The Official Organ Democratic Party of Kurdistan - I ran

No: 493 5 Sep 2008

KURDISTAN NO: 639 6 septam 2014

The Organ of Kurdistan Democratic Party-Iran

به ر له مااڵوایی

ماڵپه ڕی ناوه ندیی حیزبی دێموکراتی کوردستان، رۆژنامه ی »کوردستان« له تۆڕی جیهانیی ئینتێرنێت دا:

ئیمەیل و ته له فوونی ته شکیالتی نهێنی:+9647508578190

Tashkilat.kdp92@gmail.com

www.kurdistanukurd.cominfo@kurdistanukurd.org info@kurdistanukurd.com

www.kurdch.tv Hotbird:6 13 MHz 11137polarization: horezental-SR: 27500 - FEc : 3/4

کوشتاری یادی دا خه رمانان مانگی له ساڵێ هه موو ساڵه 25 پاییزی هاوین و له ده که ینه وه . ئێران سیاسییه کانی به ندییه کۆمه ڵی به ڕه زبه ر و خه رمانان، گه الوێژ، مانگه کانی له تایبه تی به هه تاوی 1367ی جه لالده کانی الیه ن له ئێران سیاسیی به ندیی هه زار چه ند خه زه ڵوه ر دا، کۆماری ئیسالمییه وه گیانیان لی ئه ستیندرا، به اڵم به و هۆیه وه که زۆربه ی کوشتاره که له مانگی خه رمانان دا به ڕێوه چوو، ئه م مانگه بووه به مانگی یادکردنه وه ی کوشتاری ساڵی 1367ی به ندییه سیاسییه کانی ئێران. دیاره دیموکرات و حیزبی به سه ر که کوردیش سیاسیی به ندیی سه دان ئه و ڕه وتی له بوون، کوردستان دیکه ی سیاسییه کانی ڕیکخراوه

کوشتاره به کۆمه له دا گیانیان لێ ئه ستیندرا.نووسراوه . زۆر ئیستا هه تا ڕه هه نده جۆراوجۆره کانی، کوشتاره و ئه م باره ی چه ند و چۆنی له به نییه . پێویست باره یه وه له م به دواداچوون لێکۆڵینه وه و نووسین و که نییه مانایه به و ئه وه دیاره لێکۆڵینه وه و پتر بکه وێته به ر تیشکی تاوانه گه وره یه پێویستی به وه هه یه که پێچه وانه وه هێشتا ئه م نابێ قسه کردن له سه ر الیه نه جۆراوجۆره کانی. به اڵم گرنگیی به رزراگرتنی به ندییه ئێعدامکراوه کان ببێته هۆی فه رامۆشکردنی ئه و به ندییانه ی که له مێژ ساڵه به ندکراون و خه ریکن له بیر ده چنه وه . له کوردستان ده یان که سی وامان هه ن که هێندێکیان نزیک به دوو ده یه و ته نانه ت زیاتره له به ندیخانه

دان و هی واشیان تیدایه ئه وه بۆ 20 -15سال ده چێ که وتوونه به ند. ئیسالمین، کۆماری ڕووخانی داواکاری که حیزبانه دا له و ئه ندامه تی الیه ک و له کوردبوون گه ڵ له دوایی سااڵنه ی ئه م سیاسییه کانی به ندییه چاو له سیاسیانه ، به ندییه ئه م کردوه وای له م به ره وڕوو بن. ته نانه ت چاالکانی بواری مافی مرۆڤه وه له الیه ن میدیاکان و جۆرێک هه اڵواردن ئایینییه کان، که مایه تییه بنده سته کان و نه ته وه به سه ر سیاسییه کانی به ندییه دوایی دا ساڵه ی چه ند به اڵم مرۆڤ. مافی دواداچوونی به ناوه نده کانی میدیاکان و سه رنجی به ر که وتوونه ڕاده یه ک تا

دیسانیش ئه و ئاوڕوێدانه ، ئه و به شه له به ندییه سیاسییه کانی نه گرتووه ته وه که ئێمه مه به ستمانن.حیزبه کانی ساده ی ئه ندامی فه رامۆشکراوانه سیاسییه به ندییه ئه و زۆری زۆربه ی دیاره نه ک بووه سیاسی تێکۆشانه که یان بووبێ، تێکۆشانیشیان و چاالکی ئه گه ر بوون و کوردستان چه کدارانه . به اڵم با وای دابنێین که سانێک له م به ندییانه ، له حیزبێکی چه کدار دا تێکۆشانیان بووبێ یا پێشمه رگه بووبن و به چه که وه ئه رک و مه ئموورییه تی حیزبی و خه باتکارانه یان به ڕیوه بردبێ.ئایا ئه مه ده توانێ ببێته پاساو بۆ سه پاندنی هه ر چه شنه سزایه ک به سه ریان دا؟ یا ئه مه ده توانێ ببێته پاساو پیوه ندیدار ڕاپۆرته کانی له میدیاییه کان و له لێنه کردنیان باس بیربردنه وه یان و له پشتگوێخستن و بۆ به مافی مرۆڤ و به ندییه سیاسییه کان دا؟ له واڵتێک دا که سیسته مێکی دیکتاتۆری حوکمی واڵت ده کا و، تێکۆشانی سیاسیی ئازاد و قانوونیی له حیزب و ڕێکخراوه کان و تاکه کان قه ده غه کردوه و به چه که وه ، ئۆپۆزیسیۆن تێکۆشه رانی هه ڵسووڕانی به ره وڕووی بێسه روشوێنکردن، ڕفاندن و تیرۆر و به به ره نگاری و به ڕه ورووی سه رکوتکه ره سیسته مه ئه و که چاوه ڕوانکراویشه شتێکی ده بێته وه ، خه باتی چه کدارانه بێته وه . چه ک هه ڵگرتنی حیزبه خه باتکاره کان و تێکۆشه رانی سیاسی ده چیته خانه ی به رگریی ڕه وا و داکۆکیکردن له خۆیان. هه ر وه ک به رپرسان و کاربه ده ستانی حکوومه تی و پێرسۆنیلی هێزه چه کداره کان و فه رمانده رانیان، کاتیک ده که ونه ده ست هیزه به رهه ڵستکاره کان، ده بێ به گوێره ی ڕێکخراوه ئه ندامانی تیکۆشه ران و بکرێ، گه ڵ له هه ڵسوکه وتیان نیوده وڵه تییه کان، کۆنوانسیۆنه سیاسیه به رهه ڵستکار و چه کداره کانیش، ده بێ له م چوارچێوه یه دا، لێکۆڵینه وه لێپرسینه وه یان لێ بکرێ.به ندکراوانی مافی به تایبه تن جیهانییانه ی کۆنوانسیۆنه ئه و زۆربه ی ناوه ڕۆکی گوێره ی به سیاسی و دیله کانی شه ڕ، مافی بێ ئه مالوئه والی گیراوه کانه که له بارودۆخیکی ئینسانی دا ڕابگیرێن، که سوکاریان بنه ماڵه و بکرێ، دابین بۆ پاریزه ریان به ده ستڕاگه یشتن خۆکردن و له داکۆکی مافی ده ستیان نه خۆشی دا کاتی له پێ ڕابگه یه ندرێ. مه حکوومیه ته که یان ماوه ی سزا و بیانبینن، بتوانن نه بنه وه . ئه شکه نجه لێکۆڵینه وه و به ره وڕووی دیکه چی حوکمدران دوای بگا، ده رمان دوکتور و به بیرورای نوینه رانی میدیاکان و مرۆڤ و مافی له داکۆکی ناوه نده کانی به دامه زراوه و ڕێگا پێویسته جیهانییه کان ستاندارده گوێره ی به که بن دڵنیا بکه ن و سه ردانیان نزیکه وه له بدرێ گشتی

هه ڵسوکه وتیان له گه ڵ ده کرێ.هه اڵواردن سته م و ئه وپه ڕی گه ڵ له کوردستان، فه رامۆشکراوه کانی سیاسییه به ندییه به اڵم بیانناسن سیاسی به ندیی وه ک نه بوون ئاماده کات هیج کاربه ده ستان له وه ی جگه به ره وڕوون. بۆ خستوونه وه دووریان واڵت، به ندیخانه کانی دوورترین بۆ بکه نه وه ، باڵو ناوه کانیان لیستی و خۆبه خۆ و به یه که وه ڕێگاناده ن له وێش بکه ن. سه ردانیان هاسانی به نه توانن بنه ماڵه کانیان ئه وه ی تاوانی که ده که ن به ندییانه یان ئه و تێکه اڵوی به ڵکوو هه بێ، خۆیانیان به تایبه ت ژووری بن و بارودۆخی هۆی سڕکه ره کانن وبه ماده قاچاغچیی کردوه ، یا تاوانیان داوه ، ئه نجام کۆمه اڵیه تییان به ره وڕوون. نائه منی گه ل له به رده وام سه ریان دا، به توند وتیژی زاڵبوونی هاوبه نده کان و ڕه وانیی که سه کانیان نزیکترین که بێبه شن و زۆر جار مه ره خه سی مافی چوونه له هه ره زۆریشیان زۆربه ی بچنه وه پێ نادرێ کورتیان مه ره خه سیه کی دوادیداریش، بۆ ته نانه ت دان، سه ره مه رگ نه خۆشن وله باش و دوکتوری سه ردانی به نه خۆشه که به ندییه پێویستیی نه خۆشی و کاتی له بنه ماڵه کانیان . نێو و ته خفیف له ده گیرێ. پێ به ریان گونجاو، شوێنی له نه شته رگه ری یا نه خۆشخانه له که وتن سووکبوونی سزا خه به ریک نییه . هیچ زه مانه تێک نییه ئه و حوکمه ی به سه ریان دا سه پێندراوه ، قه تعی

بێ و چاوی پێدانه خشێندرێته وه و قورستری نه که ن.لێره دا، جێگای نیه ناوی ئه و به ندیانه ، ساڵی گیران و جۆری تاوان و سزای به سه ردا سه پێندراو و ده بێ بکه ینه وه .)ئه وه تیپه ڕ کردوه ، باڵو تیدا ته مه نیان به ندییه کان چه ندین ساڵی به ندیخانانه ی ئه و له م بانگه وازێکی هه ر یا بابه ته ئه م هاوپێچی وه ک زانیارییه کان کامڵکردنی و نوێکردنه وه دوای چه شنه ڕوو به میدیاکان، ناوه نده پێوه ندیداره کان و بیروڕای گشتی، باڵو بکرێته وه. ( به اڵم به ده رفه تی

ده زانم چه ند داوایه ک بخه مه ڕوو:له زانیاری بانکێکی کۆمه اڵیه تییه کان دا، تۆڕه له په یجێک یا ماڵپه ڕێک توێی له با وه رن -1باره ی ئه و به ندییه سیاسیانه ی کوردستان که به داخه وه له بیرچوونه وه ، دامه زرێنین و وێنه و هه موو

زانیارییه کی پێویست له باره ی ئه وان بخه ینه ڕوو.بابه تی به ڵگه نامه یی دۆکیۆمێنت( بۆ کاناڵه ته له ڤیزیۆنییه کان و تۆڕه کۆمه اڵیه تییه کان ئاماده -2دڵته زینی چاره نووسی له گشتی بیروڕای مرۆڤ و مافی له داکۆکی ناوه نده کانی کۆمه ڵگه و بکه ین و

بکه ینه وه . ئاگادار به ندییانه ئه و واڵتیش، ده ره وه ی له مه ده نی و، چاالکانی تایبه تی به کوردستان و ژووره وه خه لکی له -3مه جلیس، نوێنه رانی سه رکۆمار، که بکه ین ئه رکدار مرۆڤ مافی له داکۆکی جیهانییه کانی ناوه نده خۆی دا ته واوه تیی له ئیسالمی کۆماری سیسته می گشتی به ده وڵه تییه کان و حکوومی و دامه زراوه بخه نه ژێر گوشار بۆ هه ڵگرتنی بێده نگی، بایکۆت و هه اڵواردن له سه ر به ندییه سیاسییه له مێژینه کانی

کوردستان و ملدان بۆ ئازادی یا سووککردنی سزای ئه وان.

بۆ خۆشمان با به ندییه سیاسییه نه که ین! فه رامۆش کوردستان، فه رامۆشکراوه کانی

قادر وریا

کردنه وه ی کتێبخانه ی مه سعوود محه ممه د له شاری کۆیه مه سعود بیره وه ریی یادو له ڕێزلێنان بۆ کۆیه و له شاری محه ممه د، کتیبخانه یه ک به ناوی ئه و نووسه ره به ناوبانگه ی کورد

کرایه وه .له هه تاوی 1392ی خه رمانانی 1ی ڕێکه وتی شه ممه ڕۆژی مامۆستا الیه ن له مه حه مه د مه سعود کتێبخانه ی کۆیه شاری

عه بدوڵال حسن زاده وه کرایه وه . پێکهاتوو دیموکرات حیزبی هه یئه تێکی که ڕێوڕه سمه دا له و بنه ماڵه ی په یامی بوون، به شدار وه نه وشه خالید وریا و قادر له مه سعود محه ممه د پێشکه ش کرا و دواتر مامۆستا عبدوڵاڵ حه سه ن زاده باسێکی کورتی له سه ر کردنه وه ی کتێبخانه که و که سایه تیی

مامۆستا مه سعود محه ممه د کرد.

فیلمه پیشاندرانی قوبادی به همه ن ڤێنیزی فیلمی فیستیڤاڵی له نوێیه كه ی كردو كورد به پێشكه ش ئیتاڵیا ده زگاكانی له گه ڵ وتووێژێك دا له راگه یاندنی دنیا، داكۆكی له سه ربه خۆیی

هه رێمی كوردستان كرد. سه یری جار »هه ندێ فیلمی به رهه می نوێترین بكه »، سه ره وه قوبادی، به همه ن كورد سینه ماكاری

فیلمی كۆمه ڵه چوارچێوه ی له له خوداكان«، له گه ڵ وته یه ك »چه ند به رهه مهێنانی ئالێكس گارسیا و گیلێرمۆ كوردستان هه رێمی نوێنه رایه تیی به ئاماده بوونی به هاتووەو بەرهەم سه ره كیی به شی له قوبادی بەهمەن فیستیڤاڵی پێشبڕكێی ده ره وه ی

نێوده وڵه تیی فیلمی ڤێنیزپیشان درا.

غه زه لنووسی ئارام، مامۆستا ماوه یه ک دوای ئیالم ناوداری کۆچی نه خۆشی له گه ڵ به ربه ره کانی

دوایی کرد.به ناسراو عه بباسی، عه لی ئه سغه ر ئارام شاعیری سروشت و جوانیی ئیالم که ده یان غه زه لی له وه سفی سروشتی له مااڵوایی نووسیوه ، کوردستان کۆمه ڵگای ئه ده بی و شاعیران و هۆگرانی

ئه ده بی کوردی کرد.ساڵ 87 عه بباسی عه لی ئه سغه ر له ته مه نی کاته کانی زۆربه ی ژیا و ماوه ی سه رێ و برده ئیالم شاری ئه ده بی شێعرو به خزمه تی ساڵ 50

وه ژ خان«، ته ختی « کرد و کوردی ده روون«، » مانێشت« و » قه اڵڕه نگ« چه ند نموونه یه ک له شێعره به رزه کانی عه لی ئه سغه ر عه بباسی ناسراو به ئارام

بوون. « وه ک کۆمه اڵیه تییه کانی پرسه زۆر ژنان«هه وێنی خۆسوتاندنی به هۆی بووه و ئارام مامۆستا شێعری هۆگریی زۆری به چیاکانی کوردستان، جیانه کراوه به شێکی چیا چه مکی هه روه ها بوون، ئه و شێعره کانی که گرینگیدانی ئه و به شوناسی نه ته وه یی به شێکی گرینگ له که سایه تیی سیاسی و ئه و بوو. ئارام مامۆستا کۆمه اڵیه تی

ناوچه که و خه ڵکی کاتێک هه موو که ڕاده سپارد خۆی ده وروبه ری به بپارێزن و خۆیان ڕه سه نایه تیی کوردی شوناسی کوردی و زمانی

منداڵه کانیان گۆش بکه ن.

کچە وەرزشکاریکی کوردی خه ڵکی ڕکه به ره کانی هه موو توانی کرماشان له ژاپۆن جیهان کاراته ی کێبرکێی له ئه و زێڕی میداڵی دابێنێ و چۆک به

فسیڤاڵه وه رزشییه بباته وه .الوی کاراته کاری زه نگه نه ، پێگاهـ لیگی به شداریی که کرماشان خه ڵکی ژاپۆن واڵتی له کاراتەی جیهانیی ئەو زێڕی میداڵی توانی کردبوو،

نێو له بێنی و وه ده ست رکەبەرییانە 319 وەرزشکاری به شدار له و فستیڤاڵه سه ری و پڕ ده ستی به وه رزشییه دا

به رزه وه بۆ کوردستان بگه ڕێته وه .سه رچاوه ڕاپۆرتی به پێی که پێگا کرماشان وه زرشییه کانی بەسەر توانیویه تی ساڵه ، 31 ته مه نی واڵتانی لە خۆی رکه بەرەکانی ببێ و زاڵ تورکیه دا ژاپۆن و مێکزیک،

شاری خۆی و بۆ دیکه شانازییه کی کرماشان ده سته به ر بکا.

به همه ن قوبادی فیلمه نوێیه كه ی له ڤێنیز پێشكه ش به نه ته وه ی كورد كرد

کۆچی دوایی مامۆستا ئارام، شاعیری غه زه لنووسی ئیالمی

کچه کوردێک میداڵی زێری کێبرکیی کاراته ی جیهانیی ژاپۆنی برده وه

قەیرانی گۆلی ورمێ و وشكبوونی بەشی هەرە زۆری ئەو گۆلە نزیك بە 300 هەزار هێكتار بیابانی نوێی لە ناوچەو دەورووبەری خوێ خۆڵبارانی بە بیابانانە ئەم هێشتووەو بەجێ گۆلە ئەم

هەڕەشە لە ژیانی خەڵكی ئەم ناوچەیە دەكا.

بە وتەی جێگری ڕێكخراوی لێرەوارەو لەوەڕگەكان، پێویستە پەرویز ببووژێنەوە. بیابانانە ئەم دەی لە یەك النیكەم لەمساڵدا گەرشاسبی دەڵێ بۆ گۆڕینی بیابان لە 34 هەزار هێكتار زەویدا، بڕە پارەیەكی نزیك بە 120 میلیارد تمەن پێویستە كە بێتوو ئاوی بۆ دابین بكرێ، دەتوانن ڕێگری لە پێشڕەوی كردنی بەشێك لەم بیابانانە بكەن، بەاڵم دەوڵەت تا ئێستاش ئەم بوودجەی نەخستۆتە

بەر دەستی » گرووپی كاریی ڕزگاركردنی گۆلی ورمێ«وە.گۆلی سەرەكیی بەشی ئێستادا لە ناوبراو قسەكانی بەپێی ورمێ وشك بووەو ترسی پەرەسەندنی قەیرانێكی بە تەواو مانای بوونی وشك ئەگەری لە و دایە ئارا لە ناوچەیە لەم ژینگەیی شێوەی بە كەس میلیۆن 5 هەرنەبێ ورمێ دا، گۆلی تەواوی ئەوە قەیرانەوە، ئەم كاریگەریی خراپی ژێر دەكەونە ڕاستەوخۆ لە حاڵێك دایە كە ئەم حەشیمەتەی كە ناڕاستەوخۆ لە پارێزگاكانی

دیكە زیانیان بەر دەكەوێ، زۆر لەم ڕێژەیە زیاترە..

قەیرانی گۆلی ورمێ 300 هەزار هێكتار بیابانی نوێی دروست كردوە

عەلی لەیالخ

باس کردن لەسەر میژووی چیرۆک بۆ بە پێویستی ــژە و دوورودرێ باسیکی خۆی بابەتەدا لەم هەربۆیە هەیە. بابەت دەیــان زیاتر لــێ دەدەیــنــەوەو ئاورێکی بەخیرایی جیاجیاکانی ــەوارە ــ قـ چـــیـــرۆک و خـــودی لقە ئەم ناسینی باشتر بۆ روو. دەخەینە چیرۆک مانا ی پێناسه و سەرەتا ئەدەبییە شــی دەکــەیــنــەوە کــە بــە چ نــووســراوەیــەک

دەگوترێ چیرۆک ؟یان چیرۆک چیە؟چــیــرۆک بــە زمــانــی ســـادە گــێــڕانــەوە و ــەت کــردنــی بــەســەرهــاتــەکــانــە. ئــەو ــ ڕەوایـــە لە ده وروبــه رمــان ڕووداوانـــه ی کە ڕۆژانخۆش و ڕووداوی نیە کەس دەدەن و روو کەسێک هەموو بــەاڵم نەدیبێت، ناخۆشی ناتوانێ ئه ڕووداوانه بە سیحری قەڵەم و وشە خه ڵکانی دیــدەی بەر بیخاتە برازێنیتەوەو دیکه . ئەوکەسانەی کە توانای تۆمارکردنی ئەدەبی و بە هەستی هەیە و ڕووداوەکانیان زەوقی هونەریی دەیانرازنەوە هونەرمەندی

چیرۆک نووسن.ملمالنێی دوو لە باس کردن »چیرۆک دیــاری مەبەستێکی بۆ بەیەکن دژ هێزی کراو« ئامانجی سەرەکیی و بنەڕەتی چیرۆک بەرزراگرتنی و ئیخالقیات بە پەرەپێدان بۆ کردنێکە بانگەشە مرۆڤایەتییە و ئاستی جیهانی دوور لە تاریکی و پەستی. چیرۆک لەسەر پڵتۆکێکی هونەرمەندانەیە زۆر جار ــی نــوســتــووی هــەســتــی خـــەواڵـــوو و رۆحـبۆ ئاوێنەیەک دەبێتە زۆرجــار و کۆمەڵگا چونکە بەاڵم بووەکان. ون ویژدانە دیتنی هونەریی، داڕشتنی جــوانــی و بــە تێکاڵوە نەتەنیا کەس لەم ڕووبەرووبوونەوە نیگران ئەمە لــێ وەردەگــرێ. چێژی بەڵکوو نابێت، لە جیاوازییە بەهێزترین گــەورەەتــریــن و نەسیحەت و لەگەڵ چیرۆک هونەری نێوان »موعظە«ی وشک و بێ کاریگەر. هەبوونی ــنــی و نــەریــنــی، ــاکــتــەری ئــەری ــان و ئ ــارەمـ قـدەنگدانەوەی خێروشەڕ، نێوان لە ملمالنی خوێنەر ــنــەوەی ــت دی ئــاســایــی وخــۆ ــانــی ژیئەم کە کــردووە وای چیرۆکەکان نێو لە ژانرە هونەرییە هەر لەمێژە ببێتە هاودەمی مرۆڤ ولەگەڵ ئاڵوگۆرەکانی ژیان ئاڵوگۆری

بەسەردا بێت.لە ڕابردوودا کە مرۆڤه سەرەتایییه کان

دادەنیشتن و ئاگرێکەوه ــەدەور بـ شـــەوان ــی رۆژیـــــان دەکـــرد ــ ــانـ ــ ــاســی ڕووداوەکـ بــردن و..(دەتـــوانـــیـــن ــ ــ وەکـــوو)شـــەڕ وڕاوکچیرۆکەو هونەری دەسپێکی ئــەوە بڵێین ؛ ئەوکەسەی کە بەباشترین شێوە دەیگێراوە رەنگە بناغەی یەکەم چیرۆکی دامەرزاندبێ. ــە هــیــچ ســەردەمــێــک ــە ل ــاســە ک جــێــگــەی بنەبوون. نیاز بێ چیرۆک لە ئینسانەکان چونکە چیرۆک ئەزموونی ژیانەو بۆ پەندو بااڵنوێنه . ئاوێنەیەکی وەرگرتن ئه زموون چیرۆک دیکه وه کاریگەریی لەروانگەیەکی زه ینی بیرو مندااڵن و ــەروەردەی پ بەسەر لەمێژە هەر بــه رزدایــه . ئاستێکی لە ئــه وان چیرۆکه گێرانەوەی بە باوکان و دایکان دنیای نێو دەبـــردەوه مندااڵنیان کۆنه کان خەیااڵویی و ئەوانیش دەبوون بە کاراکتەرە ــۆ داهــاتــووێــکــی ــان و خــۆیــانــیــان ب ــاشــەک ببواری لە ئێستاکەش دەکرد، ئامادە مەزن پەروەردەی مندااڵن دا چیرۆک دەورونەقشی سەرەکیی هەیە له داڕشتنی که سایه تییان دا.

شێوە جۆراوجۆرەکانی چیرۆک؛حـــــــــەکـــــــــایـــــــــەت -1 گێرانەوەی مــانــای بــە وشـــەدا لــە »ڕاز«؛ ــە کە ــکـ ــراوێـ بـــەســـەرهـــاتـــەکـــانـــه و ،نـــووسـسەردەمانی بۆ دەگــەڕێــتــەوە نــاوەرۆکــیــی دوورو هەڵقواڵوی دابونەریت وخورافاتەکانە کلتووری دەنــگــدانــەوەی راســتــی دا لــە و

فۆلکلۆریکە.بەرباڵوە داستانێکی درێژ؛ -چیرۆکی و کاراکتەرەکانی بە پێی رەوتی ڕووداوەکە واقعیەتێکی لە ڕیشەیان کە پێش دەچنە

کۆمەاڵیەتی دا هەیە.»رۆمانس«ەو لەوشەی کە -رۆمــان؛ لە پــڕە و درێـــژە چیرۆکێکی و ــووە ــات هڕاستییه کان لــە بــاس و فیکریی دژواری ــی مـــرۆڤ ئــەکــات ــان ــی ژی ــەکــان ــەزمــوون وئــران؛ ئــاوێــنــەیــەکــە لەو ــەگ بــەگــوتــەی رەخــنــوو ڕۆژێـــــک لە ــەمـ ــە هـ ڕووداوانــــــــــەی کـ

تەنیشتماندا ڕوو دەدا.کرد باسمان وەک چیرۆک؛ -کورتە چــیــرۆک لــە گــەڵ ڕەوتـــی کــاروانــی مــرۆڤ بەسەردا زۆری گۆڕانکاریی هاتووەو ڕا هاتووە، هەر بەو جۆرە کە بە هۆی سەرقاڵی نەبوونی کاتی بە ژیان و مرۆڤی سەردەم پێویست بۆ خوێندنەوەی ڕۆمان و چیرۆکی ــەرگــی. بــەرەبــەرە کورتە ــژی چــەنــد ب درێـهاتە شێعر ــە ــورت ک ــوو ــ وەک چــیــرۆکــیــش ئەمەیە سەرەکیی تایبەتمەندیی ئـــاراوە. سەرەکییەوە کاراکتەری یەک خاوەنی کە ئەودا دەخولێنەوە لە دەوری ڕووداوەکــان ــا1500( وشـــەدا دەنــووســرێــت و ــ لــە )500تـ

»مینی کە هەیە کورتریش زۆر نموونەی ماڵی«پێ دەگوترێ ،کە زۆر کورت و ساکار پوو، تایبەتە.)ئادگارئالێن پەیامێکی هەڵگری کورتە ناودارترین لە بورخس..( چخۆف،

چیرۆکنووسانی جیهانی ئەدەبیاتن.ــە قــــەوارە ــوو لـ ــ ــەیـــەک ب ئــەمــە کـــورتـجیاجیاکانی ئەم بەرهە هونەریی و ئەدەبییە کە لەمێژە ئەدەب و هونەری گەالنی جیهانی بەخۆیەوە سەرقاڵ کردووە. تەنانەت دوای بە بــوو سینەماش، هونەری ــارای ئ هاتنە شانۆنامە وفیلمنامە و دەیان وسەدان هەوینی

نامە وفیلم نــووســی شانۆنامە ئێستاش ئەدەبیاتی لــە تایبەتە بەشێکی نــووســی

چیرۆک.ئــەدەبــی کـــوردی ئــەگــەرچــی دێــرتــر لە هاتە ــووســراوە ن بەشێوەی دیکە گــەالنــی ــی هـــونـــەرو ئـــەدەبـــیـــاتـــەوە، بــەاڵم ــدان ــەی ملە دەوڵەمەندە ژێرخانێکی خاوەنی چونکه مێژوویه کی خاوەنی فۆلکلۆرەوە و بــاری شــێــوەی بــە چــیــرۆک و درێــــژە دوورو کۆنی وڕازە«پیشێنەیەکی نەزیلەوحەقایەت »واسیلی ــاودار ــ ن مــێــژوونــووســی هــەیــەو بە کــوردوکــوردســتــان کتێبی نیکیتین«لە النهرین« »بــیــن حــەکــایــاتــی ســـەرچـــاوەی

هەتا»ماوارالنهر« ناوی دەبات.گەلی الی لە چیرۆکە کەونارایی ئــەم

کورد بووتە هۆکارێک کە چیرۆک نووسانی کورد بەم خزێنە زیرێنە کتێبخانەی خۆیان لەالیه کتر الیـــه ک و لــە ئەمە برازێنێنەوە، مێژووی پڕاوپڕ لە تراژدیاوکۆسپ و مەینەتی کوردیش دەیان و سەدان سوژەی چیرۆکی نووسانی فارسی بۆ تەنانەت خوڵقاندووە ،مەنسووری یوونسی )برایم وەکوو کورد

یاقوتی..( »حـــەســـەن قــــزڵــــجــــی«)1363-1294(ــووســەری ســەردەمــی ڕوژنــامــەنــووس و نکۆماری کوردستان لە ئەوەڵین داهێنەرانی

ــە کــە لــە ژێــر ــی ــوردی ــرۆکــی ک کــورتــە چــیدیدێکی بە رووس نووسەرانی کاریگەریی کورتە چەندین نووسینی بە ریئالیستیەوە خستە چــەوســاوەی چینی خەمی چیرۆک »پێکەنینی بەناوبانگترینیان کە بــەربــاس ــەرە بــەره ــش بـ ــەوەی ــەدوای ئ ــ گـــه دا«یـــە. بــد بــــەالوازی چــیــرۆکــی کــــوردی هــەرچــەنده ستی پێ کرد، بەاڵم هەلومەرجی نالەباری کۆچی تایبەتی بــە بەگشتی کــورد گەلی هەندارن بــەرەو قەڵەمبەدەستان زۆرەملی ــە ئــەدەبــی کـــوردی ــا«ی ل ــف ــەن ــی »م ــ ڕەوتدامەرزند و دەیان قەڵەمی بەتواناو شاکاری وەکـــوو کەسانێکی لــێــکــەوتــەوە ئــەدەبــی وفەرهاد حەسەن شێرزاد »بەختیارعەلی و

پیرباڵ و..

ــە هەستی ــە ک ــاراوگـ تـ ــا« و ــف ــەن ــە »م لگەشە نۆستالژیای بیری ناسیونالیزم و دەکات، لەمێژە بۆتە بەستێنێک بۆ بەهەرمە هونەرییەکان. بۆ نموونە »شێرزادحەسەن« لە چیرۆکی »لۆزان« لە ئەوپەری دەروەست پەیماننامەی بوون و مەینەتبارییەوە باسی ــات و لـــە دەقــێــکــی ــ ــ ــۆزان«دەک ــ ــ ڕەشــــی »لڕۆمانسیی لەت لەت کردنی نیشتمانەکەی دیدەی بەر دەخاتە شێوە تراژدیاترین بە

خوێنەران.ئەمە هەمان ڕەمزی هونەری چیرۆکە،کە هەم چێژی لێ وەردەگری و هەمیش هەڵگری بە قەڵەم و گەرووی لە کە پەیام وهاوارێکە

دەنگی وشە دێتە گۆ.ــوو لــە ڕۆژهـــەاڵتـــی کــوردســتــان وەکـشوێنی یەکەم چیرۆکی کوردی کە ئاماژەی بەدەستانی ــەم قــەڵ ســاڵــە دەیـــان ــرا، ــێ ک پــەشــە جــیــاجــیــانــی ــووس، لـــە ب ــ چـــیـــرۆک نـچاالکیی و خەریکی هونەرییە ژانــرە ئــەم یوونسی و ــم ــرای )ب ئــەگــەرچــی ئــافــرانــدنــن، مەنسوور و دەرویشیان ئەشرەفی عەلی یاقوتی..( بە هۆی فارسی نووسین ناوبانگی بــەرەی نوێ بــەاڵم ــردووە، زیاتریان دەرکـهەڵویستی و زیــاتــر رووناکبیرییه کی بــە دان کردن گەشە لە ــەرۆژ رۆژب نەتەوەیی تەواوی بە نەیتوانیوە سانسۆروقەدەغە و ببێتە بەربەست.)ناسر وەحیدی، عەتانەهایی، فەروخ نیعمەت پوور،فه تاح میری..(و سەدان هەڵگرو چرا الو، دیکەی بەدەستی قەڵەم ــرۆکــی ــەدەب وچــی ــەی ئ ــگ درێـــــــژەدەری ڕێهەوڵ بە ساڵە چەندین هەروەها کوردین. ئەدەبیات بواری هەڵسووڕاوانی هیمەتی و بەرباڵوی فستیڤاڵی بانە شاری لە سااڵنە چــیــرۆک بــە شـــداری ســـەدان نــووســەری لە کە دەچێت بەرێوە بیانی کوردستانی و فستیڤاڵە ئەم ئێران دا ئەدەبیاتی کۆمەڵگەی

ناوبانگی تایبەتی هەیە.بە کـــورد چیرۆکنووسانی بــێ گــومــان لەبەرچاو گرتنی ئەدەبی زارەکیی وئەفسانەو لەبه رچاوگرتنی بە یــان کۆنەکان نەزیلە ــژووی پــڕ لــەچــەوســانــەوەوخــۆراگــریــی مــێگەلەکەیان، دەتوانن بەرهەمی باش و بەپیتی ئەدەبی بخوڵقێنن و لە رێگەی قەڵەمەکەیانەوە ــگ و رەنــگــی نــەتــەوەکــەیــان بــە گەالنی دەنـ

دیکەش بناسێنن.........

ژیدەر؛»جهان داستان« جمال میرصادقی

»هنرداستان نویسی« ابراهیم یونسی ماڵپه ڕی نووسەرانی کورد..

ژماره : ٦٣٩

١٥ی خەرمانی ١٣٩٣

٥ی سێپتامربی ٢٠١٤

بە ناوی دەفتەری مەشقی منااڵن و میداد رەنگی

هەراسانم مەکەن ئیتر، زڵەی فرمیسکی دڵتەنگی

لە دەفتەر مەشقی منداڵی بڕێک ناوم لە بیرماوە

وەکوو باران، وەکوو بادام! ژنێک وا هەر نەگریاوە

وەکوو ئاسانی ناوی ئاو! قوواڵوی هەر نەبوو ماسی!

وەکوو سارا کەهەمیشە بە سینی وسێف ئەمانناسی

لە بیرما ماوە ئەو ماڵەی ئەمانکێشا بە بێ دیوار..

