The Official Organ Democratic Party of Kurdistan - I ran

No: 493 5 Sep 2008

KURDISTAN NO: 644 20 november 2014

The Organ of Kurdistan Democratic Party-Iran

به ر له مااڵوایی

ماڵپه ڕی ناوه ندیی حیزبی دێموکراتی کوردستان، رۆژنامه ی »کوردستان« له تۆڕی جیهانیی ئینتێرنێت دا:

ئیمەیل و ته له فوونی ته شکیالتی نهێنی:+9647508578190

Tashkilat.kdp92@gmail.com

www.kurdistanukurd.cominfo@kurdistanukurd.org info@kurdistanukurd.com

www.kurdch.tv Hotbird:6 13 MHz 11137polarization: horezental-SR: 27500 - FEc : 3/4

Radiodk59@gmail.com

یەکێک و سیاسی فەلسەفەی گرینگەکانی پرسە لە یەکێک بوونی دروســت مۆدێڕن، جیهانی چەمکەکانی سه ره کیترین لە پێویستی ئـــازاد دێــمــوکــرات و کۆمەڵگه ی مەدەنییه . کۆمەڵگای مەدەنی خەباتی کە هەیە فکری و فەرهەنگی پێشزەمینەی بە له بواره جۆراوجۆره کان دا پێکی دێنێ. یه کێک له پێویستییە گرنگ سیاسیی وشیاری ئاگایی و مــه ده نــی، خه باتی به نرخه کانی و

کۆمه ڵگه یه .گوتارێک ساڵێکه چه ند مــاوه ی کوردستان رۆژهــه اڵتــی له فه زای سیاسی و رووناکبیری کوردستان دا کێشاوه ، به سه ر باڵی چوارچێوه ی له کۆمه اڵیه تییه مه ده نی و خه باتی گوتاری ئه ویش کۆمه ڵێک رێکخراو و ئین جی ئۆی تایبەت بە ژینگه پارێزان، ژنان، داکۆکیکەرانی مافی مرۆڤ،

خوێندکاران و کرێکاران و هتد. پارێزگاری له ژینگه و شکاندنی چەکە ڕاوییه کان، کۆڕو کۆبوونه وه و چاالکیی هونه ریی ، له دیفاع ژنان و پێشێلکراوه کانی مافه له باسکردن جۆراوجۆر، رووناکبیریی فه رهه نگی و که مه ده نییه ی خه باته لەو بەشێکن ماده هۆشبه ره کان، له گه ڵ به ربه ره کانیی مرۆڤ، مافی ره نگه ئه وه ی له گه ڵ ده گرێ. خه ریکه شکڵ به خۆشییه وه کوردستان رۆژهه اڵتی له ئه مڕۆ هێندێک له و بوارانه به هۆی رێگریی ده زگا سه رکوتکه ره کانی کۆماری ئیسالمی زۆر ئاکتیڤ کوردستان خەڵکی فه رهه نگیی که لتووری و پێگه یشتوویی و سیاسی وشیاریی به اڵم نه بن ، باگراوه نده نه ته وه ییه دەوڵەمەندەکه خه ڵکی رۆژهه اڵتی کوردستان هه یانه، ئەوەندە و ئه و جێگای هیوا و گەشبینییە کە چاوەروانیی ئەوەی لێ دەکرێ له داهاتوویه کی نزیکدا خه ڵک هێندێک له وەرگرتن بە سوود و بکه ن به شداری مه ده نییه کان دا له حه ره که ته به رفراوانتر له بەرینتر داخوازی گەورەتر و حه ره که تی هێنانە گۆری بۆ بوار تایبه ت ، هه ڵ و مه جالی

کۆمه ڵگه دا بڕه خسێنن.

خه باتی مه ده نی، دیوێکی دیکه ی خه باتی سیاسی، نه ته وه یی،که لتووریڕێزدانان بە دەسەالتدارەتی پابەندڕاگرتنی سیستەمێکی گرنگەکانی ئەهرۆمە لە یەکێک بۆ ماف و ئازادییەکانی خەڵک، هەروەها یەکێک لە هۆیەکانی بیدەنگ و بێهەلوێست نەبوونی کۆمەڵگە لە ئاست سەرەڕۆیی دەسەالتێکی سیاسی له هه ر واڵتێک دا، لەمەیداندا بوون و گەشەی خه باتی مه ده نییە. لە خۆرا نییە دەسەاڵتی کۆماری ئیسالمی بە جاوێکی دوژمنانە سەیری ئەو حه ره که تانه له رۆژهه اڵتی کوردستان دەکا، زۆر جار ره خنه گرتنی چاالکان و به ئیسالمی، له حکوومه ت و سیاسه ته کانی کۆماری رێکخه رانی حه ره که ته مه ده نییه کان بــه رده وام و ده کا تۆمه تبار خودا« له گه ڵ »شه ڕ و نه ته وه یی » ته ناهیی له گه ڵ »دژایه تی

بەرەورووی گوشار، هه ڕه شه و زیندان و حوکمی ناڕه وایان دەکاتەوە. ئه وه تا به ڕێز محه ممه د سدیق که بوودوه ند، وه ک هێمای خه باتی مه ده نی و که سایه تییه کی پێشه نگ له داکۆکی لە مافه کانی مرۆڤی کورد له رۆژهه اڵتی کوردستان، به بڕیاری به رپرسانی پایه به رزی وه زاره تی ئیتالعاتی کۆماری ئیسالمی ، سزای ١١ سال زیندانی بۆ بڕاوه ته وه که من بۆ ئه مه ده ڵێ به ڕێزیان دیاره مرۆڤ. مافی مه ده نیی چاالکێکی بۆ سزایه قورسترین

که مترین سزایه له پێناو ئازادی و مافی مرۆڤ له ئێران دا!***

رووبــه ڕوو بۆ ده رفه تیان کوردستان سیاسییه کانی حیزبه دا ئیستا كاتی له ئه گه ر بوونه وه ی راسته وخۆ له گه ڵ رێژێمی کۆماری ئیسالمی دا نیه یا ئەم دەرفەتە زۆر بەرتەسکە، خه باتی مه ده نیی چین و توێژه کانی کۆمه ڵگه له گه ڵ داموده زگا سه رکوتکه ره کانی ئه و رێژیمه وتوێژه کان و هه مووچین ده توانن چاالکان و بکاته وه پڕ راده یه ک تا بۆشاییه ئه م ده توانێ پێکهاته جیاوازه کانی نێو کۆمه ڵگه وه ک ژنان، الوان، مامۆستایان، خوێندکاران کرێکاران و هتد له رێکخراو و ئێن جی ئۆی تایبه ت به خۆیان دا له سه ر بنه مای سه رپێچی و )نا( گوتن به سیاسه ته کانی ده سه اڵت رێک بخه ن و هانیان بده ن بۆ رووبه رووبوونه وه له گه ڵ سیاسه تی په راوێز خستن و و پێشێل کردنی ئاشکرای مافی مرۆڤ و سەرەتاییترین مافەکانی هەر کام

لەو چین و توێژانە. بۆ نموونه ئه وه ی له ساڵی ١٣٩٢ له مه ریوان رووی دا- لەبەرکردنی جلوبەرگی ژنانه وه ک سزایه ک بۆ پێاویکی تاوانبار لە الیەن کاربەدەستانی کۆماری ئیسالمییەوە و گێڕانی بەناو شار دا - هیچ حاشای لێ ناکرێ کە سووکایەتییەکی ئاشکرای دەسەاڵت و سیستمی قەزایی کۆماری ئیسالمی بە ژن بوو. به اڵم ئه و کرده وه یه له گه ڵ ناڕه زایه تیی به رینی چاالکانی مه ده نی رووبه ڕوو بۆوه و ته نانه ت پاشەکشه یان به و هه ڵوێسته ی به رپرسانی رێژیم کرد. هه ر دوای ئه و حه ره که ته ئێعترازییه بوو »ناوەندی کاروباری ژنان و بنەماڵە »کە ناوەندێکی سەر بە دەزگای سەرکۆماریی رێژێمی ئیسالمیی ئێرانە، لە راگەیەندراوێکدا رایگەیاند کە گێڕانی پیاوێک بە لیباسی ژنانەوە لە شاری مەریوان، به کارێکی ناشایست و گه وجانه ی ده زانن و کارەیان ئەو بەهۆی کــردوە ئه و شــاره پۆلیسی لە ــان داوای دەکــەن و مـەحکوومی ئــەوان روونکردنەوە بدەن. هەروەها لە الیەن چه ند نوێنەری مەجلیسی شوڕای ئیسالمییشەوە ئه م

کاره ی پۆلیس مەحکووم کرا. ئه و جۆره لێدوان و روونکردنه وانه ی ده سه اڵت ، چ بۆ هێورکردنه وه ی وه زعه که بووبن و چ بۆ پێشگیری له دووپاتبوونه وه ی کرده وه ی له م چه شنه ، یه ک ڕاستی ده گه یه نن که حه ره که تی سه رکوتکه ر ده سه اڵتی به پاشه کشه بوار دا هێندێک له جگه له وه ی مه ده نیانه ، ئێعترازی و له گه ڵ له پێوه ندیی ئاستی رۆشنبیریی کۆمه ڵگه بردنە سەری له سه ر ده کا ، شوێندانه ریشه

پرسه جۆراوجۆره کان دا. له م پێوه ندییه دا پێویستە حیزبه سیاسییە کانی کوردستانیش پاڵپشت ، هانده ر و هاوکار و یارمه تیده ری گەشەکردنی به ستێنی حه ره که تی مه ده نی له رۆژهه اڵتی کوردستان بن. هاوده نگی و هاوکاری له گه ڵ خەباتی مەدەنی و ئەکتەرانی نیو ئەو خەباتە، دەبێتە هۆی ئەوە ژمارەیەکی هەرچی زیاتری خەڵک بێنە نیو حەرەکەتە مەدەنییەکان و، بێتەفاوەتی و بێهەلوێستی لە ئاست ستەم و زۆرداری و سەرکوتی هاوزمانان و هاونیشتمانان و بێمافییەکان و هەالواردنەکان، لەوەی دەبێتە هۆی نێو جموجۆڵە مەدەنییەکان. ئەمە جگە بە هاتن بۆ بدا جێگای خۆی و ئازادیخوازی شارستانی، ڕوخساری کۆمەڵگە، و خەڵک زیندوویی و وشیاربوونەوە ئاشتیخوازانەی خەڵکی کوردستان و ناوەرۆکی سەردەمیانە و پێشکەوتوانەی داخوازەکانیان حەرەکەتەکانی سەرکوتکردنی و دەربکەوێ باشتر جیهان، خەڵکی بۆ و ئێران خەلکی بۆ خەڵکی کوردستان، بۆ کۆماری ئیسالمی، دژوارتر و پڕتێچووتر بێت. لە الیەکی دیکەشەوە کۆمه ڵگه له ڕووی مەدەنییەت و عەقڵییەت و ڕۆشنبیرییەوە زیاتر پێش دەکەوێ و ژیرانەتر

بەرەوڕووی قه یرانە کۆمه اڵیه تییه کان دەبێتەوە.

گەشە کردنی خه باتی مه ده نی له ڕۆژهه اڵتی کوردستان

کوێستان فتوحی

ژنانی کۆبانێ - کاری نوێی هونه رمه ند هادی زیائه دیینی ) وەرگیراو لە فەیسبووکی هونەرمەند(

ناقانوونیی فرۆشی چاپ و بابه ت لە ئابادی دەوڵەت مەحموود بە ڕوو دەربڕی و ناڕەزایەتیی كلنل« »زوال كتێبی فرۆشتنی كاربەدەستانی وەزارەتی ئیرشاد گوتی سااڵنێكە مافەكانی ئەو وەك

نووسەرێك پێشێل كراوە.دەوڵەت ئابادی لە كۆبوونەوەیەكدا كە بە بۆنەی حەوتووی كتێب ئیرشاد كە بە عەبباس ساڵحی، جێگری وەزیری بەڕێوەچوو، ڕوو لەم كۆبوونەوەیەدا بەشداری كردبوو، گوتی: سااڵنێكی زۆرە كە مافە كار، خانەنشین مافی دەندرێ. پێ ژێر ئینسانییەكانی من مەدەنی و بەدواداچوونی مافی بەرهەمەكانم، باڵوكردنەوەی بیمەی كران، پێشێل هه موو هه ر تەلەڤیزیۆن و سینەما لە بەرهەمەكانم دزرانی كراون و من دەمهەوێ پرسیار لە كاربەدەستانی ئیرشاد بكەم كە لە بەرچی كتێبی »زوال كلنل«ی منیان جەعل كردووەو لە شارەكاندا بە

ناوی منەوە دەیفرۆشن و هیچ كەسیش نییە پێشیان پێ بگرێ؟ ساڵی لە نووسەرەیە ئەم بەرهەمی كە كلنل« »زوال كتێبی وەزارەتی لە كردنەوە باڵو مۆڵەتی وەرگرتنی چاوەڕێی ١٣87ەوە

ئیرشادە، بەاڵم تا ئێستاش ئەم مۆڵەتەی پێ نەدراوە.باشترین گوتوویەتی: كۆبوونەوەیەدا لەم ئابادی دەوڵەت

حكوومەتەكان ئەم حكوومەتانەن كە که س خۆی تێدا بە بێگانە نه یه ته به رچاو. شایانی باسه چه ند ڕۆژ له وه پێش له باڵوێزخانه ی فه رانسه میداڵی شانازیی » شوالیه ›ی فه ڕانسه به مه حموود ده وڵه ت ئابادی کۆماری ئوسولگه رانی تووڕه یی هۆی بووه ئه وه ش به خشراو،

ئیسالمی.

له ڕێوڕه سمێک دا لە ژێرناوی » بانه به درێژایی مێژوو« له شاری بانە بە به شداریی ژماره یه ک له نووسەران و ئه دیبان رێز له نووسه رو مێژوونووس محه ممه دره وف ته وه كولی نرا.

له زۆر ژماره یه کی به به شداریی که رێوڕه سمه دا له و ئه دیبان و نووسه رانی کورد له شارەکانی سەقز، سنە، مەریوان، کوردستان دیکه ی شاری چەندین مەهابادو سەردەشت، ئەحمەد وه ک نووسه رانی له کۆمه ڵێک له الیه ن به ڕێوه چوو، حەیدەری، فەتاح ئەمین زادە، حامید کاویان و سدیق کەریم پوور شاری مێژوو جوغرافیاو ئاسەوارناسی، ئابووری، له باس

بانه کرا.ڕەئوف محەممەد نووسه ر کۆبوونه وه یه دا له و هه ر تەوەکولی باسی لە پێشینەی کوردو ڕەوتی ئیستای لە ناوچەکە کرد و پاشان له وحی رێزلێنان پێشکێش به و نووسه ره کراو له درێژه ش دا لە الیەن ئەنجومەنەکان و کەسایەتییە کۆمەاڵیەتی و ئیدارییەکان و کار بەدەستانی بانەوه به پێشکێش کردنی چه پکه

گوڵ ڕێز له موحەممەد ڕەئوف تەوەکولی گیرا.

خه ڵکی کوردی وه رزشکاری ڕۆسته می، کیانووش جیهانییه کانی پێشبڕکێ له ئێران نوێنه ری کرماشان و

کێش هه ڵگری میدانی زێڕی ئه و کێبرکێیانه ی هێنایه وه .کیلۆ ٣٩١ کێشی به رزکردنه وه ی به ڕۆسته می کیانووش له کۆی دوو حه ڕه که ت دا توانی میدالی زێڕی ئه و کێبرکێیانه بباته وه و له سه ر سه کۆی یه که می جیهان جێ بگرێ. ڕۆسته می له حاڵێکدا پێی نایه ئه و پێشبڕکێیانه له قه زاقستان که به هه موو هیواو هۆمێدی ئێران داده نراو دواجار توانی میداڵێ زێڕی ئه و

پێشبڕکێیانه بباته وه .ئه و وه رزشکاره کورده دوای وه ده ستهێنانی میداڵی زێڕی کۆماری ڕه نگی ده نگ و له توندی ره خنه ت پێشبڕکێیانه ئه و ئه و ڕاسته وخۆی باڵونه کردنه وه ی به سه باره ت ئیسالمی

کێبرکێیانه و پشتگوێ خستنی ئه و وه رزشکارانه گرت.کیانووش ڕۆسته می ده ڵێ ده نگ و ڕه نگی کۆماری ئیسالمی زیاتر بایه خ به تۆپێن ده داو وه رزشه کانی دیکه پشتگوێ ده خاو

ئه وه ش له ئه نگیزه ی وه رزشکاران و دڵخۆشیی ئه وان به ئاکامی هه وڵه کانیان ده دا.

دەوڵەت ئابادی: »30 ساڵە له واڵتی خۆم بێگانه م و هه ست به نامۆیی ده که م!«

رێزلێنان له محه ممه دره وف ته وه كولی ، نووسه رو مێژوونووس له شاری بانه

کێش هه ڵگرێکی کورد بووه قاره مانی دنیا

مەنووچێهر پوردڵ

ساڵ شــەش ڕێــک تــورکــی ئیکسی هــابــەر سایتی لە کە کــردبــوو ئەمەی باسی هەواڵێکدا لە لەمەوبەر باکووری کوردستان ئەنجومەنی شارەوانی شارۆچکەی دەریـــک کــە ســەربــە شــاری مــاردیــنــە، پارکێکی تــازەی کورد هونەرمەندی ناوی بە شارەکە دانیشتووانی بۆ »ئەحمەد کایا« دروست کردووە، بەاڵم قائیم مەقامی ئەم شارۆچکەیە ڕازی نەبووە پاڕکەکە بە ناوی هونەرمەندی

ناوبراو بکرێتەوە.هەر هەمان سەرچاوە باڵوی کردبۆوە کە قائیم مەقام مەجلیسی بۆ بابەتەوە بەم سەبارەت نووسراوەیەکی شارەوانی ناردووە، کە تێیدا هاتووە ئەم ناوەی لە سەر چونکە ناگونجێ، ئێمە کومەڵگای لەگەڵ دانــراوە پاڕک ئەم ناوە بە الی پارچە بوونەوە دەچێت. بەپێی هەواڵی کاپار ــەزان ڕەم دەریــک شارەوانی سەرۆکی سایتەکە مەقامی قائیم نــووســراوەی ئــەم واڵمــی لێدوانێکدا لە کایا ئەحمەد ناوی هونەرمەند داوەتەوە و گوتوویەتی: هیچ خراپێکی پێچەوانەوەی بۆ کۆمەڵگا تێدا نیە، ئەحمەد کایا هونەرەندیکی جەماوەری بوو لە تورکیا. بۆیە ئێمە

ئەو ناوەمان لەسەر داناوە.ئەم گــوتــی: ڕەمـــەزان ــژەی قسەکانی خــۆیــدا ــەدرێ لباس خۆمانەوە شارەوانی مەجلیسی الیەن لە کێشەیە دەکەین. ئەگەر هەمان بڕیار دەرچوو بۆ ئەم ناوە، ئەوە ئێمە و ناکەین قەبووڵ مەقامییەت قائیم لە دووبــارە

کێشەکە بۆ بەردەم دادگا دەبەین.ساڵی تورکیا بەناوبانگی گۆرانیبێژی کایا ئەحمەد لە بـــووە. ــک دای لــە تورکیا ماالتیای شــاری لــە 1٩5٧کاتی مێرمنداڵی دا به هۆی باری نالەباری ژیانی باوکی، تێک نا. بارگەیان ئیستانبووڵ بــەرەو بنەماڵە هاوڕێی باوکی کە پێشتر لە کارخانەیەکی پارچەسازی دا کاری ئیستانبووڵ شاری سەیارەی پێشانگایەکی لە دەکــرد،

بووبە بەردەست.ئەحمەد کایا دەڵێت: هەموو ڕۆژێ کە بەرەو قوتابخانە ــت کــە خــەریــکــی شوشتنی دەچـــوومـــەوە، بــاوکــم دەدیـسەیارەیە و بەردەوام لەدڵی خۆمدا دەمگوت کاتێ گەورە بووم پێشانگایەک بۆ باوکم دەکڕم تا بۆخۆی ئەربابی خۆی بێت. بەاڵم ئەوە تەنیا خەونێک بوو و بەس. چون بەتەنیا بنەماڵەکەی و بابی مرد ماوەیەکی کورت پاش ئەندامی بچووکترین وەک کایا ئەحمەد هێشت. بەجێ بنەماڵە لە بارودۆخێکی یەکجار سەخت و دژواردا ژیانی تێپەڕ دەکرد. ئه و دەڵێت: زۆر ڕۆژان نەمدەتوانی تەنانەت

1 بڵیتی ئوتووبووسیش بکڕم.سەردەمی الوی کایا هاوتەریب بوو لەگەڵ کوودەتای دەنگە هەڵبڕینی پشوو و سەرکوت و ئــۆرەن کەنعان توندی بە کە ئــەو تورکیا. کۆمەڵگای سیاسییەکانی بەیارمەتی بارودۆخی داسەپاو بوو، ساڵی 1٩٨5 دژی کە ــردەوە کـ بــاڵو گۆرانییەکانی ئاڵبۆمی هاوڕێکانی خەڵکی، پێشوازی بۆ نەبوو هیوایەکی هیج بۆخۆی خۆی دەنگی گۆرانییەکانییەوە لەڕێی بوو بەتەما تەنیا ــەاڵت هــەڵــبــڕێــت. چــەنــد ڕۆژ پـــاش بــاڵو ــەدژی دەســ ــ بتورکیا قەزایی کاربەدەستانی ئاڵبۆمەکەی، بوونەوەی لەبەر ئەوەی کە کاسێتەکە چەند گۆرانی سیاسی تێدایە، کۆیان کردەوە. پاش دەنگ هەڵێنان و هاتوچۆیەکی زۆر،

فرۆشی کاسێتەکەی قەدەغەی لەسەر الچوو و ئازاد کرا. ناوبانگی بە هۆی ئەم باس و خواس و کردەوانە بوو

ئەحمەد کایا و پێشوازییەکی بەرچاوی لێکرا. ئەحمەد ناوبانگی دیکە ئەوەندەی دووەمی ئاڵبۆمی کایای بردە سەر. هۆیەکەشی ئەوە بوو کە کایا شێعری بەناوی سیاسی لەشاعیرێکی گۆرانییەکانی، لە یەکێک ئۆلکۆ تامر هەڵبژاردبوو کە چاوەڕوانی ئێعدامی دەکرد. ئۆغڵووی شاعیر، لەگەڵ یووسف هایاڵ کایا ناسیاویی قۆناغێکی تازەی لەژیانی هونەریی ئەودا کردەوە. ئاڵبۆمی »ڕادەپەڕین« کە زۆربەی شێعرەکانی هی هایاڵ ئۆغڵوو سیاسی داخـــراوەی یەکجار کەش و هەوایەکی لە بــوو، گۆرانیبێژانی گەورەترین ڕیزی هێنایە کایای تورکیادا، هونەری خۆی دا تەمەنی درێژەی لە کایا هەڵبڕ. دەنگ لەگەڵ زۆر کەڵە شاعیری تورکیا هاوکاری کرد. جگە لە هایاڵ ئۆغڵوو، لە شێعری ئاتیال ئیلهان و ئۆرهان کووتاڵ

و... کەڵکی وەرگرت.ــوو کــە لە ــدوو« ب ــان ــاوی کــایــا »دێــمــۆکــراتــی م ــازن نکاسێتێکی هەر بەم ناوە وەرگیراوە. دەسەاڵت لەتورکیا تەژی کایا وتەکانی چون بــوو، تــووڕە کایا بوونی بە

لە چێ کردنی جیهانێکی ئازاد بوو. هەربۆیە دەسەاڵتی تورکیای دژ بە ئازادی، چەندین ساڵ لە بەڕێوە بردنی ــرد. دەک بــەرگــری تورکیا لەناوخۆی کایا کۆنسێرتی ئەو لەبیری قەت بکات کارێک دەیــەوێ دەیگوت: کایا ئازاریان بــەردەوام و نەچێ ئازادین بە دژ کەسانەی بدات. جارێکیان لەبەرنامەیەکی تلویزیۆنی دا ڕایگەیاند: مردنم ئامادەی هەرسات و کۆڵمەوە بە کفنەکەم من

لەپێناوی ئازادی دا. بەخشینی لەڕێوڕەسمی 1٩٩٨ ساڵی کایا ئەحمەد خەاڵتی ساڵ بە هەڵبژێراوانی تورکیا )خەاڵتی ئەنجومەنی ڕۆژنامەوانان( ڕایگەیاند کە لە تازەترین ئاڵبۆمی خۆیدا دەیەوێ گۆرانییەکی کوردی بچڕێ و هەڕەشەی لە کەناڵە گشتییە ڕاگەیێنەرەکانی تورکیا کرد کە بێتوو کلیپەکەی بدەنەوە. خەڵک وەاڵمــی خۆیان دەبــێ نەکەنەوە بــاڵو ئەمە بوو بە هۆی ئەوە کە تورکە فاشیستەکان بەتوندی هێرشی بکه نه سەر و هەڕەشەی لێ بکەن. ڕۆژی دوای ڕێوڕەسمی ناوبراو، دادگای ئاسایشی تورکیا کایای بانگ کرد و دەسبەسەری کرد. کایا بەمە تاوانبار کرابوو کە چەند ساڵ لەمەوبەر لەچەند واڵتێکی ئەورووپایی وەک بڵژیک و ئاڵمان بۆ داکۆکی و پارێزگاری مافی کورد و پ.ک.ک کۆنسێرتی بەڕێوە بردووە. چەند مانگ پاش ئەم ڕووداوە، ئەحمەد کایا بۆ بەڕێوە بردنی کۆنسێرت چوو نالەباری سیاسی لەبەر کەش و هەوای بۆ فەڕانسە و

ساتەالیتە و ڕۆژنامە پڕۆپاگاندەی بەهۆی تورکیا، لە لــەوێ بــەیــەکــجــاری دا بــڕیــاری تــورکــیــا، فاشییەکانی بمێنێتەوە. ئەحمەد کایا بە یارمەتی هاوسەری فڕانسوا ئیزنی توانی فەڕانسە، پێشووی سەرکۆماری متێران نیشتەجێ بوونی یەک ساڵە وەربگرێت. ئەوە لەکاتێک دا بوو کە کایا بەبێ ئەوەی لە تورکیا بێ، لەالیەن دادگاوە بە 10 ساڵ زیندان مەحکووم کرا. چەند مانگ پاش ئەم ڕووداوانە لەبەرە بەیانی 16ی نوامبری 1٩٩٩ لە تەمەنی 42 ساڵی دا بەهۆی سەکتە کۆچی دوایی کرد. هەرچەند دەنگۆی ئه وه هه بوو کە میتی تورکیا دەستی لەناو بردنی

ئەحمەد کایادا هه بووه ! کە مــاوە بەجێ لەپاش ئاڵبۆمی 21 سەرجەم کایا 1٩یان بەر لەمردن و 2ی تریش پاش مەرگی بە هەوڵ باڵو وەفـــاداری و بەئەمەگ هــاوســەری تێکۆشانی و بۆ گۆرانییەکانم « کایا کاسێتی بەناوبانگترین بــۆوە. کێوەکان« )1٩٩4( بوو کە 5100000 دانه ی لێ فرۆشرا کە لەمێژووی مۆسیقای تورکیادا کەم وێنە بوو. شێعری گۆرانییەکانی لەقاڵبی شێوازی »پڕۆتێست« دایە و هەر تورکیا لە پڕۆتێست شێوازی بنیاتنەری بە کایا بۆیە

دەزانن. دیارە لە بواری مۆسیقاشەوە ئەو بە بناغەدانەری شێوازی مۆسیقای ئازاد لە تورکیا دەناسن. ئەحمەد کایا بوێرانە بوو. زۆر نەترس ئازادیخواز و کەسایەتییەکی باوەڕەکانی خۆی دەردەبــڕی. بۆخۆی دەیگوت دەزانێ بەاڵم هەڵدێنێتەوە. هەنگاو هەڵدێرێکدا لێواری بەسەر پێرالشێزی گۆڕستانی لە کایا ئەحمەد نیە. باکێکی چ ئەم جیهانیی ــاوداری ن که سایه تیی زۆر لــەالی پاریس گۆڕستانە بەخاک ئەسپێردراوە. هاوسەرەکەی نەیهێشت تەرمی ئەحمەد کایا بۆ تورکیا بگەڕێتەوە و گوتی: واڵتی تورکیا زۆر بچووکترە لەوەی کە گەورە پیاوێکی وەک

ئەحمەد کایای تێدا بنێژن.ــازادی دەربــڕیــنــی ــ ــە ئ دروشــمــی کــایــا ڕێــز گــرتــن لبەخت ڕێیەدا لەم خۆیشی تەمەنی و بوو بیروباوەڕ کورد گەلی و بەگشتی تورکیا واڵتــی مــێــژووی کــرد. تەنانەت ناکا، لەیاد پیاوە ئەو مەزنە بەتایبەتی هەرگیز ئەگەر دەسەاڵتی تورک نەهێڵی پاڕکێک بەناوی ئەحمەد کایا دروست بکرێت. چون ئەحمەد کایا قفڵی دەروازەی

دڵەکانی شکاندووە. یادی بەخێر.

ژماره : ٦٤٤

٢٩ی خەزەڵوەری ١٣٩٣

٢٠ی نوامربی ٢٠١٤

تەرمێکی مەزن، واڵتێکی بچووکبە بۆنەی ساڵیادی کۆچی دوایی ئەحمەد کایا

ئێستا کچێک نیشتمانمه

نه وتی چرای له شیان دزیم

من چیم هه یه له دووکه ڵی شیعر زیاتر!

قژی که ژو هه ردیان بڕیم

من چیم هه یه له ئاگر و کڵپه زیاتر!

ئاوی سه رچاوه یان کوشتم

دارو دره ختیان کوێر کردم

له کوخته که ی دڵی خۆیشما کرێچی بووم

ده ریانکردم!

پشیله بووم...بۆ به ره و خوار

خستمیانه گوێنیه وه و سه ریان به ستم

مه یمون بووم و ورچ بووم و په تا بووم و

له وێش ده وریان به دڕکه زی و ته لبه ند گرتم

من چیم هه یه له په تی سێداره زیاتر

له ئۆردوگای دیل به والوه

له ژماره ی شه هید زیاتر؟!

من چیم هه یه ؟

من هه ر ئه و خوێنه شک ئه به م

که سوراویی لێوی به رد و

گۆنه ی په لکه گیای پێ بکه م!

من هه ر ئه وینێ شک ئه به م

ڕقی پیرۆز ئه خاته به ر

په له پیتکه ی تفه نگه که م!

من ئه و برینه شک ئه به م

برین مانگه و برین ئاگر

من چیم هه یه له خوێن زیاتر؟!

