە پەیڕەو نەیارانی«دا کــورد لە ئــێــران دا جــودا لە شەڕی نەتەوە، تووشی شەڕی مەزهەبیش هاتوە. لە الیه کی دیکەوە کوردەکانی
لە کوردستان دیکه ی دووپارچەی باشوورو ڕۆژاوا گرفتاری شه ڕێ و
کێشەی داعش بوون. ــی2014 ســاڵــێــکــی پـــڕ له ــ ــاڵ ســئــاڵــۆزی و ئــه زمــوونــی تــاڵ بــوو بۆ بۆگه لی به تایبه تی جیهان و هه موو ئیسالمی په الماری ده وڵه تی کورد. ئێراق و شام )داعش( بۆسه رشاری هێزه ئــه و کردنی هێرش موسڵ و چــه کــداره بــۆ دووپــارچــه ی خاکی و )بــاشــور( کــوردســتــان، شه نگال کوردستان، )ڕۆژاوا(ی له کۆبانێ تــراژێــدیــای نــوێــی گــه لــی کـــورد لە
مێژووی کوردستان دا بوو.ده ستی دایه شه نگال له داعــش
له وانەش دزێو، کرده وه ی چه په ڵ و کــوردی ژنانی ئێخسیرکردنی به سه ر به ئایینی ئیزدی و په ت کردن و وه ک کارهێنانیان به که نیزکردن و »پاساوی داعش سێکس. ئامرازی ئــایــیــنــی«ی ده کــــرد بــه بــیــانــووی ــرده وه ڕســواو ڕه وابــوونــی ئــه م کـ
بێ ده نگی و ــه اڵم ب ویــژدانــی یــە، بــێ ئیسالمییه کان کۆمه ڵگه که ڕوکاسی هه ر له ناوخۆی کوردستانه وه )بگره هه موو پارچه کان( تا واڵتانی دیکه ی سەرسووڕمان جێگه ی ئیسالمی بوو! ئه م بێ ده نگییه زۆری خایاند تاکوو ببێته هه راو هاوارو یارمه تی خــواســتــن و بــه هــانــا چــوونــیــانــەوە، به اڵم دوای ئه وه ی کورد به هه موو ــه وه که ــی ــه رده ســت ــی ب ــان ــامــرازه ک ئزۆریش نه بوون، توانی ڕای جیهانی ڕابکێشێ و کــاره ســاتــه کــه ــه ره و ــ ب
ده نگدانه وه ی جیهانیی لێ که وتوه.ئێزدی ژنانی ســه ر به ــه وه ی ئشـــه نـــگـــال هـــــات، شــــه رمــــه زاری
مروڤایه تی ســه رده مــی ــژووی ــێ مبـــوو، هــه رچــه نــده هــه نــدێ الیــه ن و په ڕانه وه بۆ ــه ر، ده وروبـ ده وڵه تی ژنانی مافی پێشێلکارییه کانی لــه ژنانی به تایبه ت ــان و خــۆی واڵتـــی کورد ویستیان بیکه ن به دارده ستی خـــۆیـــان... دیـــاره پــڕوپــاگــه نــده بۆ هه یه بره وی دیاریکراو ماوه یه کی جه وهه ری مــاوه یــه ک دوای بــەاڵم کێشه که وه ک خۆی له به رده ست و ــه ره وڕوودا ده مــێــنــێــتــه وه. له ــ ــ ــه ب لده ربــڕیــن و هــاوســۆزی کێبه ڕکێی ئێزدی بۆژنانی خـــواردن خه فه ت و »هـــورا« هــه روه هــا و شه نگال هه ربژی گوتن بۆ ژنانی کۆبانێ له قه ت نابێ که الیەنانه ی ئه و زاری کــرداری هۆکاره که یشی بڵێن و وا به ســه بــاره ت خــۆیــان توندوتیژی ژنانی کورد له واڵته که ی خۆیان داو کارنامه ی پڕ له » نمره ی خراپ«ی ڕاپۆرته کانی گــوێــڕه ی بــه ئــەوانــە ڕێـــکـــخـــراوی »پــاراســتــنــی مــافــی »نوێنه ری ڕاپۆرته کانی مرۆڤ« و یه کگرتوه کان« نه ته وه مافی مروڤی و بۆیه ئه م دروشمانه نە واتاداره و لە ــەوەی ئ بــەر له بڕواپێکراو، نه ڕۆژهــه اڵتــی کــوردســتــان ژنـــان له و ده چه وسێنرێن بوارێک دا هه موو پاڵنه رو ئێرانیش کۆماری ئیسالمی مافی وا ڕه وتێکه هه ر داڵــده ده ری تــه نــانــه ت ده کـــــات... پێشێل ــان ژنـواڵته دا له و ژن« جیهانی »ڕۆژی ئازاردانی بۆ بیانووه و قه ده غه یه کورد ژنانی که واته ژنان. زیاتری چــه وســاوه و لێقه وماو، گشتی بــه ده نگیان ماونه ته وه و ــان ده ره ت بێ ــه هــــاژه و هــــوژه ی پــڕوپــاگــه نــده لــه ران و ــ ــرک ــ ــی ــ ــی داگ ــان ــه ک ــاســی ســیشــــــــــه ڕخــــــــــوازان دا کــــڕوکــــپ و
نه بیسراوه...
پەراوێزەکانواسیلی کــوردســتــان، و ــورد ١-کـقازی، محەمەد وەرگێڕانی نیکیتین، زستانی١3٦٦، چاپخانەی دووهەم چاپی
نیلوفەر، تاران2- په یره وی نێوخۆی یه کیه تی ژنانی په سه ندکراوی کوردستان دێموکراتی
کۆنگره ی سێهه م
لــە مـــێـــژووی هـــاوچـــەرخـــدا کــۆمــاری ئیسالمی ئێران لە شەڕی لوبناندا رەسمیەتی بارمتە بە رۆژنامەنووسان کە بــەوەی دا سەر بۆ گوشار کارتی وەک و بگیردرێن ئیمتیازی وەرگرتنی بەمەبەستی دەوڵەتان 7ی رێکەوتی لە بهێنرێن. بەکار سیاسی لوین«، »جێرمی 1984دا ساڵی مارسی بەرپرسی نووسینگەی »CNN« لە لوبنان رفێنرا، لەم رێکەوتەوە تا ساڵی 1987، دوو هەوالنێری ٦ دیکە، ئەمریکایی هەواڵنێری لە بریتانیایی هەوالنێری 2 و فەرەنسی جیا رفێنران. لوبنانەوە حیزبواڵی الیــەن بریتانیایی هەواڵنێری کولت«، »ئەلیک لە تەرمەکەی رفاندنی دوای ســاڵ یــەک کە دیــکــەیــان کە دۆزرایـــــەوە و دوو کــەســی دوای دیکە بارمەتەکانی هەڵبێن، توانیان ئیسالمی، کۆماری بەرپرسانی دانوستانی ئیمتیازدا کۆمەڵێک وەرگرتنی لەهەمبەر ئازاد کران. شەرمنانەترینان حاڵەتیان، ئازاد فەرەنسی رۆژنــامــەنــووســی چــوار کردنی هەڵبژاردنەکانی ــی دووەمـ خولی لــە بــوو بوو. فەرەنسا سەرکۆماری 1988 ساڵی کۆماری بەرپرسانی دانوستانەکان، بەپێی ئیسالمی گەرەکیان بوو لە هەلبژاردنەکاندا ــە بە ــووســان ــامــەن ئــازادکــردنــی ئـــەو رۆژندژی لـــە و ــراک« ــیـ شـ »ژاک قــازانــجــی عێراقدا لە بەکاربێنن. میتران« »فرانسۆا لە ساڵی 2003ـەوە تا ساڵی 2010 نزیکەی
100 رۆژنامەنووس رفێندراون، لەم ژمارەیە 13 ئەفغانستان لە کـــوژران. کەسیان 42رۆژنــامــەنــووس رفــێــنــدران کــە 5 کەسیان کوژران. ئێستا لە جیهاندا 32 رۆژنامەنووس لە تەنیا 14 کەسیان بارمتە گیراون کە بە
سووریا »بێسەروشوێن« بوون.)7(
پیشەی دژواری رێپۆرتێری لە جەنگدا
یــاســای نــێــودەوڵــەتــیــی پــێــوەنــدیــدار بە ــووســان و ــامــەن پــارێــزگــاریــکــردن لــە رۆژنئەخالقییەکان، پێشەییە رێــســا زۆربـــەی و ــاردن ن راپـــۆرت نێوان لە سنوورێکیان هــاوکــاریــی کــردن بــە قــازانــجــی یەکێک لە تێبینیی کــردووە. دیــاری شەڕ الیەنەکانی دووەمی مادەی 79ی پرۆتۆکۆلی هاوپێچی 1 پێداگری لەسەر ئەوە دەکا کە »هەواڵنێران بەو مەرجە سوود لە رێساکانی پارێزگاریی کۆنڤانسیۆن وەردەگرن کە هیچ هەنگاوێکیان بەو ئاراستەیەدا هەڵنەگرتبێ کە ببێتە هۆی یاساکانی و رێساگەلە ئــەو پێشێلکردنی ــی ــەدان ــوەرن رێــپــۆرتــێــری جــەنــگ.« دەســتتێکهەڵچوونی ــواری بـ لــە »راســتــەوخــۆ« ناسینی فەرمیی بــە مــەرجــی ســەربــازیــدا، »ئــەرکــی گــرانــی« رۆژنــامــەنــووســە وەک هاواڵتی سڤیل لەو ناوچەگەلەی کە شەڕی واتای بە راستەوخۆ دەستەواژەی لێ یە.« »رەوتی ئاسایی کاری هەواڵنێر لە جێبەجێ
کردنی ئەرکی خۆیدا، یانێ، چوونە بەرەکانی شەڕ و یان ئەنجامدانی وتووێژ و وەرگرتنی لێدوان و یان یادداشت هەڵگرتن و یان وێنە گرتن و وێنەهەڵگری و تۆمار کردنی دەنگ و
ناردنی بۆ ئەو دەزگا راگەیاندنەی کە کاری پرۆتۆکۆلی 51ـ3 مــادەی نییە.« دەکــا، لێ هاوپێچی 1 باسی هەڵسوکەوتی هەواڵنێر و بەم دەکا و لەسەر جەنگ کاریگەرییەکانی
دەکــا: جەنگی« ــردەی »ک پێناسەی جــۆرە »کردەیەک کە سروشت و مەبەستی ئەوەیە کە زیان بگەێنێ بە تاکەکان و ئامرازەکانی هێزی بەرانبەر«. تا ئەو کاتەی کە کارەکانی
ئەو دەزگا راگەیاندنە یارمەتی بە »دوژمن« نەکات، ئەم کارە جیایە لە یارمەتی تەبلیغی قــازانــجــی الیەنێک. بــە پــڕۆپــاگــەنــدا ــان ی و بنکەکانی و نووسینگە ــێ دەب جــۆرە بــەم
دەزگاکانی راگەیاندن وەک شوێنێ مەدەنی، هێرشێکدا چەشنە هــەر لەبەرانبەر دەبــێ ئەم ئەگەر تەنانەت بکرێ، لێ پارێزگاری چاالکییەکانیان زۆری بەشێکی میدیاگەلە شەڕ الیەنێکی قــازانــجــی بــە پــڕۆپــاگــەنــدا بکرێ. لێ پارێزگارییان دەبێ دیسان بێ، هەواڵگریی وەزارەتـــی کردنی بــۆردومــان عێراق لە ساڵی 2003 دا لە الیەن هێزەکانی لە ژمــارەیــەک نووسینگەی کە ئەمریکاوە کارێک بــوو، لــەوێ جیهانییەکانیش میدیا ژنێڤ کۆنڤانسیۆنی پێچەوانەی کە بــوو بوو. ئەمریکا پاساوی بۆ ئەم هێرشە ئەوە بینایە ــەو ئ عێراقی بــەرپــرســانــی کــە ــوو ببــۆ کــۆبــوونــەوە بــەکــار دێــنــن. بــە پاساوی لە ســەربــازیــیــەکــان هێزە کەڵکوەرگرتنی و رادیـــۆ هاوبەشی پێوەندیی تــۆڕەکــانــی دەزگایە ئەم ،)RTS( سێربیا تەلەفزیۆنی لە رێکەوتی 23ی ئاڤریلی 1999دا لە الیەن
هێزەکانی ناتۆەوە بۆردومان کرا. ئەنجوومەنی 1738 بــڕیــارنــامــەی لــە رق بــاڵوکــردنــەوەی « هــاتــووە: ئاسایشدا جینۆساید ئەنجامدانی بۆ هاندان و قین و مافە پێشێلکردنی و جەنگی جەنایەتی و سنوورێکە مرۆڤدۆستانەکان، نێونەتەوەییە و بیپارێزن رۆژنــامــەنــووســان ئــەوەی بۆ لەبەرانبەریشدا رۆژنامەنووس و ئەو دەزگا دەتوانن دەکــا بۆ کــاری کە راگەیاندنەی
سیاسی
به بیانوی ڕۆژی جیهانی ژنەوه
بەفەرمی ناسینی بەشداریی رۆژنامەنووسان لە بەرەکانی شەڕدامافی رۆژنامەنووسان لە کاتی رووماڵکردنی رووداوەکانی بەرەکانی شەڕ
نووسینی: رەزا موعینی بەشی سێهەم و کۆتایی و: مادح ئەحمەدی
ل ٩
رۆژنامەی7 ژماره : ٦٥١ ١٥ی ڕەشەممەی ١٣٩٣ ٦ی مارسی ٢٠١٥
عومه ر باله کی
له سه رده می نیزامی پاشایه تی دا دوای ئینقالبی سپی، کۆمه ڵگای چاکسازی هێندێک توشی ئێران ــی گــریــنــگــی ــک ــاوێ ــگ ــه ن بــــــووه و هــوگــۆڕ هــاویــشــت کــه لــه و ــاڵ بــۆ ئئاڵوگۆڕه دا ژنان مه یدانی زیاتریان له ژن جــار یه که م بۆ ده راو پێ ببێته خاوه نی مافی ئێران دا توانی ده نگ دان و له رێگای ده نگ دان و ــه ر ســنــدوقــه کــانــی ــوون بــۆ سـ چــــه شــداری ئــاڵــوگــۆڕی ده نــــگ دان بــاســی و کــۆمــه اڵیــه تــیــیــه کــانــی ســیکۆمه ڵگای ئێران بێ و له و رێکه وته به دواوه رۆڵی ژنان له نێو کۆرو کــۆمــه ڵ و ئــیــداره و بـــازاردا زیاتر ــگــای ئـــێـــران بــه و ــووه و کــۆمــه ڵ ــ بـپێشکه وتن و بـــه ره و کــه ــه ــ ڕاده یبواری له ده رۆێشت گه شه کردن چاوکراوه تردە ر ۆشنبیرییشه وه
بــــوو و ئـــه و روشـــه نـــگـــه ریـــه نێو که جێگایه ک گه یشته کۆمه ڵگا ڕاپه ڕی پاشایه تی نیزامی به دژی بۆ ئه وه ی بتوانێ ژیانێکی باشترو بــه خــتــه وه رانــه تــر بــۆ تــاکــه کــانــی هــه روه کــی بــکــاو دابــیــن کۆمه ڵگا ده زانین ئه و ڕاپه رینه بوو به هۆی پاشایه تی و نیزامی رووخانی تێک سیستمی گه یشتنی ده ســه اڵت به
کۆماری ئیسالمی. بەاڵمکـــاری ســــه ر هــا تــنــه دوای کۆماری ئیسالمی خوێندنه وه یه کی هه ر کرا مافه کانی ژن و بۆ دیکه دژایه تیان کــه توێژ یــه کــه م بۆیه نیزامه ئــه و قانوونه کانی گــه ڵ له
تازه یه کرد ژنان بوون کە به دژی »حیجاب«ی زۆره ملی هاتنه سه ر
شه قام و ناره زایه تیان ده ربڕی. باسمان پێشتر وه کـــی هـــه ر ــرد ژنـــان شــان بــه شــانــی پــیــاوان کگه النی شــۆڕشــی له سەرکه وتنی پاشایه تی ڕێژیمی دژی به ئێران هه بوو، به رچاویان رۆڵی نه قش و بوو ئه وه چاوه روانیان بۆیه هه ر دوای رووخانی نیزامی پاشایه تی و نوێ سیستمی کــاری هاتنه سه ر ماف و به ده توانن حکوومه تداری ئازادی زیاتر بگه ن و له کۆمه ڵگای شیاوی پێگه ی جێگا و ئــێــران دا ــدرێ، بــــه اڵم ئــه و ــ خـــۆیـــان پـــێ بـزۆری روانــیــه چــاوه دڵخۆشیه و نه خایاند ئه و مافە کۆمەالیەتیانەی ــی پـــاشـــایـــه تـــیـــش دا ــزامـ ــیـ ــه نـ ــ لوه ده ستیان هێنا بوو ئه ویشیان لێ
زه وت کرا.ئــیــســالمــی کـــردنـــی کــۆمــه ڵــگــا که کۆمه ڵێک ــه وه ئ هــۆی به بــوو به ربه ست له ژیانی ژنان دا دروست شوغڵی و ــی ــان ــواره ک ب ــه ل بــکــرێ شوینه کان جیاکردنه وه ی کاری و ــان و ــه ک ــخــان ــاب ــوت ــی ق ــه ت ــب ــای ــه ت بـبه رنامه ی ڕاگرتنی زانستگه کان و به ر له و بنه ماڵه . هێندێک ته نزیمی
ژنان مافه کانی کردنه وه ی ته سک به قانوون رێکخران واته بوون به ماده ی قانوونی وه ک ئه وه که ژن ناتوانێ پۆستی سه رکۆمار یا له و یا وه ربگرێ به رپرسایه تیدا ڕاده وه ک قازی و دادوه ر له دادگاکان دا کار بکا. به اڵم ئه وه ی زۆرتر ژنان پێشێل مافیان ده چه سێنێته وه و ده کا ئه و به ربه ستانه ن که بێ ئه وه کرابێ لێوه باسیان دا قانوون له و پشتیوانی یاسایان هه بێ له الیه ن دام و ده زگای ده وڵەتی و بنه ماڵه و
کۆمه ڵگاوه به رێوه ده چن. ــی کــــۆمــــه اڵیــــه تــــی ــ ــزامـ ــ ــیـ ــ نـگیروگرفتی مــه ســائــیــل و ــران و ــێ ئ
ــه خـــــۆی هـــه یـــه کــه ــ ــه ت ب ــبـ ــایـ تـلــه سیستمی ســه رچــاوه گــرتــووه ــه ری واڵتــه و ــوه ب ــه ڕێ ســیــاســی و بــه وخــۆو ئــه وگــیــروگــرفــتــانــه ڕاســتله هه یه کاریگه ریان ناڕاسته وخۆ
سه ر وزعییه تی ژنان.له و نمونه یه ک چــه نــد ــێــره دا لسه ره وبه ره یانە بێ گیروگرفت و
باس ده که ین.ته نزیم ــامــه ی ــه رن ب ڕاگــرتــنــی نموونانه یە له و یەکێک خانه واده کۆمه ڵگای به گــه وره ی زیانی که هه مان حاڵ دا له گه یاندوه و ئێران مافی ژنی پێشێل کردوه، البردنی که ــرد ــ ک وای ئـــه وبـــەرنـــامـــه یـــه حه شیمه تی ئێران به شێوه ی سه ر سووڕ هێنه ر به ره و زیادبوون بڕوا بێ ئه وه ده وڵه ت بتوانێ ئمیکاناتی بنه ماڵه کان بــۆ ــان ژیـ پێویستی ــه و بێ ــار ئ ــ دابــیــن بکا کــه زۆرجبه رنامه یه ده بێته هۆی لێک دابڕانی ژن و مێرد ولێک هه ڵوه شانی ژیانی ڕاسته وخۆ ئه ویش که هــاوبــه ش کۆمه ڵگا ــه روه رده ی ــ ــ پ ــه ب ــان زیـبنەماڵه که ش ئــه گــه ر ده گــه ێــنــێ و زۆری هۆی به هه ڵنه وه شێ لێک توانای ته نیا دایک منداڵ، بوونی ــه مـــاڵ و مــنــداڵ پــێ ڕاگــه یــشــتــنــی ب