دەالقەی تاق! چرا رۆشن! لە بەر درگا دوو دانە دار!

لە ئاسمانیش خورێک نازار، دووسێ کڵۆی هەوری پەڕپەڕ

لەمەو بەدوا ئەمانکێشا.درێژ و زل فڕۆکەی شەڕ!

دووشت وا دووشکم لێیان، شکم ماوە لە هەردووکیان،

وەکوو شەو ورۆژن بوو یەکتر، ئەوڵیان خوا ! دووهەم شەیتان

لە هەڵبازی پشیلە ! کاری شەیتانە کە گوڵ ئەشکێ

مەگەر خوا خۆی نەیتوانی نەیه ڵێ گوڵدانی کەس بشکێ؟

یەکەمجار ئاوێنە نووسین، میداد وەک نوور هەنگاوی نا

لە نوختە چینی کوچکی ژین! دڵم وەک نووک میداد شکیا

ئاخۆ دیسان لە شاری گورگ! بنینە غار بە ئەسپ چێوی

ئیتر وەک مامری »گێل گەوج«! نەیژین: راسە قسە رێوی!!

قەتاری دووری ئازادی! چەنێکە دووکەڵت بەرزە

وەرە کە گیان فیداکاران، لەسەر رێ هاتنت فەرزە

عەلی/لەیالخ

چیرۆک و چیرۆک نووسیی کوردی

رۆژنامەیژماره : ٦٣٩ ١٥ی خەرمانانی ١٣٩٣ ٦ی سێپتامربی ٢٠١٤ ١0

)Hannah Arendt(”ئــــارێــــنــــت “هـــانـــا شــاری لــە 1906 ساڵی ئەڵمانی، بیرمەندی ژێر لە بوو. دایك لە واڵتــەدا ئەو “هانۆفێر”ی رێنوێنی مامۆستاكانی )مارتین هایدگر و كارۆل و “مــاربــۆرگ” زانستگاكانی لــە یــاســپــرس(دا گەیشتە و بــوو فەلسەفە فێری “فــرایــبــۆرگ”دا ئەڵمانیا لە فاشیزم ئەوەی دوای دكتۆرا. پلەی ســەری هــەڵــدا، ســەردەمــی چــاودێــری كــردن و ئــاوارەیــی دەستی پێ كــرد و ئــەم دۆخــە بووە دوور واڵتەكەی لە ئارێنت هانا ئــەوەی هۆی ــر بــكــەوێــتــەوە. ســەرەتــا چــووە پــاریــس و دواتلەوێوە بەرەوە ئەمریكا كۆچی كرد. لە زۆربەی ــەوەی ــن زانــســتــگــاكــانــی ئــەمــریــكــا ســەرقــاڵــی وتفەلسەفە بووە و كۆمەڵێك بەرهەمی پڕ بایەخی لە ئــافــرانــد. دا سیاسی ـ فەلسەفی بـــواری لــە بە ئــامــاژە دەتــوانــیــن گرنگەكانی دا كتێبە ــاو نتەواو”، دەسەاڵتی ئاخێزگەكانی و “توخمەكان “هەقیقەت و درۆ لە سیاسەتدا”، “لەمەڕ شۆڕش” ئارێنت بكەین. ــگ” ــروزەن زەب و “دەســـەاڵت و هەمیشە بۆ نیۆیۆرك شــاری لە 1975 ساڵی

مااڵوایی لە ژیان كرد.ئارێنت لە بەناوبانگترین بەرهەمی فەلسەفیی ــە دەكـــاتـــە “دەســـــەاڵت و ــدا ك ـ ســیــاســی خــۆیئەم وێنەوە، بێ وردبینییەكی بە زەبروزەنگ”، شی دا كۆمەاڵیەتی ژیــانــی لــە ــە ــاردەی دی دوو بۆ لێكۆڵینەوەیە ئەم هۆكاری خۆی دەكاتەوە. تایبەتی بە و “دەسەاڵت” چەمكەكانی ناڕوونی “زەبروزەنگ” دەگەڕێنێتەوە كە ناوەرۆكەیان لە ناڕوونیدا لە هاوچەرخدا سیاسیی فەلسەفەی كە دەكــردوەتــەوە دووپاتی ئارێنت مــاوەتــەوە. سیاسییەكان دا و كۆمەاڵیەتیی لێكدانەوە لــە بابەتی زەبروزەنگ، بەدەگمەن وەك دیاردەیەكی سەربەخۆ باسی لێ كراوە. ئارێنت پێ وایە ئەمە لە چاو یەك وەك كە ئــەوەی بۆ دەگەڕێتەوە دیاردەكانی دەسەاڵت و زەبرووزەنگ دەكرێ و هەروەها لە سەر ئەو باوەڕەیە كە دەسەاڵت و زەبرووزەنگ دوو چەمكی تەواو لێك جیاوازن و

تەنانەت لە بەرابەر یەكتری دا وەستاون.وردی بــە كاتێك نووسیویەتی:” ئارێنت سەرنجی ئەو هەموو نووسراوە دەدەم كە لەمەڕ دیاردەی دەسەاڵت نووسراون، خێرا بەو ئەنجام بابەتی ــەوەی ئ بــووەتــە هــۆی ئەمە ــەم كە دەگسەرجەم چونكە نەكرێ، ڕچــاو زەبــرووزەنــگ خاوەن ڕایان لە چەپەوە بۆ ڕاست كۆكن لە سەر چەمكی دوو زەبرووزەنگ و دەسەاڵت ئەوەی زەبــرووزەنــگ دیكە واتایەكی بە یــان هــاوتــان. ــی ــن ــەوت دەرك شــێــوەی دیــارتــریــن لــە بێجگە

دەسەاڵت، شتێكی دیكە نییە”)1(ــەو كــردنــی گــریــمــانــەكــەی ــت ــنــت بــۆ پ ــارێ ئدەكا میڵز” ــت “رای وتەیەكی بە ئاماژە خــۆی، ــووە. ب ڕا ــاوەن خـ زانستیی ســیــاســی دا لــە كــە لە بریتییە سیاسەت ئــەوەیــە:” ڕایــت وتــەكــەی و دەسەاڵتدا هێنانی وەدەســت پێناوی لە شەڕ بەڕێوەبردنی لە بێجگە دەسەاڵتیش ئەوپەڕی زەبرووزەنگ، شتێكی دیكە نییە”. ئارێنت ئەوەی دووپات كردووەتەوە كە ئەم بۆچوونەی “میڵز” لە ڕاستی دا درێژكراوەی “ماكس وێبر” و پێناسە ئاوا وێبر ــەت. دەوڵ لەمەڕ ناوبانگەكەیەتیی بە پێناسەی دەوڵەت دەكا: “دەوڵەت واتە پێوەندییە ــە ســەر ــان ل ــەك ــرۆڤ ــی م ــان ــەك ــخــوازان دەســەاڵترەوای ئامرازی بنەمای لە سەر كە مرۆڤەكان )یان لە ڕەواڵەت دا ڕەوان( توندوتیژاوی دانراوە”. ئارێنت هەروەها دەێژی كە ماكس وێبریش لەم پشت “ترۆتسكی” بۆچوونەكەی ڕێك بــوارەدا ئاشتیی وتووێژەكانی لە كە دەكــاتــەوە ڕاســت هەر كۆڵەكەی وتبووی:” لیتۆفسك”دا “برست

دەوڵەتێك زەبرووزەنگە”.لێكچوونە ــەم ئ ئــارێــنــت، هانا ــاوەڕی بـ بــە هزرییە لەمەڕ كێشەی زەبرووزەنگ سەرسووڕ ــنــەرە. چــونــكــە وەك یـــەك چـــاو لــێ كــردنــی هــێدەسەاڵتی سیاسی و زەبرووزەنگی ڕێكخراوی وەك مــرۆڤ كە وایــە كاتێك تەنیا دەوڵەتیی، ئامرازی دەوڵـــەت، كــە:” وابــێ پێ وێبر ماكس سەركوتە و لە دەستی توێژی دەسەاڵتداردایە”. لە تێگەیشتنە ئــەم كــە ئــەوەیــە سەیرتر ــەاڵم بباوەڕیان كە ئەو خاوەنڕایانەی نێوان زۆربەی ئەوانەش دا نێوان لە و نەبوو ماركسیسزم بە لە نییە بریتیی تەنیا دەوڵـــەت ــە وای پێیان كە بنیاتە سیاسی و كۆمەاڵیەتی و فەرهەنگییەكانی كۆمەڵگا، دەردەكەوت. ئارێنت لەم بوارەدا باسی كۆمەڵێك نموونەی سەرنج راكێش دەكا. بۆ وێنە “بێرتراند دوژوونێل” پێ وایە شەڕ كردەوەیەكە

كە “بۆ سروشتی دەوڵەت دەگەڕێتەوە”. ماكس دەكا ئــەوە باسی و پێش چووەتە زیاتر وێبر ــە كە ــەوەی ــەت، ئ ــ كــە “پـــێـــوەری تــایــبــەتــی دەوڵـدەسەاڵتی تەواوی بۆ بەڕێوەبردنی زەبروزەنگی ئارێنت هانا كە لێرەدایە هەیە”. فیزیكی رەوای زەبرووزەنگی كۆتایی ئایا كەواتە دەپــرســی:” سەربازی كۆتایی دەوڵەتە؟ و ئایا كۆتایی هاتنی شــەڕی ســەربــازی نێوان دەوڵــەتــەكــان، واتــای

كۆتایی هاتنی ئەو دەوڵەتانە ناگەیەنێ؟”)2(چەمكی پێناسەی بۆ “ڤۆڵتێر” سەردەمێك دەسەاڵت وتبووی:” دەسەاڵت واتا ناچاركردنی پێم من كە كارێكی ئەنجامدانی بۆ دی ئەوانی خۆشە” و ماكس وێبر بەم شێوەیە ئەم پێناسەیە تەواو دەكا كە: “دەسەاڵت واتە ئەو دەرەتانانەی لە بتوانی ئەوانی دی كە ســەرەڕای خۆڕاگری چوارچێوەی پێوەندییەكی كۆمەاڵیەتیدا ئیرادەی خۆت بسەپێنی” و دیسان ژوونێل وتبووی:” بێ دەســەاڵت بڕیار، كردنی جێبەجێ و بــڕیــاردان مانایەكی نییە”. ئێستا بە بۆچوونی هانا ئارێنت لە ــەاڵت دەسـ سروشتی وابــێ پێمان ئــەرگــەر كاریگەریی بڕیار دایە، لە رووی لۆژیكییەوە دەبێ وەك “ماو تسی تۆنگ” )Mao Tse Tung( بەو ئاكامە بگەین كە:” بە هێزترین دەسەاڵت لە لوولە تفەنگەوە دێتە دەرێ”. لێرەدایە كە ئارێنت لێمان دەپرسێ كە :” كەواتە لە نێوان بڕیاری پۆلیسێك و تاونكارێكی چەكداردا، چ جیاوازییەك هەیە؟”.

دواداچوونی بە ئــەوەی دوای ئارێنت هانا قووڵ بۆ دیاردەكانی دەسەاڵت و زەبرووزەنگ دەكات بەو ئەنجامە دەگا كە :” سەرەڕای ئەوەی ئاستی زانستیی سیاسی ئەمڕۆ بەرز بووەتەوە، جیاكردنەوەی سەرقاڵی ئێمە زانستیی زمانی “دەســەاڵت”، وەك بنەڕەتی چەمكی كۆمەڵێك “زەبرووزەنگ” و “ئۆتۆریتە” “هێز”، “گوشار”، لە یەكدی نابێ كە هەموویان كۆمەڵێك دیاردەی جــیــاوازن”.)3( ئــەوەی لەم بــوارەدا هانا ئارێنت بە چــاوی رەخــنــەوە سەیری دەكــا ئــەوەیــە كە تەنانەت ئەم ناڕوونییە لە چەمكەكاندا، لە تیۆرییە سیاسییەكانیش دا دەبینرێ، ئەگینا تێكەڵ كردنی باتی لە چەمكانە ئەم كارهێنانی بە و واتاكان یەكتری لە زمانی ڕۆژانەدا كارێك نییە كە پێشتر

نەكرا بێ.دابەشكاری بە خــۆی ئارێنت هانا دواتــر بە و ــا دەك ســەرقــاڵ كلیدییانەوە چەمكە ئــەم ڕوانگە لە دەكاتەوە. كامیان ڕوون هەر وردی

ئارێنتەوە: لێهاتووییەكی )Macht( “دەســــــەاڵت” كارێك، كردنی جێبەجێ بۆ تەنیا نە مرۆیییە، و مــرۆڤــەكــان نــێــوان ڕێككەوتنی بــۆ بــەڵــكــوو ئەم پێی بە نێوانیان دا. لە هاوبەش هەنگاوی بێژین دەسەاڵت ناتوانین كاتێك هیچ پێناسەیە، بـــەردەوام دەســـەاڵت چونكە كەسە، یــەك هی دەستی لە و هەیە كۆمەاڵیەتیی سروشتێكی گرووپە ئەو مادام مرۆڤەكان دایە. لە كۆمەڵێك ــە. ــەردەوام ب دەســەاڵتــەكــەشــیــان یەكگرتوویە، دەسەاڵتی كەسە فاڵن دەێژین كاتێك وێنە بۆ ــەو لــە الیـــەن گــرووپــێــكــەوە ئەو هــەیــە، واتـــە ئبەرپرسیارییەتییەی خراوەتە ئەستۆ، تا لە الیەن بــێ پشتگیری بــە بكا و كــارێــك گــرووپــەكــەوە نییە. مانایەكی ئەویش دەسەاڵتی گرووپە، ئەو باسی ــەدا رۆژان ئاسایی زمانی لە ئەگەر بۆیە زیاتر ــن، ــەی دەك بــەدەســەاڵت كەسایەتییەكی نەك زۆردارە، كەسایەتییەكی مەبەستمان

كەسایەتییەكی بەدەسەاڵت، چونكە:دەســەاڵت پێچەوانەی بە )Strke(”زۆر“هەمیشە تایبەتمەندییەكی تاكییە و دەتوانرێ بە چۆنایەتییەكیی هاوشێوەوە لە تاك یان شمەكی كاتێك هیچ تاك زۆری بكرێتەوە. تاقی دیكەدا توانای خۆڕاگری لە بەرابەر دەسەاڵتی كۆیەك دا

نییە.چاوی زۆر وەك زۆرتر كە )Kraft(”هێز“لێ دەكرێ، لە ڕوانگەی ئارێنتەوە دەچێتە خانەی سروشتی( )هێزی سروشت تایبەتمەندییەكانی

ـەوە.لە )Autoritt( “ئــۆتــۆریــتــە” ئارێنت هانا روانگەی واتاییەوە، بە دژوارترین چەمك دەزانێ ئەگەری دیكە چەمكەكانی چاو لە وایــە پێ و ئەوە كە خراپ بەكار بهێنرێ زیاترە. بە باوەڕی خانەی بچێتە دەتوانێ هەم ئۆتۆریتە ئارێنت، بچێتە ــوانــێ دەت هــەم و تــاكــەوە تایبەتمەندی وێنە بۆ دامەزراوەیەكەوە. تایبەتمەندی خانەی ئۆتۆریتەی تاك دەتوانرێ لە پێوەندییەكانی نێوان دایك و باوك لەگەڵ منداڵەكانیان، یان پێوەندی نێوان مامۆستا و قوتابی خۆی دەربخا. ئۆتۆریتە

هیراركییەتی لە دەتوانین دامەزراوەیەك وەك دامەزراوە ئایینییەكان )وەك كلیسای كاتۆلیك(،

یان لە پێكهاتەیەكی سەربازییدا بینین. دەبــێ كــە ئــەوەیــە ئۆتۆریتە تایبەتمەندی كەسانەوە ــەو ئ الیــەن لــە ال ــەو ئ و ئەمال بــێ بە دەكـــرێ، لــێ گوێڕایەڵیان چــاوەڕوانــی كــە زۆر بە پێویستی دەســەاڵت بناسرێ. فەرمی بۆ نییە. رەزامــەنــدی هێنانی وەدەســـت یــان و بۆ یان بدا، كوڕەكەی لە باوكێك ئەگەر وێنە، رازی كردنی هەوڵ بدا بەڵگەی بۆ بێنێتەوە، لە بەكار خۆی ئۆتۆریتەی حاڵەتەكەدا دوو هەر خاڵی لە باوكێك وەها هەڵسوكەوتی نەهێناوە. یەكەم دا دیكتاتۆر ئاسایە و لە خاڵی دووەمیشدا دێموكرات ئاسایە و هەر دوو مێتۆدەكە ئۆتۆریتە دابین كردن و وایە، ئارێنت پێ پێشێل دەكەن. بەردەوامی ئۆتۆریتە، پێویستی بەوەیە كە بە بێ ئەمال و ئەو ال رێز لە تاكێك، یان دامەزراوەیەك شێوەی مەترسیدارترین پێیە بــەم بگیردرێ. كردنی دژایەتی ئۆتۆریتە، لەگەڵ دوژمنایەتی نییە، بەڵكوو لە بەرچاو نەگرتن و بایەخ پێندانە

بە ئۆتۆریتە. )Gewalt(”لە ئاكام دا چەمكی “زەبرووزەنگدایە كە ئارێنت پێ وایە بەكارهێنانی پێویستی بە ئامراز هەیە. رەنگە بتوانین بێژین كە نزیكترین زۆرە. چونكە زەبرووزەنگ، چەمكی لە چەمكە وەك زەبــرووزەنــگ بەكارهێنانی ئامرازەكانی كە ــە دای ــەوە ئ خزمەتی لە دیكە ئامرازەكانی زۆری بەكارهێنەرەكەی زیاد بكەی. لە ئاكام دا، شتێك زەبرووزەنگ بەكارهێنانی ئامرازەكانی زۆر بــەكــارهــێــنــانــی ــۆ ب ئــامــرازگــەلــێــك بێجگە رەشاشە بە دەتــوانــێ كەسێك وێنە، بۆ نییە. گــەورە ــەك ڕادەیـ تا گرووپێكی دەستییەكەی گرفتار بكا و ئەگەر لە باتی رەشاش، ئامرازێكی جەنگیی دیكەی وەك بۆمبی ئەتۆمی لە بەرچاو بگرین، دەتوانێ ملیۆنان خەڵكی پێ بترسێنی و بەم جۆرە بكا و بە زمانی زۆر قسە لەگەڵیان

زەبرووزەنگ بەكار بێنێ.)4(هانا ئارێنت لە تێزەكەی دا دوای ئەوەی ئەو چەمكانە ڕوون دەكاتەوە، دەچێتە قوواڵیی دوو لێكیان و زەبرووزەنگەوە و دەسەاڵت چەمكی جیا دەكاتەوە. هەر وەك باس كرا، الی زۆربەی دوو چەمكی لەمەڕ واتایی تێكەاڵوی بیردۆزان دەسەاڵت و زەبرووزەنگ دەبینرێ و زۆربەیان لە بێجگە زەبــرووزەنــگ كە كۆكن ئەوە لەگەڵ دیارترین شێوەی دەركەوتنی دەسەاڵت، شتێكی دوو ــەم ئ ئارێنت هانا الی بــەاڵم نییە. دیكە یەكێك هەیە:” بنچینەییان جیاوازییەكی چەمكە نێوان ســازەكــانــی ــووس چــارەن جیاوازییە لــە زەبرووزەنگ و دەسەاڵت ئەوەیە كە دەسەاڵت لــە كاتێك دا گــرێــدراوی ژمــارەیــە، بــــەردەوام زەبرووزەنگ تا ئاستێكی دیاری كراو جیایە لە

ژمارە، چونكە پشت ئەستوورە بە ئامراز”.)5(ئارێنت ئەوەش دووپات دەكاتەوە كە ئەگەر چەمكەكە دوو هــەر حاڵەتی تــونــدڕەوانــتــریــن زیاتر نێوانیان جیاوازییەكانی بكەین، ڕچــاو حاڵەتی ــریــن ــەت ــدەڕەوان ــون ت دەبـــنـــەوە: ڕوون دەسەاڵت دەتوانێ دۆخی “هەمووان لە بەرابەر شێوەی توندڕەوانەترین و بێ ــەس”دا ك یــەك “یەك پێكهاتەی لە زەبرووزەنگیش دەركەوتنی دەنوێنێ خۆی هەمووان”دا بەرامبەر لە كەس و ئــامــراز بێ بە كــات هیچ دووەمییەكەیان و ناێتە دی. كەلوپەلی بەڕێوەبردنی زەبرووزەنگ تایبەتمەندییەكی زیاتر نموونەیەك وەها دیارە لێكدانەوەیەكی خۆی وەك و هەیە سمبولیكی ناوەرۆكیی جیاوازییەكانی لــەمــەڕ ڕوونــمــان نادات. دەستەوە بە زەبرووزەنگ و دەســەاڵت پێوەندییەكانی لــێــكــدانــەوەی بــە ئارنێت هــانــا سەر دەخاتە تیشك ئامراز” و “ئامانج نێوان سروشتێكی زەبـــرووزەنـــگ نــاڕوونــیــیــە:” ــەم ئو ئامراز هەموو وەك و هەیە ئاسای ئامراز ئامانجێكە بە پێویستی بــەردەوام كەلوپەلەكان، بۆ ئەوەی رێنوێنی بكا و بەكارهێنانیشی پاساو شتی بە پێویستی پاساودانی بۆ ــەوەی ئ بــدا. دیكەیە، دیوێكی كردەیی هەیە، بەاڵم قەت دیاری

كەر نەبووە”.)6(بە پێی ئەم وتەی هانا ئارێنت بەو ئەنجامە زەبرووزەنگ دیــاردەی بە ناتوانین كە دەگەین ــەاڵت بـــكـــەیـــن. بە ــــ بـــاســـی نــــاوەرۆكــــی دەسـپێچەوانەی دەسەاڵت، زەبرووزەنگ سروشتێكی ئاوەدانكەر. سروشتێكی نەك هەیە كاولكاریی زەبــرووزەنــگــەوە ڕێگای لە كە ئامانجەی ئــەو كە ئامرازە كۆمەڵێك بە پێویستی دێ، وەدی سروشتێكی وێرانكەر، ترسێنەر و زۆردارانەیان

هەیە. بەاڵم بە نیسبەت دەسەاڵتەوە بابەتەكە وا تەنیا و نییە تاك تایبەتمەندی دەســەاڵت، نییە. یەكبگرن. مرۆڤەكان كە دەبێ دروســت كاتێك كەشێكی بــە پێویستی ــەردەوام ــ بـ ــەاڵت دەســلە هەیە، الیەنە دوو متمانەی و ئاشتی لە پڕ كاتێك دا ئەو كەشەی كە لە رێگای ئامرازەكانی زەبرووزەنگەوە پێكدێ، پڕە لە ترس و دڵە راوكێ و بێ متمانەیی. هانا ئارێنت، بەم جۆرە باسی ئەو جیاوازییە دەكا:” لە قامووسی سیاسی دا ئەگەر بێژین دەسەاڵت و زەبرووزەنگ جیاوازن، تەنیا ئەمە تەواو نییە، بەڵكوو دەبێ بوترێ دەسەاڵت یەكترن. بــەرامــبــەری خــاڵــی زەبـــرووزەنـــگ و بێ، زاڵ تــەواوەتــی بە یەكیان كە شوێنێك لە ئەوی دیكەیان بوونی نییە. زەبرووزەنگ كاتێك مەترسییەوە. بكەوێتە دەســەاڵت كە دێ بەكار بە ببەستینەوە دەســەاڵت چارەنووسی ئەگەر زەبرووزەنگەوە، بەشێوەی هاوكات لە ئەنجامدا بێ پێیە بەم نامێنێ. و دێ كۆتایی دەســەاڵت كە بكەین ئــەوە بانگەشەی ناتوانین گــومــان ناتوندوتیژییە زەبرووزەنگ، بەرامبەری خاڵی و بێ گومان قسە كردن لەمەڕ “دەسەاڵتی “بێ . زەبرووزەنگ ... نییە مانایەكی زەبرووزەنگ” دەتوانێ دەسەاڵت لە ناو ببات، بەاڵم هیچ كات ناتوانێ دەسەاڵت پێك بێنێ. ئەوەی لە لوولەی تفەنگەوە دێتە دەرێ، دەتوانێ بڕیارێكی كاریگەر ئەمال بێ بوونی ملكەچی بە پێویستی كە بێ قەت تفەنگەوە لوولەی لە بەاڵم هەیە، ئەوال و

دەسەاڵت ناێتە دەرە”.)٧(ســەرەوە لە كە راڤەگەلەی بەو ئاماژە بە لە ــەاڵت بێژین دەســ كـــرا، دەتــوانــیــن بــاســیــان جەوهەرێكی ئارێنتدا، هانا سیاسیی هــزری و هاوپێوەندی بەرهەمی كە هەیە كۆمەاڵیەتیی مرۆییەكانە. هێزە خۆویستانەی یەكگرتوویی و خــەڵــك دەســــەاڵت، پێكهێنەرەكانی توخمە تاك، خەڵكە. هاوبەشیی هەنگاویی و ئــیــرادە پرش و ناسەركەوتوو گرووپێكی تەنانەت یان سەرچاوەی چونكە نییە. دەسەاڵتیان بــاڵو، و سەرهەڵدان و بزووتنی دەسەاڵت، بۆ پێوەندی و هاتوچووی ئازادانەی مرۆڤەكانە لەگەڵ یەكتری نێوانیان هاوبەشی هەنگاوی و رێككەوتن و

دەگەڕێتەوە.كتێبی لــە ئارێنت هانا ــەمــەش دا، ئ الی لــە لە یەكێك باسی زەبرووزەنگ”دا و “دەســەاڵت لە بریتییە ئەویش پێویستییەكانی دەسەاڵت كە “ڕەوایی” دەكا و دەنووسێ:” دەسەاڵت پێویستی بابەتێكە كە بدا، چونكە پاساو نییە خۆی بەوە لە خۆیدا و لە سروشتی كۆمەڵگای مرۆڤایەتی دا هەیە. بەاڵم دەسەاڵت پێویستی بە رەوایی هەیە. بنەمای ئەو لە سەر ــی دەســەاڵت دیــارە رەوایئامانج و ئامرازانە نییە كە گرووپێكی كۆمەاڵیەتی سەرچاوەی بەرهەمی بەڵكوو دێنن، بەكاری دروست گرووپێك پێكهێنانی بە كە دەسەاڵتە دەبێ. لە كاتێك دا ئەو ئامانجەی پاساوی ئامراز دەدا، بابەتێكە كە پێوەندی بە داهاتووەوە هەیە، بە خۆی پشت بۆ رەوایــی بەخشین دەســەاڵت زەبرووزەنگ دەتوانین دەبەستێ. رابــردوو بە پێ رەوایــی ناتوانین قەت بەاڵم بدەین، پاساو

بدەین”.)8(تێزەكەی دا دیكەی بەشێكی لە ئارێنت هانا باسی بابەتی “لە خۆ نامۆیی دەسەاڵتی دەوڵەتی” كاتێك روو ئەم شتە ئارێنت بــاوەڕی بە دەكا. دامەزراوەیەك یاسایی، وەك دەوڵەتی كە دەدا لە هێلێ ئەركە كە بەڕێوەبەری ویستی خەڵكە، ــەت دەوڵ كارگێڕانی و بــدا ال سەرەكییەكانی پشتیوانەكەیان، بــێ ــە دەســەاڵت پاراستنی بــو دەســەاڵت باتی لە ــگ ــرووزەن زەب وردە وردە دەسەاڵت ئەوەی دەێــژێ:” ئارێنت بێنن. بەكار دەبەخشێ بە دامەزراوەكان و یاساكانی واڵتێك، خۆی بــۆ دا راســتــی لــە كــە خەڵكە پشتیوانی درێژەی پەیمانێكی سەرەتاییە كە ئەم دامەزراوە و یاساگەلەی پێك هێناوە. لە دەوڵەتێكی یاسایی خەڵك بێ، پارلەمان نوێنەرانی خــاوەن كە دا بەسەر زاڵـــن و ڕاستەقینەن ــداری ــەاڵتـ دەسـسەرجەم حكوومەتدان. لە كە كەسانەدا ئــەو و ســەرچــاوە كە ــەزراوە سیاسیانەی ــ دام ئــەو پشتیوانی ئــەوەی لەگەڵ دەسەاڵتن، چــۆڕاوەی بەرەو ڕچان بدەن، لە دەست كۆمەاڵنی خەڵك

و لە ناو چوون دەچن”.)9(.دامەزراوەیەكی كاتێك دیكە، واتایەكی بە بــگــرە ســەركــردایــەتــی حیزبێك ــەری، ــوەب ــەڕێ بــەن ئەو یــان دەســەاڵتــێــك بــێ، چــی دیكە لــە الیمتمانەیان داوە پێیان دەنگیان كە كەسانەەوە پێ نەكرێ، بە شێوەی یاسایی دەسەاڵتی خۆیان

ــە لــە دەســت ــەم دەســەاڵت لــە دەســـت دەدەن. ئناتوانرێ دیكە ئامرازێكی هیچ بە رۆیشتووە قەرەبوو بكرێتەوە، مەرگەر ئەوە كە بگەڕیتەوە دەكات كە دەســەاڵت بۆ سەرچاوەی سەرەكی خەڵك و دووبارە هەوڵ بدەی كە متمانەیان بە بنەمایەكی ئەمەش راستیدا لە بێنیتەوە. دەست دیموكراتیكەكانە: سیستمە سەرجەم سەرەكی ژیــانــەوەی دەســـەاڵت لە رێگای هــەڵــبــژاردن و ئارێنتەوە هانا ڕوانــگــەی لە خەڵكەوە. دەنگی ئێستا ئەگەر حكوومەتێك ملكەچی هەڵبژاردن و خۆی پێگەی پاراستی بۆ نەبێ، خەڵك دەنگی ناچارە پەنا بباتە بەر ئامرازی دیكە و لە ڕاستی دا لە دەســەاڵتــە جێگرەوەی وەك ــگ ــرووزەن زەبدەسچووەكەی بەكار بێنێ. لە كاتی سەرهەڵدانی وەها ڕووداوێك دا، یەكەم هەنگاو بۆ ئەوەی بە تەواوەتی دەسەاڵت لە ناو ببرێ هەڵدەگیردرێ. هەنگاوی دواتر كە دەكاتە سنووربەندی كردنی ئازادی، گرتنی ڕووناكبیران و داخستنی ژیانی بە دەربــازبــوون بێ كۆمەاڵیەتییە، ئاشتیانەی بەم دەكــا. پێ دەست یەكەم دا هەنگاوی دوای جۆرە سەرجەم كۆمەڵگا دەكەوێتە ناو كێچەڵی قەیرانێكی قووڵەوە و بە تەواوەتی ماناوە شەڕی زەبــرووزەنــگ دژی دەســەاڵت و خــراپ گۆڕان دامەزراوەكانی سەرجەم كردنی خاڵی ناو و لە ئارێنت بە وتەی دەسەاڵت دەست پێ دەكا. وەها دۆخێكدا:” دەتوانرێ زەبرووزەنگ بكرێ بە جێگرەوەی دەسەاڵت و تەنانەت سەركەوتنێكی بەرچاویش بە دەست بێنێ، بەاڵم تێچووی ئەم حاڵەتەدا، لەم چونكە زۆرە، جۆرە سەركەوتنە قورس تێچووێكی ــەڕووی ڕووب خەڵك نەتەنیا دەبنەوە، بەڵكوو دەسەاڵتدارنیش لە سەرمایەی لە و دەدەن تێچوو دەسەاڵتەكەیان مەعنەوی لە ئــەوەی . دۆڕاون... ال دوو هــەر ڕاســتــی دا دوای دامەزراوەی دەسەاڵت دەمێنێتەوە، جگە لە بەڕێوەبردنی توندوتیژی شتێكی دیكە نییە.”)10(قوواڵیی روانینی هانا ئارێنت لەمەڕ پرۆسەی “لە خۆ نامۆیی دەسەاڵت” و ئاكامەكانی ئەوەیە كە پێ وایە لە ئاكامی ئەم پرۆسەیەدا حكوومەتی بــۆ حكوومەتی دەگــوێــزرێــتــەوە ــگ ــرووزەن زەبتیرۆر و ترس و لە درێژەدا ڕوونی دەكاتەوە كە زەبرووزەنگ سەركەوتنی وێرانكەر توخمی ”:بە شوێنێك دا هیچ لە دەسەاڵتەوە، بەرابەر لە قـــەدەر حــكــوومــەتــی تــیــرۆر بــە روونـــی خۆی ــاخــا. دیـــارە تــیــرۆر هــەمــان زەبــرووزەنــگ دەرندەبێتە كاتێك تیرۆر حكوومەتی چونكە نییە، ــگ كە ــ ــرووزەن ــ ــرەوەی حــكــوومــەتــی زەب ــگ ــێ جدووەمییەكەیان)حكوومەتی زەبرووزەنگ( دوای رووخــانــی هەموو دامــەزراوەكــانــی دەســەاڵت، ــەوە، ــچــەوان ــێ ــكــوو بــە پ ــەڵ پــاشــەكــشــە نــاكــا، بكۆنترۆڵی چەقی دەزگای دەوڵەتیی بە دەستەوە

دەگرێ.”)11(.قەت ئارێنتەوە، هانا ڕوانگەی لە پێیە بەم دەوڵەتێك نەبووە كە بتوانێ بە تەواوەتی پشت زەبرووزەنگەوە. ئامرازەكانی بە بێ ئەستوور توتالیتێرەكانیش حكوومەت تەنانەت چونكە )كە گرنگترین ئامرازی دەسەاڵتدارییان زیندان، بە پێویستی ئەشكەنجەیە( و پۆلیسی تیرۆری بناغەی دەسەاڵتێك هەیە. لە وەها حاڵەتێكیش دا ئەم حكوومەتە لە پۆلیسی نهێنی و بەكرێگیراوە

هەواڵگرییەكانی پێك دێ.ژێر لە مرۆڤ ژیانی وایە پێ ئارێنت هانا و ــە دایـ سیاسییەكان ڕووداوە كــاریــگــەریــی دەسەاڵتی ڕووداوانــەش ئەو هەموو ناوەندیی دەســەاڵتــیــی ــەی ڕاڤـ ڕووەوە، ــەم ل سیاسییە. بە ئارێنت. توێژینەوەی بابەتی دەبێتە سیاسی، باوەڕی ئارێنت، دەسەاڵتی سیاسی دیاردەیەكە بۆ مرۆڤەكان و كە سەرچاوەكەی دەگەڕێتەوە نێوانیان. خۆویستانەكانی و ئازادانە پێوەندییە ئیرادەی بەرهەمی سیاسی دەســەاڵتــی كاتێك هەر بــەاڵم دەمێنێتەوە، و زیندووە بێ، خەڵك ئان ئەگەری ئەوە هەیە ئەم حكوومەت بكەوێتە و پاوانخواز و گرووپێكی سەركوتكەر دەستی

بسڕدرێتەوە و لە ناو بچێ.