شێرکۆ بێکه س

رۆژنامەیژماره : ٦٤٤ ٢٩ی خەزەڵوەری ١٣٩٣ ٢٠ی نوامربی ٢٠١٤ سیاسی10

لە رۆژی یەکەمی ساڵی لە ،1٨25 ســاڵــی لــە نـــوێ، پێشوازی ئاهەنگی ئاخرین پێشوازییەکانی زنجیرە لە هەموو کــە سپیدا کۆشکی ــوو، ــوەدەچــ ــ ــەڕێ ــ ــک ب ــێ ســاڵــەرۆک جــەیــمــس مــۆنــڕۆ ســدڵخۆشکەری کاریگەریەکی

لێدابوویەوە، ســەرۆک لەگەڵ دەستی کە ڤیرجینا خەڵکی خاتوونێکی ســەر لە بەجێهێشت:

»پیاوێکی بااڵبەرز و خۆش فۆڕمە. بە جلوبەرگێکی سادە و مۆدی کۆنەوە .... لە شێوەی هەڵسوکەوتیدا، کەسێکی لەسەرەخۆ و بەڕێز بوو. لە دەربڕینی راشکاو و راستگۆیانەی چاوەکانی ... پێم وایە بە تەواوی شایانی ئەو وتانەیە کە لە الیەن سەرۆکە ئەو پێداهەڵگوتنی و نرخاندن بەرز لە جێفرسۆنەوە وەک کەڵەپیاوێکی ئەگەر تەنانەت کە بوو راستبێژ کەسێکی ئەوندە مۆنڕۆ ‹ دەڵێت: کاتێک وتــراوە

رۆحیشی سەراوژێر بکەیت، هێشتا تاکە پەڵەیەکی لە سەر نابینیت.‹ »بوو. دایــک لە ڤیرجینیا وێستمۆڕالندی نــاوچــەی لە 1٧5٨ ساڵی لە مۆنڕۆ بەشداریی کۆنتینێنتاڵ سوپای لە دواتر بوو، مێری و ویلیام کۆلێژی خوێندکاری چاالکانەی شەڕی کرد و پاشان لە بواری یاسادا لە فرێدریکسبێرگی ڤیرجینیا کاری

کرد. وەک سیاسەتوانێکی گەنج، مۆنڕۆ چووە بەرەی دژە فیدڕاڵیستەکان لە ئەنجومەنی کە کاتێکدا لە 1٧٩0 ساڵی لە دواتــر کــرد و پەسند بنەڕەتیی یاسای کە ڤیرجینیا ویالیەتە سیناتۆری وەک بوو، جێفرسۆنی سیاسەتەکانی بەرگریکارانی لە یەکێک تایبەتی نێردراوی 1٧٩6 بۆ 1٧٩4 سااڵنی لە پاشان هەڵبژێردرا. یەکگرتووەکان ئەمریکا لە فەڕەنسا بوو، وە هاوخەمی و سۆزی زۆری بۆ پرسی فەڕەنسا لە خۆی نیشاندا؛ دواتر لەگەڵ رۆبێرت ئار. لیڤینگستۆن بەشداریی لە دانوستاندنەکانی کڕینی

لویزیانا کرد. مۆنڕۆ کەسێکی خاوەن خەونی گەورە و وزەی زۆر بوو. ئەم تایبەتمەندییانە و پشتگیری کردنی لە الیەن سەرۆک کۆماری ئەو کاتی ئەمریکا، جەیمس مەدیسۆن، لە کۆماری ســەرۆک بۆ کۆماریخوازەکان هەڵبژێردراوی کاندیدی کردە ئەویان ئۆپۆزسیۆنی بچووکی لەگەڵ هەبوونی هێزێکی لە ساڵی 1٨20دا، ساڵی 1٨16دا. فیدڕاڵیستەکان، بە ئاسانی بۆ جاری دووەم وەک سەرۆک کۆمار هەڵبژێردرایەوە. بەهێزی زۆر یەکجار کەسانێکی کابینەکەیدا، وەزیرەکانی هەڵبژاردنی لە مۆنڕۆ دەستنیشان دەکرد؛ بۆ وێنە، کەسایەتییەکی شیاوی خەڵکی باشوری وەک جۆن سی. وەک باکووری خەڵکی پێگەی خاوەن کەسێکی و جەنگ وەزیری کردە کەڵهاونی جۆن کوینسی ئەدەمزی بۆ وەزارەتی کاروباری دەرەوە هەڵبژارد. تەنیا هۆکارێک کە نەیهێشت کەسایەتییەکی دیاری رۆژئاوای واڵت بێنێتە کابینەکەیەوە، رەتکردنەوەی

هێنڕی کڵەی خۆی بوو کە قەبووڵی نەکرد لە کابینەکەیدا بەشدار بێت.نیازپاکی گەشتێکی مۆنڕۆ ئیدارەکەی، دەستبەکاربوونی سەرەتای هەمان لە »رۆژگــاری دەستپێکی وەک سەردانەکەی بۆستۆن، لە کــارەوە. بەرنامەی خستە داخەوە بە بەاڵم لێکرا. گەرمی پێشوازیی و نرخێندرا بەرز خۆشەکان« هەستە سەرەڕای ئەوەی مۆنڕۆ لە ناو دڵی جەماوەردا جێگەی خۆی راگرتبوو و سیاسەتەکانی

ناسیۆناڵیستەکانی رەچاو دەکرد، ئەو »هەستە خۆشانە« زۆریان نەخایاند.دەرکەوتن. کەرتبوون ناشرینەکانی درزە ناسیۆنالیزمەوە، رووکاری دیو لەو و بێ هیواتر میزوری باژێڕی خەڵکی گومان، بێ پــڕئــازار، ئــابــووری داڕمانێکی لە بۆ وەرگیران داواکارییەکەیان لە ساڵی 1٨1٩ کاتێک تایبەت بە نائۆمێدتر کرد، یەکیەتیی ویالیەتەکان وەک ویالیەتی کۆیلە رەتکرایەوە. پرۆژە یاسایەکی هەموارکراو بۆ ریشەکێشکردنی هێواشی کۆیالیەتی لە ویالیەتی میزوری، دوو ساڵی ناخۆش و

تاڵی مشتومڕ و مقۆمقۆی لە کۆنگرە هێنا ئاراوە.دواتر پرۆژەیاسای سازانی میزوری ئەو هەوڵ و تەقەالیانەی چارەسەر کرد؛ ئەویش بە لکاندنی ویالیەتی میزوری وەک ویالیەتێکی کۆیلە بە ویالیەتی مەین وەک و باکوور لە کۆیلەداری هەتاهەتایی کردنی قەدەغە هەروەها و ئازاد ویالیەتێکی

رۆژئاوای میزوری.دواتر کە راگەیاند بنەڕەتییەی سیاسەتە ئەو دەرەوەدا، کاروباری لە مۆنڕۆ، هەر بە ناوی خۆیەوە ناوبانگی دەرکرد؛ لە ژێر رۆشنایی ئەو سیاسەتەدا، ویالیەتە یەکگرتووەکان بڕیاریدا وەاڵمی ئەو هەڕەشەیە بداتەوە کە لەوانە بوو حکومەتە زیاتر واڵتە ئەوەی بۆ بدەن ئیسپانیا واڵتی یارمەتیدانی هەوڵی ئەوروپا پارێزگارەکانی کۆلۆنییەکانی پێشووی لە ئەمریکای التین بخاتەوە ژێر رکێفی خۆی. مۆنڕۆ، لە ساڵی 1٨22، پاش ئەوەی لەوە دڵنیا بۆوە کە کۆنگرە دەنگ بۆ تەرخانکردنی پێداویستییەکانی ئەرک و نێردراوەکانی دیپڵۆماتیک دەدات، ئینجا دەستیکرد بە دانپێدانانی فەرمی بەو کاتیش، ئەو دەرەوەی وەزیری و کۆمار هاوەاڵنە. سەرۆک نوێیە کۆمارییە واڵتە جۆن کوینسی ئەدەمز، بەو ئاواتەوە بوون خۆیان لە سەرئێشەی ئیسپانیا بەدوور

بگرن هەتاوەکوو واز لە فلۆریداکان بێنێت کە ئەمەش لە ساڵی 1٨21 روویدا.دژی سیاسەتی تەیارەوە، گەورەو دەریاوانی هێزێکی بە مەزنیش، بەڕیتانیای کە کردبوو پێشنیاری وە بوو، التین ئەمریکای دەستبەسەرداگرتنەوەی دووبــارە لە »دەستێوەرنەدان«. راگەیاندنی بەرەی ناو بچێتە یەکگرتووەکانیش ویالیەتە کۆبوونەوەیەکی راوێژکاری، هەر یەک لە دوو سەرۆک کۆماری پێشووی ئەمریکا، بەاڵم بکات، قەبووڵ پێشنیارەکە کرد مۆنڕۆ لە داوایــان مەدیسۆن، و جێفرسۆن ئەدەمز، وەزیری دەرەوەی ئەمریکا، رای وابوو کە، » راشکاوانەتر دەبوو ... ئەگەر بە رابگەیاندبایە فەڕەنسا و روسیا بە روونــی بە خۆمان بنەماکانی و پڕەنسیپ بەراورد لەگەڵ ئەوەی وەک بەلەمێکی بچووکی دوای زلهێزەکەی دەریاوانی بەڕیتانیا

دەرکەوین.« دەبێت تەنیا نە کە هۆشداریدا و کرد قەبووڵ ئەدەمزی پێشنیارەکەی مۆنڕۆ واز لە ئەمریکای التین بهێندرێت، بەڵکوو رووسیاش نابێت لە هێڵەکانی باشوورەوە بەرەوە کەناراوەکانی زەریای هێمن هەڵبکشێت. مۆنڕۆ لە وتەیەکدا رایگەیاند: » ... وشکانییەکانی ئەمریکای باشوور و باکوور، بەو دۆخە ئازاد و سەربەخۆییەوەی بە دەستیان هێناوەو دەیپارێزن، لەمەودوا نابێت چیتر لە الیەن هیچ هێز و واڵتێکی رکێفەوە، ژێر و خستنە کۆلۆنیکردن بە پاشەرۆژی ئامانجی وەک ئەورووپاییەوە ئەم ،1٨٣1 ساڵی لە مۆنڕۆ مەرگی دوای ساڵ بیست نزیکەی بکرێن.« ئەژمار

سیاسەتە وەک بیرۆکە و رێباری مۆنڕۆ ناوی دەرکرد.

سەرچاوە: http://www.whitehouse.gov/about/presidents/jamesmonroe

ژیاننامەی جەیمس مۆنڕۆ )خولەکانی سەرۆکایەتی 1817 بۆ 1825(

ن: فرانک فریدێڵ و هاگ سیده ی و: له ئینگلیزیه وه : خه سره و ئه ڵماسی

ئاگری باڵەکی

رۆژهەاڵت میحوەری باسی ئەو رۆژانەی ــی رۆژهــەالتــی ــووســەران رۆشــنــبــیــران و نــەوخــۆ کــوردســتــانــە، چــەمــکــێــک کـــە راســتــردار لە ــ ــەســەر چــاالکــی و ک ــگــەری ل ــاری ک

رۆژهەالتی کوردستان دا دەکات. گوتاری رۆژهەاڵتی ماوەیەک پێش ئێستا کوردستان ەوە دێمۆکراتی حیزبی الیەن لە هاتۆته به رباس، ئەو چەمکە واتە رۆژهەاڵت بەشێک بــابــەتــی نێو ــە ل دەمــێــکــە مــێــحــوەر لە کوردستان رۆژهــەاڵتــی نووسەرانی لە هاتوو چوون دایە، بەالم حیزبی دێمۆکراتی کوردستان لەگەڵ ئەوەیدا باسکەکەی هێناوە بەڵکو جووالنەوە، و خەبات کۆبەندنی نێو خستە میحوەری رۆژهـــەاڵت کــرداریــش بە ئەو چاالکییەکانی خۆیە، کــاری بەرنامەی دواییانه ی پارێزەرانی رۆژهەاڵتی کوردستان بزووتنەوەی لەگەڵ پەیوەندنی هەروەها و هەنگاوانه ئه و کوردستان ناخۆی مەدەنی ــەاڵت ــ ــای چــەمــکــی رۆژهـ ــتـ ــوون لـــە راسـ ــ ب

میحوەری دا.ــردوو، راب بۆ بگەرێیەوە که مێک ئەگەر دوای شۆرشی لــە رۆژهــــەاڵت لــە دەبــیــن گەالنی ئیران دژی رێژیمی پاشایەتی، دەبین هەلێکی زێرین بۆ هێز و الیەنە سیاسییەکانی ــە ئــــاراوە و ــت ــان) ئــێــران( دەێ ــوردســت ــە ک لبەقەبارەی خۆی هەوڵ دەدات هەرکەسە و نێوەدا لەو بکات، زاڵ خۆی هێژموونی کە لە وەرگــرتــن کەڵک بــە دێــمــۆکــرات حیزبی یەکەم خاوەنی و دورودرێــژ رابردوویەکی ناسیۆنالیستی چەمکی لە کــوردی کۆماری ــەاڵت کــەڵــک وەردەگـــرێ ــ ــوردی لــە رۆژه کـــەی ئــەوەی کە زۆرب ئــەوەش دەبێتە هــۆی روو )ئێران( کوردستان خەڵکی کۆمەاڵنی بــوو کە ــەوەش ئ ئــەو حیزبە و هــەر بکەنە ــەرانـــی حــیــزبــی دێــمــۆکــرات هـــەر زوو دژبـدا. نیشان حه ره که تانه بەو دژکــردەوەیــان دوای ئەوەی کە حیزبی دێمۆکراتی کوردستان بە ســنــوورەکــان، ــرده ب باره گاکانی بنکه و گشتی خەباتی شاری بەجێهێشت و رویکردنە شاخ، بەدرێژایی ساڵەکانی 1٣60 تا 1٣٧5 لە ناسیۆنالیستی و ــی رۆژهــەالت گــوتــاری بوو، کوردستان دێمۆکراتی حیزبی دەست ئەوەیدا لەگەڵ ساالنە ئەو بەردرێژایی ئەو هەوڵ دەدات برەو بە ناسیۆنالیزمی کوردی بەها لەسەروی نەتەوەیەکان بەها و بدات حیزبیەکانەوە نیشان بدات و بەبەردەوامیش دەستکەوتەکانی لــە کــە ــوو ــەوەب ئ هــەوڵــی ئەو بکات، پارێزگاری کوردستان کۆماری بەسەر سال ٧0 دوای کە دەستکەوتانەی ئێستاش کوردستان کۆماری دامەزراندنی هــەر کــاریــگــه ریــی راســتــەوخــۆیــان لــە سەر پارچەی لەهەر چوار ناسیۆنالیزمی کوردی ئاال، پێشمەرگە، ــاوی ن ( هەیە، کورستان ) رەقیب، شەهید،... ئەی نەتەوەیی سرودی وەک کە خەروارێک لە نموونەیەکن ئەوانە کوردستان و ــورد ک بــۆ پێناسە و یــادگــار

ماونەوە. حــزوری نەمانی و 1٣٧5 ساڵی دوای رۆژهەاڵتی لەناوخۆی پێشمەرگە فیزیکی بــاســووری لــه جێگیربوونی کــوردســتــان و پاراستنی له به ر ڕاســتــی دا لە کــوردســتــان، کــوردســتــان، هه رێمی بــه رژه وه نــدیــیــه کــانــی

رۆژهەاڵت تا ڕاده یه ک خرایه په راوێز. بەنەمانی حزوری هێزەکانی پێشمه رگه ش لەرۆژهه اڵتی کوردستان، کوردی رۆژهەاڵتی ــەاڵت رۆژهـ پێگەیشتووی تـــازە تــوێــژی و تووشی جۆرێک له پاسیڤ بوون بوو، هەر پارچەکانی هێزەکانی کە وایکرد ئــەوەش لە کە بکەنەوە بۆشایە لەو بیر زوو دیکە تێکۆشان و ــووە. ــ ب ــت رۆژهــــەاڵت دروسـنێوخۆی له به تایبه ت الیه نێک چه ند هه وڵی

رۆژهه اڵتی کوردستان دا که لەالیەن کۆماری بوو، رێگه پێدراو تــاراده یــه ک ئیسالمییه وه پێگەیشتووی ــازە ــ ت تــوێــژی کــە وایـــکـــرد رۆژهەاڵتی کوردستان بۆالی ئەو الیەنان و گرووپانە بکێشرێن، ئه و توێژه توێژێک بوو که شۆرشی 1٣5٧ی نەدیبوو ئەمە لەالیەک لە کوردی حیزبێکی دیکه شه وه لەالیەکی و رۆژهەاڵت حزوری نەبوو، هەر لە بۆیە زۆر ناوەندەکانی و زانکۆ لە رۆژهــەاڵتــی الوی ــان کــردە ئه و الیه نانه که له کــارەوە روویپارچه کانی دیکه دا خه باتی کاریگه ری ژێــر ئەوانیشەوە لەالیەن و هه بوو تێکۆسانیان ــان لە ــوریـ ــاشـ ــوور یــــان بـ ــ ــاک ــ ــاری ب ــ ــوت ــ گ

بیروزه ینیان دا ده چاندن.گوتاری رۆژهەاڵت

ــەاڵت ــ ــا رۆژه گـــوتـــاری رۆژهــەاڵتــیــی یرێــبــەریــی کــە ئــــەوەی دوای مــیــحــوەری، بریارێکی لە کوردستان دێمۆکراتی حیزبی درەنگ ئەما بەکەڵک و بەمانا بریاری دا کە کــردار بە و تر بەشێوەیەکی چاالکیەکانی رۆژهـــەاڵت. لە خــۆی خاکی نیو بەرێتەوە بۆ رۆژهەاڵتی کۆنی چەمکێکی بریارە ئەو ئەویش زمــانــان ســەر هێناوە تــر جارێکی رۆژهەاڵت میحوەری بوو. حیزبی دێمۆکراتی کوردستان وەک دارێژەی ئەو بیرۆکەیە پێ تائێستا کە لــەوەی تواناکان دەبــێ کە وایــە کارێکی هــاتــوون بەکار تر پارچەکانی بۆ خراپ نەبووە بەالم دەبێ لەم و بەدوا روو

دیسانەوە و کوردستان رۆژهەاڵتی بکرێتە خەبات بەشێوەیەکی گەرم و گورتر دەست کوردستان دێمۆکراتی حیزبی پێبکرێتەوە. لە چاالک و کارا هێزی کە دایە لەوباوەرە ئەو هێز و رۆژهەالتی کوردستان هەیە کە توێژانه ی رۆژهەاڵت دوبارە ئامادە بکرێنەوە و بتوانن کە خەباتی رۆژهەاڵت گوڕوتینێکی چاالکیەکانی بە حدک بده نه وه . پێ دیکه ی هاوینی ئەو ساڵ لە رۆژهەاڵت بە کردار و بیرۆکە دەستی کردەوە بە چاالکییەکانی بە ــرێ ــوان خــۆی لــە رۆژهــــەاڵت کــە ئـــەوە دەتلە نــوێ سەردەمێکی بۆ بێت سەرەتایەک

خەباتی خەڵکی رۆژهەاڵتی کوردستان.چۆن و ده بێ چ بکرێت؟

ئێستاش تا کە بلێیم دەتــوانــم ســەرەتــا لە رۆژهەاڵت پێناسەیەکی رێک و دەقیقمان ــەن حــیــزبــی دێــمــۆکــراتــی ــە الیـ مــیــحــوەری لنیە. فکرەکە دارێــژەری وەک کوردستانەوە دواتر دەبێ رۆژهەاڵت میحوەری مانیفیستی دیــاری ئەساسییەکانی هــەدەفــە و هەبێت لەوە تەکید ــێ دەب ئــەوەیــدا لەگەڵ بکرێت، بۆ هــەوڵــەکــان هــەمــوو ــێ دەب کــە بکرێتەوە

رۆژهەاڵت بخرێنە گەڕ. لەسەر کار دەبــێ رۆژهەاڵتیی گوتاری ئەوەبکات کە خەبات لە ناوخۆی کوردستان واتــە خەباتی شار و شاخ لێک گرێ بدات دەبێ ــرەوە ت الیەکی لە الیــەکــەوە، لە ئەمە و گرشتگر دیپلۆماسیەکی بــە دەستبکات بەهێز لە دەرەوەی واڵت و بە دانانی نوێنەر بۆ ــەاڵت ــ ــوردی رۆژه کـ بــردنــی کێشەی و رۆژهــەاڵتــی گــوتــاری جیهانیەکان نــاوەنــدە ــەوەی کــە نــوێــنــەرانــی ــ بــەهــێــزتــر بــکــرێــت، ئلە رۆژهــەاڵتــی کــوردی سیاسیەکانی هێزە ناوەندە جیهانیەکان کردوویانە زۆرتر باسی هۆکارەکەشی و بووە بەگشتی کوردستان ئەوە بووە کە نوێنەرانی هیزە سیاسیەکانی ــجــی گشتی ــازان ــان لــە ق ــری ــی ــەاڵت ب ــ ــ رۆژه

کردۆتەوە تا قازانجی تایبەت بۆ رۆژهەاڵت، لە لەگەڵ ئەوەیدا کارێکی باشە، بەالم ئەوە تری پارچەکانی کێشەی بوونی هەمانکاتدا دەبێتە جیهانیەکاندا ناوندە لە کوردستان هۆی ئەوەی کە کێشەی کوردی رۆژهەاڵتی

پشت گوێ بخرێ. ــێ حــزوریــی ــاری رۆژهـــەاڵتـــی دەبـ ــوت گــێ لــە رۆژهــــــەاڵت، هــەر ــی هــەب ــ ــەردەوام ــ بخۆی ژیــنــگــەی دەرەوەی لــە بــیــرۆکــەیــەک ــە دەبــێ ــۆی ــەرب مــەحــکــوومــە بــە نـــەمـــان، هرۆژهەالت میحوەری لە ژینگەی خۆی واتە بدرێت، پێ پــەرەی کوردستان رۆژهەاڵتی بۆ وەربــگــیــرێ کەڵک ئالیەتێک هــەمــوو لــە لە بتوانن ئەوەی هەموو چینەکانی کۆمەڵگا

بیرۆکەکە تێ بگەن. دا رۆژهـــەاڵت خەباتی ژینگەی ئــەگــەر بنێن بە مەیدانێکی یاری فوتباڵ دەبینین کە یاریزانەکانی ئەو دەڤەرە ماوەیەکی زۆرە کە دا ئــەوان لە جێگای تەماشاچی و بە بوون خەلکی دەڤــەری تر یاری دەکــات، بۆئەوەی بتوانێ ببیەوە یاریزانێکی باشی ئەو مەیدانە دەبێ لە قالبی تەماشاچی بێیە دەرێ و بچی و یاریگا دەرەوەی لە چونکە یاریگا، نــاو سەیری دەتوانێ تەنها تەماشاچیەک وەک ناتوانێ و بکات مەیدان ناو رووداوەکــانــی تەسیری راستەوخۆی لەسەری هەبێ، بەاڵم کە بووی بە یاریزانێکی باشی ناو یاریگا ئەو ئەوکات خۆت یاسا و رێسا رێک دەخەی بۆ

دەکەن دیاری مرۆڤەکان یاساکانی مەیدان، بەسەر گۆرانی دەتوانن دا پێویست لەکاتی

دابێنن. ــێ دەب رۆژهـــــەاڵت گـــوتـــاری پێویستە چینەکانی هــەمــوو ــە ل فــەرهــەنــگ، بکرێتە ببێتەوە جێگایی دا رۆژهـــەاڵتـــی خــەڵــکــی لە ــنــدن و ــی خــوێ ــان ــدەک ــاوەن ــەن ل ــێ ــ و دەبناوخۆ سینفیەکانی رێکخراوە ، زانکۆکان بــۆ بــالوکــردنــەوەی ئــەو بــیــرۆکــەیــە کەڵک بە پێویستی کـــارە ئـــەو ــە ک وەربــگــیــرێ، راگەیاندنێکی تۆکمە و بەهێز هەیە و لەگەڵ نهێنیەکانی چــاالکــیــە پێوسیتە ئـــەوەشـــدا

ناوخۆی رۆژهەاڵت چرتر بکرێتەوە. هەموو بۆ خەبات بەشداری، فەرهەنگی

کۆمەلگا هەموو نەکردنی بەشداری فەرهەنگی لە توێژەکانی کۆمەڵگای رۆژهــەاڵت چین و کوردستانی رزگــاریــخــوازی ــەوەی جــووالنئێران یەکێک لەو هۆکارە بەهێزانە بووە کە کورد لە رۆژهــەاڵت تا کو ئێستاشی لەگەڵ لە کــەم بەشێکی دەنــالــێــنــێ، پــیــوەی دابـــێ بەشدار میلیۆنی 10 بە نزیک کۆمەڵگایەکی بووە لە خەبات و جووالنەوە، ئەوە لە حالێک کەمتەرخەم سیاسییەکانیش هێزە کە دایــە زیاتری روونــکــرنــەوەی بەنیسبەتی ــوون ب

خەڵک و ناوچە جۆراو جۆرەکان.لە کۆتایی دا دەبێ ئەوە بلێم کە گوتاری رۆژهەاڵت نابێتە هەرەشە بۆسەر گوتارەکانی تری کوردی بەڵکو ئەو هەوڵ دەدات کە هەر و بێنت بەکار خۆی ناوچەی بۆ گوتارەی لەگەڵ ئەوەشدا گوتاری رۆژهەاڵتی باوەری وایــە کە دەبــێ کــورد لەهەر چــوار پارچەی کوردستان هەر کامە و بە میتۆدی خۆی کە هەرەشە نەبێتە و بکات خەبات ژینگەی لە هیچ لە کورد بااڵکانی بەرژەوەندی بۆسەر

کام لە ناوچەکانی تر.

رۆژهەاڵت میحوەری واقعیەتێکی سەردەمی ئێستا

رۆژنامەی9 ژماره : ٦٤٤ فێمینیستی٢٩ی خەزەڵوەری ١٣٩٣ ٢٠ی نوامربی ٢٠١٤

رۆئیا تلوعی

نەتەوەكانی ناسیۆنالیزمی نەتەوەخوازیی كوردی وەك كوردیش ژنانی بەاڵم پیاوانه یه ، مه یدانێکی و پێكهاتە دیكە بەرهەمهێنەرەوەی بوون و هەن. هەوڵی الیەنە چەپەكانیش کارێکی بــەكــردەوە ــوردی ك ناسیۆنالیزمی نەهێشتنی بۆ نەتەوەخوازییەی هەستی ئەم هەنووكەش و نه کراوه بۆ تــەواوی بە نزیك بیرواڕی كۆكردنەوەی توانای كــوردی كوردەكانی هەیە. لە شەڕی ئەم دواییانەی كۆبانێ ڕەهەندی نەتەوەخوازیی كوردی بۆتە هۆی ئەوەی شەپۆلێكی گەورە ئەم و بخرێ وەڕێ كۆبانێ بۆ كــوردەكــان پشتیوانیی لە شەپۆلە تەنانەت چەپەكانیشی ڕەگەڵ خۆی داوە. چاونوقاندن لە نكۆڵی كردن بۆ بەژێستی شێوە ڕۆشنبیرانەی چەپ، و لە حاشاكردن تەنیا و نابێ دەسكەوتێكی چ ناسیۆنالیزم واقعییەتی دۆخەكە و خۆفریودانە. بە بڕوای من فێمینیستە كوردەكان لەگەڵ هەڵسەنگاندنی واقیعبینانەی ناسیۆنالیزمی كـــوردی، دەبــێ هەموو تــوانــای خۆیان بۆ جــوان کــردن و هەاڵواردنە و پەرستیی دەســەاڵت توندوتیژی، سڕینەوەی پیاوساالرییەكان لە ناسیۆنالیزم وەگەڕ بخەن و سیمایەكی نیشاندانی لەڕاستیدا پێ ببەخشن. لۆژیكی و مرۆیی نەرم، جیهانی لــە ــوردی كـ ناسیۆنالیزمی لــە ژنــانــە وێرژنێكی یەكالیەنە، كە وێرژنێك پێویستە. ئەمڕۆیی توندوتیژی بێ دەنگ و خۆپەرستانە نیە و شوێنەوارەكانی گۆڕانكارییە

كۆمەاڵیەتیی و جیهانییەكان لەبەرچاو دەگرێ .

ئاشتیی نێوان فێمینیزم و ناسیۆنالیزم لە نەتەوەیەكی بێ دەوڵەت: فێمینیزەكردنی ناسیۆنالیزم

ــەواوەوە زاراوەی ــ ــ ت ــە وردبــیــنــیــیــەكــی ب پــێــم خــۆشــە ــەك ــی نــاســیــۆنــالــیــزم« هــەڵــبــژێــرم ن ــزەكــردن ــی ــن ــی ــم ــێ »ف»ناسیۆنالیزەكردنی فێمینیزم« چونكە ئەم دوانە بە هاوواتای یەك و وەك پەرچەكردارێكی شیمیایی دووالیەنە نابینم كە یەكێكیان توانای بوون بەوەی دیكەی هەیە و بەپێچەوانەوە. وەك فێمینیستێكی كورد پێم وایە ئەگەر هەركام لەو واڵتانەی مافەكانی تەواوی دایە، لەژێردەست كوردستانیان بەشێكی ژن و یەكسانیی ژن و پیاو بەرنە قۆناغی پڕاكتیكیەوە بەاڵم مافە سیاسیی لە و بن لەژێر ستەمدا هەروا خەڵكی كورد نەبووە. ــازاد ئ كــورد ژنــی بــن، بێ بەش مەدەنییەكانیان و لەالیەكی ترەوە ئەگەر خەڵكی كوردستان بە هەر شێوەیەك لە شێوەكان بە مافەكانیان بگەن بەاڵم یەكسانیی ڕەگەزیی خۆیان لەجێی هــەروا ژن دژە یاساكانی نەبێ ، دەستەبەر بن، توندوتیژیدا و هـــەاڵواردن لەژێر هــەروا ــان ژن و بن قسە پێم خۆشە ڕوانگەوە لەم هەر نیە. ئــازاد كــورد ژنی و كــوردی« ناسیۆنالیزمی لە ژنانە »پێناسەیەكی لەسەر ناسیۆنالیزم چونكە بكەم فێمینیزم لەگەڵ ئاشتكردنەوەی ژێر ئاگری هـــەروەك ــوردی ك كۆمەڵگەی لە سیاسەت و هۆیەوە بەم ڕاست گڕگرتنه . ئاماده ی هەمیشە خۆڵەمێش فێمینیزمی كوردی ناتوانێ خۆی لە سیاسەت، بزووتنەوەی نەتەوەیی و ناسیۆنالیزمی كوردی دەرباز بكا یان سەبارەت بە كێشە سیاسییەكانی كورد كەمتەرخەم بێ و تەنیا خۆی لە قەومییەت و لە هــەواڵدان بۆ یەكسانیی ڕەگــەزی دوور

نەتەوایەتی كورت بكاتەوە. واتــە بەكۆمەڵە، وشــیــاریــی جــۆرێــك ناسیۆنالیزم »وشیاریی كــە نــەتــەوەیــەك بــۆ ئینتیما بــە وشــیــاربــوون ــەی ــی، زۆربـ ــەوەی ــەت ــن. وشــیــاریــی ن ــێ ــی« پــێ دەڵ ــەوەی ــەت نئۆگری و شەوق ــاداری، وەف هەستی بەدیهێنەری كاتەكان نەتەوە پێكهێنەرەكانی توخمە بە تاكەكان بەستراوەیی و و كۆمەاڵیەتیی بەها عادەتەكان، و نەریت زمــان، )ڕەگــەز، ئەخالقییەكان و بە شێوەیەكی گشتی كولتوور(یـە و جاری و فاكتەرانە لەو زێدەڕۆیانە ڕێزلێنانی هۆی دەبێتە وایــە هێما بەسەر نەتەوەییانە هێما ئەم لەسەرتربوونی بە بڕوا

نەتەوەییەكانی نەتەوەكانی دیكە. )1( فێمینیزم كۆمەڵەیەكی بەرباڵو لە تیۆرییە كۆمەاڵیەتییەكان، بزووتنەوە سیاسییەكان و ڕوانگە فەلسەفییەكانە كە بەگشتی ــان ئیلهامی لــە ژنــانــەوە ــەوە وروژێـــنـــراوە ی ــان لــەالیــەن ژنكۆمەاڵیەتی، بــارودۆخــە ــواری ب لە بەتایبەت وەرگــرتــووە سیاسیی و ئابوورییەكانیان. فێمینیزم وەك بزووتنەوەیەكی ــۆی خــســتــۆتــەســەر ــزی خـ ــی ــەرك ــن ت ــری ــات ــی زی ــەت كــۆمــەاڵینابەرامبەرییە ڕەگەزییەكان و بەرەوپێشبردنی مافەكان، حەز و كێشەكانی ژنان. فێمینیزم بەگشتی لە سەرەتای سەدەی بە شێوەیەكی كاتێك كەخەڵك هاتۆتەكایەوە. نۆزدەهەمەوە كۆمەڵگە لە ژنان كە كرد قبووڵ ڕاستییەیان ئەو بەرباڵو

پیاومیحوەرەكاندا، سەركووت دەكرێن.)2( ئایا فێمینیزم و ناسیۆنالیزم لە دوو بەرەی دژبەیەك ڕوانگەی كــام لە كە هەیە بـــەوەوە پێوەندیی ــەوە ئ دان؟ ڕوانگەی لە بدرێتەوە. پرسیارە ئەم فێمینیستییەوە وەاڵمی ئینترسكشنالیستی تیۆریی و فێمینیست سێیەمی شەپۆلی ... لە بە هاتنەناوی ڕەگەزایەتی، نەتەوایەتی، نەژاد، چین و لە تەنیا نە ناسیۆنالیزم سیاسییدا، شوناسی دیاریكردنی تۆڕێكی لە بەشێك بەڵكوو ڕاناوەستێ فێمینیزمدا بەرامبەر دێنێ . پێك مــرۆڤ سیاسیی شوناسی كە تەنراوە پێكەوە ئەمین بوزورگیان لە وتاری »فێمینیزم یان ناسیۆنالیزم«دا پێی وایە: »پێویست نیە ڕەگەزایەتی و نەتەوایەتی وەك دوو

بابەتی بەرامبەریەك یان دژبەیەك تاوتوێ بكرێن و تەنانەت دەتوانرێ بزووتنەوە فێمینیستییەكان وەك بزاڤێك لە پانایی یان درێژایی بزووتنەوە نەتەوایەتییەكان لەبەرچاو بگرێن«.