ده بێ و له ئاکام دا کاتێک منداڵه کان ژیانی به ره و هه رکه س پێده گه ن و مه قامی لــه ئــه وژنــه ده ڕوا خــۆی دایـــک دا پــیــرو شــه کــه ت و مــانــدوو بۆ تـــوانـــایـــه کـــی وزه و ــووه و ــ ــ ببه خۆی بتوانێ کــه نــه مــاوه تــه وه ڕابـــگـــاو تـــه نـــانـــه ت ســه رمــایــه ی سه رمایه چونکه نییه مــادیــشــی ــی ــه ت ــداری مــادیــه کــه ش لــه خــاوه نو ئه وهه مووکار دوای پیاودایه و ده ست چاوله هه رده بێ تیکۆشانە
بێ.بــێــجــگــه لـــه و نــمــوونــه، چــۆڵ ــی گــــونــــده کــــان و کــۆچــی ــ ــردن ــ کــان، ــاره کـ ــۆشـ ــان بـ ــه ک ــن ــدشــی ــون گ
بــوون، نیشته جێ شوێنی که می په ره گرتنی بێکاری و تووش بوون به ماده هۆشبه ره کان و ده یان گیرو له هه یه کاریگه ریان دیکه گرفتی سەروه زعییه تی ژنان چ له بنه ماڵه و چ له کۆمه ڵگادا چونکه له کۆمه ڵگای سڵه مێنه وه یه ک هیچ بێ ئــێــران دا ــه ی دووهــــــــه م بــه ــلـ ــه پـ ــ ــان ل ــ ــ ژنبه راورد له گه ڵ پێاوان داده نرێن و تێڕوانینی له ڕیشه ی ئــه وەخــۆی ــان و ژن بــۆ حــکــوومــه ت سیستمی ــرێ ئـــه وه به مــافــه کــانــی دایــه. ده کـنموونه یه ک زیاتر ڕوون بکه ینه وه ده رســیــیــه کــان کتێبه ــه چــاول ــه ککۆمه اڵیه تی ژیــانــی بــنــاخــه ی کــه دواڕۆژلــەســەریــان کۆمه ڵگای له زۆربه ی که ده بینین داده مــه زرێ به که نه قشه ی ئــه وڕۆڵ و زۆری مامۆستاو یا دایکه یا داوه ژنیان بەومانایە ئەوە په ره ستاره دیارە نییە کە بایەخ وئەرزشی ئەوکارانە کــەمــە بـــەاڵم لــە راســتــی دا ئــه وه ڕاستییه ئه و ده رخــه ری ده توانێ بێت که له ڕوانگه ی سیستمی واڵت ڕوڵی ژن له وچوارچێوه دایه و به ژن و ڕۆڵی دابه ش کردنی جۆرێک نیشان کۆمه ڵگادادەست له پیاوه دەکاو هه رله سه ره تای خوێندنه وه ــنــن کــه کــارو ــدااڵن وا ڕاده هــێ ــن مئه وه له وئاسته دایه و ژنان چاالکی وه ئه ستۆ زیاترئه رک ده بێ پیاوه کۆمه ڵگاو بۆپێشکه وتنی بــگــرێ پیاوه و به ئه سڵی نه قشی ڕۆل و ــی مـــنـــداڵ دا ــن ــرو زێ ــک ــه وه لـــه ف ــ ئده چه سپێ و که گه وره ش بوو به و شێوه یه عه مه ل ده کا که له منداڵی
را فێری بووه .ــه ر کــۆمــه ڵــگــای ئـــه وڕۆی ــه گ ئکۆمه ڵگایه کی وه ک بیهه وێ ئێران ئێستادا دونــیــای لــه پێشکه وتوو ــه وێ پــێــویــســتــه له ــکـ ــار بـ ــ ــه دی ــ بنه بێ و غــافــڵ ژن نه قشی ڕۆل و ــی دا ــان ــی ژی ــان ــواره ک ــه هــه مــوو ب لبره خسێ ژنــان بــۆ ئیمکانه ــه و ئــە زانــســتــی ــار و چــاالکــی ــ کــه لــه کوکــۆمــەاڵیــەتــیــەکــانــدا بــه شــداربــن و مافی مرۆڤ و پاراستنی پێویسته ــی له ــه ت ــه اڵی ــۆم دادپــــــــه روه ری کبداته وه ولە ره نــگ قانوونه کان دا ــای بــەرێــوەبــەریــەوە ــ الیـــەن دەزگکاریان پێ بسپێردرێ و به کورتی قانوونیه روانگه ی له جیاوازیه ک له نێوان ژن و پیاو دانه بێ و ته نیا به دی جیاوازی ده توانرێ کاتێک بکرێ که له بواری توانای کاری و جیاوازیه ک به ڕێوه به ری زانست و
هه بێ . له گه ڵ هه مووی ئه وانه ی که له سه ره وه باسمان کرد ئه گه ر ژنان خۆیان زیاتر نه ینه مه یدان و هه وڵ و پێگه یشتنی ــۆ ب ــه کــه ن ن کــۆشــش خۆیان له بواره جیاجیاکانی ژیانی ده بینین دیــســان ــه تــی دا کــۆمــه اڵیڕه وتی دادپه روه ری له نێوان ژن و پیاو دا زۆر به هێمنی هه نگاو ده نێ چاوه ڕوانی ــده ری واڵم ڕه نگه که
ژنان و پێشکه وتنی کۆمه ڵگا نه بێ .
سیاسی
كورد نووسه رێكی مه رگی جارێك هه ر به سه ناكوردی نووسیویه تی به زمانی كه نووسه ر كه بكرێته وه باسه ئه و ئه وه ی بۆ كورد نیه و ئه مه ش له ره خنه گرتن له زمانی ئاستی تا پێ ده كات ده ست نوسه ر نوسینی ــردی ــارك ــه ز و پـــه یـــام و ك ــ ــه وه ی ره گـ ــن ســڕیــه ر و ســـه نـــدنـــه وه ی هــه مــوو ــووسـ ــودی نـ خــخۆی و له كــوردبــوونــی تایبه تمه ندییه كانی
به رهه مه كه ی !خه ڵكی »كۆمه ڵناسی بڵێ ده تــوانــێ كێ كورد«،«دادا شیرین«، »نزا بۆ ئارمین«، »راپه رینی شێخ سه عیدی پیران« كوردی نین؟ كێ ده توانێ بڵێ هه ر یه كه له »ئه و دیوی چیا«، »ده ریــا«، به ربه یان« و »كه ڵه شیره كانی ته نه كه »، »حــه مــه دۆك«،« كوردی نین؟ هه ر به و هۆیه ی زمانی نووسینیان كوردی نه بوون كه ئێستا هه ر هه موویان به زمانی كوردی له قوتابخانه ی كوردی ده ست
ده كه ون؟كه قاسملوو د. كــورد«ی »كوردستان و كتێبی بڵێ ده توانی كێ ته رجومه عه ره بی ئینگلیزی و به دواتر چیكی و زمانی به یه كه مجار كــرایــه وه و دواجــار كــرا به كــوردی بڵێ كــوردی نیه ؟ ئــه م پرسیاره عه ره بی به كه تاڵه بانی جه الل بارزانی و مسعود كتێبی هه ندی بۆ جیاواز و زمانی به نووسه رانه ئه م كۆی كه راستیشه نووسراون، یان ده ربرین زمانی كه نووسیویانه كوردستان سه ر له ناكوردی
كوردی نه بووه .بوون و كــورد بۆ بیت یه كالكه ره وه پێوه رو تاكه ناتوانی زمــان ناكوردی بوونی به رهه مێك، به ڵكو زیاد له ره هه ندێك مۆركی كوردی بۆ بی پێوه ر تاكه زمان ئه گه ر به رهه مێك، به ده به خشنه وه بوون كوردی بوون ده قێك، ده كرێت بپرسین كۆی ئه و كتێبانه ی به زمانی كوردی و دژ به كورد نووسراون ده كه ونه نێو كتێبخانه ی كوردی و
به شێكن له كتێبخانه و ئه ده بیاتی كوردی ؟!په یام، شوێن، ناوه رۆك، فه زا، سوژه له الی ئه و نووسه ره كوردانه ی كه به زمانی غه یره كوردی له سه ر كوردستان و له ژانرێكی نووسین، لێره ده مێنێته وه وه رگێرانی ئه م نووسیویانه ته واو كوردیین، ئه وه ی ئه مه ش هه ر بكریت، ده بێت كه كوردییه زمانی سه ر بۆ به رهه مانه واده كات كه كاتێ تۆ وه رگێرانێكی هه ژار موكریانی ، عه بدولاڵ حه سه ن زاده و شوكر مسته فا له به رهه می ئه م نووسه ره كوردی نه نووسانه ئه م بابه ت الی بوونی كــوردی به هه ست تــه واوی به ده خوێنێته وه
نووسه رانه ده كه ی .له باتی دژایه تی له گه ل ئه م به رهه مانه كه گۆیا زمانیان كوردی نین و له وێشه وه سه ندنه وه ی ناسنامه ی كوردبوون له نووسه ره كه ی ! پێموایه ده بیت هه ول بۆ كورداندنیان بدرێت بۆ سه ر زمانی كوردی ، ئه وه ی له م به رهه مانه غایبه زمانی نووسینه به كوردی نه ك په یام و نمونه بۆ هه ر كوردین، كه به رهه مانه ئه م شوینی فــه زا و چیرۆك و له ده بینێته وه له »حه مه دۆك«دا كوردی خۆی ئه وه نده ی خوێنه ری »سه د ساڵ ته نیایی » نابینێته وه ، كه هه ر دوكیان به زمانی كوردیش فه زای »حه مه دۆك« ئه وه ی بۆ ده گه ریته وه ئه مه ش باڵوبوونه ته وه ، فه زایه كی ته نیایی » ساڵ »ســه د فــه زای كــوردی و تــه واو فه زایه كی ته نیایش ساڵ سه د كورداندنی ته نانه ت كه ئیسپانیایی ، ناكوردی و ناتوانێ هه مان فه زا بۆ خوێنه ری كوردی دروست بكات كه »حه مه دۆك«
دروستی ده كات.هۆكار زۆره بۆ ئه وه ی كه به شێك له نووسه رانی به ره گه ز كورد به كوردی نه یاننوسیوه ، ناكرێ هۆكاره كانی له به رچاو نه گیرێت، له كاتێك دا خۆیان واڵمی ئه م پرسیاره یان داوه ته وه ، به اڵم هیچ هۆكارێك له زمانی نه بن، كوردی نه كوردرین و به رهه مانه ئه م ئه وه ی بۆ نیه به رهه می ده ستدانی له بۆ بگوازرێته وه نابی نووسه ر ده ستچوی نووسه ر كه به ته واوی به فه زای كوردستان خوڵقاوه ، له گه ڵ ئه وه ش به اڵم كوردیین كه نه كه ین به رهه مانه ش له و خاوه نداری ئێمه نابێ نه ته وه كانی به رهه می فارسه كان نه نووسراون. كــوردی زمانی به وه ك ئه مرۆ نه كه ن و بۆ فارساندنی نه یدزن و نه ما دراوسێی خۆیان شێوه هه مان به عه ره به كان ده فرۆشنه وه ، پێمان فارسی به رهه می ئه مه ش لێكراوه و دزی زۆرترین نه ته وه دوو ئه و نێو له كورد كه وایكردوه كتێبخانه ی ئێمه كتیبخانه یه كی هه ژار بێ و به وته ی مامۆستا هه ژار »ئه گه ر ئێستا بڵێی زمانی فارسی له سه ربنه مای زمانی كورد
دامه زراوه ، ره نگه زور كورد گاڵته مان پێ بكه ن«!.له حاڵێك دا كه هه وڵ بۆ دورخستنه وه ی ئه م به رهه مانه ده درێن له كتیبخانه ی كوردی ، كه ئه م به رهه مانه و نووسه ره كانیشیان له سااڵنی رابردوو له سه ر ئاستی نێو ده وڵه تی و ناوچه یی به نووسه رانی دیار ناوزه د كراون تا ئاستی وه رگرتنی چه ندین خه اڵتی نیوده ڵه تی كه دیاره پێدانی ئه م خه اڵتانه ش ته نیا له به ر زمانی نووسینیان نه بووه ، به ڵكوو خویان له داهێنه ربوون ده بیننه وه كه تیادا شوێنی ژیان و گه وره بونی مناڵییان ره نگدانه وه ی له سه ر ئه و به رهه مانه هه یه و بوون به به شیك
له به رهه می جیهانی .بۆ نووسه رانه به رهه م و ئه م گه رانه وه ی له سه ر كار ده بێ ئێمه قه د به میلله تێك هیچ راستی دا له بكه ین و كــوردی كتێبخانه ی نێو كورد پێویستی به كتێب نیه و ناكرێت له رووی میزاجی شه خسییه وه هه ڵسوكه وت له گه ڵ ئه م به رهه مانه بكرێن كه ته نیا له زمانی نووسین
كوردی نین، ده نا ئاوینه ی بااڵنوینی دۆخی كوردستانن.
كه س كورد نیه !
خالید محه ممه دزاده
ژن لە دەورانی کۆماری ئیسالمی دا
ئه گه ر کۆمه ڵگای ئه وڕۆی ئێران بیهه وێ وه ک کۆمه ڵگایه کی پێشکه وتوو له دونیای ئێستادا به دیار بکه وێ پێویسته له ڕۆل و نه قشی ژن غافڵ نه بێ و له هه موو بواره کانی ژیانی دا ئه و
ئیمکانه بۆ ژنان بره خسێ که له کار و چاالکیە زانستی وکۆمەاڵیەتیەکاندا به شداربن
رۆژنامەیژماره : ٦٥١ ١٥ی ڕەشەممەی ١٣٩٣ ٦ی مارسی ٢٠١٥ 6
چه ند سه رنجێک له سه ر پرسی ئه تۆمیی ئێران
پرسی ســه ر له رێککه وتن بۆ بــڕیــاردان )1پێکهاته ی ــه ل ئــاســانــتــره . ــدا ــران ــێ ئ ــه ل ئــه تــۆمــی کۆماری ئیسالمی دا رێبه ر له سه رووی سیستم ــی زۆر ــه کـ ــا راده یـ ــرێ و قــســه کــانــی ت ــ جــێ ده گپه سه ندی به سیاسه تێک ئه گه ر یه کالکه ره وه ن. و بنیات هه موو و ده کــرێ جێبه جێ بگا، رێبه ر ناوه نده کانی دیکه ی ده سه اڵت خۆی له گه ڵ ده گونجێنن. ئه و روانینه ی که هه نووکه له پرۆسه ی دانوستانه کان دا کاری پێ ده کرێ، به په سه ندی دژبه رانی که نییه مانایه به و قسه یه ئه م دیــاره گه یشتووه . رێبه ری گۆڕینی بۆ هه وڵه کانیان له وازیان دانوستانه کان هه نووکه یی ره وتی کۆماری رێبه ری تا بڵێم ئه وه یه زیاتر مه به ستم هێناوه . ره وتــه ئه م ئیسالمی قه ناعه ت پێ نه هێنن که ئه م ره وته به قازانجی سیستم نییه و پێداچوونه وه به سیاسه تی پێوه ندیدار دا نه کا، ره وتی ئێستای ئه ویش
دانوستانه کان درێژه ی ده بێ. 2( رێبه ری کۆماری ئیسالمی له بۆشایی دا بڕیار نادا. پرسی ئه تۆمی له شۆرای به رزی ئاسایشی نه ته وه یی ئێراندا بڕیاری له سه ر ده درێ و دواجار بۆ ئه وه ی بڕیاری ئه و شۆرایه ببێته یاسا و کاری پێ بکرێ، ده بێ به په سه ندی رێبه ریش بگا. خاڵی جێی سه رنج ئه وه یه که ده وڵه ت و وه زاره تی ده ره وه ی رێژیم ته نیا به ڕێوه به ر و جێبه جێکاری پرۆسه ی دانوستانه کان نین، به ڵکوو له سیاسه تدارێژی ئه م پرسه ش دا به شدارن. ئاسایشی بــه رزی شــۆرای ئه ندامی 13 یان 12 له که ئــه وه ی یه که م نه ته ویی ئێران، النی که م ٦یان ئه ندامی کابینه ی ده وڵه تن و به تایبه ت دیاری ویــه وه الیه ن له ده بیره که شی و سه رکۆماره شۆرا سه رۆکی ده کرێ. دووه م: ئه و وێنا و زانیاریانه ی که له الیه ن تیمی دانوستانکاری ئێرانه وه پێشکه ش به شۆرا ده کرێ و، چۆنییه تیی وێنا کردنی ره وتی دانوستانه کان و فۆرمۆله کردنی ئه و راپۆرتانه ی به شۆرا ده درێته وه ، ده توانێ کاریگه ریی له سه ر بڕیارسازیی له مه ڕ پرسی ئه تۆمی هه بێ. ئه گه ر جیاوازیی میتۆدیی تیمی دانوستانکاری هه نووکه یی له گه ڵ تیمی سه عید جه لیلی له به رچاو بگرین ئه و راستییه مان چاکتر بۆ ده رده که وێ
و رێبه ریش ده ره تانێک به ده رکه وتنی میتۆده جیاوازه کان ده دا.3( له پێکهاته ی سیاسیی ئه مریکادا سه رکۆمار به تایبه ت له سیاسه تی ده ره وه دا ده سه اڵتی زۆره . ئه وه ی ئه مڕۆ له سه ر مێزی دانوستانه کان پێڕه و ده کرێ، روانین و ده ستپێشخه ریی ده سه اڵتی جێبه جێ کردن یان به دڕبڕینێکی دیکه ده وڵه تی ئۆبامایه . له گه ڵ ئه وه ش دا کۆنگره ی ئه مریکا ده سه اڵتداره و ده توانێ له سه ر ره وتی دانوستانه کان کاریگه ریی هه بێ. ئه و رۆڵه ی کۆنگره ی ئه مریکا ده توانێ له ره وتی دانوستانه کاندا هه یبێ، ناکرێ له گه ڵ نه خشی مه جلیسی ئێران له م باره وه به راورد بکرێ؛ چونکه فه قیه وه لــی هێژمۆنی ژێر له و نییه واقعی کارایی ئێران مه جلیسی وه زیری سه رۆک کرانی بانگهێشت دایه . هه ڵنه بژێراوه کان ناوه نده و نوێنه رانی ئه نجوومه نی کۆماریخوازیی سه رۆکی الیه ن له ئیسرائیل ئه مریکاوه ، به بێ هاوئاهه نگی له گه ڵ ده وڵه ت، سه لمێنه ری ئه و راستییه یه .