ــــــــــــــــــــــــــــــ

)1 Hannah Arendt, Macht und Gewalt, Mnchen 1987, S. 36

)2 H. Arendt, a.a.O., S. 37)3 H. Arendt, a.a.O., S. 44)4 H. Arendt, a.a.O.; S. ۴۵-47)5 H. Arendt, a.a.O., S. 50)6 H. Arendt, a.a.O., S. 52)7 H. Arendt, a.a.O., S. 54)8 H. Arendt, a.a.O., S. 53)9 H. Arendt, a.a.O., S. 57)10 H. Arendt, a.a.O., S. 55)11 H. Arendt, a.a.O., S. 51

هزر

چەمكەكانی دەسەاڵت و زەبروزەنگ لە فەلسەفەی سیاسیی “هانا ئارێنت”ن: بەهرام محیی و:مادح ئەحمەدی

رۆژنامەی9 ژماره : ٣٦٩ سیاسی _ مێژوویی١٥ی خەرمانانی ١٣٩٣ ٦ی سێپتامربی ٢٠١٤

د. كامران ئەمین ئاوە و:سیروان مووساپوور

ــبــیــك«وتــنــی حــیــزبــی دێــمــوكــراتــی »لخەڵكی بۆ ئیمام پەیامی بە ئێران كوردستانی نوێنەرایەتی هەیئەتی پێكهێنانی كوردستان، گەلی كورد بۆ وتووێژ لەگەڵ هەیئەتی نێردراوی دەوڵەت، پێشنیاری گەاڵڵەی جۆراوجۆر لەالیەن حیزبی ماددەیی 6 گەاڵڵەی دواتــر و هەیئەت دێموكراتی كوردستان، ناردنی هەیئەتی حیزبی خومەینی دیتنی بــۆ كــوردســتــان دێــمــوكــراتــی بەرپرسانی لە دیكە هێندێكی و بنی سەدر و بوون هەواڵنە لــەو ئێران ئیسالمیی كۆماری مــەســەلــەی ئاشتییانەی چـــارەســـەری بــۆ كــە دێــمــوكــراتــی حــیــزبــی هـــەوڵـــی دران. كــــورد توودەی حیزبی پشتیوانیی لەگەڵ كوردستان ئێران و هــەروەهــا دانــی گــەاڵڵــەی جــۆراوجــۆر گەالڵەی تەكمیلی بۆ پێشنیارگەلێك وێنە بۆ »خودگەردانیی كوردستان« بۆ چارەسەركردنی بۆوە. ڕووبــەڕوو كورد مەسەلەی ئاشتییانەی ڕاستییەكەی ئەوە بوو كە بەرپرسانی كۆماری شوناسی بە سەرنجدان بە ئێران ئیسالمیی سیاسی و ئایدۆلۆژیكی خۆیان نە »بالقوە« و نە مەسەلەیان ئەم چارەسەری توانایی »بالفعل« نەبوو و باوەڕیان بە مافە سیاسییەكانی گەالنی ئێران نەبوو. ئەوان زیاتر لە فكری بەدەستهێنانی و دووبـــەرەكـــی پێكهێنانی ــۆ ب ــر ــات زی كــاتــی بزووتنەوەی سەرەكییەكانی هێزە الوازكردنی دێموكراتی حیزبی بەتایبەت كــورد نەتەوەیی بۆ دووبـــارە هێرشی و كۆمەڵە و كوردستان ئیددیعای بوون. گونجاودا كاتی لە كوردستان ئێران، ئەوكاتی كۆماری ســەرۆك ســەدر، بنی ڕازیبوونی لەسەر ســاڵــەدا ئــەو بانەمەڕی لە دەوڵەت و ڕێبەرایەتیی شۆڕش لەگەڵ گەاڵڵەی دێموكراتی حیزبی )پێشنیاری ماددەیی شەش و ناسراو گۆڕانكاریی هێندێك لە كوردستان( وتــارەكــەی لە ســەدر بنی تێ نەپەڕی. ئاشكرا دانانی بە گەاڵڵەیەی ئــەم ڕاگەیاندنی خــۆی دا حیزبی بەستەوە. كوردەكانەوە لەالیەن چەك »نامە ژمارەكانی ــەی زۆرب لە ئێران ــوودەی تمردم« دا خوازیاری كۆتایی هێنان بە »شەڕی بــاڵوكــردنــەوەی بە كوردستان لە بــراكــوژی« گەاڵڵەی دەسكاریكراوی شەش ماددەیی لەالیەن ــەت ــوو، كــارێــك كــە هــەرگــیــز دەوڵـ دەوڵــــەت بـجێبەجێی نەكرد. بە سەرنجدان بە هەڵوێستەكانی حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران لەپێوەندیی تـــوودەی حیزبی ئیسالمی، كــۆمــاری لــەگــەڵ ئێران ئەمجارە زیاتر نووكی هێرشەكانی خۆی نوێیەكانی تێكهەڵچوونە لەگەڵ پێوەندیی لە كۆمەڵە الی بۆ 59 بانەمەڕی لە كوردستان بە هاندەری دەسپێكردنەوە ئەوانی ڕادەگــرت، و ســەرەڕای )19( دەزانــی پەرەسەندنی شەڕ و ڕۆڵی بۆ مــردم«دا »نامە لە كە ئاماژەگەلێك الی دوو هەر هەاڵیسێنەرەكانی شەڕ پاڵنەرە ــرد، كــۆمــەڵــەی وەك فــاكــتــەری ســەرەكــی ــ دەكگــروهــەكــی شــەڕفــرۆش و دژە شــۆڕش« و« »ئامانجە لە كــردن پــێــڕەوی بە كە دەناساند ئاگری ئەمریكا ئیمپریالیزمی شەیتانییەكان«ی

شەڕی لە كوردستان بەرپا كردووە«. )20( هاوكات ڕێكخراوی چریكە فیداییەكانی گەلی ئێرانـ لقی كوردستانـ و حیزبی دێموكراتی خۆیان هاوبەشی پەیامی لە ئێران كوردستانی لە سێهەمی جۆزەردانی 59 بۆ »گەلی قارەمانی وێــڕای پێشكەوتنخوازەكان« هێزە و ئــێــران ئاماژە بە ئاگری شەڕی داسەپاو لە كوردستان و ڕۆڵی سەرەكی بەڕێوبەرە شەڕهەاڵیسێنەرەكان هێزە ڕیزەكانی پتەوكردنی بۆ دەســەاڵت دا، لە پێشگرتن و واڵتەكەمان ئیمپریالیستەكانی دژە لە ــان داوای كوردستان لە براكوژی شــەڕی لە ڕیفۆمخوازییەكەی بــیــروڕا كــرد ســەدر بەنی ــای ــەم ــن ــەش ب ــ ــە شـ ــ ــارەت ب ــ ــەبـ ــ دەوڵــــــــەت سـ

حیزبی لــەالیــەن پێشنیاركراو خودموختاریی ڕاگەیاندنی ــێــران، ئ كــوردســتــانــی دێــمــوكــراتــی ئابووریی گــەمــارۆی هەڵگرتنی و ئاگربەست كەشوهەوای كرانەوەی بۆ كوردستان لەسەر مەسەلەی ئاشتییانەی چارەسەری بۆ پێویست حیزبی ڕابگەیەنێ . ڕەســمــی بــە كــوردســتــان« ــوودەی ئــێــران وێـــڕای بــاڵوكــردنــەوەی ئەو ــ تلە 8ی مــردم« »نامە ژمــارە 246ی لە پەیامە جۆزەردانی 59دا، لەسەر داوای غەنی بلووریان بكەرەكانی و ڕیشە تاوتوێكردنی ڕایگەیاند«لە براكووژی شــەڕی هەاڵیسانەوەی سەرلەنوێ ئێران لە كوردستان بۆچوونی حیزبی توودەی پەیامە نێو ڕاگەیاندراوەكانی بۆچوونە لەگەڵ تــوودەی حیزبی نییە«. وەكیەك باسكراوەكە ــی جــان ــ ــوەی »دای ــە شــێ ــی دا ب ــەڕاســت ــران ل ــێ ئناپلیۆن«انە بەردەوام بەدوای شوێن پێی پیالنی ئیمپریالیزم و دەسوپێوەندەكانی سەر بە ئەو لە

مەسەلەكانی كوردستاندا دەگەڕا.نێوخۆییەكان دا، كاتی شەڕە لە بێ شك بە ڕێژیمی ڕووخاوی دەستوپێوەندەكانی سەر شــا دەیــانــتــوانــی و دەیــانــویــســت لــە ئـــاوی لێڵ مــاســی بــگــرن، بـــەاڵم بــوونــی وەهـــا كەسانێك سەرەكی هۆكاری نەیدەتوانی بــوو، كەم زۆر نێو نیشاندەری ڕاستییەكانی ئەم ڕووداوانــە و ئــاوڕدانــەوەیــەكــی بــێ . كــوردســتــان كۆمەڵگەی دووبارە لە پێشهاتەكانی كوردستان دەری دەخا دێموكراتی حیزبی هەوڵەكانی ســـەرەڕای كە ــش ڕێــكــخــراوی چریكە ــری كــوردســتــان و دواتفیداییەكانی گەلی ئێران ـ ڕێكخستنی كوردستان بــەردەوامــەكــانــی هــەوڵــە و ــی ــ ــاری ــ داواك و ـ فەرمیی ڕاگەیاندنی بۆ ئێران تــوودەی حیزبی ــاددەیـــی دەســـكـــاری كـــراو، گـــەاڵڵـــەی شـــەش مـڕاگەیاندنی ئامادەی ئێران حاكمییەتی هەرگیز ــژەی بــە هــێــرش و ــ ــوو، درێ ــەب ئــەو گــەاڵڵــەیــە نلە كە كارێك دا. كوردستان لە كوشتارەكانی لە شەڕ درێژەكێشانی هۆی بە بوو كۆتایی دا كوردستان و كارەسات و ماڵوێڕانییەكانی دواتر. ئیسالمی كۆماری ڕێبەرانی ئەمە لەڕاستی دا درۆیینەكانی دەربــڕیــنــە ســـەرەڕای كــە ــوون بئاڵۆزكردن و كێشە سازكردن خۆیان خەریكی بــۆ كــوردســتــان و ســـەركـــوت و كــوشــتــاری جیابیران بوون. بۆ دەسەاڵتدارێتیی بناژۆخوازی دێــمــوكــرات و هــێــزە بــوونــی ئــێــران ئیسالمیی تەشەنەسەندنی و كوردستان لە جیابیرەكان ئێران دیكەی ناوچەكانی بۆ داواكــاریــیــە ئــەم نەیدەتوانی شتێكی دڵخواز بێ . چونكە پێكهێنانی حكوومەتە خودموختار یان خۆبەڕێوەبەرەكان، نــاوەنــد و لە بــەرەو دووركــەوتــنــەوە كۆمەڵگە فیدراڵ كۆمەڵگەیەكی پێكهێنانی ــردەوە كـ بــە بیر و لەگەڵ دژایەتی ئەمەش كە پێوەدەنێ پاڵ دەســەاڵتــخــوازانــەكــەی نــاوەنــدگــەرا و بۆچوونە قبووڵكردنی ئــامــادەی كە ئیسالمی، ڕێبەرانی ڕوانگەی لە هەبوو. نەبوون، جیابیرەكان هێزە داخوازیی خودموختاری هەر چەشنە ئەوانەوە ئێران یەكپارچەیی كۆمەڵگە و سەقامگیریی تووشی ئیسالمی ئوممەتی یەكگرتوویی و ــگــەی ــا ڕێ ــی ــەن مــەتــرســی دەكــــــرد. كـــەواتـــە تچارەسەری وەها كێشەگەلێك، فریودان، پیالن و دووبــەرەكــی ناكۆكیی و پێكهێنانی فێاڵكردن، و سەركوتی كۆمەڵگە جیابیرەكانی هێزە لەنێو واڵت دا لە ئازادیخوازانە هاوارێكی هەرچەشنە بوو، كردەوەیەك كە كۆماری ئیسالمی هەرگیز

لە بەكارهێنانی دا تەنەخی نەكردووە. درێــژەكــێــشــانــی شــەڕ لــە كــوردســتــان، لـــەالیـــەن هێزە ــك ــاری خــەڵ هــێــرش و كــوشــتهێزە بێ متمانەیی ئیسالمی، سەركوتكەرەكانی شۆڕشگێڕەكانی كوردستان بە دەوڵەت، بوو بە هۆی توندتربوونی ناكۆكییە نێوخۆییەكانی حیزبی جیابوونەوەی ئێران و كوردستانی دێموكراتی »حیزبی پێكهاتنی ــەســی و ك حـــەوت تــاقــمــی كۆنگرەی پێڕەوانی ـ كوردستان دێموكراتی ئێران توودەی حیزبی پشتیوانیی بە چوارەم« جیابونەوەیە ئەم .1359 جــۆزەردانــی 29ی لە ئێران ئیسالمیی كۆماری كە سەردەمێك دا لە بۆ نامرۆییەكان شــێــوازە ــەواوی تـ لــە كەڵكی بوو وەردەگرت، كورد بزووتنەوەی سەركوتی لەتبوونی بزووتنەوەیە و ئەم الوازیــی بەهۆی وەك ئــێــران، كوردستانی دێموكراتی حیزبی یەكێك لە هێزە سەرەكییەكانی و بە الڕێ دابردنی بەشێكی گەورە لە هێزە شۆڕشگێڕەكانی كورد

و لە كۆتایی دا سەركوتی خودی ئەوان لەالیەن ڕێژیمی ئیسالمی ئێرانەوە.)21( ئەم جیابوونەوەیە لە ئێران و تــوودەی حیزبی خۆشحاڵیی لەگەڵ ــەڕوو ڕووب كیانووری دوكتۆر ســەرەوەشــی دا بۆوە. دوای ئەم جیابوونەوەیە هەڵسوكەوتەكانی لەگەڵ ئێران تـــوودەی حیزبی دوژمــنــدارانــەی زۆر ئــێــران كــوردســتــانــی دێــمــوكــراتــی حیزبی شێوەیەك بــە لوتكە، گەیشتە بـــۆوە و توندتر ڕاگەیاندنی ئۆرگانی بووبە مــردم« »نامە كە هێرش و بوختان و تۆمەت بۆ هەڵبەستنی ناڕەوا ئــێــران. كــوردســتــانــی دێــمــوكــراتــی بــۆ حیزبی حیزبی توودەی ئێران لە باڵوكراوەكانی دا وەك بەعس«، »بەكرێگیراوانی و »الت ولــــووت« و ناتۆ« جیرەخۆرانی « قاسملوو«، »باندی قاسملوو دوكتۆر ناوی سیاساختە« كۆمەڵەی دێموكراتی حیزبی پێشمەرگەی هـــەزاران و بەرامبەر لــە كــە دێنا كۆمەڵەی كــوردســتــان و سەركوتكەرەكانی چەكدار و هێزە هێرشەكانی كۆماری ئیسالمی بەرگرییان لە ئازادیی و مافی دیاریكردنی چارەنووسی خەڵكی خۆیان دەكرد. بوونی قورس تۆمەتانەش ئەم هەموو پێوەری بوو. ئێران تـــوودەی حیزبی ئێعتباری پێگە و لێرەدا بە پشت بەستن بە »نامە مردم« ئاماژە

بە چەند نموونەیەك لەو تۆمەتانە دەكەین:لەگەڵ لەپێوەندیی لەمێژە قاسملوو ــــ ئیمپریالیزمی ئەمریكا، ئەڵمانیای ڕۆژئاوا، ناتۆ و دەكــا. شومەی پیالنە بــەم كــار ئێراق بەعسی 9 بوودجەكەی و ناتۆ نوێنەرایەتی بە هۆلەند كــورد« گەلی ــی ــازادی »ئ بــۆ دۆالری میلیۆن ئیختیار لــە مافەكانی« »دەســتــەبــەربــوونــی و نە هیچكات ئیددیعایەك وەهــا )22( نــاوە. ئــەو لەالیەن نە و ئێران تـــوودەی حیزبی لــەالیــەن دامەزراوە نێوخۆیی و دەرەكییەكان نەسەلمێنرا. ئەمریكا ــی ــەت ــە، دەوڵ ك ئـــەوە ســەرنــجــڕاكــێــش قاسملوو دوكتۆر چەپەكانی هەڵوێستە بەهۆی ــە دەســتــی ــاوبـــراو ب ــی نـ ــرۆركــردن ــی ــا پــێــش ت تئێران ئیسالمیی كــۆمــاری دەسوپێوەندەكانی هەرگیز ئامادە نەبوو ویزای سەفەر بۆ ئەمریكا

بدا بە دوكتۆر قاسملوو.)نزیكەی پووشپەڕی كۆتاییەكانی لە ــ شوێنێك لە قاسملوو پووشپەڕ( مانگی 28ی چاوپێكەوتنی و دیالۆگ »قـــەاڵدزێ » بەناوی بێ شك هــەبــووە... خائین« »بەختیاری لەگەڵ عێراق، بەعسی بەكرێگیراوەی ئــەم قاسملوو درۆ ڕەزیالنە كە ئەمریكا ئیمپریالیزمی و ناتۆ لەگەڵ گەلی كورد دەكا و خەنجەری جینایەت لە پشتەسەرییەوە تیژ دەكا، چارەنووسێكی باشتر

لە بەختیار و محەمەدڕەزا و ... نابێ . )23(دەستمان بە كە زانیارییەك بەپێی ــ بانەمەڕی 20ی ـ 25 ڕێكەوتی لە گەیشتووە، 59 لە نزیك گوندێك بەناوی هەڵەبجە لە عێراق، لە پەنا ناوچەیەكی سەربازی لە خانوویەكی لە بتوون دروستكراو، شێخ عوسمانی نەقشبەندی، نوێنەری كەمانگەر سدیق قاسملوو، نوێنەری ئــووەیــســی و لــەگــەڵ چاوپێكەوتنیان كــۆمــەڵــە

پالیزبان و ئەشرەف كردووە. )24(ــوودەی ت حیزبی سیاسیی ناكۆكیی كوردستانی دێموكراتی حیزبی لەگەڵ ئێران كوردە بارودۆخی ئاڵۆزبوونی كۆمەڵە، ئێران و زیندانی گرتن و كوردستان، لە توودەییەكان ــەوان لــەالیــەن حــیــزبــی دێــمــوكــراتــی ــ ــی ئ كــردنكــوردســتــانــی ئـــێـــران و كــۆمــەڵــە لـــەالیـــەك )25( چاالكییە ــی ــدان ــەی م ــەوەی ــوون ــب ــەســك ــەرت ب و ئاشكراكانی حیزبی توودەی ئێران ـ تەشكیالتی هێزە لەالیەن ئەندامانی گیرانی و ـ كوردستان ئەمنییەتیەكانی كۆماری ئیسالمی، قەدەغەكرانی لێ كەوتەوە. ... و مردم« »نامە باڵوبوونەوەی ئیمانیان بڕوا و سەرەڕای توودەییەكان كوردە نەتەوەكان و چارەنووسی دیاریكردنی مافی بە ــەری ئــاشــتــیــیــانــەی مــەســەلــەی كــورد ــارەسـ چـسیاسەتەكانی بــە ســەرنــجــدان بــە ــران، ــێ ئ لــە كۆماری لە بەرگری ئێران و ــوودەی ت حیزبی كۆمەڵگەدا لە زیاتر هەرچی ئێران، ئیسالمیی و بــووك »مریشكی حاڵەتی گۆشەگیربوون،

سەرەخۆشی«یان بەخۆوە گرتبوو. درێژەدانی سیاسەتی داكۆكی لە كۆماری هێرشی كــاتــی ــا ت حــیــزب لــەالیــەن ئیسالمی لە ڕێبەرایەتییەكەی سەر بۆ پاسداران سپای زۆر كاریگەرییەكی تەنیا نە 1361 رێبەندانی كورد نەتەوەیی بــزووتــنــەوەی لەسەر خراپی

بە جیددیی خەسارێكی بەڵكو ــا، دان ئێران لە ئێعتبار و پڕستیژی مێژوویی ئەو حیزبە گەیاند و سیاسەتەكانی، شكستی بەهۆی بوو بەكردەوە لە زۆر بەشێكی ئێعدامی ئەشكەنجە و گرتن، الیەنگرەكانی. و ئــەنــدام و كــادر ڕێبەرایەتی، خۆشبینییە ــێــچــەوانــەی بــەپ ســیــاســی ــی ــان ژیتــوودەی حیزبی ڕێبەرایەتی گوماناوییەكانی لە پڕ و لێبڕاو ڕێبەریی » بە ئێران سەبارەت زانایی و لێزانیی ئیمام خومەینی » لەسەریەك نیشان ئەوانی سیاسەتەكانی نادروستبوونی

دەدا.)26(ــران لە ــێ ڕێــبــەریــی حــیــزبــی تــــوودەی ئكە ڕاپۆرتگەلێك بــە بەسەرنجدان 61 سالی و دەگەیشت پێی جیاوازەكانەوە سەرچاوە لە ســەرەڕای ئەزموونی چوار ساڵ سەركوت و ئێران و لە جیابیرەكان هێزە دەنگی خنكاندنی دانــنــان بە »ئــەگــەری ســـووڕان بۆ ڕاســت« لە هێرشی ئیسالمی، كــۆمــاری دەسەاڵتدارێتیی ئاكام دا لە و حیزب سەر بۆ ئەمنییەكان هێزە هەروا ئەندامانی، كــادر و گرتنی ڕاوەدوونـــان و گەشبینانە لە چاوەڕوانی جێبەجێبوونی »یاسای حیزبەكان« لە ئێران مایەوە، بەكردەوە ئەندامانی حیزبی بۆ ڕووبەڕووبوونەوە لەگەڵ مەترسی و نەكردبوو، ئــامــادە نهێنی چاالكیی دەسپێكی خەیااڵت و دروستبوونی بەهۆی بــوو كەئەمە گومان لەنێو ئەندامانی حیزب لە پێوەندیی لەگەڵ داهاتووی ڕوونی سیاسەتەكانی حیزبی توودەی

ئێران دەرهەق بە كۆماری ئیسالمی. »یــەكــگــرتــن و ســیــاســەتــی ــە شكستی ب ئەمنییەكانی هــێــزە هێرشی و ڕەخــنــەگــرتــن« كۆماری ئیسالمی لە دوو قۆناغ دا )ڕێبەندانی 61 و بانەمەڕی 62( بۆ سەر ڕێكخراوە حیزبییەكانی گرتن و دەسپێكردنی و ئێران سەرانسەری لە حیزبی كــادرەكــانــی ئەندامانی، ڕاوەدوونـــانـــی توودەی ئێران لە ئێران بەگشتی و لە كوردستان سەرپەنایەك دا بـــەدوای دەبــووایــە بەتایبەتی، بگەڕێن بۆ ئەوەی لەالیەن هێزە ئەمنییەتییەكانی ــەك مــاوەی ــا ت كــە ــران ــێ ئ ئیسالمیی ــاری ــۆم كــت و ــزە دروســ ــێ ــش بـــە بــەشــێــك لـــە ه ــێ ــەوەپ لوەفادارەكانی شۆڕش دەهاتنە ئەژمار، تووشی وەها لە )2٧( نەبنەوە. ئێعدام ئەشكەنجە و گرتن، دێموكراتی حیزبی هەستیاردا بارودۆخێكی دەنگی »ڕادیـــۆ ڕێگەی لە ئێران كوردستانی یارمەتیدانی بۆ خــۆی ئامادەیی كوردستان« ئەندامانی لە ژمارەیەك ڕاگەیاند. توودەییەكان هیممەتی ــە ب بــنــەمــاڵــەكــانــیــان ــەڵ ــەگ ل حــیــزب كوردستانی دێموكراتی حیزبی پێشمەرگەكانی عێراق كوردستانی هێمنەكانی بۆ شوێنە ئێران

گوێزرانەوە.كــادرەكــانــی ــدام و ــەن ئ لــە بەشێكی زۆر حیزبی توودەی ئێرانـ تەشكیالتی كوردستانـ ، حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران ـ پێڕەوانی فیداییانی ڕێــكــخــراوی و ـ ــوارەم چـ كۆنگرەی گەلی ئێران زۆرینە )ئەكسەرییەت( ـ تەشكیالتی سپای هێزەكانی هێرشی لەگەڵ ـ كوردستان حیزبی ڕاگەیاندنی هەڵوشاوە بە پــاســداران و توودەی ئێران و پێكهێنانی شانۆی تەلەویزیۆنیی ئێران ــوودەی تـ حیزبی ڕێــبــەرانــی لــە بەشێك بە ناچار نامرۆییەكان دا ئەشكەنجە لەژێر كە دنیابینیی حیزب و ڕەتــكــردنــەوەی پەشیمانی و كوردستانی ــــەی ڕەوان ــوون، ــراب ك ماركسیزم ئێراق بوون، لە مەقەڕەكانی حیزبی كۆمونیستی ــە چــوار ــاتــر ل عــێــراق جــێــگــیــربــوون. ئـــەوان زیــدا بــە هیوای ــارودۆخـ ــن بـ ــریـ ــە دژوارتـ ســاڵ لڕێكخستنەوەی نوێ و ئەگەری دەسپێكردنەوەی خەباتی چەكدارانە لە كوردستان لە چاوەڕوانیی ــوودەی بــڕیــارەكــانــی ڕێــبــەرایــەتــیــی حــیــزبــی تـحیزب ڕێبەرانی نەدانی بایەخ مانەوە. ئێران دا ــووســی ئـــەم كــەســانــە، بــێ كــاریــگــەر ــە چــارەن ببوونی ڕێبەرایەتی كە تێكەڵ بە قووڵبوونەوەی ناكۆكییە نێوخۆییەكان و جیابوونەوە بەردەوام و بــێــزاركــەرەكــان لــە حیزبی تـــوودەی ئــێــران دا بــوو، بــەرەبــەرە بــوو بە هــۆی گــەڕانــەوەی ئەو سۆڤیەت یەكێتی بۆ چوون ئێران، بۆ كەسانە بە نزیك سەرەنجام ئورووپایی. واڵتانی یان تەواوی كادر و ئەندامەكانی ڕێكخراوی ئەیالەتی حیزبی توودەی ئێران ـ تەشكیالتی كوردستان ـ لە دەرەوەی واڵت بە دەركردنی ڕاگەیاندراوێك لە 10ی خاكەلێوەی 1369 بە فەرمی ڕەخنەیان لە هەڵوێستەكانی ئەو حیزبە لەپێوەندیی لەگەڵ

ئێران و كوردستان گرت، ڕیزی خۆیان لە حیزبی لەو بەشێك لە ــردەوە. كـ جیا ئێران تـــوودەی بەشەڕەفی خەڵكی بە ڕوو كە ڕاگەیاندراوەدا ئێران و نەتەوەی خەباتگێڕی كورد بوو، هاتووە: ئێران، ــوودەی ت حیزبی ئەندامانی ئێمە «چ پــێــڕەوانــی پــێــشــووی كــۆنــگــرەی چـــوار و چ لە حیزبی ڕێكخراوەكانی كــوردی ئەندامانی بوروكراتیك و سیستمێكی لە كە كوردستاندا، دەژیان ژیان نوێی ڕاستەقينەكانی لە بە دوور كـــردەوەە ســیــاســەت و كارتێکەردنی لــەژێــر و بووین، ئێراندا تــوودەی حیزبی هەاڵوییەکانی ــۆرەی ن بــە تـــاک، ــاک ت بــە بــە تێکرایی و چ چ خۆمان، خۆ بە هاوبەش و بەرپرسی هەڵەكانی حیزب لە مەڕ مەسەلەی گشتی شۆڕشی ئێران بە دەزانــیــن.«)28( كورد مەسەلەی بەتایبەتی و ــدراوە نــەمــران غەنی ــان ــەی ــەم ڕاگ ــی ئ ــردن دەركلە كــە سیراجیش محەمەدئەمین ــلــوریــان و بئێران ــوودەی ت حیزبی ڕێبەرابەتی ئەندامانی بوون، بە دەركردنی ڕاگەیاندراوێك پشتیوانییان حیزبی لە و كرد ناڕەزایەتییە حەڕەكەتە لەم شێوەیە ــەم ب )29( ــەدەر. ــن هــات ئــێــران ــوودەی ــ تئەیالەتی ڕێكخراوی ئەندامانی كادر و زۆربەی حیزبی توودەی ئێران ـ كوردستان كە بەزۆری لە دوای شۆڕشی 5٧ بە باوەڕ بە سۆسیالیزم و مەسەلەی ئاشتییانەی چارەسەری بە هیوادار ئێران، ــوودەی ت حیزبی نێو چووبوونە كــورد هەڵوێستەكانی لە ئاشكرا ڕەخنەگرتنی وێڕای حیزبی لە مااڵئاواییان هەمیشە بۆ ڕابـــردوو،

توودەی ئێران و ڕێبازە سیاسییەكەی كرد.

سەرچاوەو ڕوونکردنەوەکان:پرسش و پاسخ 9 )19(. .19

نامە مردم شمارە 211، 26 فروردین 59 .20نامە مردم شمارە 225، 14 اردیبهشت 59 .21اردیبهشت 1٧ ،228 شمارە مــردم نامە .22

.59ــی ــرات ــوك ــم ــی دێ ــزب ــی ــە ح ســــەبــــارەت بـ .23چواریش كۆنگرەی پێڕەوانی ـ ئێران كوردستانی بە پێش ئینقالب، لــە ــەوان ئـ پشتیوانی ــەرەڕای ســئەندامانیان گــیــرا، كــوردســتــان لــە چاالكییەكانیان تووشی ئازار و ڕاوەدونان و تەنانەت گیران و ئێعدام حیزبی ئەندامی خۆشكەالم ناسر نەمر بــوونــەوە. كۆنگرەی پێڕەوانی ـ ئێران كوردستانی دێموكراتی چوار بوو كە لە ساڵی 61 گیرا و لە 4ی بانەمەڕی 62

لە شاری بانە گوللەباران كرا. نامە مردم شمارە 2٧8، 18 تیر 1359 .24نامە مردم شمارە 305، 20 مرداد 59 .25

نامە مردم شمارە 315، 2 شهریور 59 .26بەپێی وتەی حیزبی توودەی ئێران نەمر .2٧ئەندامانی لە ناسرهاشمی و شــاروێــرانــی مستەفا تەشكیالتی كوردستانی حیزب لەالیەن كۆمەڵە تیرۆر

كران.ئیحسان تەبەری لە »كورە آزمون تاریخ« .28بە ئیستالح چەپەكان بە كۆمەڵە لە هێندێك بە ڕوو كە داوە نیشانی سیاسی ژیانی دەڵێ :« لێبڕاوییەوە كۆمەڵە و كــۆڕ لە هێندێك ڕەشبینی بەپێچەوانەی لەژێر ئێمە ــوو واب پێیان كە چەپەكان ئیستالح بە ڕێبەرایەتی نوێنەرانی وردە بورژوازییەكی دواكەوتوو )!( دەڕۆیــن فاشیزم ــەرەو ب تەنیا هەربۆیە و دایــن بەپێچەوانەی كەسانیك كە لەالیەنی چەپەوە پێشبینیی ڕێبازی پێشكەوتووەكانی الیەنە لەبارەی ئێمەیان هەموو بە ڕووداوەكــــان نەدەبینی، ئیمام سیاسی دروستیی لەسەریەك نشێوییەكانیانەوە، هــەوراز و هیوادارین ئێستا دەرخست و ئێمەیان پێشبینییەكانی ساڵی لە دروستانە كردنە بینی پێش ئــەم هــەر كە اجتماعی، فلسفی نوشتەهای بدا. نیشان داهاتووش جلد دوم ص 288، چاپ دوم 1385، انتشارات حزب

تودە ایران. هــێــزە ســەرانــســەریــی هــێــرشــی دوای .29گرتنی و ئێران تــوودە حیزبی سەر بۆ ئەمنییەكان حەسەن نەمران كوردستان، تەشكیالتی ئەندامانی مــورتــەزا شەڵتوكی، رەزا گــەالوێــژ، عەلی قزڵجی، ــان، حەمید بــابــاخــانــی، كــەســرا ئــەكــبــەری كــوردســتموسس غەفاری، تاهیر ئیمامی پوور و یاروەیسی لە

زیندانەكانی كۆماری ئیسالمیدا شەهید بوون. ــڕان، پـــێـــداچـــوونـــەوەیـــەک بە ــدابـ ــکـ ــێـ لـ .30چــوار، کــۆنــگــرەی پــێــرەوانــی پێکاتنی سەرچۆنێتی

حوسین بەخشی، الپەرەی 91ـ 90 سەرچاوەی پێشوو. .31

حیزبی توودەی ئێران و بزووتنەوەی نەتەوەیی كورد لە ئێران دا )١36١ ـ ١357(بەشی چوارەم و کۆتایی

رۆژنامەیژماره : ٦٣٩ ١٥ی خەرمانانی ١٣٩٣ ٦ی سێپتامربی ٢٠١٤ سیاسی8

رەحمان پیرۆتی

تێرۆریسم، »بەکارهێنانی بەرنامەبۆداڕێژراوی ــەی بــەکــارهــێــنــانــی ــەڕەشـ ــان هـ ــژی، یـ ــی ــدوت ــوون تبۆ مەشروع کەرەستەیەکی وەکــوو توندوتیژی مەزهەبی، سیاسی، ئامانجی دەستەبەرکردنی ئــیــدئــۆلــۆژیــک و هــتــد. لــە ڕێــگــای بــاڵوکــردنــەوەی پرەنسیپە و نۆرم هەموو پێشێلکردنی بە ترس و یاسایی و ئەخالقییەکانە«. ئەوە دەکرێ تاریفێکی مەنتقی بێ، بەاڵم بەو هۆیە کە چەمکی تێرۆریسم، بەستراوەتەوە بە چۆنیەتی لێڕوانین و گۆشەنیگای دەستەبەرکرانی شــێــوازی و نــەیــارەکــان الیــەنــە بۆ گشتگیر پێناسەیەکی ئێستا تا ئامانجەکان، تێرۆریسم بوونی نییە و زۆر جار لەگەڵ تاریفی »توندوتیژی سیاسی« و »تاوانی سیاسی« تێکەڵ

بووە.مەیدانێکی جۆراوجۆر و شێوازی تێرۆریسم ئەوەی حوکمی بە بەاڵم هەیە، ڕەهای مەفهومی سەرچاوەی دەســەاڵت و خــاوەن دەوڵەتەکان کە پشتیوانی ــکــخــراو، رێ ســـەربـــازی هــێــزی ــی، مــاڵدیپڵۆماتیک و دەزگای میدیا و ڕاگەیاندنی کاریگەرن، و ســەرەکــی تــریــن بــە ــی« دەوڵــەت »تیرۆریسمی دادەنـــرێ. تیرۆریسم شــێــوازی مەترسیدارترین تیرۆریسمی دەوڵەتی، واتا کەڵک وەرگرتنی دەوڵەت بــاڵوکــردنــەوەی بــۆ تایبەت ستراتێژی یەکی لــە مەبەستی ــە ب تــۆقــانــدن و تـــرس ــیــژی و تــونــدوتبەرەوپێش بردن و ئاڕاستەکردنی ئەو سیاسەتانەی کە بە شێوە یاسایی و ئاسایی تێیان دا سەرکەوتوو