)٣( به هۆی ئەوەی ناسیۆنالیزم پیاوساالر و دروستكراوی پیاوانی بابەتەكاندا ــەواوی ت بە نزیك لە و پیاوە دەستی بەڵكو ناسیۆنالیستەكان تەنیا نــە ــارە )دیـ ناسیۆنالیست دواتــر هێناوە، بەكار ئــامــراز وەك ژنانیان چەپەكانیش( پاوانی و دەســـەاڵت خستۆتەژێر سیاسییان ــی دەســەاڵتلێك خـــراپ و ــوون ــزب زی ڕەشبینی، جــۆرێــك خــۆیــانــەوە، بوونی ناسیۆنالیزم و فێمینیزم لەنێوان قووڵ تێگەیشتنی

هەیە، ئێستا چۆن دەكرێ ئەم دووانە ئاشت بكرێنەوە؟ پێش هەر شتێك كورتەمێژوویەك پێویستە. »شهرزاد كــۆمــاری لــە ناسیۆنالیزم و ــان »ژنـ ــاری وتـ لــە مــجــاب« كوردستان ساڵی 1٩46« كە لەالیەن ئەحمەدی ئەسكەندەری نووسیویەتی: »هەرچەند كوردەكان وەك فارسی، كراوەتە ــاســراون، بــەاڵم گــەورەتــریــن نــەتــەوەی بــێ دەوڵــەتــی دنیا نیەكەم دەسەاڵتدارێتین. ــژی دوورودرێ مێژوویەكی خاوەن لەالیەن 15٩٧ ساڵی لە شەڕەفنامە كــوردەكــان مــێــژووی شەرەفخان حاكمی دەسەاڵتداری میرنشینی بدلیس نووسرا. نووسیوە ئەوە لەبەر ڕووداوەكانی شیکردنه وه ی ناوبراو بەسەرهاتی«ئەمیران و دەسەاڵتدارانی« مێژوونووسان كە كوردستان و »بارودۆخ« و »ئاكاری ئەوانیان »له حیجاب ستر و کتمان« پێچابۆوه .؟؟ )شرفنامه ، چاپ تهران. صفحه پێ هەڵگوتراوە، زۆری كە سەرچاوەیە ئەم بەپێی )5٨6 ،٩ــی ــان ــاوازەك ــی ــوازە ج ــێـ ــان شـ ــ ــوردەك ــ ــەت بـــوونـــی ك ــ ــ دەوڵتا بگرە پاشایەتییەوە لــە ســەربــەخــۆیــی، ــداریــی دەســەاڵتمیرنشینە نیوەسەربەخۆكانی لەخۆ دەگرت. ئەم سیستەمە تا ناوەڕاستەكانی سەدەی نۆزدەیەم كاتێك كە حكوومەتەكانی عوسمانی و ئێران هێزی سەربازییان بۆ لەناوبردنی دوایین میرنشین لە شەش میرنشینە گەورەكان بەكار هێنا، درێژەی

هەبوو. خەبات بۆ دامەزراندنی دەوڵــەت، هەمیشە چەقی بزووتنەوە ناسیۆنالیستییەكانی كوردیان لە سەدەی بیستەمدا پێك هێناوە. گرنگترین ئەزموون لەم بوارەدا كە دەتوانرێ لە دامەزراوە دەوڵەتییەكانی پێش مۆدێرن بناسرێتەوە، كۆماری ڕۆژهەاڵتی باكووری لە كە ــە 1٩46ـ ساڵی لە كوردستان كوردستان كە ئێستا بەشێك لە باكووری ڕۆژئاوای ئێرانە، كۆماریی بەهۆی شێوازی نەتەنیا ئەم حكوومەتە دامــەزرا. بوونی كە لەالیەن حیزبێكی سیاسی و كابینەوە بەڕێوە دەبرا، بەهۆی بەڵكو بناسرێتەوە، مۆدێرنە پێش شێوازەكانی لە مۆدێرنەكان، ڕاگەیەنە پــەروەردەیــی، مۆدێرنی سیستەمی سوپای میللی، سیستەمی ماڵیاتی، سروودی نەتەوەیی، ئااڵی بوارەكانی لە ژنان ئامادەكردنی و میللی زمانی نەتەوەیی، پەروەردەیی، كولتووریی و ژیانی سیاسیی جیا دەكرێتەوە. پــەروەردەیــی ژیانی لە ژنــان بەشداریی لەحاڵێكدا هەموو لــە دەســبــەجــێ كــوردســتــان كــۆمــاری سیاسیی و جیا كوردییەكان حكومەتە مۆدێرنیتەی پێش شێوازەكانی دەكاتەوە، ئەزموونی دەسەاڵتی دەوڵەتی لە هەردوو حاڵەتدا تایبەتمەندیی پیاوانەی هەیە. لەڕاستیدا خەباتی نەتەوەیی بۆ لە داكۆكی كە نێونەتەوەیی یاسای حاكمییەت ڕاست وەك مافی دیاریكردنی چارەنووسی كوردەكان دەكا، سیاسەتێكی

بەتەواوەتی پیاوانەیە. ــاوەی كــورتــی ژیــانــیــدا لەپێناو لــە مـ ... دەوڵـــەت هەنگاوێكی چەند كۆمەاڵیەتیدا ژیانی لە ژنــان بەشداریی نەك نەتەوەیی ئەركی لە پشتیوانی بۆ ژنــان هەڵێنایەوە. كادرە و ڕێبەران یان ژنــان بزووتنەوەی چاالكانی وەك چاالكەكانی حیزبی چوونەناو بیاڤ و بوارەكانی دەرەوەی »شیاو« ڕۆڵێكی نەتەوەییە بزووتنەوە ئەم ڕێبەرانی ماڵ. دیار نموونە وەك ژنانە ئەم بۆ »شەڕافەتمەندانە«یان و »دایكانی وەك و مۆدێرن نەتەوەیەكی بەرچاوەكانی و

نیشتمان« لەبەرچاو گرتبوو. ... لە كوردستان ساڵی 1٩46 بزووتنەوەی فێمینیستی ــە بــوو. وشیاریی ــەدوای لــەچــاو بــزووتــنــەوەی نــەتــەوەیــی لناسیۆنالیستی زۆر بەرباڵوتر و زۆر دێرین تر بوو. لەحاڵێكدا لە خەبات لە بەشداریی و یەك وەك مافی ژنــان، ئازادیی ئاگاداربوون دابــوو، ناسیۆنالیستەكان كــاری دەستووری واوەتر كرچ وكاڵ لیبراڵ فێمینیستی پالتفۆرمی لە خواستی

نەرۆی.« »شهرزاد مجاب« لە بەشەكانی كۆتایی نوسراوەكەی، ئــامــاژەی بــە نیو ســـەدە دواتـــر و ســەردەمــی هــاوچــەرخ كردووە و گلەیی لە گرینگتر زانینی بزووتنەوەی نەتەوەیی كــوردیــیــە حــیــزبــە ــەن ــەالی ل فێمینیستی بــزووتــنــەوەی ــە لناسیۆنالیستەكانەوە كردووە و جەخت لەوە دەكاتەوە كە لە حیزبە چەپەكانیشدا ژنان نەگەیشتوونە ئاستە بااڵكانی وەك ڕێبەرایەتی. ئەو پێی وایە » كێشمەكێشی نێوان ناسیۆنالیزم

و فێمینیزم هەروا بە چارەسەرنەكراوی ماوەتەوە. )4(ئێستا:

سه ره ڕای ئەوەی نەتەوەگەرایی كوردی تا ئێستا .1پانتاییەكی تەواو پیاوانە و پیاوساالری هەبووە؛

سه ره ڕای ئەوەی ئەزموونی جیهانی نیشان ده دا .2وەدەسهێنانی بەدوای بــەردەوام که پیاوانە ناسیۆنالیزمی به ده ســه اڵت كەڵكی بۆ گه یشتن بــووە، دەســەاڵت بۆخۆی

ئامرازیی لە ژن وەرگرتووە و دواتر ناردوویەتەوە ماڵێ ؛یەكسانیی و ژن مەسەلەی ئــەوەی ــه ره ڕای سـ .٣ڕەگەزیی هەرگیز بەڕاستی گرینگی سەرەكی و هاوتەریب بۆ

حیزبە كوردییەكان نەبووە؛ــە و ــی كـــورد چــاالكــان ــان ــەوەی ژن ــ ســـــه ره ڕای ئ .4

حیزبە هەم و ناسیۆنالیستییەكان حیزبە لە هەم دڵسۆزانە ناسیۆنالیست نیوە دواییانەش حیزبە بەم هەم و چەپەكان ئاستێكی لە هەرگیز بەاڵم بــوون، ئەندام چەپەكاندا نیوە ـ دیاریكراو نەچوونەسەر و پۆستی ڕێبەرایەتیی حیزبەكانیان

بەدەستەوە نەبووە؛ــەوەی حــیــزبــە نــەریــتــیــیــەكــان بە ــ ســــــه ره ڕای ئـ .5چەپەكان نیوە ـ ناسیۆنالیست نیوە و چەپ ناسیۆنالیست، زیاتر پێیان خۆش بووە بۆ ژێستی ڕۆشنبیرانەی ڕێزدانان یان گوێڕایەڵ ژنی ژمارەیەك لە كەڵك ژنان، مافەكانی بۆ كۆمیتەی وەك پۆستەكانی لە ڕێبەری، ئەندامانی خزمی

ناوەندی یان دەفتەری سیاسی نە زیاتر، كەڵك وەربگرن،لە ژنان بەشێوەی كادرە سه ره ڕای ئەوەی زۆر .6ئاساییەكان تەنیا ڕۆڵی سیالەشكر و دروشم نووسی دنیای لقە و یەكێتییەكان لە ئەوپەڕەكەی یان هەیە مەجازییان

الوەكییەكانی ژنانەدا كۆ كراونەتەوە؛سه ره ڕای ئەوەی پێشمەرگە چ ژن و چ پیاو لەالی .٧

هێندێك لەم حیزبانە تا ڕادەی بادیگارد نزم بۆتەوە؛لە حیزبە كوردییەكان ئەوەی هێندێك سه ره ڕای .٨بە بەتایبەت و نیە ڕەخنەیان كەمترین قبووڵكردنی توانای شێوەیەكی زۆر نزم و نالەبار ڕووبەڕووی ژنە ڕەخنەگرەكان

دەبنەوە؛كە ئــەوەی حیزبگەلێك وەك پ.ك.ك ســه ره ڕای .٩باشتریان بارەوە لەم و ژنان جوواڵونەتەوە لەگەڵ باشتر پیاوانە ڕێبەریی یەك سێبەری هەنووكەش كــردووە، كار

بەسەر ژنانەوە بە ڕەوا دەزانن؛ـ سه ره ڕای ئەوەی كۆمەڵگەی كوردی ئێستاكەش 10گۆمەڵگە، ناو ناسیۆنالیزمه ی ئه م و پیاوساالرە توندی بە مێهرەبانتر لە حیزبە كوردییەكان، هەڵسوكەوتی لەگەڵ ژنانی

كورد نەكردووە؛بەاڵم:

خوێنەرەكان و خوێندەوار كــوردە ژنە ژمــارەی .1زۆر بوو؛

ڕۆژ بە ڕۆژ خۆیان بارودۆخی لە ژنان ئاگایی .2چۆتەسەر؛

ژنی زیاتر دەستیان داوەتە قەڵەم و بیروڕاكانیان .٣دەنووسنەوە؛

كۆمەڵگە لە كوردی تازەپێگەیشتووی فێمینیزمی .4لە ئــازای چاالكی زۆر و هەڵداوە ســەری شارنشینەكاندا

دەوری خۆی كۆکردۆته وە؛بۆ ــه وڵ هـ تــەنــیــا نــاتــوانــێ ــوردی ــ ك فێمینیزمی .5مه سه له ی له بگرێ دوور وخــۆی بدا ڕەگــەزی یەكسانیی

نه ته وه و نه ته وه گه رایی؛تاڵ ڕاستییه کی له گه ڵ حیزبەكان ئەندامی ژنانی .6حیزبەكانە نه ریتخوازیی ئه ویش بوونه ته وه ، رووبـــه ڕوو سەرەڕای دروشمە فریودەرەكانیان لە ئاست چوونه سه ری ژنان. ئەمە بۆتە هۆکاری هێندێک سەركێشی و ناڕەزایەتی

لە برێک ژنانی حیزبیدا؛بەرگریی سەرەتایی نەرێنی لە بەرامبەر زاراوەی .٧خودی لەنێو پێداچوونەوە هێندێك ــەڕووی ڕووب فێمینیزم ژناندا بۆتەوە هەرچەند ئێستاش هێندێك لە نكۆڵیكاران لەنێو

ژنان و پیاواندا هەیە؛ــیــاوانــی ــداری هــێــنــدێــك لـــە پ ــكـ ــامـ ســیــمــای دەمـ .٨ئیددیعاكاری فێمینیزمیش دەركەوتووە و نییەتی ڕاستەقینەیان

ئاشكرا بووە؛له دروشمە ژنــان دا ئەم چەند ساڵە مــاوەی لە .٩و ڕێكخراو و كــەس هێندێك فریودەرەكانی ژن درۆیینە

كەڵكی ئامرازی وه گرتن لە ژنان گەیشتوون؛نەتەوەیی شوناسە بەجیهانیبووندا سەردەمی لە 10ـ و هاتووە بەسەردا گۆڕانیان بەناچاری ئیتنیكییەكانیش و

ناتوانن بێ خەوش و یەكالیەنە و جێگیر بن؛ــڕۆســە پ وەك ــەرخ ــ ــاوچ ــ ه نـــەتـــەوەخـــوازیـــی 11ـ گۆڕانكاریی و ئاڵوگۆڕ تووشی دیكە كۆمەاڵیەتییەكانی

بۆتەوە؛بەگشتی كە نوێیەكان كۆمەاڵیەتییە بــزووتــنــەوە 12ـ ماهییەتێكی شوناسخوازییان هەیە، زیاتر لە پێشوو پێكەوە

بەستراون و تێكەاڵوی یەكتر بوون؛گرنگیی ئـــاگـــاداری شــونــاســخــوازان ــەی ــ زۆربـ 1٣ـ ڕەهەندەكانی دیكەی ژێردەستی و هەاڵواردن لە كۆمەڵگەكانی

ئەمڕۆ دان؛14ـ پڕۆژە یەكالیەنە و تەواوخوازییەكان ئیتر شانسێكی

ئەوتۆیان نییە؛ 15ـ بەشی زۆری ژنە چاالكەكان زانیاریی هەمەالیەنەیان لەسەر ڕەهەندە چەند الیەنەكانی ژێردەستی و زوڵم لێكراوی ئاڵۆزەكانی و چنراو تێك كــردەوە و پێوەندیی لە و هەیە

دەسەاڵت گەیشتوون؛ یەكالیەنەییەكان، شوناسخوازییە كە دەركەوتووە 16ـ هەاڵواردنی توندوتیژی، لە بەدوور كۆمەڵگەیەكی بە ژنان

ڕەگەزی، چینایەتی و قەومی ناگەیەنێ ؛1٧ـ ئــەزمــوونــی بــاشــووری كــوردســتــان ســەبــارەت بە زەنگێكی و نەبووە سەركەوتوو زۆر ئەزموونێكی ژنــان مەترسیداری بۆ ژنانی كورد لە پارچەكانی دیكەی كوردستان نەریتی، ناسیۆنالیزمی گەیشتنی بەدەسەاڵت بە كە لێداوە ئاوات و خەونەكانی ژنانی كورد بۆ گەیشتن بە یەكسانیی

ڕەگەزی وه دی نایه ؛دەست بۆ كوردییەكان حیزبە لە هێندێك هەوڵی 1٨ـ تازەپێ گرتووی فێمینیستیی بزووتنەوەی بەسەرداگرتنی بۆ كۆمەاڵیەتییەكانی تر( بزووتنەوە )هەروەها كورد ژنانی ئۆپۆزیسیۆنی لەالی درۆیین پێگەی جەماوەریی نیشاندانی

پرش وباڵو و ناكارامەی ئێران لە گەرمەی ساڵەكانی 2011 تا 201٣ بە مەبەستی ئیمتیازە دەسەاڵتخوازییە تاكەكەسی/

حیزبییەكان، تووشی شكست بۆتەوە؛ژنناسی )پ.ك.ك( كوردییەكان حیزبە لە یەكێك 1٩ـ ــاوە و ــاری جــیــددی خــۆی دانـ ــۆژی( لــە بــەرنــامــەی ك ــۆل )ژنڕەخنەگرتن و جیددی خوێندنەوەی بۆ حیزبەكەی ژنانی حیزبە ئەم ئەگەر كردووە. بانگهێشت لیبراڵ فێمینیزمی لە ئەم دەکرێ نەبێ ، ژنان بزووتنەوەی پاوانكردنی نیازی بە

هەنگاوە بە شتێكی باش و ئەرێنی دابنرێ ؛20ـ بەرخۆدانی ژنانی كورد لە كۆبانێ الپەڕەیەكی نوێی بۆ ژنی كورد كردۆتەوە و هەموو سەرنجەكانی بۆالی ژنانی تووشی ئەگەرچی كــوردی پیاوساالریی ڕاكێشاوە. كورد

كەوتن نەبووە، بەاڵم تووشی شۆكێكی كاتی بووە. كەوایە:

نابێ ڕێگە بدرێ لەالیەن هیچ الیەنێكی سیاسییه وه .1جنسی حــەزی و ڕەگەزایەتیی ــان، ژن لە ئــامــرازی كەڵكی

وەربگیرێ ؛بسەلمێنن پیاوساالری كۆمەڵگەی بە دەبێ ژنان .2جوانین تەنانەت و زانست توانایی، ئازایەتی، هەڵگری كە وەك بەشێك لە هەبوون و كەسایەتی خۆیان و متمانەكردن بە خۆیان نەك وە ئامرازگەلێك بۆ وەدیهێنانی مەبەستەكانی دایــك، شێوازەكانی لە پێداهەڵدەر و چەپڵەلێدەر پیاوانی پرستاری دڵسۆز، شەڕكەری ئازا یان خۆراكی پڕوپاگەندە و

راگەیاندن؛ لەسەرشانە بەرپرسایەتی كــوردی فێمینیزمی .٣و ڕزگــاری كە بگەیەنێ تێگەیشتنە و دەرك بەم ژنــان كە خودی توانای بە بەستن پشت »بە دۆخیان باشتربوونی بۆ تــەواو شوێنكەوتوویی نەك دەبــێ دەستەبەر خۆیان« پیاوساالرەكانی سیاسییە ڕێكخراوە و سیاسییەكان پیاوە كردەوە بە كە ژنان مافەكانی وەدەسهێنانی ئیددیعاكاری

مەودایەكی زۆریان لەگەڵ دروشمە جوانەكانیان هەیە؛كاتی ئەوەیە كە فێمینیزمی كوردی واڵمێكی شیاوی .4بۆ ئەم دژیەكیە هەبێ كە چۆن دەكرێ لەنێو نەتەوەیەكدا، ژن بە كە بێ ستەملێكراو و ژێردەست ئاستە ئەم تا لەالیەك بیانووگەلی نامووسی بكوژرێ بەاڵم لەالیەكی دیكە ئەوەندە بەهێز بێ شان بەشانی پیاوان شەڕ بكا؟ ئایا ئەم ژنە بەهێزە هاوڕەگەزەكانی بارودۆخی لە بەرگری توانای شەڕكەرە،

خۆی نیە؟پێویستە ژنان ڕێكخراوی سیاسی تایبەت خۆیان .5هەبێ كە خۆیان ڕێبەرایەتیەكەی بەدەستەوە بگرن و توانای

سیاسیی خۆیان لە كۆمەڵگەدا بسەلمێنن؛ پەنجای لــەســەدا وەدەسهێنانی بۆ ــان ژن ــێ دەب .6گۆڕەپانی سیاسی نە تەنانەت نیودەرسەد كەمتر، بەتایبەت بدەن هــەوڵ بکه ن شــه رم ئــه وه ی بەبێ ڕێبەرایەتیەكەی توندوتیژی، لە دوور ڕادیكاڵی شێوەیەكی بە تەنانەت و

پێداگری لەسەر ئەم داواكارییە بكەن؛لە نوێ نەریتێكی و كولتوور دەبێ كورد ژنانی .٧لە پیرۆزی سڕینەوە و دەسەاڵت نەویستنی بواری خۆش ئێسكان سەر تا سیاسیی كۆمەڵگەی نێو بێننە دەســەاڵت ڕێكخراوە پێكهێنانی بە دەتوانین ژن ئێمەی پیاوساالر؛ بەڕێوە شۆڕایی بەشێوەی كە دێموكراتیكەكان سیاسییە نەبوونی و دەســەاڵت كردنی دەســتــاودەســت بە و دەچــن كە بڵێین نەریتییەكان سیاسییە پیاوە بە تێیدا، قۆرخكاری بێتەئاراوە. و بكرێ وێنا دیكە سیاسی مەیدانێكی دەكــرێ دەتــوانــرێ هــەر لە ســەرەتــاوە ڕێــز بۆ ڕۆڵــی یاسا دابنرێ و بكرێ پیادە دەســەاڵت كــردنــەوەی بەرتەسك یاسای و تەواوی چاوەدێری بە ڕادەربڕین ئازادیی پاراستنی لەگەڵ جێبەجێكردنی شــێــوازی و یاسا جێبەجێكردنی بــەســەر بەرپرسایەتییەكان لە كاتی دیاریكراودا بكرێ . دەبێ بوارێك بڕەخسێ كە تاكی بەدەسەاڵت گەیشتوو بەهۆی ڕیاكاری و بێ جێ غروری و لەخۆباییبوون تووشی لووسیەوە زمان دەسەاڵتەكە لە واز كەسەی ئەو دیكەوە لەالیەكی و نەبێ بابەتە دوو ئــەم نــەكــرێ . سەیر ســووك چــاوی بــە دێنێ لە زێدەڕۆیی حەزی كەمبوونەوەی یارمەتی هەردووكیان

پاراستنی دەسەاڵت و بەرپرسایەتییەكان دەدەن. دیاریكردنی مافی بۆ ڕێــزدانــان و بــاوەڕ لەگەڵ .٨پابەندی هەمووان، بۆ بەڵكو خود بۆ تەنیا نە چارەنووس شێوازەكانی دوور لە توندوتیژی بین. )دیارە لەگەڵ قبووڵی

بابەتی بەرگریی ڕەوا لە خۆ(؛دەبێ هەموو ژنە چەكدارەكانی كورد، چ گریال و .٩چ پێشمەرگە، هان بدرێن چ ئێستا و چ دوای شەڕ، هەرگیز بە گەڕانەوە بۆ ماڵ ڕازی نەبن. )دیارە ماڵەوە بە مانای كەشی تایبەتی هێمن تەنیا بۆ ئەنجامدانی ئەركە پێناسەكراوەكان و نۆرمەكانی ژنانە و بەدوور لە كەشی گشتی( و جارێكی دیكە

مەیدانی سیاسی بە پیاوساالران نەسپێرنەوە؛10ـ پێویستە به خۆمان و به كۆمەڵگەی بقبووڵێنین كە ئەگەر ژنی كورد دەتوانێ ئازایانە دژی تیرۆریزم شەڕ بكا، سیاسیی بەڕێوەبردنی و ڕێبەرایەتی لە دەتوانێ كەوایە

نیشتمانی خۆی و هەر واڵتێكی تردا بەشدار بێ ؛ 11ـ ئەوە قبووڵ بكەین كە دەكرێ یەكسانی ڕەگەزایەتی نە تەنیا لە بواری نیزامی/ شه ڕڤانی که بۆ تەواوی مەیدانە سیاسیی، كۆمەاڵیەتی، یاسایی، كۆمەاڵیەتی و كولتوورییەكان

گشتگیر بکرێ ؛داوە نیشانیان هــەردووكــیــان مــاســە و ئــەنــدێــرســن نەتەوەخوازی جۆرێك ئەنجوومەن و پێكەوە بوونی پیاوانە، تەنیا خوشكان دایە. ئاسۆیی پانتایی لە برایەتی چەشنێك بەهۆی خەباتی تایبەت بەخۆیان توانیویانە سنوورەكانی ئەو چەندین دوای و بەرەبەرە و بشكێنن برایانە پێكەوەبوونە و هــەڕەشــە و گاڵتەپێكران و خــۆڕاگــری و خــەبــات ســاڵ شارۆمەندیی و نەتەوەیی ئیمتیازەكانی لە زیندان تەنانەت

كەڵك وەرگرن.)5(

فێمینیزەكردنی ناسیۆنالیزم بەشی یەکەم

رۆژنامەیژماره : ٦٤٤ ٢٩ی خەزەڵوەری ١٣٩٣ ٢٠ی نوامربی ٢٠١٤ وتووێژ8

لە بەرهەمێكت چەند بەڕێزت پرسیار: وەك كوردی. بە كردووە جیادا جیا بواری دەسپێكی باسەكە، بۆ دەست دایە وەرگێڕانی ئەو دەقگەلە؟ یان بۆ ڕووت لە وەرگێڕان كرد؟ــای ســەرەت ــە ل مــن ئاباڵخی: د.ئەحمد كـــردووە. خوێندنەوە بــە دەســتــم گەنجییەوە ئەرشیڤێكی عــەرەب كە كــردووە بەوە هەستم زۆر دەوڵمەندیان هەیە. هەندێك سەرچاوە هەن كە بە ئاسانی دەست خوێنەری كورد ناكەون. لە الیەك ویستوومە سوود بە خوێنەری كورد بگەیەنم كە هەندێكیان لە خوێندنەوەی عەرەبیدا ــی تــریــشــەوە ــەك ــە الی ــرن و ل ــاگـ ســـوود وەرنـبابەتانە بــەو ــوردی ك كتێبخانەی ویستوومە گــەورەی ئەركێكی ئەمەش بكەم. دەوڵەمەند خەمخۆری كــە نووسەرێكە هــەر سەرشانی ئەتوانم تەنیا من بێت. میلەتەكەی ڕۆشنبیری كوردی زمانی سەر بۆ عەرەبیەوە زمانی لە وەرگێڕان بكەم. هیوادارم ئەو نووسەرانەی كە زمانەكانی دیكە )وەك: فارسی، ئینگلیزی و ...( ئەزانن و ئەو لێكۆڵینەوە و بەرهەمە فكریی و بە خزمەت و ناوازەیە بەالیانەوە ئەدەبیانەی خوێنەری كوردی و كتێبخانەی كوردی ئەكات

بیگۆڕن بۆ سەر زمانی شیرینی كوردی،ــاری ــڕان نــەبــووە ك ــێـ ــۆ وەرگـ پــرســیــار: بئەوەی باتی لە واتــە بەڕێزت؟ ــی سەرەكبوارەكانی لە ( دیكەتدا كارەكانی لــەالی وەرگێڕانەوە كاری بە ناوە ناوە دیكەدا(، جاروبار وەرگێراندا الی لە بیت، سەرقاڵ

كاری دیكەت كردبایە؟ــا بە ــەرەتـ د.ئــەحــمــد ئــابــاڵخــی: مـــن سـوەرگێڕان دەستم پێ نەكردووە، سەرەتای الویم وەك هەر الوێك كە موراهیقانە عاشق ئەبێ و موراهیقانە سیاسی ئەبێ و لە ژێر كاریگەریی ئەبێ و ئەیخوێنێتەوە كە ئەبێ ئەو شێعرانەدا و ــردووە كـ پــێ دەســتــم وا منیش بــە شاعیر، نەئەكردنەوە. باڵوم بەاڵم ئەنووسی، شێعرم دواتر یەكەم بەرهەمم لە یەكێك لە ژمارەكانی واتە باڵوبووە، »هــاوكــاری«دا یەكەمی ساڵی كە ــردوو ــ راب ســـەدەی حەفتاكانی ــای ســەرەتكات ئەو بــوو. هــزری و سیاسی نووسینێكی ئەمنووسی. هەڵچوو و تــووڕە چەپێكی وەك لە ساڵی 1٩٧6 لە شێعرەكانم دواتر كۆمەڵێك بە ناوی »بەهار و نێرگز و چاوەكانت« بەچاپ لێكۆڵینەوەم هەوڵی ئــەوەشــدا پــاڵ لە گەیاند. كتێبێكم ئەبرد. گــران شتی بۆ دەستم و ئــەدا لەسەر »لێكۆڵینەوەیەك نــاوی بە كــرد چــاپ لــەبــەر ڕۆشــنــایــی هــۆنــراوەكــانــیــدا«، كە خیام و خیام فكریی دەربـــارەی بو لێكۆڵینەوەیەك شێعرەكانیدا. ڕۆشنایی بەر لە خیام هونەری

بووم. قوتابی هێشتا من كە بوو كاتێك ئەمە لە كــوتــان دەم و لێكۆڵینەوە ســەردەمــە ئــەو لە هــوودەیــی بێ فەلسەفەی و بونیادگەریی گــۆدۆدا«م »لە چاوەڕوانی منیش بوو، ئــارادا هوودەیی بێ شانۆنامەیەكی كە خوێندبووەوە بوو لە ڕوانگەی ناماقوڵەوە سەرچاوەی ئەگرت، سەر بۆ وەریگێڕمەوە زانی پێویستم بە بۆیە زۆر دەقێكی شانۆنامەیە ئەو كــوردی. زمانی نایاب بوو، هەروەها لە پێشەكییەكەیدا بیروڕای خۆم دەربڕی و هەندێك تیشكیشم خستە سەر دەقەكە و بیروباوەڕی نووسەرەكەی)سامۆئێل بێكت(. هەر ئەو دەمە كۆڕێكم دەربارەی ئەدەب و فەلسەفە گرت و لەوێدا پێوەندییەكانی ئەدەب ئەدەبێكی بە كــردن ئــامــاژە و فەلسەفەوە بە بە گوێرەی فەلسەفەیەكی دروست دروست و بۆچونی ماركسیستێك، وەك خــۆم فــكــری ماركسیستەكان كۆڕەدا لەو كە دەربڕی خۆم ئەو بەرانبەر لە هاتن وەاڵم بە لەسەرم زۆر ــە الیــەن ــووم ل بــەرپــەرچــانــەی كــە تــووشــی بـبونیادگەرایی فكریی خــاوەنــی كــە ــەوە ــەوان ئبوون. لەوانە »محەمەد كمال« )ئێستا دكتورای هەیە( و »فوئاد عەبدوالڕەحمان« و »ئەمجەد« ئەو دەمە بوون تەنیا سێ كەسی شــارەزا كە لەو بوارەدا. دواتر هەر لە بواری ڕەخنە گرتن كــردەوە بــاڵو نووسینم زۆر لێكۆلینەوەدا و ئەو كە شێعر و شانۆ و چیرۆك ــارەی دەربـخۆیان تایبەتی بایەخی هــەمــوویــان دەمــانــە هەبوو. هەر ئەو نووسینانەش زیاتر منی وەك چەپێك ناساند. لە پاڵ ئەمانەشدا ئەو دەقانەی كە سەرنجی ڕائەكێشام لە عەرەبیەوە ئەمگۆڕی بووە كاری ئەوە وەرگێڕان لەبەر بۆ كوردی،

دووەمم نەك یەكەم.پرسیار: ئەو چەند دەقەی كە كردووتانە دەقی جیاوازن. بوارەكانیان ــوردی، ك بە دایە. تێ چەپی هزری و چیرۆك شانۆیی، كارت كــراو دیــاری بــواری یەك لەسەر بۆ نەكردووە؟ پێت وانییە بەو شێوەیە دەتوانی

سەركەوتوو تربی؟نووسەرێك هەموو ئاباڵخی: د.ئەحمد خوێنەرێكی ئەبێ بێگومان نووسیندا پــاڵ لە خاوەن نووسەرێكی نابێتە دەنا بێت، باشیش ڕۆشنبیری. ئەرشیڤێكی و فكریی زەمینەیەكی هەر لەو كاتی خوێندنەوەیەدا هەندێك بەرهەم ــەكــەیــت كە ــەكــێــشــێ وهـــەســـت ئ ســـەرنـــج ڕائو بن ئاگادار لێی پێویستە تریش خوێنەرانی بۆیە نەبێت، بێبەش لــێ كـــوردی كتێبخانەی هەوڵ ئەدات بیگۆڕێ بۆ سەر زمانەكەی خۆی، لەبەر ئەوە )وەك لە وەاڵمی پرسیاری پێشوودا ئاماژەم پێ دا( من بە پلەی یەك وەرگێڕ نیم، كە بەرهەمانەی ئــەو بــەاڵم نــووســەرم، بەڵكو

بیانگۆڕم داوە هەوڵم ڕاكێشاوم سەرنجیان بۆ سەر زمانەكەی خۆم. هەرچەندە ئەوەی كە گۆڕیومە یەك لەسەر سەدی ئەو بەرهەمانە نین كە خۆم پێیان سەر سام بووم و حەزم كردووە بۆ ئەگەڕێتەوە ئەمەش كــوردی. بۆ بیانگۆڕم تایبەتمەندی ئەدەبی و ئەوەی وەرگێڕان وەك پیشە كاری سەرەكیم نەبووە. بۆ نموونە یەكێك لەمەو ساڵ 25 نزیكەی كە بەرهەمانەی لەو بیكەم ــوو واب ئــاواتــم و خوێندوومەتەوە بــەر األموات »ی بە كووردی » ذكريات فى منزل بە بەاڵم نەوێرام، پێی كە »داستیوفسكی«یە مامۆستا »حەمە كەریم عارف« خۆشحاڵیەوە كردی بە كوردی. دیارە ئەویش وەك من كاری وەرگێڕان تایبەتمەندی یەكەمی نییە و چیرۆك نووسێكی دیارە. بێگومان ئەویش ئەو شاكارە لەگەڵیدا خـــۆی بــۆیــە ــشــاوە، ــێ ڕاك ســەرنــجــی ــوردی. ــردووە و كــردوویــەتــی بــە ك مــانــدوو كـلەم كەس دەیــان و كەمن نموونەیەكی ئەمانە جیاواز ــواری ب چەند بۆ پــەل ئێمەدا بـــوارەی ئەكێشن. هەیە شاعیریشە و چیرۆك نووسیشە. ــاســراوە، ن شاعیر وەك بــێــكــەس« »شــێــركــۆ شانۆنامەشی و هــەیــە وەرگــێــڕانــیــشــی بـــەاڵم ــان نــمــوونــەی دیــكــە. مــن بۆ نــووســیــوە و دەیـشێعریشم ڕەخنەی و نووسیوە شێعرم خۆم چیرۆكیشم و نــووســیــوە چــیــرۆكــم ــووە، ــرت گوەرگێڕاوەتەوە. لەسەر شانۆگەریشم نووسیوە شانۆنامەشم و نــووســیــوە شانۆنامەشم و وەرگێڕاوەتەوە. لێكۆڵینەوەی سیاسیم نووسیوە و باسی سیاسیشم وەرگێڕاوەتەوە. وەك وتم زۆر تایبەتمەندمان كەسی كــورد وەك ئێمە

كەمە كە تەنیا لە یەك بواردا خەریك بێت.شانۆنامە هەم و چیرۆك هەم پرسیار: تان وەرگێڕاوەتەوە سەر زمانی كوردی. ئایا هەیە جیاوازی شانۆیی دەقێكی وەرگێڕانی