به کار ده ســت دوای ئه مریکا نوێی گۆنگره ی که ــرا ده زانـ وا )4کــاره ش به و ــا ده ک په سه ند ئێران دژی له نــوێ گــه مــارۆی بــوونــی، پێچه وانه ی به بــه اڵم ده کــا. ئاسته نگی تووشی دانوستانه کان ره وتــی هیچ ئێستا تا و بوون نه رمتر کۆماریخوازه کان سه ره تایی، رواڵه تی پرۆژه یاسایه کی گه مارۆی نوێیان نه خستۆته ده نگدانه وه و النی که م تا
24ی مارس ده ستیان راگرتووه . به شێک له هه راهۆریای کۆماریخوازه کان له سه رده می هه ڵبژاردنه کانی نێوان ده وره یی کۆنگره دا، واقعی نه بوو و بێجگه له وه ش کۆماریخوازه کان دێموکراته کان، له گه ڵ تاکتیکییان و شێوه روانین جیاوازیی سه ره ڕای پاراستنی به رژه وه ندی و پرێستیژی ده وڵه تی ئه مریکایان به الوه گرینگه و ئه مه ش کاریگه ریی هه بوو له سه ر ئه وه ی که کۆماریخوازه کان نه بنه ئه مریکاوه . له الیه ن کاتیی ژێنێڤ، پێشێل کردنی رێککه وتنی هۆکاری له بوو ئۆباما پێداگری بینی، ده وری نێوه دا له م که دیکه فاکته رێکی کۆنگره وه ، الیه ن له نوێ گه مارۆیه کی چه شنه هه ر که ئــه وه ی سه ر ویتۆ ده کا. ئه وتا ده بینین دوای وتاردانه که ی سه رۆک وه زیری ئیسرائیل له کۆنگره ش دا، ئۆباما ده ڵێ که قسه کانی ناوبراو هیچی تازه یان تێدا نه بوو و هیچ رێکارێکی کرده یی به دیلی پێشنیار نه کرد. ئۆباما هه روه ها ده ڵێ ئه گه ر له گه ڵ ئێران رێککه وتن نه کرێ، به رنامه ی ئه تۆمی ئێران به
خێرایی په ره ده ستێنێ. 5( نه هێنی کارییه کانی ئێران له رابردوودا بێ متمانه ییه کی زۆری به نیسبه ت ئه و واڵته دروست کردووه . به اڵم ئێستا ئه و بێ متمانه ییه به و توندیه ی جاران نه ماوه و ئه وه تا به رپرسانی ده وڵه تی ئۆباما ده ڵێن ئێران به ته وای پابه ندی رێککه وتنی کاتیی ژێنێڤ بووه و به جیددیش وتووێژ ده کا. ئێران له رووی پێگه ی سیاسی و ئیستراتیژیکه وه له رۆژهه اڵتی نێوه ڕاست دۆخێکی باشی هه یه و ئه مه و وێڕای گرفتارییه کانی ئه مریکا
له ناوچه که دا، نه خشێکی ئه رێنی له ره وتی وتووێژه کان دا هه یه . شپرزه یی بێ وێنه و ئاسۆی ناڕوونی ئابووریی ئێران وایکردووه به بتوانێ که ئــه وه ی بۆ بکا وتووێژ جیددی به بێ، ناچار ئێران که سه ر کێشه ئابوورییه کانی دا زاڵ بێ. راستییه که ی ئه وه یه که ئێران له زۆر بواردا پاشه کشه ی کردووه و ئێستا نیگه رانی ئه وه یه که ئه مریکا و واڵتانی رۆژئاوا به وه نده ش رازی نه بن و له جیاتی کۆتایی هێنان به
پرسی ئه تۆمی، مودیرییه تیی ئه م پرسه بکه ن.ئه گه ری ده ڵێن پێوه ندیدار الیه نه کانی و شرۆڤه کار زۆر وه ک رێککه وتن به نیسبه ت چه ند مانگ له مه وبه ریش زیاتر بووه ، با بزانین ده وڵه ته خاوه ن به رژه وه ندییه کان و فاکته ره دژه کان چه نده ده توانن به ر
به م رێککه وتنه بگرن.
حه سه ن شێخانی
سیاسی
عه لی بداغی
مانگێکه لـــه زیـــاتـــر مـــــاوه ی ــی ــان ــای ــۆســت ــام ــی م ــ ــی ــ ــه ت ــ ــاڕه زای ــ نله ئێران خوێندنگه کانی قوتابخانه و له گوزه رانیان، ژیــان و بارودۆخی فــه رق و پـــڕهـــه اڵواردن و سیاسه تی ــه ت لــه نێوان جــیــاوازیــدانــانــی ده وڵـکــارمــه نــد ه کــانــی وه زاره تــخــانــه کــان
په ره ی سه ندوه .
مانگی سه ره تای ڕۆژه کانی له ــر له ــات ــاری ئــه مــســاڵــدا زی ــب ــران ــه ف بقــوتــابــخــانــه و ــای مــامــۆســت ٦000تۆمارێکدا له ئێران خوێندنگه کانی که گوێ ــان کرد داوای بۆ مه جلیس ڕۆژی و داواکانیان ویست و بده نه « بانگهێشتی ــه ب یــه کــشــه مــمــه ش له مامۆستایان« سینفیی کانوونی ئێران ناوچه کانی شــارو زۆربــه ی ده ربڕینی ناڕه زایه تی کۆبوونه وه ی مامۆستایان له به ر ده رکی ئیداره ی شاری له بارهێنان و، ــه روه رده و پـبه ڕێوه مه جلس بــه رده م له ــاران ت
چوو. ــه و کـــۆبـــوونـــه وانـــه دا پــێــدانــی لـمووچه به شێوه یه کی دادپه روه رانه ، قه زاییه کان حوکمه هه ڵوه شانه وه ی فــه رهــه نــگــی و ــی ــان چــاالک دژی لــه به ندکراو مامۆستایانی ئازادکردنی و هـــه روه هـــا هــه ڵــگــرتــنــی فـــه رق و جیاوازیدانان له نێوان مامۆستایانی پیاوو ژن چه ند داوایه کی سه ره کیی
ئه وان بووه .ئــه و بـــوونـــی ڕۆژه ڤ دا لـــه وردتر بڕێک که ده خــوازێ بابه ته بۆ خــوێــنــدنــه وه کێشه و تــاوتــوێــی ئێران بکه ین. مامۆستایان داوای نیزیک ڕه سمییه کان ئاماره به پێی وه زاره تــی قوتابی و میلیۆن 12 به
په روه رده ش نیزیک به یه ک میلیۆن ئیداره کانی کارمه ندی مامۆستاو
هه یه . به پێی ئـــابـــووری کــارنــاســانــی ده ڵێن مه یدانییه کان لێکۆڵینه وه
ــواری ــزیــک بـــه ســـێ لـــه چــ ــی ــه ن کـــان لـــه ئـــێـــران لـــه ژێــر ــای مــامــۆســتله زۆر ده ژیــــن، هـــه ژاریـــدا هێڵی بژیوی دابینکردنی بۆ مامۆستایان ــه م ــاری دووهـ ــه کـ ژیــانــیــان ڕوو لکۆمه ڵگادا له مامۆستایان ده کــه ن و پێچه وانه ی دروشمه کانی حاکمییه ت که ده ڵێن »پیشه ی مامۆستایه تی له جێگه و ماوه ته وه« ، پێغه مبه رانه وه ئه و نییه و خۆیان شیاوی پێگه ی مامۆستایانه ی به شێوه ی ناڕه سمی ساتێک ــان و ئ هه موو ــه زراون، ــ دام
مه ترسیی ده رکرانیان له سه ره .مامۆستایانی توێژی ئێران له ــانــی ــێــچــه وانــه ی واڵت پــــــه روه رده پکه مترین لـــه الیـــه ک ئــه گــه ر ــکــه دی
سیاسه ت و لــه ســه ر کــاریــگــه ریــیــان له الیه کی نییه ، په روه رده پالندانانی دیــکــه بــه شــداریــیــان لــه رێــکــخــراوه پیشه یان کـــارو ــۆ ب سینفییه کان کێشه خوڵقێنه و حه راسه ت و که شی نیزامی ــه ســه ر ب زاڵ ئه منیه تیی پێی ده ســت و ئێران له په رورده یی بنه ڕه تیی کـــاری زۆر بــۆ ئــه وانــی
په روره ده یی به ستووه .ــی ــ ــی ــ ــه ت ــ ــاڕه زای ــ بــــه گـــشـــتـــی نمامۆستایان له ئێران هه ڵگری چه ند سینفی و ــه الیــه ک ل تایبه تمه ندییه ، باشترکردنی بــۆ هه ڵبڕین ده نـــگ
نه مانی هه ڵگرتن و ژیـــان و دۆخــی فه رق و جیاوازیدانان و جێگیرکردنی نــیــزامــێــکــی یــه کــده ســتــی مــووچــه و هــه مــوو کارمه ندو نــێــوان لــه مــاف ــه تــه . فــه رمــانــبــه رانــی ده زگـــای ده وڵ
ــه وه لـــه نــه بــوونــی ــکـ ــی دیـ ــه ک ــه الی لسینفیی ئه نجوومه نێکی ڕێکخراوو به هێزدا زۆربه ی ئه و ناره زایه تییانه خــۆڕســکــن و ڕێــبــه ڕیــیــه کــی دیـــارو نییه ، تــایــبــه تــی پــێــنــاســه ی ــاوه ن خــناڕه زایه تیی زۆرجــار بۆیه ش هه ر براوه ، له بار زوو یان مامۆستایان سیاسییه کانی بــاڵــه ــه ن ــه الی ل یــان ده سه اڵته وه له هاوکێشه ی قازانجی خۆو زیانی دژدا به الڕیدا براوه و به
ئاکام نه گه یشتووه .ــره ــ ــیـ ــ ــجـ ــ هـــــــــــه روه هـــــــــــا زنـله مامۆستایان ناره زایه تییه کانی ــی ــه نـــه بـــوون ، یـــان الوازیـ ــران ل ــێ ئتاکتیکی ڕووی له رێبه رییه دا، ئه و له سه ره و قسه ی به دواداچوونیش
مامۆستایان له گه ڵ یه کتر کۆک نین. پێشه نگ مامۆستایانی له کۆمه ڵێک مه جلیس ده وڵــه ت و که وایــه پێیان نــاردنــی ئیمزاو ــه وه ی کــۆکــردن بــه تــومــارو نــاڕه زایــه تــیــی لــه و چه شنه ئاوڕ له ویست و داوای مامۆستایان داخستنی ڕێــگــه ته نیا نـــاده نـــه وه و قوتابخانه و پۆله کانی خوێندنه ، به اڵم ئه و ده ڵــێــن مامۆستایان ــه ی زۆربـتاکتیکه به زیانی ڕه وتی فێربوون و دواکه وتنی قوتابیانه و پــه روره ده ی دێ. بـــه دوادا خوێندنی له مــنــدااڵن ئه وان پێیان وایه ده بێ له ده ره وه ی
پێوشوێنی خۆیان ئیداریی ده وامی ده وڵــه ت له مافه کانیان داواکــردنــی وایکردوه ناکۆکییه ش ئه و بکه ون و ــه نـــاڕه زایـــه تـــیـــیـــه کـــان لـــه الیـــه ن کـبه ــاســان و ئ هه میشه ده وڵـــه تـــه وه
تێچوویه کی زۆر که م له بار ببڕێن و که مترین ئێستا ــا ت مــامــۆســتــایــان ناڕه زایه تییانه ــه و ل ده ســکــه وتــیــان
بووه . له کوردستان جیاواز له و بابه ته ، فــه رق و مه عیشه تی و کێشه ی واتــه جــیــاوازیــی مــامــۆســتــایــان لــه گــه ڵ ــه ی ده زگـــای ــک کــارمــه نــده کــانــی دیده وڵه ت و کێشه سینفییه کانی دیکه ی هه ڵگری مامۆستایان مامۆستایان، بێبه شیی ــه کـ ــه ن ــکـ دیـ خــه مــێــکــی مندااڵنی کورد له خوێندن به زمانی دایکه . هه ر ئه و خه م و داوایــه ش له ده ربڕینی ناڕه زایه تی کۆبوونه وه ی دۆینێی مامۆستایاندا ڕه نگی دابۆوه و هاتبوو نووسیندا پالکاردو زۆر له
که »خوێندن به زمانی کوردی مافی قوتابی و منداڵه کانمانه ».
ــی کـــــــورد لــه ــانـ ــایـ ــتـ ــۆسـ ــامـ مـــان له ــ ــه ی زۆری کــوردســتــان ڕه خــنفێرکردنی پـــه روره ده و سیسته می له مــنــدااڵن بێبه شیی هه یه و واڵت یــه ک له بــه زمــانــی دایــک خوێندن ئه وان ئه وانه . سه ره کییه کانی داڵغه که ده زانــن له هه موو که س باشتر خۆی زگماكیی زمــانــی بــه ــرۆڤ مو ببێ فێر به باشی زۆر ده تــوانــێ ــه روه رده ببێ، و بێ گرێ و گۆڵ پبـــاس لـــه خــۆشــی و خــه مــه كــانــی، بیره وه رییه كانی، چێژو و هه ست حه زو خۆزگه و ئاواته كانی بكاو هه ر تایبه ت شوناسی رێگه یه شه وه له و بــگــرێ، بیچم نــاخــیــدا ــه ل ــه خــۆی بكورد مندااڵنی كردنی پێمل بــه اڵم هه ر فارسی زمانی به خوێندن به له جێ دا ئه و پێوه ندییه تێك ده داو و كه سایه تی و ده رونــی رووی له قورسی زه ربــه ی یه كه م زێهنییه وه
خۆی لێ ده دا.له م ڕووه وه مامۆستایانی کورد کێشه و خـــه م و هه ڵگرتنی وێـــڕای خــه م و خــۆیــان، سینفییه کانی داوا ــاوه ، ن کــۆڵ لــه دیکه شیان ژانێکی کاتێک ئــه وانــه وه هه موو به ــه اڵم بنــاڕه زایــه تــیــی مــامــۆســتــایــان بــه و که دەگــا ئاکام به ناله باره دۆخــه هه م ئه وان شێلگیرتر و رێکخراوتر بکه ن، مافه کانیان بۆ به دواداچوون هه م ئه وه ی که خه می ئه وان خه می دیکه ی توێژه کانی چین و خه ڵک و ــه وان لـــه و دۆخــه ــ کــۆمــه ڵــگــا بـــێ و ئچۆڵ مامۆستایان پشتی سه خته دا
نه که ن و یارو یاریده ده ریان بن.