نەبووە.گوێڕەی بە دەوڵەتی، تیرۆریسمی ستراتێژی نووسەر و پێردیۆ«، دی »ویلیام بۆچوونەکانی ئەو دەرەنــجــامــی گشتی بە سیاسی، بیرمەندی

شێوە کردەوانەی ژێرەوەیە:دەوڵــەت یــەک سیاسییەکانی چاالکییە .1لە ڕێگەی باڵوکردنەوەی بە خەڵکەکەی بەرامبەر تــونــدوتــیــژی و تــرس، کــە بــۆی هەیە بــە شێوەی مێدیاکان، رۆژنامە و ڕاگەیاندنەکان و کۆنترۆڵی ئەشکەنجە و ئازار، دادگایی کردنی نادادپەروەرانە، موهه ندیسی کردنی خۆپێشاندان و ڕێپێوانەکان، و ئەنجام بەرباڵو و بەپەلە و خێرا لەسێدارەدانی

بدرێن.یەک نیزامی هێزی چەکداری هێرشی .2دەوڵەت بۆ سەر ئامانجەکانی دەوڵەتێکی دیکە کە بکەوێتە مەدەنی خەڵکی گیانی ژیان و ناوەدا لەو

مەترسیەوە.ــردن و حـــەزف ــاوبـ ــەنـ حـــەولـــدان بـــۆ لـ .3دیکە؛ واڵتانی دیپڵۆماتکارانی بەرپرسان و کردنی ــا ســازمــانــدانــی شــاخــە و جــوخــەی تــیــرۆر لە واتـ

سەرتاسەری واڵتانی جیهان.بە چ واڵت، یەک نیزامی داگیرکردنی .4دامەزراندنی ڕێگەی لە چ ڕاستەوخۆ و شێوەی

پێگەی عەمەلیاتی.چاالکی نهێنی و شاراوەی یەک دەوڵەت .5ــەدەســەاڵت خستنی بــۆ لــەســەر کــار ڕاگــرتــن یــا ل

دەوڵەتێکی دیکە.بەکارهێنانی دەستوپێوەندەکان و گروپە .6نیزامییەکان لە واڵتانی دیکە، بۆ لە دەسەاڵت خستنی و کۆنترۆڵکردن دواتــر واڵتانە و ئەو حکوومەتی

بەدەستەوەگرتنی دەسەاڵت.دەوڵەتانەی لەو پشتگیری پشتیوانی و .٧ــی خــەڵــک رەد دەکـــەنـــەوە و ــاردان ــڕی کــە مــافــی بسەرەڕۆیانە و لە رێگەی قۆڕخکردنی دەسەاڵت و

دامەزراندنی دیکتاتۆڕی حوکمی واڵت دەکەن.ــایــاســایــی و راگــواســتــنــی فــرۆشــتــن ن .8چەکوچۆڵ و تەسلیحات بۆ باڵوکردنەوەی شەڕە حەولە تێکدانی و هەرێمییەکان، و نــاوچــەیــی رێگاچارەیەکی بە گەیشتن بۆ ئاشتیخوازەکان

سیاسی و کۆتایی هێنان بە کێشەکە.تاقیکاری ئەنجامدانی یــان پەرەپێدان .9ئــەتــۆمــی، کــە لــەوانــەیــە کــوشــتــاری بــەکــۆمــەڵ و

رەشەکوژی و تێکچوونی ژینگەی لێدەکەوێتەوە.ئــەگــەر بــۆچــوونــەکــانــی پــێــردیــۆ بــە پــێــوەری دابنەین، دەوڵــەتــی تیرۆریسمی هەڵسەنگاندنی ــە ــە زلــهــێــزەکــانــی جــیــهــان و دەســەاڵت بــەشــێــک للیستی نــاو دەکــەونــە هەرێمییەکان و ناوچەیی کە واڵتانەی لەو یەکێک تیرۆریستییەوە. واڵتانی

لە ریزی واڵتانی پێگەی شیاوی خۆی بــەردەوام تیرۆریستی و پشتیوانانی تیرۆر لە سەرتاسەری ئێرانە. ئیسالمی کــۆمــاری پــاراســتــووە، جیهان سیاسەتی ورد و کەالنی کۆماری ئیسالمی وەکوو داخــراو ئیدئۆلۆژیک، دیکتاتۆڕی حکومەتێکی لە هەم و ناوخۆیی ئاستی لە هەم زێدەخواز و خاوەن پێردیۆ، پێوەرەکانی بە دەرەوە، ئاستی کارنامەیەکی دەوڵەمەند لە تێرۆریسمی دەوڵەتییە. بە ئیسالمی کــۆمــاری واڵت، نــاوخــۆی ــە لو مەزهەبی ڕادیکاڵیسمی بیری لەسەر پێداگری بە سەپاندنی سیستمێکی حکوومەتی پاشکەوتوو، بۆمبارانی تیرۆر و هەڕەشە و لە کەڵک وەرگرتن بەدەرکردنی مەیدان لە شێوە بەو و تەبلیغاتی، کردنی قـــۆڕخ و سیاسییەکان حیزبە و الیـــەن نیگەرانی تـــرس و ــەوەی ــردن ــاڵوک ب و ــەاڵت دەســلە کــە کــرد پــتــەو خــۆی حکوومەتی بناغەکانی ئاکام دا بە ڕەشەکوژی و کۆمەڵ کوژییەکانی شار و گوندەکانی کوردستان و ناوچەکانی دیکەی وەکوو تەورێز و تورکمەن سەحراو و ئەهواز گەیشت کە ماشێنی قوربانی بوونە کەس هــەزاران بە تێی دا ڕەوتێک ئیسالمی. کۆماری کوشتاری و تیرۆر کە لە چوار دەیەی تەمەنی دا درێژەی هەبووە: لە دەیەی یەکەم؛ بە شەڕفرۆشی ناوخۆیی و دەرەکی، و سیاسی، بەندکراوانی کۆمەڵی بە کوشتاری ڕێکخستن و سازماندەیی کردنی گروپی خۆسەر و ڕێکخراوی سەرکوتکەری هاوتەریبی وەزارەتی ــردن لە ــێ ک ــەڕەشــەل ــە مــەبــەســتــی ه ئــیــتــالعــات؛ بئەشکەنجەکردنی رفاندن و نەیاران و ڕەخنەگران، سیاسەتمەداران و رووناکبیران، هێرش کردنە سەر دووەم، دەیــەی لە ڕۆژنامەکان. ڕاگەیەندنەکان و کوردستان، میلیتایزەکردنی بە درێــژەپــێــدان بە ڕەشەکوژی زەنجیرەیی و کوشتاری دەیان چاالکی لە حکوومەتی ڕەخنەگری و نووسەر سیاسی و ناوخۆ و دەرەوەی واڵت، و سەرکوتی بێرەحمانە بۆ ئێران ناوخۆیییەکانی نارەزایەتیە دڕندانەی و

لە خوێندکاری بــزوتــنــەوەی سەرکوتی نموونە سێیەمی دەیــەی .13٧8 ساڵی پووشپەڕی 18ی بەرپەرچدانەوەی بە ئیسالمی کۆماری تەمەنی خەڵکی سەرتاسەری بزووتنەوەی توندوتیژانەی کوردستان لە ساڵی 1384،یان سەرکوتی بەباڵوی ئەحمەدی داسەپاندنەوەی پاش ناڕەزایەتیەکانی ساڵی لــە هــەڵــبــژاردنــەکــان موهه ندیسی و نـــژاد نــاڕەزایــەتــی و دەنــگــی کپ کردنی ڕەوتـــی ،1388واڵت، سیاسی کــردنــی یــەکــدەســت یــەکــڕەنــگ و بــە هێرش ــوارەم، لــە دەیـــەی چــ درێـــژەی کێشا. کردنی بەردەوام بۆ سەر باڵوێزخانەی واڵتان، بۆ و ،1392 ساڵی لە بریتانیا باڵوێزخانەی نموونە چاالکانی بەکۆمەڵی لەسێدارەدانی درێژەکێشانی کــورد و چاالکانی بەتایبەت مافخواز سیاسی و بەندکراوی 16 کۆمەڵی بە کۆمەڵکوژی هەروەها گروپی نیزامییەکانی چاالکییە تۆڵەی بە بەلوچ، سەربازانی بارمتەگیرانی بە و »جەیشولعەدل« پاکستان؛ ئــێــران و سنوورەکانی ســەر لە ئێران ئیسالمی کــۆمــاری سەرکوتی تــێــرۆر و ماشێنی کردنی بێبەش لــەوە جگە بــوو. پڕدەسکەوتتر کۆمەاڵنی خەڵک لە مافە ئەساسییەکانیان، مۆڵەت سێمینار، ڕێکخستنی و کــۆبــوونــەوە بــە ــەدان نـداخستنی ڕۆژنامە و گۆڤارە ناوچەییەکان، بێبەش کــردنــی خــەڵــک لــە خــوێــنــدن بــە زمــانــی زگماکی خۆیان، هەموو تێکڕا وەکوو یەکێک لە الیەنەکانی ئیسالمی تێرۆریسمی کوێر و شاراوەی کۆماری

لەئەژمار دێن.دەرەوەی تێرۆریسمی ئیسالمی، کــۆمــاری سنوورەکانی خۆی هەم بەدژی نەیارانی سیاسی و

بارەگاکانیان و بنکە و ئۆپۆزیسیۆن هێزەکانی لە خــۆی ناوچەیی ڕکــەبــەرانــی دژی بــە هــەم و کەوانەی دامــەزرانــدنــی ستراتێژی چوارچێوەی شیعە و بەدەستەوەگرتنی ڕێبەری جیهانی ئیسالم؛ جیهان زلهێزی واڵتانی بــەرژەوەنــدی دژی بە و بۆ وەدەستهێنانی پوان و مافی دەنگدان لە بڕیارە نێودەوڵەتییەکان بە شێوەیەکی بەرنامەبۆداڕێژراو بە ئیسالمی کــۆمــاری لــەوە، جگە دەدا. ئەنجام و بـــاو ــەڕی شـ ئاستەنگەکانی ــە ب هــەســتــکــردن ــەی گروپە کـــردەوەی ڕاســتــەوخــۆ، لــەگــەڵ زۆربـو پێوەندی تیرۆریستیەکانی سەرتاسەری جیهان تیرۆریستی تۆڕێکی و دامــەزرانــدووە هاوکاری ــاســداران و پ ســپــای ـــردووە. کـ ــت دروسـ جیهانی لوبنان، حــیــزبــوڵــالی ــودس، قـ ســپــای بەتایبەتی شیعەکانی الیەنە و ــەدر ب رێکخراوی حــەمــاس، حیزبوڵالی مــێــهــدی، لــەشــکــری ــراق، ــێ ع دیــکــەی بەحرەین، حیزبوڵالی کوەیت، حیزبوڵالی حیجاز، رێکخراوی دەیان و یەمەن »ئەلحوسی« گروپی

دیکە بەشێکی ئەم تۆڕە پێکدەهێنن. پشتیوانی ــەی ــگ ڕێ ــە ل ئــیــســالمــی کـــۆمـــاری تۆڕە ئەو ئەندامانی لە یەک هەر لە هەمەالیەنە ڕاســتــی دا لــە دیــکــە، ئــامــادەی الیەنێکی هــەر و چەشنێک »شەڕی نیابەتی« بۆ هەڕەشەلێکردن لە سەقامگیری تێکدانی و کێشەنانەوە و نەیارەکان خاوەن تێیاندا واڵتانەی لەو ئابووری و سیاسی بــەرژەوەنــدیــیــە بــەڕێــوە دەبــا، تا هــاوکــات لەگەڵ بەرەپێشبردن و حەولی نەیارەکانی، کردنی الواز نموونە ــدات. بـ ئامانجەکانی دەســتــەبــەرکــردنــی دیارەکانی تیرۆریسمی دەوڵەتی کۆماری ئیسالمی

بریتین لە:ئەمریکایی سەربازانی بارمتەگرتنی بە .1حیزبوڵالی الیــەن لە بەیروت لە 1364 ساڵی لە چەک و وەرگرتنی بەرامبەر لە دواتر کە لوبنان، پــرۆژەی چوارچێوی لە ئەمریکا لە تەسلیحات

»ئێران-کۆنترا« ئازاد کران.

ئەنجامدانی تەقینەوە لە پێگەی هێزەکانی .2ئەمریکا لە »زەهران« لە عەرەبستانی سعودی و

دواتر لە لوبنان.ــورد؛ بــۆ نمونە ــیــرۆری ڕێــبــەرانــی کـ ت .3تیرۆری دکتۆر قاسملوو لە ڤییەن، تیرۆری دکتۆر چاالکانی و ڕێبەران و ئاڵمان لە شەرەفکەندی دیــکــەی بــزووتــنــەوەی کـــورد. لــە هــەمــان کــات دا، پێشمەرگەکانی و کادر لە کەس سەدان تیرۆری لە ئیسالمی کۆماری ئۆپۆزیسیۆنی حیزبەکانی

باشووری کوردستان، ئێراق و تورکیە. تێرۆری ڕێبەرانی ئێرانی و نووسەران .4و ڕووناکبیرانی ڕەخنەگر: وەکوو تیرۆری دکتۆر دکتۆر تێرۆری یان پاریس، لە بەختیار شاپور

کازم ڕەجەوی لە ژنێڤ.تێرۆرکردنی دیپڵۆماتکاران و بەرپرسانی .5عەرەبستانی سعودی لە دەیەکانی 1360 و 13٧0

کە چەندین جار تێی دا سەرکەوتوو بووە. هەوایی هێڵی فرۆکەیەکی تەقاندنەوەی .6عەرەبستانی سعودی لە ساڵی 1368 لە »الهور« خوێناوی حەجی تۆڵەی وەکــوو کە پاکستان لە ساڵی 1366 کە تێی دا 400 ئێرانی کوژران، ئەژمار

کرا.ــکــەی »هـــاوکـــاری ــن ــانـــدنـــەوەی ب تـــەقـ .٧کە ،1994 لە ساڵی ئارژانتین لە یەهودییەکان«

کوژرانی 85 کەسی لێکەوتەوە. پالن داڕشتن بۆ تیرۆری دیپڵۆماتکاران و .8سالێ لە ئیسرائیل باڵوێزخانەی تەقاندنەوەی 1389 لە باکو لە ئازەربایجان، و لە ساڵی 1391 لە »دێهلی نوێ« لە هێندوستان و دواتر لە تایلەند و

گورجێستان.ــاردنــی چــەکــوچــۆڵ و ئــاشــکــرابــوونــی ن .9و ســومــاڵــی و یــەمــەن نیجێریە، بــۆ تەسلیحات لەو قــودس سپای ئەندامانی دەستبەسەرکرانی

واڵتانە.ــزی ــوێ ــاڵ ــردنـــی ب ــێـــرۆر کـ ــەولـــی تـ 10. حـعــەرەبــســتــانــی ســعــودی،«عــادل ئــەلــجــەبــیــر«، لە ئەمریکا دەوڵەتی کە 1390؛ لە ساڵی واشێنگتۆن ئەو پالندارێژی وەکوو قودسی فەرمی سپای بە سیر« ئەرباب »مەنسوور و راگەیاند عەمەلیاتە

وەکوو بەڕێوەبەری تێرۆر، دەستبەسەر کرا.تێرۆریسمی ئــەگــەر ــەرەوە بــەو خــااڵنــەی سـبەحرەین، عێراق، سووریە، لە بەرنامەبۆداڕێژراو یەمەن، لوبنان و فەلەستین کە بە شێوەی ڕاهێنانی گروپی چەکدار و سەرەڕۆ و ئەنجامدانی عەمەلیاتی بەرباڵوی تێرۆر و کوشتار شێوازمەند بە مەبەستی سیاسەتەکانی نــەیــارانــی ســڕیــنــەوەی ــەزف و حـــەاڵت الدانـــی ــەدەسـ کـــۆمـــاری ئــیــســالمــی و یـــان لـحکوومەتەکانی هاوشێوەی یەمەن و بەحرەین زیاد ئیسالمی کۆماری دەوڵەتی تێرۆریسمی بکەین، باشتر دەردەکەوێ. بەاڵم بە هەمووی ئەوانەشەوە، بە پێدانی ئیمتیازی ئابووری و یارمەتیدانی واڵتی زلهێز لە هەندێ پرسی ناوچەیی و هەرێمی، کۆماری ئیسالمی تا رادەیەکی باش کۆمەڵگای نێودەوڵەتی ڕازی دیــاریــش هــەرە نموونەی ــردووە. کـ ڕازی شــاردنــەوەی بۆ بــوو ئۆتریش دەوڵــەتــی کردنی ڕاستییەکان و دەربازکردنی ئەنجامدەرانی تێرۆری

دکتۆر قاسملو.دەربــاز ئیسالمی کۆماری هەمیشەش بــەاڵم نەبووە. بۆ نمونە لە تێرۆری دکتۆر شەرەفکەندی و تێکڕای ــااڵدا، ب ئاستی لە میکۆنۆس پــەروەنــدەی ڕێبەرانی کۆماری ئیسالمی مەحکووم کران و دواتر زۆربەی واڵتانی ئورووپایی، باڵوێزەکانی خۆیان لە ئێران بۆ ماوەی چەند مانگ کشاندەوە و پێوەندی دیپڵۆماتیکیان لەگەڵ تاران هەڵپەسارد. هاوشێوەی بنکەی تەقاندنەوەی پــەروەنــدەی بۆ حوکمە ئەو هاوکاری یەهودییەکان درا و بەرپرسانی پلەبەرزی وەکــوو لوبنان حیزبوڵالی و ئیسالمی کۆماری پالن داڕێژ و بەڕێوەبەری ئەو کردەوە تیرۆریستییە قودس سپای ئەندامانی لەوە، جگە ڕاگەیەندران. و هێزەکانی ئەندام لە تۆڕی تیرۆریستی کۆماری واڵتانی لە دیکە پــەروەنــدەی دەیــان لە ئیسالمی و تایلەند تورکیە، ئەمریکا،ئازەربایجان، وەکــوو هێندوستان حوکم دراون. لە تازەترین نمونەش دا، کۆماری ئیسالمی لە 21ی پوشپەڕی ساڵی 1393 ــای نــیــۆیــۆرک، کــە بــۆ لێکۆڵینەوە ــەن دادگـ لــە الیئیسالمی و کۆماری تێرۆریستیەکانی تاوانە لە بەتایبەت تەقاندنەوەی پێگەی هێزەکانی ئەمریکا لە بەیروت، لە ساڵی 1380 بەوالوە پێکهاتبوو، بە دانی 2 میلیارد دۆالر قەرەبوو بۆ بنەماڵەی قوربانیانی ئەو کردەوە تێرۆریستییە مەحکووم کرا و دواتر دارایی و موڵکەکانی لە بەشێک دادگا بڕیاری بە

ئێران لە ئەمریکا دەستیان بەسەر داگیرا. ناو لە تەواوێتی بە کە چەمکێکە تیرۆریسم، ساختاری کۆماری ئیسالمی دا ڕیشەی داکووتاوە و سەرەڕای ئەوەی کە لە ماوەی نزیک بە چوار دەیەی ڕابردوو دەسەاڵتی بەڕێوەبەری و سیاسی لەناو بازنەی توندڕەو، ڕێفۆڕمخواز، کۆنەپارێز و محافزەکار دا ئاڵوگۆڕ کراوە، بەاڵم گۆڕانکارییەکی ئەوتۆ لە ستراتێژی تیرۆریستی کۆماری ئیسالمی وەدی نەهاتووە. لە حاڵێک دا، تیرۆریسمی کۆماری ئیسالمی بە سەرتاسەری جیهان دا باڵو بۆتەوە و لە زۆربەی ڕاپۆڕتە ئەمنی و دژەتیرۆریستییەکان وەکوو »هەڕەشەیەکی جیددی« بۆ سەر ئاسایش ــرێ، دەک ئــەژمــار جیهان و نــاوچــە ئەمنییەتی و دەسەاڵتدارانی کۆماری ئیسالمی و بەڕێوەبەرانی بەکارهێنانی بە واڵتــە ئــەو دیپڵۆماسی دەزگــای تەبلیغاتی، مەسمومی بۆمبارانی و دژەتاکتیک و نیزامی و ئابووری پوانی پێشکێش-کردنی و قایل کردنی هاوپەیمانان و نەیارەکانیان لە حەولی راستییەکانن؛ و شێواندنی خۆیان بۆ پاکانەکردن و کێشە و شەڕ مزگێنیدەری تەنیا کە رەوتێک و ئێران نەتەوەکانی بۆ زیاتر ئینسانی تێچووی

واڵتانی ناوچەیە.

سەرچاوەکان:ئەحمەد سیاسی، زانستی فەرهەنگی

شەبانیمطالعات مرکز راهبرد«، »فصلنامەی .

راهبردی

تێرۆریزمی دەوڵەتیی کۆماری ئیسالمیی ئێرانشێوه یه کی به واڵتێک مرۆیی هێزی بێ ئاشنا زانست له گه ڵ سیستماتیک ــۆروکــراســی، بــه ڕێــوه بــه ر و هــێــزی ببکا. پـــه روه رده ئه و واڵتــه و چاالکی زانکۆ شوێنی ئه وه یه که گه نجی ئێران له باشتر کــورســتــان ــی ڕۆژهــه اڵت و و به یان ــازادی ئ وه ک بایه خگه لێکی دێموکراسی، مرۆڤ، مافی نووسین، تێ بگا. ... و سه قامگیر ئـــابـــووری که سانی ــه ک ــه وه ی ــ ئ ــۆ ب شوێنێکه له ئاکادێمیک ــواری بـ لــه کــارامــه تــر دروست واڵت بۆ به شی جۆراوجۆر بکرێ. شوێنی ئه وه یه که خوێندکارێک به شداری گــۆڤــارێــک دا نووسینی له رۆژنامه نووس و به ببێ دواتر و بکا ــه ر. کـــورده کـــان بــه شــێــک له ــووسـ نـــزی مـــرۆیـــی ئـــێـــران پــێــک دێــنــن و ــێ هــه جــۆغــرافــیــای ئــێــران ــه بــه شــێــک ل لئالترناتیو ناتوانن ئه وان نیشته جێن. ده ســه اڵت به ده سته وه گرتنی بۆ بن باشترین کــه وایــه ئــێــران. پانتایی له ده ره تانه به بده ن بایه خ ئه وه یه کار به هێزکردنی هه وڵی بچووکه کانیش و هێزی مرۆیی ڕۆژهه اڵتی کوردستان

بده ن. کورد کیشه ی دیکه واتایه کی به نابێ کێشه ی رووخان بێ و نابێ به و ڕێکخراوه و زانکۆ ته ماشای ڕوانینه بکا. ... و هه ڵبژاردن مه ده نییه کان، به داخه وه ڕێکخراوه خوێندکارییه کانی ــه ر بــه حــیــزبــه کــانــی ڕۆژهـــه اڵتـــی سـوه ده ست به نه یانتوانیوه کوردستان ــی ــاردوخـ ــه بـ ــاری لـ ــ ــی ــ خــســتــنــی زانکوردستان ــی ڕۆژهــه اڵت زانکۆکانی یارمه تیده ری گرتنه به ری سیاسه تێکی ــان ــه الیــــــه ن حــیــزبــه ک ــ واقـــعـــیـــتـــر لرێکخراوه بن. زانکۆکان به ده رهــه ق ته نانه ت ــورد کـ خوێندکارییه کانی نــه یــانــتــوانــیــوه ڕاپــۆرتــێــک لــه ســه ر یه کساڵه ی له زانکۆکان بــارۆدوخــی ــاده بکه ن. ــام ئ ده وڵــه تــی ڕووحــانــی بخاته تیشک که سه رجه م ڕاپۆرتێک ســه ر ئــالــۆگــۆره کــانــی بــه ڕیــوه بــه ری، گۆڤاره خوێندکارییه کانی و ڕێکخراو کوردستان ــی ڕۆژهــه اڵت زانکۆکانی له نــه ک و واقــعــی دا مه یدانێکی له و بدا نیشان ئیدئۆلۆژیک دا مه یدانێکی زانکۆکان بــارودوخــی جــیــاوازی که ئه حمه دی و ڕووحانی سه رده می له

نژاددا چییه .

ئاکام گیریله ده یهه وێ ڕووحانی ده وڵه تی هه ڵبژاردنی پارڵمانی ڕه شه مه ی 1394 سه ربکه وێ و هه ر بۆ ئه و مه به سته ش پێویستی به ڕاگرتنی ده نگده رانی ده بێ و زانکۆکاکان له ڕاگرتنی و ڕاگرتنی ده گێرن. گرینگ رۆلێکی ده نگانه ئه و کوردیش به جێگه ی ئه وه ی کێشه یه کی ئیدئۆلۆژیک له گه ڵ کۆماری ئیسالمی به هێزترکردنی کێشه ی باشتره بکا هێزی مرۆیی کورد و به هێزترکردنی پێگه ی ڕۆژهه اڵتی کورستان له ئێران کێشه ی بێ ــه وه ئ به جێگه ی بکا. دا رازیی زانکۆکانی بکا سه رۆکی ئه وه کرماشان، کوردستان، ورمێ و ئیالم ئه وه یه گرینگ بکا. چ ده بــێ و کێیه سیاسه تێک یارمه تی ئێران له کورد ئالۆگۆرێکی هـــۆی ده بــێــتــه کــه بـــدا ــه زانــکــۆکــانــی ڕۆژهــه اڵتــی بــاشــتــر لگه شه ی هۆی ده بێته که کوردستان، مه ده نی و ئیداری ئابووری، زیاتری

ڕۆژهه اڵتی کوردستان.

سه رچاوه کان:ــا، دان فرجی رضــا مجلس .1برکنار را روحانی دولــت علوم وزیــر

کرد. سیات دویچه وله فارسیوبسایت دانشگاه های تهران، .2امیرکبیر، شهید چمران اهواز، اصفهان،

رازی کرمانشاه ، ارومیه و کردستانجــلــســه در ــه ــ ک ــی ــم ــل ــی ف .3ــوم پــخــش شد اســتــیــضــاح وزیـــر عــلhttps://www.youtube.com/

watch?v=lcUoX6jH53Q

درێژەی: زانکۆ وه ک

شوێنی فێربوون

رۆژنامەی7 ژماره : ٣٦٩ دیمانە١٥ی خەرمانانی ١٣٩٣ ٦ی سێپتامربی ٢٠١٤

و ــورد ك و ئیسالم لەمەڕ بەڕێزتان هەندی ڕای تایبەتتان هەیە. بۆ وێنە باسی ئەوە دەكەن كە كورد تەنیا نەتەوەیەكە كە و كــردوە ئیسالمی خزمەتی ڕاستانە ڕوو ئیسالم لە سوودی خۆی بەرژەوەندیی بۆ بۆ ئیسالم ــه رەب ع كەچی وەرنــەگــرتــوە. بەرژەوەندیی خۆی بە كار دێنێ. شیعە بە ئەم وەردەگــرێ. لێ كەڵكی شێوە هەمان خوێندنەوە و جۆرە چ بەرهەمی ڕوانگەیە كورد و نێوان پێوەندیی بۆ تێگەیشتنێكە

ئیسالم؟مێژوو خوێندنەوەی كاكەوەیس: حەكیم ئەوەمان پێ دەڵێ. مێژووی خۆمان ئەوە دەڵێ. دیتوانی و بوو کورد ئەییوبی سەالحەددینی بوایە، حــەســاوە کــورد ئێستاش بکا کــارێ مەسەلەیەدا لەو ئایین پیاوانی نەیکرد. بەاڵم سەردەمە ئەو کە دەهێننەوە ئــەوە بیانووی هەستی نەتەوایەتی نەبوو. بەاڵم ئەم بیانووە ئەوە بەشی ئــەوەش ناڕاستیی و نیە ڕاســت هەستی بکەین. سەالحەددین لە گلەیی دەکا ئەو ئێستا ئەگەر بــەاڵم هەبووە، قەومایەتی لە چی گلەییی نەبێ، کــورددا ناو لە هەستە سەالحەددین بکەین؟! ئەگەر ئێستا سەرکردەی نەبێ سەالحەددین نەتەوایەتی هەستی کورد قەومەکانی تر هەستی بەاڵم هەیبووبێ؟ چۆن خەتتاب کوڕی عومەری بووە. نەتەوایەتییان پێنج لە پتر بەناوبانگە و دادپــەروەری بە کە سەد ساڵ پێش سەالحەددین بووە، ئەوپەڕی ئــەوە کــورد بــووە کە هەستی ــووە. قەومی بداخــەوە بە ئێستاش، نــەبــووە و نەتەوایەتی

نییەتی!دیلە ژنە عومەر بڵێین بەسە ئــەوە هەر و دەکـــرد ئـــازاد ناموسوڵمانەکانی عــه رەبــە دەیوت: فیهن عز العرب! بەاڵم ژنی ناعه رەبی موسوڵمانی ئازاد نەدەکرد. هەر ئەوە بەسە کە حەسەن عەلەوی باسی دەکا و عومەر یەکەم عەشرەتی عه رەبی لە بەسرا نیشتجێ کرد و لەوەوە عێراق بوو بە خاکی عەرەب. ئەدی ئەبو لوئلوئە قەومی نەبووە کە عومەری لە تۆڵەی کورد تەنیا ئەوە نەخێر، ئێرانی کوشت؟ ژنە بوو ئەو هەستەی نەبوو و ئێستاش هەر کوردە لەوەدایە نهێنییەک چ دەنا نییە هەستەی ئەو دوای یەکەم جەنگی جیهانی، چەندین دەوڵەت دروست بوون و خاکی کەس دابەش نەکرا هی کورد نەبێ؟! کورد خۆی هی دابەشکردن بوو تورکیا دەڵێن پێی ئێستا ئــەوەی دەبــوو دەنا

دابەش کرابا، چونکە قەومێکی دۆڕاوی جەنگ بوون. ئێمە مێژوو دەنووسین و دەخوێنینەوە مێژووییمان شیکردنەوەی و لێکدانەوە بەاڵم شێخ باسی مــەزهــەر کەمال مامۆستا نییە. مەحموود و حەمە سلێمان دەکا، بەاڵم لەبەر حەمە هەڵوێستی بۆ شیکردنەوەی ئــەوەی حەمەی دەبێتەوە! پاشگەز لێی نییە، سلێمان بۆ نازانێ بەاڵم کەس سلێمان، خیانەتی کرد

چی کردی؟! کێشەی عەشرەتی بوو یا چی؟

ئیسالم دا »لــە دەڵێی شوێنێك دا لە جار دوو ــەوە ــون ك یــەك لــە ــاوەڕدار ــ بـلەمە سوودی قەت كورد نــادرێ... پێوەی

وەرنەگرتوە«. ئەمە بۆ چ دەگەڕێتەوە؟حەكیم كاكەوەیس: ئەوە فەرموودەیەکی ئێمە ئەگەر ئەی ئیسالمە. پەیامبەری بەرزی

موسوڵمانین بۆچی سوودمان لەو فەرموودەیە وەرنەگرتوە؟! هەر ئەمە بەسە بۆ ئەوەی بڵێین چی لە زەرەری خۆمانە وەریدەگرین و چی لە قازانجی خۆمانە وەالی دەنێین. ئەگەر پەیڕەوی لە یەک جار زیاتر ئەو حەدیسەمان بکردایە، یەک لە نەدەکرد! بەعس دا لەگەڵ گفتوگۆمان

جار زیاتر تورکیا دەستی نەدەبڕین!

ئیسالم دەتوانێ شێوەیەك چ بە كورد بە قازانجی مافە ڕەواكانی بە كار بێنێ؟

هەیە دەقی ئیسالم، كاكەوەیس: حەكیم داوای بــدا بــێ و ڕێمان کـــورددا لە ســوودی الیەنە کە بەاڵم بکەین. خۆمان ڕەوای مافی ئیتر ناهێنن، بەکار دەقانە ئەو ئیسالمییەکان من دەستیان لێ دەشۆم و هیوام پێیان نامێنێ. چێندراوی بۆمبێکی وەک ئـــەوە، هــەر نــەک سعوودیە لێیان دەڕوانم و دەشزانم سعوودییە ئاخر ئێ کێیە. هــاوکــاری و دەیبزوێنێ کێ بۆچی بگرێ، پشتم هەیە کە دەق مەال، کاک دەق مەالیانە، کاک ئەم دەشاریتەوە؟! لێمی دەدۆزنەوە بۆ ئەوەی گەنجی کورد بۆ غەزا لە دژی کوردی ڕۆژاوا هان بدەن، بەاڵم لە ئاستی بە ئەو دەقانەدا کوێرن کە مافی چارەنووس کردوە جێی کارێکیان ڕاستی بە دەدا. کورد گومان بن و هیوادارم ژیانی »شێخ مەعشووق موسوڵمانی بزانن تا بخوێننەوە خەزنەوی«

ڕاست چۆنە.

دەكەن ئەوە باسی جار زۆر بەڕێزتان كە »مەالكانی كورد كار بۆ ئەوە دەكەن لە ڕێگەی دینەوە كورد موالی و بچووكی عه رەب بێ و بیانووشی بۆ دێننەوە«. ئەمە بۆ چی

ئەگەڕێتەوە؟ڕاســـتـــی دا، ــە لـ ــس: ــەوەی ــاك ك حەكیم زۆر سەردەمێکی بــە دینێک وەک ئیسالم ــەڕێ و مــەالکــان ــدەپ ــێ چـــارەنـــووســـســـازدا تپاشەکشە مەترسی بوارێکەوە، خستوویانەتە ئایینێکی ئیسالم بــێ. ســەر لە تێکشکانی و دەڵێن: خەڵک و دەکــا قسە مــەال تەڵقینییە... وەک زانــای و گــەورە مەالیەکی »ئامین«. بفرۆشێ، خۆی ویژدانی ئەگەر قـــەرەزاوی، فــەتــوای بــکــا. تــەفــروتــونــا ئایینەکە ــێ ــوان دەتکوردکوژەکانی پشتگیریی نیکاح و جیهادی دژی زۆر خەڵکێکی ــردوە ک ــان وای ســووریــا کە کارەساتانەی ئــەو بوەستنەوە. ئیسالم کە خەڵکێکی کردوە وای دەیخولقێنێ، داعش بوەستنەوە. ئیسالم لە جۆرە ئەم دژی زۆر

جا تۆ بۆ خۆت هەر بڵێ، »خوا دەیپارێزێ«. ئەو کارە سووکانەی جیهادییەکان دژی کورد دەیکەن، تەنیا ڕۆحی کۆیلە دەستەمۆ دەکەن.