لەگەڵ وەرگێڕانی چیرۆكێكدا؟ــەگــەر ــڕ ئ ــێـ د.ئــەحــمــد ئــابــاڵخــی: وەرگـسەركەوتوو بێت لە زمانەكەیدا چ ئەو زمانەی ــەو زمــانــەی بۆی لــێــوەی وەرئــەگــێــڕێ و چ ئنابێت، گەورە زۆر جیاوازیە ئەو وەرئەگێڕێ ، بەاڵم بە ڕای من وەرگێڕێكی باش ئەگەر خۆی بێ، شاعیر واتــە هەبێ، شێعری باكگراوندی وەرگێڕێكی لە وەرئەگێڕیت باشتر شێعرێك و شێعریەت چونكە نییە، شاعیر كــە دیــكــە پەیڕەو وەرگێڕانەكەیدا لە شێعر بنەماكانی نووسیوە چیرۆكم كــە خــۆم بــۆ مــن ئــەكــات. بە زۆر هەرچەند نووسیوە شانۆنامەشم و بەاڵم ناكات، تێپەڕ یەك دوو لەیەك و كەمی شانۆنامەیەكم یا ــڕاوە، وەرگــێ چیرۆكێكم كە لەوانە، كــردووە. جیاوازم هەندێك وەرگێڕاوە دیالۆگەكان و بەرەوڕوو كردنەوەی قسەكان لە دیالۆگەكانی لە هەیە جیاوازی شانۆنامەیەكدا ناو چیرۆكێك. خۆت ئەزانی زمانی ئاخاوتن و دیكە زمانەكانی وەك كوردیشدا لە نووسین چیرۆك ناو دیالۆگی هەیە. جیاوازی هەندێك بە زمانی نووسین ئەنووسرێ و سەد لە سەد زیاتر شانۆنامە بەاڵم هەیە، ئەدەبی زمانێكی ئەنووسرێت. شەعبی و ئاخاوتن زمــانــی بــە جگە لەوەش هەندێك ئیمائات هەیە كە دەكرێ بــەاڵم ــڕێ، ــب دەرب نووسین بــە چیرۆكێكدا لــە

لەشانۆدا بە جووڵە و دەموچاو دەرئەبڕرێت.بــواری لە بەرهەمتان چەند پرسیار:

هزری چەپدا وەرگێڕاوەتەوە. ئایا وەرگێڕانی كە نییە بەوەوە پەیوەندی بەرهەمانە ئەو و هەیە چەپتان باكگراوندێكی خۆتان بۆ و چەپ هزری بە باوەڕتان هەر ئێستاش

ماركسیزم ـ لینینیزم هەیە؟لینینزم و ماركسیزم ئاباڵخی: د.ئەحمد ئەو سەرچاوانەن كە لە سەرەتاوە منی پەلكێش كردووە بۆ گەڕانی زیاتر و قوڵبونەوەی زیاتر ڕێبازە. فەلسەفە و بەو بوونیش پــەروەردە و ڕۆشنبیرییەوە ڕووی لە لینینزم و ماركسیزم ئەیكاتە خاوەنی و ئەكات دەوڵەمەندتر مرۆڤ بــەرەنــگــاربــوونــەوەی بــۆ بــاش باكگراوندێكی ئەگەر سەلەفیەت. و مەزهەبی و كۆنپارێزی لێی بێگومان مەگەر پێكرد وا دەستی كەسێك هەر وەرناگێڕێتەوە. ئەگینا نەبووبێ، حاڵی هەڵبژێری، چــەپ كە ئەكات لێ وات ئەمەش چەپ بوون پێوەندیی بە باری دارایی تاكەوە نییە، بەڵكو بەڕای من هەر وەك لە پێشەكی دوا هەستانەوەیەكی »بــەرەو )كتێبی وەرگێڕانمدا ســەر لە نوێی چــەپ«( ئــامــاژەم پێ كــردووە، لە بكات بە چەوساندنەوە هەركەسێك هەست ڕووی فكری، سیاسی، كۆمەاڵیەتی، ئابووری و هەرشێوازێكی دیكەی چەوساندنەوە، هەستێكی و بوونەوە نوێ و گۆڕین بۆ شۆڕشگێڕانەی كۆمەاڵیەتی چەقبەستوویی دژی وەستانەوە ئەو كەسە ئەوا بوو، تێدا خولقا و شارستانی چەپە، بۆیە هەر چەپم و هەر چەپیش ئەبم و هەر نووسینی یان وەرگێڕان بۆ دەستبردنم ئەگرێت. ســەرچــاوە لـــەوەوە هــەر بابەتێكیش چەپدا هــزری بــواری لە كە بەرهەمانەش ئەو

هاوڕێ بۆ نامەیەك 1ـ بریتین: وەرمگێڕاون ئـــافـــرەت لە ـ ڕۆڵـــی لــیــنــیــن، 2 ـ نــووســیــنــی: ـ ئەلف و بێ ی لینین، ٣ ـ نووسینی: كۆمەڵدا كۆمۆنیستی ـ نووسینی: برژنسكی و 4 ـ بەرەو هەستانەوەیەكی سەر لە نوێی چەپـ نووسینی:

كەریم مروەهەندێك كتێبی تریشم وەرگێڕاوە كە بابەتی ئەو خزمەتی لە هەر ئەوانیش بەاڵم ئەدەبین،

هێڵە فكرییەی خۆمدان.كوردستان لــە چــەپ بیری پــرســیــار: ڕابردوویەكی هەیە و بەتایبەتی لە حەفتاكانی سەدەی ڕابردوودا هەر كەسایەتییەكی سیاسی و چاالكوانێك و... چەپ نەبوایە و باوەڕی بە ماركسیزم و لینیزم نەبووایە، ئەوا وەك كەسێكی دواكەوتوو سەیر دەكرا، كاریگەریی ئەم فەزایە لەسەر زمان و نووسین و ئەدەبی چاو لەبەر بە دیارە، بەتەواوەتی كوردی گرتنی ئەم پێشینەیە، زمانی كوردی چەندە لە دەقێك وەرگێڕانی بۆ دەستەوەیە بە بواری بیری چەپدا؟ ئایا لە وەرگێڕانی تێرم زاراوەكاندا هیچ تووشی گرفت نەبوون و و هاوتاكانی هەندێ تێرم و زاراوە بە ئاسانی

لە زمانی كوردیدا دەست دەكەون؟چەپ بیری ڕاســتــە ئاباڵخی: د.ئەحمد باشی هەیە و ڕابــردوویــەكــی كــوردســتــان لــە حەفتاكانی باسی نموونە بە ئێوە ئەگەرچی سەدەی رابردووتان كرد، بەاڵم من ئەڵێم لەوەو پێشتریش گوتاری چەپ لە كوردستاندا هەبووە و لە حەفتاكاندا زیاتر جوواڵیەوە و بەداخەوە بە هیچ نەبوو و گەشەی نەكرد. ناسیۆنالیزمی كوردی و حیزبە نەتەوەییەكان ڕۆلێكی كاریگەر

بیری داپــڵــۆســیــنــی ــۆ ب بینی جــەرگــبــڕیــان و ئەگەر كوردستاندا. لە لینینیزم ـ ماركسیزم چەوساوەكان شۆڕشگێریی و چەپ چەمكی پێوەر بێ، ئەبوو ئەوان لە دژی بیری چەپ وایان نەكردبایە، چونكە خۆشیان لە حساباتی چەپدان چینایەتی و نەتەوایەتی ومافە چەوساوەن و و شارستانی و ئابووری و ڕۆشنبیرییەكانیان عــەرەبــەوە شۆڤینزمی الیـــەن ــە ل هــەمــووی و هاوپەیمان وەك دەبـــوو بــوو. كــرا زەوت ــەو حیزب و گروپە ل خــەبــات هــاو دۆســت و ماركسی و چەپانە بڕوانن. بەداخەوە وا نەبوو، لە كە نەوەستا ــەوەوە ب هــەر دژایەتییەكەیان كوردستاندا پڕوپاگەندەی ئەوەیان بۆ بكەن كە ئەمانە باوەڕیان بە خوا نییە و كافرن و سێكس و ئەو شتانە الیان موباحە، تا گەشتنە ئەوەی خوشكی لە گوایە كە باڵوكردنەوە بۆ وایــان ــێ دیــنــن و ئــەو خــۆشــیــان النــــادەن چــونــكــە بشتانەیان بەالوە ئاساییە. هەر وەك دەزانن لە گۆمەڵگەی كوردیدا كە كۆمەڵگایەكی موسڵمانە زوو كــراودا( دیــاری ڕۆشنبیری ئاستێكی )لە گورزێكی ئەمەش و ئەكەن شتانە بەو بــاوەڕ جەرگبڕی لە بیری چەپدا و بووە هۆی ئەوەی كە خەڵك بە شێوەیەكی زۆر ناشیرین سەیری چەپ بكەن. تەنیا بەوەش نەوەستان و كوشت و بڕی چەپەكانیان كردن و بە چەك بەرەنگاریان سەركوتیان و ئــەدان لێیانیان و ئــەبــوونــەوە ئەكردن. چەپەكان و گروپە ماركسیستەكانیش بەرەنگاریان توانای سەربازیەوە لــەڕووی نە ئەوەندە نە تیۆریشەوە. لــەڕووی نە و هەبوو جەماوەرێكی خــاوەن نە و ــوون ب دەســت بە هەڵمەتی و پراكتیك بــە بتوانن كــە ــوون وابـدژیان پڕوپاگەندانەی ئەو بەرپەرچی فــراوان خەڵك گشتی رای لەناو ئەمە بدەنەوە. ئەكرا، وا بەرگریدا و شــۆڕش النكەی الدێیەكانی و و بیر ئەو دژی ڕێژێم شارەكانیشدا لە بــوو. كتێبێكی لەسەر وابـــووە بــوو. جــاری بـــاوەڕە و دراوە ئەشكەنجە و گیراوە ماركسی خەڵك سزای بۆ بڕاوەتەوە، بەاڵم بەخۆشییەوە لەناو و ڕۆشنبیر بە ماركسی كەسانی ڕۆشنبیراندا

قسەزان ناسراو بوون و قسەیان برەوی بوو.باسی كــە پرسیارە ئــەم دووەمـــی بەشی ئەوەندە ڕنگە بــوو، ماركسیزم و چەپ بیری بەشی نەبێت. یەكەمەوە بەشی بە پێوەندیی كۆمەڵێك هەیە. زمانەوە بە پێوەندیی دووەم كە هەیە باشمان زۆر وەرگــێــڕی و زمــانــزان ماركسیست و یان چەپیش نین. زمانی كوردی زمانێكی پاراوە بۆ وەرگێڕان و دەتوانێ خۆی لەبەكار هێنانی وشەی نامۆی وەك عەرەبی و زمانی هەر نەك بێگومان بپارێزرێت. فارسی خاوەنی دیــكــەش زمانەكانی بەڵكو ــوردی، كـ

میلەتی زمانی بە كە نین تــازانــە زاراوە ئــەو بوارەكانی وێنە بۆ كایەوە. هاتوونەتە داهێنەر تەكنەلۆژیا و فەلسەفە، زاراوەیەكی وەك ئەوەی من ئێستا بەكارم هێنا )تەكنەلۆژیا( یان زاراوەی »هێرمۆنیكا« و زۆری تر لەو بابەتانە. دەكرێ هاو واتا بۆ ئەم وشانە دابنرێ و زۆر جاریش وشەیەك چەمكگەلە ئەو بەرانبەر ڕوویـــداوە گوزارشتی وشــەیــەك بەچەند یــا ــاشــراوە داتزاراوە پڕاوپڕی هەر ڕەنگە بــەاڵم كــراوە، لێ بیانییەكەی نەگرتبێتەوە. ئەمەش عەیب نییە بۆ زمانەكە و بۆ نووسەرە وەرگێڕەكانیش، چونكە كانگای سەرهەڵدانی ئەو زاراوانە پێوەندیی بە داهێنەری كە هەیە گەلێكەوە و زمان و واڵت

ئەو بابەتەن و هێشتا الی ئێمە نامۆیە.

د.ئەحمەد ئاباڵخی:

زمانی كوردی زمانێكی پاراوە بۆ وەرگێڕان و دەتوانێ خۆی لەبەكار هێنانی وشەی نامۆ بپارێزرێتبەشی یەکەم ئا: مادح ئەحمەدی

ــڕان لە ــێـ ــی وەرگـ ــوون ــەزم ئـــامـــاژە: ئكەندوكۆسپ كۆمەڵێك لەگەڵ كوردستان روانگەیەكەوە لە كەس هەر بەرەوڕوویە. دەڕوانێتە كەندوكۆسپەكان و خوێندنەوەیان بتوانن روانگەكان كۆی رەنگە دەكــات. بۆ چارەی رێگا دۆزینەوەی لە بن یارمەتیدەر كەموكۆڕییەكان. كەمكردنەوەی بۆ پێویست وەرگێڕان پانتای لە كوردستان لە ئەوەی مەعریفییەوە ڕووی لە دەبینرێ زماندا و ئاڵۆزییەكی و دانــاوە نەرێنیی كاریگەریی وایە پێیان كــەس زۆر كە ــردوە ك دروســت بێژنگی و سروشتییە ئــاڵــۆزیــیــە ئـــەم و الوە ئەخاتە خراپەكان بەرهەمە رۆژگار هەمیشە بۆ باشەكانیش و ناوازە بەرهەمە بۆچوونە ئــەم بەپێچەوانەی ئەمێننەوە. كەسانێكیش پێیان وایە ئەم دۆخە بەرهەمی الیەنە و پالنییە بــێ و بێسەروبەرەیی لە دەزانــن. بەرپرسیار بە پێوەندیدارەكان زمان بــواری گرفتەكانی لەگەڵ پێوەندیی ئەو پێویستە كوردستان لە وەرگــێــڕان و ئەزموونێكیان مەیدانەدا لــەو كەسانەی ئەنجامی لە و بكرێ لەگەڵ هەیە، قسەیان ئاراستەیە ئەو بەرەو باسانەدا قسەو ئەم گرفتەكان و كەموكۆڕییەكان كــە بچین زیاترەوە بەرچاڕوونی بە و بناسین زیاتر بدەین. نەهێشتنیان كەمكردنەوەو بۆ هەوڵ ئەزموونی لە ئاباڵخی جگە ئەحمەد دوكتۆر ئەزموونی وەرگێڕانیشدا بواری لە نووسین هەیە و چەند بەرهەمێكی كردووە بە كوردی چەند هەروەها و چیرۆك و شانۆنامە كە

بەرهەمێكی دیكە لە بواری هزری چەپدا، لە خۆ دەگرێ. بۆیە لە پێوەندیی لەگەڵ زمان و وەرگێڕان و ئەزموونی وەرگێڕان، ناوبراومان

دواندووە.»ئەحمەد محەمەد ئاباڵخی« ساڵی ١٩5٣ خوێندنی بووە. لەدایك سلێمانی شاری لە ئامادەیی لە سلێمانی تەواو كردووە و دواتر درێژەی ئەوێ زانكۆی لە و بەغدا چووتە لە لۆبنان لە هەروەها داوە. خوێندن بە د.ئەحمەد دوكتۆرای وەرگرتووە. ژمێریاریدا شارەزایی كوردی، زمانی لە جگە ئاباڵخی هەیە ئینگلیزیشدا و عەرەبی زمانەكانی لە عەرەبییەوە زمانی لە بەرهەمێكی چەند و وەك و كوردی زمانی سەر وەرگێڕاوەتەوە سەرجەم كتێبە. چەند خاوەن نووسینیش بەرهەمە نووسراو و وەرگێڕاوەكانی ناوبراو چاوەڕوانی لە ١ـ وەرگــێــڕان: لە: بریتین سامویل نووسینی: ـ شانۆگەری ـ گــۆدۆدا كۆمەڵەی ترسناكەكان، مرۆڤە 2ـ بكێت، چیرۆك، نووسینی: چیرۆك نووسی سووری بۆ نامەیەك ٣ـ ،« روفاعیە یاسین «هاوڕێ ، نووسینی: لینین، 4ـ ڕۆڵی ئافرەت و ئەلف 5ـ لینین، نووسینی: كۆمەڵدا، لە 6ـ برژنسكی، نووسینی: كۆمۆنیستی، بێ چەپ، سەرلەنوێ هەڵسانەوەیەكی بەرەو بەهار ١ـ نووسین: مروە. كەریم نووسینی: شێعر، كۆمەڵە ـ چاوەكانت و نێرگز و ـ خــیــام دەربــــارەی لێكۆڵینەوەیەك 2ـ

لێكۆڵینەوە، ٣ـ تەبایی، شانۆنامە

لــە ــزم ــن ــی ــن ــی ل و ــزم ــیـ ــسـ ــاركـ مـــرۆڤ ــ م ــەوە ــیـ ــریـ ــیـ ــبـ ــنـ ڕۆشـ ڕووی ئەیكاتە و ئــەكــات دەوڵــەمــەنــدتــر خــاوەنــی بــاكــگــراونــدێــكــی بـــاش بۆ ــەوەی كــۆنــپــارێــزی و ــوون ــارب ــگ ــەرەن ب

مەزهەبی و سەلەفیەت

رۆژنامەی7 ژماره : ٦٤٤ سیاسی٢٩ی خەزەڵوەری ١٣٩٣ ٢٠ی نوامربی ٢٠١٤

موفتیزاده ئه حمه دی مه رحوم خۆی كاتی دوای ئازادكرانی له زیندان، به فه رمی ده ست سیاسی كــاری له خــوی كێشانه وه ی كــار له كرد خــۆی په یڕه وانی له داواشــی راگه یاند و كاری ئیستاش تا كه نه كه ن سیاسی كــاری سیاسی ناكه ن!. ئه م كاره ی موفتیزاده ئه گه رچی خـــوی و ســـه ر ــه وه ــای ــن ــێ ه زۆری ــه ی ــنـ ره خـالیه نگرانی ته نیا ئه مرۆ به اڵم رێكخراوه كه ی ، زیاد ناكه ن، كاری سیاسی كه نین پیاوه ئه م له تویژ و زیاد له ریكخراو و... زیاد له خه ڵكێك هه ن كه كاری سیاسیه یان وه ال ناوه و نایانه وێ باجی چاالكیی سیاسی بده ن و تووشی چاره نووسی ئه و سه دان هاواڵتییه سیاسیه ی بن كه له )٣0( ساڵی رابردوودا تووشی بوون . چاالكییه كان له ئێرانی ئێستادا زیاتر گواستراونه ته وه بۆ حه وزه ی كه لتوری ، كۆمه الیه تی و

ژینگه پارێزی و.... دوور له حه وزه ی سیاسی .تاراوگه بۆ یا راونراون ئێستادا كاری سیاسی ده كه ن، له ئه وانه ی پالپێوه نراون بۆ زیندان، له ئێستادا ئێران، ته نیا والتێكه كه چاالكی یا سیاسی تیادا ئه نجام نادریت. چاالكیی سیاسی و درێژه دانی گواستراته وه سیاسی تۆمه تی به ئه وكه سانه ی سیاسی و زیندانیانی زیندان و نێو بۆ له زیندان دان. ئه مه ش وایكردوه پرۆسه ی كاری سیاسی له دابه زینی له تا پێكهێنانی كۆمه ڵگایه كی خاڵی تا ئاستی نه مانی و بــه رده وام دا بێت خواستی سیاسی و جووڵه ی سیاسی . به جۆرێك كه ئێستا حكومه ت حاشا له وه ده كات خه ڵك خواستی سیاسی جیاوازیان له خواستی حكوومه تی ئاستی دابه زینی به به سه رنجدان هه بێت. گیراوی سیاسیان هه بێت و كاری سیاسی تا نه بوونی ، به شێك له بیروڕای گشتی ئیرانیش باوه ڕیان به و لێدوانه ی سیستم هێناوه كه له ئێران ئه وه ی هه یه زیندانی سیاسی

نیه ، به ڵكوو گیراوانی كێشه كۆمه اڵیه تییه كانن!زیندانیانی سه ر له میدیا سه رنجی زۆرترین دوایــی ، سااڵنه ی له م سیاسی به هۆی كار و چاالكییه كانیان بووه ، له م ناوه زیندانیان سیاسیی محه مه د هاتنی وه دنگ بیستراوه . لێ هاتنیان وه ده نگ زۆرترین كورد ئیحسان كه مانگه ر و فــه رزاد مه عاریفی ، شێركو كه بودوه ند، سه دیق ئاستی تا كورد سیاسیی زیندانی ده یان شه ریفی و.... كه ماڵ فه تاحی و چاالكی بۆ پشتگیری له پرسه كانی كورد له ده ره وه ی زیندان، له و سااڵنه

زیندوترین چاالكی ئه م كۆمه لگایه بوون.ئه وه ی له زیندانیانی سیاسی ده بینرێت ئازایه تییه له زیندان، ئه مه ش وایكردوه زۆر كه س، گیراوان به ئازادتر بزانن له هاواڵتیانی ده ره وه ی زیندانه كان. ئه م قسه راستییه كی تیدایه چونكه ئه و ئازایه تیه ی گیراوان هه ر سیاسی . كاری له نیانه زیندان ده ره وه ی ئازادبووه كانی هه یانه ، ئه مه ش وایكردوه میدیای ئێرانی ئه وه نده چاالكی گیراوانی سیاسی باڵو ده كاته وه به هه مان راده ش خاڵییه له باڵوكردنه وه ی چاالكیی سیاسی

ئه وانه ی له ده ره وه ی زیندان دان!له ژێر ئه م ته وژمه له بیركردنه وه یه سه باره ت به چاالكی سیاسی له ئێستادا زیندانیانی سیاسی له پرۆسه ی سیاسی ویشكێندراو، زۆرترین بــه رده وام دا باجدانیكی له ئه وان نه ك هه ر ده بێت له سه ره ، روانینیان بن، ده بێت زیندوكردنه وه ی ئه م كه رته ش بن كه حكوومه ت كار له سه ر

ویشكاندنی ده كات.زۆرترین ئــه وه ی گــه ل له كــورد سیاسیی زیندانیانی نـــاوه دا لــه م له دژایه تی تا البــه ال تۆمه تی زۆر به ســه ره و له هه واڵیان سانسۆری گهڵ خودا له زیندان خراون كه له نێو زیندانیانی سیاسی ئێران توێژیكی زیندوو و چاالكی ئه م كۆمه ڵگایه ن. توێژیك ئه گه رچی حكوومه تی کۆماری ئیسالمی له كۆمه لگادا الڵبوونێكی گه وره ی به رهه مهێناوه، به اڵم نه یتوانیوه خواست و چاالكیی زیندانیانی سیاسی دابمركێنێته وه كه ئه مه ش ملنه دانه له كۆمه ڵگا بێده نگی و الڵبون په ره پێدانی له سه ر به سیستمیك كه كار خواستی له كۆمه ڵگا خاڵیكردنه وه ی له بووه سه ركه وتووش ده كــات و

سیاسی .بیست له زیاتر شه ریفی و كه مال چاالكیانه له م دواییش نموونه ی ده ركردنی به ئێران باشووری زیندانه كانی له كورد سیاسی زیندانی مه حكوومكردنی كۆبانێ و شاری بۆ خۆیان پشتگیری باڵوكراوه یه ك هێرشی داعش بۆ سه ر ئه م شاره ده ربری . شه ریفی و هاورێیه كانی به رۆژهــه اڵت سه ركه وتن« و« تا دروشمی »نه سره وتن به رزكردنه وه ی یه كبگرن« و ئاگرتیپه ردانی ئاالی داعش له زیندان و به میدیایی كردنی له نێوخۆی زیندانه وه پێمان ده ڵێن ئه وان زیندوون و ته سلیمی ئه م فه زا

نوستووه نه بوون كه باڵی به سه ر واڵت دا كیشاوه .له ئێستای زیندانه كانی ئێران و به پێی ئاماری چاالكانی مافی مرۆڤ ریژه یه )52( له و كــوردن، ئێران سیاسیی زیندانیانی )40(ی ســه دا له 100 له زیاتر براوه ته وه ، بۆ ئێعدامیان سزای كورد سیاسیی زیندانی زیندانی له سیداره دراون. )٣0( زیندانیی سیاسی سزای هه تا هه تاییان دریژماوه ی نه خۆشیی توشی كورد زیندانیی )40( بــڕاوه تــه وه . بۆیان سیاسیی زیندانیی ئیران زیندانه كانی هه موو له هاتوون. بێ چاره سه ر

كوردی لێیه .

زیندانیانی چاالك له كۆمه لگایه كی بێده نگ!

خالید محه ممه دزاده

عومه ر باڵه کی

شەڕی یەکەمی جیهانی کە لە ساڵی 1٩14 ز بە دوای تیرۆری جێ نشینی ئیمپڕاتوڕی »ئۆتریش مجارستان« لە واڵتی »بۆسنی« ڕووی دا و لە ماوەیەکی کەم وکورت دا تەواوی خاکی ئوروپا و گرتەوە و ئەفریقای ئاسیا و لە بەرچاو بەشێکی چوار ساڵی خایاند و بە پێی هەڵسەنگاندنێک کە کراوە دوو میلیۆن کەس لەو شەڕە دا کوژراو و کەسی میلیۆن بیست ــوون و ب بێ سەر وشوێن دیکەش نقوستان و بریندار بوون و زیانێکی ماڵی

زۆری لێ کەوتەوە کە لە ئەژمار نایە . لــە ســاڵــەکــانــی کــۆتــایــی شـــەڕ ، واڵتــانــی ــەڕ نــەقــشــەی ســـەرکـــەوتـــوو لــە بــەرەکــانــی شـسیاسی نوێ یان بۆ دونیا بە تایبەتی ڕۆژهەاڵتی ئەو خاکی دابەشکردنی بە کێشا و نــاوەڕاســت ئیمپڕاتوریە تانەی کە لە شەڕ دا تێک شکا بوون بە چەندین واڵتی دیکە وەک ئەرمەنستان ، سووریە ، سودان ، میسر ، عەرەبستان ، ئیسرائیل ، عێراق ، مەغریب و لیبیا لە ڕۆژهەاڵتی ناوەڕاست دروست بوون و سنووری سیاسییان بۆ دەست نیشان کرا. بڕگەکانی پێی بە واڵتانە ئەو کە ئەوە دا لەگەڵ لەو کە بوون دروســت »سیڤەر« پەیماننامەی پەیماننامەیە دا کوردستان لە فەسڵی سێهەم پێش بۆ ناوی هاتووە و سنووری جوگرافیایی ئەوانە دیتمان و هەروەکی بــەاڵم کــراوە، دەست نیشان بە پەیماننامەیە دا لەو کــوردی بەشی دەزانین فــەرامــۆشــی ســپــیــردرا . ئــەگــەر شــەڕی یەکەمی بــەڕێــوەچــوونــی کــاتــی لــە ســـەرەتـــا دا و جیهانی شەڕەکە دا نەهامەتی و ماڵوێرانی بۆ مرۆڤایەتی بە دیاری هێنا و دوای شەڕ بوو بە ڕزگاری دەری ئیمپڕاتوڕی و دەســتــی لــەژێــر نــەتــەوە چەندین بوون بــاو ــەردەم دا سـ لــەو کە ئیستعمارگەری دەوڵەتانەمان ئەو ناوی ســەرەوە لە هەروەکی هێنا کە بە هۆی دابەشکردنی خاکی ئیمپڕاتوری توانیان نەتەوانە ئەو دەوڵەت و بوون و دایک لە دەسەاڵت و حوکمی سیاسی خۆیان دابمەزرێنن و ــواری ب لــە دنیا پێشکەوتنی ڕەوتـــی پێ بە پێی

زانست و زمان و ئابووری و کلتوردا بچنە پێش . ــێ ورد ئــــەوەی لـــێـــرەدا جــێــگــای ســرنــج و لـهەل ومەرجی لە کــورد کە ئەوەیە بوونەوەیە ڕێی یا بسەلمێنێ خۆی نەیتوانی یا ئەوکات دا ــەو هەلە کە ــاروان ــەو ک ل ــەدرا ، هــەر بۆیە نـ پــێ لە نـــەک کـــورد ــەوت . ــ ک پــێــش وەدوا هــاتــبــوو شەڕی یەکەمی جیهانی دا قازانجی نەکرد بەڵکو ئەو تایبەتی بە دەستی دا لە هەشی بوو ئــەوەی

عوسمانی ئیمپڕاتوری دەسەاڵتی لەژێر خاکەی دابـــوو بــەســەر ســێ بەشی دیــکــە دا دابــەش بــوو کورد ماڵوێرانی کــوێــرەوەری و کاتە وە لــەو و دەستی پێ کرد ، چونکە ئەگەر بە هەڵسه نگاندن و شــەڕی هەڵگیرسانی پــێــش بــێــت لێکۆڵینەوە بەشە ئــەو تایبەتی بە کــورد جیهانی یەکەمی لەژێر دەسەاڵتی ئیمپڕاتوریەتی عوسمانی دابوو دوای کە کاتەی لــەو بــوو زۆرباشتر وەزعــی پێی بە بــوو . دابــەش ئیمپڕاتوریە ئەو شەڕەکە نەتەوە ئەو سەردەم کورد وەک بەڵگەنامەکانی سیاسی کیانێکی هەرچەند پێداهێنرابوو دانــی لەالیەن کــوردســتــان بــەاڵم نــەبــووە یەکپارچە دەچوون و بەڕێوە میرنشین دەوڵــەت و چەندین لە ڕاستی دا هیچ سنوورێکی دەستکرد لە نێوان کوردستان خەڵکی نەبووەو کوردستان خاکی کوێستانیان گــەرمــێــن و بەربەستێک هیچ بــێ ــان ــەتــی خــۆی ــکــای ــزی دەکــــــرد و خــزمــایــەتــی و نبوونی شەڕی ــەواو ت دوای بــەاڵم پــەرە پــێــدەدا . کوردستان خاکی هەرچەند جیهانی یەکەمی ڕاســتــە وخــۆی مــەیــدانــی جەنگی نــەکــەوتــەبــووە

بە بەشێک ئەوە الیەنەکانی شەڕ، بەاڵم بەهۆی مــەزەنــدە عوسمانی ئیمپڕاتوریەتی خاکی لــە فەرانسە وە بریتانیا و لەالیەن هەربۆیە دەکــرا لەئاکام دا نیشتەجێ بوو. لێ سپای داگیر کرا و نێودەوڵەتی ڕێــکــەوتــن نــامــەی چــەنــدیــن بەپێی ئیمپڕاتوری دەسەاڵتی ژێر کوردستانی خاکی »سایکس پیکۆ« ڕێکەوتن نامەی وەک عوسمانی 1٩16 - »سیڤەر« 1٩20 - »لۆزان« 1٩2٣ پارچه بە بــوو ــرده وه ک بە پارچه کــرا و و کوردستان دەسەاڵتە ئەو تەنانەت لێكدابڕا و چوارپارچە و ئیمپڕاتوریەتی لە ئیدارەیی و خۆبەڕێوەبەری کە عــوســمــانــی دا هــەیــبــوو ئــەویــشــی لـــەدەســـت دا و ــازە دروســتــکــرا وو ت لــەو دە وڵــەتــە لــە هیچ کام دەستکردەکان ئیزنی ئەوەی پێنەدرا کە بەشداری ــی ســیــاســی بــێ و النـــی کـــەم ئــیــدارەی ــەاڵتـ دەسـبەو لە ســەرەتــاوە کــورد بۆیە بێت . هەر خۆی نەتەوەکەی خاکەکەی و کردنەی دابەش دابەش ناڕازی بووە و لە ماوەی سەد ساڵی ڕابردوو دا بە چەندین شۆڕشی گەورەی بەرپا کرد و دەسەاڵتی دابەش بەسەردا کوردستانیان دەوڵەتانەی ئەو ــەرزە خــســتــووە و لـــەو مــاوەیــە دا ــ ــراوە وە ل ــ کئیداری سیاسی و دەسەاڵتی کە نەداوە ئیزنیان هەرچەند دابمەزرێنن . کوردستان لە سەقامگیر ناوچەیی و کۆمەکی گەلە بە جوواڵنەوانە ئەو بەاڵم شکێندراون، تێک نێودەوڵەتی زۆرجــاران جوواڵنەوە شــۆڕش و کە نەخایاندووە هێندەی هەڵداوەتەوە و ســەری کــورد حەقخوازانەکانی هەتا ئیستاش کە 100 ساڵ بەسەر هەڵگیرسانی دەبـــێ هەر تێپەر جــیــهــانــی دا یــەکــەمــی شـــەڕی

بەردەوامە .