داوایه کی ڕه وا که به یه کگرتوویی و شێلگیری دێته دی
رۆژنامەی5 ژماره : ٦٥١ سیاسی١٥ی ڕەشەممەی ١٣٩٣ ٦ی مارسی ٢٠١٥
ئاره ش لورستانیوه رگێڕانی: ئاڵه شین
حیزی دیموکراتی کوردستان، ئیمانێکی ــه و، ئــامــاده یــه قــوڵــی بــه دیــمــوکــراســی هــه یــوو حـــیـــزب و ــه مـ ــه ڵ هـ ــ ــ ــی ده گ ــاریـ ــاوکـ هـده سته یه کی سیاسی له سه رانسه ری ئێران و ناوچه ی کوردستان دا بکا، ئێمه له کانگای هاوبه ش نوقته ی زۆر که ده ڵێین دڵــه وه هه یه، که له سه ریان ده توانین له گه ڵ هه موو پێشکه وتوو و نیشتمانپه روه ر هێزه کانی
هاوکاریی بکه ین.1- دامه زراندنی جمهوری دیموکراتی
له ئێران دا.خودموختاری مافی دابینکردنی -2هه موو گه النی ئێران له چوارچێوه ی واڵت دا.ــه ــ ــیـ ــ ــازادیـ ــ ــی ئـ ــ ــردنـ ــ ــکـ ــ ــنـ ــ ــیـ ــ دابـ -3ــکــه کــان بـــۆ هـــه مـــوو حــیــزب و ــی ــمــوکــرات دیبێ ــه ب نیشتمانی ســیــاســی ده ســتــه یــه کــی
جیاوازیی.ئابووری سیاسه تێکی دارشتنی -4به رزکردنی خه ڵک و قازانجی پاراستنی بۆ
پایه ی ژیانی زه حمه تکێشان.گیروگرفتی ــی چــاره ســه رکــردن -5ــه ژارو ه جووتیارانی قازانجی بــه زه وی ناوه ندی، زه وی ده بێ بدرێ به و که سه ی که
ده یکێڵێ.کــاری سه عاتی مــه حــدودکــردنــی -٦بیمه ی دابینکردنی کــرێــکــاران و، حه فته یی ــوو کـــرێـــکـــاران و ــه مـ ــۆ هـ کـــۆمـــه اڵیـــه تـــی بـ
زه حمه تکێشان.ــده واری و ــن ــه خــوێ لــه نــێــوبــردنــی ن -7زانستی فه رهه نگی و پــایــه ی بــه رزکــردنــی په ره پێدانی بناخه ی له سه ر ئێران گه النی
زمانی زکماگی هه موو نه ته وه یه ک.دوایی هێنان به نفووزی ئیمریالیزم -8به تایبه تی ئیمپریالیزمی ئه مریکاو، هاتنه ده ر گرتنه پێشی و نــیــزامــی پــه یــمــانــه کــانــی ــه ل
سیاسه تێکی سه ربه خۆی ده ره وه .هه موو الیه نگری و هـــاوده ردی -9جوواڵنه وه کانی رزگاریخوازی و پشتگرتنی ــووســی نــه تــه وه کــان ــاره ن مــافــی دانــانــی چ
به ده ست خۆیان. ــه ڵ ده گ پێوه ندیی ــی ــدن ــه زران دام -10ــه ســـه ر ئه ساسی هــه مــوو واڵتــێــک کــه لحاکمییه تی ناسینی و یه کتر رێزگرتنی نه ته وایه تی و ده ست تێوه رنه دان له کاروباری پــێــوه نــدی پێکهێنانی یــه کــتــرو نـــــاوه وه ی دۆستایه تی و هاوکاری له گه ڵ واڵتانی دژی
ئیمپرسیالستی و سۆسیالیستی.قسه کانی به شی گرنگترین وتانه ئــه م دوکــتــور قــاســمــلــوون، کــه رێــکــه وتــی 11ی
نێو له مهاباد شــاری له 1357 ره شه مه ی ــگــه وازی بــۆ کــردن. ــان ئــاپــۆرای خــه ڵــکــدا بســه رده م دا ئه و به سه ر ساڵ 3٦ ئه مڕۆکه سیستمی ده یــه یــه 4 به نزیک ــرێ و، ــ راده بگـــۆڕاوه شایه نشاییه وه لــه حکوومه تیی به وتانه ئــه و ئایا ئیسالمی؛ کــۆمــاری بۆ مێژوو ئه سپاردراون و بوون به مێژوو یان ئاکام به النی چه ندی ئه و داواو خواستانه
گه یشتوون؟ 10 ئه و تیژبینانه ی وردو شرۆڤه یه کی به ندی سه ره وه ، باشترمان له دادوه رییه کی که واته ده کــه نــه وه . نزیک لۆژیکی راســت و هه وڵ نووسینه که مان مه ودای گوێره ی به ــا ئـــه و جــێــیــه ی بـــوارمـــان ده بــێ ده ده یــــن ت
گرنگترین خاڵه کانی تاووتوێ بکه ین:ــوری ــهـ ــمـ دامـــــــه زرانـــــــدنـــــــی جـ -1
دیموکراتیک له ئێراندا.ــه و بـــه تــایــبــه ت ــانـ ــه رچــی ئـــه و وتـ ــه گ ئئێران بۆ دیموکراتیک کۆماری دروشمی مانگێک به ر له گشت پرسی 12ی خاکه لێوه ی هێنانه هــۆی به هــه ر هــاتــه گــۆڕێ و، 1358ئارای ئه و پرسه له الیه ن حیزبی دیموکرات حیزب دواتــر ــوو؛ ب قاسملۆوه دوکــتــور و بایکۆتی گشت پرسی کردو له الیه ن زۆربه ی خه ڵکی کوردیشه وه پێشوازی گه رمی لێکرا، به اڵم له ناوچه کانی دیکه ی ئێران به شداران ئیسالمی کۆماری به ده نگیان زۆرترینیان هه موو ده بینین ئــه مــڕۆش هـــه روه ک داو،
له و به شێک ته نانه ت سیاسییه کان و الیه نه که سانه ی پێشتر به شێک بوون له سیستمی ده سه اڵتدار، هه نووکه دروشمی حکوومه تی
سیکۆالرو دیموکرات به رزده که نه وه .خودموختاری مافی دابینکردنی -2هه موو گه النی ئێران له چوارچێوه ی واڵتدا
به ڕێوه بردنی یا ئۆتۆنۆمی دروشمی یه کێکه کورد، گه لی ده ستی به کوردستان له بنه ڕه تیترین دروشمه کانی بزاڤی میللی-به نه ک ئێستاش تا دیموکراتکی کورد، که ئاکام نه گه یشتوه ، به ڵکو هه روا له سه رووی داواکــانــی پــارتــه کــوردیــیــه کــان، بــه تایبه ت
حیزبی دیموکراته وه یه .ــه ــ ــیـ ــ ــازادیـ ــ ــی ئـ ــ ــردنـ ــ ــکـ ــ ــنـ ــ ــیـ ــ دابـ -3
ــکــه کــان بـــۆ هـــه مـــوو حــیــزب و ــی ــمــوکــرات دیبێ ــه ب نیشتمانی ســیــاســی ده ســتــه یــه کــی
جیاوازیی.ده بینین دوای هاتنه سه رکاریی کۆماری ســه رکــوت و هــێــرش زیــاتــریــن ئیسالمی تایبه تی بــه ئێرانییه کان و پــارتــه ســه ر بــۆ کوردستانییه کان ده ست پێ ده کاو، بۆ نموونه کوشتاری زیندانییه سیاسییه کانی ساڵه کانی ٦2 تا ٦7، تیرۆری که سایه تییه سیاسییه کان و ئێعدامی به رده وامی الیه نگرانی پارته کان زیندانی زیاترینیان ئامار گوێره ی به که
سیاسی و ئێعدام کراوه کان کوردن.ئابووری سیاسه تێکی دارشتنی -4به رزکردنی خه ڵک و قازانجی پاراستنی بۆ
پایه ی ژیانی زه حمه تکێشان.و ئیسالمی کۆماری ئــابــووری دۆخــی پرسه له یه کێکه ئابووریییه که ی سیاسه تی قه یراناوییه کانی گه النی ئێران، که به تایبه تی ده گه ڵ گه مارۆ نێونه ته وه ییه کان دژی ئێران؛ دۆخی خراپترین گه یشتوه ته ره وشــه ئه و ــه رزی ب پێگه ی گرنگتریش خــاڵــی خـــۆی. گه اڵڵه پرۆژه و هه موو له پاسدارانه سپای ئابوورییه کان که ئه و ئابوورییه سه ربازی و ئه منیه تییه به رژه وه ندی هه موو نه ته وه کانی
ئێران قوربانی ئامانجه کانی خۆی کردوه .گیروگرفتی چـــاره ســـه رکـــردنـــی -5ــه ژارو ه جووتیارانی قازانجی بــه زه وی ناوه ندی، زه وی ده بێ بدرێ به و که سه ی که
ده یکێڵێــاورده ی ــ ــه ر بــڕوانــیــنــه ئــامــاری ه ــه گ ئخوارده مه نی و خــۆراک سه رسام هێنه ری کۆچی هــه روه هــا ده ره وه و، ــی ــان واڵت ــه لشــاره کــان، بۆ جووتیاران لــه راده بــه ده ری به ــووه بـ بنه ڕه تییه پیشه ئــه و ده بینین و ده اڵڵـــه کـــان رووتــــی راوو گــۆڕه پــانــی ــرده وه تووشی ــری لــه ئــێــران بــه کـ ــ وه رزێ
کاره سات بووه .کــاری سه عاتی مــه حــدودکــردنــی -٦بیمه ی دابینکردنی کــرێــکــاران و حه فته یی ــوو کـــرێـــکـــاران و ــه مـ ــۆ هـ کـــۆمـــه اڵیـــه تـــی بـ
زه حمه تکێشانــازاری ب تایبه تمه ندییه کانی له یه کێک
سه عاتی زۆربوونی ئێران، ئه مڕۆی کاری ته نانه ت و پێشوو حکوومه تی له چاو کاره کرێکاران زۆربـــه ی کارکردنی دان چه ند مووچه ی النی که می گــه وره کــان. شــاره له په سندکراوی وزاره تی کار هه میشه که متره له النی که می دابینی ژیانی تاکێک و زۆربه ی هــه ژاریــیــه وه هێڵی ژێــر لــه ئــێــران خه ڵکی رێــژه ی دیکه ش گرنگی خاڵێکی و ــن ده ژیکه الوانـــن، به گشتی کــه بێکارانه بـــه رزی نییه و ده ست دا له به ر ورد ئامارێکی دیاره باشه پێی شێوه یه ی به و حاکم سیستمی
ئاماره کان باڵوده کاته وه .ــده واری و ــن ــه خــوێ لــه نــێــوبــردنــی ن -7زانستی فه رهه نگی و پــایــه ی بــه رزکــردنــی په ره پێدانی بناخه ی له سه ر ئێران گــه اڵن
زمانی زکماگی هه موو نه ته وه یه کشـــۆڕش دوای ئـــێـــران، ــه لـ ــی ــن ــی ده بفه رهه نگی بـــه رزکـــردنـــه وه ی فــه رهــه نــگ و ده سه اڵتی ده که وێته ته واوه تی به کۆمه ڵگه حکوومه ته وه ، نه ته وه کانی ئێران ناتوانن به زمانی زگماکی بخوێنن و له ژینگه فه رمییه کان خوێندن و نووسین و زمانی فارسی زمانی ئێران پــه روه رده یــی ستانداری قسه کردنه . زۆر له واڵتانی گه شه سه ندوو له خوارتره و که سانی مێشکه کان و هه اڵتنی هــه روه هــا هه لومه رجه که کــه ئــێــران لــه خــوێــنــده وار نــازانــن؛ بــاش بــه بــۆ چــاالکــی و پێشکه وتن ئه وه ندی دیکه هه لومه رجه که ی قه یراناویتر
کردوه .ــی ــه خــۆی ســه رب ــه ر ــه سـ لـ 10 9و 8و دژی خـــه بـــاتـــی ده ره وه و ســیــاســه تــی دیکه واڵتانی هه ڵ په رستی که ڵکئاژۆیی و ده دوێ و، کۆماری ئیسالمی ئێران هه میشه بــه ئــاژاوه گــێــڕی دژ بــه زلــهــێــزه کــان و یان دراوسێی و اڵتــی هه ندێک به ــووان پ دانــی کێشه و پــڕ سیاسه تێکی ــه، رووســی وه ک ــشــه ی ره چــــاوکــــردوه کـــه تــێــچــووی ــارێ ئسه رشانی. خستۆته دوالری میلیاردان به هێزکردنی گرووپه بۆ میلیاردان دوالری تێ چاندوه و بنئاژۆخوازه کان تیرۆریستی و به رژه وه ندی گه النی ئێران فیدای په ره پێدانی کێشه نانه وه ی ته نانه ت و ئیسالمی شیعی ــردوه . ک نــێــوان سوننه کان لــه ئـــاژاوه ی و تێپه ڕینی ســـه ره ڕای ده بینین ــاکــام دا ئ لــه ئێستاش ئه گه ر ،57 شۆڕشی له ساڵ 3٦گوێ له قسه کانی دوکتور قاسملوو بگرین؛ ده رده که وێ ئه و ماف و داوایانه هه روا له ئه وله وییه ت دان و زۆربه یان دابین نه کراون، ــم و قــۆڵــه بۆ ــای ــه مــه ش بــه ڵــگــه یــه کــی ق کــه ئقاسملووو حیزبی رئیالیست بوونی دوکتور ئاشكرایه روون و هــه روه هــا دیــمــوکــرات و، خه بات و تێکۆشان تا گه یشتن به و ویست و
داخوازییه مرۆییانه به رده وام ده بێ.
جه ریانیش حیزبی دێموکراتی کوردستان بوو .
ئەوەیە؛ دیکە لورستانی: مەسەلەیەکی ئارەش دەبینین دوای کۆماری کوردستان ئەو میتینگە دەبێ بە دەستپێکی تەڤگەرێکی تەواو جیاواز لە قۆناغی بەرلەخۆی، واتە حیزبی دێموکڕاتی کوردستان لە پێکهاتەیەکی و بەتایبەت ساختار بوارەوە هەموو دێموکڕات حیزبی دەبینین دەردەکەوێ. جیاوازەوە هورووژمانەی و هێرش هەموو ئــەو ســـەرەڕای دەکاو خۆی کاری نیشانه ، کردبووه کوردستانی یەکێکە لە گەورەترین پارتە بە هێزەکان. بەرێزتان
لەمبارەیە ڕاتان چییە؟ئەمن لەگەڵ خودی پرسیارەکە بەو جۆرە موافق گەورەیی و ئەمن ناچم. مەسەلەکە بۆ وا یانی نیم، وسعەتی فکری پێشەوا قازی محەممەد لەوەدا دەبینم قازی هەر کاریگه ر شەخسی سه رده میش دا لەو کە محەممەدە. بۆیه نەک هەر تا ده ورانی دوکتور قاسملوو سیاسەتی گشتی یه کانی هێڵه ئێستاش تــا به ڵکوو لە دێموکرات و حیزبی لە محەممەدی قــازی پێشەوا خۆیانن. له جێی هــه ر ئــێــران دا کــوردی بزووتنەوەی
تا دەگاتە ساڵی 57و لە پاش ڕووخانی کۆمار بەاڵم میتینگی 11ی ڕه شمه ی 57 هه مووی ده ورانی خەباتی )نهێنی(یە حیزبی دێموکرات غەیری یەک دوو ده رفەتی وه ک هەاڵتنی شا لە ساڵی 32دا یان ئینتخاباتی ساڵی 1330 کە توانیویه تی خۆی بنوێنێ، دەرفەتی دیکەی بۆ نەخوڵقاوە. بۆیه لەو دەرفەتە دا که ساڵی 1357 پێک هات لە دێموکرات بوو، سیاسه ته کانی حیزبی ئەوە گرنگ زمانی ئینسانێکی شارەزاوه به وردی و بە شێوەیەکی کەس هەموو کە زمانێک بە ــەوڕۆژی و ئـ مــۆدێــرن و ده بینی بکەی تەماشا ئەگەر بکرێن. مەترەح تێی بگا بەرنامەی حیزبی دێموکراتی کوردستان وەختی خۆی کە دانراوە لە 8 مادە دایە، له نیوە الپەڕەیەک دایە، بەاڵم بەرنامەی حیزبی دێموکراتی کوردستان پێش میتینگی سیاسەتەکان موفەسسەلە. بــەرنــامــەیــەکــی 57یـــش به بــه اڵم کۆمارن سه رده می ئه وانه ی هەر به گشتی هەیە فەرقی لەوەدا دەکرێن. عینوان ورده کاری یه وه بە قاسملوو دوکتور نیە. ئەساسی جیاوازیی دەنــا هەقیقەت بە بێ تەوازوع خۆی بە قوتابیی پێشەوا قازی
محەممەد دەزانی.
ئارەش لورستانی: مامۆستا بەبڕوای بەریزتان سیاسەتوانێکی تایبەت بە کورد، سیاسەتوانێکی ١١ی میتینگی لە ئــاوڕ ئەمڕۆ کاتێک دێموکڕات ڕەشەمە دەداتەوە، دەبێ چ وانەیەکی لێ فێر ببێ و بزوتنەوەی پێشخستنی پیناو لە دەتوانێ چۆن میللی دێموکڕاتیکی گەلی کورد دا دیسان ئەم جۆرە
هەل و دەرفەتانە بئافرێنێتەوە؟با هەر باسی دێموکراته کان بکەم، چونکه پێم باشە باسی خەڵکی دیکە نەکەم. ئێمە لە حیزبی دێموکرات دا ڕەشەمەی 11ی میتینگی وتاری وایە حەق ئێستاش درشت خەتی بە بێنین، قاسملوو دوکتور 1357ی وەختێک هەموو بدەین. دیوارەکانی لە بی نووسین و دەرسی سیاسی یەکانمان بەرنامە وەک سەرلەوحەی لێ وەربگرین. دەبێ جارێک نا، دوو جار نا، سێ جار چ بە دووربینی یەک و چ بە بزانین تا بی خوێنینەوە دێموکراتی حیزبی سیاسییەکانی هێڵە قووڵی یەک له وتارێکی کورت دا هێناون و بۆ خەڵکی کوردستانی
ڕوون کردوونەوە.هــونــەرێــکــی دوکــتــور قــاســمــلــوو کــە ئــەمــن زۆر ــەوە بــوو که دەگــەڵ ئــەوەی ــادی دەکــەمــەوە ئ جــار یبوو، لەسەرەوە زۆر بوو، گەورە زۆر سیاسی یەکی زانایه کی گەورەش بوو بەاڵم دەی توانی موشکیل ترین مەسائیلی سیاسی و عیلمی و بەتایبەتی ئابووری کە ئەو دوکتورای تێدا وه رگرتبوو، بە زمانێک مەترەح بکا کە
خەڵکی زۆر کەم سەوادیش لێی حاڵی بێ.
هــەر سەر ئێستاش هەتا مــن ــاوەڕی بـ بــە ــەوە ئدێموکراتەو حیزبی سیاسی یەکانی بەرنامە لەوحەی ئەمن لێ وه رگرتوە. که لک زۆریــان خەڵکیش بێ شک ده بینم کە دەکەم بەوەی شانازی خۆم به ش به حاڵی قەتیش کــە ئــەوانــە کــوردســتــان ــی خەڵکی ڕۆژهــەاڵتسیاسی و مەسائیلی باسی وەختێک نەبوون حیزبی داخوازەکانی میللەتی کورد دەکەن بە فاسیلەی یەکجار زۆر، لە حیزبی دێموکرات نیزیک تر لە هەمووانن. یان تەماشا دەکەی ئەو حیزبە هەر لە سەرەتاوە تا ئێستا تەرح باشی ناسیون و باش میللەتی داخوازییەکانی
کردوون، بۆیە خەڵکەکە هەر لێیان نیزیکە.
درێژەی:
وتووێژ لەگەڵ مامۆستا عەبدوڵاڵی حەسەن زادە
36 ساڵ دوای میتینگی مه زنی مهاباد
حیزبی دێموکڕات به دروستی زانی هه ر وه ک ده وڵه تی به موراجه عه بێ خۆی دا وه ختی له به موراجه عه بێ به ــوو، ــه زراب دام مــه رکــه زی ئاشکرا ئیعالنی خه باتی مه رکه زییش ده وڵه تی -وه ک ده سه اڵته که ی مه رکزی و ده وڵه تی بکاو ده ڵێن- له موقابیل عه مه لی ئه نجام دراودا دابنێ
رۆژنامەیژماره : ٦٥١ ١٥ی ڕەشەممەی ١٣٩٣ ٦ی مارسی ٢٠١٥ نەتەوەیی4
ئارەش لورستانی: بەباوەڕی ١١ی میتینگی گرینگی بەرێزتان بزوتنەوەی لە ١3٥٧ رەشەمەی حیزبی ــەت ــب ــای ــەت ب ــوردو ــ کـچی لە کوردستان دێموکراتی
دایە؟
ــابــه تــه وه ب ــه و لـ میتینگه ــه و ئـپــاش کــه ــوو بـ تــایــبــه تــی شتێکی نیزیک به 34 ساڵ ته مه نی حیزبی ساڵ 32 ده وری کــه دێــمــوکــرات زیاتریشی له خه باتی نه هێنی دا بوو، کۆمه اڵنی نێو لــه ئاشکرایی و بــه بایه خێکی ــه وه ئ ده گــیــرا، خــه ڵــک دا زۆری هه بوو که حیزبی دێموکرات جارێکی دیکه په یمان ده گه ڵ خه ڵکی خۆی تازه بکاته وه ، ئه و پێوه ندی یه دوورو مــاوه له و که مه عنه وی یه درێژه دا هه بوو، هه م گرێ بداته وه و ئه و بــکــا، چونکه هــێــزی بــه هــه م کاته ی سیاسه ته کان ڕووبه ڕوو به تایبه تی له زمانی سیاسه تمه دارێکی گه وره وه باس ده کرێن پێوه ندی له خه ڵک دا کۆمه اڵنی حیزب و نێوان
پته وتر ده بێ. بکه ین ته ماشا ئــه گــه ر پــاشــان له ــورد کـ ــه وه ی ــن ــزووت ب ده بینین ڕۆژهه اڵتی کوردستان که له ئاخرو ســه ده ی یه که می نــیــوه ی ئــۆخــری حیزبی دامــه زرانــی به بیسته مه وه کوردستان کــۆمــاری دێموکرات و له تــــازه وه ، قۆناغێکی کــه وتــۆتــه هێندێک حاڵه تی ئیستسنائی دا نه بێ به رته سکی چــوارچــێــوه یــه کــی ــه لمه نته قه ی موکریان دا قه تیس ماوه . کــۆمــه اڵنــی میتینگه دا لـــه و بـــه اڵم خــه ڵــکــی کــوردســتــان لــه هــه مــوو ته نانه ت به شه کانی کوردستانه وه و ئێرانیشه وه ، دیکه ی شاره کانی له ــاران و هــی دیکه تـ تــه ورێــزو وه ک هاتبوون و دانیشگاکانه وه لــه و بایه خێکی ئـــه وه بـــوون. ــه شــدار ببه دیکه ی به ربه رینی یه کی دیکه و
مه سه له که ده به خشی.