بە بێژین ئیسالمی وەك دینێك دەكرێ نیسبەت كوردەوه ڕۆڵی داگیركەری گێڕاوە؟

جۆرێ هیچ بە نــا، كاكەوەیس: حەكیم ــەاڵم خۆمان ــی داگــیــرکــەری نــەگــێــڕاوە، ب ڕۆڵــی و ــەت ــالی ــەی کــۆی ــەرەســ ــ ــەتـــە ک ــانـ کـــردوومـژێردەستەیی خۆمان. من دڵنیام لە سەرەتای هاتنی لەشکری عه رەبدا بۆ کوردستان زوڵمی بە شمشێرەوە بــە ــەی ــەوان ئ و کـــراوە زۆر دەیانقیژاند: و دەوەســتــان سەرمانەوە دیــار اســلــم تسلم! خــۆیــان تـــازە لــە شــەوەزەنــگــی هیچیان و دەرێ هاتوونەتە بتپەرستییەوە ــە ئــیــســالم نــەزانــیــوە و هــێــنــدەی کــوردیــش لقورئان ئاشکرایە خۆ نەبوونە... خواپەرست

لە سەردەمی عوسماندا کۆ کرایەوە و کورد سەردەمی پێش کە عــومــەردا، سەردەمی لە ــە ــە مــوســوڵــمــان. وات عــوســمــان بـــوو، کـــرا بنەببوو جێگیر هێشتا ئایینێک وەک ئیسالم و خەڵک کوشتنی کەوتنە و سەرمان هاتنە تااڵنوبڕۆ و تااڵنکردنی ئافرەتی کورد. کێشەکە ئیسالمەوە بــە وابــەســتــە ــوردی کـ لــەوەدایــە ناتوانێ بیر لەوە بکاتەوە کە ئەو سەربازانەی کاریان بـــوون... سەربار کوردستان، هاتنە کوشتن و بڕین و تااڵنکردن بوو. کێشە ئەوەیە و پاکژ و پیرۆز الوە بە سەربازانەیان ئەو بێ هەڵەن. ئەوە ئیسالم نییە ئەوەی بە سەر خۆیەتی کـــورد بەڵکە ــدوە، ــان ســەپ ــورددا ــ کگلەیی خەتاب کــوڕی عومەری دانــاوە. وای و ژنباز بە ــا و دەک وەلید کــوڕی خالیدی لە پیاوکوژ نــاوی دەبــا، بــەاڵم کــورد زاتــی ئەوە

ناکا قسەکانی عومەریش بڵێتەوە! پێویستە بزانین هــەق بە ئیسالم ئەگەر

هەقگۆ و ڕاستگۆ بین. هەندێ لە ئیسالمییەکان وای بۆ دەچن کە کورد بە ئــارەزووی خۆی ناکەنەوە لەوە بیر بەاڵم موسوڵمان. بووەتە بە بــوون شەڕەشەقێ چ بە خۆیان عــه رەب محەممەد، کە ناکەنەوە لەوە بیر موسوڵمان! دروودی خوای لێ بێ، چەند شەڕی لە دژی خزمەکانی خۆی کرد تا سەرکەوتنی بە دەست هێنا! چ عەقڵێک قەبووڵ دەکا مامی بتپەرستی پێغەمبەر دژی ئیسالم بێ، بەاڵم میرێکی کورد کە خوای ناسیوە و ئاگری پێ پیرۆز بووە، لە شاخەکانی کوردستان بە کەیفی خۆی بووبێتە

موسوڵمان؟! لەو و چەکێکە ئیسالم مــن، بـــاوەڕی بە بێ پێویستی کەسێ هــەر و کــەوتــوە ــۆڕە گو عــه رەب میللەتان، هەموو دەداتــێ. دەستی فارس تورک، کە نزیکمانن، دەستیان دایە ئەو یا کورد کەچی بینی، لێ سوودیان و چەکە دەستی بۆی نەبروە، یا بۆ ئەوەی هەڵگرتووە کورد نەچێ بیرمان لە با بکوژێ. پێ خۆی بۆ بــووە و چۆنە، ئیسالم چۆن ــاوەڕی ب بۆ مارکسیش هەمان شێوە بوو. ئێستاش بۆ نیچە و فیختە و برێخت هەمان شتە. دەبێ دەستی هەڵە بڵێین: و بکەینەوە بــەرز تەسلیمبوون باسی کە خۆمانە! لە بەڵکو نییە، ئیسالم لە خەتەنەکردنی کچ لە قورئان دا نییە، بۆچی لە خۆمان ئیسالم دا سکەی سەر بە ئەفریقاوە،

هێناومانە؟! کێ پێی گوتین ئەوە بکەین؟!باوەڕیان كوردستان لە الیەن هەندێ تێكەڵ واتە هەیە. ئیسالمی حكوومەتی بە كردنی دین و سیاسەت. ئایا ئەمە مەترسیی

نییە بۆ سەر داهاتووی كورد؟حەكیم كاكەوەیس: ئەگەر شێخ مەعشووق خەزنەوییەک هەبێ حوکمی هەموو کوردستان چونکە ــم، ڕازی من بکا، ئیسالمەوە نــاوی بە ئــەو شــەهــیــدە گــەورەیــە کــوردســتــانــی بــوو. ئێران، یا تورکیا یا سعوودیە پیاوی بــەاڵم کە کــوردێــک لەگەڵ نییە جیاوازییەکی هیچ پیاوی یا بێ ئەمەریکا یا ئیسرائیل پیاوی

سۆڤیەتی جاران بووبێ. مەسەلەکە ئەوەیە: تۆ کوردستانیت یان نا؟! دەتەوێ نەتەوەکەت کە پەنجا ملیۆن مرۆڤی زیندووە، ئازاد بێ یان نا! جیاوازی لە نێوان کۆمۆنستێک و ئیسالمییەک دا پــەراوێــزی بخاتە کـــورد ئــەویــان کــە نابینم بیخاتە ئەمیان ئیشتراکییەوە و دەوڵەتێکی چۆن بەاڵم ئۆردوغانەوە. سوڵتان پەراوێزی حیزبێکی مەسیحی مافی سیاسەتکردنی هەیە، ئەگەر کوردی ئیسالمی کوردستانی بێ، مافی ئیسالمیبوون کێشەکە هەیە. سیاسی کــاری نییە بەڵکو گرێدانی کوردە بە دەوڵەتێکی وەک مێژوودا هەموو لە کاتێک دا لە سعوودییەوە نەمانبیست سعوودییە یەک هەڵوێستی ئەرێنی

بەرانبەر کورد هەبووبێ.رابردوودا واڵتانی ـ سێ ساڵی لە دوو لەم هاتن. گۆڕانكاری تووشی عەره بی المسلمین« ــوان »اخـ بیری ــەوە ــ ڕووەشدەوری هاتەكایە و بەرچاو بەشێوەیەكی

ئــەم ــنــێ. ــی دەب دەور ئێستاش بــیــنــی و گۆڕانكارییانە چۆن دەبینی؟

جیهان هــەمــوو كــاكــەوەیــس: حەكیم ــەوێ ــە. ئــەمــەریــکــا دەیـ ــ ــکــاریــی دای ــە گــۆڕان لجەمسەرێک، بۆ نەفرەتکردن، بەرانبەری هەبێ توندڕەودا دۆزییەوە ئیسالمی لە ئەوەشی و و دەکرێ بڵێم، بە هاوکاریی سعوودییە، هەر نەیارێکی ئەمەریکا خولقاندی. خولقاندن بە باشووری ڕۆژهەاڵتی لە بەهێزی ئابووریی بـــووە. ســەرجــەمــی گۆی پــەیــدا لــێ ئاسیاش لەدایکبوونی بۆ بەرەژاندایە لە دەڵێی زەوی، ــەتــی نــوێ و زیــنــدووبــوونــەوەی قەومی دەوڵمەیلەومردوو و مردنی قەومی تری تا ئێستا بەهێز و زیندوو. ئێستا لە میسر و لە هەموو لە عــه رەب، دیــاردەی دژە ئەفریقیا باکووری قاڵبی قیپتی و ئەمازیغی پەیدا بووە و دیانەوێ ــەی ــوەدوورگ ــی ــەتــی بــگــەڕێــنــنــەوە ن ــای عــه رەببە پیکۆیەکی تر، سایکس وایــە پێم عه رەبی. دنیا ئــەمــجــارەیــان بــەڕێــوەیــە. شێوەیەکی تر لە بەرژەوەندیی چۆن دابەش دەکرێ؟ دیارە ئەمەریکا و ئیسرائیل دەبێ. سیاسەتمەدارێکی لە میسرییەکان دەبێ گوتوویەتی: ئەمەریکی بکەن... تا بچن حوکمیان بپاڕێنەوە ئیسرائیل ئێستا دەرکـــران، میسر لە خۆی کاتی چۆن

دەبێ بگەڕێنەوە! تێگەیشت مرۆڤ ڕووخــا، قەززافی کاتێ پێویستی بە کەسێکی وەک ئەو میللەتە، هەر قەززافی دەبێ تا ڕێی پیشان بدا و ئاڕاستەی دیاری بکا. ئەو میللەتە ناتوانێ خۆی بە ئاسایی بەڕێوەبەرێ. میسریش بە هەمان شێوە. ڕاستە دوای البردنی حوسنی موبارەک، ئیخوانییەکان زۆرینەی دەنگیان هێنا، بەاڵم ئەوەی لە ماوەی ئــەو ســاڵــەدا کــردیــان کــاری کــردەیــی نەبوو! ئاوها واڵت لە هەموو شوێنێ ئیخوان ئەگەر

بەڕێوە بەرێ، بەڕێوەی نەبا باشترە!ئیسالم لە گــەورە پیالنێکی وایە پێم من چاوی پێش بیهێنە ئــارادایــە. لە ئایین وەک سەر لە بکەن گوللەباران کەس سێ خــۆت،

ــارە ئــەو سێ کەسە ــەوەی نوێژ نــازانــن. دی ئنوێژی دەیانزانی ــا دەن نــەبــوون موسوڵمان بە وا هــەر نییە. بەیانی سێ ڕکــات و چــوار )تەساموح( ئەو ئەی کــوژران! خوێنساردی ئەی چۆن لێ هات؟ دەکــرد چی باسیان ەی هەتا ئێستا کوردی ئێزدی و ئەهلی هەق لە ناو

کورددا ماون؟!

المسلمین« ــوان »اخ بیری وایــە پێت و بكا پێ دەست نوێ سەردەمێكی بتوانێ

دەسەاڵت لە ناوچەكەدا بگرێتە دەستەوە؟حەكیم كاكەوەیس: باوەڕ دەکەم قەتارەکە ئیخوان نزیکی هــەرە دۆستی هێشتبن. جێی ببێ کورد نییە لەوە ئاگایان بەاڵم تورکیایە لە هیچ بە ئەسحابەش الی تورک بێ کەڵکە! حیزبێکی دینی و نادینی دا تورک قەبووڵ ناکا کورد لەگەڵی دا یەکسان بێ. کوردی ئیخوانیش لەگەڵیان دا یەکسان نییە. ئەگەر ئیخوانی کورد من بکەن، نــەرم بۆ تورکیامان دڵــی بتوانن دەستخۆشییان لێ دەکەم. بەاڵم لێشاوی نەوت و دۆالر دڵیان نەرم نەکا بە دوو بیسمیلالش هەر عه رەبیش ئیخوانی نابێ. ــەرم ن دڵیان بە کــورد وەک قەومێک هیچ ســەیــرە! وا... )هەندێ مافی لە دەست بیروباوەڕەوە هۆی ــەوان ــاڕەوای خــۆشــی هــەڵــنــاگــرێ!! ئ ــ جـــار( ندەستبەرداری داگیرکاری و زۆرداری خۆیان دەکەینە خۆمان ئــازادیــی ئێمە کەچی نابن

قوربانیان، هەر لەبەر ئەوەی ئیخوانین!بیری الیــەنــگــری كوردستانیش لــە الیەنگریە ئەم هەیە. المسلمین« »اخوان چۆن دەبینی. پێت وایە الیەنگرانی ئیخوان ئەوەندەی بۆ ئیخوان المسلمین دڵسۆز بن،

ئەوەندەش بۆ نەتەوەكەیان دڵسۆز بن؟حەكیم كاكەوەیس: ئەگەر ئەو دڵسۆزییەی بۆ ئیخوان هەیانە بۆ کورد هەیانبوایە، ئێستا کورد لە بارێکی تردا دەبوو. ئیسالمی بەرگری لە میللەتی خۆی بکا و کۆمۆنیست بەرگری لێ نییە. بیکا، کەواتە کێشەمان بکا و دیموکرات بەاڵم هەموو ئەوانە میللەتی خۆیان خستووەتە پەراوێزی بەرژەوەندیی میللەتانی ترەوە و کە لە نێوان خۆیان دا گفتوگۆ دەکەن یا ڕێککەوتن نوێنەرانی وەک ڕاســتــی، بــە ــەن، ــ دەک ــۆر مدادەنیشن و و... سعوودیە ئێران و تورکیا و قسە دەکەن نەک وەک خەمخۆرانی کورد. ئا نەتەوایەتی بیری و هەست بارودۆخەدا لەم الیەن لە دیسان بــەاڵم پێویستترن هــەوا لە حیزبەکانەوە، یا گرنگی پێ نادرێ یا پیالنیشی

لێ دەکرێ و وەک تلیاک قاچاخ دەکرێ!

کورد و ئیسالم و بیری ئیخوان لە کوردستان)وتووێژێک لەگەڵ حەکیم کاکەوەیس(

بەشی یەکەم ئا: مادح ئەحمەدی

كاكەوەیس« عەبدوڵاڵ »حەكیم پڕۆفایل: نزیك گەورەی حەساری گوندی 1949لە ساڵی 1957 ساڵی بــووە. دایك لە كەركووك شاری ــان« »دارەم گوندی لە قوتابخانە یەكەم كە دوورە( حەسارەوە لە زیاتر كیلۆمەتر )شەش دەكرێتەوە، خوێندنی سەرەتایی دەست پێ دەكا. قۆناغی ئامادەیی لە كەركووك تەواو كردووە و ساڵی 1973 بەشی بیركاری لە كۆلێژی زانستی تا زانكۆ دوای دەكــا. تــەواو سلێمانی زانكۆی بــووە. پێشمەرگە ئەیلوول شۆڕشی كۆتایی هاوینی 1975 لە بەغدا وەك فەرمانبەر،پرۆگرام پالندانان ــی ــ وەزارەت لــە كۆمپیوتەر ــازی سبووە. بــەردەوام 1980 ساڵی تا و دامـــەزراوە یــەدەگ. سەربازی كراوەتە زاخــۆ لە ئەوجا ئێران - عێراق شــەڕی كە مــاوەیــەك، دوای دەست پێ دەكا، بەو بۆنەوە كە داوای لێ دەكەن دوای 1984 ساڵی هەڵدێ. لەوێ بەعسی ببێتە سوید واڵتی دەگەێنێتە خۆی زۆر پەتپەتێیەكی بە 2000ەوە ساڵی لە دەگیرسێتەوە. لەوێ و ئێستا كراوە. خانەنشین دڵەوە نەخۆشی هۆی لە گوندی حەساری گەورە نیشتەجێیە و ڕۆژانە وەرگێڕان و نووسین و خوێندنەوە بە ژیانی لەو یەکێک كاكەوەیس حەكیم ســەر. دەباتە کەسانەیە کە لە مەڕ پێوەندیی نێوان ئیسالم و بۆیە هەیە. تایبەتی سەرنجی کۆمەڵێک کورد لەم دیدارەدا هەوڵمان داوە لە چوارچێوەی چەند کورد، و ئیسالم لەمەڕ ناوبرا رای پرسیارێک

بیری ئیخوان لە کوردستان و داعش وەربگرین.

ئیسالم چەکێکە و لەو گۆڕە کەوتوە و هەر کەسێ پێویستی بێ دەستی دەستیان نزیکمانن، کە تورک، فارس و میللەتان، عه رەب هەموو دەداتێ. دایە ئەو چەکە و سوودیان لێ بینی، کەچی کورد یا دەستی بۆی نەبروە، یا بۆ ئەوەی هەڵگرتووە خۆی پێ بکوژێ. با لە بیرمان نەچێ کورد بۆ باوەڕی ئیسالم چۆن بووە و چۆنە، بۆ مارکسیش هەمان شێوە بوو. ئێستاش بۆ نیچە و فیختە و برێخت هەمان شتە. دەبێ دەستی تەسلیمبوون بەرز بکەینەوە و بڵێین: هەڵە لە ئیسالم نییە، بەڵکو لە خۆمانە! کە باسی خەتەنەکردنی کچ لە قورئان دا نییە، بۆچی لە ئەفریقاوە، بە سەر سکەی ئیسالم دا خۆمان

هێناومانە؟! کێ پێی گوتین ئەوە بکەین؟!

رۆژنامەیژماره : ٦٣٩ ١٥ی خەرمانانی ١٣٩٣ ٦ی سێپتامربی ٢٠١٤ 6

حەسەن شێخانی

1(ڕۆژی شه ممه 8ی خه رمانان ڕوحانی ڕۆژنامه ی هه واڵنێری پرسیاری وه اڵمــی له ــان، کــه خــامــنــه یــی فــیــتــنــه ی بــه هێڵی ــه ــه ی کئــامــۆژگــاری و، دانــــاوه سیستم ــووری ســله گه ڵ سنووربه ندی ــان ــره ک وه زی ــردووه کـڕه وتــی لــه به ڵێنیه که یان بــه بــکــه ن و فیتنه وه فادار مه جلیس متمانه ی ده نگی وه رگرتنی چ ئامۆژگارییه ئه م به دیهێنانی بۆ ئێوه بن، پێداگری له سه ر به رنامه یه کتان هه یه ؟ وێڕای له به ر خامنه یی ئامۆژگارییه کانی که ئه وه ی چاو ده گرین و به ته واوی پراکتیزه ی ده که ین، گوتی: پێوانه ی ئێمه یاسایه ، ئه گه ر که سانێک و کرابن مه حکووم دادگــا له یاسا و پێی به کرابن، بــێ بــه ش کۆمه اڵیه تییه کان مافه لــه که ڵکیان به رپرسایه تییه ک دا هیچ لــه ــه وه ئــه وه دا لــه سه ر لــێ وه رنــاگــریــن، لــه غــه یــری ئـبنه مای وه هم و بێ حوکمی دادگا، که س وه ال جیاواز شێوه ی دوو به وه اڵمــه ئه م نانێین. ــه ت به لــێــکــدرایــه وه ، لــه الیــه ک بـــه ره ی ده وڵـپۆزه تیڤی زانی و پێشوازی لێ کرد، له الیه کی به نه ریتییه کان و توندڕه و ئوسوولگرا دیکه و ڕساله ت1، که یهان ڕۆژنامه ی ئااڵهه ڵگریی ئه م قسه یان برده ژێر پرسیار و ئه وه یان هێنایه ئارا که ئه گه ر تاوان ئاشکرا بێ، پێویستی به بڕیاری دادگا نییه ، ته نیا ئه و تاوانانه ی ڕوون بکۆڵێته وه و لێی دادگــا ده بێ نین، ئاشکرا و که ئه وه یه قسه که یان بدا. له سه ر حوکمیان ئه وان ئاشکرایه ، تاوانه که یان »فیتنه گێڕان« تــابــوری بــڕووخــێــنــن، سیستم ویستوویانه بێ ــوون و بـ ئیسرائیل ئه مریکا و پێنجه می که ،... و به ڕۆژی عاشورا کردووه رێزیان واته پێویستییان به بڕیاری دادگا نییه و ده بێ به رپرسایه تیییه ک هیچ بۆ دادگا حوکمی بێ

پشت بــۆ ئـــه وان ــه گــیــرێ. ــێ وه رن ل که ڵکیان نـموونه بۆچوونه که یان کــردنــه وه ی ڕاســت دێننه وه ؛ خومه ینی کــرداری هه ڵوێست و له ژمــاره ی لــه ڕه حیمیان حــه ســه ن محه ممه د ڕۆژنامه ی خه رمانانی 11ی شه ممه ی سێ حوکمی بــێ بــه خومه ینی ده ڵـــێ: کــه یــهــان دا به رپرسایه تییه کی دانــی چه شنه هــه ر دادگــا کرد قه ده غه لێبڕوانه آزادی« »نهضت به له دین و »به ره ی میللی«شی به هه ڵگه راوه

ڕاگه یاند. له وه اڵمی ئه م قسانه دا نعمه ت ئه حمه دی یاساناس و پارێزه ر له میانه ی وتارێک دا که دووشه ممه ڕۆژی »شرق«ی ڕۆژنامه ی له ســـه ردێـــڕی ژێـــر لـــه دا خـــه رمـــانـــان 10ی باڵوبۆته وه ، ئاشکرا« تاوانی »سه فسه ته ی نیهایی حوکمی که تاوانباره که سێک ده ڵــێ: له الیــه ن دادگـــاوه بۆ ده رچــووبــێ و ئه مه ش یاساییه کانی قۆناغه هه موو ئــه وه ی دوای ئه گه ر تازه کردبێ، تێپه ڕ دادگــاوه الیه ن له ئه گه ر چونکه نه یگرێته وه ، زه مــان تێپه ڕینی بــه دوای بــه اڵم کرابێ مه حکوومیش که سێک نه کرابێ، ده ستبه سه ر بۆیان یان نه که وتبن کـــردووه ، دیـــاری یاسا کــه مــاوه یــه ک داوی ئه و و ده یگرێته وه زه مـــان تێپه ڕینی ــه وه ئــژه ی دڕی لــه نــاکــرێ. جێبه جێ ئیتر حوکمه ده ڵێ: چه مکی ئه حمه دی نعمه ت وتاره که ی دا به ئه رکی پۆلیسه وه پێوه ندی تاوانی ئاشکرا هه یه ، پۆلیس جێبه جێکاری ده سه اڵتی قه زاییه ، به پێی فه رمانی نووسراوی به رپرسی قه زایی ده جــووڵــێــتــه وه و بــۆخــۆی بــڕیــار نــادا ته نیا بابه ته که ده نێرێته وه بۆ ده سه اڵتی قه زایی. له حاڵه تێک دا که تاوان ئاشکرا بێ، بۆ نموونه دوو نه فه ر له شه قام به شه ڕ بێن، به بێ فه رمانی و بکا ده ستبه سه ریان ده تــوانــی نــووســراو ڕاستیی ڕه وتــی ئــه وه ی واته که ... بیانگرێ سه فسه ته یه ک له ده یلێ توندڕه و )به تایبه ت(

زیاتر نییه. به پێی زۆر نیشانه ، به تایبه ت قسه کانی چوارشه ممه ڕۆژی ــداری ــ دی لــه خامنه یی

ــه گــه ڵ کــابــیــنــه ی ده وڵـــه ت ــان ل ــان 5ی خــه رمڕه خنه ی ئاماژه کیی شێوه یه کی بــه کــه دا، ــی علوم گــرت، ــ لــه »انــتــصــابــات«ی وه زاره تده رده که وێ که بۆچوونی ئه سوولگه راکان له

بۆچوونی خامنه یی نزیکتر بێ.ــی لــه »کــۆبــوونــه وه ی ڕۆژی ــان 2(ڕووحباسانه ی ئه و مه ر له دا مزگه وت« جیهانیی نه سلی خزمه تگوزارییه کانی به ســه بــاره ت دان، ئــارا له دا ئێران له ته له فون، سێیه می ده ڵێ: له دنیای ئه مڕۆدا به بێ که ڵک وه رگرتن بکرێ، خوێندکاریش ناتوانرێ ئینتێرنێت، له چ بگا بــه وه ی که زانــا و بیرمه ند پــه روه رده بکه ین. مه گه ر ده توانرێ ئامرازه نوێیه کان له

دنیای ئه مڕۆدا وه ال بنرێن. ئه گه ر ئه مرۆش له پێشکه وتوه کانی نه سله خزمه تگوزارییه کانی ته له فون که ڵک وه رنه گرین، سبه ی هه ر ناچار ده رگاکانمان ناتوانین بێنین. به کاریان ده بین

به ڕووی دنیادا داخه ین ...ــرســه و هــه نــدێــک پرسی پ ــه م لـ دیــــاره دیکه ش دا که ڕووحانی هێناونیه ئارا، به پێی بیرکردنه وه و به دگومانی خامنه یی به نیسبه ت مه ودایه ک مۆدێرن، تێکنۆلۆژی پێداویستیی و ڕووحــانــی و بۆچوونه کانی بــیــرو نــێــوان لــه

خامنه یی دا ده بینرێ. ــه م ــه مــلــمــالنــێــی ئ پــرســیــار ئـــه وه یـــه لـبه پراکتیک ڕه نگی کامه یان بۆچوونانه دا،

خۆیه وه ده گرێ؟ــی ــرده ی ئــه لــف: خــامــنــه یــی ئـــازادیـــی کبه اڵم ده پــه ژرێــنــێ، ــه ک ڕاده یـ تا سه رکۆمار هه روه ک نیشانی داوه سه رکۆمارێک که زۆر به ناکا و ته حه ممولی سه ربه خۆ بجووڵێته وه ، دان، به رده ستی له ئامرازانه ی ده ســـه اڵت و

ڕێگه ی لێ ده گرێ.بـــه رز ــۆرای ــ شـ زۆر ئـــێـــران دا لـــه ب: ــه رزی مـــه جـــازی، شـــۆرای ــ هـــه ن)شـــۆرای ببه رزی فه رهه نگی، شۆرای به رزی ئاسایشی ــه ت دا ده وڵ ســه رووی له که ،)... نه ته وه یی و جێ ده گرن و ده ست و پێوه نده کانی خامنه یی تێیاندا بااڵ ده ستن، له پرسه پێوه ندیداره کان دا

ــارن و بــڕیــاره کــانــیــان لــه الیــه ن ــڕی ژێـــده ری بده وڵه تیشه وه جێبه جێ ده کرێن.

ســه ره وه شتانه ی ئه و که رووحانی ج: که ده کــا پێداگریش کــات دا هه مان له ده ڵــێ، چاو ســه ر لــه خامنه یی ئــامــۆژگــاری قسه و ده که ین، پراکتیزه ی تــه واوی به و داده نێین یان ده ڵێ قسه ی خامنه یی یه کالکه ره وه یه و، وه ک قسه ی پێغه مبه ر چاوی لێ ده که ین. واته له خامنه یی له گه ڵ بۆچوونی جیاوازیی هه م ده ڵێ هه میش ده خــاتــه روو، بــواردا هه ندێک

قسه ی خامنه یی بۆ ئێمه حوججه ته . ئاماژه یان خــااڵنــه ی بــه و سه رنجدان به پێ کرا، له و بوارانه ی که گرینگ و هه ستیارن،

ئه وه قسه ی خامنه یی یه که ڕه نگی کرده یی به خۆی ده گرێ و بۆچوونی جیاوزایی ڕووحانی ده رده کــه وێ وه ک تێ ناپه ڕێنێ. قسه ئاستی ــرێ، وه رده گ که ڵک دوالیزمێک له ڕووحانی ــی لــه الیـــه ک هه ندێک ــی دا ڕووحــان لــه ڕاســتجیاوازیی که ده دا نیشان توندیش به جار بۆچوونی له گه ڵ وه لی فه قیه هه یه، له الیه کی دیکه ش ده ڵێ که خامنه یی شتێکی گوت، ئیتر له که پێداگرییه ی به م ڕووحانی ده برێته وه . خامنه یی قسه ی بوونی یه کالکه ره وه ســه ر ده یکا، جیاوازیی بۆچوونه کانی له گه ڵ وی کاڵ ده کاته وه . هه ڵبه ت ده بێ ئه م خاڵه ش له به رچاو ــه ــێ)ل ــوان بــگــریــن کــه ڕووحـــانـــی کــاتــێــک ده تپرۆژه یه ک یان پرۆژه کانی دا( سه رکه وتوو بێ

که النی که م خامنه یی له دژی نه بێ.له کۆتایی دا ماوه ته وه بڵێیین که له وانه یه حه ق به سه روتار نووسی ڕۆژنامه ی که یهان، ئه گه ر ده ڵـــێ: کــه ــێ2، بـ ئیمانی محه ممه د وه ک خامنه یی قسه ی ــه وای پێی ڕووحــانــی لێ بکرێ، پێڕه وی ده بــێ پێغه مبه ره و قسه ی پێویستیی ئه م قسه یه ئه وه یه که خامنه یی ده ڵێ نه رمی نواندن له هه مبه ر ئه مریکا بێ فایده یه و له خامنه یی که نییه ؛ متمانه جێی ئه مریکا به شی فه رهه نگی دا نیگه رانه؛ که خامنه یی ده ڵێ ده بێ له گه ڵ فیتنه سنووربه ندی بکرێ؛ ده بێ له به رچاو ــه واوی ت به قسانه ئه م ڕووحانی نێو بێته مه جلیس که ــه وه ی ئ پێش بگرێ و وه زیره کانی گوێی روحانی ده بــێ پرسه که ، بگرێ و پێیان بڵێ که نابێ له که سانی سه ر به فیتنه که ڵک وه ربگری، ده بێ وه زاره تی ئیرشاد پێش به به ڕه الیی له سینما و چاپ و هونه ر دا بگرێ ... به واته یه ک ده ڵێ ڕووحانی هه م له

ناڵ ده دا هه م له بزمار.

په راوێزیه کشه ممه ڕۆژی که یهان، 1(ســه روتــاری 9ی خه رمانان له ژێر ناوی: به قول شما کدام ڕۆژی ڕساله ت، سه روتاری هه روه ها دولت، دووشه ممه 10 خه رمانان له ژێر ناوی: خط قرمز

فتنه شه ممه سێ ڕۆژی که یهان، 2(سه روتاری سخن الزامات نــاوی: ژێر له خه رمانان 11ی

درست رئیس جمهور

رێبوار مەعروف زادە

گه الوێژی 29ی چوارشه ممه ڕۆژی له ساڵی 1393 به ده نگی ئه رێنی 145 نوێنه ری وه زیری دانا، فه ره جی ره زا ئێران، پارڵمانی ڕووحانی ده وڵــه تــی توێژینه وه ی و زانست نوێنه رانی ــه ی ــ زۆرب البــــردرا. ــار ک لــه ســه ر ــێـــران بۆ ــمــان گـــه رانـــدنـــه وه ی ئـــاژاوه گـ ــارڵ پناره زایه تییه کانی له ئه وانه ی واته زانکۆکان، ــه شــدار بـــوون، بــه هــۆکــاری ســاڵــی 1388 بله به رپرسیاره تی ســتــانــدنــه وه ی ســه ره کــی ــی. رووحــانــیــش هــه ر له ــا ده زانـ فــه ره جــی دانپارڵمانی نوێنه رانی هه لوێسته ی ئه و دوای ئــێــران ڕایــگــه یــانــد کــه ڕێــگــه ی فــه ره جــی دانــا که نه جه فی، محه ممه دعه لی ده بــێ و درێــژه ی خۆی پێشتر هه ر له و پارڵمانه وه ک پالێوراوی به نه هێناوه ، ده نــگــێ ــه روه رده ــ پ ــی ــ وه زاره تبه رپرسی وه زاره تی خوێندنی بااڵ ده ستنیشان فه ره جی به رپرسیاره تی ئه ستاندنه وه ی کرد. ــه کــه م ڕووبـــه روبـــوونـــه وه ی جــیــددی ــا ی دانـده وڵه تی ڕووحانی و پارڵمانی ئێران بوو به اڵم بێ گومان دوایین ڕووبه روبوونه وه نابێ. هه ر بۆیه گرینگه بزانین بۆ وه زیری خوێندنی باال البردرا و له گرینگی پێگه ی زانکۆکان له ئێران

و ڕۆژهه اڵتی کوردستان تێ بگه ین.