ــی ــان ــەوەک ــی شــــۆڕش و جــوواڵن ــ ــەردەوام ــ بکراوەکانی زەوت مافە بە گەیشتن بۆ کــورد هێزە کــە ڕاســتــیــیــەن ئــەو سەلمێنەری خــۆی جیهانی و یــەکــەمــی شـــەڕی ســەرکــەوتــووکــانــی داڕێژەرانی پەیماننامەی »سایکس پیکۆ« ئەوکات هەڵەیەکی گەورەیان دەرحەق بەکورد کردوە کە نەتەوەیەکی گەورەیان لە بوونی کیانێکی سیاسی ــردوە. هــەر بــۆیــە هەتا ــ ســەربــەخــۆ بــێ بــەش کتێپەڕبوونی دوای ناوەراست رۆژهەاڵتی ئیستا 100 ساڵ کە نەقشەی دروست بوونی دەوڵەتانی لێ پەیماننامەی »سایکس پیکۆ« هۆی بە نوێ ئاشتی سەقامگیر و نەی توانیوە کـــراوە پــیــادە

بەخۆیەوە ببینێ . جیهانی ــی ــەم ــەک ی شــــەڕی دوای کــــورد لەگەڵ قــەدەغــە کــرا ، لــێ خــۆی کلتوری زمـــان و مافەکانی داخــــوازی بــۆ ســەرهــەڵــدانــێــک هــەر گەیشتە کار تەنانەت کرا و قەتل عام بێ بەزەیانە زێد و لە کرا ، کیمیاباران ئەنفال و کە جێگایەک خاکی خۆی هەڵقەندرا و بەرەو شوێنی غەریب و دەرەوە دونیای ڕاگوێزرا . کوردستان لە دوور

لە سەدەی بیستم دا خۆی لە ئاستی هەموو ئەو نەهامەتیانەی کە ئەوان بەسەر کوردیان دا هێنا بەشێک نە کورد چونکە کڕکرد و بیدەنگ بوو بوو بەشێک نە شەرەکە و هەڵگیرسانی لە بوو لە درێژەپێدانی شەڕەکە، بەاڵم هەروەکی گوترا ئــەوەی زیانی وێ کــەوت کــورد بــووە کە دوای 100 ساڵ تێپەربوون بەسەر دەستپێکی شەڕەکە ــەســەر کـــورد و ــەر وا بـــەزەقـــی ل ــ ــەواری ه ــاسـ ئـزمانەکەشی فەرهەنگ و تەنانەت خاکەکەی و

دیارە و بەرچاوە . لە کۆتایی دا کاتێک دەتوانرێ ئەو ئاسەوارە بەسەر کە جیهانی یەکەمی شــەڕی شوومەی زل هێزەکانی دەوڵەتە کە البچێ هێناوە کوردی ئێستای دونیا و ڕێکخراوی نەتەوەیەکگرتووەکان بەڕوونی و بە ئاشکرا پێ لەوە بنێن کە 100 ساڵ لەوەی پێش غەدریان لە کورد کردوە و نەقشەی کــورد بــێ »سایکس پیکۆ« ئــیــداری سیاسی و دەبــێ دەبــوایــە و کـــورد هــەڵــەیــە و نەقشەیەکی ناوچەکە هەتا سەربەخۆ بێت کیانێکی خاوەنی لەهەمان ببینێ و بەخۆیەوە ئارامش ئاسایش و بەسەردابەش کوردیان دەوڵەتانەی ئەو کات دا کراوە دوای 100 ساڵ دەبێ لەوە تێگەیشتبن کە بە ئیدامەی سیاسەتی دژبە کوردیان ناتوانن کورد کورد دەبێ عــەرەب و تورک و فارس و بە بکەن واڵت بێ و بەڕێوەبەری ڕاستەوخۆی بەشداری چارەنووسی خۆی لە هەرشێوە و شێوازێک دابێ

بەدەستی خۆی بێ .

سەد ساڵەی شەڕی یەکەمی جیهانی و مەسەلەی کورد

جوواڵنەوەکانی شۆڕش و بەردەوامی ــە زەوت ــاف ــورد بــۆ گــەیــشــتــن بــە م ــ ککــراوەکــانــی خـــۆی ســەلــمــێــنــەری ئــەو سەرکەوتووکانی هێزە کە ڕاستییەن داڕێــژەرانــی جیهانی و یەکەمی شــەڕی ئەوکات »سایکس پیکۆ« پەیماننامەی بەکورد دەرحەق گەورەیان هەڵەیەکی ــان ــەورەی ــردوە کــە نــەتــەوەیــەکــی گ ــ کسەربەخۆ سیاسی کیانێکی بوونی لە

بێ بەش کردوە

کورد لە هەل ومەرجی ئەوکات دا یا نەیتوانی خۆی بسەلمێنێ یا ڕێی پێ نەدرا ، هەر بۆیە لەو کاروانەو هەلە کە هاتبوو پێش وەدوا کەوت . کورد نەک لە شەڕی یەکەمی جیهانی دا قازانجی نەکرد بەڵکو ئەوەی هەشی بوو لە دەستی دا بە تایبەتی ئەو خاکەی

لەژێر دەسەاڵتی ئیمپڕاتوری عوسمانی دابوو بەسەر سێ بەشی دیکە دا دابەش بوو

رۆژنامەیژماره : ٦٤٤ ٢٩ی خەزەڵوەری ١٣٩٣ ٢٠ی نوامربی ٢٠١٤ 6

ده ره نجامه کانی رێککه وتنی شیمانه یی

له 2٧ی خه زه ڵوه ره وه دوایین خولی وتووێژه پێش ،1+5 واڵتانی و ئێران نێوان ناوکییه کانی ڤیه ن له ســه رمــاوه ز، ٣ی مۆڵه تی بوونی تــه واو دانــوســتــانــه کــانــی دوای ــه وه . ــکــردۆت ــێ پ ــی ده ســتگــوتــه ی ــه ب ــه ک عــومــان، پایته ختی مــه ســقــه تــی ئێرانی، دانوستانکاری گــه وره عێراقچی عه باس پێشکه وتنێکی ئه وتۆی به دواوه نه بوو، زۆربه ی که ده کــه ن لــه وه بــاس لێکدانه وه کان و شرۆڤه هه رچه ند ئه گه ری واژۆکرانی رێککه وتنی کۆتایی له واده ی دیاریکراودا، نامومکین نییه ، به اڵم سیناریۆی درێژکردنه وه ی دانووستانه کان، جا له هه ر فۆڕمێک دا بێ، ئه گه رێکی به هێزه . ئه گه ر له ٣ی سه رماوه زدا، یان له و ماوه دا که ئه گه ری درێژکردنه وه ی هه یه ، رێککه وتنی کۆتایی واژۆ بکرێ، ئه م سیناریۆیه چ کارگه رییه کی له سه ر پرسه کانی پێوه ندیدار به

سیاسه تی نێوخۆیی ئێران ده بێ؟ له م باره وه ده بێ بگوترێ که :1(له ماوه ی 12 ساڵی رابردوودا پرسی ناوکی زۆربه ی پرسه کانی دیکه ی ئێرانی که م و زۆر خستۆته ژێر سێبه ری خۆی. رۆژئاوا و به تایبه ت ئه مریکا، زیاتر ته رکیزیان له سه ر پرسی ناوه کی بووه و به هۆی ئه م مه سه له یه وه زه خت و گه مارۆیان خستۆته سه ر ئێران. ئه گه ر پرسی شیمانه ی بــه ره وڕوویــن: شیمانه دوو له گه ڵ ببێ، چاره سه ر ناوه کی ئه منییه تیی نێوخۆیی ئه وه یه که فه زای ببێته واقیع، پێده چێ یه که م که کاڵتر ده بێته وه و زه منیه ی هاتنه ئارای پرسه کانی دیکه ی پێوه ندیدار به سیاسه تی نێوخۆیی، له بارتر ده بێ. کۆماری ئیسالمی له حاڵه تی به رگری کردن له خۆ دێته ده ر و به متمانه به خۆ بوون و نه رمییه کی زیاتره وه له گه ڵ پرسه نێوخۆییه کانی مامه ڵه ده کا؛ ئه مه ش به قازانجی پرسی مافی مرۆڤ و ئازادییه کان له ئێراندا ته واو ده بێ. به م هۆیه یه که به شێک له په روه نده یه ن. ئه و به سترانی ئیسالمیش خوازیاری کۆماری دژبه رانی ئه وه یه که دوای مه سه له ی ئێران نیگه رانییه کی دیکه وه له ره هه ندێکی دژی له تیرۆریزم، له پشتیوانی و مرۆڤ مافی مسه له کانی ناوه کی، ئێران، رۆژئاوا ده سه اڵتی له به شێک به قسه ی بهێنرێن؛ به کار ئێران، له گه ڵ خودی سیستم کێشه ی هه یه و پرسی ناوه کی ته نیا بیانوویه که . دژبه رانی ئامانجی راستای له رێککه وتن، سیناریۆی لێکدانه وه یه ، به م

کۆماری ئیسالمی دا جێ ده گرێ. راگه یشتنی ده ســت له گرتن رێ که ئــه وه یــه دووهـــه م شیمانه ی ئێران به بۆمبی ئه تۆمی، مه به ست و ئه وله وییه تی سه ره کیی ئه مریکا و رۆژئاوایه . به پێی ئه م بۆچوونه پرسه کانی مافی مرۆڤ و دێموکراسی مه سه له ی ئه گه ر و نییه ئه وتۆیان گرینگییه کی رۆژئاوایی واڵتانی بۆ ناوه کی چاره سه ر ببێ، فشاره کانیان بۆ سه ر ئێران که متر ده بێته وه و به پێی ئه مه ش ده ستی کۆماری ئیسالمی بۆ سه رکوت و داپڵۆسین ئاوه اڵتر سه ده ده وڵه ته له گه ڵ رۆژئاوایی واڵتانی مامه ڵه ی چۆنییه تیی ده بێ. سه لمێنه ری سعوودی عه ره بستانی و فارس که نداوی نێوه ڕاسته کانی ئه م بۆچوونه یه .ره هه ندێکی دیکه ی بۆچوونی دووهه م ئه وه یه که ده کرێ فه زای بــه اڵم بنوێنێ، نه رمی دا ــی ده ره ک سیاسه تی بــواری له ئێران نێوخۆیی هه روا به داخراوی بهێڵێته وه ؛ چونکه نه رمی نواندنی به یه که وه

و له هه موو بواره کاندا، له وانه یه به قازانجی مانه وه ی سیستم نه زانێ. سه ر گه مارۆکانی دا، رێککه وتن سیناریۆی هاتنه دی حاڵه تی 2(له ئێران زۆر که متر ده بنه وه و ئه مه ش یارمه تی به بووژانه وه ی ئابووریی الوازی ئێران ده کا و به م پێیه هه ژاریی له ئێراندا که م دبێته وه و ئاستی که ده ڵێن بۆچوونه ئه و الیه نگرانی سه ر. ده چیته خه ڵک خۆشبژێویی هه ژاریی، به ناچار نابێته هۆی راپه ڕین و شۆڕشی خه ڵك؛ به ڵکوو ئه گه ر هه ژاریی به شێوه یه کی یه کجاری و له نه کاو نه یه ته ئاراوه ، ده بێته هۆی ناچاالکی و پاسیڤیزم و، خه ڵک وا سه رقاڵی په یدا کردنی بژێوی ژیان ده کا که که متر بیر له سیاسه ت و گه شه ی سیاسی و که لتووری بکه نه وه . به ده ربڕینێکی دیکه هه ژاریی ده کرێ ببێته هۆی له ئه وله وییه ت که وتنی پرسه کانی ئازادی و دێموکراسی. ئه گه ر سه رنجی چۆنییه تیی هه ڵوێست و مامه ڵه ی سیاسیی خه ڵکی ئێران له یه ک دوو ساڵی رابردوودا بده ین

ئه م مه سه له یه مان چاکتر بۆ روون ده بێته وه .ده وڵه تی پێگه ی ناوه کی، پرسی چاره سه ریی ده کــرێ ٣(شیمانه روحانی به هێزتر بکا. له م حاڵه تدا ئه گه ری ئه وه هه یه که روحانی زیاتر بپرژێته سه ر پرسه کانی تایبه ت به سیاسه تی نیوخۆیی و، به ده ستێکی ئاوه اڵتره وه کار بۆ ئه وله وییه ته کانی دیکه ی بکا. به م هۆیه شه که باڵی روحانی ده وڵه تی ده ستی سه ر له پرسه ئه م ناخۆشه پێی به رامبه ر، پێگه ی له ــه وێ ده ی توندڕه و ئوسوولگه رای روتــی بکرێ. چاره سه ر ده وڵه تی روحانی بدا و کار بۆ ئه وه ده کا که خه ڵکی لێ بێ هیوا بکا. دا روحانی کاره کانی چوونی به ره وپێش بــه رده م له دا پێناوه ش له م ئاسته نگی ده نێته ه وه و بۆ سه رنه که وتنی له جێبه جێ کردنی به ڵێنییه کانی

دا هه وڵ ده دا. چاره سه ر بوونی پرسی ناوه کی و، به م هۆیه شه وه که م بوونه وه ی گیرو گرفته کانی ئابووریی خه ڵک، پێگه ی کۆمه اڵیه تیی به ره ی ده وڵه ت و ره وتی ریفۆرمخواز به نیسبه ت ئوسوولگه راکان به هێزتر ده کا و ئه مه ش داهاتوودا و ده نگ له هه ڵبژاردنه کانی به شداریی خه ڵک له سه ر راده ی دانیان به هه ر کام له باڵه کانی نێو سیستم کاریگه ری ده بێ. مه سه له یه ک

که پێناچێ به قازانجی ره وتی ئوسوولگه رای توندڕه و ته واو بێ.ئه گه ر به پێچه وانه ی زۆربه ی لێکدانه وه و پێش بینییه کان، دواجار دانوستانه کان شکست بهێنن، ده کرێ بڵێین که هه موو ئه و کاریگه رییانه ی نێونه ته وه یی سیستمی له ئێران و ده بنه وه پێچه وانه پێکرا، ئاماژه یان و ئازادی قازانجی به نییه که شه رت ده که وێته وه وه ته ریک زیاتر دا

دێموکراسی له ئێراندا ته واو بێ.

حه سه ن شێخانی

مستەفا مەعروفی

له الله ضرغامی عــزت دوایــیــدا لــه م رۆژانـــه ی سه رۆکایه تیی »رێکخراوی ده نگ و ره نگی کۆماری ئیسالمی« ال درا و محمد سرافراز له الیه ن خامه نه یی ئه م ســه رۆکــی بــه ئیسالمییه وه کــۆمــاری رێــبــه ری رێکخراوه یه دیاری کرا. ئه و پێشتر به پرسی پرێس تی ئیسالمی کۆماری زمانی ئینگلیسی ته له ڤزیۆنی ڤی، له له نده ن بوو. به هۆی باڵو کردنه وه ی دانپێداهێنانی کانادایی هاوواڵتێکی ئه شکه نجه ی به و ملی زۆره بریتانیاوه ده وڵــه تــی الیــه ن له ئێرانی ره چــه ڵــه ک به به رپرسانه ی ئــه و لیستی که وته نــاوبــراو و داخــرا ئورووپاوه یه کیه تیی له الیه ن که ئیسالمی کۆماری ئه وه یان ده رفه تی ــه رووداوانـ ئه م ــراون. ک ته حریم پێک هێنا تاکوو ئاوڕێک له پێکهاته ی ده نگ و ره نگی کۆماری ئیسالمی و ئامانج و کرده وه کانی راگه یه نه

گشتییه کانی بده ینه وه .

پێکهاته ی ده نگ و ره نگبه ر واتـــه خومه ینیدا ئایه توڵاڵ ســه رده مــی لــه به سه ردا پێداچوونه وه ی ئه ساسی قانوونی لــه وه ی ته له ڤزیۆن و ــۆ )رادی گشتییه کان بکرێ،«ڕاگه یه نه له ژێر چاوه دێریی هاوبه شی سێ ده سه اڵتی دادوه ری و ــان ــاســادان ی دادوه ری(و ــه رزی ــ ب )ئــه نــجــومــه نــی راستی به هه رچه ند ده چوو، به ڕێوه به ڕێوه به ریدا« له ژێر تێبینییه کانی ئایه توڵاڵ خومه ینی و به رپرسانی

سه رووی ئه و سێ ده سه اڵته دا کاری ده کرد. پاش پێداچوونه وه به قانوونی ئه ساسی له ساڵی 1٣6٨دا و پاش مردنی ئایه توڵاڵ خومه ینی ئه و ئه سڵه له قانوون گۆڕا. به پێی ئه سڵی تازه )1٧5( ده نگ و ره نگ چووه ریزی ئه و ئۆرگان و ده زگایانه ی که به به ناسراون. رێبه ر« به یتی به سه ر »ئۆرگانه کانی پێی ئه و ئه سڵه : »دانان و البردنی سه رۆکی ده نگ و له ئه ستۆی مه قامی رێبه ره ره نگی کۆماری ئیسالمی

»هیچ ئیسالمی کۆماری ره نگی و ده نگ له جگه رادیۆ و ته له ڤزیۆنێک له الیه ن هیچ حیزب، رێکخراو، ئابوورییه وه ناوه ندێکی یان فه رهه نگی ده زگایه کی ئیزنی کارو چاالکیی نیه . رادیۆ و ته له ڤزیۆن له پاوانی حکوومه ت و له حکوومه تیشدا له پاوانی رێبه ر دایه .

شۆرش دوای ره نگ و ده نگ به رپرسی یه که م صادقی قطب زاده بوو. ناوبراو پاش ئه و به رپرسایه تیه ئه ستۆوه به ده ره وه ی وه زاره تی پۆستی کاتێکدا له بوو، به تۆمه تی هه وڵدان بۆ کوودیتا گیرا. ئه و تۆمه ته شه ریعه تمه داری ئایه توڵاڵ بــۆ بــوو داوێـــک زیــاتــر دانرابۆوه بۆ ئه وه ی قطب زاده بێننه سه ر ته له ڤزیۆن بداو شاهیدی شه ریعه تمه داری ئایه توڵال دژی له و بکه وێ. ده ســت وی خستنی په راوێز بۆ بیانوویان دژی بــواردا زۆر له که شه ریعه تمه داری ئایه توڵاڵ به بــوو، خومه ینی ئایه توڵاڵ بۆچوونه کانی بیرو

کرده وه ببوو به رقه به ری ئه و. دوای ئه و دانپێدانانه داماڵرا لێ مه الیه تیی جلوبه رگی شه ریعه تمه داری خۆی ماڵی له گومانیاوییه که ی، مه رگه کاتی تا و علی هاشمی، محمد ناوبراو پاش بوو. ده ستبه سه ر ماوه بۆ هه رکامه یان الله ضرغامی عزت الریجانی، پێویسته بوو. رێکخراوه یه ئه م به رپرسی ساڵ 10

بگوترێ ده وره ی هه ر به رپرسایه تییه ک 5 ساڵه .ده نگ و ره نگی کۆماری ئیسالمی جگه له که ناڵی و چــاپ ده زگــای خاوه نی ته له ڤزیۆنی، و رادیــۆیــی په خشی سرووش و رۆژنامه ی »جام جم«ه . یه کێکی

دیکه له دامه زراوه کانی دیکه ی سه ر به ده نگ و ره نگ زانکۆی ده نگ و ره نگه .

رێکخراوی ده نگ و ره نگ 22 که ناڵی ته له ڤزیۆنیی سه رانسه ری، 10 که ناڵی نێو ده وڵه تی و ٣4 که ناڵی باڵو به رمانه بێگانه زمانی 6 به هه یه . ناوچه یی

ده کاته وه .

ــا ــ ــی نــزیــک لـــه گـــه ڵ ده زگ ــه ک ــی ــدی ــوه ن ــێ پئیتیالعاتییه کان

وشه ی پێش ئه ساسی قانوونی 1٧5ی ئه سڵی ئه رکی به بیروڕا«ی ئازادیی ده ربڕینی »به اڵم«، » ده نگ و ره نگ داناوه . »به اڵم« به کرده وه ده ربڕینی زۆره ملیی دانپێداهێنانه کان جێگای ده ربڕینی ئازادیی بیروڕیان گرتۆته وه . پێشتر باسی صادقی قطب زاده کرا؛ له رێکه وته سه یرو سه مه رکانی مێژووی ئێرانه که سه رۆکی ده نگ ره نگ رۆژێک له ده نگ و ره نگ

دانپێداهێنای زۆره ملیی پێ بکرێ!. و ــۆ رادیـ لــه ســه ر دانپێداهێنانه کان دۆســیــیــه ی قه به یه ؛ دۆسییه یه کی ئیسالمی کۆماری ته له ڤزیۆنی هه رکات ره نــگ، و ده نــگ به رپرسی یه که م له جگه قه یرانێکی سیاسی بۆ کۆماری ئیسالمی هاتبێته پێش

چه ند که س بوونه ته قوربانی و له ژێر ئه شکه نجه یان به هۆی ده رمانی سڕکه ر دانایان به و کارانه دا هێناوه

که هیچ کات ئه نجامیان نه داوه . ــی وه زاره تــــی ــه هــاوکــاری ــێــدانــان ب ــپ پــیــالنــی دانــن. تــۆمــه تــه کــانــیــش وه ک ــ ئــیــتــیــالعــات بــه ڕێــوه ده چــاســراون و هه میشه دیـــارن، تــه نــانــه ت بــۆ خــه ڵــک نبێگانه ، بــۆ جــاســووســی کـــراون: ــامــاده ئ پێشدا لــه دانپێداهێنانه کانی رووخاندن)براندازی(. بۆ هه وڵدان هه تاویدا، 60ی ده یــه ی له تــووده حیزبی ئه ندامانی رێفۆرمخوازانی الیه نگری میر حوسێنی مووسه وی و که رووبی له ساڵی 1٣٨0دا له مێژووی ده نگ و ره نگی

کۆماری ئیسالمی دا به ناوبانگن. له سااڵنی ٧٧ـ1٣٧6)1٩٩٧ و 1٩٩٨(دا به رنامه ی »هویت« که به هاوکاریی سه عیدی ئیمامی)اسالمی( به ڕێوه ئیتیالعات وه زاره تـــی به ر جه سته ی کــادری ــوو بۆ ــه و وه زاره تــــــه بـ ــت پــیــالنــی ئـ ده چــــوو راســکۆماری موخالیفانی تێرۆری زه مینه ی خۆشکردنی له و خــۆ. نێو ره خــنــه گــرانــی و ــه ده ره وه ــ ل ئیسالمی ماوه یه دا جگه له ئازادیخوازانی ئێرانیی ده ره وه واڵت چه ندین نووسه ر و رووناکبیر و که سایه تیی سیاسی له نێوخۆ تێرۆر کران که به »قه تڵه زه نجیره ییه کان« نێوخۆو بیروڕای فشاری ژێر له ده رکرد. ناوبانگی به وه دان بــوو ناچار ئیسالمی کۆماری ده ره وه دا دابنێ که که سانێک له وه زاره تی ئیتیالعات سه ربه خۆ ــه و قــه یــرانــه شــدا سه عیدی ــردوه . ل ــ ــان ک ــاره ی ــه و ک ئزینداندا له گۆیا قوربانی، به بوو بۆخۆی ئیمامی خۆی ده رمانداو کرد! دوایین نموونه ش دانپێداهێنانی مازیاری به هاری خه ڵکی کانادا و به ره چه ڵه ک ئێرانی که پاش ده رباز بوونی شکایه تی له محمد سر افراز تیڤی و پرێس داخــرانــی هــۆی بــه بــوو ئه مه کــرد،

ته حریمی سرافراز له الیه ن یه کیه تیی ئورووپاوه . کورد و ده نگ و ره نگی کۆماری ئیسالمی

چ له سه رده می رێژیمی پاشایه تی و چ له سه رده می سیاسه تێکی تـــاران رێــژیــمــی ئیسالمیدا کــۆمــاری هه یه . و هه بووه کورددا به رامبه ر له دووڕوویانه ی له کاتێکدا خۆیان وه ک دۆستی کورد له پارچه کانی کوردی به رامبه ر له داوه نیشان کوردستان دیکه ی حاشا و ئینکار سیاسه تی وێـــڕای خۆیاندا ــی واڵتکــورد لــه گــه ڵ ره فــتــاریــان توندوتیژیه وه بــه وپــه ڕی گشتییه کانیشدا راگه یه نه له سیاسه ته ئه و کــردوه .

ده رکه وتوه . که دایه زمانانه 6 ئه و ریزی له زمانی کوردی ئیسالمیدا کۆماری نێوده وڵه تییه کانی که ناڵه 10 له که ناڵی چه ند له مه ش جگه بــاڵوده کــه نــه وه . به رنامه ئوستانه ــه ل نێوخۆییش تــه لــه ڤــزیــۆنــیــی و ــۆ ــ رادیبه رنامه کــوردی زمانی به که هه ن کوردنشینه کان باڵو ده که نه ، له هه ر ناوچه یکیش به شێوه زاری ئه و

ناوچه یه به رنامه کانیان باڵو ده بنه وه .

دۆخی به ئاماژه یه ک به رنامه کاندا نێوه ڕۆکی له هتد گیروگرفته کان داخــوازه کــان، ئێراندا، له کــورد

ناکرێ، هه ر وا بزانه ئێران کوردی لێ نیه .کۆماری ره نگی و ده نگ که زمانی سیاسه تێکی ئیسالمی له پێوه ندی له گه ڵ زمانی کوردیدا گرتوویه ته به ر ئه گه ر راگه یاندنی کوردی بۆخۆی ئه وه عه یبه ی سیاسه ته ی ئه و کاره ساتی قوواڵیی کاته ئه و نه با، ده نگ و ره نگی کۆماری ئیسالمیمان بۆ ده رده که وت. ناوچه یه کی ــه ر ه بــۆ کــه لـــه وه ی بریتییه ئــه ویــش شێوه زاری به ده کــاتــه وه بــاڵو به رنامه کوردستان به و په ره گرتن به پێش ئه وه ی بۆ ناوچه یه یه . ئه و له وه ش با بگرێ. کوردی فه رمیی زمانی هێزبوونی باڵو که نااڵنه وه له و کوردییه ی زمانه ئه و گه ڕێین ده بێته وه چه نده سیمای زمانی کوردیان پێوه دیاره و

چۆن شێوێنراوه !. چه ندین هه تا ئیسالمی کۆماری وره نگی ده نگ و شــۆرشــی کـــورد ــاره ی ــ ب ــه ل ســیــنــه مــایــی فیلمی له سووکایه تی پــڕن کــردۆتــه وه که بــاڵو کـــورده وه و مێژووه که ی و فه رهه نگ کــورد، بزووتنه وه ی به پێچه وانه ی راستییه کانی پێوه ندیدار به کورده وه . ئه م فیلمانه وێنه یه کی دزێو و ناشیرین له کورد پێشانی

خه ڵکی سه رانسه ری ئێران ده ده ن.

ئه ر کی ئیسالمی کۆماری ره نگی و ده نگ ئایا راگه یاندن به ڕێوه ده با؟

بوودجه ی ئه مساڵی ده نگ و ره نگ ٩6٧ میلیارد تمه ن بوو. زۆر جار نوێنه رانی مه جلیس ده ڵێن ده نگ و ره نگ بودجه ی ناوێ، چونکه به رێکالم و باڵوکرنه وه ی پێی له سه ر ده توانێ هتد پێشبڕکێ وه رزشییه کان و نیهادی حکوومه ت پڕخه رجترین به به اڵم بێ. خۆی ناسراوه . له باری ماڵییه وه به ته واوی به سراوه ته وه و حکوومه ت به ماڵی بــه ســراوه یــی حکوومه ت. به به سن رێبه ره وه الیه ن له به رپرسه کانی دیاریکرانی بۆ رێکالم ده زگایه کی ببێته ــه واوی ت به ئــه وه ی بۆ له گشتی. راگه یه نه رێکی به ببێ تاکوو ده ســه اڵت راگه یاندنی ئه رکی رێکخراوه تاقه دیکه ش الیه کی له پــاوان دایــه و بێ رقــه بــه ره ، وه ک ئــه وه ی نیه که له واڵتانی ئازاددا هه یه . به و حاڵه ش به پێی ئاماری ئێران سه یری ورد و حاشا هه ڵنه گر 60%ی خه ڵکی سه یری سه د %40 ته نیا ده کــه ن، بیانییه کان که ناڵه که ناڵه کانی ده نگ و ره نگی کۆماری ئیسالمی ده که ن. جیاتی له ئیسالمی کۆماری ره نگی و ده نگ چونکه گه یاندنی زانیارییه کان به خه ڵک، له جیاتی دابینکردنی ره نگێکه و ده نگ خه ڵک، ده نگی بۆ ئازاد تریبوونی و ئیسالمی کۆماری ئیدئۆلۆژیی باڵوکردنه وه ی بۆ

رێبه ره کانی. ده نگ سه ره کیی هــه ره تایبه تمه ندی سانسۆر زایه ڵه ی کاتانه دا له و ئیسالمییه . کۆماری ره نگی و ئیسالمی کۆماری دژی له خۆپێشانده ران دروشمی له شه قامی وه لیی بنکه سه ره کییه کی له ده روبــه ری عه سری تاران هه موو جێیک ده ته نێ، ده نگ و ره نگ باسی مێژووی »انتفاضه «ی فه له ستینییه کان ده کا! له کاتێکدا به شێکی زۆر له خه ڵکی ئێران نه ته وه ی غه یری فارسن و سه ر به ئایینی سوننی و که مه ئاینییه کانی دیکه ن، ده نگ و ره نگ موبه لیغی تاقه یه ک مه زهه به .

ئیدئۆلۆژییه کانی بنه ما له گه ڵ راستییانه ی ئه و ئــه و هــه واڵ رووداوانـــه ی یــان یــه ک ناگرنه وه حاکم هه رگیز نین، ئیسالمی کــۆمــاری رێبه رانی دڵــی به پێچه وانه ی به بکرێن، باسیش ئه گه ر نابنه وه ، باڵو راستییه کان داده ڕێژرێنه وه . هه ر بۆیه ده نگ و ره نگی راده کێشێ، خه ڵک سه رنجی نه ئیسالمی کۆماری له نیه له خۆڕا ئیعتیباره . ئه وان خاوه نی له الی نه که بــاوه خه ڵکدا نێو له جه فه نگه وه گاڵته و رووی ده ڵێن: »راگه یاندنی ئێران درۆزن نیه ، هه رچی گوتی

پێچه وانه ی بکه وه ، راسته«.

سیاسی

ده نگ و ره نگێک بۆ کۆماری ئیسالمی

ــمــی ــژی رێ لـــه ســــه رده مــــی چ کۆماری لــه ســه رده مــی چ و پاشایه تی سیاسه تێکی تــاران رێژیمی ئیسالمیدا دووڕوویانه ی له به رامبه ر کورددا هه بووه و هه یه . له کاتێکدا خۆیان وه ک دۆستی کوردستان دیکه ی پارچه کانی له کورد کوردی واڵتی به رامبه ر له داوه نیشان خۆیاندا وێڕای سیاسه تی ئینکار و حاشا ره فــتــاریــان توندوتیژیه وه بــه وپــه ڕی له ئه و سیاسه ته کــردوه . کورد له گه ڵ

راگه یه نه گشتییه کانیشدا ده رکه وتوه .

رۆژنامەی5 ژماره : ٦٤٤ بەبۆنەی ٢٥ی نوامبر٢٩ی خەزەڵوەری ١٣٩٣ ٢٠ی نوامربی ٢٠١٤

وه رگێران له فارسییه وه : قادر وریا

بڕیارنامه ی 48/١04ی كۆمه ڵه ی گشتیی رێكخراوی نه ته وه یه كگرتووه كان

25ی نۆڤامبه ر، به »رۆژی جیهانیی له نێو بردنی رۆژه ، ئــه م ــراوه . ك ناودێر ــان« ژن دژی تیژی توندو گشتیی كۆمه ڵه ی ــه ن الی لــه 1٩٩٩ دیسامبری 1٧ی رێــكــخــراوی نــه تــه وه یــه كــگــرتــووه كــانــه وه ، لــه هه شتاو په نجاو )ده وره ی گشتی ــه وه ی ــوون ــۆب ك سێهه مین ژنان دژی توندوتیژی جیهانیی رۆژی به چــواره م(دا ناودێر كرا.«به یاننامه ی پێشگیری له ته ندو تیژی دژی رێكخراوی گشتیی كۆمه ڵه ی په سه ندكراوی ــان«، ژنتیژی دژی توندو له مه به ست یه كگرتووه كان، نه ته وه له م نێونه ته وه یی وكۆمه ڵگه ی ده وڵه تان ئه ركی ژنان،

پێوه ندییه دا روونده كاته وه .