شۆڕشی لورستانی: ئارەش ئەو بــەســەر گۆڕانێکی چ ٥٧بزووتنەوەیە هێنا کە ئاشکرا لە
گۆڕەپانی خەبات دا بووە؟ئه من پێم وانیه مه سه له که ئه وه بێ که ئینقالبی 57 شتێکی تایبه تیی هه بووبێ. بــزووتــنــه وه یــه ــه و ئ بــۆ به ڵێ ئینقالبی 57 درفه تێک بوو بۆ خه ڵکی کۆمه اڵنی هه موو ئــه وه ی هه ر له میلییه تێک و هه ر له ئێران
توێژێکی کۆمه اڵیه تی بێنه مه یدان و ــان خــۆیــان مــه تــره ح ــی ــان داخــوازه کئینقالب سه رکه وتنی بــه اڵم بکه ن. که خوڵقاندبوو درفــه تــه شــی ــه و ئحــیــزبــی دێــمــوکــڕاتــی کــوردســتــان ئه وپه ری وادا له وه ختێکی بتوانێ بکات و ده رفــه تــه کــه لــه ئیستفاده خۆی بناسێنێ. ئه و میتینگه که گیرا هه بوون. تێدا فه لسه فه ی هێندێک ئه وه که حیزبی دێموکرات یه کیان وه ختی خۆی به بێ پرسی ده وڵه تی ماوه ی له دامــه زرابــوو، مه رکه زی گوتم وه ک ته مه نیشی دا ساڵ 34بــردبــوو. بــه رێــوه نهێنیی خه باتی خه باتی ده یــه ویــســت کــه ئێستاش ــا. ئــه گــه ر ــک ــێ ب ــت پ ــاشــکــرا ده ســ ئئــه وه ی بــۆ بــدا تــه قــازا بیویستایه وه ر عه له نی خه باتی موجه وویزی بگرێ،له وانه بوو تا ئێستاش جوابی
ئه و ته قازایه وه رنه گرێته وه .ــڕات به ــوک ــم بــۆیــه حــیــزبــی دێدروستی زانی هه ر وه ک له وه ختی به ده وڵه تی خۆی دا بێ موراجه عه ــه بێ ــوو، ب ــ ــه زراب ــ مـــه رکـــه زی دامموراجه عه به ده وڵه تی مه رکه زییش ئــاشــکــرا بکاو ئــیــعــالنــی خــه بــاتــی ده سه اڵته که ی مه رکزی و ده وڵه تی له موقابیل عه مه لی ده ڵێن- -وه ک ئه نجام دراودا دابنێ. چونکی ئه گه ر کردبا یه موخاله فه تی وه خته دا له و ــه کــه خــۆی به ــازه ی ئــه وڕێــژیــمــه تئــیــنــقــالبــی و تــــه ڕه فــــداری خــه ڵــک ده زانی، هیچ ئابڕوویه کی بۆ نه ده ما. وه ختێک که دیتمان بۆیه ش هــه ر خه باتی ئیعالنی دێموکڕات حیزبی کۆماری ده وڵــه تــی کــرد ئاشکرای عه کسولعه مه لێکی هیچ ئیسالمی وه ختی ئه و هه رچه ند نه دا، نیشان به و ئیسالمی کــۆمــاری ــه تــی ده وڵهه رحاڵ به بــه اڵم نه بوو، شێوه یه
ئه و ده وڵه ته ئیسالمی یه بوو.که بوو ئه وه دیکه شی الیه کی حیزبی دێموکرات تا ئه وده م زۆرتر له گه ڵ مه عنه ویی پێوه ندی یه کی لــه وێ دا هات بــه اڵم خه ڵک هه بوو، خۆی سیاسه ته کانیه وه هه موو به موعه رریفی کرد. سیاسه تی حیزبی جۆره به و کوردستان دێموکراتی کۆمه ڵی له به رداشتی هه بوو، که ئێران، سیستمی له ئێران، تــازه ی تـــازه ی حکوومه تی بــه رنــامــه ی لــه ــه ده بـــێ چـــۆن بـــێ، ئــه و ــران ک ــێ ئزۆر زمانێكی به هه موو شتانه ی سیاسی و زۆر ئاشتی خوازانه ته رح داوای که ده وڵه تێک گوتی کــردو
چۆن ده بـــێ ده کـــا ئینقالبی بوون ڕه فتار بکا.
هــه ر لــه وحــاڵــه دا داخــوازه کــانــی به ــاره ــ دووب کــوردیــشــی میلله تی شێوه یه کی سیاسی و ئاشتیخوازانه
زۆر به ڕوونی هێنانه گۆرێ.
بەرێزتان لورستانی: ئارەش ــە دژکـــــردەوەی ئــامــاژەتــان ببەرانبەر لە ناوەندی دەوڵەتی ــا ــرد، هــەروەه ــارەدا کـ ــ ئــەو کدەنووسێ »اطالعات« رۆژنامەی زیــاتــر لــــە200 هــــەزار کــەس بەشداری میتینگی مهاباد بوون، و رەوت ــەن ــەالی ل ــارە کـ ئـــەم که ئێرانییەکان الیه نەسیاسییە ئیران یان سەراسەریی دروشمی دروشمی دەگـــەڵ هەڵگرتبووو ــوردی ــەوەخــوازی بــزاڤــی ک ــەت ننەبوون، یان هەر بەتەواوی پێی لێ نەکرا، پێشوازی بوون، نامۆ راستەقینەی دژکــردەوەی کەواتە ــا ــەروەهـ هـ بــــووە چ ئـــــەوان چۆن هەڵسوکەوتی دەوڵەتیش
بوو دەگەڵ ئەو الیه نانە؟
بــاوه ڕی به بڵێم با دا پێش له له دوور که مێک ڕه قه می دوو من 11ی میتینگی لــه ســه ر حه قیقه ت
ڕه شه مه ی 1357 ده گوترێن.هێنندێک که س ده ڵێن مه سه له ن ــه س ٦0هــــه زار که س 50هــــه زار کده یهێننه ــه ــ وات بــــوون، بـــه شـــدار ــه وه ــه زار کـــه س. ئ ــ خـــوار 100 هئیتالعات که ئــه وه ش ناواقیعی یه . چیه وه له ڕووی نازانم گوتوویه تی موباله غه ی دیسانه که گوتوویه تی، تێدایه . به باوه ڕی من میتینگی 11ی -که بت ژماردایه ئه گه ر ڕه شه مه نه ده ژمێردرا - ده وری 100 تا 130
هه زار که سێکی تێدا بوو.ــێــم لــه ڕووی ئـــه وه ش کــه ده ڵحدس و گومانه وه نا ڵێم، گومانه که پێش رۆژی ئێمه بــه اڵم بــوو زۆر ــوو ــرابـ داواکـ چــونــکــی میتینگه که لــه الی بــێــن،و ــه الوه ش ڕا ــ ل خه ڵکی ئه گه ر زووتر بوو دیکه ش زستان نه بانایه لــه وێ شــه وێ نه هاتبان و له وانه بوو فریا نه که ون، ستادێکمان پێک هێنابوو بۆ ئه وه ی ئه و خه ڵکه ی که دێن به سه ر مااڵن دا دابه ش بکا. کاریان ستاده که دا له ئه وانه ی
ئه و ــرد ــاس ک ب منیان بــۆ ــرد ده کـمیوان که سیان ٦3هــه زار ئێواره یه ــوه و بــه ســه ر مــاڵــه کــانــی ــ ــرت ــ وه رگمه هاباددا ته وزیعیان کردوون . خۆ تێدا مه هابادی که سی هیچ ــه وه ئده وروبــه ری که سی هیچ نه بووه ، ــوو ، حه تا ــه ب مــه هــابــادیــشــی تــێــدا نشنۆ وه کـــوو شارێکی مــه ســه لــه ن ــانــه ت بــۆکــان و ــدواوو تــه ن ــان ــی و متێدا زۆر ئیحتمالی به ئه وانه شی نه بووه . بۆیه ڕه قه مێکی له حدوودی ڕه نگه که سی ــه زار ه 130 ، 120ده قیق ترو له واقیعییه ت نیزیکتر بێ . ــه عــه کــســولــعــه مــه لــی ــه وه کـ ــ ئـســـازمـــانـــه ســه رتــاســه ری یــه کــان چــۆن بـــوو ، ئـــه وه نـــده ی ئــاگــام لێ موخالیفیان عه کسولعه مه لێکی بێ ڕه نگه ئــه وه لــه گــه ڵ نـــه دا ، نیشان نــه بــووبــن . خــۆشــحــاڵ هێندێکیان ــووده کـــه ڕۆژێـــک ــ بـــۆ حــیــزبــی تـئیددیعای ده کرد حیزبی دێموکڕات ــه وه و ده یــهــه ویــســت ــ شــاخــه یــه ک لــدا ، ئـــه گـــه ر لـــه هــه مــوو ــ قـــووتـــی بــران دا تـــه ره فـــداره کـــانـــی خــۆی ــێـ ئـنه ده گه یشته بــۆی کــردبــانــه وه کۆ
ــه س ، حــه تــمــه ن خۆش ــه زار ک ــ 5همیتینگێکی دێموکرات حیزبی نیه ته شکیل که سی ــه زار ه ،150 100بدا . دیاره ڕێکخراوی واش هه بوون بۆ وێنه ڕێکخراوێکی ئازه ربایجانی نیه ( له بیر نــاوه کــه یــم )بــه داخــه وه بوون و به شدار له میتینگه که دا که
په یامیان خوێنده وه .مه وقیعییه ته که لــه ڕاســتــی دا وابوو که ئه وانه ی موخالیفیش بوون خۆیان موخاله فه تی نه یان ده توانی ده رببڕ ن چونکی موخاله فه ت له گه ڵ ئاشتیخوازانه و ئــاوا هه نگاوێکی دێموکراسی خوازانه بۆخۆیان گران هه ڵبژاردنی که وایه ، ده بــوو . ته واو ــه تــه ش کــارێــکــی ــی ــعــی ــی ــه و مــه وق ــ ئ
زیره کانه بوو.
ــانـــی: ــتـ ئـــــــارەش لـــورسـمیتینگە لەو مەبەست مامۆستا الیانگرانی خەڵک و کۆکردنەوەی دەوری لــە دێــمــوکــڕات حیزبی یان بوو کوردی ناسیونالیزمی خودی حیزب، دوکتور قاسملوو، خوالێخۆشبوو یــان بەرێزتان دەتانەویست یوسفی عــەزیــز
ــده ن ب تــایــبــەت رێنوێنییه کی به خه ڵکی بۆ ئەوەی ئاراستە بەو
بزووتنه وه ببەخشن؟
بڵێین. ــێــره دا ده بــێ دووشـــت لیه کیان ئه وه که مه رحوومی عه زیزی 8مانگ 7مانگ نه مابوو ، یوو سفی ــه وه ی ئ بـــوو . فــه وتــی کــرد پێشتر ئه من ڕاسته که ئه وه یه دیکه شیان له وێ دا قسه م کردوه و قسه کانیشم وا دیار بوو خه ڵک پێی باش بوون ، ئه سڵیی قاره مانی واقیع دا له به اڵم حه ره که ته ئه و ڕێبه ڕی داستان و له باری سیاسی یه وه هه ر دوکتۆر زۆر هــه ده فــه کــه ــووه . بـ قاسملوو شت بوو ، هه روه کوو له پێشدا گوتم پێوه ندی یه کان ، ــه وه ی کــردن ــازه تــوو ــه مـ ــی هـ ــ ــ ــرێ دان ــ ــ ــه وه گ ــ ــک ــ ــێ ــ پبه شه کانی ڕۆژهه اڵتی کوردستان و
کۆکردنه وه یان له یه ک جێ دا . نــاردنــی گرنگتر هــه مــووی لــه په یامێکی یه ک ده ست بۆ هه مووان ، ــــی حــیــزبــی ــت ــه و وه خــ ــ چـــونـــکـــه ئـڕێکخراوێکی ــارێ جـ دێــمــوکــرات و ئه ندامه کانی کــه نــه بــوو ئـــاوای
کارکوشته هه موو مه سئووله کانی مه علووماتیان هــه مــوو و بــووبــن ــه ســه رێ بــێ، کــالســیــان دیــبــێ و لکرابن. پـــه روه رده مه کته بێک دا له ڕه نگ بوو به پێی سه لیقه ی خۆیان هه ر مه سئووله له شوێنی خۆی دا ، له چوارچێوه ی خه ته گشتی یه که دا جۆرێک ته بلیغ بۆ سیاسه تی حیزب
بکا . ــوو کــه ئــه و ــگ بـ کـــه وایـــه گــرندێموکرات و حیزبی په یامی خه ڵکه ــرات ــوک ــم ســیــاســه تــی حــیــزبــی دێبه سه ر یه که وه ، له یه ک جێ و وه ک سه اڵحیه تدارترین زمانی له یه ک زاناترین و حیزبه و ئه و عونسوری ئــه و ئینسانه کانی شــاره زاتــریــن
حیزبه وه ببیسن .موهیم زۆر هه ده فێکی ئــه وه ــاوه ڕی مــن زۆریــش بــوو کــه بــه بـفکریی ئینسجامی ــه ب کــۆمــه گــی ئه وه ی با کرد. دێموکرات حیزبی ئه و دوای « بڵێم پــه ڕانــتــێــز دا لــه که ئێمه بــوو جـــاری وا میتینگه ش کۆمیته ی مه نته قه کان هه موو له ــمــان پــێــک هــێــنــابــوو،و ــان شــار ســتهه ریه که هه مووانیشیان ته نانه ت
ده رده کــرد ، نه شریه یه کی خۆی بۆ ــار ده مــانــدی نــه شــریــه یان ــ زۆرجئۆرگانێک یا مه سئوولێک به یاناتی ــه زاددی ت هــه م ده گــه ڵ یه کی دیکه هه ڵوێستی جــاروبــار هــه م هــه یــه سیاسه تی ــه گــه ڵ ل ــان ــی ــه ردووک هــمـــوکـــراتـــی ــی حـــیـــزب دێـ ــی ــشــت گکوردستان به جۆرێک له جۆره کان پێکه وه ــانــی ی ــه ، ــی دای ــای ــه ب ــات ن ــه لنه یان ده خوێنده وه . بۆیه زۆر موهیم به یــه کــده ســت په یامه که کــه ــوو ب
هه مووان بگا .
پێتان لورستانی: ئـــارەش ١١ی میتینگی بڵێین ڕاستە وایە ڕەشەمە ئەو رۆژە بوو کە دوکتور قاسملوو لە ئاستی جەماوەری دا ڕوو کورد سەرەکی الیەنی وەک
بە حکوومەتی ناوەندی ناسرا؟ــه و ــا ئ ــوو تـ ــل ــاســم دوکـــتـــۆر قخه ڵک دا کۆمه اڵنی نێو وه ختی له به اڵم نه بوو، ناسیاوی یه کی زۆری له نێو خه ڵکی سیاسی و حیزبی دا
عونسوڕێکی وه کـــوو پێشتریش لــه سیاسه ت ــاره زا کــاریــگــه رو شــناسرا بــوو ، بــه اڵم ئــه وه که خه ڵک به ره و ڕوو له گه ڵ قاسملووی ئاشنا هه بوو . باشتری ته ئسیرێکی بــن دوڵه تی موقابیل لــه شتیش دوو مه رکه زی دا هه بوون ، به بێ ئه وه ی قــه دری له خوانه خواسته بمه وێ دیکه هیچ حیزبێک و ڕێکخراوێکی دێموکرات حیزبی بکه مه وه ، کــه م وه کوو کوردستان ڕۆژهه اڵتی له ته ڕه ف و وه کوو موخاته بی ئه سلیی ــه زی ده نـــاســـرا . ــه رکـ ــی مـ ــه تـ ده وڵـــه عــونــســوریــش دا ــک لـ بـــه بـــێ شـــه ڕۆژهــه اڵتــی ــیــش دا ل ــبــه ری ــه ڕێ لئێستاش تا داخه وه به کوردستان قاسملوو تکرار نه بۆته وه . که سێكی دیکه ی وه کوو قاسملوومان نه بووه . کـــه وابـــێ تــه بــیــعــه تــه ن مــوخــاتــه بــی دوکتور ڕێــبــه ری وه کـــوو ئه سڵی و حــیــزب ــوو وه کـ بـــوو ، قاسملوو
عه بدوڵاڵ حه سه ن زاده :
ئێستاش حەق وایە وتاری میتینگی 11ی ڕەشەمەی 1357
بکەینە سەرلەوحەی بەرنامە سیاسی یەکانمانله یادی میتینگی 11ی ره شه مه ی 1357 دا له وتووێژ له گه ڵ به ڕیز عه بدوڵاڵ حه سه نزاده که سایه تی سیاسیی نێو بزووتنه وه ی کوردستان ؛
گرنگ بوو که ئه و خه ڵکه دێموکرات و حیزبی په یامی دێموکرات حیزبی سیاسه تی ــه وه ، لــه یــه ک ــه کـ بــه ســه ر یـزمانی لــه ــه ک ی وه ک جــێ و عونسوری سه اڵحیه تدارترین ــن و ــری ــات ــه و زان ــزب ــه و حــی ئـئینسانه کانی شــاره زاتــریــن
ئه و حیزبه وه ببیسن .ئه وه هه ده فێکی زۆر موهیم بوو که به باوه ڕی من زۆریش کۆمه گی به ئینسجامی فکریی
حیزبی دێموکرات کرد
ل ٥
رۆژنامەی3 ژماره : ٦٥١ هەواڵ و راپۆرت١٥ی ڕەشەممەی ١٣٩٣ ٦ی مارسی ٢٠١٥
به بۆنه ی کرماشان و شــاری له ڕۆژی جیهانیی زمانی دایک چاالکیی
ته بلیغی کرا.حیزبی ــگــرانــی ــه ن الی ئـــه نـــدامـــان و ــی کــوردســتــان لــه شــاری ــمــوکــڕات دێکرماشان به بۆنه ی 21ی فێوریه )2ی زمانی جیهانیی ڕۆژی ســه رمــاوه ز(،
دایک چاالکیی ته بلیغییان کردوه .ــی کــۆمــیــســیــۆنــی ــ ــۆرت ــ ــی ڕاپ ــێ ــه پ بــی حــیــزبــی دێــمــوکــڕاتــی ــالت ــی ــه شــک تله کوردستان له و چاالکییه ته بلیغییه دا دوو ناوچه ی خه ییام و شاری فه رهه نگ تڕاکت و دروشمه کانی حیزب پێوندیدار به به رزڕاگرتنی ڕۆژی جیهانیی زمانی ماف دابینکردنی پێویستیی ــک و دایـ
به ڕه سمی ــک و دای زمانی به خوێندن ــوردی لـــه ئــێــران ــ نــاســیــنــی زمـــانـــی کـ
باڵوکراوه ته وه .گرنگیدان به ڕۆژی جیهانیی زمانی ئه ندامان و و چــاالکــان لــه الیــه ن ــک دایــرانـــی حــیــزبــی دێــمــوکــراتــی ــگـ ــه نـ الیـکوردستان له حاڵێک دایه که چه ند ڕۆژ ئیداریی کۆبوونه وه یه کی له به ر له وه ئیسالم ئابادی به ناوفه رهه نگیی شۆڕای ڕۆژاوا که له فه رمانداریی ئه و شاره و به رپرسی فرماندار، ئاماده بوونی به ئیتالعات، ئــیــداره ی خــه بــه ری ستادی ــی ئــــیــــداره ی فـــه رهـــه نـــگ و ــرسـ ــه رپـ بـئیمام ئیڕشاد، شۆڕای شار، شاره دار، حکوومه تی باوه ڕپێکراوانی جومعه و
بەڕێوەچوو، بڕیار دراوه پێناسه و ناوی و شه قام ناوچه کان، هه موو کوردیی
گه ڕه که کانی ئه و شاره بگۆڕن.یونسکۆی له الیه ن باسه شایانی ــه وه ــ ــه ت ــ ــراوی ن ــ ــخـ ــ ــکـ ــ ــه رێـ ــ ســــــه ر بـفــێــوریــه ی 21ی ــه وه ــه کــگــرتــووه کــان یپاراستنی مه به ستی به ساڵێک هه موو ــان وه ک ــه وت زمــانــی نــه تــه وه کــان بــه فناسراوه ، دایک زمانی جیهانیی ڕۆژی به ئــێــران ئیسالمیی ــاری ــۆم ک ــه اڵم بـحــاشــاکــردن لــه زمــانــی نــه تــه وه کــان تا له ــه ی واڵت ئــه و نه ته وه کانی ئێستاش بێبه ش دایک زمانی به خوێندن مافی
کردوه .