هۆکاره کانی اڵبردنی فه ره جی داناــه ره ی ب بــه ســه ر که سانی هێنانه وه .1فیتنه )ئاژاوه گێڕان( بۆ نێو زانکۆکان: روحانی مونفه رێدی میلی جه عفه ر دکــتــور ســه ره تــا به اڵم ناساند ئێران پارلمانی به وه زیر وه ک کاتی لــه نــه هــێــنــاوه . پێویستی ده نــگــی ئــه و ده نگدان به میلی مه نفه رێد 162 نوێنه ر ده نگی

ئه رێنیان ده نگی نوێنه ریش 105 و نه رێنی له ئێستا رێفورمخوازان واتایه کی به پێدا. زۆرینه کــۆنــه پــارێــزان و که مینه ن پارڵمان مونفه رێدیان میلی نوێنه رانه ئــه و پێکدێنن. زانکۆی له کاتێک که ده کــرد تاوانبار بــه وه خوێندکارانی له پشتگیری بووه ئه میرکه بیر ــردوه . ڕووحــانــی لــه دوای ســه ر بــه فیتنه کـدوکتور مونفه رێد، میلی ده نگنه هێنانه وه ی دیاری سه رپه ره ست وه ک توفیقی جه عفه ر فیتنه به ره ی ئه ویش وه ک الیه نگری کرد که به دانــا فه ره جی هه رچه ند ده درێ. له قه له م هۆی ئه وه ی که سێکی سیاسی نه بوو، سه ره تا بێنی ــت ده سـ بــه پــارڵــمــان متمانه ی تــوانــی گرتنه به ری له سه ر ئه و کردنی جه خت به اڵم ڕێوشوێنی یاسایی بۆ به ریوه به ری زانکۆکان کردنی ئیدئۆلۆژیک لــه ــه وه ــن ــه وت دوورک و بۆرسیه ی هــه زار 3 باسکردنی ، زانکۆکان نایاسایی له ده ورانی ئه حمه دی نژاد، ڕێگه دان خوێندنی ــه ب درێــــــژه دان و گـــه رانـــه وه ــه بخوێندکارانی ئه ستێره دار هه موو هۆگارگه لێک بوون که 145 نوێنه ری پارڵمان له دژی ئه و

ده نگ بده ن. به رپرسی ــه رۆک و ســ دیــاریــکــردنــی .2وه زاره تـــی به پرسکردنی بێ به زانکۆکان ئیتالعات و شوورای ئینقالب: گۆڕینی سه رۆکی فه رهاد ره هبه ر که تاران و البردنی زانکۆی ئه و خوێندکارانی خوشحاڵی مه یه ی بــووه ڕه عایایی محه ممه د دوکتور دانانی زانکۆیه ، ئه هواز چه مرانی زانــکــۆی به رپرسی وه ک له ڕووداوه کانی ساڵی 1388 که کاتی خۆی خوێنده وه ، ناڕه زایه تی ڕاگه یاندراوی خۆی بۆ نه قی حوبی ڕه حیم دوکتور گه ڕاندنه وه له پێشتر که ورمــێ زانــکــۆی سه رۆکایه تی -13٧8 ساڵی له رێفورمخوازان دا ــی ده وران1380 ســه رۆکــی زانــکــۆی ورمــێ بــوو و ... ڕێفورمخوازان زالبوونی ڕه وتی له جۆرێک سه ر به کۆنه پارێزان هێژمونی البــردنــی و

خۆی کاتی لێکه وتۆته وه . زانکۆکانی فــه زای ده وڵه ته ئه و پێکهات ڕووحانی ده وڵه تی که خامنه یی، نێوان له بوو نافه رمی ڕێکه وتنێک هه ر واتایه کی به خاته می. و ڕه فسه نجانی له و یه کێک له نزیک ــره کــان وه زی لــه و یــه ک ڕه وتانه بوون. مه حموودی عه له وی، وه زیری ده وڵه تی له بــوو ڕێــبــه ری به شی ئیتالعات، ئه حمه دی سه رده می له ته نانه ت ڕووحانی. نژادیش وه زاره تی ئیتالعات به شی ڕێبه ر بوو

و سه رۆک کۆمار نه یتوانی حه یده ر موسلحی که مره نگبوونه وی البــه رێ. خۆی کابینه ی له زانکۆکان له ئیتالعات ــی وه زاره ت ده سه اڵتی ده سه اڵتی که مره نبوونه وه واتــای به رێــک رێــبــه ر لــه زانــکــۆکــان و هــه ر بــه و پێیه ش له

سه رجه م والت دایه . 3. ڕیــســواکــردنــی ده ولـــه تـــی ئــه حــمــه دی 3 ئاشکراکردنی نیزامه : ڕیسواکردنی نــژاد

له ناپێویست و نایاسایی بۆرسییه ی هــه زار سه رده می ده وڵه تی ئه حمه دی نژاد که ته نانه ت پارڵمانی ئێستا پارڵمانتارانی له کــه س ده ڕێبه ره وه ڕوانگه ی له ده گرێته وه ، ئێرانیش خه سار به کۆی کۆماری ئێسالمی ده گه یه نێ. ــێــک بــۆرســیــه ــی دانــــا وتـــی کــه ســان ــه ره جـ فـپێویستیان ئاکادێمیکی مه رجی که کــراون وه رگرتنی بۆ که سانێک ته نانه ت و نه بووه دوکتورای زمانی فارسی بۆ ده ره وه ی واڵت

له گه ڵ دانیشتنی له خامنه یی کــراون. بــه رێ که کــرد ئـــه وه ی باسی ــی ڕووحــان کابینه ی نژاد ئه حمه دی ده ورانـــی که موکۆرییه کانی گرفتانه ئه و بــه اڵم بکرێته وه چاک پێویسته ئاگادار لێ ڕای گشتیان و بکرێن باس نابێ

بکرێته وه . 4. البردنی فه ره جی دانا خۆئاماده کردنی کۆنه پارێزان و رێفورمخوازان بۆ هه ڵبژاردنی

پارڵمانی خۆلی ده یه مه که له ڕه شه مه ی 1394 زۆرینه ی ئێستا کۆنه پارێزان ده چێ. به ڕێوه هه یه نوێنه ریان 145 به نزیک واته پارڵمان و ڕێفورمخوازانیش که مینه یه کی 105 که سیان ــی ئــه گــه ر بیهه وێ ــه تــی ڕووحــان هــه یــه . ده وڵبدا هه وڵ ده بێ بێ زیاتربه رده وام به هێزی لــه خۆلی ده یــه مــی پــارڵــمــان زۆریــنــه بــێ بۆ دانا فه ره جی چاره نووسی پارڵمان ــه وه ی ئنه کا. ڕووحــانــی دیکه ی وه زیــرانــی تووشی کێشه ی ڕووحانی ئه وه یه ده بێ کارێک بکا که اڵیه ن له بتوانن ڕێفورمخوازان کاندیده کانی شورای نیگابان، که سه ر به ڕێبه رییه ، ڕێگه ی به شداری له هه ڵبژاردنه کانیان پێ بدرێ. هه ر بۆیه ده وڵه تی ڕووحانی له الیه ک هه وڵ ده دا گرینگی به ده نگی خه ڵک بدا و له الیه کی دیکه هه وڵ بدا له گه ڵ سیستمی کۆماری ئیسالمی سازان له چه شنێک خامنه یی چــاوه دێــری و

دروست بکا.

گرینگی پێگه ی زانکۆکان کاتی خۆی له سه رده می شادا مزگه وته کان ئازادی، له تاکه شوێنێک بوون که ڕێژه یه ک کانالیزه کردنی و کــۆبــوونــه وه پۆتانسیه لی ناره زایه تیه کانیان هه بوو. ئه مرۆ زانکۆکان به هۆی هه بوونی ڕێژه یه ک له ئازادی و ده ره تانی هــه زاران هه بوونی ئــه وه ی هۆی به دیالۆگ، هه بوونی هــۆی بــه مــرۆیــی، هێزی و گه نج هه ڵسه نگاندنی بۆ زانستی عه قلی و توانای ئێران ... و کۆمه اڵیه تی ئــابــووری، سیاسی، له مــزگــه وتــه کــان لــه گــه ڵ هــاوشــێــوه ڕۆلێکی سه رده می شایان دا هه یه. به اڵم ئه وه گرینگه که وه ک کورد چ جۆر ڕوانینێکمان بۆ که ڵک وه رگرتن له زانکۆکان و توانای کۆمه ڵگه ڵگه ی

خوێندکاری هه بێ. نه ک فێربوونه سیاسه ت شوێنی زانکۆ که ئــه وه ی شوێنی زانکۆ کــردن. سیاسه ت

سیاسی

دوالیزمی که المیی سه رکۆمار

زانکۆ وه ک شوێنی فێربوون

ل 8

رووحانی له الیه ک هه ندێک جار به توندیش نیشان ده دا که جیاوازیی بۆچوونی له گه ڵ وه لی فه قیه هه یه، له الیه کی دیکه ش ده ڵێ که خامنه یی شتێکی گوت، ئیتر ده برێته وه . روحانی به م پێداگرییه ی که له سه ر یه کالکه ره وه بوونی قسه ی خامنه یی ده یکا، جیاوازیی بؤچوونه کانی له گه ڵ وی کاڵ ده کاته وه . هه ڵبه ت ده بێ یان پرۆژه یه ک ده توانێ)له کاتێک رووحانی که بگرین له به رچاو خاڵه ش ئه م

پرۆژه کانی دا( سه رکه وتوو بێ که النی که م خامنه یی له دژی نه بێ.

رۆژنامەی5 ژماره : ٣٦٩ دیمانە١٥ی خەرمانانی ١٣٩٣ ٦ی سێپتامربی ٢٠١٤

لەسەر دەکــرێ لورستانی: ئــارەش ــەرزەو ــەل ــووم ــی ب ــ چــۆنــیــەتــی ڕوودانـتوێیه کانی جموجۆڵی دەگەڵ پێوەندیی

زەوی بدوێن؟

شەهرام میری: لە ڕاستی دا بوومەلەرزە زەوی. توێکڵی درێژایی بە لەرینەوەیەکە بەردو ــەڕادەبــەدەری ل زیادبوونی دەکــرێ هۆکاری بــە زەوی نــێــوه وه ی توێژەکانی دەبنە کــە بزانین، بــوومــەلــەرزە ــی ڕوودانـدوو ده شکێنێ و ــه رد ب گوشارێک، هــۆی له قوواڵیی زه وییه وه بەردی شکاو پارچە توێ یه کانی بـــه ره و شــکــانــه وه شوێنی لــه به رد شکانی ئاستی هه ڵده کشێن، ســه روو که جێگۆڕکێی ده گه ڵه قەڵشت )گسل(ی پێ ده ڵێن. پێوەندیی بوومەلەرزەو قەڵشت زیاتر دوو الیەنەیە، بەو واتایەی هەر ناوچەیەک زەوییەکەی قەڵشی زۆر بێ، بوومەلەرزەشی دەبێ کە ئەم بوومەلەرزەیەش خۆی قەڵشت ــەمــەش دەبــێــتــە هــۆی ــاو ئ ــە زەوی دەخــ لبــەم جۆرە قەڵشت و پــچــڕان و زیــادبــوونــی زۆر ناوچەکەدا لە بوومەلەرزە ئەگەری

دەکا.

ــە ئــێــران ــی: ل ــان ــورســت ئــــارەش لهۆکاری شێوەیەکە و چ بە بوومەلەرزە جۆراوجۆرەکانی ناوچە لە بوومەلەرزە

ئێران چین؟ــکــە ــێ ــری: ئـــێـــران واڵت ــی شـــەهـــرام مئەو ئــەگــەر لـــێـــی دەدا، ــەرزە ــەل ــووم ب زۆر دوایی ساڵەی چەند ئەو بوومەلەرزانەی دیــاری زەوی نەخشەی لــەســەر هــاتــوون ــەوێ دەردەک گــەورە پشتێنەی دوو بکەین کــە شــوێــنــی هــاتــنــی بـــوومـــەلـــەرزەن، کە ئاڵپ ــارام و ئـ زەریـــای دەوری پشتێندەی نێوەڕاستی دەکەوێتە ئێران هیمالیان، _هیمالیا، _ ئاڵپ بــوومــەلــەرزەی پشتێنه ی ئورووپاوە ــاوای ڕۆژئ لە پشتێندە ئەم کە تورکیە، لە تێپەڕین دوای پێ دەکاو دەست تا ڕەنــگــە تــەبــەت و تــا ئەفغانستان ئــێــران، نزیکی بانووی بێرمەو ئەندۆنێزی و بکشێ. بانووی ئێران لە ڕۆژهەاڵتی ناڤین دەکەوێتە نێوان الپه ڕه کانی ئوراسیا )ئاسیاو ئورووپا(

( عەڕەبستان ئوسترالیا(و هندو ( هند و عەڕەبستان و ئەفریقا(و لەالیەن ئەم الپه ڕانەو جموجۆڵیانەوە گوشاری لەسەرەو، هەروەها بانووی لــە زەوی توێکڵی ئـــەوەی لــەبــەر ئێران الوازترە لە شوێنەکانی دراوسێی، لەم جۆراجۆر شێوەی بە فۆرمەکان مەڵبەندە گوشارانەو ئەم ئاکام دا لە دەگــۆڕدرێــن و، توێیەکانی زەوی وزەیەکی زۆر تێکشکانی لە که دەبێتەوە، کۆ زەوی قەڵشەکانی لە بوومەلەرزەی هاتنی هــۆی دەبنە پاشان ــەورەو بــچــووک لــە نــاوچــەکــانــی ئــێــران. ــ گتەڤگەرەی تێکشان و خزین و ئەم شێوازی

توێکڵی زەوی لە بواری بوومەلەرزەوه دەکا ئێران ناوەندی زاگــرۆس، ( به سێ بەشی

)لوت(، ئەلبورز(.

گشتی بە دەکرێ لورستانی: ئارەش ئیالم و دواییانەی ئــەم بــوومــەلــەرزەی خەسارات و زەرەرو زیانەکانی باس بکەن؟ــکـــەوتـــی 2٧ی ــری: ڕێـ ــی شــەهــرام م ٧:02:05 ــر ــێ ــژم ــات ک 1393 ــژی ــ ــەالوێ ــ گقوواڵیی لە 6.2 پلەی بە بوومەلەرزەیەک چەقی کە دا، ڕووی زەوی کیلۆمێتری دە ئەم بوومەلەرزەیە 3 کیلۆمێتری مورموری 41 و موسیان کیلۆمێتری 36 )ئابدانان(، کیلۆمێتری دێهلۆران لە پارێزگای ئیالم بوو. بوومەلەرزەکە لە پارێزگاکانی دیکەش وەک لۆرستان و خوزستان هەستی پێ کرا، کە بە خۆشییەوە تا ئەو جێیەی من ئاگام لێیەتی

دارایی زیانی تەنیا نەبووەو گیانی زیانی خراپ گوندیش 8 بریندار، 3٧5 هەبووە.

بوون.

هەڵکەوتەی لــورســتــانــی: ــارەش ئـزەوی ناسی ستره کتۆری جوگرافیایی و ناوچەی ئیالم و هۆکاری بوومەلەرزە لەم

ناوچەیە چۆنە؟شەهرام میری: پارێزگای ئیالم دەکەوێتە ڕۆژئاوای داوێنی زنجیرە چیاکانی زاگرۆس، بــاشــوورەوە دەگــەڵ لــەالی پارێزگایە ئــەم ــەالی ڕۆژهـــەاڵتـــەوە دەگــەڵ خــوزســتــان و للۆرستان و لە باکوور دەگەڵ کرماشان و لە بەرزو دراوسێیە. ئێراق دەگەڵ ڕۆژئاواوە بۆ دەگەڕێتەوە پارێزگایە ئەم نزمییەکانی

چوارەمی تا یەکەم قۆناغی بنه نیشته کانی ده گه ڕێته وه زیاتر پێکهاتنیان بەاڵم زەوی، زه وی سێیه می و دووه م قۆناخه کانی بۆ لە بەشێکە تەکنۆتنیکی بــواری لە ناسی. یەکێکە کە زاگرۆس، لەرزینەوەی ئەیاڵەتی بوولەرزەی بەر ناوچەکانی ئەکتیڤترین لە

بانووی ئێران.پێویستە ئەوەش بڵێین قەڵشتی زاگرۆس لەم ناوچەیە زیاترین هەژان و بوومەلەرزەی ئەم بوومەلەرزانەی ئەو ــەی زۆرب هەیەو قەڵشتە ئەم درێژایی بە ئێستا سەردەمەی خوزستان، ئیالم، چونکی داوە. ڕوویـــان کرماشانیش لۆرستان و عەبباس، بەندەر کەوتوونەتە سەر ئەم هێڵە، بەهۆی گوشاری هێڵی عەڕەبستان کە هۆکاری سەرەکی ئەم بوومەلەرزەیە بوو، بۆسەر هێڵی زاگرۆس و دەبێتە دەورووبـــەری، الوەکییەکانی هێڵە هێڵی ناوچەیە. ئەم لەرزینی هەژان و هۆی زاگرۆس لە باکووری بەندەر عەبباسەوە تا پارێزگای سنە درێژەی هەیەو پاشان بەرەو دیسان دەکێشێ و کوردستان بــاشــووری دەگاتە لەوێشەوە ســەردەشــت و، دێــتــەوە

باکووری کوردستان و تورکیە.

بوومەلەرزەکانی لورستانی: ئارەش کوردستان یان ئیالم ناوچەی لە پێشتر

چۆن بوون؟ــەســەر ئــەم ــیــالم ل شــەهــرام مــیــری: ئــەرزەوە نــاوەنــدە، ــوومــەل هێڵە لــە بـــواری بساڵ 500 زانیارییەکانی بەپێی بۆیە هەر کاولکار بوومەلەرزەیەکی لەمەوپێشەوە، لەم ناوچەیە ڕووی نەداوەو هیچ بەڵگەیەک بێ وێــرانــی کــاولــکــاری و نیشاندەری نییە لە بــەاڵم ئــیــالم، مێژووییەکانی شــارە لــە ــه ری دا بــوومــەلــەرزەیــەک لە ــه ب مــێــژووی تــاکــووری » ــەرزە لــە ب ــوومــەل ــر نـــاوی ب ژێکەبیر کوە« لە ساڵی 258ی کۆچی مانگی

بۆتە هۆی کوژرانی کە پێ کراوە، ئاماژەی هــەزاران کەس و کاولکارییەکی زۆر کە بە لە داوێنی ئەویش هۆکارەکەی خزینی کێو باکووری »کەبیر کوە« بووەو پێوەندیی بە

بوولەرزەی کاولکاری سروشتی نەبووە.

ئــەم بڵێی ــی: ــان ــورســت ل ئــــارەش تەقینەوە هــۆی ــە ب ــە ــەرزەی ــەل ــووم بته قه مه نی چــه ک و تاقیکردنەوەی یان

سەربازی یه وه نه بووبێ؟شەهرام میری: بوومەلەرزەیەکی ئەوها گەورە ناتوانێ بە هۆی تەقینەوە بێ، چونکه دەســکــردە، لــەریــنــەوەی ئاکامی تەقینەوە تەقینەوە جگە لە سەرچاوەی شەپۆلەوە، لە بواری وزەی دەرچووەوەو میتۆدی پێکهاتنی

لەرینەوەکانیش دەگەڵ بوومەلەرزەیەک کە جیاوازە. دەدا، ڕوو سروشتی شێوەی بە واتە ڕێژەو خێرایی ئەم وزەیەی لە ڕێگەی لەرینەوە دەسکردەکانەوە دەردەچن دەگەڵ بووله رزە بۆ پێك گرتن و هەڵسەنگاندن نابێ. بووله رزە سروشتییەکان لە قوواڵیی 5 تا 15 کیلۆمێتری ڕوو دەدەن و ناوچەیەکی بەرین لەرینەوەی ــەری ب کەچی دەلــەرزێــنــنــەوە، دەسکرد کورتەو تەنیا دەورووبەری خۆی تەقینەوەش بڵێین دەبێ دیارە دەگرێتەوە، ــێ ببێ بــە هــۆکــاری بــوومــەلــەرزە، ــوان دەتپێوەری لە واتــە هێز، بە نــەک زۆر بــەاڵم پێ ناکا، هەستی کــەس هەموو کە 4 تا 3ئەو دەتــوانــن نــوێــیــەکــان سیستمە بـــەاڵم هۆکاریان کە بکەن دیــاری بوومەلەرزانە لێک دانەوەی شیتەڵکاری و بە تەقینەوەیە. جۆری ــەک رادەی تا شەپۆلەکان، سیگناڵی دیاری لێک تەقینەوە جۆری بوومەلەرزەو

دەکرێن.

پاش ئــەگــەری لورستانی: ــارەش ئــەرزەی دیــکــە لــە ڕۆژئــــاوای واڵت، ــ ل

بەتایبەت ڕۆژهەاڵتی کوردستان هەیە؟ڕەنگە پاش لەرزەکان میری: شەهرام مانگیان تەنانەت ڕۆژو کاتژمێر، چەندین بــوومــەلــەرزەی دوای زیاتریش پێ بچێ و هەمان نــاوەنــدی دەوری لــە ســەرەکــی و دوای ــە ل دەدەن. ڕوو ــەلـــەرزەوه بـــوومـبوومەلەرزەی سەرەکی مورموری ئیالمەوە تۆمار پــاش لــەرزە 300 بە نزیک ئێستا تا کراون کە گەورەترینیان نزیک پلەی 5 پلە بـــووە. بــە بـــڕوای مــن تــا دوو ســێ مانگی کە دەبــێ، درێژەیان پاش لەرزەکان تریش دواتر پاش لەرزەکان خاوتر دەبنەوە، چونکی وزەیــان وردە وردە الوەکییەکان قەڵشتە

دادەبەزێ و پاش لەرزەکانیش دەبڕێن.

ــۆچــی لە ــی: ب ــان ــورســت ئــــارەش لجۆرێک دەکــرێ هەست هەمیشە ئێران بە گەیاندن یارمەتی لە کەمتەرخەمی

بوومەلەرزە لێدراوەکان هەیە؟ــری: دیــــــارە کــێــشــەی ــی شـــەهـــرام مالوازی مودیرییەتی ڕەوتــەدا لەم بنەڕەتی ئیالم بەرپرسانی ئەگەرچی قەیرانەکەیە، مورموری دا بوومەلەرزەی لە ڕایانگەیاند کــراوە مودیرییەت قەیرانەکە وەخــت، بە بەاڵم نــەبــووە، گیانی زیانی بۆیەش هــەر گیان زیانی زەرەرو نەبوونی بڵێین دەبێ زەوی ناسی و هۆکارەکانی بۆ دەگەڕێتەوە ڕوودانـــی زەمــانــی پــرۆســەو تۆپۆگرافی و ــەرزەکــەش، لــە بــوومــەلــەرزەکــانــی ــوومــەل بکەمتەرخەمی کــاری و کەم ئێران دا دیکەی

بینراوە پێویستە بڵێین مودیرییەتی قەیران 4 قۆناغە: 1_ پێش گیری و زانیاری پێدان، 2_ ئامادەیی، 3_ بەرەنگاریی، 4_ چاککردنەوە، هەر یەکترین و تــەواوکــەری قۆناغانە ئەم چەشنە کەموکوڕییەک لەم قۆناغانەدا دەبێتە یارمەتی گەیاندنی بە وەخت و هۆی خاوی دروست بۆ ئەو ناوچەیەی بوومەلەرزە لێی بوومەلەرزە زۆربەی لە داخەوە بە داوەو کاولکارەکانی پیشتردا ئەم کەموکوڕییانەمان

دیوە.

پسپۆڕێکی وەک لورستانی: ئارەش بۆ پێشنیارتان بــوومــەلــەرزە، ــوری ب

بەرەنگاری بوومەلەرزە چییە؟شەهرام میری: بە بڕوای من گرینگی دان تایبەت بە بیناو سازکردنی چۆنییەتی بە ڕەچاوی قانوونە ستانداردەکانی بیناسازی دەتوانێ هۆکارێکی کەم کردنەوەی زەرەرو دیکە بابەتێکی بن. بوومەلەرزە زیانەکانی بەرگری لە کۆچ بۆ ئەو ناوچانەی مەترسیی لەسەرە. گرینگی دان بوومەلەرزەیان هاتنی سازکردنی پتەو قایم و نۆژنکردنەوەو بە پــێــدان لەسەر ئــاوەدانــیــیــەکــان، زانــیــاریــی بوومەلەرزە، بەرەنگاربوونەوەی چۆنیەتی لەش ساغییەکان. ــدە ــاوەن ن بــە پــەرەپــێــدان زۆر ڕادەیــەکــی تا بابەتانە ئــەم ڕەچـــاوی زەرەرو زیانی بوومەلەرزە کەم دەکەنەوە.

ئارەش لورستانی: لە کۆتایی دا ئەگەر بابەتێک ماوە باسی بکەن، فەرموون؟

ــرام مـــیـــری: بــــــه داخــــــه وه ــ ــەه ــ شــن و پلەی ــرێ ریــســک و کـــات و شــوێ ــاک نبەاڵم بکەین، بەربێژیی بــوومــەلــەرزەکــان بەپێی توێژینەوەکان لەسەر ئەکتیڤی هێڵ و سترەکتۆژی نــاســراوەکــان و قەڵشە درزو ته کنیکه تــاوتــوێــی و ته کتۆنیکی زەوی و هاتنی پێشینەی و ژێــئــۆفــیــزیــکــی یــه کــان بڵێین دەتوانین ناوچەکەدا، لە بوومەلەرزە لە کام ناوچە ئەگەری ڕوودانی بوومەلەرزە بــووەتــە هۆی کــە دیــکــەش هــەیــە. خاڵێکی ــی بـــیـــروڕای گــشــتــی؛ بــابــەتــی ــدن ــەژان شــڵئیالم بــوومــەلــەرزەیــەی ئــەم بەستنەوەی کاولکارە شیمانەیی بوومەلەرزەیەکی بە بڵێین هــیــچ جــۆرە ــێ ــ ــە دەب ــاران، ک ــ تـ ــە لنییه دووه دا ئەم نێوان لە هاوچەشنییەک زەویی پێکهاتەی لەرزەی ئەیالەتی چونکه

تاران و ئیالم بە تەواوەتی لێک جیان.

وه رگێڕان: ئاڵه شین

وتووێژی تایبەتیی ڕۆژنامەی کوردستان لەگەڵ شەهرام میری،

گەورەکارناسی بوومەلەرزەناسی و پسپۆڕی تۆماری له زره لە دۆزینەوەی نەوت _ سەرچاوە ژێرزەوییەکان

مودیرییەتی قەیران ٤ قۆناغە: پێدان، زانیاری پێش گیری و _1بەرەنگاریی، _٣ ئامادەیی، _٢قۆناغانە ئەم چاککردنەوە، _٤تەواوکەری یەکترین و هەر چەشنە قۆناغانەدا لــەم کەموکوڕییەک ــاوی یــارمــەتــی ــ ــۆی خ ــێــتــە هـ دەببۆ دروســت وەخــت و بە گەیاندنی لێی بوومەلەرزە ناوچەیەی ئەو ــەی زۆربـ ــە ل داخــــەوە ــە ب داوەو بوومەلەرزە کاولکارەکانی پیشتردا

ئەم کەموکوڕییانەمان دیوە.

رۆژنامەیژماره : ٦٣٩ ١٥ی خەرمانانی ١٣٩٣ ٦ی سێپتامربی ٢٠١٤ سیاسی4

مسته فا مه عرووفی

ناوی داعــش به که ئیسالمی« »ده وڵــه تــی واڵتانی بــۆ زۆری نیگه رانییه کی ڕۆیــشــتــوه ، پێک تایبه تی به ناوچه و به گشتی ڕۆژئاوایی ــاوی »ده وڵــه تــی ن به که گــرووپــه ئــه م هێناوه . ناوچه کانی لــه بــه رچــاو به شێکی ئیسالمی« ــه اڵت و بــاکــوور و رۆژئـــاوای عێڕاق و رۆژهـله هه ردوو باشووری سووریه ی داگیر کردوه له ی ک.م 2000 به نزیک به ره یه کی واڵت دا دژی کورد کردۆته وه . له م وتاره دا هه وڵ ده درێ به رامبه ر له ئێستا هه تا ئێران ڕێژیمی بزانین ئه م گرووپه دا هه ڵوێستی چ بووه؟ ئه م گرووپه ــی ده تــوانــێ هــه ڕه شــه بــێ بــۆ ســه ر ڕۆژهــه اڵت

کوردستان؟ ئه و مه ترسیانه چه نده جیددین؟

به رامبه ر له ئێران ڕێژیمی هه ڵوێستی داعش دا

هه رچه ند یه کێک له سیاسه ته کانی گرووپی به اڵم له گه ڵ مه زهه بی شیعه یه ، داعش دژایه تی دژی له تێرۆریستیی کرده وه یه کی ئێستا هه تا جگه نــه داوه . ئه نجام ئێران ڕێژیمی یان شیعه له ده رکردنی سوپای عێراق له ناوچه ی سوننی له له دژی کورد ته نیا نشینی عــه ره ب، شه ڕی ــووه . هه ر ب بــاشــووری کوردستان ڕۆژئـــاوا و ئــێــران لێی ــه وه ی ئـ ئـــه وه نه بۆته هــۆی چــه نــد له ئــێــران ڕێژیمی هه ڵوێسی نــه بــێ، نــیــگــه ران ڕه سمی به ئێران ده نوێنێ: بــواردا خۆی چه ند ڕاگه یاندوه داعش دا له به رامبه ر دژایه تیی خۆی نرخێک هــه ر به که ڕای گــه یــانــدوه ته نانه ت و له عێڕاق له شیعه پیرۆزه کانی شوێنه بــووه هه روه ها، ده پــارێــزێ. داعــش مه ترسییه کانی ده ستی ئه مریکا هه رجێگایه ک له و کات هه ر سه ر بۆ ته نانه ت بردبێ، نیزامی هێرشێکی بۆ ڕێژیمی سه ددامیش که دوژمنی له مێژینه ی بوو، دژایه تیی خۆی ڕاگه اندوه و مه حکوومی کردوه ، به اڵم دژی ئه و هێرشانه نیه که ئێستا ئه مریکا بۆسه ر پێگه کانی داعش ئه نجامیان ده دا. ته نانه ت وه ک ده گـــوتـــرێ ئـــامـــاده ی هـــاوکـــاری لــه گــه ڵ هێزه کانی ئه مریکا له دژی ئه م گرووپه شه . جگه له مانه ش قه ت نه بووه ڕێبه ری کۆماری ئیسالمی

له به رامبه ر ئه و بێحورمه تی و سووکایه تییانه ی کاناڵێکی چــه نــد تــایــبــه تــی ــه ب کـــه س هێندێک و ئیسالم پێغه مبه ری خێزانی بــه ته ڤزیۆنی هاتبێ، ــگ وه ده نـ ده کـــرێ ڕاشیدین خوله فای کۆماری ڕێبه ری خامنه یی ماوه یه دا له و به اڵم ئیسالمی ئه م کاره ی به حه رام و ناڕه وا زانی، سوننییه کانی نێو له داعش نفووزی له چونکه

ئێران نیگه رانه .

ڕۆژهه اڵتی بۆ مه ترسییه داعــش ئایا کوردستان؟

ــش بۆ ــه گــه ڵ هــێــرشــه کــانــی داعـ ــات ل ــاوک هسه قز، شاره کانی له کوردستان هه رێمی سه ر ڕۆژهه اڵتی دیکه ی ناوچه ی و چه ند بانه ، سنه به شار شه قامه کانی به که سانێک کوردستان ئااڵ و دروشمی داعشه وه مانۆڕیان داوه . ئه مه

الیه نی ئاشکراو و به رچاوی حوزووری داعش و نهێنی ڕێکخراوه کوردستانه ، ڕۆژهه اڵتی له ئه م نیه . کــه س ڕوون بۆ شــاراوه کــه ی جــارێ کۆماری سیاسه ته کانی به رهه می ڕووداونـــه هۆیه کانی باسی ــواره وه خــ لــه کــه ئیسالمین

ده که ین: مه به ستی بــه ئیسالمی کــۆمــاری له مێژه دێموکراتی بزووتنه وه ی بۆ ئاڵتێرناتیڤ سازی تاقم و گرووپه یارمه تیدانی به میللیی کورد و له چاوپۆشی به یان توندڕه وه کان ئیسالمییه نفووزی ڕاده ی له ده دا هه وڵ چاالکییه کانیان هێزه ره سه نه کوردییه کان که م بکاته وه . بۆیه له 15 ـ 20 ساڵی ڕابردوو چه ند گرووپ و تاقمی کوردستان ڕۆژهه اڵتی له ئیسالمی توندڕه وی نه یاری ڕواڵـــه ت به که ئه مانه بــوون. چــاالک

ده وری له ــاڕازی ن الوانــی ئیسالمین کۆماری خۆیان کۆده که نه وه . بۆ کۆماری ئیسالمییش وا تا ئــه وان بکشێن بــه ره و ئه و گه نجانه باشتره پێشکه وتن دیموکرات و سیاسییه هێزه بــه ره و ــه ــرووپ خــــوازه کــــان. ئـــه و کــه ســانــه ی لـــه و گتوندڕه وانه دا چاالکن، زه مینه ی ڕاکێشرانیان بۆ

نێو داعش زۆر تێدا به هێزه . جیاوازی و فــه رق هـــه اڵواردن و سیاسه تی کــرده وه به نشینه کان، کــورد ناوچه دژی له ــی کــــردوه بــه یــه کــێــک لــه نــاوچــه ــان کــوردســتناوچه کانی سیاسه ته ئه م ئێران، هه ژاره کانی تووشی نشینن سوننی که به لووچستانیشی ئه م دۆخه کردوه . بۆیه هه ژاری له و ناوچانه دا زیاتره . زۆر ئێران دیکه ی ناوچه کانی چاو له ژێره وه ی ده رسه دی خه ڵکی ئاماره کان پێی به ئــێــران دا له ــســه ری لــه ســه ران ــه ژاری ــ هێڵی ه

سه رێیه ، ڕێژه ی هه ژاری له کوردستان له چاو ڕادیکالیزمی ئه زموونی له سه رتریشه . ئێران ئه وه ئێران و ــه ر ده روبـ واڵتــانــی له ئیسالمی ده سه لمێنن که ئیسالمی توندڕه وی سیاسی له و ناوچه هه ژارنشینانه خه ڵکی له دوه ری خۆی کۆ به ئــه وان ناڕه زایه تیی و تووڕه یی ده کاته وه و قازانجی خۆی ده قۆزێته وه . داعشیش وه ک هه ر گرووپێکی توندڕه وی دیکه ی ئیسالمی که ڵک له و

دۆخه وه رده گرێ.له ئازادیخوازانه بزووتنه وه ی سه رکوتی که کــردوه وای ئیسالمییه وه کــۆمــاری ــه ن الیهێزه دیموکرات و پێشکه وتنخوازه کان ده رفه ت نێو لــه رێکخستنیان و ڕاکــێــشــان مه جالی و ده رفه ته و مه جال ئه و و بێته وه که م خه ڵک دا ئه وان بره خسێ و داعش وه ک توندڕه وانی بۆ

سه رهه ڵدانی جێ دا له هه ر لێ وه رگرن . که ڵکی ڕادیکالیزمی ئیسالمی له یه ک سه ده ی رابردوودا ڕێژیمه کانی دیکتاتۆرانه ی ئاکامی سیاسه تی له زاڵ به سه ر واڵتانی ناوچه دا بوو که هه ر چه شنه دیموکراتیکیان و ئازادیخوازانه حه ره که تێکی ده رفه تی ئه مه ش ده کــرد. سه رکوت توندی به له بۆ فکری توندڕه وانه ی مه زهه بی پێک هێنا و خه له ئی دیموکراسی دا بواری بۆ ئه وه ڕه خساند خۆیان مــه زهــه ب دا شکڵی له ناڕه زایه تییه کان بــۆخــۆی ئاکامی ئیسالمی کــۆمــاری بنوێنن. له مــۆدێــرن دیــمــوکــرات و ئه حزابی سه رکوتی ماوه ی له حه مه ڕه زاشا شاو ره زا سه رده می ئاکامی سه رکوتی له بوو. به 50 ساڵ دا نزیک ئه مانه دا بوو ده رفه ت بۆ بناژۆیی ئیسالمی پێک له که ڵکیان هاوفکره کانی و خومه ینی و هات پاشایه تی ڕێژیمی دژی له خه ڵک ناڕه زایه تیی

وه رگرت.ــه ی ــن ــی ــی بـــیـــروڕا زه م ــ ــازادی ــ نـــه بـــوونـــی ئــردوه . ــ ــی خـــۆش ک ــه ب ــه زه بـــۆ تـــونـــدڕه ویـــی مدژکرده وه ی خه ڵکی ناڕازی و جیابیر له به رامبه ر پاوانخوازییه کانی ڕێژیمی ئێران دا له کاتێکدا که جۆراوجۆر، سیاسیی به رنامه ی جیاجیا، فکری ئه وه نیه ، گــۆڕێ دا له جۆراوجۆر ئیدئۆلۆژیی ــێ کــه خــه ڵــکــی نــــارازی بــکــه ونــه نوخته ی ده بـبه رامبه ری کۆماری ئیسالمی. کۆماری ئیسالمی له سه ر مه زهه بی توندڕه وانه ی فکری هه ڵگری به رامبه ری نوخته ی شیعه ، مه زهه بی بنه مانی له گرووپی توندڕه وی مه زهه بی له سه ر بنه مای مه زهه بی سوننی دا خۆی ده نوێنێ، ڕاست ئه وه ی

که داعیش ئه مڕۆ ئااڵ هه ڵگریه تی.