كۆمه ڵه ی گشتی ، به ئاگاداری له م پێویستییه به په له یه كه مافه كان و ئازادی ، ئاسایش، یه كسانی ، به پێوه ندیدار بنه ماكانی تــه واوه تــی و گــه وره یــی هــه مــوو مــرۆڤــه كــان، ده بــێ به شێوه یه كی جیهانگیر له باری ژنانیشه وه ره چاو بكرێن، له بنه مایانه ، مــاف و ئــه م كه بــه وه سه رنجدان به »جاڕنامه ی له وێنه بۆ نێونه ته وه ییه كاندا، به ڵگه نامه جیهانیی مافی مرۆڤ«)1(، »په یماننامه ی نێونه ته وه یی »په یماننامه ی ســیــاســیــیــه كــان«)2(، ــی و مــه ده ن مــافــه ــووری ، كـــۆمـــه اڵیـــه تـــی و ــ ــابـ ــ نـــێـــونـــه تـــه وه یـــی مـــافـــه ئـله نێوبردنی »رێككه وتننامه ی كولتوورییه كان«)2(، ژنــان«)٣( و دژی به جیاوازیدانان جۆره كانی هه موو یان سزای ره فتار ئه شكه نجه و دژی »رێككه وتننامه ی رێزیان له سووكایه تی »)4(دا، پڕ نامرۆیی و توند وتیژ،

لـێگیراوه ، ــی هــه رچــی ــردن ــوه ب ــه ڕێ ــه ب ــاداری لـــه وه ك ــاگـ ــه ئـ بهه موو نه هێشتنی »رێككه وتننامه ی كــاریــگــه رتــری یارمه تی ژنـــان« بــه دژی جــیــاوازیــدانــان جــۆره كــانــی ده كــا و، ژنــان به به رانبه ر توند وتیژی نه هێشتنی به »به یاننامه ی نه هێشتنی توند وتیژی به دژی ژنان« به و ره وته ئه م روو، ده خرێته به یاننامه یه دا له م كه جۆره

به هێز و ته واو ده كا، كۆسپی ژنــان دژی توند وتیژی كه لــه وه نیگه ران گه یشتن به یه كسانی ، پێشكه وتن و ئاشتییه ، هه روه ك له بۆ نایرۆبی كۆنفرانسی داهاتووبینه كانی »ستراتیژییه هێندێك له واندا روونكراوه ته وه و ژنان«دا پێشكه وتنی ژنان دژی توند وتیژی له گه ڵ به ربه ره كانی بۆ گه اڵڵه پێشنیار كراوه و، به مه به ستی به ڕێوه چوونی به ته واویی جــۆره كــانــی هــه مــوو له نێوبردنی »رێككه وتننامه ی

جیاوازیدانان به دژی ژنان«، ژنــان، دژی توند وتیژی كه ئه مه له سه ر پێداگر ئازادییه مــرۆڤ و مافی پێشێلكردنی بۆ بناغه یه كه بنه ڕه تییه كانی ژنان و، ده ستڕاگه یشتنی ژنان به م ماف و

ئازادییانه تاڕاده یه ك یان به ته واوی ره تده كاته وه ، ــه پــشــتــیــوانــی و ــه ســـه رنـــه كـــه وتـــن لـ نـــیـــگـــه ران لـبه ره وژووربردنی ئه م ماف و ئازادییانه له درێژخایه ندا،

سه باره ت به توند وتیژی به دژی ژنان، ــان، بــه ئـــاگـــاداری لــه مــه كــه تــونــد وتــیــژی دژی ژنمێژوویی نایه كسانیی پێشاندانی بــۆ نوێنگه یه كه كه پیاواندا، ژنان و نێوان له ده ســه اڵت پێوه ندییه كانی ــردن و هــه اڵواردنــی ژنان بــووه به هــۆی ژێــرده ســت كبه هۆی پیاوانه وه و ، پێشگیری له به ره وپێشچوونی به

ته واویی ژنانی لـێكه وتۆته وه ، دژی توند وتیژی كه ] له مه ئاگاداری [به هه روه ها ژنان یه كێك له و میكانیزمه كۆمه اڵیه تییه گرنگانه یه كه ژنان ناچار ده كا مل بۆ پله و پایه و پێگه ی نزمترـ له چاو

پیاوان ـ رابكێشن، ژنــان گروپه كانی لــه هێندێك كــه لــه وه نــیــگــه ران ژنانی كه مایه تییه كان، گروپه به سه ر ژنانی وێنه بۆ ئه و كۆچه ر، ژنانی په نابه ر، ژنانی )بومی (، خۆواڵتی ناوچه دووره ده سته كان ده ژین، یان له الدێ ژنانه ی ــان ده ســبــه ســه ر، ژنــانــی بــێ ئــه نــوا، ژنــانــی بــه نــدكــراو یژنانی بێ توانا، نه قوستان و ژنانی مێرمنداڵ ، كچانی به سااڵچوو و ژنانی ناوچه شه ڕلێدراوه كان به تایبه ت له

به رانبه ر توند وتیژیدا الوازن، 2٣ی پاراگرافی ده رئه نجامی وه بیرهێنانه وه ی به شــوورای 1٩٩0ی مــای 24ی بڕیارنامه ی هاوپێچی به وه كــردن هه ست 1٩٩0/15( و )ژمــاره كۆمه اڵیه تی كۆمه ڵگه دا بنه ماڵه و لــه ژنــان دژی توند وتیژی كــه كولتوور چین و داهــات، سنووری له گرتوویه و، په ره تــێ ده پــه ڕێ ، ده بــێ هــه نــگــاوی بــه پــه لــه و كــاریــگــه ر بۆ

له نێوبردنی ئه م دیارده یه بنرێ ، ــامــه ی ــارن ــڕی ــه وه ی ب ــان ــن ــێ ــره ــی هـــه روه هـــا بـــه وه ب)٣0ی كۆمه اڵیه تی ئــابــووری و شــوورای 1٩٩1/1٨ی ئاماده كردنی پێشنیاری له ودا شوورا كه )1٩٩1 مای به كه گــۆڕێ هێناوه ته نێونه ته وه یی به ڵگه نامه یه كی شێوه یه كی راشكاوانه سه رنج بداته كێشه ی توند وتیژی

به دژی ژنان، وه ك پــێــشــوازی لــه رۆڵــێــك كــه بــزووتــنــه وه كــانــی سه رنجه كان زیاتری بــه رۆژ رۆژ راكێشانی له ژنــان

كێشه ی ره هه نده كانی جیددیبوون و نێوه رۆك، بۆالی توند وتیژی به دژی ژناندا هه یانه ،

ــان و ــ ده ره ت كــه مه ترسییه ئــه م هه ستكردنی بــه ده رفه ته كانی ژنان بۆ به ده ستهێنانی یه كسانیی مافه كان و به رابه ری له بواره كانی كۆمه اڵیه تی ، سیاسی و ئابووریی كۆمه ڵگه دا، به هۆی جۆراوجۆر و یه ك له وان توند وتیژیی

په ره گر و به رده وام، به رته سك و سنووردارن، ئاماژه یان له سه ره وه به و خااڵنه ی به سه رنجدان پێكراوه ، بڕوامان وایه كه پێناسه یه كی گشتگیر و روون له روون به یاننامه یه كی ــان، ژن دژی توند وتیژی بۆ باره ی ئه و مافانه ی ده بێ ره چاو بكرێن و ده سته به ری شێوه و هه موو له ژنــان دژی توند وتیژی نه هێشتنی له الیه ن ده روه ستبوونێك هه روه ها دان، جۆره كانی ده وڵه تانه وه به نیازی رێزگرتن له به رپرسایه تییه كانیان و، كۆمه ڵگه ی سه رجه می لــه الیــه ن ده روه ستبوونێكیش ژنان دژی توند وتیژی نه هێشتنی بۆ نێونه ته وه ییه وه نه هێشتنی به یاننامه ی به ڕه سمی بۆیه هه ر پێویسته . راده گه یه نین و، خـــواره وه دا له ژنــان دژی توند وتیژی له رێزگیرانی ناساندن و بۆ كه ئه مه له سه ر سوورین الیه ن هه مووانه وه ، ده بێ هه ر چه شنه هه وڵێكی پێویست

بدرێ :مادده ی ١:

لــه م بــه یــانــنــامــه یــه دا، مــه بــه ســت لــه ده ســـتـــه واژه ی توند وتیژ كرده وه یه كی هه ر ژنان« دژی »توند وتیژی له سه ر بناغه ی جنسیه ته كه ببێته هۆی ئازاردان و زیان ژنان، ده روونیی یان جینسی جه سته یی ، پێگه یاندنی زیانانه . ئــازار و جــۆره ئــه م هــۆی ببێته له وانه یه یــان

له كــردن هاوشێوه ، زۆری كـــرده وه ی یــان هــه ڕه شــه ژنــان، بێبه شكردنی زۆردارانــه ی ئــه وان له ئــازادی كه له به رچاوی خه ڵك یان له چوارچێوه ی ژیانی تایبه تیدا رووده ده ن، له رێزی ره فتار و كرده وه ی توند وتیژ دان.

مادده ی ٢:خااڵنه ی ئه م ژنــان دژی توند وتیژی لێكدانه وه ی خـــــواره وه ده گـــرێـــتـــه وه ، بـــه اڵم هـــه ر بـــه م نــمــوونــانــه

نابه سترێته وه :ده روونی جینسی و جه سته یی ، توند وتیژی ئه لف- ئازاردانی لێدان، وێنه بۆ رووده ده ن، بنه ماڵه دا له كه توند وتیژیی ــدا، ــاڵ م ــه ل مــێــرمــنــداڵ كچانی جینسیی مێرده وه ، له الیه ن ده ستدرێژی جیاز، به پێوه ندیدار خه ته نه كردنی ژنان و ئه و دابونه ریتانه ی زیان به ژنان ژن و له بــه ده ر پێوه ندیی له توند وتیژی ده گــه یــه نــن،

مێردایه تیدا و توند وتیژی تایبه ت به ژنان.ده روونـــی جینسی و جه سته یی ، توند وتیژی ب- بۆ ده ده ن، روو كۆمه ڵدا به ژیانی به ستێنی له كه نموونه : ده ستدریژی ، كه ڵكی خراپ وه رگرتنی جینسی ، ئازاردانی جینسی و ترساندن له شوێنی كار، له ناوه نده فێركارییه كان و شوێنه كانی دیكه دا، كڕین و فرۆشتنی

ژنان و له شفرۆشیی به زۆری .)پ( توند وتیژی جه سته یی ، جینسی و ده روونی كه به هۆی ده وڵه ته وه ئه نجامده درێ یان له الیه ن ده وڵه ته وه

پشتگوێ ده خرێ .

مادده ی ٣:ژنان به شێوه یه كی یه كسان [له گه ڵ پیاوان] مافی ئازادییه مافه مرۆییه كان و به هه موو ده ستڕاگه یشتن كۆمه الیه تی ، سیاسی ، بــواره كــانــی لــه بنه ڕه تییه كان كولتووری ، مه ده نی و هه موو بواره كانی دیكه داو، هه ر وه ها مافی پاراستنی ئه و ماف و ئازادییانه یان هه یه . ئه م

مافانه بریتین له :ئه لف- مافی ژیان)6(

ب- مافی یه كسانی )٧(پ- مافی ئازادی و ئاسایشی كه سی )٨(

ت- مافی پشتگیری له الیه ن قانوونه وه )٧(ج- مافی رزگاری له هه موو جۆره كانی هه اڵواردن)٧(

چ- مافی كه ڵكوه رگرتن له زۆرترین راده ی گونجاوی ساڵمه تیی جه سته یی و ده روونی )٩(

دادپــه روه رانــه و هه لومه رجی [هه بوونی ] مافی ح- جێگای ره زامه ندی بۆ كار)10(

خ- مافی ئه وه كه تاك نه كه وێته ژێر ئه شكه نجه یان سزا و ره فتاری توند وتیژ، نامرۆیی و پڕسووكایه تی .)11(

مادده ی ٤:مه حكووم ژنان دژی توند وتیژی ده بێ ده وڵه تان بكه ن و، نابێ هیچ دابونه ریت یان تێبینیی ئایینی ، بكه نه بیانوو بۆ ئه نجام [نه ]دانی ئه ركه كانیان له پێوه ندی له گه ڵ نه هێشتنی توند وتیژیدا. ده وڵه تان ده بێ به كه ڵكوه رگرتن له هه موو شێوه گونجاوه كان و بێ راوه ستان، سیاسه تی نه هێشتنی توند وتیژی دژی ژنان هه تا سه ر ئه نجامه كه ی

درێژه پێ بده ن. هه روه ها ده بێ :ــه ئاست ل تــــه واوی ــه ب ئێستا ــا ت ــه گــه ر ئ ــه لــف- ئجــۆره كــانــی هــه مــوو له نێوبردنی »رێككه وتننامه ی نه كردووه ، به رعۆده خۆیان ژنــان« دژی هــه اڵواردن به ببن ره سمی به شێوه ی یان بكه ن، په سندی ده بــێ ئه ندامی و، واز له مه رجه تایبه تییه كانی خۆیان له باره ی

ئه م رێككه وتننامه یه وه بێنن.ب- له به ئه ستۆگرتنی هه ر چه شنه توند وتیژییه ك،

خۆ بپارێزن، تــونــد وتــیــژی و ــه ل پێشگیری مــه بــه ســتــی ــه ب پ- سزا دانانی پێوه ندییه دا و، له م لێكۆڵینه وه ئه نجامدانی هه وڵێكی هه موو ژنــان، دژی توند وتیژ ــرده وه ی ك بۆ پێویست به گوێره ی قانوونه كانی واڵت بده ن. جا چ ئه م

كرده وانه له الیه ن ده وڵه ته وه ئه نجام درابن، چ له الیه ن كه سانی تایبه تییه وه .

ره سمیی ده بێ الیحه ی قانوونه كانی واڵتدا له ت- سزایی ، مه ده نی ، كاری و ئیداری بۆ قه ره بووكردنه وه ی ژنانی بــه ده رهـــه ق كــه بــكــه ن ــامــاده ئ خه تایانه ــه و ئتوند وتیژی چێشتوو، ئه نجامدراون. ئه و ژنانه ی له گه ڵ توند وتیژی به ره وڕوو ده بن، ده بێ رێگاچاره ی قه زایییان واڵت، قانوونه كانی پشتیوانیی به بكرێ و، دابین بۆ بۆ كاریگه ر دادپه روه رانه و شێوه یه كی به زیانه كانیان له ژنــان ده بــێ هه روه ها ده وڵــه ت بكرێته وه . قه ره بوو مافه كانیان له پێوه ندی له گه ڵ داوای قه ره بووكردنه وه ی زیان و وه ده ستهێنانی توانایی به هۆی ئه م رێگاچارانه وه

ئاگادار بكاته وه .په ره پێدانی مه به ستی به نه ته وه یی به رنامه ی ج- هه رچه شنه له گه ڵ به ربه ره كانی بۆ ژنان له پشتگیری تــونــد وتــیــژیــیــه ك، یـــان زیــادكــردنــی هــێــنــدێــك مـــادده ــه بــه رنــامــه كــانــی خــۆیــان بــه و مــه بــه ســتــه ، هــه روه هــا لله گه ڵ رێكخراوه بواردا له هێندێك هاوكاریی گونجاو به رێكخراوانه ی ئه و له گه ڵ به تایبه تی ناده وڵه تییه كان

كێشه ی توند وتیژییه وه خه ریكن.چ- دیاریكردنی رێگاكانی پێشگیری له توند وتیژی و، حقووقی بواره كانی له كاری گشتگیری پالنی دانانی )مافه كان(، سیاسی ، ئیداری و كولتووریدا كه پشتیوانی بره و توند وتیژییه ك هه ر چه شنه به رانبه ر له ژنان له پــێ ده ده ن و، ده بــنــه ده ســتــه بــه رێــك بــۆ ئـــه وه ی ژنــان سه باره ت به هه ستیارنه بوونی قانوون له ئاست تێبینییه به ڕێوه بردنی جۆره كانی ئاكامی له جینسییه كاندا و دیكه دا، ده وڵه تییه كانی تێهه ڵقوتاندنه خۆ قــانــوون و

نابنه وه به قوربانیی توند وتیژی .ــده ن بـــۆ ده ســتــه بــه ركــردنــی ئـــه وه ــ ــه وڵ ب ــ ح- هبــوو ــه گــه ر پێویست ئ تــونــد وتــیــژی ، ــی ژێـــر ــان كــه ژنتوانایی وه ك تایبه تییه كانی یارمه تییه له منداڵه كانیان چاوه دێریی سه رپه رستی و له هاوكاری پێ به خشین، راوێــژكــاری و ده رمـــان، ژیان وبه ڕێچووندا، مــنــدااڵن و بن. به هره مه ند كۆمه اڵیه تییه كان له شساغی و خزمه ته یارمه تیده ره كان رێكخراوه پڕۆگرامه كان و ناوه نده كان، ده بێ هه نگاوی پێویست بۆ به ره وژووربردنی ئاسایش و

توانایی به خشینی جه سته یی و ده روونی به وان، هه ڵبگرن.بۆ پێویست ــه ڕاده ی ب ده وڵه تدا، بوودجه ی له خ- تێكۆشانی پێوه ندیدار به نه هێشتنی توند وتیژی ته رخان

بكه ن.ئاسایش و هێزه كانی راهێنانی فێركردن و بۆ د- جێبه جێكردنی له به رپرسیار ده وڵه تیی به رپرسانی لێكۆڵینه وه و پێشگیری ، بــه تایبه ت سیاسه ته كانی سزادانان بۆ توند وتیژی له دژی ژنان، هه نگاوی پێویست هه ڵبگرن تا ئه م كه سانه هه مبه ر به پێویستییه كانی ژنان

هه ستیار بن.ــواری ــاوی پــێــویــســت بــه تــایــبــه تــی لــه بـ ــگ ر- هــه نفێركاریدا هه ڵبگرن بۆ ئه وه ی چاكسازی له سه ر مه شقه ژندا پیاو و ره فــتــاری كولتوورییه كانی كۆمه اڵیه تی و هه موو چه شنه باو و ره فتاری هه اڵواردنه كان، بكه ن و، ره فتارێك كه له سه ر بناغه ی ژێرده ستی یان بااڵده ستیی

جنسێكه و، ژن و پیاو پێی راهاتوون، له نێو ببه ن.ئامار ــاری و ــی زان كــۆكــردنــه وه ی لێكۆڵینه وه ، ز- توند وتیژیی بـــاری ــه ل بــه تــایــبــه تــی )ئــه ژمــێــره كــان(، دژی توند وتیژی جۆراوجۆره كانی شێوه بنه ماڵه یی و ژنان، بره و پێ بده ن و هانده ر بن بۆ لێكۆلێنه وه له باری ئاكامه كانی جیددیبوون و راده ی نێوه رۆك، هۆیه كان، كــاریــگــه ریــی راده ی ژنـــــان و، بــــه دژی ــژی ــی ــد وت ــون تتوند وتیژی و له پێشگیری مه به ستی به هه نگاوه كان توند وتیژی زیانه كانی قــه ره بــووكــردنــه وه ی هــه روه هــا بخرێنه ده بێ زانیارییانه ئامار و ئه م ژنان. هه مبه ر له

به رچاوی هه مووان.نه هێشتنی مه به ستی بــه پێویست هه نگاوی ژ- توند وتیژی به تایبه تی له پێوه ندی له گه ڵ ئه و ژنانه دا كه

له به رانبه ر توند وتیژی الوازن، هه ڵبگرن.ــه پــێــوه نــدی لــه گــه ڵ س- لـــه و راپـــۆرتـــانـــه دا كــه لرێكخراوی پێشكێشی مــرۆڤــدا مافی به ڵگه نامه كانی نه ته وه یه كگرتووه كانی ده كه ن، زانیاریی پێوه ندیدار به توند وتیژی دژی ژنان و، [راپۆرتی ] هه نگاوی هه ڵگیراو به یاننامه یه ، ئه م داواكانی جێبه جێكردنی مه به ستی به

بگونجێنن.مه به ستی به كــاری پالنی دانــانــی هــانــده ری ش-

جێبه جێبوونی بنه ماكانی ئه م راگه یه ندراوه بن.بزووتنه وه و تێكۆشانی چــاالكــی و هاوكاریی ع- ئاستی له بكه ن و ــان ژن ناده وڵه تییه كانی رێكخراوه

خۆجێیی ، نه ته وه یی و ناوچه ییدا یارمه تییان بده ن.غ- رێكخراوه ناوچه ییه نێوده وڵه تییه كان كه تێیاندا ئه ندامن هان بده ن، ئه گه ر بۆیان ده گونجێ له نێوبردنی

توند وتیژی دژی ژنان بخه نه نێو به رنامه ی خۆیان.مادده ی 5:

نه ته وه رێكخراوی نوێنه رایه تییه كانی ئۆرگانه كان و ــه ، ــده ی لــه تــوانــایــان دای ــه وه ن یــه كــگــرتــووه كــان ده بــێ ئبنه مایانه مــاف و ئه و هێنانه دیی ناساندن و یارمه تیی

بده ن كه له م به یاننامه یه دا هاتوون. بۆ نموونه ده بێ :هاوكارییه ئه و گه شه كردنی به یاره مه تی ئه لف- ئامانجیان كــه بــكــه ن نــاوچــه یــی یــانــه نــێــونــه تــه وه یــی و پێناسه كردنی ستراتیژییه ناوچه ییه كان بۆ به ربه ره كانی له گه ڵ توند وتیژی ، گوازتنه وه ی ئه زموونه كان و، به رنامه ماڵییه كانی تایبه ت به نه هێشتنی توند وتیژی دژی ژنانه .

كه بن سمینارانه كۆبوونه وه و ئه و هانده ری ب- ئامانجیان پێكهێنان و گه شه پێدانی ئاگایی نێوان هه موو

تاكه كان هه مبه ر به توند وتیژی له نێوبردنی پرسی به هه مبه ر تاكه كان

دژی ژنانه .پ- یارمه تیی گه شه پێدانی هاوهه نگاوی و هاوبه شیی نێوان بنیات و ناوه نده كانی تایبه ت به مافی مرۆڤی سه ر پرسی تا بكه ن یه كگرتووه كان نه ته وه رێكخراوی به بكه وێته كاریگه ر به شێوه یه كی ژنان دژی توند وتیژی

به ر سه رنج.ت- له و لێكدانه وانه دا كه بۆ دامه زراو و ناوه نده كانی له باره ی یه كگرتووه كان نه ته وه رێكخراوی به سه ر كێشه و گرفت و دیارده كۆمه اڵیه تییه كان ئاماده ی ده كه ن، بــاره ی له كــان ــه ( ــی )ده وره ی ناوبه ناوه راپــۆرتــه وه ك له باره ی توێژینه وه جیهان، كۆمه اڵیه تیی هه لومه رجی مه یل و بۆچوونه كان له پێوه ندی له گه ڵ توند وتیژی دژ

به ژنانیشدا بگونجێنن.نامیلكه كانی ــان ی پــالنــكــاری فــۆرمــۆلــه كــردنــی ج- پێ بــره و ــان، ژن دژی توند وتیژی لــه بــاره ی رێنوێنی بده ن و، ئه و هه نگاوانه ی له م به یاننامه یه دا ئاماژه یان پێ

كراوه ، بگونجێنن.ژنــان، دژی تــونــد وتــیــژی نه هێشتنی پــرســی چ- جێبه جێكردنی ــه ب بــبــه ســتــنــه وه ــجــێ ، ــون ده گ ــه ر ــه گ ئــی ــردن ــوه ب ــه ڕێ بــه رپــرســیــاره تــیــیــه كــانــی خــۆیــان لــه ب

به ڵگه نامه كانی تایبه ت به مافه كانی مرۆڤدا.مادده ی ٦:

له یــه ك هیچ نابێ به یاننامه یه دا لــه م شتێك هیچ ــان هــه ر رێككه وتن و ی قــانــوونــی واڵتــێــك مــادده كــانــی به ڵگه نامه یه كی هه ر یان كۆمه اڵیه تی په یماننامه یه كی نه هێشتنی بۆ ده كــرێ و جێبه جێ واڵتێك له كه دیكه توند وتیژی دژی ژنان روونتر و به بڕشتترن، بخاته ژێر

كاریگه ریی خۆی .

به یاننامه ی پێشگیری له توند وتیژی دژی ژنان

رۆژنامەیژماره : ٦٤٤ ٢٩ی خەزەڵوەری ١٣٩٣ ٢٠ی نوامربی ٢٠١٤ سیاسی4

قادر وریا

ڕێژیمی پــاســدارانــی ســوپــای ــی ئـــێـــران، ــی ــســالم ــی کــــۆمــــاری ئــەمــەڕی ــان ــگــی ب ــان قـــــەرارە لـــە مبۆ داهــاتــوو دا،کــۆنــگــرەیــەک ساڵی ــی ســەربــەو ــان ــوردەک چـــەکـــدارە ک»کۆنگرەی نــاوی ژێــر لە ڕێژیمە پێشمەرگە شەهیدانی لە ڕێزگرتن پارێزگەی کوردەکانی موسوڵمانە

کرماشان«پێک بێنێ.وەک لە لێدوانی دامودەزگاکانی ناوکۆنگرەیەڕا بە ئەم پێکهێنەری دەردەکــــــــــەوێ، کــۆنــگــرەکــە بە کوردەکانی چــەکــدارە بــەشــداریــی پــــــارێــــــزگــــــەی کـــــرمـــــاشـــــان و شێوەیەکی بــە بــنــەمــاڵــەکــانــیــان و، شاری سەالسی چوار لە هاوکات ــی، پــــــاوه، جـــوانـــڕۆ و ــ ــان ــ ــاوەج ــ بڕەوانــســەر، بەڕێوە دەچــێ. دیــارە بەرپرسانی لــە یەکێک وتــەی بــە کۆنگرەیە، ناو بە ئەم پێکهێنەری ڕێز کۆنگرەی هاوکات کۆنگرەکە گرتن لە بە ناو شەهیدانی ئەهلی

سوننەتیش دەبێ.بــۆچــی لــە ئــیــســتــادا، ســوپــای ئیسالمی کـــۆمـــاری پـــاســـدارانـــی کەوتۆتەوە یادی بە ناو »پێشمەرگە خۆی و کوردەکان«ی موسوڵمانە ــە نــاو ــۆ ب ــی تــایــبــەت ب ــوڕەســم ڕێشەهیدانی ئەهلی سوننەت و بە ناو شەهیدانی ئەم چەکدارە کوردانەی

خۆی، پێک دێنێ؟ ــەی والمــــی ئــەو ــ ــ بـــا لـــە دەالقکێشەیەک نێو بچینە پرسیارەوە کـــە بــــزووتــــنــــەوەی نـــەتـــەوەیـــی ــورد لە ــ کـــوردســـتـــان و گـــەلـــی کـلە مێژە لە کوردستان ڕۆژهەالتی کە کێشەیەک بــەرەوڕوویــە. گەڵی جاش و کێشەی ــاوی ن بە ــرێ دەکجاشەتی و، خۆفرۆشی بە دوژمن و، خەیانەت بە گەل و نەتەوە، پێناسەی

بکەین.پێویستە شتێک هــەر لــە ــەر بکۆماری ئەوانەی بێنینەوە وەبیر ئـــیـــســـالمـــی بــــە پـــێـــشـــمـــەرگـــەی لە دەبا، ناویان کورد موسوڵمانی خەڵکی ــورد و ک بــزووتــنــەوەی نێو پێستی بە پڕ نــاوی کوردستان دا، خۆیان هەیە. ئەوانە پێیان دەگوترێ »جـــــــاش« و هــــەر بـــە جــاشــیــش ناسراون. جگە لە کۆماری ئیسالمی، هێندێک ــی دا ــ دوایـ ــەی ســااڵن لـــەم کوردیش،بە ومیدیاکاری ڕاگەیەن بێ جێ، پاساوی بیانووو هێندێک ناوە ئەو کارهێنانی بە لە خۆیان خەیانەتکارانە خۆفرۆش و ئەم بۆ ــە بــەر ــەنـ دەدزنــــــــەوە و پــەنــا دەبـدەستەواژەی هێندێک بەکارهێنانی کە خۆجێیی«! ــداری ــەکـ وەک«چـناچێتەی جــۆر هیچ بــە ئــەمــەیــان ــکــی ــە خــەڵ ــ ــەت ب ــ ــزم ــ ــەی خ ــ ــان ــ خکوردستان و بزووتنەوە نەتەوەیی و راستیدا لــە شۆڕشگێڕانەکەیان. ئەمە هەوڵێکە بۆ داپۆشینی دزێویی کردەوەی خۆفرۆشی و خەیانەت و، ناسینی بەڕەسمی لە خۆبواردنە ــەل و ــ قـــــەزاوەتـــــی مـــێـــژوویـــی گکۆمەڵگە لە بارەی ئەم خۆفرۆش و

خەیانەتکارانە.ســوپــای پێکهێنانی کــۆنــگــرە پاسداران بۆ جاشە کوردەکانی سەر دایە هەلومەرجێک لە ڕێژیمە، بەم ناوچە و لەئاستی کورد پرسی کە بانتر ئاستێکی نێودەولەتی دا،چۆتە جگە کورد عێراق، لە هەمیشە. لە لەوەی خاوەن هەرێم و ستاتووسی نەتەوەیی، سیاسی و ئیداریی تایبەت بە خۆیەتی، یەک لە سێ پێکهاتەی ــی ــەت ــەاڵت و دەول ــ بــنــەڕەتــیــی دەسـهەرێمی لەمە جگە ناوەندییشە. سیاسی و هاوکێشە لە کوردستان ناوچەدا،ئەکتەرێکی ئابوورییەکانی هێزێکی هیچ شوێندانەرە و دیــار و ناوچەیی و جیهانی، ناتوانێ پشتگوێی ــان، ــە بـــاکـــووری کــوردســت بــخــا. لدەوڵەت و توانیویەتی کورد پرسی کۆمەڵگەی تورکیە ناچار بە داننان

کۆبوونەوەکانی بکا و پرسە بەو کابینەی دەوڵەت و پارڵمان و شەقام بکا بە گۆڕەپانی هێنانە گۆڕی ئەم پــرســە.لــە خــــۆراوای کــوردســتــان، پرسی کورد بە دوای ئەو ڕاپەڕین بە جەماوەریانەی بەرهەڵستییە و دڕنــدەی دیکتاتۆر و ڕێژیمی دژی پێ کرد، چووەتە ئەسەد دەستیان ــەم ــوە و کــــورد ل ــوێـ قــۆنــاغــێــکــی نـپێکهێنانی دوای تایبەتی بە واڵتــە بێوێنە خــۆڕاگــریــی کانتۆنەکان و بەرامبەر بە داعش لە کۆبانێ، بووە

پاشەکشە و تازە کە فاکتەرێک بە گەڕانەوە بۆ دواوە قبووڵ ناکا.

ڕێژیمی تــەنــیــا دا، نــێــوە لـــەم نیوی دەیـــە و ٣ وەک کــە ئــێــرانــە رابردوو، هەر وا خۆی لە داننان بە نەتەوەی بندەستیی کە ڕاستییەک کـــورد لـــەم والتـــەیـــە، دەبــوێــرێ و ئامادە نییە سەرەتاییترین مافەکانی ــە ڕەســمــی ــەالت ب ــ ــوردی ڕۆژهـ ــ کلە بکا.ئەمەش دابینیان بناسێ و ئەم ــە ســــەرەڕای ک دایـــە کاتیک

ئیسالمی، ــاری ــۆم ک ســیــاســەتــەی لە پێداگری و نەتەوەیی وشیاریی سەر مافی نەتەوەیی، لە ڕۆژهەاڵتی کوردستان ساڵ بە ساڵ و جار بە ــورد لە جــار زیــاتــر بـــووە. تاکی کرۆژهەالتی کوردستان، هەست بەم خۆی ــا و دەک بندەستییە بێمافی و دەزانێ نەتەوەیە لەو ئەندامێک بە سەرزەوییەکەی خەڵکەکەی و کە لە پرسەکەی کراون،بەالم دابەش گەشەکردن و بەرەوپێشچوون دایە. چاالکی و کۆبوونەوەکانی پشتگیری

لە ئاوارەکانی شەنگال و کۆبانی لە شارەکانی ڕۆژهەالتی کوردستان راستییەیان ئــەم دوایــانــە دا، لــەم بــۆ جــارێــکــی دیــکــە دەرخــســتــەوە. ــورد لە ــە الیــەکــی دیــکــە تــاکــی کـ لکە دەزانێ کوردستان رۆژهەالتی لە کــورد نەتەوەیی بــزووتــنــەوەی هێزی خــاوەن خۆشی، بەشەکەی پێشمەرگە و خەباتکاری چەکدارە و، ئەم هێزە هەر وەک لە باشوور و ــۆراوای کــوردســتــان، ــاکــوور و خــ ب

ــاری لە ــزگـ ــارێـ هـــەر ئــیــســتــا لـــە پـنەتەوەکە و مەوجودییەتی ــان و مدەبینێ، دەور دەســکــەوتــەکــانــی دا کورد بزووتنەوەی ڕابــردووی لە لــە ڕۆژهــەالتــی کــوردســتــانــیــش دا، هەبووە. شانازیی جێگای دەوری بێتەوە دەتــوانــێ ــووش دا، ــات داه لە دەسەاڵتی بەرامبەر لە مــەیــدان و جەهەننەمیی ــە و ــکــەران ســەرکــوتفاکتەرێک وەک ئێراندا، ڕیژیمی ئیسالمی کۆماری ببینێتەوە. ڕۆڵ کە دەیەوێ لە یارییە سیاسییەکانی

ناوچە دا خۆی وەک دۆستی کورد بــدا و نیشان دیــکــە، بەشەکانی لــە یــاری بە کارتی کورد بــەم جــۆرە ئــەوتــۆی هــەر شتێکی نــەک بــکــا، ــە واڵتـــەکـــەی خـــۆی دا ــورد ل ــۆ کـ بنەکردوە، کارنامەیەکی ڕەشیشی لە سەرکوت و دژایەتیکردنیان دا هەیە. ناو بە وەڕێخستنی بە بۆیە هەر کوردەکانی جاشە بۆ کۆنگرەیەک سەر بەو ڕێژیمە، دەیەوێ هاوکات

چەند مەبەست بە جارێک بپێکێ:

لە ــورد ک بڵێ دنیا بــە یــەکــەم: لە کێشەیەکیان هــەر نــەک ئــێــران گەڵ ڕێژیمی کۆماری ئیسالمی نییە بەرگری چەک بە ئامادەن بەڵکوو لەو ڕێژیمە بکەن و ئەوەتا ئیستاش،

بۆ ئەم مەبەستە لە مەیدان دان!ــەی چــەکــی ــ ــەوان ــ دووهـــــــەم: ئخەباتی دژایــەتــیــی بــۆ جاشەتیان ڕەوای نەتەوەکەی خۆیان کردوەتە ــمــە ــژی شـــــان و خـــزمـــەت بــــەو ڕێتاقمێک دەکـــەن،نـــەک کــورد کــوژە بەڵکوو وجینایەتکار، نزم مرۆڤی خاوەن ئاگا و، سیاسی و کەسانی ڕێکخراو و کۆنگرە و پێگە و جیگەی

سیاسی و کۆمەالیەتین!سێهەم: بەو چەکدارە کوردانەی خەیانەتیان بە نەتەوەکەی خۆیان و خــزمــەتــیــان بـــەو ڕێــژیــمــە کـــردوە ئێوە ــردووی ــ ڕاب خزمەتی دەڵـــێ: نەچۆتەوە. بیر لــە خۆمانمان بــە ئیستاش کە پرسی کورد بە گشتی تێکۆشان نەتەوەیی و وشیاری و نیوخۆی لە نەتەوەییەکان مافە بۆ ڕۆژهەالتی کوردستان لە هەڵکشان پێتان دایە، جارێکی دیکە کارمان

دەبێتەوە. **

تاکێکی هـــەمـــوو ســـەر لـــە دلــــســــۆز و نــیــشــتــمــانــپــەروەری وشیارییەوە بــە پیویستە کـــورد ــەت و ــان ــەی ــەڵ دیـــــــاردەی خ ــ ــە گ لـــورد ــ ــی و کـــێـــشـــەی ک ــرۆشــ ــ ــۆف خــــەرەوڕوو بـ بەکوشتدان، بــەکــورد هێزو کوردستان، خەڵکی بێتەوە. تەنانەت سیاسییەکان و ڕێکخراوە بنەماڵە و کەسوکاری ئەوچەکدارە کوردانەش کە کۆماری ئیسالمی بە ناویان موسولمان« »پێشمەرگەی ــەڕوو بــوونــەوە لە ــ دەبـــا، لــە ڕووبگەڵ نیاز و بەرنامەکانی ئەو ڕێژیمە نەتەوەیی بــزووتــنــەوەی دژی بــە ــان دا، ئــەرکــیــان لــە سەر کــوردســتئەم لە سەر دا، داهاتوو لە شانە.