بە داخ و کەسەرێکی زۆرەوە ڕادەگەیەنین کە بەیانیی یەکشەمە 1ی مارس) 10ی ڕەشەمە( تێکۆشەری سەرەدمە سەختەکانی خەبات و تێکۆشان، هاوڕێ عومەر حەمیدی لە
واڵتی فینالند، بە هۆی راوەستانی دڵ، کۆچی دوایی کرد. عومەر حەمیدی ساڵی 1339ی هەتاوی )19٦0ی زایینی( لە بنەماڵەیەکی زەحمەتکێشی ناوچەی شنۆ دا لە دایک بوو.الوێکی 19-20 سااڵن بوو و دوا ساڵی قۆناغی دەبیرستانی دەخوێند کە شۆڕشی گەالنی ئێران سەرکەوت و تێکۆشانی ئاشکرای حیزبی دیموکراتی کوردستان دەستی پێ کرد. هەر ئاشکرای تێکۆشانی دەستپێکردنەوەی مانگەکانی یەکەم لە پێشمەرگایەتیی چەکی کــوردســتــانــدا دیموکراتی حیزبی کاری کــردە دا، ڕووی ڕێکخراوی حیزب لە و کــردە شان خەلکی نێو لە نەناسانە ماندوویی تێکۆشانی تەشکیالتی. ڕاکێشانی و شنۆ نــاوچــەی دیموکراتپەروەری و دڵسۆز ئەوە هۆی بە بوو حیزب، الیەنگرانی و ئەندامان متمانەی عومەرحەمیدی بێتە ڕیزی یەکەمین ئەندامانی کۆمیتەی حیزبی لە شارستانی شنۆ. زستانی 1359بەرپرسایەتیی ڕێکخراوی بەهاری سپێردرا. پێ حەسەننوورانی ناوچەی لە حیزب 13٦0پێشنیاری کۆمیسیۆنی تەشکیالتی حیزبی دیموکرات بۆ کارکردن لە ناوچەی هەوشاری بێ دوودڵی قبووڵ کرد. دوای
ئەوەی هێزەکانی کۆماری ئیسالمی دەستیان بە سەرناوچەی هەوشار دا گرت،جارێکی دیکە بۆ تێکۆشان ڕووی کردەوە پیرانشار شارستانی کۆمیتەی 13٦3لە شنۆ.ساڵی ناوچەی کار و ئەرکی حیزبیی درێژە دا. هەر لە کۆمیتە شارستانی پیرانشاریشەوە، بۆ بەشداری لە دەورەی بەرزی سیاسی، بە
فێرگەی حیزب ناسێندرا.کاک عومەر حەمیدی لە کۆنگرەکانی هەشتەم، نۆیەم و لە هەڵبژێردرا. حیزب ڕێبەڕیی ئەندامی بە حیزب دەیەمی ناوەندیی کۆمیتەی ئەندامەتیی ساڵ 10 بە نزیک مــاوەی سەختترین لە قورسی بەرپرسایەتیی چەندین دا، حیزب هەلومەرجەکان دا گرتە ئەستۆکە کە وەک نموونە دەتوانین و شنۆ شارستانەکانی کۆمیتە بەرپرسایەتیی بە ئاماژە رەبەت، بەرپرسایەتیی مەڵبەندی 2 و مەلبەندی سپی سەنگ و سەختەکان هەلومەرجە ڕۆڵــەی حەمیدی عومەر بکەین. هەر لە و شوێنێک هەر بوو.لە تەنگانە ڕۆژی تێکۆشەری ئامادەی خزمەت ناوچەیەک، حیزبەکەی بە پێویستی زانیبا، و نەترس پێشمەرگەیەکی و ئــەزمــوون بە کادرێکی بــوو. دەستهێنانی بە شانبەشانی بوو. خەڵکدۆست خەباتکارێکی ئەزموون لەمەیدانە جۆراوجۆرەکانی خەبات دا، لە خوێندنەوە و خۆپێگەیاندن لە ڕووی سیاسی و فکرییەوەش غافڵ نەبوو.
رادیۆی کۆمیسیۆنی ئەندامەتیی ئەو، بەرپرسایەتیی دوایین دەنگی کوردستانی ئێران بوو.
کوڕەکەیان کە هۆیەوە بەو حەمیدی، عومەر بنەماڵەی حیزبی شۆڕشگێرانەی تێکۆشانی لە بــەرچــاوی ڕۆڵێکی دیموکرات دا هەبوو، لە ئەزیەت و ئازاری دەزگای ئیتالعات و ئــازار ئاکامی باوکی،لە محەممەدی نەبوون.کاک بێبەش ئەشکەنجە و لێدانی کاربەدەستان و بەکرێگیراوانی دەزگای سەرکوت و جاسووسیی ڕێژیم دا، تووشی ئازار و نەخۆشیی
درێژخایەن بوو.90ی دەیــەی کۆتاییەکانی لە حەمیدی عومەر هــاوڕێ زایینی ، لە تێکۆشانی تەواووەختی حیزبی دوور کەوتەوە، فینالند واڵتی لە سەرەنجام و گرتەبەر هەندەرانی ڕێگای گیرسایەوە. ئەو، لە دەرەوەی واڵتیش ئەوەندەی بۆی کرابا بەشداری کوڕوکۆبوونەوە و چاالکییە نەتەوەییەکان دەبوو، کوردستان لە هاوڕێیانی خۆڕاگریی و تێکۆشان لە ڕێزی دەگرت و ئەوانی بۆ یەکگرتوویی و بەردەوامبوون لە سەر و پشتیوانی لە و، دەدا هان دیموکرات پڕشانازیی ڕێگای
هاوپێوەندی لە گەڵ ئەوان دریغی نەدەکرد. بە کۆچی ناوەختی عومەر حەمیدی، حیزبی دیموکرات، کــوردســتــان، خــەڵــکــی تــێــکــۆشــەری ڕۆژە ســەخــتــەکــان، و
ڕۆڵەیەکی بوێرو بەوەفای خۆیان لە دەست دا. بەم بۆنەیەوە ، سەرەخۆشی و هاودەردیی گەرمی خۆمان بە هاوسەر و منداڵەکانی لە واڵتی فینالند و بە بنەماڵە بەڕیزەکەی لە شاری
شنۆ ڕادەگەیەنین. یادی خەبات و تێکۆشانی هاوڕێی خۆشەویست عومەر بە لە الی حیزبی دیموکراتی کوردستان، هەمیشە حەمیدی
بەرزی دەمێنێتەوە.
ناوەندی ڕاگەیاندنیحیزبی دیموکراتی کوردستان
١ی مارسی 20١٥١0ی ڕەشەمەی ١3٩3
حیزبی ئــامــووزشــی کۆمیسیۆنی دیموکراتی کوردستان کۆبوونه وه یه کی له ژێر سه ردێڕی » ڕاپه ڕینی ئیالم له ساڵی 1308« بۆ باس له سه ر مێژووی به ره نگاریی بزاوتی سیاسی و خه بات و ــه مــێــژووی ــاوچــه ی ئــیــالم ل خــه ڵــکــی ن
هاوچه رخ دا پێکهێنا.چوارشه ممه ، ڕۆژی سیمیاره ئه و ٦ی ڕه شه ممه به به شداری ده یان که س حیزبی پێشمه رگه کانی و ــادر کـ ــه لدێموکراتی کوردستان بۆ کاک شۆڕش پێکهات و حیزب پێشمه رگه ی شاباز، به ڕێزیان له سه ره تای باسه که یدا پڕژایه سیاسیی جوغرافیای سروشتی و سه ر ســه ر خسته تیشکی ــالم و ــی ئ ــاری شـشامحه ممه د شــۆڕشــی به ستێنه کانی
یاری.له که کرد ئــه وه ی باسی کۆڕگێڕ و خێڵ زۆر شامحه مه ددا راپه ڕینی هاوکاری دیکه ناوچه کانی ئیالتی تری
ئه م شۆڕشه یان کرد به اڵم ئه م شۆڕشه له ساڵی 1308دا تێکچوو. ئه و نه بوونی کردوو، گه شه ناسیۆناڵیستی هه ستی سیاسی و هــزری مێتودێکی نه بوونی فــاکــتــه ره وه ک نــه خــوێــنــده واریــی و سه ره کییه کانی تێکچوونی ئه م شۆڕشه
ناوبرد.ــامــاژه به ــا بــه ئ ــه روه ه ــراو ه ــاوب نــه م شۆڕشه ئ پــێــوه نــدی ســـه رکـــرده ی ــه کـــورده کـــانـــی بــه شــه کــانــی دیــکــه ی بکه سه رکرده کانی کوردستانه وه گوتی له چــه کــیــان داوای ــیــالم ئ شــۆڕشــی ئه مه کـــردوه و بــارزانــی ئه حمه د شێخ نێوان پێوه ندی له دیــار خاڵێکی وه ک روون دیکه دا پارچه کانی کورده کانی و ئاشکرایه. شۆڕش شاباز له به شێکی جار یه که م گوتی باسه که یدا دیکه ی داربــه گ زمانی له پێشمه رگه وشــه ی شۆڕشگێڕه کانی ــه ل یـــه ک ئـــه رغـــه ن، شامحه مه ددا به کار هاتوه و له دوایین
به شی باسه که یدا پڕژایه سه ر پێکهاته ی کۆمه اڵیه تی ئیالم و گوتی که له م شوێنه سیسته می هێشتا ــدا ــان کــوردســت ــه لــه مــێــتــودێــکــی نــوێ عــه شــره تــگــرایــی بزاڵه و ئه وه ش وای کردوه که کۆماری به ناکۆکییانه ئه و ــه رده وام ب ئیسالمی
قازانجی سه پاندنی خۆی بقۆزێته وه .
ــووی شــاری ــشــت ــێ ــی دان ــوردانـ کـسوئیس لە سەر بانگەوازی کومیته ی حیزبی دێموکراتی کوردستان لە واڵتە مەحکوومکردنی بۆ خۆپیشاندانێکیان ــاری ــۆم ڕەفـــتـــارو ســیــاســەتــەکــانــی ک
ئیسالمی بەرێوە برد.ــە ڕۆژی لـــەو خــۆپــیــشــانــدانــەدا کدوشه ممە، 11ی ڕەشەممە بەڕێوەچوو، ســـەرکـــوتـــی خــەڵــک لـــە ڕۆژهـــەاڵتـــی سیاسەتی بــەردەوامــیــی کــوردســتــان و ئێعدامی الوانی کورد لەالیەن ریژیمەوە
مەحکووم کرا.
لەو خۆپیشاندانەدا کە بەبەشداریی ئــه نــدامــان و دوستانی له کــه س دەیــان ــزبــی دێــمــۆکــراتــی کـــوردســـتـــان و حــیچــه نــد حیزبی نــوێــنــەرانــی هـــه روه هـــا ــانــی بـــەڕێـــوەچـــوو، پــەیــامــی کــوردســتکومیته ی حیزبی دێمۆکراتی کوردستان ــه ن کـــاک ئــه حــمــه د ره ســووڵــی، ــه الیـ لزوریــخ ــاوچــه ی ن کۆمیتە بــه رپــرســی
پێشکه ش کرا. لــه پــه یــامــی کــومــیــتــه ی حــیــزب لــەو شـــــاره، ئـــامـــاژە بـــه جــیــنــایــەتــە کــانــی کوردانی به ده رحـــه ق ئێران رێژیمی
کــوردو الوانـــی ئێعدامی ــه اڵت و ــ رۆژهڕاگرتنی دواکەوتووییدا لە سیاسەتی ڕێژیم و لەالیەن کوردستان ئابووریی کوشتنی کۆ لبه ران و کاسبکارانی ناوچە
سنوورییەکان کرابوو.خۆپیشاندانەدا لەو باسە شایانی تەبلیغی دروشــمــی تــڕاکــت و کۆمەڵیک لــەالیــەن ئیسالمی کــۆمــاری دژی لــە ــە نــێــو خــەڵــکــدا بــاڵو ــدارانـــەوە ب بـــەشـ
کرانەوە.
هیچ ئایین و مه زهه بێکیش له خۆی دا ناتوانێ مرۆڤه کان بۆیه بگرێ. له به رچاو بۆ وه کیه کیان مافی ببینێ و یه کسان ژنانن توێژ یه که م ئایینی دا ئیدئۆلۆژی ده سه اڵتێکی نێو له به ر سه رکوت و زه وتکردنی مافه کانیان. رێبه رانی ده که ونه مه زهه بیی ئێران که ده سه اڵتی بێسنوور و ره هایان به خۆیان داوه ، ئایینیان کردۆته بیانوویه ک بۆ هێرشکردنه سه ر مافی دیموکراتیکی نیوه ی کۆمه ڵگه و، دژایه تییه کی ئامانجدارانه یان له گه ڵ ئه و نیوه یه له کۆمه ڵگه هه یه، چونکه ئه وان باش ده زانن ئه گه ر ژنان له به ند و ئه سیری دا بمێنه وه ، نیوه که ی دیکه ش
به بێ کێشه بۆ ئه وان له ئه ساره ت و دیلی ئه وان دا ده بێ. ***
ئه مساڵ له هه لومه رجێک دا یادی 8ی مارس ده کرێته وه، له ناوچه که ی ئێمه )رۆژهه اڵتی نێوه ڕاست( زیاتر له هه موو مه ترسییه وه . که تۆته ژنــان ئازادییه کانی مــاف و کاتێک
عــێــراق، ســووریــه و لــه قــه یــران و شــه ڕی ئایینی کێشه و هێندێک واڵتـــی دیــکــه بــۆتــه هــۆی پــه ره ســه نــدنــی زیــاتــری توندوتیژی ده ستدرێژی، ژنان. دژی توندوتیژی دیارده ی دژی وه حشیگه ری و ژنــان فرۆشتنی و کڕین بنه ماڵه یی، ئینسانه کان، هه مووی ئه وانه له ناوچه که دا ئه گه ر له پێشدا به هۆی ده سه اڵت و حاکمان و که لتووری پیاوساالرییه وه و، له سه رووی هه موویانه وه کۆماری ئیسالمی، ژیانی له ژنان ناخۆش کردبوو، ئێستا به هۆی سه رهه ڵدانی ئه و گرووپه
له بێبه ریین که داعــش وه ک توندڕه وانه ی و کۆنه په رست هه رچه شنه به هایه کی ئینسانی، به ناوی دین و پابه ندبوون به به هاکانی دین، توندوتیژییه کان له دژی مرۆڤه کان به تایبه تی ژنان به وپه ڕی خۆی گه یشتووه . نموونه ی هه ره به رچاو له که بوو ئیسالمییه وه گرووپه ئه و الیه ن له 2014دا ساڵی به سه ر ژنانی و کچانی شه نگالی باشووری کوردستان هات. به هه زاران ژن و کچی ئیزه دی له ژێر ئااڵی ئایینی دا ئه سیر کران و ده ستدرێژییان کرایه سه ر و برانه بازاڕه کانی کڕین و فرۆشتن. ئه وه ی داعش ئه مڕۆ به ناوی پێڕه وانی ڕاسته قینه ی وه ک دیکه ی ئایینییه کانی که مایه تییه به سه ر ئیسالم ئایینی ئیزه دییه کانیان هێنا و دنیا شاهیدی جینایه ته کانیانه ، 3٦ ساڵ که وتنه دیکه به شیوه یه کی ئێران ده سه اڵتدارانی له مه وبه ر پاسدارانی ئــێــران دا. له ژنــان و جیابیران له گه ڵ دژایــه تــی خومه ینی و ئاخونده کۆنه په رسته کان که خۆیان به پاسداری توێژ یه که م ده زانــی، ئێران ژنانی پاکداوێنی »حیجاب« و که زۆرترین هه اڵواردنیان له دژی کرد، ژنان بوون و ئه م تا جیابیران کوشتنی سڕینه وه و وه ک ژنــان له گه ڵ شــه ڕه
ئه مڕۆش درێژه ی هه یه . به ره نگاربوونه وه لەگەڵ ئه و هێزه کۆنه پارێزانه که هیچ ئینسانه کان یه کسانیی و ئینسانییه ت و ئازادی به بڕوایان ئه ندیشه ی و فکر به لێبڕاوانه ی یه کگرتووانه و نیه ، خه باتی قه بووڵی نابێ دیکه چی ئازادیخواز پیاوانی ژنان و ده وێ. ئینسانه کان به خته وه ری مافی پیرۆزییه کان، به ناوی بکه ن زه وت بکرێ. پێویسته ژن و پیاوی کورد له هه موو جێیه کی کوردستان خۆڕاگرییه 100 رۆژه و و ئازایانه که ی ژنان و ئازادییه ژیان و له پێناوی ئۆلگوو به بکه ن کۆبانێ پیاوانی له یه کسانیخوازی و ــازادی ئ ره وتــی ئینسانییه کان یان دا. هه ڕه شه یه کی ئێمه ش واڵتـــی و نــێــوه ڕاســت رۆژهــه اڵتــی ئێرانی، ســعــودیــی و ئیسالمی ئایینی ــه ســه ره . ل ــه وره ی ــ گپێشکه وتنی ئـــازادی و له سه ر ترسناکه ســاده ی وێنه یه کی به بدا ئایینێک که ره وایــی پیاوه وه . هه ر به ژن و کۆمه ڵگا رێی ده بێ مرۆڤه کان، قیزه ونکردنی سووکایه تی و کوشتن، به رباڵوی و یه کگرتوانه فکریی خه باتی بۆیه لێ بگیرێ. ژنان و پیاوانی یه کسانیخواز ده توانێ زامن و رێگر بێ له سه ر ئینسانه کان دژی له جینایه تانه ی و هه موو سه رکوت ئه و
رۆژانه رووده ده ن.