دۆخی سیاسیی له سه ر کارییگه رییه کانی ڕۆژهه اڵتی کوردستان

ئه و زه مینه یه ی بۆ چاالکیی گرووپه توندڕه وه کوردستان خۆش له ڕۆژهه اڵتی ئیسالمییه کان ــه ی بۆ ــن ــی ــۆخــۆی زه م ــه ر ئــــه وه ش ب بــــووه ، هـالیه نگری له داعش خۆش کردوه . ئه گه ر داعش له عێڕاق و سووریه له نێو نه چێ یان، کۆنترۆڵ کــردن، باسمان هۆیانه ی ئــه و له به ر نــه کــرێ، له وانه یه له ڕۆژهه اڵتی کوردستان ببێته خاوه ن ته نانه ت و مه زهه بی کێشه ی ئاکام دا له پێگه و ئاکامی ــدا. ب روو مه زهه بییش تێکهه ڵچوونی ئــه وه ش ده بێته هــۆی وێــرانــی و دواکــه وتــووی

زیاتری ڕۆژهه اڵتی کوردستان.به زۆر ــێــکــی ــان زی وادا ــکــی ــه رێ ــه گ ئ لـــه یــه کــپــارچــه ی نــه تــه وه یــی کـــورد ده گـــا؛ چونکه ئیالم ناوچه ی له تایبه تی به کورد له به شێک له شیعیه ن. مــه زهــه بــی لــه ســه ر کــرمــاشــان و بیری مه زهه بی دا کێشه ی قووڵبوونه وه ی کاتی توندڕه وانه به دوای خاڵی هاوبه شدا ــ که باری له سه ر پێ به ڵکوو ناگه ڕێ ــ هه یه نه ته وه یی

جیاوازییه کان داده گرێ.مه ترسیی وادا ئه گه رێکی لــه هــه وروه هــا سه ره کیی کێشه ی ــه ک مــاوه ی بــۆ هــه یــه ئـــه وه کێشه کاریگه ریی ژێر بکه وێته کورد نه ته وه ی مه زهه بییه کانه وه و زیان به ڕه وتی بزووتنه وه ی کــورد دیموکراتیکی میللی ــه ی ــخــوازان ــازادی ئئێران دا له کــورد سه ره کی کێشه ی بگه یه نێ. کێشه ی نه ته وایه تییه ، له ڕۆژهه اڵتی کوردستان مه زهه ب قه ده غه نیه ، باس له مافی نه ته وه یی و دیاریکردنی مافی چاره نووسی کورد و ئازادی و

دێموکراسی قه ده غه ن.

رێگا چاره رۆژهه اڵتی له کورد نه ته وه ی کاتێک دا له خۆی مافی و ده ســـه اڵت خــاوه نــی کوردستان ئه گه ر هه یه . الوازی زۆر جێگه یکی پێگه و نیه ، لێ نه درێ کاریگه ری زه بری ناوچه دا له داعش کــردن، باسمان لــه ســه ره وه مه ترسیانه ی ئــه و پێویسته ڕاگه یاندنی به و حاڵه ش زۆر جیددین. ئه حزابی ڕۆژهه اڵتی کوردستان له خستنه ڕووی ــه وه ی ــردنـ ــکـ ــش و ڕوونـ ــ مــه تــرســیــیــه کــانــی داعـکۆمه اڵنی خه ڵکی کوردستان له باره ی گه وره یی به اڵیه ک به ناوی داعشه وه چاالك بن. پێویسته ناوه نده ئایینییه کان، مزگه وته کان و مامۆستایانی تایبه تی به خه ڵک، نیشتمناپه روه ر و ئایینی داعــش جگه که بکه نه وه لــه وه ڕوون ــان الوه کناتوانێ خزمه تێک به ئایین، له زیان گه یاندن به

ئایین بکا.

عه وال به هرامی

چاالکانی سەیر دڵگرانییەکی ئــەمــرۆژانــە تۆڕە نێو ڕۆژهەاڵتییەکانی چاالکە سیاسی و کۆمەڵگەی بڵێین دەکـــرێ کۆمەاڵیەتییەکان و هەرچەند گرتۆتەوە. کوردستانی ڕۆژهــەاڵتــی دڵگرانیی ڕۆژهەاڵتییەکان لە رێبەرانیی سیاسیی باشوور مێژوویەکی درێژی هەیەو، دڵگرانییەک گرتۆتەوە. جێگای دیکە یەکی کــراوەو بیر لە جیاوازییەکی ئەمجارەش دڵگرانییەی ئەم بۆیە ئەوتۆی لەگەڵ ئەوانی پێشوو نیە. ئەی کەواتە

دەکرێ بڵێین بۆ دیسان؟ لە ــیــگــەرانــی ن دوای بــە دڵــگــرانــیــیــە ــەم ئـهەڕەشەیەک و کارەساتێک دا هات کە باشووری راســت نیگەرانییە ئــەو گــرتــەوە. کوردستانی ــە پــێــویــســت بــوو ــۆی ــوو. ب ــ ــە جــێــی خــــۆی دا ب لنەتەوەییە وەک هاوپێوەندیی شەپۆلی ــەو ئسااڵن و دەیەکانی رابــردوو، بگرە زۆر زۆر بە دڵگرانییە ئەم بەاڵم بکەوێ. گوڕتریش وەڕێ گرتوە سەرچاوەی لــەوەوە دڵگرانییە ئەم بۆ؟ کە رێبەرانی باشووری کوردستان نەیانتوانیوە واڵمی ئەم شەپۆلی هەست و سۆزی کوردانەیە بدەنەوە. ئەوان لەگەڵ ئەوەی بەرگری لە خاکی کایەکردن خەریکی بەکردەوە دەکەن، باشوور لە نێو سیاسەتی ناوچەیی دان یان کەوتوونەتە ئەوەی هۆی بۆتە ئــەوەش کایەیەوە. ئەو نێو جۆشە پڕ هەستە ئەو واڵمی رۆژهەاڵتییەکان نەتەوەییەی خۆیان وەرنەگرنەوە. چونکە پێیان وابوو دەبێ بە بێ لەبەرچاوگیرانی هیچ چەشنە لە ــەرگــری ب ــەڕی شـ لــە سیاسی تێبینییەکی باشووردا بەشدار کرابایەن و بەگشتی رێبەرانی هاوپێوەندییە بەو شیاویان واڵمێکی باشوور

نەتەوەییەی ئەوان دابایەوە.بە بڕاوی من ئەو دڵگرانییە ناکرێ بەتەواوی لە جێی خۆی دا بێ، یان دەکرێ لە جێی خۆی دا لـــەوەوە راســـت دڵگرانییە ــەو ئ چونکە نــەبــێ. سەرچاوە دەگرێ کە تاکی کورد هەر دەیەوێ بە چاوی هەست و سۆزەوە لە سیاسەت بڕوانێ. چەمکی هــەڵــەیــەش تێگەیشتنە ــەم ئ ــاســاوی پهاونەتەوەیی هەستی ڕاستە بوونە. نەتەوەیی ئایا بــەاڵم دایــە، هەر کوردێک ناخی لە بــوون دەکرێ بەم هەستەوە لە نیشتمانێک دا لە نوێترین پێش ــەوە ل ســاڵ 90 النیکەم بۆ دابەشبوونی زۆر واڵمێکی بکرێ؟ سیاسەتیش دەگەڕێتەوە کورت بەم پرسیارە ئەوەیە، نا. چونکە بمانەوێ یان نا، لە مێژە هەر کام لە بەشەکانی کوردستان بەرژەوەندی تایبەت بە خۆیان هەیە، هاوکێشە تێگەیشتنی تەنانەت جیاوازەو سیاسییەکانیان رێبەرە سیاسییەکانیشیان لە سیاسەت بەم پێیە کە پێرەوی لە بەرژەوەندە سیاسییەکانیان دەکا،

جیاوازە.ــۆ سیاسەتی ب ــاســاو پ ــەمــهــەوێ ن ــەر ــەگ ئــەی رێــــبــــەران و هـــێـــزە ســیــاســیــیــەکــانــی ــەڵـ هـبە دەرهــەق کوردستان بەشەکانی لە بەشێک بێنمەوە، کە بەرژەوەندییەکانی بەشەکانی دیکە ئەوەیان بابەتێکی جیاوازەو ئێستاش نمونەکانی بە زەقی دەبینرێن، دەبێ بڵێم بە کورتی ڕاستیی گۆڕەپانی سیاسیی کوردستان ئەوەیە کە کورد بــەرژەوەنــدی یــەک خــاوەنــی ناتوانێ بەگشتی سبەینێ ئەگەر تەنانەت بێ، هاوبەش سیاسیی ــەوەش ــێ. ئ ــن کــۆنــگــرەی نــەتــەوەیــیــش دامــەزرێهۆکارەکەی ڕاست بۆ دابەشبوونی کوردستان نەتەوەیی کۆنگرەیەکی وایە پێم دەگەڕێتەوە. خوڵقانی بێ بە وشە مانای بە پڕ ڕاستەقینەو بەهێز زۆر کورد پێگەی کە ئاڵوگۆڕ کۆمەڵێک دۆخــەی لــەم دەستە. دوورە خەیاڵێکی بکەن، بۆ نــەتــەوەیــی سیاسەتی باشترین ئێستادا

رێبەرانی سیاسیی بەشەکانی کوردستان ئەوەیە دیکە بەشەکانی بەرژەوەندییەکانی بە ــان زینەگەیەنن و نەکەونە نێو کایەی ئەو دەوڵەتانەی

کوردستانیان بەسەردا دابەش کراوە.نکۆڵی ڕاستییە ئــەم لەبەرچاوگرتنی بــە کودستان ڕۆژهــەاڵتــی ــوردی کـ لــێــنــەکــراوانــە، پێویستە بە دوور لە هەست و سۆزی کوردانە،

جۆرێکی دیکە لە چاوەڕوانییە سیاسییەکانی لە پاڕچەکانی دیکە، بە تایبەت باشووری کوردستان دروست بە کوردستان باشووری لە بڕوانێ. یان نادروست بە پێی بەرژەوەندە سیاسییەکانی الیەنە بــەرژەوەنــدی تەنانەت پــارچــەیــەو ئــەم سیاسییەکان سیاسەت کراوەو دەکرێ. ئەمەش ــەاڵت ــ ــوردی ڕۆژه ــ ــەر دڵـــی ک ــەب ڕاســتــیــیــەکــە ل

ناگۆڕدرێ.ــی ــان ــەک ــەوت ــی لــــەوە نـــاکـــرێ دەســک ــکــۆڵ نباشووری کوردستان دەکرێ وەک دەسکەوتی پلەی لــە بــەاڵم لێ بکرێن، چــاو کــورد هــەمــوو

یەکەم دا دەسکەوتی باشوورن. هەروەک بەهێز بوون یان الوازبوونی پێگەی سیاسیی باشوور بۆ خەڵکی زیانەکانی یەکەم دا سوودو پلەی لە ئەم بەشەی کوردستان دەگەڕێتەوە و لە پلەکانی بە ــکــە. دی بــەشــەکــانــی ــۆ ب ســێــیــەم دا دووەم و بۆچوونی من ئەوە کە چاوەڕوان بکرێ باشوور پارچەکانی بۆ خــۆی لە هەیە ئــەوەی توانایی

دیکە مایە دابنێ، چاوەڕوانییەکی نابەجێیە. تەنیا چاوەڕوانیی بەجێ دەتوانێ ئەوە بێ باشوور بە بزووتنەوەی حیسابی سەر لە خۆی قازانجی مامەڵە کوردستان دیکەی بەشەکانی لە کورد لە دەتوانێ کوردستان باشووری بــەاڵم نەکا. دوو بواری ئابووری و فەرهەنگییەوە تارادەیەکی ــاوەاڵ بــێ و پــاڕچــەکــانــی دیکەو ــت ئـ بــاش دەسـبەتایبەت ڕۆژهەاڵت لە دەرەتان و پوتانسێلەکانی

بەهرەمەند بکا.لە ڕۆژهەاڵتییەکان قاڵبوونەوەی کەواتە ڕووداوەکانی بەشەکانی دیکە کوردستان جگە لە

دروستبوونی ئەو جۆرە دڵگرانیانە، خەسارێکی دیکەشی لەم بەشەی کوردستان داوە کە راست دایە. ئێران ئیسالمیی بەرژەوەندی دەوڵەتی لە خاڵی هێندێک دروستکردنی لە بریتییە ئەویش ڕۆژهەاڵتی جوگرافیای دەرەوەی لە تێرامان ــنــە هــۆی پــەراوێــزخــرانــی کــوردســتــان کــە دەبتێکۆشانە بایەخبوونی ــەم ک ڕووداوەکــــــان و سیاسی، مەدەنی و فەرهەنگییەکانی ئەم بەشەی کــوردســتــان . ئــەو بەشە لــە کــوردســتــان کــە لە

پێش دا دەبێ رۆژهەاڵتییەکان لە خەمی دابن.ــەڵ ئـــەوەدا ــەگ ــان ل ــی کــوردســت ــەاڵتـ رۆژهـمێژوویەکی درێژی لە خەباتی نەتەوەیی دا هەیە، ئەمرۆکە خاوەنی پوتانسێکێکی بەهێزی سیاسی ، سیاسییانەو بەشداری فەرهەنگییە. مەدەنی و ئــامــانــجــداری ڕۆژهــەاڵتــیــیــەکــان لــە گــۆڕەپــانــی ئــێــران و کــوردســتــان داو هــەوڵــدان بۆ سیاسیی قۆزتنەوەی دەرفەتە هەر بچووکەکان و بەگشتی شکاندنی تابۆی پرسی کورد لە ئێران و گەشەی مەدەنی کاری کولتوری زیاتری رۆژ لە رۆژ بەشێک لەو کە دەکرێ دەسکەوتی گەورەتریان

لە سەر بنیاد بنرێ. ــە 18 ســاڵــە خــەبــاتــی چـــەکـــداری لە ڕاســتــە بـــەر پــاراســتــنــی دەســکــەوتــەکــانــی ــش دا ل ــێ پباشوور راوەستاوەو دەوڵەتی ئیسالمیی ئێران مرۆیی مــاددی و تێچوویەکی بە ماوەیەدا لەم کەمترەوە رووبەڕووی بزووتنەوەی رۆژهەاڵت بۆتەوە. بەاڵم ئەم ڕاستییە ئێستا زیاتر لە هەر لە کورد بزووتنەوەی کە سەلماوەتەوە کاتێک خەبات میتۆدی یەک بە بەستراوە رۆژهــەاڵت کەلک میتۆد چەند لــە هــاوکــات دەکـــرێ نیەو

وەرگرێ .سەرنج جێگای خاڵێکی پێوەندییەدا لــەم ــە خەڵکی ــی ل ــ ــاوەڕوان ــەر چــ ــەگ ــە ئ ئـــەوەیـــە کلە چاوەڕوانییەکانیان بە ئــەوەیــە ــەاڵت رۆژهـحــکــومــەتــی هــەرێــمــی کــوردســتــان دا بــچــنــەوە، رۆژهەاڵتیش سیاسییەکانی حیزبە پێویستە ــوون لە ــازبـ ــە رێــگــاکــانــی دەربـ بــە جــدی بیر ل»ئاچمەز«ی ئێران ــ باشوور بکەنەوەو لەسەر بەرهەستەکانی فاکتۆرە پوتانسێل و بنەمای

رۆژهەاڵت بیر لە هەستانەوە بکەنەوە.

مه ترسیی داعش له ڕۆژهه اڵتی کوردستان

ڕۆژهەاڵت خۆی لە خۆی دا ببینێتەوە )کورتە سەرنجێک لە دڵگرانیی ڕۆژهەاڵتییەکان لە سیاسەتی باشوور(

کۆماری ئیسالمی به مه به ستی ئاڵتێرناتیڤ سازی بۆ بزووتنه وه ی دێموکراتی و میللیی کورد به یارمه تیدانی تاقم و گرووپه ئیسالمییه توندڕه وه کان یان به چاوپۆشی له چاالکییه کانیان هه وڵ ده دا له ڕاده ی نفووزی هێزه ره سه نه کوردییه کان که م بکاته وه . بۆیه له 1٥ ـ ٢0 ساڵی ڕابردوو چه ند گرووپ و تاقمی توندڕه وی ئیسالمی له ڕۆژهه اڵتی کوردستان چاالک بوون. ئه مانه که به ڕواڵه ت نه یاری کۆماری ئیسالمین الوانی ناڕازی له ده وری خۆیان کۆده که نه وه . بۆ کۆماری ئیسالمییش وا باشتره ئه و گه نجانه به ره و ئه وان بکشێن تا به ره و هێزه سیاسییه دیموکرات و پێشکه وتن

خوازه کان.

دەسکەوتەکانی باشووری کوردستان دەکرێ وەک دەسکەوتی هەموو کورد چاو لێ بکرێن، بەاڵم لە پلەی یەکەم دا دەسکەوتی باشوورن. هەروەک بەهێز بوون یان الوازبوونی پێگەی سیاسیی باشوور لە پلەی یەکەم دا سوودو زیانەکانی بۆ خەڵکی ئەم بەشەی کوردستان دەگەڕێتەوە و لە پلەکانی دووەم و سێیەم دا بۆ بەشەکانی دیکە. بە بۆچوونی من ئەوە کە چاوەڕوان بکرێ باشوور توانایی ئەوەی هەیە لە خۆی بۆ پارچەکانی دیکە مایە دابنێ، چاوەڕوانییەکی نابەجێیە. تەنیا چاوەڕوانیی بەجێ دەتوانێ ئەوە بێ باشوور بە قازانجی خۆی لە سەر حیسابی بزووتنەوەی کورد لە

بەشەکانی دیکەی کوردستان مامەڵە نەکا

رۆژنامەی3 ژماره : ٣٦٩ هەواڵ و راپۆرت١٥ی خەرمانانی ١٣٩٣ ٦ی سێپتامربی ٢٠١٤

حیزبی ئۆستفۆڵدی کۆمیتەی نێوان کۆبوونه وه یه کی له مەسیحیی دێــمــوکــرات حیزبی ــان و کــوردســت دێــمــوکــراتــی نۆروێژدا کۆمه ڵه بابه تێک له سه ر دۆخی کورد له ڕۆژهه اڵتی

کوردستان خرانه به رباس.حیزبی هەیئەتێکی گــه الوێــژ ی 28 سێشەممە رۆژی دێموکراتی کوردستان پێکهاتوو لە ناسر قادرپوور، بەرپرسی خەمبار حەسەن نۆروێژییەکان و دەگــەڵ پێوەندی بەشی حیزبی ســەردانــی ئۆستفۆڵد، نــاوچــەی کۆمیتە بەرپرسی و کرد یان لە شاری »سارپسبۆرگ« مەسیحی دێموکرات بیۆرنار گرۆنبەک«، ئوولە مووە« و« بەرێزان » له الیەن گەرمی بە ئۆستفۆڵد پارێزگای لە حیزبە ئەو بەرپرسانی

پێشوازییان لێکرا.لە سەر باسێکیان نوێنەرانی حیزب له و کۆبوونه وه یه دا وەزعی ئێستای کورد بە گشتی و لە ڕۆژهەاڵتی کوردستان و بۆ کــوردســتــان دێموکراتی حیزبی تێکۆشانی و خــەبــات ڕۆژهەاڵتی لە کورد گەڵی ئازادییەکانی ماف و وەدیهێنانی کوردستان بۆ هه یئه تی خانه خوێ کردو لە درێژی باسەکەیان دا وێرای ئاماژە بە سیاسەتی توندوتیژیی کۆماری ئیسالمی و هاتنە دوایــی لە ئێعدامەکان چونەسەرێی ڕێــژەی و گرتن سەر کاری دەوڵەتی ڕووحانی، تیكشیان خسته سه ر ئه وه ی تایبه تی به له کوردستان به گشتی و ئێران له مافی مرۆڤ دوای ڕه وتــه ئه و ده کــرێ و پێشێل سیستماتیک شێوه ی به هاتنه سه ر کاری ڕووحانیش هیچ گۆڕانکارییه کی به خۆیه وه

نه بینیوه .

پڕژانە باسەکەیان دا دیکەی بەشێکی لە هه یئه تی حیزب سەر پێوەندیی حیزبی دێموکراتی کوردستان دەگەڵ حیزب و رێکخراوە نۆروێژییەکان و داوایان کرد کە ئەو حیزبانە زیاتر بێ و گرینگ بۆ کوردستان یان رەوشــی کــوردو مەسەلەی

پشتیوانی لە مافی رەوای گەڵی کورد بکەن.له و کۆبوونه وه یه دا هەیئەتی خانەخوێ وێرای خۆشحالی پێوەندی بە ئاماژەیان دانیشتنە، ئەو بۆ خۆیان دەربرینی هەر دوو حیزب کرد و هیوادار بوون کە لە داهاتوو دا ئەو

دانیشتنانە زیاتر بن. وپەژارەی داخ دا قسەکانیان دیکەی بەشێکی لە ئه وان خۆیان بۆ ئەو وەزعەی بە سەر کورد دا هاتووە دەربرێ و جه ختیان له سه ر پشتیوانیی خۆیان لە خەباتی ڕەوای گەڵی

کورد بۆ وەدەستهێنانی ماف و ئازادییەکانیان کرده وه .

نــۆروێــژی حیزبی کۆمیتەی نــێــوان کــۆبــوونــەوەی لــه دێموکراتی کوردستان و پارتی پێشکەوتنخوازی ئه و والته دا کۆمه ڵیک پرسی تایبه ت به ئێران و کوردستان تاوتوێ کران. حیزبی هەیئەتێکی خه رمانان 6ی پێنجشه ممه ، ڕۆژی دێموکراتی کوردستان پێکهاتوو لە ئەسعەد خزری، بەرپرسی کۆمیتەو ناسر قادرپوور، بەرپرسی پەیوەندییەکانی دەرەوەی کومیتەی نۆروێژ سەردانی پارڵمانی ئەو واڵتەیان کردو لە الیەن پێر ساندبێرگ، جێگری یەکەمی پارتی پێشکەوتنخوازی

نۆروێژ پێشوازییان لێ کرا.پــێــر ساندبێرگ کــۆبــوونــه وه یــه دا ئـــه و ــه ســـه ره تـــای لنێوان پێوەندیی کۆبوونه وه یه و ئەم بۆ خۆی خۆشحاڵیی خەڵکی کوردستان بە گشتی و حیزبی دێموکراتی کوردستان تایبەتی لەگەڵ پارتی پێشکەوتنخوازی نۆروێژ دەربڕی و بە به ســه بــاره ت ته سه لیان باسێکی حیزب هه یئه تی پــاشــان به کــوردســتــان ــی بــه گشتی و ڕۆژهــه اڵت ــورد ک مه سه له ی

تایبه تی هێنایه گۆڕێ.له و دیداره دا تیشک خرایه سه ر پێشێلکردنی سیستماتیکی مافی مرۆڤ له ڕۆژهه اڵتی کوردستان و سیاسه تی کۆماری

مه ده نییه کانی سیاسی و داوا ویست و کپکردنی بۆ ئیسالمی خه ڵک و به ئاماژه به بارودۆخی ناله باری ژیان و بژیوی ژیانی داوا ئیسالمی و کۆماری له سۆنگه ی سیاسه ته کانی خه ڵک ئێران و له مرۆڤ مافی پێشێلکردنی پرسی کرا حیزبه له و

کوردستان به هیند وه ربگرن.له و کۆبوونه وه یه دا پێر ساندبێرگ، جێگری یەکەمی پارتی پێشکەوتنخوازی ساندبێرگ، باسی لەوە کرد کە ئەوان وەک پارتی پێشکەوتنخوازی نۆروێژو شەخسی خۆی بە تایبەتی ڕۆژهەاڵتی له گشتی و بە کورد ڕەوای مافی لە پشتگیری

کوردستان بە تایبەتی دەکەن.شایانی باسه پێر ساندبێرگ و حیزبه که ی که له ئێستادا پشتگیری ڕاشکاوانە زۆر نۆروێژن، ده سه اڵتداری حیزبی کێشەی کورد ده که ن و ناوبراو پاش رووداوەکانی باشووری داعش ئیسالمیی دەوڵەتی رێکخراوی هێرشی کوردستان و کردنی پێشکەش رێگای لە نۆروێژ پارڵمانی لە راستەوخۆ وتارێک دا داوای پڕ چەک کردنی هێزی پێشمەرگەی کردو و ڕاستەوخۆش وتی دەبێ پشتگیری سەربەخۆیی کوردستان،

وەک دەوڵەتێکی سەربەخۆ بکرێ.

یه کیه تیی کــۆنــگــره ی حــه وتــه مــیــن ــی ــ ــه اڵت ــ ــڕاتـــی ڕۆژه ــوکـ ــمـ الوانــــــی دێـبه دروشمی »الوان هێزی کوردستان بــزوێــنــه ری کــۆمــه ڵــگــای ڕۆژهـــه اڵتـــی کــوردســتــانــن« ده ســتــی پــێــکــر د و پاش دوو ڕۆژ کار رۆژی 10ی خه رمانان

کۆتایی به کاره کانی هێنا.یه کیه تیی کــۆنــگــره ی حــه وتــه مــیــن ــی ــ ــه اڵت ــ ــڕاتـــی ڕۆژه ــوکـ ــمـ الوانــــــی دێـ8ی شـــه مـــمـــه ، ڕۆژی ــان ــتـ ــوردسـ کـنوێنه رانی بــه شــداریــی بــه خــه رمــانــان ــه مــیــوانــان به کــۆنــگــره و کــۆمــه ڵــێــک لڕه قیب و ئــه ی نه ته وایه تیی ســـروودی ــه ک بــێــده نــگــی بۆ ــه ی ــق ــی ــی ده ق ــن ــرت ڕاگبه رزڕاگرتنی یادو بیره وه ریی شه هیدان

ده ستی پێ کرد.ــه وه ی ــردن ــاری ک ــه ســـه ره تـــای کـ لکۆنگره ی کردنه وه ی په یامی کۆنگره دا ســه مــمــار، مــه نــســوور ــه ن ــه الی ل الوان رێکخراوه یه ئه و پێشووی سکرتێری

پێشکێش کرا.قسه کانی دا له سه ممار مه نسوور بــه هــه لــومــه رجــی به ستنی ــامــاژه ئ بــه کۆنگره ی حه وته می الوان له بارودۆخی گوتی ئێراندا کۆمه اڵیه تیی سیاسی و له و زۆر پێشه نگی ده توانن الوان که له چه شنه کانیان کــه بــن ئــاڵــوگــۆڕانــه ئه وه ش داو ڕوویــان عه ڕه بی واڵتانی ئه رکی زیاتر ده خاته سه رشانی الوان، تایبه ت الوانی کورد که خه باتێکی به ئێران ڕێژیمی دژی به شوناسخوازی

به ڕێوه ده به ن.یه کیه تیی پــێــشــووی ســکــرتــێــری ــی ــ ــه اڵت ــ ــڕاتـــی ڕۆژه ــوکـ ــمـ الوانــــــی دێـکوردستان له به شیکی دیکه ی قسه کانیدا به وردی پــه ڕژایــه ســه ر ئــه و ئــه رک و له ده بــێ الوان یه کیه تیی ئامانجانه ی پێناو به رینکردنه وه ی خه باتی نه ته وه یی ده بێ کوردستان ڕۆژهه اڵتی له کورد

بۆی گرینگ بن و کاریان له سه ر بکا.ــی، ســکــرتــێــری ــه ب ــێ ن ــه ق ســـامـــان فیه کیه تیی الوانی دێموکڕاتی ڕۆژهه اڵتی کــوردســتــان قــســه ی کـــردو بــه ئــامــاژه له ڕێکخراوه یه ئه و شانازییه کانی به رێــبــه ری کۆمه لیک پــه روه رده کــردنــی بلیمه تی حیزبی دێموکرات و له سه رووی نه مر، قاسملووی دوکتور هه مووانه وه قورسایی پێگه و ســه ر، خسته تیشکی ڕێکخراوه کانی نێو له الوان یه کیه تیی ڕۆژهه اڵتی کوردستان داو سه ر به خۆیی ــه فــاکــتــه ره بـــڕیـــاردان وه ک یــه کــێــک لــه و ســه ره کــیــیــه کــانــی نـــاســـێـــنـــه ری ئ

رێکخراویه .ڕێوڕه سمی دیکه ی بڕگه یه کی له کردنه وه ی کۆنگره ی حه وته می الوان دا حیزبی سیاسیی ده فـــتـــه ری پــه یــامــی بۆنه یه ــه و ب کــوردســتــان دێــمــوکــراتــی له الیه ن کاک حه سه ن قادرزاده ، ئه ندامی دێموکراتی حیزبی سیاسیی ده فته ری ده قــی کــه کــرا پێشکێش کــوردســتــان په یامه که له م ژماره یه ی »کوردستان«

دایه .حه وته می کۆنگره ی باسه شایانی کاری ڕۆژ دوو دوای یه کیه تیی الوان خــه رمــانــان 10ی ڕۆژی بــــــه رده وام

کۆتایی به کاره کانی هێنا.ڕۆژی ئـــــێـــــواره ی هـــــه روه هـــــا به خـــه رمـــانـــان 13ی پــێــنــجــشــه مــمــه ، ــه س لــه الوان و ــه دان ک بــه شــداریــی سـکادو پێشمه رگه کانی حیزبی دێموکڕاتی الوان و ــی ــی ــه ت ــی ــه ک ی ــان و ــ ــت ــوردســ ــ کبنکه کانی لــه نیشته جێ بنه ماڵه کانی ــک ــێ ــوره ســم ــرات ڕێ ــۆکـ ــمـ ــی دیـ ــزب حــیکۆنگره ی هاتنی کــۆتــایــی بــۆنــه ی بــه دێموکراتی الوانی یه کیه تیی حه وته می هات. پێک کوردستانه وه ڕۆژهــه اڵتــی عه لیپوور پێشه وا ڕێــوره ســمــه دا لــه و سکرتێری نوێی ئه م ڕێکخراوه یه په یامی رێکخراوه که ی به ریوه به ریی ده سته ی حه وته می کۆنگره ی کۆتایی به بۆنه ی یه کیه تیی الوانی دێموکراتی ڕۆژهه اڵتی کاک دواتر کرد. پێشکێش کوردستان، مسته فای مه عرووفی به نوێنه رایه تی له الیه ن حیزبی دێموکراتی کوردستانه وه ــان و ــایــی لــه ئــه نــدام ــیــرۆزب وێــــڕای پالیه نگرانی یه کیه تیی الوانی دێموکراتی ڕۆژهه اڵتی کوردستان، چه ند وته یه کی

پێشکه ش کرد. کاک مسته فا مه عرووفی له قسه کانی خۆیدا تیشکی خسته سه ر حه وته مین باسه کانی ده وڵــه مــه نــدیــی به الوان و ــی ــی ــه ت ــی ــه ک ی ــره ی ــگـ ــۆنـ کـ

هه ستیاری بارودۆخی له به رچاوگرتنی کوردستان و ڕۆژهــه اڵتــی لــه سیاسی له ڕووداو زۆر بــۆ لــه بــار به ستێنی الوانی نێوه ڕاست رۆژهه اڵتی ئێران و ــه رک و ئ لــه ــی الوانـ یه کیه تیی ــورد و کـ

ئامانجه کانیانی ئاگادار کردوه .له به شێکی دیکه ی ئه و ڕیوڕه سمه دا ــه مــران، بــه رهــه مــی به شی ســـروودی نده نگی به الوان یه کیه تیی ڕاگه یاندنی ــی پــێــشــکــێــش کــــراو به ــا مـــه ده نـ چــیخوێندنه وه ی چه ند شێعرێکی حیماسی و دڵداری له الیه ن شاعیری الو ڕه سووڵ کــردنــی چه ند پــێــشــکــه ش ــتــانــی، ســوڵسروود و گۆرانییه ک له الیه ن کۆرسی سروودی الوان، تین و گوڕێکی تایبه تیی

به کۆبوونه وه که به خشرا.ــه دا ــه ی ــام ــه رن ــژه ی ئـــه و ب ــ ــ لـــه درێــه رمــه نــدی الو مــامــۆســتــا کــه ریــم هــون

کۆیی مه قامێکی له په سنی پێشمه رگه و ــڕی و ــی دا چـ ــســت ــمــان خــۆشــه وی ــشــت ــی نــاوی ئــه و ریــکــخــراوو الیه نانه دواتـــر نبه ستن و بۆنه ی به که خوێندرایه وه

ــه وه الوان یه کیه تیی کۆنگره ی کۆتایی پـــه یـــامـــیـــان پـــیـــرۆزبـــایـــیـــان بـــۆ ئــه و ــا له ــه روه ه رێــکــخــراوه یــه نـــاردبـــوو. هریوڕه سمه دا ئه و دیکه یه کی بڕگه یه کی سێ که س له الوانی چاالک و ئه ندامانی به ڕیوه به ریی پێشووی ئه و ڕێکخراوه یه ، مه نسور سه ممار. سه ید جه الل ساڵحی و سامان فه قێ نه بی له الیه ن به ڕێوه به ریی لێ گیراو ریــزیــان الوانـــه وه یه کیه تیی

ڕێزنامه یان پێشکێش کرا.له بڕگه ی کۆتایی ئه و ریوڕه سمه دا ــی به ــۆکــان ــد مــحــه مــمــه د ب ــه ن ــه رم ــون هبووه شــاد گۆرانییه کی چه ند چڕینی گــه رمــیــی ڕه شــبــه ڵــه کــی الوان و هـــۆی خۆشیی و شــادی و به ڕێوره سمه ئه و

هه ڵپه رکێی به شداران کۆتایی هات.

له واڵتی نۆروێژ به به ڕێوه بردنی دامه زرانی سالرۆژی ڕێوڕه سمێک به رز کوردستان دێموکڕاتی حیزبی

ڕاگیرا.1ی ــە، ــم شــەم ڕۆژی ئـــێـــوارەی ــە نــاوچــەکــانــی ــت ــی ــۆم خـــه رمـــانـــان کــدی حــیــزبــی ــۆڵ ــف ــســت ــدو وێ ــۆڵ ــف ــۆســت ئدێموکراتی کوردستان لە واڵتی نۆروێژ بە هاوکاریی یەکیەتیی ژنان و یه کیه تیی الوانی دێموکرات ساڵرۆژی دامەزرانی حیزبی دێموکراتی کوردستانیان کرد به

جێژن.ــەدا کــه بــه بــه شــداریــی ــژن ــەو جــێ لـژمارەیەکی زۆر لە دۆستان، الیەنگران و ئەندامانی حیزبی دێموکڕات و هەروەها ــە نــوێــنــەرانــی ــی بــەرچــاو ل ــەک ــارەی ژمــی ــان ــەک ــی ــاســی ــە ســی ــ ــەن ــ ــزب و الی ــ ــی ــ حبه ڕێوه چوو. نــۆروێــژی کوردستانی و ســــروودی پــێــشــکــێــش کــردنــی دوای لەالیەن رەقیب« ئەی « نەتەوایەتیی ــی ــۆری هـــونـــەری یــەکــیــەتــیــی الوانـ ــ ککوردستان و رۆژهــەاڵتــی دێموکراتی راگرتنی خولەکێک بێدەنگی بۆ رێزگرتن کوردو شەهیدانی بیره وه ریی یادو لە تەمەنی ساڵەی 69 مۆمی کوردستان؛ له الیەن کوردستان دێموکراتی حیزبی ــه وه الوانـ یەکیەتیی ــی کــوران کــچــان و

داگیرسێندرا.پەیامی کۆمیتەی له و ڕێوڕه سمه دا گەاڵوێژ ی 25 جێژنی ئــامــادەکــاریــی ــەن خــەمــبــار ــەسـ ــاک حـ ــ ــە الیـــــەن ک لـ

خوێندرایەوە.