ئەرکانە پێکەوە پتر دەدوێین.

م.ئەلف

ــاغ«، دەب عومەر ــازم »ن ماوەیەکە ــمــی ــەری حـــکـــوومـــەتـــی هــەرێ ــنـ ــوێـ نـــاوە ــاران ن ــ ــە ت ــراق ل کــوردســتــانــی عــێــێــدوانــە ــن و ل ــکــەوت ــێ نــــاوە لـــە چــاوپسەر هەڵدەکوتێتە رۆژنامەوانییەکانیدا رۆژهەاڵتی حیزبەکانی و خەباتگێڕان گرتنی لەبەرچاو بێ بە و کوردستان سیاسییەکان و نەتەوەیی پرەنسیپە ــەو پــارچــەی بــە جــۆرێــک بــێ ڕێـــزی بخەڵکی هەستی و دەکـــا کــوردســتــان ئەو تــێــکــۆشــەری و نیشتمانپەروەر

بەشەی نیشتمان بریندار دەکا.)لە لێدوانیدا دوایین لە دەباغ نازم وتووێژ لەگەڵ رۆژنامەی »همشهری«(ــوان کــۆمــاری ــێ بــاســی رێــکــکــەوتــنــی نئیسالمی ئێران و الیەنەکانی حکوومەتی دەکا کوردستان بــاشــووری هەرێمی چاالکی کردنەوەی سنووردار لەمەڕ لە کوردستان رۆژهەاڵتی حیزبەکانی واڵتی خۆیان و بە شاخ و بااڵی »قاسم ئێران سلێمانی« دا دێ و دەبێژێ کە دەتوانێ بە تەقاندنەوەی نارنجۆکێک لە بنکەکانی دیموکرات و کۆمەڵە کۆتایی درێژەشدا لە و بێنێ رێککەوتنە بەو بەبێ لەبەرچاو گرتنی سەروەرییەکانی ــان ئــەمــە وەک ــوردســت بـــاشـــووری کحیسابی لەسەر ــەورە گ پیاوەتییەتی

جەنابی قاسمی سلێمانی تۆمار دەکا.ئێمە لەوە تێدەگەین کە حکوومەتی وەک کوردستان باشووری هەرێمی بە پێویستی ســیــاســی قــەوارەیــەکــی

و ــێ لــەگــەڵ واڵتــانــی دراوسـ پێوندیی لەم و هەیە نێودەوڵەتیی کۆمەڵگەی حکوومەتی سروشتییە زۆر نێوەشدا ــی وەک ــک ــێ هـــەرێـــم لـــەگـــەڵ دەســەاڵتپێوەندیی ئــێــران ئیسالمی کــۆمــاری ئێمە کــە هەبێ ــووری ــاب ئ و سیاسی دژی ئەو رێژیمە خەبات دەکەین و بە نەتەوەییەکانی مافە و کورد دوژمنی

کوردی دەزانین، بەاڵم لەوە تێ ناگەین بەم دەبــاغ نازم بۆ کەسێکی وەک کە و هەستی خەباتکاران دەئاخفێ شێوە و تێکۆشەرانی رۆژهەاڵتی کوردستان بریندار دەکا؟ چ پێویست دەکا نوێنەری لە کــوردســتــان هەرێمی حکوومەتی تاران خۆی لەو جۆرە باسانە بدا؟ یان حکوومەتی و خۆی بۆ قازانجێکی چ ــەم جــۆرە ــە؟ ئــەگــەر ئ هــەرێــم تــێ دایـلێدوان و ئاخافتنانە یارمەتی ئەوە بدات کە ئێران بەرژەوەندییەکانی حکوومەتی

ــان لە هــەرێــمــی بـــاشـــووری کــوردســتناوچەکە بپارێزی! و ببێتە گەرەنتییەک بۆ ئەوەی چی دیکەی ماددەی هۆشبەر لە ڕیگای ئێرانەوە رەوانەی باشووری و نییە کێشە نـــەکـــرێ، ــان ــوردســت ککردنی بــریــنــدار قیمەتی بــە بەشکەم تێکۆشەرانی نیشتمانپەروەری هەستی ئاوی ئێران کوردستان، رۆژهــەاڵتــی

داهاتوودا لە و بکا ئازاد رووبارەکان بۆ دیکە قەیرانێکی نەبێتە ئاویش بێ

باشوور.داخــە، و تێڕامان جێگەی ئـــەوەی ــاغ لـــە نــێــوان ــ ــازم دەبـ ــ ئـــەوەیـــە کـــە نــووری ــاشـ حــکــوومــەتــی هــەرێــمــی بـکوردستان و کۆماری ئیسالمی ئێراندا باتی لە و تێکچووە لێ خــۆی ــی رۆڵحکوومەتی نــوێــنــەری وەک ئـــەوەی وەک بجووڵێتەوە، و بکا قسە هەرێم ــای پـــاســـداران ــەکــی ســوپ ــدەی ــەرمــان ف

تــێــکــۆشــەرانــی و ــان ــەک ــزب حــی دژی و دەکــا قسە کوردستان رۆژهــەاڵتــی حکوومەتی وایــە دەجووڵێتەوە. هەق بە رووەوە لــەم کوردستان هەرێمی رۆڵ لە ئێران لە نوێنەرەکەی جوانی بکاتەوە، ئاگادار بەرپرسیارەتییەکی و حکوومەتی نوێنەری وەک ئــەوەی بۆ و بکا قسە کــوردێــک وەک و هــەرێــم

بجووڵێتەوە. ئاخاوتن لە زۆربـــەی دەبــاغ ــازم نبـــااڵی و بـــەشـــاخ ــدا ــی ــان ــەک ــدوان ــێ ل و کەسێکی و ئێران ئیسالمی کۆماری و هەڵدەڵێ دا سلێمانی قاسمی وەک لە ــاوی ن کــە تیرۆریستە گـــەورە ئــەم لیستی رەش دایە و بە یەکێک لە پیاوە ناسراوە، وەک مەترسیدارەکانی دونیا دەناسێنێ. کورد پشتیوانی و دۆست ئـــەوەی نــازم دەبـــاغ لــەســەر ئــێــران و زیــادە دەکــا، باسی سلێمانی قاسمی

ڕەوییە و پێویست بەوە ناکات نوێنەری تا کـــورد( )وەک هــەرێــم حکوومەتی کۆماری بــااڵی و شاخ بە ئاستە ئەو

ئیسالمی و قاسمی سلێمانی دا بێ.نازم دەباغ لە لێدوان و ئاخاوتنەکانی دا زۆر جار حیزبەکان و تێکۆشەرانی خەبات لەسەر کوردستان رۆژهەاڵتی و چاالکی لە واڵتی خۆمان لۆمە دەکا، سلێمانی قاسمی بە نییە ئامادە بەاڵم »بــان چاوتان بێژێ دارودەســتــەی و )نازم ئــەودا واڵتەکەی لە کە برۆیە« و تەڕاتێن خــۆیــان کەیفی بــە ــاغ( دەبـ

ئەمسەر و ئەو سەر دەکەن.دیپلۆماتیکی و ئابووری پێوەندیی ــووری ــاشـ حــکــوومــەتــی هــەرێــمــی بـئیسالمی کۆماری لەگەڵ کوردستان تــــا ئـــــەو ئـــاســـتـــەی کــــە زیــــــان بــە بەرژەوەندییەکانی کورد لە رۆژهەاڵتی شتێکی بـــە ــێ، ــن ــەێ ــەگ ن کـــوردســـتـــان ــن ــواداری ــی ــی دەزانـــیـــن و ه ســروشــتلەگەڵ الیەنێک و هێز هیچ پێوەندیی کوردستان داگیرکەری دەسەاڵتێکی دیکەی پارچەیەکی حیسابی لەسەر

کوردستان نەبێ.ــازم دەبـــاغ ــ هـــیـــواداریـــن بـــەڕێـــز نبااڵکانی بــەرژەوەنــدیــیــە لەسۆنگەی پێوەندیی بڕوانێتە نەتەوەکەمانەوە لەگەڵ ئێران و لە روانگەی بەرپرسان پاسدارانەوە سوپای فەرماندەکانی و ــورد لــە رۆژهـــەاڵت ســەیــری پرسی کبــاشــووری ســەروەریــیــەکــانــی و نەکا خەوشدار زیاتر لــەوە کوردستانیش »مامە وایــە باشتر روانگە لــەم نەکا. پاڵەوانی ریــشــەکــان مامە و ریــشــە« خەونەکانی نازم دەباغ بن، نەک گەورە تیرۆریستێکی وەک قاسمی سلێمانی کە کاک واڵتەکەی بەتایبەتی و ناوچەکە نازمی لە ئاگر و تیرۆردا نوقم کردووە.

کۆنگرەیەک کە سوپای پاسداران قەرارە بۆ چەکدارە کوردەکانی، پێکی بێنێ!

نازم دەباغ لە نێوان حکوومەتی هەرێم و ئێراندا

رۆژنامەی3 ژماره : ٦٤٤ ٢٩ی خەزەڵوەری ١٣٩٣ ٢٠ی نوامربی ٢٠١٤

پاریس لە ڕێوڕەسمێکدا لە پاریس، ڕێز لە خەبات و تێکۆشانی کاک

تاهیر نەقشین گیرا.واڵتی پایتەختی پاریس، لە نۆڤامبر 2ی یەکشەممە رۆژی فەڕانسە رێوڕەسمێکی تایبەت بە بۆنەی کۆچی دوایی کاک تاهیر نەقشین، تێکۆشەری دێرین و ئەندامی حیزب دیموکراتی کوردستان کەسایەتییە هاوڕێیان، لە بــەرچــاو کۆمەڵێکی بوونی ئــامــادە بە بنەماڵەکەی، و دۆســتــان فــەڕانــســە و نێشتەجێی سیاسییەکانی

بەڕێوەچوو.

و ماملێ عەزیز کاک جەلیل، کاک بەڕێزان رێوڕەسمەدا لەو کاک ئەمیر ئیزەدپەناو چەند کەسی دیکە لەسەر رابردووی پڕ لە و تێکۆشەر کوردە ئەو بەرزی کەسایەتەی تاهیرو کاک شانازی خاوەن هەڵوێستە قسەیان کرد و ڕێزیان لە فیداکاری و ماندوویی

کۆچکردوو گرت. لە کــادری ئــەنــدام و نەقشین تاهیر کــاک بیرهێنانەوەیە جێی ئه مساڵ دیموکراتی کوردستان، 1ی خەزەڵوەری مێژینەی حیزبی بە هۆی نەخۆشیی شێرپەنجە لە یەکێک لە نەخۆشخانەکانی پاریس

کۆچی دوایی کرد.

پێشمه رگه ی سه ره خۆشیی ســپــاردن و خــاک به ڕێوڕه سمی لیالنه یی ڕه سووڵ کاک ، کوردستان دێموکراتی حیزبی به وه جی

به ڕێوه چوو.دوانیوه ڕۆی ڕۆژی شه ممه ، 1٧ ی خه زه ڵوه ر ته رمی پێشمه رگه ی هه ینی شــه وی که کوردستان دێموکراتی حیزبی به وه جی ئــازاو له سه ر شه ممه به مه گێکی کتوپڕ کۆچی دوایی کردبوو، گه یشته وه کۆڕی یاران و هاوسه نگه رانی و، له باوه شی گه رم و ڕێژه ی نیزامی و به شداریی به رینی پێشمه رگه کانی حیزبی دێموکراتی کوردستاندا به

خاک سپێردرا. 2000 له زیاتر به شداریی به شه ممه ش ڕۆژی دوانــیــوه ڕۆی دێموکرات حیزبی ئه ندامانی پێـشمه رگه و کــادرو له که س هــه زار نێشته جێی باشووری کوردستان ڕێوڕه سمی پرسه و سه ره خۆشیی

کاک ره سووڵ لیالنه یی به ڕێوه چوو.جێگری سکرتێری مه ولوودی، مسته فا کاک ڕێوڕه سمه دا له و سیاسی و ژیانی له سه ر کوردستان دێموکراتی حیزبی گشتیی نموونه و به ئــه وی دواو لیالنه یی ڕه ســووڵ کــاک پێشمه رگانه ی سه رچه شنی پێشمه رگه یه کی ئازا، فیداکار، به ده ستوبرد و خاراو له

کوره ی خه بات و تێکۆشان ناو برد. ٣0 که ئــه وه ی تیشکی خسته سه ر مــه ولــوودی مسته فا کاک ژیانی قۆناغه کانی له زۆر بڕینی بــه ردوام و پێشمه رگایه تیی ساڵ له گه ڵ ڕه سووڵ کاک قووڵی پێوه ندیی پێشمه رگایه تی و؛ سیاسی و سه رده شت و ــه ت، ڕه ب ناوچه کانی له تایبه ت به خه ڵک کۆمه اڵنی ئه و له متمانه ی جێی خۆشه ویست و به ڕێز و که سایه تییه کی بانه له نێو دڵی خه ڵک و هاورێیان و هاوسه نگه رانی دا دروست کردبوو، هه ر بۆیه ش حیزبی دێموکڕات به له ده ستدانی ڕه سووڵ لیالنه یه کی

پێشمه رگه یه کی هه ره دڵسۆزو کارامه ی خۆی له ده ست دا.له بڕگه یه کی دیکه ی ئه و کۆڕیاده دا کاک خدر پاکدامه ن، ئه ندامی ڕاوێژکاری کۆمیته ی ناوه ندی و به رپرسی ناوه ندی 2 ی کوردستان ڕه ســووڵ نه مر تێکۆشانی کــارو ســه ر له باسێک کورته ــڕای وێهــاوســۆزی و سپاسی به ڕێزیانه وه بنه ماڵه ی لــه الیــه ن لیالنه یی،

هاوخه میی به شداران له گه ڵ بنه ماڵه ی کاک ره سووڵی کرد.

بەداخەوە ڕادەگەیەنین کە بەرەبەیانی رۆژی 1٧ی خەزەڵوەر بەرانبەر بە ٨ ی نوامبر، هاوڕیی تێکۆشەرو مــانــدوونــەنــاس ڕەســـوول عــەبــدوواڵپــوور نــاســراو بە )رەسوول لیالنەیی( خەڵکی ئاوایی »لیالنێ«ی ناوچەی دوای کۆچی کوت وپڕ نەخوشی یەکی هۆی بە رەبەت

کرد. لیالنەیی کوڕی ساڵح، ساڵی 1٣4٨ کاک ڕەسووڵ لەدایک بووە و تا پۆلی 5ی سەرەتایی دەرسی خوێندوە، ساڵی 1٣6٣ پێوەندی بە ریزەکانی حیزبی دێموکراتەوە گرتوە و وەک پێشمەرگە لە ئورگانەکانی هێزی زمزیران، کوردستان 2ی نــاوەنــدی زیــنــدانــی نــاوەنــدی و ئاربابا، خزمەتی بەرچاوی کردوەو لەو ماوەیەدا بەرپرسایەتی فــەرمــانــدەری دەســتــەو جێگری ســەرپــەل، جێگرپەڵ، کوردستانی 2ی ناوەندی ئەندامی ماڵی و کــاری لک ، بەرپرسایەتییەکانی سەرکەوتوویی بە ــوەو وەرگــرت

ڕاپەڕاندوە.ساڵ ٣0 لــەمــاوەی لیالنەیی ــووڵ رەســ هـــاوڕێ هێرشی بە دژ عەمەلیاتی لــەدەیــان پێشمەرگایەتی دا ئیسالمی کــۆمــاری رێژیمی سەرکوتکەرەکانی هێزە بۆ شانازی قارەمانەتی و زۆر کــردوەو بەشداریی دا نیشتمانەکەی خوڵقاندوە، دوو جاریش لەشەڕ دا بریندار برینه كه ی پاش سارێژبوونه وه ی بووەو هه موو جارێ سه ربه رزانه كــوردایــه تــی دا و شــه ره ف مه ته رێزی له

ده هاته وه مه یدان.ــی ــان ــە مـــــاوەی ژی ــی لـ ــەی ــالن ــی ــاک ڕەســــــووڵ ل ــ کو سیاسی دەورەی چــەنــدیــن پێشمەرگایەتیی دا لــە بەشداری دا تەشکیالتی مودیرییەت و پێشمەرگانە، کردوەو بە دەیان جار لەالیەن ئورگانە جۆراوجۆرەکانی ئازاو پێشمەرگەیەکی ئەو ــراوە. ک تەشویق حیزبەوە پێشمه رگه و كادرو خۆشه ویستی بوو. دڵسۆز لێهاتوو خه ڵكی ناوچه كانی ڕەبەت و سەردەشت بوو. بەردەوام ــە نێو ــەزم وئــیــنــزبــاتــی شــۆڕشــگــێــڕانــە ل تــێــدەکــۆشــا نـپێشمەرگەکاندا جێگیر بکاو لە جێبەجێکردنی ئەرکەکانی نیشان خۆی لە لێوەشاوەیی دڵسۆزی و ئەوپەری دا

خەبات مەیدانی لە زۆری تاقیکردنەوەیەکی ئەو دەدا. دیاری ببووە سیمای بەمجۆرە بوو، هێنا وەدەست دا تێکۆشەرێکی نمونە لە نێو تەشکیالتی حیزبی دێموکراتی

کوردستاندا. بەداخەوە کاک رەسووڵ لیالنەیی شەوی ڕابردوو بە هۆی نەخۆشییەکی کوت وپڕ، مااڵوایی یەکجاریی لە

خەڵکی کوردستان و هاوسەنگەرانی کرد. ــی هــاوڕێــی خۆشەویست بــە بــۆنــەی لــەدەســت دانلیالنەیی، رەسوول عەبدوواڵپوور ناسراو بە رەسووڵ هاوسەنگەرانی و بەرێزەکەی و بنەماڵە لە سەرەخۆشی و بەگشتی ســەردەشــت ــەت و رەب ناوچەکانی خەڵکی

ئاوایی لیالنە بەتایبەتی دەکەین.

حیزبی دێموکراتی کوردستانکۆمیسیۆنی سیاسی - نیزامی

١٧ی خەزەڵوەری ١٣٩٣ی هەتاوی

هەواڵ و راپۆرت

ئیسالمی کۆماری ئێران، ده گه ڕێته وه سه ر ئه وه نده ی له گه ڵ ئه وه دا که به ڕواڵه ت له و قه یرانه دا به دژی داعش رۆڵ ئیدئۆلۆژییه کان بنه ما لــه ڕووی هه ر نه ک به اڵم ده گێڕێ، پێشوه ختی نوسخه ی وه ک زۆر کارکرده وه و ره فتار و دیارده ی داعش ده چێ، له ڕاستیدا نفووزی خۆی له ناوچه دا دۆخی هێشتنه وه ی زیــنــدوو به که ــا ده ب به کار ئــه وه بۆ قه یراناوی و گرژیی هه رچی زیاتر، سه رنج و فۆکسه كان بۆ سه ر خۆی له ئاستی نێوده وڵه تیدا به النیکه می خۆی بگه یه نێ و ته نانه ت هه موو هه وڵی بۆ ئه وه یه که وه ک به رده نگ و ڕووبــه ڕووبــوونــه وه بۆ له سه رکراو حیساب ئه کته رێکی له گه ڵ ئه و گرژی و قه یرانانه مه یدان و نه خشی پێ بدرێ.

هــه ر لــه پــێــوه نــدی لــه گــه ڵ ئــێــرانــدا راپــۆرتــی سیاسی سه رنجی دابووه گفتگۆکانی ئه م رۆژانه ی نێوان کۆمه ڵگای نێوده وڵه تی و ئێران سه باره ت به دۆسیه ی ناوکی و ئه گه ری کاریگه ریی و پێوه ندییه دا له و رێککه وتنێک به گه یشتن له سه ر ئه مریکا دواییه ی ئه م هه ڵبژاردنه کانی ئاکامه کانی کۆماری له گه ڵ مامه ڵه له واڵته ئه و ده ره وه ی سیاسه تی ئیسالمیدا. له الیه کی دیکه وه، به سه رنجدان به مشت و مڕه سیاسییه کانی نێوخۆی رێژیم به تایبه تی ئاینده ی »ره هبه ریی نیزام« و دووره دیمه نی هه ڵبژاردنه پارلمانییه كانی داهاتوو و ئارایشی سه رله نوێی جیناحه کان، کۆمیته ی ناوه ندی به پێویستی زانیبوو که به دواداچوون و چاوه دێریی زیاتر و

وردتری ئه م پرسانه بکرێ. ــده ی ده گــه ڕێــتــه وه ســه ر فــاکــتــه ری کـــوردی له ــه وه ن ئناوچه دا، راپۆرتی سیاسیی کۆمیته ی ناوه ندی له و باوه ڕه دا بوو که ره وتی رووداوه کانی پاش هێرشی داعش بۆ سه ر کاره ساتبارییان، و ناخۆشی هه موو له گه ڵ کوردستان، دنیای هه موو سه رنجی بێوێنه و مێژوویی به شێوه یه کی که چه شنێک به ناوچه دا، له کورد فاکته ری سه ر خسته به پێداچوونه وه بوو ناچار تورکیه ش ده وڵه تی ته نانه ت هێندێک له سیاسه ته کانی له مامه ڵه له گه ڵ پرسی کۆبانی دا ئه وه دا له گه ڵ حیزب ناوه ندیی کۆمیته ی بــاوه ڕی به بکا. باشووری له به تایبه تی کــورد بزوتنه وه ی هێزه کانی که و بوونه ته وه دۆخه ئه و رووبــه ڕووی ژیرانه کوردستاندا به تایبه تی به ستێنی نێوده وڵه تییان به باشی بۆ پته وکردنی ژێرخانی سیاسی و سه ربازیی قه واره ی کورد به کار هێناوه، به اڵم له هه موو کاتێک زیاتر پێویسته ئاگاداری یه كده نگی ده ره نجامه کانی له خۆیان و بن نێوانیان یه كگرتوویی و سه رنجی هه تا و بگرن دوور به ناوچه یی دابه شبوونی ماوه ته وه، چڕی به کورد له سه ر نێوده وڵه تی کۆمه ڵگای ئه وپه ڕی که ڵکی سیاسی به قازانجی دۆخی ره وای کورد

له و هه له مێژووییه وه ربگرن.له روانگه ی راپۆرته که وه، که مایه سیی هه ره دیاری جێگه و پێگه ی کورد له هاوکێشه کانی ئێستای ناوچه دا ئه وه یه که ئه وه که بۆته هۆی پاش داعش ئــه وه دا که دۆخی له گه ڵ زۆربه ی نزیک به ته واوی بزووتنه وه ی کورد و پارچه کانی

کوردستان بکه ونه نێو نه خشه ی کار و کاردانه وه کانی ئه م قه یرانه، به اڵم به هۆی قورسایی به رژه وه نده ناوچه ییه کان، هێشتا فاکته ری کورد هه مووی به سه ریه که وه کارا نه كراوه و نه له ئاستی نێوخۆیی کورد و نه له ئاستی ناوچه یی و بۆ هه موو یه کده ست و هاوشێوه نێوده وڵه تیدا حیسابێکی

بزوتنه وه ی کورد نه کراوه ته وه.دابـــووه سه رنجی به تایبه تی راپـــۆرت بــه شــه دا ــه و لله ژێر هه روا که ئه وه دا له گه ڵ که کوردستان رۆژهه اڵتی باری زه بر و زه نگ و سه رکوتدایه، به اڵم وه ک دووه مین پارچه ی هه ره گه وره ی کوردستان و هه ڵگری بزوتنه وه یه کی خاوه ن رابردوو و خه ڵکێکی وشیار و به رپرس، له خانه ی داعشدا سه ربه رزانه پاش دۆخی به پێوه ندیدار نه ته وه یی له به شه ئــه و هێزه کانی له الیه ک گــێــڕاوه. خــۆی نه خشی کوردستان و حیزبی دێموکڕاتی کوردستان، له گه ڵ ئه وه دا گێڕانی نه خش ده رفه تی ناوچه هاوکێشه کانی به هۆی که مه ترسیی رووبه ڕووبوونه وه ی به یارمه تیدان له مه یدانی ــه درا، بــه اڵم ئــامــاده ی هــه ر جــۆره هــه وڵ و داعشیان پێ ندیکه شه وه، له الیه کی بوون. پێوه ندییه دا له و فیداکارییه ک له نێو دۆخه ئه م پاش که چاالکییه ک و و خرۆش جۆش له گه ڵ هاوپێوه ندی بۆ کوردستان رۆژهــه اڵتــی خه ڵکی نیشانی بوو، دروست کۆبانی به تایبه تی رۆژئــاوا خه ڵکی کۆماری به تایبه تی الیه ن هێندێک که ئه وه دا له گه ڵ که دا ئیسالمی ده یانه وێ له حه ساسییه تی ئینسانی و نه ته وه یی کوردی رۆژهه اڵت بۆ هه اڵوه سینی هێندێک په یامی سیاسیی نێوخۆی له خه ڵک ــه اڵم ب وه ربــگــرن، که ڵك مه به ستدار رۆژهه اڵت له وه وشیارتر بوون که رێگه بده ن وه ها پالنێک

سه رکه وتوو بێ.یازده یه می پلینۆمی کاره کانی دیکه ی بڕگه یه کی له و هه ڵوێست و سیاسه ت له هێندێک ناوه ندی، کۆمیته ی چاالکییه کانی حیزبی دێموکڕاتی کوردستان له چه ند مانگی تــه وه ری گرینگترین که بــاس بــه ر خرابوونه رابـــردوودا و مێحوره ی رۆژهــه اڵت پرسی له بوو بریتی به شه ئه م سه باره ت کوردستان«. رۆژهه اڵتی »پارێزه رانی چاالکیی ناوه ندی کۆمیته ی مێحوه ری، رۆژهــه اڵت فه لسه فه ی به ــه وه دا کــه به شێوه یه کی ــاوه ڕه دا بــوو کــه لــه گــه ڵ ئـ ــ ــه و ب لسروشتی خه بات و تێکۆشانی حیزبی دێموکڕات به پله ی مه به ستی به اڵم کوردستانه، رۆژهه اڵتی له رووی یه که م حیزب له به رزکردنه وه ی ئه و دروشمه رووبه ڕووبوونه وه له گه ڵ هه وڵێک بووه بۆ له په راوێز خستنی هه رچی زیاتری رۆژهه اڵتی کوردستان له سه ر رووبه ری بزوتنه وه ی کورد هه روه ها بــه شــه دا ناوچه .له و ئاڵوگۆڕه کان نه خشه ی و ئاماژه به و تێگه یشتنه هه اڵنه کرا که له هێندێك الوه بۆ ئه و وه ها که کرایه وه ئه وه له سه ر جه خت و کراوه دروشمه به رپرسایه تییه له گه ڵ دژایه تیی جۆر هیچ به سیاسه تێک به ڵکوو نیه، کوردستان دێموکڕاتی حیزبی نه ته وه ییه کانی به پێچه وانه وه به مانای ئه وه یه که تێ بکۆشرێ له رێگه ی

کوردستان ــی ــه اڵت رۆژه پــرســی رۆژه ڤـــی نێو هێنانه وه فاکته ری گشتیی کوردی به هێزتر و کامڵتر و کاراتر بکرێ. هه ر له و سۆنگه یه وه، حزووری به رباڵوی پێشمه رگه کانی له رابردوودا مانگه کانی له کوردستان دێموکڕاتی حیزبی چه ندین ناوچه ی نێوخۆی واڵت و چاالکییه کانی پارێزه رانی رۆژهه اڵت وه ک یه کێک له رێکاره کانی به کرده یی کردنی له سه ر جه خت و نرخێندران به رز مێحوره ی رۆژهــه اڵت پێویستیی قووڵکردنه وه و به ردرێژکردنه وه ی ئه و رێکارانه له کــورد خه ڵکی شۆڕشگێڕیی گیانی هه م هه تا کرایه وه ده سه اڵتی هه م ببووژێته وه، زیاتر کوردستان رۆژهه اڵتی ناوه ندی له ئێراندا جارێکی دیکه به جیددی مته وجیه بکرێ که مه سه له ی کورد له ئێران مه گه ر له رێگای چاره سه رێکی سیاسی و ئاشتیخوازانه وه، ده نا به هیچ شێوه یه ک ده ره تانی کۆمه ڵگای هــه م و نیه، هێنانی پێ کۆتایی و کــردن کپ رابکێشرێ نه خشێک الی بۆ سه رنجی زیاتر ده ره وه ش که بزوتنه وه ی کورد له رۆژهه اڵتی کوردستان ده توانێ بۆ

ئاینده ی ئێران و ناوچه بیگێڕێ. له ته نیا مێحوه ری ــه اڵت رۆژهـ ــه اڵم ب هــه رلــه وکــاتــه دا پێویسته و نابێته وه خــوالســه شۆڕشگێڕیدا به ستێنی و به ستێنه سیاسی ئــه و هــه مــوو لــه ــه وه ری تـ ــه اڵت رۆهـکه فــره ڕه هــه نــددا خه باتێکی جه ماوه رییانه ی و مێدیایی سه رده می له واڵمـــده ر و به رپرسیار هێزێکی پێویسته روانگه یه شه وه، له و ببینێته وه. ببا،خۆی به رێوه ی ئێستادا و کار روانــرایــه مایه بۆدانانه وه چــاوی به دیکه جارێکی تێکۆشانی چاالکانی مه ده نی له رۆژهه اڵتی کوردستان و به گرینگ زانرا که دیالۆگ و پێوه ندیی نێوان هه ردوو به ستێنی شۆڕشگێڕی و مه ده نی به چه شنێک رێک بخرێ که له ژێر سایه ی ریساله تی مێژوویی پرسی کورد له ئێران دا هه موو

کوردستان رۆژهه اڵتی نیشتمانپه روه رانی و تێکۆشه ران به شێوه یه کی هه ماهه نگ و به ئاقارێکی هاوبه شدا هه نگاو

هه ڵێننه وه.له روانگه ی کۆمیته ی ناوه ندیی حیزبه وه، ئه وه ش کاتێك باشتر وه دی دێ که هێزه کانی رۆژهه اڵتی کوردستان نێو ماڵی کورد یه ک بخه ن و رێکی بخه ن. هه ربۆیه کۆمیته ی و ناکۆکی ئه و باسی به ر هێنانه وێــڕای حیزب ناوه ندیی و حیزب نێوان هاوکاریی و پێوه ندی له ناڕه ساییانه ی رێکخراوه کانی رۆژهه اڵتی کوردستان و ته نانه ت له پێوه ندی له گه ڵ هێندێک هێزی ده ره وه ی رۆژهه اڵتیش له مانگه کانی کــراون، هێندێك رێکار و راســپــارده ی بــه دی رابـــردوودا و پێوه ندییانه ئه و باشتری هه ڵوه ژاردنێکی به مه به ستی به به رهه م کردنیان خسته به رده م ده فته ری سیاسیی حیزب.یــازده هــه مــی پلینۆمی کــاره کــانــی دیــکــه ی بڕگه یه کی کۆمیته ی ناوه ندیی حیزبی دێموکڕاتی کوردستان بۆ باس و تاوتوێی کۆمه ڵێک پرسی نێوخۆیی و ته شکیالتیی حیزب ته رخان کرابوو که پاش گفتگۆی تێروته سه ل له باره یانه وه کۆمیته ی ناوه ندی ده فته ری سیاسیی حیزبی راسپارد هه تا به رنامه ی ورد بۆ به دواداچوون و پێڕاگه یشتنیان دابنێ و

له هه فته و مانگه کانی داهاتوودا کاریان له سه ر بکا.