شـــــــــەوی دووشــــــەمــــــمــــــە1٦ی لە شــەو، 8ی کاتژمێر فــوریــیــە2015 ــی کــۆپــێــنــهــاک، ئـــارهـــووس، ــان شــارەکڕێوڕەسمی ئۆدنسە ، وایلە ئالبۆرگ، جــەمــاوەریــی ســـەدان هـــەزار کەسی، یەکگرتوویی نیشاندانی مەبەستی بە بۆ ــان ــەک ــی ــی ــارک ــم دان ــی ــی هــاوخــەم و قوربانییانی تیرۆر و هاوکات دەربڕینی تێرۆر بــە دژ خــۆیــان بــێــزاری و ڕق ــوو. لە ــوەچـ ــەڕێـ ــان بـ ــســت ــرۆری ــێ و ترێورەسمی هاوپێوەندی و هاودەردیی ــی ــەک ــارەی ژم دا، کــۆپــێــنــهــاگ ــاری شــکەسایەتییە کاربەدەستان و لە بەرچاو کەس هــەزار دەیــان بە سیاسییەکان و
ــی ــان لــە دانــمــارکــی و خــەڵــکــانــی والتتێیدا واڵتـــە ــەو ئ نێشتەجێی جــیــهــان، ــەکــی بــەرچــاو بــەشــداربــوون، ژمــارەیواڵتە ئــەو نیشتەجێی کــوردەکــانــی لە ــمــوکــراتــی ــزبــی دی و ئــەنــدامــانــی حــیکوردستان، هاوڕێ لەگەل فیدراسیۆنی کۆمەڵە کوردییەکانی دانمارک، بە ئااڵی کوردستانەوە بەشداریان کرد و وێڕای دانانی تاجە گوڵێنە لە شوێنی کوژرانی تیرۆریستییەکانی کــردەوە قوربانیانی شاری یەکشەممەی شەممەو رۆژانــی ئااڵی بــەرزکــردنــەوەی بە کۆپێنهاگ، ــی ــەشــداران ــجــی ب کـــوردســـتـــان ســەرنبۆ میدیاکانیان و خۆپیشاندانە ئــەو
واڵمی لە ــەوان ئ راکێشا. خۆیان الی ــواران دا ــب رێ هەواڵنێران و پرسیاری ــرۆرو ــی ــەحــکــووم کــردنــی ت وێــــڕای متیرۆریسم سەرنجی ئەوانیان بۆ شەڕی نەتەوەی داعش و تیرۆریستانی نێوان کورد رادەکێشا و بۆیان ڕوونکردنەوە بە مانگە چەندین کــورد ڕۆڵەکانی کە خوێن و بە گیان بەرگری نەک تەنیا لە لە بەرگری بەڵکوو کوردستان، خاکی کەرامەت و گەورەیی مرۆڤایەتی ئازاد و سەرەوەری یاسا لە هەموو جیهاندا
دەکەن.
به ڕێوەچوونی سیمیناری ڕاپه ڕینی ئیالم له ساڵی 130٨
ڕاگەیەندراو
بە بۆنەی کۆچی ناوەختی تێکۆشەری دێرینی دیموکرات کاک عومەر حەمیدی
دانمارک: هاوپێوەندی و هاوخەمیی کوردان لەگەڵ خەڵک
درێژەی:
٨ی مارس نمادی یه کسانیی ژن و پیاو
چاالکیی ته بلیغی به بۆنه ی ڕۆژی جیهانیی زمانی دایک
ــەڵ ئـــه و هێزه ــەگ ــه وه ل ــوون ــارب ــگ ــه ره ن بکۆنه پارێزانه که هیچ بڕوایان به ئازادی و نیه ، ئینسانه کان یه کسانیی و ئینسانییه ت خه باتی یه کگرتووانه و لێبڕاوانه ی به فکر و ئه ندیشه ی ده وێ. ژنان و پیاوانی ئازادیخواز چــی دیــکــه نــابــێ قــه بــووڵــی بــکــه ن بــه نــاوی پیرۆزییه کان، مافی به خته وه ری ئینسانه کان
زه وت بکرێ
خۆپیشاندان له »زوریخ«ی سویس بۆ مەحکوومکردنی رێژیمی کۆماری ئیسالمی
رۆژنامەیژماره : ٦٥١ ١٥ی ڕەشەممەی ١٣٩٣ ٦ی مارسی ٢٠١٥ هەواڵ و راپۆرت2
حیزبی رێــبــه ریــی هــه یــئــه تــێــکــی مه کته بی له گه ڵ دێموکراتی کوردستان ســیــاســیــی حــیــزبــی زه حــمــه تــکــێــشــانــی
کوردستان کۆبۆوه .ــای ــاری ــرت ــی ســک ــ ــۆرت ــ ــی ڕاپ ــێ ــه پ برۆژی کوردستان دێموکراتی حیزبی هه یئه تێکی رێبه ندان، دووشه ممه 4ی ــراتـــی کـــوردســـتـــان ــمـــۆکـ حــیــزبــی دێـعه زیزی، خالید کاک به سه رپه رستیی سه ردانی ، حیزب گشتیی سکرتێری حیزبی سیاسی مه کته بی بــاره گــای ــی کـــوردســـتـــان یـــان ــشــان ــێ ــک ــه ت زه حــمــردو لــه الیــه ن ئــه نــدامــانــی ده ســتــه ی کـسه رۆکایه تیی ئه و حیزبه »به ڵێن عبدالله ، خــالــیــد«وه ، وســەعــد حوسین به همن
پێشوازییان لێ کرا .ــداره دا دیـ ئــه و قسه کانی لــه بــاس و خانه خوێ شــانــدی ــه ن ــه الی ل ــا ســه ره تئاوڕ له بارودۆخی هه رێمی کوردستان و ئابووریی کێشه ی قــه یــرانــی و عــێــراق، ڕوووداوه کانی به غداو هه رێم و نێوان پاش په الماری داعش بۆ سه ر هه رێمی ناوچه کوردستان و هه ڵوێستی واڵتانی
درایه وه .دواتر کاک خالید عه زیزی هێندێک بــابــه تــی پــێــوه نــدیــدار بــه پــرســی کــورد به گشتی و به تایبه ت بارودۆخی هه رێمی قه یرانانه ی کۆمه ڵه ئــه و کوردستان و بۆی ــش دا ــ داع هێرشی کــه بــه شــوێــن یه کریزیی کــردو بــاس پێش، هاتۆته کردنی دیکه دروست له الیه کی و کورد ــوردی مــوئــه ســه ســاتــی کــۆمــه ڵــگــه ی کـ
به فاکتۆرێکی کوردستانی له هه رێمی ــه و ــاز کــــردن ل ــ ــۆده رب ــ ــنــگ بـــۆ خ گــری
کۆمه ڵه قه یرانه ناوبرد.ــی ــزب ــری گــشــتــیــی حــی ــیـ ــرتـ ــکـ سـله باسه که یدا کــوردســتــان دێموکراتی زلهێزی واڵتــانــی بــه رۆڵــی ئـــامـــاژه ی و کــرد تورکیه ئــێــران و وه ک نــاوچــه کۆماری نه خشی خستنه سه ر به تیشک ئیسالمی له ناوچه و به تایبه ت عێرا ق و له چۆنیه تی باسی کوردستان، هه رێمی دروســتــکــردنــی قــه یــرانــی جــۆراوجــۆر خۆده رباز له پێناو ناوچه واڵتانی بۆ کردن له قه یرانه نێوخۆییه کانی کۆماری
ئیسالمیی کرد.سکرتێری گشتیی حیزبی دێمۆکراتی ــژه ی قــســه کــانــی دا ــه درێـ ــان لـ کــوردســتپــێــوه نــدی و ئــاســت و چــلــۆنــایــه تــیــی ،بێ به کوردییه کانی حیزبه هاوکاریی پارچه کانی له کاروباری ده ســتــوه ردان هیوای و دا له قه ڵه م به گرینگ دیکه الیه نه سیاسییه کان که هه موو خواست بنه مای خۆیاندا، له هه ڵسوکه وته کانی تایبه تمه ندییه کانی به رابه رو رێزگرتنی هـــه ر کـــام لــه پــارچــه کــانــی کــوردســتــان
له به ر چاو بگیردرێ .کاک قسه کانی دیــکــه ی بابه تێکی بابه ته کانی پرس و له سه ر باس خالید چۆنیه تی ــان و ــوردســت ک ڕوژهـــه اڵتـــی ــی ــدووی ــن ــه زی ــه وه و ب ــ ــردن ــ ــر ک ــت چــاالکخه ڵک و کــۆمــه اڵنــی خه باتی راگــرتــنــی شێوه کانی له مێتۆدو که ڵکوه رگرتن ــات بـــوو کــه حــیــزبــی دێــمــوکــراتــی خــه بکوردستان له هه ر برگه یه کی زه مه نی دا له به ر خه باتی جۆره کانی ئه وله وییه تی
چاوگرتوه .عه زیزی خالید کــاک له کۆتایی دا پێوه ندییه کانی به چه ندوچۆنی ئاماژه ی کــوردســتــان و رۆژهــه اڵتــی هێزه کانی ــوو ــه م ــی ه ــان ــه ک ــزب ــی لـــه ســـه ریـــه ک حیـــه کـــڕیـــزی و و کـــــرد ــان ــ ــه ک ــ ــارچ ــ پیه کگرتوویی و رێکخستنه وه ی زیاتری فاکتۆرێکی وه ک کـــوردی مــاڵــی نێو ــه ر و حــاشــاهــه ڵــنــه گــر دایــه ــدان ــن شــوێدێمۆکراتی حیزبی ئاماده یی و قه ڵه م هه موو به وه گه رخستنی کوردستانی ئـــه و حیزبه تــوانــاو زه رفــیــیــه تــه کــانــی ، ئامانجه نه ته وه یییه دا ئــه م له پێناو
ده ربڕی.
ــەردوو ــ بـــە ئـــامـــادەبـــوونـــی هسکرتێری حیزبی دێموکرات و حیزبی تایبەت بابەتێکی کۆمەڵە شیوعی، بە پرسی کورد لە ناوچەکە تاوتوێ
کران. رێــکــه وتــی شــه مــمــه چـــوار رۆژی فێورییه ی 18ی ( 93 رێبه ندانی 29ی دێمۆکراتی حیزبی هه یئه تێکی )2015کوردستان به سه رپەرستی بەڕێز خالید حیزب، گشتیی سکرتێری عــه زیــزی، حیزبی سیاسیی مه کته بی ســەردانــی شیوعی کوردستانیان لە هەولێر کردو شیوعییەوە حیزبی شاندێکی له الیه ن شاکر، کەماڵ بەڕێز به سەرپەرەستی ئەم نــاوه نــدیــی کۆمیته ی سکرتێری ــێ کـــرا . لە حــیــزبــەوە پــێــشــوازیــیــان لبەڕێز خالید ــدارەدا دیـ ئــەم ســەرەتــای بارودۆخی ده گــه ڵ له پێوه ند عه زیزی ــی هـــه رێـــم و بـــاشـــووری ــه ت ــووم حــککوردستان ئاوڕێکی له روداوه کانی ئه م هێزه کانی هێرشی به تایبه ت و دوایانه کوردستان باشووری سه ر بۆ داعش ــان به ــ ــه وه ی ــ و چــۆنــیــه تــی پــێــوه نــد دانهەڵوێست ــه وه و دای ئیسالمی کۆماری دێمۆکراتی حیزبی سیاسه ته کانی و ئاڵوگۆڕانه به و سه باره ت کوردستانی پێوەندییەدا ، ــه و ل و هێنایه بــه ربــاس لە ئێران رێژیمی ترسی به ئــامــاژه ی دێمۆکرات حیزبی ده رکه وتنی حزورو
قسەکانی دیــکــەی بەشێکی لــە . کــرد حیزبی گشتیی سکرتێری بــەڕێــز دا و رۆڵ بـــه ئــــامــــاژه ی دێـــمـــوکـــرات ئیسالمی کــۆمــاری کاریگه رییه کانی قه یرانگه لی خوڵقاندنی چۆنیه تی له مه ر ــی ــان ــۆر لـــه عـــێـــراق و واڵت ــ ــۆراوج جــناوچەکە له پێناو جێگیرکردنی زیاتری پێگه ی خۆی و به تایبه ت هه ڵسوکه وتی ناتەبای رێژیم و سیاسه ته جیاوازه کانی سەبارەت بە پرسی کورد لە پارچه کانی پێوەندییەدا لەم بەڕێزیان کرد. دیکه دا رێژیمی بە بەستن کە؛ »پشت گوتیان ــگـــەوە ــەو روانـ کـــۆمـــاری ئــیــســالمــی لـپرسی یـــاریـــدەدەری وابـــێ پێمان کــە هه ر گـــەورەیـــە.« هەڵەیەکی ــوردە، ــ کگشتیی پــێــوەنــدیــیــەدا سکرتێری ــه و لسیاسه ت لە باسی دێمۆکرات حیزبی حیزبی بــۆچــوونــه کــانــی ــه و ــگـ روانـ و سیاسەتەکانی و هەڵوێست سه باره ت که ڵک و ئیسالمی کــۆمــاری رێژیمی وه رگرتن له ده رفه ته کان له پێناو مه رته ح
پرسی زیــاتــری هێنانه گۆری و بــوون جــۆراوجــۆر شێوه ی و له شکڵ کــورد ــرد. لە ــی کــوردســتــانــدا کـ ــه اڵت ــه رۆژه لدرێژەی دیداری نێوان هەردوو هەیئەتی حیزبی دێموکراتی کوردستان و حیزبی کەماڵ بەڕێز دا کوردستان شیوعی ناوەندی کۆمیته ی سکرتێری شاکر، سه باره ت کوردستان شیوعی حیزبی کراو ئاماژه پێ بابه ته کانی و به ته وه ر پێوه ندیدار دیکه ی پرسی هێندێک و ــی ــۆچــوون ــەو ب ــه کـ ــاوچـ بـــه کـــورد و نـگشتی بە و گــۆڕی هێنایە حیزبەکەی لێکدانه وه کانی زۆری زۆربــه ی ده گه ڵ سکرتێری گشتیی حیزبی دێمۆکرات و له مه ر بوچونه کانی حیزب سیاسه ت و و نیشتمانییه کان و نه ته وه یی پرسه بــه تــایــبــه ت روانـــگـــه ی حــیــزب لــه ســه ر ئێران و رۆژهه اڵتی کوردستان و باقی هاوڕا کوردستان، دیکه ی پارچه کانی
بوون.
له رۆژانی 30ی رێبه ندان تا 2ی ره شه مه دا فستیڤاڵێکی ئه ده بی له الیه ن یه کیه تیی نووسه رانی کورد له باشووری
کوردستانه وه له شاری هه ڵه بجه به رێوه چوو. بــه ره نــگــاری«دا ــه ده بــی »ئ نــاوی ــر ژێ لــه فێستیڤاڵه که شاعیران ــووســه ران، ن له زۆر ژمــاره یــه کــی به شداریی به به درێــژه ی رۆژ 3 ماوه ی بۆ کوردستان هونه رمه ندانی و کاره کانی خۆی داو ئه م فێستیڤاڵه له به ره به ری 27 ساڵه ی رێژیمی الیـــه ن لــه هه ڵه بجه شـــاری شیمیایی بــۆمــبــارانــی سه ددامه وه و لە پێوەندی به به پارێزگا بوونی ئه م شاره وک
ناوه ندی ئوستان له عێڕاقدا به ڕێوه چوو. وه زیری به شداریی به پێنج شه ممه رۆژی فێستیڤاڵه که دۆسکی، خالید کوردستان هه رێمی حکوومه تی رۆشنبیریی سیاسه تمه دارو نووسه ری ناوداری کورد مامۆستا عه بدوڵال حه سه نزاده و ژماره یه کی به رچاو له شاعیران و نووسه رانی و هونه رمه ندانی کورد له ساڵۆنی کۆبوونه وه کانی مۆنۆمێنتی
هه ڵه بجه ده ستی به کاره کانی خۆی کرد. له ماوه ی 3 رۆژ کاری فێسیڤاڵدا گه لێک بابه تی زانستی و لێکۆڵینه وه ی ئه ده بی، له بواری شێعری به رنگاری، چیرۆک الیه ن له شێعری به رهه می چه ندین هه روها و ــان رۆم و شاعیرانی کورده وه پێشکێش کران و له سه رجه م لێکۆڵینه وه
و وتاره که کانی نێو فیستڤاڵه که دا ئاماژه به رۆڵی نووسه ران و شاعیرانی کورد کرا که وێڕای پێشمه رگه کانی کوردستان و شانبه شانی ئه وان که له سه نگه ردا به چه ک دیفاع له مان و به نیشتیمانیان ده که ن نه یه وه که یان و خاکی مه وجوودییه تی داعش تێرۆریستیی تاقمی که ئێستادا قۆناغی له تایبه تی ئه رکی قه ڵه م به ئه وانیش کــورد، سه ر کردۆته هێرشیان دیفاع و به رگری له خاک و نه ته وه ی کورد به جێ ده گه یه نن.به ڕێز فێستڤاڵه که دا کــاری مــاوی له بگوترێ پێویسته بوو فستیواڵ به شداری که عه بدوڵاڵ حه سه نزاده مامۆستا هه له بجه ، شــاری میژووییه کانی شوێنه ســه ردانــی ــڕای وێشه هیدانی یادبووده کانی و کۆمه ڵه کان به گۆڕه سه ردانی
شیمیایی بارانی هه ڵه بجه ی کرد.
13ی چـــوارشـــه مـــمـــه رۆژی ره شه ممه ی 1393 هه یئه تێکی رێبه ریی حیزبی دێمۆکراتی کوردستان پێکهاتوو ئیبراهیم زێوه یی، سۆهه یال قادری و له یه که مین کۆنفرانسی له پاکدامه ن خدر » اللش بۆ ئاشتی و پێکه وه ژیان« دا
به شدارییان کرد .دارشتنی پێناو له کۆنفڕانسه ئه و ئاوه دانکردنه وه و بۆ رێگایه ک نه خشه ــی بــــــه رده وام له ــرۆی گــه شــه پــێــدانــی منه ینه وا ده شتی ناوچه کانی و شنگال
بــەڕێــوەچــوو. ــی دا کــردن ــار دوای رزگـله الیه ن گروپی ژنانی ئه م کۆنفرانسه هاوکاری به کوردستان له سه رکرده گه شه پێدانی بۆ « ئێمه « ڕێکخراوی ( رێــکــخــراوی پاڵپشتی بــه و مــرۆیــی
HIVOS ( ساز درابوو.کاربه ده ست و دا کۆنفرانسه لــه و ــەکــان به ــی ــی ــه ت بـــه رێـــوه بـــه رو کــه ســایهه رێم، سه رۆکایه تیی له نوێنه رایه تی ــی کـــوردســـتـــان و ــم ــه رێ ــی ه حــکــومــه تــا نـــه تـــه وه یــه کــگــرتــه وه کــان، ــه روه هـ هـ
ئێزیدییه کانی ــی ــی روحــان ســـه رۆکـــی ــاری دهـــۆک و ــزگـ ــارێـ ــان، پـ ــتـ ــوردسـ کـکامه یان هه ر شێخان قه زای قایمقامی ــدار به ــدی ــوه ن ــێ ــه ر بــابــه تــێــکــی پ لـــه سـژیــان و پێکه وه ئاشتی و چه مکه کانی هه روه ها دارشتنه وه ی نه خشه رێگایه ک بۆ پرسی ئاوه دانکردنه وه و گه شه پێدانی شنگال و ناوچه تازه رزگارکراوه کانی بابه ته کانی و وتــار ، نه ینه وا ده شتی
خۆیان، پێشکه ش کرد .