حیزبی دێموکڕاتی کوردستانده فته ری سیاسی

٢٦ ی خه زه ڵوه ری ١٣٩٣ )١٧ ی نۆڤامبری ٢٠١٤(

درێژەی:

راگه یاندراو به بۆنه ی به ڕێوه چوونی یازده هه مین پلینۆمی کۆمیته ی ناوه ندیی حیزبی دێموکراتی کوردستان

به ڕێوه چوونی ڕێوڕه سمی به خاک سپاردن و کۆڕی پرسەو سه ره خۆشی ڕه سووڵ لیالنه یی

بەڕێوەچوونی کۆڕیادێک بۆ تێکۆشەری کۆچکردوو تاهیر نەقشین

ڕاگەیەندراوی کۆمیسیۆنی سیاسی – نیزامی بە بۆنەی کۆچی دوایی تیکۆشەری دێموکرات، هاوڕێ رەسووڵ لیالنەیی

رۆژنامەیژماره : ٦٤٤ ٢٩ی خەزەڵوەری ١٣٩٣ ٢٠ی نوامربی ٢٠١٤ هەواڵ و راپۆرت2

چــوارپــارچــه ی کوردستانییه کانی هێزه کــۆبــوونــه وه ی دێموکڕاتی حیزبی نــوێــنــه ری بــه شــداریــی بــه کــوردســتــان

کوردستان له هه ولێر له هه وڵیر به ڕێوه چوو.15ی له گه ڵ به رامبه ر خــه زه ڵــوه ر، 24ی شه ممه رۆژی نوێنه ری ــی، ــوه ی زێ ئیبراهیم زایینی ی 2014 نۆڤامبری له بــه شــداریــی هه ولێر لــه کــوردســتــان دێــمــۆکــراتــی حیزبی چوار کوردستانییه کانی حیزبه نوێنه رایه تیی کۆبوونه وه ی پارچه ی کوردستانی کرد که به به شداریی 66 حیزب و الیه نی لقی 2ی باره گای له پارچه کانی کوردستان سیاسیی هه موو پارتی دێمۆکراتی کوردستان له پایته ختی هه رێمی کوردستان

به ڕێوه چوو.له کۆبوونه وه یه دا رێکار ئه حمه د، به رپرسی لێژنه ی دارایی حیزبه کوردستانییه کان کورته راپۆرتێکی له سه ر ئه و به شه و خه ڵکی بۆ یارمه تیی وه رگرتنی سندوقی دانانی تایبه ت به

کۆبانێ له نێو شاری هه ولێر پێشکه ش کرد .ته وه رێکی دیکه ی دانیشتنه کان پێوه ندی به به رنامه و کاری داهاتووی نوێنه رایه تیی حیزبه کوردستانییه کانه وه هه بوو که له به رچاو به شێکی کۆبوونه وه که دا کاری له بڕگه یه ش له و

نوێنه رانی پاڕچه کانی کوردستان تێبینی و پێشنیاره کانی خۆیان هێنایه گۆڕێ

له و به شه ش دا نوێنه ری حیزبی دێمۆکراتی کوردستان له چه ند ته وه ردا له باس و بابه ته جۆراوجۆره کانی کۆبوونه وه که به حـــدک ی پێشنیاره کانی تێبینی و کـــرد و بــه شــداری دا مه به ستی دارشتنه وه ی پێکهاته و قه واره ی نوێنه رایه تیی حیزبه چوارچێوه ی دا داهاتو له که جۆرێک به کوردستانییه کان کوردستانیش دیکه ی پارچه کانی هه موو کاروچاالکییه کانی

بگرێته وه، هێنانه گۆڕێ.

ئەو، الیەنگری تەبایی و پێوەندییەکی دۆستانە و برایانە لە نیوان بزووتنەوەی ــەشــە جــۆراوجــۆرەکــانــی ــورد لــە ب ــ کــە کــۆمــەڵــێــک ــوو. لـ ــ ــان دا بـ ــ ــت ــــوردســ کڕۆڵ و خاوەن ڕۆشنبیرییش دا، بواری کەسایەتییە ئەو بــوو. بەنرخ خزمەتی ڕابردوویەکی خەباتکارە، و سیاسی دۆستانەی پێوەندیی ــژی درێ دوور و حیزبی تێکۆشەرانی ڕێبەری و گەڵ لە

دیموکراتی کوردستان دا هەبوو.کــوردســتــان، دیــمــوکــراتــی حیزبی ــی د.کـــەمـــاڵ فـــوئـــاد بە ــ ــۆچــی دوایـ کنەتەوەیی بزووتنەوەی بۆ خەسارێک ــێ. ئێمە بــۆ مــەرگــی ئەو ــ کـــورد دەزانبەم داخین و بە تیکۆشەرە کەسایەتییە ســەرەخــۆشــی و گەرمترین بــۆنــەیــەوە بنەماڵە پــێــشــکــەشــی ــان ــمـ ــاودەردیـ هـنیشتمانیی یەکیەتیی ــەی و ــزەک ــەڕێ ب

کوردستان دەکەین.د.کەماڵ یــادی بێت بەڕێز بــەرز و

فوئاد،ئاواتە ئــەو وەدیهاتنی هیوای بە نەتەوەییانەی ئەو نەمرە هەموو تەمەنی خۆی بۆ خەبات لە پیناویان دا تەرخان

کرد.حیزبی دیموکراتی کوردستان

دەفتەری سیاسی2014/11/1٨

2٧ی خەزەڵوەری 1٣٩٣

نوێنەری حیزبی دێموکراتی کوردستان لە بریتانیاو کوردستان باکووری سۆسیالیستی حیزبی سکرتێری لەگەڵ لویس ئەیاال، سکرتێری سکرتێری ئەنترناسیونالی

سۆسیالیستکۆبوونەوە.

ــارو چــاالکــیــەکــانــی نــوێــنــەرایــەتــیــی ــ لـــەدرێـــژەی کبۆ بریتانیاو، واڵتــی لە کوردستان دێموکراتی حیزبی کۆڕو لە کـــوردان کــاری گروپی کردنی بەهێز زیاتر ئەنترناسیونالی لە تایبەت بە نێودەوڵەتییەکان کۆمەڵە خــەزەڵــوەر؛ ی 20 سێشەممە، ڕۆژی سۆسیالیست، دێموکراتی حیزبی رێبەری ئەندامی ســوار،ە مەولوود ــزب لــە ئــەنــتــرنــاســیــونــالــی ــەری حــی ــن ــوێ کــورســتــان و نسۆسیالیست و هەروەها مەسعود تەك، سکرتێری حیزبی لویس بە چاویان کوردستان، باکووری سۆسیالیستی

ئەیاال سکرتێری ئەنترناسیونالی سۆسیالیست کەوت.حیزبی سوپاسی ئایاال لویس کۆبونەوەیەدا لــەو کردنی بەهێز بــۆ کــە کــرد کــوردســتــانــی دێــمــوکــراتــی کورد پرسی کۆمیته ی و سۆسیالیس ئەنترناسیونالی بە کوردانی خۆرئاوای لەیارمەتی دان داوە و هەوڵیان

کورستانیش هاوکار و دەسپێشخەر بوون.دێموکراتی حیزبی نــوێــنــەری ــوارە، ســ ــوود ــەول م

کوردستان لە بریتانیا لە ڕوونکردنەوەی زیاتر سەبارەت دیموکراتی حیزبی گــوتــی چاالکییەکانیان کـــارو بــە ڕەوای دۆزی دەبێ بەوەی سەرنجدان بە کوردستان، زیاتر دا نێودەوڵەتییەکان کۆڕوکۆمەڵە لە گەلەکەمان ئەو بەرفراوان کردنی بۆ بناسێندر ێ و هەوڵی جیددی ، هەموو کات دەستپێشخەر بووە کاروتێکۆشانە بدرێ ڕیکخراوی و حیزب بە ڕێنوێنی ــی دان ناساندن و لە بنیاتانە و ڕایەڵە ئــەو کوردستان و، دیکە پارچەکانی ڕێگایەکیان نێودەوڵەتی دا ئاستی لە کە بکا بەرفراوانتر

بۆ تێکۆشانی کوردان کردۆتەوە.

راوێـــژکـــاری سیاسیی ــوان ــێ ن ــه ل کـــۆبـــوونـــه وه وه یـــه ک دێموکراتی حیزبی نوێنه ری ئــازاد و ئــوروپــای هاوپه یمانی

کوردستان له بلژیک به ڕێوه چووئاهه نگه ری، کاوه خه زه ڵوه ر ی 22 پێنج شه ممه، رۆژی نوێنه ری حیزبی دێموکراتی کوردستان بۆ کاروباری یه کیه تیی سیاسیی ڕاوێــژکــاری بیدانیا، ئێوا خاتو لــه گــه ل ــا ئــورووپ

هاوپه یمانی ئورووپای ئازاد له ئۆفیسی بروکسێل کۆبۆه وه.وێرانی ئاهه نگه ری کــاوه سه ره تا کۆبوونه وه یه دا لــه م ناساندنی هه ندێک به های هاوبه ش له نێوان حیزبی دێموکراتی مافی وه ک: ئـــازاد ئـــورووپـــای هــاوپــه یــمــانــی ــان و کــوردســتدیاریکردنی چاره نووس و دێموکراسی و مافی مرۆڤ، ئاماژه ی مافه ده ستهێنانی بۆ دێموکرات حیزبی خه باتی مێژووی به

نه ته وایه تی و دێموکراتیکه کانی نه ته وه ی کورد له ئێراندا کرد.رۆژهه اڵتی گرینگیی له ئاوڕدانه وه به ئاهه نگه ری کاوه پرۆسه ی بــه ــامــاژه ی ئ ــا ــورووپ ئ یه کیه تیی بــۆ نــێــوه ڕاســت ــی به ها ــوون ــه ب دێــمــوکــراتــیــزاســیــۆنــی ئـــێـــران و نــه هــادیــنــه ندێموکراتیکه کان له م واڵته و خه بات و تێکۆشانی گه النی ئێران و

یه ک له وان کورد بۆ گه یشتن به ماف و ئازادییه کانیانی کرد.کورتی باسێکی بیدانیا«ش »ئێوا خاتوو دیـــداره دا له و سه باره ت به ئیفا، هاوپه یمانی ئوروپای ئازاد، بۆچوونی خۆیان ئیفا بنده ست و مکانیزمی کار و چاالکی سه باره ت به گه النی دێموکراسی و چاره نووس و دیاریکردنی مافی به سه باره ت

مافی مرۆڤ کرد.

به شداریی به سیاسی مێزگردی لە کوردستان رۆژهەاڵتی حیزبی پێنج

شاری یۆتێبۆڕیی سوئێد به ڕێوه چوو.له و مێزگرده دا که بە هەوڵی ئا بێ ناوی ژێر لە سوئید و یۆتێبۆری ئێفی و کوردستان ڕۆژهــەاڵتــی ئەمڕۆی «پێنج بۆ داهــاتــوو« گۆڕانکارییەکانی رێک کــوردســتــان رۆژهــەاڵتــی حیزبی خرابوو، حیزبی دێموکڕاتی کوردستان، ئێران، کوردستانی دێموکڕاتی حیزبی شۆڕشگێڕی کــۆمــەڵــەی ــکــخــراوی رێئێران؛ کوردستانی زەحمەتکێشانی کوردستان زەحمەتکێشانی کۆمەڵەی ئێران، کۆمۆنیستی حیزبی کۆمەڵە- و

بەشدار بوون. ئه و سمیناره به په یامی ڕێکخراوی ده ستنیشان سوئێدو ئێف«ی بێ »ئا،

ده ستی سمیناره که ــه وه ری تـ کــردنــی پێکردو کاک حەسەن حاتەمی، ئەندامی دیموکراتی حیزبی نوێنه ری ڕێبەری و باسی کۆبوونه وه یه دا، له و کوردستان ئــەوجــۆرە بـــەردەوامـــی پێویستیی لــه کۆبوونەوانە لە کوردستان و دەرەوەی

واڵت لە ئاستی جۆراجۆر دا کرد.

لە بەرچاو بەشێکی باسه شایانی ئەندامانی حیزبی دیموکراتی کوردستان ــە شـــاری یــۆتــێــبــۆری و شــارەکــانــی لدەرەووبەری، بەشداری ئەو کۆنفڕانسە شارە، لەو حیزبیش کومیتەی بــوون و ــی ــوەچــوون ــەڕێ بــۆ هــەرچــی بــاشــتــر ب

مێزگردەکە هەوڵی بەرچاویان دا.

کــۆبــوونــه وه یــه کــی حــیــزبــه کــوردســتــانــیــیــه کــانــی هــه مــوو کوبانی کانتۆنی ســه رۆکــی لــه گــه ڵ کــوردســتــان به شه کانی

به ڕێوه چوو. 10ی ) ٩٣ ــوه ری ــ ــه زه ڵ خــ 1٩ی دووشــه مــمــه رۆژی حیزبی نــوێــنــه ری زێــوه یــی، ئیبراهیم ( 2014 نــۆڤــامــبــری دێمۆکراتی کوردستان له باره گای مه کته بی سیاسی یه کیه تیی حیزبه نوێنه رایه تیی ده گه ڵ کوردستان دێمۆکراتی نه ته ویی له پێشوازییان کوردستان چوارپارچه ی کوردستانییه کانی

ئه نوه ر موسلیم، سه رۆکی حکومه تی کانتۆنی کۆبانێ کرد.له و کۆبوونه وه یه دا غه فور مه خموری کورته یه ک له کارو رۆژاوای له پشتیوانی بۆ کوردستانییه کان حیزبه چاالکیی باس رۆژاوا شاندی بۆ کۆبانێ به رخۆدانی و کوردستان هاوکاری و یه کریزی و کۆده نگی، سه ر له پێداگریی و کرد پێویستییه کانی ئه رکی نه ته وه یی و نیشتمانیی له ئاست هه ر چوار پارچه و، به تایبه ت رۆژاواو کۆبانێ کرده وه و ده ستخۆشی له هه وڵی حیزبه کوردستانییه کانی هه موو به شه کانی کوردستان

بۆ به رگری له کوبانی کرد.

له و کۆبوونه وه یه دا نوێنه رانی الیه نه سیاسیه کانی باکور، باشوورو رۆژهه اڵتی کوردستان و پێکهاته کانی کوردستان ڕاو بۆچوونی خۆیان له سه ر چه ند پرسێک هێنایه به رباس و له و کۆده نگیی، ئاستی حیزب نوێنه ری زێوه یی، ئیبراهیم به شه دا یه کریزیی و هاوکاری عه مه لیی حیزبه سیاسییه کانی پارچه کانی به وه رچه رخانێکی مێژوویی و له چاو رابردوو کوردستانی

گرینگ له قه ڵه م دا.

کۆبوونه وه ی هێزه کوردستانییه کان له هه ولێر به ڕێوه چوو

کۆبوونه وه ی سه رۆکی کانتۆنی کوبانی له گه ڵ حیزبه کوردستانییه کان له هه ولێر

بەڕێوەچوونی مێزگردی پێنج حیزبی رۆژهەاڵتی کوردستان لە شاری یۆتێبۆڕیی سوئێد

نوێنەری حیزب لە بریتانیا لەگەڵ لویس ئەیاال، سکرتێری ئەنترناسیونالی سۆسیالیست کۆبۆوه

کۆبوونه وه ی نوێنه ری حدک له بلژیک له گه ڵ راوێژکاری سیاسیی هاوپه یمانی ئورووپای ئازاد

دێــمــوکــڕاتــی حــیــزبــی گشتیی کــومــیــتــەی کــۆنــفــڕانــســی کوردستان لە واڵتی سۆئێد کە بە کۆنفڕانسی نەمر ڕەسووڵ لیالنەیی، شەهید هەژار قاسمی و تێکۆشەر تۆفیق عەبدوڵاڵهی ناودی کرابوو، بەبەشداریی زۆرینەی ئەندامان بەڕێوە چوو.

ڕۆژی شەممە، 1٧ ی خەزەڵوەر بە بەشداری نوێنەرانی هەڵبژێردراوی کومیتەی شارو ناوچەکانی حیزبی دیموکراتی لە واڵتی سۆئێد، کۆنفڕانسی سااڵنەی کومیتەی کوردستان

گشتی حیزب لەو واڵتە، پێک هات.حیزبی سۆئێدی کومیتەی پەیامی کۆنفڕانسەدا لــەو دێموکراتی کوردستان لەالیەن کەماڵ گروێسی خوێندرایەوە و دواتر سەکینە حوسێنی بە چەند وته یه ک کۆنفڕانسی کردەوە. خاتوو سەکینە باسێکی لەسەر چۆنیەتیی کاروباری ژنان و الوان لە دەرەوەی واڵت کردو داوای لە کومیتە و ئەندامانی حیزب کرد کە هاوکاریی ئەو دوو توێژە گرینگەی کۆمەڵگە و وزە لە کەڵک بەرینتر و باشتر شێوەیەکی بە و بکەن

توانای بە تایبەت الوان وەرگرن. لە بڕگەیەکی دیکەی کاری کۆنفرانس دا ڕێز لە خەبات و ماوەی لە کە گیرا کچانە ژن و کۆمەڵە ئەو بوونی ماندوو نێوان ئەو دوو کۆنفڕانسەدا بە شێوەی جۆراجۆر هاوکاریی کومیتەیان کردووەو لە ڕاپەراندنی ئەرک و کارە حیزبییەکان

ئەرکیان وەئەستۆ گرتوە. لە بڕگەیەکی دیکەی کاری کۆنفڕانس ڕەحیم محەمەدزادە

ئه ندامه ی رێبه ریی حیزب، وتارێکی پێشکەش کرد.لە ــان رووداوەکـ خێرای رەوتــی بە ئاماژە بە ناوبراو ڕۆژهەاڵتی نێوەڕاست تیشکی خستە سەر ئەوەی کە پێویستە ئەندامی حیزب خۆیان بۆ تاوتوێ هەموو رووداوەکان ئامادە بکەن و پێویستیی پاراستنی یەکیەتی تەشکیالتی یەکێکی دیکە

لە خاڵە گرینگەکانی باسەکەی بوو کە بە بنەمای سەرکەوتنی خەبات داندرا.

ئه ندامی کەریمی حــەمــەڕەســووڵ کــاک ئــەو دوای بــە رێبه ری و بەرپرسی کومیتەی حیزب لە واڵتی سۆئێد ڕاپۆرتی کاروچاالکییەکانی کومیتەی حیزب لە واڵتی سۆئێدی لە نێوان

دوو کونفڕاس دا پێشکەشی ئامادە بووان کرد.لە بڕگەیەکی دیکەی کاری کۆنفرانس دا چەندین کەس لە هاوڕێیانی تێکۆشەر و ماندووەکانی حیزب لە واڵتی سۆئێد،

ڕێزلێنانی کومیتەیان پێشکەش کرا. ــــۆرت و ــی کـــاری کــۆنــفــڕانــس دا ڕاپ ــەم لــە بــەشــی دووهلە کــە کـــران، پێشکەش شــارەکــان کۆمیتەی بــڕیــارنــامــەی لەالیەن دواتر کرابوون و پێشنیار حیزبەوە ئەندامانی الیان نێوخۆ، ئاڵوگۆڕەکانی کاری کومیتە و ڕاپۆرتی بەشدارانەوە کاری بەرنامەی هەروەها و حیزب ستراتیژی و سیاسەت

داهاتووی کومیتە بە وردی قسە و باسیان لەسەر کرا.هەڵبژاردنی کۆنفڕانس، کۆتایی بەشی باسە شایانی لە واڵتی کومیتەیەکی نوێ بۆ ڕاپەڕاندنی کاروباری حیزب هەڵبژاردنی بە کۆنفرانس بــەشــەش دا لــەو کە بــوو سۆئێد هەیئەتێکی بەڕێوبەریی نوێ، کۆتایی بە کارەکانی خۆی هێنا.

بەڕیوەچوونی کۆنفرانسی گشتیی کۆمیتەی سوێدی حیزبی دێموکراتی کوردستان

دێموکراتی حیزبی هەیئەتێکی بەجیهانی کۆنفڕاسی لە کوردستان

کردن لە نۆروێژ بەشداری کرد.کۆنفرانسی بە جیهانی کردن لە نۆروێژ بە بەشداری شاندێکی حیزبی دێموکراتی کوردستان و ٧0 ڕێکخراو بــواری جوراجوردا لە مــاوەی 4 لە پێنجشەمە ــانـــی رۆژەکـ ــە ل رۆژدا 2ی یەکشەممە هەتا ئووکتوبر ٣0

نووامبر 2014 بەرێوە چوو. نێوەرۆکە پــر کونفرانسە ــەم ئــاوی ئـــــازادی لــە هۆلی ــ ــر ن لــە ژێـــە مــاڵــی خــەڵــک لە کــونــگــرەکــان واتـ ٧0 لە زیاتر بەرێوەچوو. ئوسلوو بە وسیمینار گـــەورە کــوبــونــەوەی ئەنجام گەیشت و چەندین کۆنسێرت ئاخنی ــونـــەری نــێــو هـ چـــاالکـــی و

بەرنامەکان بوون. لەو کۆنفڕانسە دا رێکخراوەکانی مـــەدەنـــی ، پـــارێـــزەرانـــی ژیــنــگــە، و الوان و ــان ژنـ رێــکــخــراوەکــانــی لە بــواری دیکە کە زۆربــەیــان زۆر ئورووپا و بەشێک لە قارەکانی دیکە سەرەکی مەبەستی بوون و بەشدار لەو کۆنفڕانسە کار کردنە بۆ باشتر

ــی مـــرۆڤ و ــاف ــی م ــ کـــردنـــی ڕەوشـریکخراوانە ئەو چاالکانی هەمووی کار بۆ جیهانێک بکەن کە گرینگی بە

مروڤ وکومەڵگاو ژینگە بدرێ.ــســەدا لـــە الیـــەن ــڕان ــف ــۆن لـــەو ککوردستانەوە دیموکراتی حیزبی ــە شــەرەفــکــەنــدی ، ئــەنــدامــی گــواڵلکۆمیتەی ناوەندیی حیزب بەشداریی ــردو لــە یــەکــێــک لــە پــانــێــلــەکــانــدا ــ کلە کـــورد ــاوی« نـ ــر لــە ژێ باسێکی رۆژهەالتی کوردستان وئایا ئیمکانی دەســتــەبــەرکــردنــی دیــمــوکــراســی لە

ئێراندا هەیە؟« پێشکەش کرد. شیکردنەوەی بە گواڵڵە خاتوو و دا درێــژە دێموکراسی بنەماکانی

تییدا ئاماژە بە ئازادی و مافی دەنگ پێوەندیەدا لەو و هەڵبژادن و دان ئێرانی ــە ل کـــورد بــەشــی و جێگا

خستەبەر باس .حیزبی شــانــدی بــاســە شایانی دیموکراتی کوردستان بۆ بەشداری گواڵلە خــاتــوو لــە کۆنفڕانسە ــەو لئەلالوەیسی کــەریــم شــەفــکــەنــدی و لە بــەشــداری لە جیا کە پێکهاتبوو باسەکان توانییان لە پەراوێزی کاری کۆنفڕانسەکەدا چاویان بە کۆمەڵێک واڵتان سیاسیی کەسایەتیی شاند و ــێــران و ــەســەر دۆخـــی ئ بـــکـــەوێ و لئاڵوگۆڕی کوردستان ڕۆژهــەاڵتــی

بیروڕا بکەن.

بەشداریی هەیئەتێکی حیزبی دێموکراتی کوردستان لە کۆنفڕاسی بەجیهانی کردن لە نۆروێژ

درێژەی: پەیامی هاوخەمی بە بۆنەی کۆچی دوایی د. کەماڵ فوئادەوە

www.kurdistanukurd.comژماره 6٤٤ پێنجشه مه ٢٩ ی خه زه ڵوه ر ١٣٩٣ _ ٢٠ ی نوامربی ٢٠١٤دامه زرانی کۆماری کوردستان له چوارچێوه ی ئێرانێکی دێموکراتیکی فیدراڵ دا

له رۆژه کانی ٢٤ و ٢٥ ی خه زه ڵوه ری ١٣٩٣ )١٥ و ١٦ی ناوەدندیی کۆمیتەی پلینۆمی یازده هه مین ٢٠١٤(دا نۆڤامبری حیزبی دیموکراتی کوردستان )هەڵبژێراوی کۆنگرەی پازدەیەم( بەڕێوەچوو. پلینۆمی یازدەهەمی کۆمیتەی ناوەندی بەشی هەرە ڕووداو هەڵسەنگاندنی لێکدانەوە و بۆ خۆی کاری ئەساسیی تایبەتی بە ناوچە، و کوردستان سیاسییەکانی ئاڵوگۆڕە و کوردستان و سەر بۆ داعش هێرشی دوای ئاڵوگٶڕەکانی کورد، پرسی سەر لە هێرشە ئەم ئاکامەکانی کاردانەوە و

تەرخان کرد. لێکدانەوەی چوارچێوەی لە ناوەندی کۆمیتەی پلینۆمی ڕۆڵ و جێگەی بزووتنەوەی کورد لە ڕۆژهەاڵتی کوردستان لە هەلومەرجی سیاسیی نویی ناوچەکەدا، گرنگییەکی تایبەتی بە الیەنە ڕەهەند و مێحوەری« و »رۆژهەالت دروشمی چەمک و تێگەیشتنی بە دا. دروشمە و چەمک ئەم جۆراوجۆرەکانی دیموکراتی کوردستان، ڕۆژهەالت ناوەندیی حیزبی کۆمیتەی

مێحوەری هەر لەو کاتە دا کە هەوڵێکە بۆ ڕووبەڕووبوونەوە لە گەڵ پەراوێزخستنی بە ئەنقەستی ڕۆژهەاڵتی کوردستان،هیچ حیزب نەتەوەییەکانی ئەرکە گەڵ لە ناتەباییەکی و دژایەتی نییە، بە پێچەوانەوە، فاکتەری گشتیی کورد لە ڕێگای هێناەوە نیو ڕۆژەڤی پرسی ڕۆژهەاڵتی کوردستان، بە هیزتر، کامڵتر و

کاراتر دەبێ.ڕۆژهەاڵتی »پارێزەرانی چاالکیی پلینۆمە، ئەم جیاوازەکانی ناوچە لە ڕابردوو مانگەکانی لە کوردستان« ڕۆژهەالتی کوردستانی وەک یەک لە ڕێکارەکانی بە کردەیی کردنی ڕۆژهەالت مێحوریی خستە بەر هەلسەنگاندن. دوایین پلینۆمی کۆمیتەی ناوەندی کۆمەڵێک ڕاسپاردە و بڕیاریشی لە بەستێنی دوو هەر دیالۆگی پێوەندی و هیزکردنی بە راستای ڕۆژهەاڵتی لە کورد بزووتنەوەی مەدەنیی شۆڕشگێڕی و کوردستان و هەوڵەکانی پێوەندیدار بە یەکخستن و ڕێکخستنی

نیوماڵی کورد لەم بەشەی نیشتمانەکەمان، پەسند کرد.

کۆمیته ی ناوه ندیی هه ڵبژێردراوی کۆنگره ی له کوردستان دێموکڕاتی حیزبی پازده هه می ــوه ری ١٣٩٣ رۆژه کــانــی ٢٤ و ٢٥ ی خــه زه ڵیازده هه مین ٢٠١٤(دا نۆڤامبری ١٦ی و ١٥(نزیک ــه ی زۆرب به شداریی به خــۆی پلینۆمی و جێگران و ئه سڵی ئه ندامانی ــه واوی تـ بــه راوێژکارانی کۆمیته ی ناوه ندی و راوێژکارانی له به شێک به رپرسانی و سیاسی ده فــتــه ری ئۆرگانه کانی حیزب له کوردستان و ده ره وه ی

واڵت به ڕێوه برد. له رێــزگــرتــن بــۆ بێده نگی ساتێک ــاش پرزگاریی رێگای شه هیدانی بیره وه ریی و یاد کاری ده ستووری په سندکرانی و کوردستان لــه الیــه ن پلینۆم سیاسیی ــی ــۆرت راپ پلینۆم، هاوڕێ دێموکڕات حیزبی گشتیی سکرتێری کاک خالید عه زیزی یه وه پێشکه ش کرا که پاش باس و تاوتوێ کردن له الیه ن به شدارانه وه به

په سندی پلینۆم گه یشت. به شی سه ره تای راپۆرتی سیاسی تایبه ت لێکدانه وه ی پرسی هێرشی کرابوو به باس و داعش یا »ده وڵه تی ئیسالمی« بۆ سه ر عیراق ده ره نجامه و ئاکام و کوردستان هه رێمی و مه سه له یه. ئه و نێوده وڵه تییه کانی و ناوچه یی که ئـــه وه دا له گه ڵ راپــۆرتــه کــه وه، له روانگه ی ئیدئۆلۆژیی و سیاسی هــۆکــاری کۆمه ڵێک هــه ڵــدان بــۆ لــه بــاریــان به ستێنی درێــژوه خــت هێنا، پێک داعــش دیـــارده ی په لهاویشتنی و هه ره فاکته ری قۆناغییه وه، لـــه ڕووی ــه اڵم بکه بــوو ئه منییه بۆشاییه ئــه و شــوێــنــدانــه ر نیزامیی حــزووری سنوورداربوونه وه ی پاش ببوو. دروســت ناوچه که دا له ئه مریکاییه کان مه سه له ی که ئه وە دا له گه ڵ دیکه وه، له الیه کی داعش و ئه و مه ترسییانه ی بۆ سه ر ئاسایشی ناوچه و جیهان دروستی کردووه به شێوه یه کی بێوێنه هه موو کۆمه ڵگای نێوده وڵه تیی هێناوه ته به تایبه تی ده وڵه تانی رۆژئاوا و سه ر خه ت و خستۆته ناوچه ی گرینگی واڵتانی زۆربــه ی و نێوده وڵه تی ملمالنێ که چی بــه ره یــه كــه وه، نێگه تیڤیان کاریگه ریی هێشتا ناوچه ییه کان رووبه ڕووبوونه وه ستراتژیی کارایی له سه ر

له گه ڵ ئه و مه ترسییه هێشتۆته وه.ــدانـــی بۆ لـــه الیـــه ک رووســـیـــه بـــه هـــه وڵـزیـــنـــدووکـــردنـــه وه ی ســیــنــاریــۆکــانــی شــه ڕی پاراستنی سیاسه تی درێــژه دانــی به و ســارد ــه گــه ره ــی بــه شــار ئــه ســه د هــــه روا ت ــه تـ ده وڵـمێکانیزمه کانی وه کارکه وتنی ســه ر ده خــاتــه پێوه ندییه دا، ــه و ل نــێــوده وڵــه تــی شه رعییه تی ناوچه ده وڵه تی هێندێک دیکه شه وه، له الیه کی به کامه یان هــه ر تورکیه و ئێران به تایبه تی هۆکاری تایبه ت به خۆی ده یانه وێ چۆنیه تیی قه یرانه وه ک ئه و له گه ڵ رووبــه ڕووبــوونــه وه ده رفه ت و ئامرازێک بۆ جێبه جێکردنی مه رامه سیاسییه کانی خۆیان له واڵتانی ده وروبه ردا

به کار به رن. ل ٣

کۆنگرەیەک کە سوپای پاسداران قەرارە بۆ چەکدارە کوردەکانی، پێکی بێنێ!

ده نگ و ره نگێک بۆ کۆماری ئیسالمی

سەد ساڵەی شەڕی یەکەمی جیهانی و مەسەلەی کورد

به یاننامه ی پێشگیری له توند وتیژی دژی ژنان

٤

٤

٦

٦

٧

راگه یاندراو

به بۆنه ی به ڕێوه چوونی یازده هه مین پلینۆمی کۆمیته ی ناوه ندیی

حیزبی دێموکڕاتی کوردستان

پلینۆمی یازدەهەمی کۆمیتەی ناوەندیی حیزبی دیموکراتی کوردستان:

هێنانەوە نێو ڕۆژەڤی پرسی ڕۆژهەالتی کوردستان، فاکتەری گشتیی کورد کامڵتر و کاراتر دەکا

به هۆی ته قینه وه یه ک له به رده م پارێزگاری شاری هه ولێردا ٥ که س شه هید بوون و ٢٩ که سیش بریندار بوون.

رۆژی چوارشه ممه ٢8ی خه زه ڵوه ر له به رده م ئه نجومه نی پارێزگاری هه ولێر وه ئه ستۆ به رپرسایه تییه که ی داعش که ته قینه وه یه دا له و رووی دا. ته قینه وه یه ک بینای نێو بچێته ویستوویه کی ته قه مه نی پڕ ماشێنێکی به خۆکوژێک گرتوه ، هه ولێره وه و پارێزگاری له الیه ن ئه وه ی دوای رێگریی پاسه وانه کانه وه

لێ کراوه ، خۆی ته قاندۆته وه .ئه و باسه شایانی ته قینه وه یه جیا له شه هیدبوونی ٢٩ برینداربوونی که س و ٥زۆریشی ماڵی زیانی که س،

لێـ که وتووه ته وه .

بەڕێز مەکتەبی سیاسیی یەکیەتیی نیشتمانیی کوردستان!لە گەڵ ڕێز و ساڵوی گەرم،

هەواڵی کۆچی دوایی د.کەماڵ فوئاد، ئەندامی مەکتەبی سیاسی و کوردستان، نیشتمانیی یەکیەتیی دامەزرێنەری دەستەی ئەندامی ڕابردووی هۆی بە فوئاد د.کەماڵ پەژارەمان. خەم و مایەی بووە درێژی خەبات و تێکۆشان لە مەیدانە جۆراوجۆرەکان دا، نەک هەر لە نێو یەکیەتیی نیشتمانیی کوردستان بەڵکوو لە ئاستی بزووتنەوەی

سیمایەکی دیار و کەسایەتییەکی کورد دا، ئازادیخوازیی نەتەوەیی و

ل2شوێندانەر بوو.

کوژرانی 5 که س و برینداربوونی 29 که س له ته قینه وه که ی هه ولێردا

پەیامی هاوخەمی ده فته ری سیاسی حیزبی دێموکراتی کوردستان

بە بۆنەی کۆچی دوایی د. کەماڵ فوئادەوە

نابێ بكه ن و، مه حكووم ژنان دژی توند وتیژی ده بێ »ده وڵه تان ]نه [دانی ئه نجام بۆ بیانوو بكه نه ئایینی ، تێبینیی یان دابونه ریت هیچ ئه ركه كانیان له پێوه ندی له گه ڵ نه هێشتنی توند وتیژیدا. ده وڵه تان ده بێ به كه ڵكوه رگرتن له هه موو شێوه گونجاوه كان و بێ راوه ستان، سیاسه تی نه هێشتنی توند وتیژی دژی ژنان هه تا سه ر ئه نجامه كه ی درێژه پێ بده ن.«

مادده ی 4ی به یاننامه ی پێشگیری له توندوتیژی دژی ژنان

نازم دەباغ لە نێوان حکوومەتی هەرێم و ئێراندا