ــی ــەشـ هـــەیـــئـــەتـــێـــکـــی بـپــەیــوەنــدیــیــەکــانــی حـــدک لــه گــه ڵ ژنانی البی رێکخراوی هه یئه تێکی
ئورووپا دیدارو چاوپێکه وتنی کرد.ڕۆژی پێنجشه ممه، 29ی رێبه ندان ــکــی حــیــزبــی دێــمــوکــراتــی ــێ ــه ت ــئ هــه یــه ــواڵل ــه گ ــکــهــاتــوو لـ ــێ ــان پ ــتـ ــوردسـ کـــاوه ئــاهــه نــگــه ری ــ شـــه ڕه فـــکـــه نـــدی و کحیزبی ــدی ــاوه ن ن کومیته ئــه نــدامــانــی »ڤیڤیانه له گه ڵ کوردستان دێموکراتی البی ڕێکخراوی سه رۆکی ته یتڵ باوم« مه یکۆک« »ژوانـــا و ئــورووپــا ژنانی رێکخراوه یه ــه و ئ گشتیی سکرتێری
دیداریان پێک هێنا.کاوه دیـــداره دا ئه م سه ره تای له سه باره ت باسێکی کورته ئاهه نگه ری کــوردســتــان و دیــمــوکــراتــی حیزبی بــه یه کیه تیی ژنانی دێموکراتی کوردستان کردو خانه خوێ هه یئه تی به پێشکێش
شه ڕه فکه ندی گــواڵڵــه خــاتــوو ودواتـــر ــه ســه ر خــه بــاتــی ژنــانــی کــورد ــه رژای پمێژووی لــه ســه ر باسێکی ئــێــران و لــه یه کیه تیی ژنانی دیموکراتی کوردستان ئه و رێکخراوه یی چارتی شــێــوازو و ژنانی دۆخــی هه روه ها رێکخراوه یه و کورد له ئێران و له تاراوگه دا پێشکێش
کرد.ــوو ڤــیــڤــانــه ــاتـ ــه و دیــــــــداره دا خـ ــ لله سه ر مه یکۆک ژوانـــا و ته یتڵ باوم ــانــی ئــورووپــا و رێــکــخــراوی البــی ژنواڵتانی له ژنــان سه ر مه ترسییه کانی به دینی بناژۆیی و گشتی به نائازاد مێژووی خه بات و چۆنیه تیی تایبه ت، باسیان رێــکــخــراوه کــه یــان تێکۆشانی هه یئه تی باسه کاندا درێــژه ی له کــرد. بوونی ســه ر لــه ته ئکیدی خــانــه خــوێ کێشه ی هاوبه شی نێوان ژنانی جیهان و هاوپێوه ندی هــاوکــاری و ــی زه رووره تـ
ــایــی و ــی چــاالکــی ئــوروپ ــان هــه مــوو ژنــانــی دیــکــه بــۆ بــه ره نــگــاربــوونــه وه واڵتژنان دژی به توندوتیژی به به رامبه ر کێشه کانی و کۆسپ و هـــه اڵواردن و به رده م ژنانی جیهان به گشتی و ژنانی واڵتانی دواکه وتوو و نائازاد به تایبه تی
کرد.ئه و باسه کانی دیکه ی ته وه رێکی چۆنیه تیی ــه ب کـــرا تــه رخــان دیــــداره ــاری نــێــوان یــه کــیــه تــیــی ژنــانــی ــاوکـ هـرێکخراوی کــوردســتــان و دێموکراتی البی ژنانی ئوروپایی که له م پێوه ندییه دا هه ردووک ال تێبینی و پێشنیاری خۆیان
هێنایه به رباس.ــداره ــ ــه م دی ــاســه کـــه ئـ ــی ب ــان شــایژنانی ــی الب رێــکــخــراوی ئۆفیسی لــه ئوروپایی له بروکسێل پێته ختی یه کێتی
ئوروپا پێکهاتبوو.
دانمارک
یەکیەتیی فینالندی کۆمیتەی ــان ــی کــوردســت ــڕات ــوک ــم ــی دێ ــان ژنرۆژی مـــارس 8ی بـــه ره بـــه ری لــه نێونه ته وه یی ژن، ڕێوڕەسمێکی پێک
هێنا.کـــومـــیـــتـــه ی یــەکــیــەتــیــی ژنـــانـــی شەممە، رۆژی کوردستان دێمۆکراتی 2ی ڕەشــەمــمــە لــە شـــاری تــورکــووی ــد بـــە ئـــامـــادەبـــوونـــی ــالن ــن ــی واڵتـــــی فدوست ئەندامان و لە بەرچاو بەشێکی والیەنگرانی یەکیەتی ژنانی دێموکراتی
ــکــارو ــات ــانـــی خــەب ــتـــان و ژنـ کـــوردسـئازادیخواز رێورەسمێکی پێک هێنا.
خوێندنەوەی بە رێورەسمە ئــەم خولەکێک ڕاگرتنی نەتەوەیی سرودی شەهیدانی لــە رێــزگــرتــن بــۆ بێدەنگی ودواتــر پێکرد ده ستی ئــازادی رێگه ی دێمۆکراتی ژنــانــی یەکیەتی پــەیــامــی ــار قـــادری ــەه ــان لـــەالیـــەن ب ــوردســت ک
خوێندرایەوە.وەستا بەرنامەکاندا درێـــژەی لــە کۆمیتەی پەیامی نــژاد خالید رەحمان بەو کوردستانی دێمۆکراتی حیزبی بەشێکی کــردو پێشکەش بۆنەوەیەوە ــو لە ــکــەی رێــورەســمــەکــە بــریــتــی ب دی
خوێندنەوەی شێعر و پەخشانی تایبەت نزار مامۆستا الیــەن لە کە ڕۆژە بەو دواتــر کــرا. پێشکەش کوێستانییەوە هــونــەرمــەنــدانــی دەنــگــخــۆش و دەســت ــان ــن ئــامــان بــێــتــوشــی، رەحــم ــگــی رەنبە تەپەڕەشی سدیق و حەسەنپوور زیاتر بەرنامەکەیان گۆرانییەک چەند
رازاندەوە. دیکەی برگەیەکی باسە شایانی بەرنامەکە تەرخان کرابوو بۆ نیشاندانی کــوردەواری، ژنانی کۆنی بەرگی جلو کە لەالیەن بەشدارانەوە بە سەرنجەوە
پێشوازیی لێکرا.
خوێنەرانی بەڕێز!لە الپەڕە 2ی رۆژنامەی »کوردستان« ژمارە ٦٥0 هەواڵێک باڵو بۆتەوە لە پێوەندی لەگەڵ کۆبوونەوەی حیزبی نووسراوە ئیسالمی کۆماری جیاتی لە کە تێدایە هەڵەیەکی کوردستان دا شیوعیی حیزبی کوردستان و دێموکراتی
کۆماری کوردستان!داوای لێبوردن لە خوێنەرانی رۆژنامە دەکەین بۆ هۆی ئەم هەڵە تکنیکی یەوە.
بۆ پەیامێک نــاردنــی بــە فەڕانسە کــۆمــاری ســـەرۆک دێموکڕاتی حیزبی گشتیی سکرتێری عەزیزی، خالید کاک خالید کــاک هاوسۆزیی هاوخەمی و لە ڕێــزی کوردستان تێرۆریستییەکەی ڕووداوە لەگەڵ پێوەندی لە عــەزیــزی
پاریس گرتوە.فەرانسوا ئۆالند لەو پەیامەدا بۆ کاک خالید عەزیزی دەڵێ له مه ودواش ئه من و نابێ تاریکپه رستی ته سلیمی فه ڕانسه له سه ر چ و واڵته که مدا نێوخۆی له چ فه ڕانسه وه به ناوی ئاستی نێوده وڵه تی هه روا هه ڵگری بایه خه بنه ڕه تییه کانمان
له بواری ئازادی و لێبورده یی و عه داله ت و ئاشتی ده بم.خالید کاک بۆ پەیامەدا لەو فەڕانسە کۆماری سەرۆک هاوسۆزی په یامی به سه باره ت کە نوسیویەتی عەزیزی ده ستدرێژییه ی ئه و پاش که برایه تیتان و هاوپێوه ندی و بۆتان ئامانج کــرده خۆیدا دڵی له فه ڕانسه ی دڕندانه یه ی
ناردبووم، سوپاستان ده که م.ئه م کرده وه ناحه زه ده ستدرێژی بوو بۆ سه ر ده سه اڵتی ئازادیی له بریتییه دێموکڕاسی دێموکڕاسی. و ده وڵــه ت راده ربڕین، ئازادیی بیرکردنه وه، ئازادیی داهێنان. دێموکڕاسی
هه روه ها بریتییه له پلۆرالیسم و فره چه شنی.
تاریکپه رستی ته سلیمی فه ڕانسه دەلێ ئۆالند فەرانسوا نابێ و ئه من له مه ودواش به ناوی فه ڕانسه وه چ له نێوخۆی واڵته که مدا و چ له سه ر ئاستی نێوده وڵه تی هه روا هه ڵگری و لێبورده یی و ــازادی ئ له بواری بنه ڕه تییه کانمان بایه خه
عه داله ت و ئاشتی ده بم.لە کۆتایی پەیامەکەی سەرۆک کۆماری فەرانسەدا هاتووە کە وێڕای سوپاسی دووباره سه باره ت به پشتیوانیتان، تکایه
به ڕێز سکرتێری گشتی، رێزی تایبه تیم قبووڵ بکه ن.
کۆبوونه وه ی هه یئه تێکی حیزبی دێموکراتی کوردستان له گه ڵ پێزانینی سەرۆک کۆماری فەڕانسە بە مه کته بی سیاسیی حیزبی زه حمه تکێشانی کوردستان
پەیامی هاوخەمیی کاک خالید عەزیزی
دیدارو کۆبوونه وه ی حیزبی دێموکراتی کوردستان وحیزبی شیوعی کوردستان
دیداری هەیئەتێکی بەشی پەیوەندییەکانی حدک له گه ڵ هه یئه تێکی رێکخراوی البی ژنانی ئورووپا
ڕاپۆرتی کۆتایی فێستیڤاڵی ئه ده بی به ره نگاری
رێورەسمی ٨ی مارس، رۆژی نێونەتەوەیی ژن
به شداریی شاندێکی حیزبی دێموکرات له کۆنفرانسی اللش بۆ ئاشتی و پێکه وه ژیان
www.kurdistanukurd.comژماره ٦٥١ هەینی ١٥ی ڕەشەممەی ١٣٩٣ _ ٦ی مارسی ٢٠١٥دامه زرانی کۆماری کوردستان له چوارچێوه ی ئێرانێکی دێموکراتیکی فیدراڵ دا
ئێران مامۆستایانی ئه مساڵ دا، ره شه مه ی 10ی له مانگرتنێکی سه رانسه رییان به ڕێوه برد.
ئێران مامۆستایان سنفیی کانوونی بانگه وازی دوای به بۆ واڵت سه رانسه ری مامۆستایانی کردبوو داوای که پێداگریی له سه ر داخوازه کانیان، ڕۆژی 10ی ڕه شه مه مان بگرن، له م رۆژه دا مامۆستایانی ناڕازیی سه رانسه ری ئیران، کۆبوونه وه و و هاتنه سه ر شه قام به و قوتابخانه نه چوونه خستنه ڕووی داخوازه کانیان له سه ر پالکارد، به شداری ئه م
حه ره که ته مه ده نییه سه رانسه رییه بوون.ئه م مانگرتنه به دوای چه ند حه ر که تی پێشتری مامۆستایان به ڕێوه دا مامۆستایان سینفیی کانوونی چوارچێوه ی له کۆتاییهاتن دادپه روه رانه ، مووچه ی داواکاری ئه وان چوو. به هه اڵواردنه کان و ئازادکرانی مامۆستا به ندکراوه کان بوون.
مامۆستایانی ڕۆژهه التی کوردستان به تایبه تی مامۆستایانی شاره کانی مەریوان، سنه، قوروه، دێواڵن، سه قز، بانه ، بوکان، مه هاباد، سردشت، پیرانشار و چه ند شارێکی دیکه چاالکانه و یه کگرتوانه به شداری ئه م حه ره که ته بوون. ئه وان، هه وڵیان دا داخواز و ده نگ و ڕه نگی نه ته وه یی خۆشیان تێکه اڵوی داخوازه مامۆستایانی سه رجه م گه ڵ له هاوبه شه کانیان سینفییه به خوێندن مافی داخوازانه له و یه ک بکه ن. ئێران ناڕازیی له کوردستان بوو. ڕۆژهه اڵتی کوردستان هه ر زمانی دایک ته نیا شانازیی پێشه نگایه تیی به ربه ره کانی له گه ڵ دیکتاتۆریی کۆماری ئیسالمیی نییه، له خه بات و بزووتنه وه ی مه ده نییش دا، به به راورد له گه ڵ به شه کانی دیکه ی ئێران، له ڕیزی پێشه وه
دایه .
کوێستان فتووحی
خواستی دادپـــه روه ری و یه کسانی ئـــازادی، هه ر ئینسانێکی مافخوازه.
له به ره به ری 8ی مارس، رۆژی جیهانیی ژن ئــازادیــخــوازی و ــارس، وه ک نمادی ــن. 8ی م دایهه نگاوه یه که مین بیرهێنه ره وه ی یه کسانیخوازی 8ی دووره . زۆر سااڵنێکی پێشکه وتووه کانی ژنانی لێبڕاوانه ی خه باتی بیرهێنه ره وه ی مارس نادادپه روه رانه ی هه لومه رجی گۆڕینی بۆ جیهانه که رۆژێــکــه کۆمه اڵیه تی . و سیاسی ــابــووری، ئو سیستمی ده ســه اڵت وه بیر دیکه جارێکی ژنان دێننه وه کۆمه ڵگه که یان و واڵته کانیان سیاسیی کۆمه ڵگه ، دیموکراسی و ئــازادیــی پێوانه ی کــه 8ی له هـــه اڵواردن . و سته م له ژنانه رزگــاریــی مارس دا جارێکی دیکه به سیستمی پیاوساالری به گه یشتن هه تا راده گه یه نن، خۆیانی کۆمه ڵگه ی ئینسانی ئازادییه دابین بوونی که ئامانجه کانیان له ده ست راسته قینه یه ، یه کسانیی و قانوونی و
خه بات و تێکۆشان هه ڵناگرن. بزووتنه وه ی ژنان بۆ یه کسانی و دادپه روه ری له جیهان دا نزیک دوو سه ده یه وه ک رێکخستنێکی کۆمه اڵیه تی پێی ناوه ته مه یدانی خه باته وه و زیاتر له یه ک سه ده شه 8ی مارس وه ک رۆژی نێونه ته وه یی لێبڕاوانه و خه باتی هــۆی بــه دیـــاری کـــراوه . ژن یه کسانیخوازانه ، ژنان له هێندێک له واڵتانی جیهان به کۆمه ڵێک له ئامانجه کانی 8ی مارس گه یشتوون به و هێناوه وه ده ســت به نرخیان ده سکه وتی و به شێک له مافه کانیان گه یشتوون . به اڵم ئێستاش رێگه یه کی زۆر ماوه که ژنان به هه موو ئه و ماف و ئازادییانه ی که له په یماننامه نیونه ته وه ییه کان دا هه ن، بگه ن. ئێستاش له زۆربه ی واڵتــان دا ژنان به سه ر ژیان چه وسانه وه دا و سته م باری له ژێر ئێستاش واڵت دا هێندێک لــه تــه نــانــه ت ــه ن، ــ ده بالیه ن له مافه ئینسانییه کانیشیان سه ره تاییترین پیاوساالره وه کۆمه ڵی و ده ســه اڵتــدار حاکمانی پێشێل ده کرێ. ئێستاش توندوتیژی و ده ستدرێژی بۆته به شێک له ئازاره کانی رۆژانه ی ژنان. واڵتانی واڵتانه ی ئه و به تایبه ت نێوه ڕاست و رۆژهه اڵتی ژیانی و ده ســـه اڵت تێکه اڵوی ئایین جۆرێک به به ژنــان که واڵتانه ن له و به شێک ئینسانه کانه ، و توندوتیژی ــه اڵواردن و ــ ه ئــازاره کــانــی ده ســت فروشتنی و کڕین بێحورمه تی، ده ســتــدرێــژی و
جه سته یانه وه ده ناڵێنن. ــه ره ڕای ــه ی کــه ژنـــان سـ ــان ــه و واڵت یه کێک لئه وه ی مێژوویه کی دروور و درێژه یان له خه باتی هه لومه رجێکی له ئێستاش هه یه ، مــافــخــوازی دا ده به ن و به سه ر ژیان نادادپه روه رانه دا و دژوار ــان بــه شــێــوه یــه کــی ــ ــه دژی هـــه اڵواردنـــی نــــاڕه وا بئێران حاکمانی ئێرانه . واڵتی بــه رده وامــه ، به رین بۆ کــه ره ســه یــه ک کــردۆتــه مه زهه بیان ساڵه 36بۆ و، کۆمه ڵگه هێشتنه وه ی دواکــه وتــوویــی دا له
پاراستنی نیزامه که یان. ل 3
36 ساڵ دوای میتینگی مه زنی مهاباد
داوایه کی ڕه وا که به یه کگرتوویی و شێلگیری دێته دی
به بیانوی ڕۆژی جیهانی ژنەوه
ژن لە دەورانی کۆماری ئیسالمی دا
4
5
6
٧
٨
٨ی مارس نمادی یه کسانیی ژن و پیاو
ڕۆژهه‌اڵتی‌کوردستان،له‌‌خه‌باتی‌مه‌ده‌نییش‌دا‌پێشه‌نگه
وتووێژ لەگەڵ مامۆستا عەبدوڵاڵی حەسەن زادە
سەرەڕای ناڕەزایەتیی بەرینی جیهانی 6، زیندانیی سوننی مەزهەبی کورد لە دار دران.ئەحمەدی، كەماڵ مەالیی، جەمشید دێهقانی، جەهانگیر دێهقانی، سەدیق محەممەدی و سەید
هادی حوسێنی بەرەبەیانی رۆژی چوارشەممە، 13 ی ڕەشەممە لە دار دران.لە داردرانی ئەو 6 زیندانییە کوردە سوننی مەزهەبە لە لقی 28 ی دادگای شۆڕشی تاران ئەمنیەتی دژی بە هەوڵدان خودا، لەگەڵ تۆمەتی شەڕ بە مەقیسە قازی بە سەرۆکایەتیی سەپێندرا، بەسەردا مردنیان سزای ئیسالمی کۆماری دژی لە بانگەشە واڵت و نیشتمانیی ئەوەش لە حاڵێکدابوو کە زۆر لە ڕیکخراوەکانی داکۆکی لە مافی مرۆڤ بە هەڵوێست گرتن لەو بارەیەوە ڕایانگەیاندبوو کە ئەو کەسانە لە دادگایەکی دادپەروەرانەدا دادگایی نەکراون و
دەرەتانی بەرگری لە خۆیان پێنەدراوە.
به رده وامی ئێعدامی زیندانیانی سیاسی له ئێران