ــه ی ــان ــی ــه م دوای ڕووداوه کــــانــــی ئـکاریگه رییان کــوردســتــان و هــه رێــمــی ــه ر ڕۆژهــــه اڵتــــی کـــوردســـتـــان، ــه سـ لـــی ــه زران ــاوڕدانـــه وه لــه مــێــژووی دام ئـحیزبی دێموکڕات و خه بات و تێکۆشانی ئه م حیزبه بۆ ئازادی و مافی نه ته وایه تیی له ڕۆژهه اڵتی کوردستان، کورد گه لی ــی ــی چــاوه روان داواو ــدراوی ــرێ ــک گ ــێ لحیزبی به رنامه کانی ئامانج و خه ڵک و به پــه ره پــێــدان چۆنیه تیی دێــمــوکــڕات، له ده ره وه ی چاالکیی ئه ندامانی حیزب پــرســی بـــه ڕۆژه ڤ کـــردنـــی بـــۆ واڵت له بوون باسێک چه ند ئێران له کورد

په یامه که ی کاک حه سه ن غه مبار داجێژنه دا ئــه و دیکه ی بڕگه یه ی له ــام و بــروســکــەی پــیــرۆزبــایــی ئــەو ــەی پــزب و رێـــکـــخـــراوە ــیـ کـــەســـایـــەتـــی و حـکە خوێندرانەوە نۆروێژییانە کوردی و

بریتی بوون لە:مورشید شێخ دوکتور په یامه کانی خەزنەوی، کەسایەتی ئایینیی ڕۆژئاوای سوسیالیستی حــیــزبــی ــان، ــوردســت کچــەپــی نـــۆروێـــژ، حــیــزبــی دێــمــوکــرات

مەسیحی نۆروێژ، یەکیەتیی نیشتیمانی ــان، پـــارتـــی دێــمــوکــراتــی ــ ــت ــوردســ ــ کشۆرشگێری کــۆمــەڵــەی کــوردســتــان، ئێران، کوردستانی زەحمەتکێشانی ئێران، کوردستانی خەباتی سازمانی پارتی دێموکراتی بزووتنەوەی گۆران، ــە، کــۆمــیــتــەی ــ ــووری کــوردســتــانــی ســکــوردســتــان، دێرینەکانی پێشمەرگە ــووری کـــــوردی ــ ــت ــ ــول ــ ــەی ک ــ ــەڵ ــ ــۆم ــ کئۆستفۆڵدو؛ یەکیەتیی ژنانی دێموکراتی

کوردستانڕێــورەســمــی دیــکــەی بەشێکی لــە 25 ی گەالوێژ دا، کاک برایم زێوەیی، حیزبی ــی ــدی ــاوه ن ن کۆمیته ئــەنــدامــی دێموکڕاتی کوردستان باسێکی لە سەر رەوشی ئێستای کوردستان بە گشتی و تایبەتی بــە کــوردســتــان رۆژهـــەاڵتـــی

پێشکێشی ئاماده بووان کرد.جێژنی نێوئاخنی بــاســه شایانی 25 ی گەالوێژ، بە شێعر و پەخشان و

سروودو گۆرانی ڕازابۆوه .

کۆتایی کۆنگرەی حەوتەمی یەکیەتیی الوانی دیموکراتی رۆژهەاڵتی کوردستان

کۆبوونەوەی نێوان کۆمیتەی ئۆستفۆڵدی حیزبی دێموکراتی کوردستان و حیزبی دێموکرات مەسیحیی نۆروێژ

به ڕێوه چوونی ڕێوڕەسمی ٢٥ی گەالوێژ، ساڵڕۆژی دامەزرانی حیزبی دێموکراتی کوردستان لە واڵتی نۆروێژ

کۆبوونەوەی نێوان کۆمیتەی نۆروێژی حیزبی دێموکرات و پارتی پێشکەوتنخوازی ئه و واڵته

رۆژنامەیژماره : ٦٣٩ ١٥ی خەرمانانی ١٣٩٣ ٦ی سێپتامربی ٢٠١٤ پەیام2

دێموکراتی حیزبی سیاسیی ده فته ری الیه ن له حه وته می کۆنگره ی به ستنی بۆنه ی به کوردستانه وه ، یه کیه تییه که تانه وه گه رمترین پیرۆزباییتان لێ ده که م و و الوان پێناوی خزمه تی له کۆنگره که تان سه رکه وتنی

دۆخی نه ته وه یی گه لی کوردستان به ئاوات ده خوازم .

ئه ندامانی به ڕێزی کۆنگره ! ئاماده بووانی به رێز!

الوانی تێکۆشه ری کوردستان!

یه کیه تیی الوانی دێموکراتی ڕۆژهه اڵتی کوردستان ڕۆژهه اڵتی که ده به ستێ کۆنگره که ی هه لومه رجێک دا له هه ریمی و عــێــراق و گشتی بــه نــاوچــه کــه نـــاوه راســـت و تێپه ر هه ستیار دا زۆر دۆخیکی به تایبه تی به کوردستان ــان لــه سه ر ــ ــه م ڕووداوانـــــه کــاریــگــه ریــی زۆری ــن و ئ ده بـچــاره نــووســی نــه تــه وه کــه مــان و بــزاڤــی ڕزگــاریــخــوازانــه ی ــازادی و ئاشتی و ــ گــه لــه کــه مــان و ئــاســۆی دێــمــوکــراســی و ئئاوا هه ڵسه نگاندنی ده بـــێ. نــاوچــه کــه دا له سه قامگیری خوێندنه وه و به پێویستی هه لومه رجه دا له و بارودۆخێک هیوادارین هه یه . بواره کان دا هه موو له ورد لێکدانه وه ی خه بات و به په یوه ندییان که دیکه تـــه وه ری زۆر ئه مه و تیکۆشانی الوانی ڕۆژهه اڵتی کوردستان و ئێرانه وه هه یه له به رنامه ی کاری کۆنگره که تان دا بێننه به ر باس و بڕیاری گونجاویان له سه ر بده ن و له ژێر ڕووناکایی و ڕێنوینیه کانی خۆش تیکۆشانتان کار و داهاتووی بۆ به ستێن کۆنگره دا بکه ن و کۆنگره که تان به سه رکه وتنه وه کۆتایی به کاره کانی

بێنێ. له چه ند ساڵی ڕابردوو دا له ڕۆژهه اڵتی نێوه راست شاهیدی چه ندین ڕووداوی گرینگ بووین به تایبه تی ڕاپه رین

وه ک عه ره بی واڵتانی له دیکتاتوری به دژ شۆرشی و تونس، لیبی و میسر که بوونه هۆێ ڕووخانی دیکتاتوری و هاتنه سه ر کاری حکوومه تێکی دیکه و ئالوگۆری ده سه اڵت و حوکمرانیی نوێ له و واڵتانه دا. هه ر چه ند ئاڵوگۆره کان بــه الم لــێ نــه کــه وتــۆتــه وه، ئاکامه چــاوه ڕوانــکــراوه کــانــیــان هه ڵگری په یامێکی ئاشکرا و ڕوون بوون بۆ سه ره رویی و جارێکی کــه دا. ناوچه له دێموکراسی ئــازادی و دوژمنانی دیکه مێژوو ئه وه ی سه لمانده وه که هه ر کات هه ر گه ل و نه ته وه یه ک ئیراده بکا، به سه ر به هێزترین ده سه اڵته کان دا سه ر ده که وێ . هه روه ها له سێ ساڵی ڕابر دوو دا، ئاگاداری الیه ن له که سووریه ین واڵتــی کاوڵکارییه کانی و شــه ڕ دیکتاتوریی به شار ئه سه ده وه دژ به خه ڵکی ئه وێ به رێوه ده چێ، له ئاکامی شه ڕ و سه رکوتی بێڕه حمانه دا به سه دان هه زار که س ئاواره و ده ربه ده ر و ماڵوێران بوون. ژماره ی تێپه ڕیوه و کــه س هــه زار ســه د له مێژه له ــان ــوژراوه ک کشه ڕ بوون. بریندار نه قوستان و که سیش هه زار سه دان پێکدادانه کانی شــه ڕو ــه. ده وام به ر هــه روا وماڵوێرانییش له لیبی و ئاڵۆزییه کانی حه ماس،کێشه و و ئیسرائیل نێوان شیعه و توندڕه وه نێوان شه ڕی مه ترسیدارتر هه موویان دژی ــاوان ت گــه وره تــریــن ئایین ــاوی ن به که سوننیه کان فه سڵێکی دوایی دا مانگه ی چه ند له م ده ده ن. یه کترئه نجام خوێناویی دیکه ده ستی پێ کردوه. 9 /2014/6 ده ستپێکی چه کداره کانی هێرشی به که بوو خوێناوییه شه ڕه ئه و عێراق وشام له ئیسالمی ده وڵــه تــی تیرۆریستی تاقمی دیکه ناوچه ی شــار و چه ندین موسڵ و سه ر بۆ )داعــش( ــرد و ئــه رتــه شــی عــێــراقــی تـــووش شکست و ــێ ک ده ســتــی پپاشه کشه کرد و له ئاکام دا سه دان هه زار که س له عه ره ب و کورد و مه سیحی له ترسی گیانی خۆیان ئاواره و ده ر به ده ر ته نیا شوێنی که کوردستان هه رێمی له ڕوویــان بــوون و ده ستبه سه رداگرتنی کرد. بوو عێراق سه قامگیری ئارام و تیروریستانی داعش بۆ له عێراق، هه لی ڕووبه رێکی زۆر ڕه خساند که ده وڵه تی ئیسالمیی خۆیان ڕابگه یه نن. کوردیش له و هه له مێژووییه ی که بۆی هه ڵکه وتبوو، که ڵکی وه رگرت و خسته به زۆردابڕێنراوه کانی کوردستانییه ناوچه ته واوی کرد و لێ جێگیر پێشمه رگه ی ده سه اڵتی خۆی و هێزی ژێر پاراست. تیرۆریستان ده ستدرێژیی له ناوچه که ی خه ڵک و ــه تــی ئیسالمی ــه اڵم ئــه م وه زعـــه زۆری نــه بــرد کــه ده وڵ بدوژمنایه تیی دژایه تی و سه رکه وتنه کانی، له سه رمه ست خۆێ له گه ل ده سه اڵتی هه رێمی کوردستان خه لکی کورد نیشان دا و هێرشێکی به رین و به رباڵوی بۆ سه ر ناوچه کانی شــه نــگــال، ره بــیــعــه ، زومــمــار،گــوێــر ومــه خــمــور و چه ندین پره نسیب و هه ر له دوور و پێ کرد ده ست دیکه ناوچه ی ئوسولێکی ئه خالقی و ئینسانی په الماری خه ڵکی بێدیفاع و به کوشتن و به کرد ده ستێان بێ تاوانیان دا و مندالی ژن و به ته نانه ت کردنیان ئیزیدییه کان، پیاو و ژنی دیل گرتنی

جارییه و به نه رخێکی هه رزان فرۆشتیانن. له ماوه ی دوو مانگی ڕابردوو دا شاهیدی تاڵترین ڕووداوه کانی مێژووی هاوچه رخ بووین که ویژدانی مروڤایه تی هه ژاند و ئه مجاره دیکه ڕه شی الپه ره یه کی ئیسالمییه وه ، خه الفه تی ناوی به کوردستان دیفاعی بێ خه ڵکی به ــه ق ده رح مــێــژوو دا له تۆمار کرا. ئه م ڕووداوانه کاره ساتیکی ئه وه نده گه وره و توانی نه یان ڕۆژئاواییه کانیش و اڵتــه که بــوون ترسناک دا که م ماوه یه کی له بۆیه هه ر ، بن بێده نگ ئاستیان له بڕیاری هاوکاریی مرۆیی و سه ربازییان دا و بۆ پشتگیریی پــه المــاردراوی خه ڵکی کوردستان و هه رێمی حکوومه تی له زوممار و ره بیعه و شه نگال کوردنشینه کانی ناوچه دژی دڕنده ترین هێزی خوێنرێژ به ناوی داعش به کرده وه ده ست به کار بوون و له ڕێگای فرۆکه شه ڕکه ره کانیانه وه بنکه و مۆڵگه کانی ئه و جینایه تکارانه یان بۆمباران کرد و به زۆر زبرێکی کوردستان پێشمه رگه ی هێزی هاوکاریی

قورسیان لێ وه شاندن و تووشی پاشه کشه یان کردن. له گه ل ده ستپێکی ڕووداوه کان، حیزبی دێموکراتی کوردستان هه ڵوێست و ڕوانگه ی خۆێ له پێوه ندی له گه ڵ باروودۆخی کوردستان و هێرشی داعش بۆ سه ر هه رێم و ناوچه که ده ربڕی و ئاماده یی خۆێ بۆ هاوکاری و پشتیوانی ئه رکێکی وه ک هه رێم ئه زموونی پێشمه رگه و هێزی له نیشتمانی و نه ته وه یی ڕاگه یاند و ته نانه ت هێزی پێشمه رگه ی خۆێ بۆ چوونه به ره کانی شه ڕ ئاماده کرد. له ڕۆژهه اڵتی و رێژیم الیه ن له خه ڵک، ئــه وه ی گه ڵ له کوردستانیش به کرێگیراوه کانی کۆسپ له سه ر رێگایان دروست ده کرا، ده ربڕینی سه ر له بێ له مپه ر نه یتوانی شتێک هیچ به اڵم هه ست و سۆزی نه ته وه یی و یارمه تییه کانیان. ئه و هه ست و بۆ تازه یه په یامێکی نه ته وه ییه ، نیشتمانی و به رپرسایه تییه به شه کانی هه موو له نه ته وه یی ڕزگاریخوازانه ی بزاڤی پێناوی له تێکۆشان خه بات و له دۆخــه لــه م کوردستان نه ته وایه تیه کان دا مافه ئازادی و دێموکراسی و وه دیهێنانی ــاری و هــه ســت به ــ ــی کـــه ســـه رکـــه وتـــن لـــه گـــــره وی وشــهــاوکــاری و ــورد و کـ ڕێــبــه رایــه تــی کــردنــی به رپرسایه تی دایه. یه کگرتوویی هه مووهێز و الیه نه سیاسیه کانی کورد ته نیا به یه کگرتوویی و هاوپه یوه ندیی نه ته وه یی، ئه و هه ل دۆخی قازانجی وبه ده قۆزرێته وه مێژوویه ده رفه ته و

نه ته وه یی که ڵکی لێ وه رده گیرێ . ئاڵوزییه کانی ڕۆژهه اڵتی ناوه راست و ناوچه که له گه ڵ له مێژینه چاره سه رنه کراوه کان و ئه وه ی به رهه می کێشه ملمالنێیه نیوخۆێیه کانن، به الم گومان له وه دا نیه که کۆماری له خۆتێهه ڵقوتاندن و ئێران ده ستی بااڵی هه یه ئیسالمیی سیاسه ته پێشی بردنه بۆ قه یرانه کان نێو خستنه ده ست فه له ستین و سووریه ، له تایبه تی به خۆێ، ناوچه یێه کانی له ئــه وه ی بۆ ــا، ده ک ئــه م شه رانه خــۆش ئاگری عێراق، نه داته سه رنج ئه وه نده نێوده وڵه تی کۆمه ڵگه ی الیه که وه

به رنامه ناوکییه کانی ئێران و به پرسه کانی دیکه ی ناوچه که وه ده ره وه ی له ڕێژیمه ئه و دیکه الیه کی له بێت، سه رقاڵ سنووره کانی ئێران و به ڕێگای هاوپه یمانه کانی دا، ملمالنیی کاتێک له ئه وه پێش. بباته دیکه ده وڵه تانی گه ڵ له خۆێ دایه که کۆماری ئیسالمی له نێوخۆی واڵت دا ڕووبه ڕووی ئابووری وکۆمه اڵیه تی سیاسی ، زۆری گه لێکی قــه یــران بێکاری ، داماوه .گرانی، چاره سه رکردنیان دا له و بۆته وه ئێعدامی ئازارو ئه شکه نجه و ئێعتیاد، فه سادی ماڵی،گرتن و الوان و جیابیران به رده وامه و ڕۆژ به ڕۆژ په ره ده ستینێ و به رۆکی کۆمه ڵگای ئێران و کوردستانی گرتوه وله و نێوه دا

الوان گه وره ترین قوربانیانی ئه م قه یرانانه ن .

یه کیه تیی کۆنگره ی حه وته مین به ڕێزی به شدارانی الوانی دێموکراتی رۆژهەاڵتی کوردستان!

له ماوه ی ئه م 35 ساڵه ی ده سه اڵتی ڕه شی کۆماری ئیسالمی دا، الوان هێزی سه ره کی و دیاری نێو بزووتنه وه و چاالکییه سیاسی و مه ده نی و کۆمه اڵیه تییه کان بوون و هیچ غافل نه ته وه یه کانیان نیشتمانی و ئه رکه له ساتیک کات و نه بوون و له ڕیزه کانی شۆرش و له سه نگه ری به رگری دا ئاماده و گیان له سه ر ده ست بوون. له قۆناغی ئیستاش دا ئه رک و به رپرسایه تییه کانیان قورس و گرینگه و نه ته وه که مان له ڕۆژهه اڵتی کوردستان له هه موو کاتێک زیاتر پێویستی به وشیاری و ئاماده یی و هاتنه مه یدانی الوان هه یه بۆ ئه وه ی نه خش و ده وری کاریگه ریان له و تێکۆشان و بزووتنه وانه دا هه بێ که چاره نووس و ئاینده ی نه ته وه و نیشتمانه که مان،

به سه رکه وتنی ئه وانه وه ، به ستراوه ته وه . پێکهاتنی کۆنگره ی الوان له م هه لومه رجه دا ده بێ الوان خۆڕێکخستنی خــۆ ئــامــاده کــردن و په یامی هه ڵگری ئه و جڵه وی به ده سته وه گرتنی بــوونــه وه و ڕووبـــه ڕوو بۆ بوونی به بێ ئه وه ش پێشبینی ده کرێ. بارودۆخه بێ که به رنامه و پالنی نوێ که وه اڵمــده ری ئه م دۆخه بێت ناێته دی. بۆیه چاوه ڕ وان و هیوادارین الوانی دێموکرات وه ک له ڕیزی پێشه وه ی خه بات و له هه موو قۆناغه کان دا چۆن تێکۆشان دا بوون، له م هه لومه رجه ش دا به هیوا و گه شبینی و بڕوا به خۆ بوونه وه، کاروبار و باس و بابه ته کانی کۆنگره ــه ی بــیــروڕا، ــاوان ــدوو و ئــاڵــوگــۆڕی ڕاشــک ــن بــه بــاســی زیبه سوود ڕێنوێنیی و راسپارده بڕیاڕ و بکه ن، ده وڵه مه ند بوار تێکۆشانی داهاتوو، په سه ند بکه ن. هه م به ستێن و بۆ بۆ کاری هاوبه ش له گه ڵ ڕیکخراوه کانی دیکه ی الوان له ڕۆژهه اڵتی کوردستان، ئاماده تر بکه ن، هه م نێزیکبوونه وه نێوخۆی له کێشه کانی الوان و تێکۆشان له چاوه ڕوانی و ڕۆژهه اڵتی کوردستان بکه ن به ئه رکی له مه و دوای خۆیان. دڵنیاشتان ده که ین ڕێبه ریی حیزبی دێموکراتی کوردستان وه ک هه میشه پشتیوان و هاوکار و یارمه تیده رتان ده بێ.

سه رکه وێ کۆنگره ی حه وته می یه کیه تیی الوانی

دێموکراتی ڕۆژهه اڵتی کوردستان .

ده فته ری سیاسییحیزبی دێموکراتی کوردستان

1393/6/8ی هه تاوی2014/8/30ی زایینی

په یامی ده فته ری سیاسیی حیزبی دێموکراتی کوردستان

لە حه وته مین کۆنگره ی یه کیه تیی الوانی دێموکراتی ڕۆژهەاڵتی کوردستانلەالیەن کاک حەسەن قادرزادە ئەندامی دەفتەری سیاسییەوە خوێندرایەوە

ــه و بــــــاوه ڕه دا بــوو ــه و کـــاتـــه دا لـ ــه ر لـ هـــه لــه بــه رچــاوگــرتــنــی ئـــه و ڕاســتــیــیــه که کــه بنێوده وڵه تی و دوفــاکــتــۆی هاوپه یمانییه کی ئیقلمی که بۆ به ره وڕووبوونه وه له گه ڵ داعش جێگه و لــه ســه ر کاریگه ریی بــووه دروســـت له و ناوچه له ده ره کییه کان الیه نه پێگه ی هێزه کانی سه رجه م پێویسته ده بێ، عیراق دا ڕووبـــه ڕووی ژیرانه کــورد بزوتنه وه ی نێو لێکه وته کانی له مه ودوای ئه م قه یرانه ش ببنه وه و نیشتمانی یــه کــڕیــزی و بـــه رژه وه نـــدی و

نه ته وه یی کوردیان له به رچاوبێ.2. له پێوه ندی له گه ڵ هه ڵوێست و مامه ڵه ی ئه و له گه ڵ کوردستان دێموکڕاتی حیزبی قه یرانه دا، کۆمیته ی ناوه ندی له و باوه ڕه دا بوو به شێوه یه كی حیزب سیاسیی ده فــتــه ری که مه نتقی و ئوسووڵی و هه ر له و کاته دا ئازایانه و به رپرسیارانه مامه ڵه ی له گه ڵ ئه م پرسه دا دزه کــردنــی هــه رپــاش ئێمه حیزبی کـــردووه. داعــش بــۆ عــیــراق و وه ســه ریــه کــکــه وتــنــه وه ی ناوچه کوردستانییه کان خوێندنه وه ی خۆی له بارودۆخه که خسته ڕوو و کاتێکیش به شێک ده ست که وتنه کوردستانییه کان ناوچه له ئاماده یی ده ســبــه جــێ ئێمه حیزبی داعـــش، خۆی بۆ گه یاندنی هه موو چه شنه یارمه تییه ک حاکمییه تیکورد خاک و له کردن داکۆکی بۆ هه رێمی به رپرسانی و گشتی بــیــروڕای به

کوردستان ڕاگه یاند.ــده ی ده گـــه ڕێـــتـــه وه ســه ر ــ ــه وه ن ــ ئ .3حیزبی ــرده وه، ــه ک ب و نیزامی یارمه تیدانی پــیــرۆزی هه ستی به له به رچاوگرتنی ئێمه ــی گــه لــی کـــورد له ــه وه ی ــه ت هــاوپــێــوه نــدیــی ن

ڕۆژهه اڵتی کوردستان و ئه رک و ریساڵه تی له یه که یه ک حیزبه كه مان،چه ند مێژوویی هێزه کانی خۆی به مه به ستی ڕه وانه کردن بۆ به ره کانی شه ڕی داعش ئاماده و سازمانده هی ــووه که هه م ــه اڵم لــه و بـــاوه ڕه دا ب کـــردوه. بنێوان پێوه ندیی ڕێکخستنی پره نسیپه کانی به شه کانی کوردستان و پێویستیی خۆبواردنی له کــوردســتــان پارچه یه کی هــه ر هێزه کانی ده ستێوه ردان و بڕیاردان له جیاتی پارچه یه كی دیکه و هه م بارودۆخێکی هه ستیار و تایبه تی که هه رێمی کوردستانی تێدایه ئه وه ده خوازێ ڕواڵــه تــی و به شێوه ی ته نیا ئێمه حیزبی که ــێ هــه مــاهــه نــگــی لــه گــه ڵ ــه ب ســه مــبــولــیــک و ببه مه به ستی کوردستان هه رێمی به رپرسانی هێزه کانی ڕاسته قینه نیزامیی یارمه تیدانێکی خۆی نه جوڵێنێ. شتێک که پێش له وه ناگرێ که هه ر کاتێک به رپرسانی هه رێمی کوردستان

گه وره تر به خۆیان نیزامییه کانی پێویستییه ببینین، ئیقلمییه کان سیاسییه تێبینییه لــه کوردستان دێموکڕاتی حیزبی هێزه کانی له به رگری سه نگه ری نێو بچنه ده موده ست

هه رێمی کوردستان.پێویستیی پــیــرۆزی و هــه مــوو لــه گــه ڵ .4له به رچاوگرتنی به ها نه ته وه ییه هاوبه شه کانی بۆ به کرده وه هه نگاونانی و کورد سه رجه م په ره پێدانی ئامرازه کانی و ئامانج جێخستنی ڕووحی نه ته وه یی کوردی هه موو پارچه کانی ــی حیزبی ــدی ــاوه ن ن کــۆمــیــتــه ی ــان، ــوردســت ککه ــه ــاوه ڕه دای ب لــه و کوردستان دێموکراتی ریساڵه تی و ئــه رک سروشتی به شێوه یه کی پێش کوردستان پارچه یه کی هه ر هێزه کانی له پارچه یه له و رووی ده بێ شتێك هه موو کوردستان بێ که لێی هه ڵقوواڵون. له الیه کی نێونه ته وه یی سیاسیی بــارودۆخــی دیکه وه ،

دوایــی دا سااڵنی له ناوچه ژیئۆپۆلیتیکی و کاریگه ریی نه خوازراوی له سه ر خه باتی گه لی ــورد لــه رۆژهــه اڵتــی کــوردســتــان دانـــاوه و کبۆته هۆی ئه وه که پرسه کانی پێوه ندیدار به و خه باته و به گشتی بارودۆخی کورد له ئێراندا نه ک ته نیا له ئاستی نێونه ته وه ییدا به ڵکوو له نێو بیروڕای گشتیی کوردیش دا که متر له ڕۆژه ڤدا بێ. هه ربۆیه کۆمیته ی ناوه ندی له و باوه ڕه دایه کوردستان دێموکڕاتی حیزبی پێویسته که ئێستای هه لومه رجی تێكۆشانی و کــار لــه خۆی دا به شێوه یه کی سیستماتیک و به کرده وه »ڕۆژهه اڵت مێحوه ری« بکاته پره نسیپی کار و ئه وله وییه تی ئاجێندای تێکۆشه رانی به ستێنه جۆربه جۆره کانی خه بات و تێکۆشانی به جیا و ناوه ندی کۆمیته ی پێناوه ش دا، له و هاوبه ش. ده فته ری سیاسیی ڕاسپارد هه تا له و باره وه و بۆ بیرکردنه وه له ڕێکاره کانی کاری هاوبه ش هێزه کانی له نێو هه ماهه نگ سیاسه تی و

ڕۆژهه اڵتی کوردستان دا ڕۆڵی چاالکی خۆی وه گه ڕ بخاته وه.

ــایــی کــاره کــانــی کــۆبــوونــه وه ی لــه کــۆتکۆمیته ی حـــیـــزب دا، ڕێــبــه رایــه تــیــی ــی ــاری کباشتر ڕووبــه ڕووبــوونــه وه ی بۆ چ ناوه ندی باشتر بۆ چ و داهاتوو ئه گه ره کانی له گه ڵ ــه ودوای ـــه مـ ــاغــه کــانــی ل ئـــامـــاده کـــردنـــی قــۆنکۆمه ڵێک حیزب، تێکۆشانی کار و ئاجێندای به مه به ستی ڕاســپــارده ی ــی و ــه رچــاوڕوون بخسته زیاتر وردکردنه وه ی و به دواداچوون

به رده م ده فته ری سیاسی.

حیزبی دێموکڕاتی کوردستانده فته ری سیاسی

10ی خه رمانانی 1393 )1ی سێپتامبری 2014(

درێژەی:

به ڕێوەچوونی کۆبوونه وه ی کۆمیته ی ناوه ندی بۆ تاوتوێ کردنی بارودۆخی پاش هێرشی داعش بۆ سه ر کوردستان

نه ته وه ییه به ها له به رچاوگرتنی پێویستیی پــیــرۆزی و هه موو له گه ڵ هاوبه شه کانی سه رجه م کورد و هه نگاونانی به کرده وه بۆ جێخستنی ئامانج و ئامرازه کانی په ره پێدانی ڕووحی نه ته وه یی کوردی هه موو پارچه کانی کوردستان، کۆمیته ی ناوه ندیی حیزبی دێموکراتی کوردستان له و باوه ڕه دایه که به شێوه یه کی سروشتی ئه رک و ریساڵه تی هێزه کانی هه ر پارچه یه کی کوردستان پێش هه موو

شتێك ده بێ رووی له و پارچه یه له کوردستان بێ که لێی هه ڵقوواڵون

دێموکراتیکی ئێرانێکی چوارچێوه ی له کوردستان کۆماری www.kurdistanukurd.comژماره ٦٣٩ پێنج شەممە ١٥ی خەرمانانی ١٣٩٣ ٦ی سێپتامربی ٢٠١٤دامه زرانی

»برنادت میهن« وته بێژی شوورای نه ته وه یی ئاسایشی ئه مریکا له باره ی ئه و ده نگۆیانه ی له باره ی هاوکاری ئه مریکا و ئێران له دژی ده وڵه تی گوتی فارسی سی« بی »بی به هه ن، عێراق له داعش بۆ نیه و ئێران له گه ڵ نیزامی هاوکارییه کی جۆره هیچ ئه مریکا هاوکارییه کی له و جۆره ش تا ئێستا به رنامه یه کی نیه . ناوبراو گوتی ئه مریکا به سه ڕاحه ت ڕایگه یاندوه که گرووپی داعش مه ترسییه نه ک واڵتانی هه موو سه ر بۆ مه ترسییه به ڵکوو ئه مریکا سه ر بۆ هه ر ناوچه که . » برنادت میهن« گوتی: »به باوه ڕی ئێمه ته واوی واڵتان

به بێ سه رنجدان به کێشه کانی نێوانیان، پێویسته بۆ شکست هێنان به گرووپی »داعش« هه وڵه کانیان چڕ بکه نه وه .

حیزبی ناوه ندیی کۆمیته ی که کۆبوونه وه یه ک دا له )31ی ئه مساڵ خه رمانانی ڕۆژی9ی کوردستان دیموکراتی ڕووداوه کانی لێکدانه وه ی بۆ زایینی( 2014ی ئاگوستی نێوخۆیی و دژکرده وه داعش و دیارده ی به پێوه ندیدار تێرۆریستییه گرووپه ئه م هێرشی به رامبه ر نێوده وڵه تییه کان بۆ سه ر باشووری کوردستان پێکی هێنا، خوێندنه وه و ڕوانگه و هه ڵویستی ده فته ری سیاسیی ئه م حیزبه ، ته ئیید و ده وڵه مه ند

کرا و پێی له سه ر داگیرایه وه . وێڕای حیزب، ناوه ندیی کۆمیته ی کۆبوونه وه یه دا، له م به ها له به رچاوگرتنی پێویستیی پیرۆزی و له سه ر« پێداگرتن نه ته وه ییه هاوبه شه کانی سه رجه م کورد و هه نگاونانی به کرده وه ڕووحی په ره پێدانی ئامرازه کانی ئامانج و جێخستنی بۆ نه ته وه یی کوردی هه موو پارچه کانی کوردستان«، ته ئکیدی له

سه ر ئه م خاڵه جه وهه رییه کرد که » به شێوه یه کی سروشتی ئه رک و ڕیساڵه تی هێزه کانی هه ر پارچه یه کی کوردستان پێش هه موو شتێك ده بێ ڕووی له و پارچه یه له کوردستان بێ که ئه م ڕوانینه دا کۆمیته ی له ژێر ڕووناکایی لێی هه ڵقوواڵون.« ناوه ندی پێی وابوو که »پێویسته حیزبی دێموکڕاتی کوردستان له کار و تێكۆشانی هه لومه رجی ئێستای خۆی دا به شێوه یه کی بکاته مێحوه ری« »ڕۆژهه اڵت به کرده وه سیستماتیک و به ستێنه تێکۆشه رانی ئاجێندای ئه وله وییه تی کار و پره نسیپی له و هاوبه ش. به جیا و تێکۆشانی خه بات و جۆربه جۆره کانی باره وه و له و هه تا ڕاسپارد سیاسیی ده فته ری پێناوه ش دا، سیاسه تی هاوبه ش و کاری ڕێکاره کانی له بیرکردنه وه بۆ رۆڵی کوردستان داو ڕۆژهه اڵتی هێزه کانی له نێو هه ماهه نگ

چاالکی خۆی وه گه ڕ بخاته وه.«

ئۆباما له کۆبوونه وه ی واڵتانی ڕێبه رانی تیشکی ناتۆدا په یمانی ته وه رو چه ند خسته به ر جیهانی و، قه یرانی کێشه ی هه مووشیان له

کۆبوونه وه یه دا له م ئۆباما به رباس. هێنایه داعشی له باش به ره یه کی ڕایگه یاند؛ پێکهاتبوو ولز له که داعشن. ڕه وتی فه وتاندنی ئاماده ی ناتۆ ئه ندامانی ئه مریکا ڕۆژاواو سه ر بۆ مه ترسین داعش ڕه وتی کردوه ئه لقاعیده ی دژی شه ڕی چۆن هه روه ک شه ڕی ئه م بنئاژۆخوازنه ش ده کا. هه روه ها سه باره ت و کوشتن و ناوبراو ڕه وتی توندوتیژییه کانی به سه رپه ڕاندنی هاوواڵتییانی ئه مریکایی ئاماژه ی پێ دا ئه م کارانه ئه مریکا ناترسێنێ و هه تا بنه بڕکردنی ئه م

ڕه وته ناوه ستێ.

به وه خت ئێران ده ڵێ ناوکی نێونه ته وه یی ئاژانسی نه داوه ته وه بنه ڕه تی پرسیاری ژماره یه ک واڵمی له ناوکییه. بۆمبی چاشنی دروستکردنی له سه ر که ئاژانس، له ئێران نوێنه ری نه جه فی ڕه زا واڵمیش دا وێڕای ڕه تکردنه وه ی ئه م قسه یه ، ڕایگه یاند ئه م قسانه له سه ر دووپاته ن و هه میشه ئاژانس دا ڕاپۆرته کانی له

بنه مای بڕیارنامه ناقانوونییه کانی ئه نجومه نی ئاسایش و تۆمه تی بێ بنه ما ڕێک ده خرێن. ناوبراو ده ڵێ ئێمه به به ڵگه وه سه لماندوه ئه م چاشنییانه بۆ که رتی پیشه ی هێندێک له سه ر ئاژانس ال شه وه له م گازن. و نه وت

له ڕوونکردنه وه ی داوای ناوکی تاقیکاری ته قینه وه و ئاڵۆزی و ده ڵێ: له مباره شه وه نه جه فی کردوه . ئێران و واڵم ئه وه ی هۆی بۆ ته بابه ته کان پێچه الوپێچی ناوکییه کانی چاالکییه له سه ر ئێران ڕوونکردنه وه کانی

دوا بکه وێ.به ڵێنی تاران ڕێژیمی ژنێڤ، ڕێككه وتنامه ی به پێی مه سه له ی دوو باره ی له تەواو زانیاری كه دابوو بواری له ئاژانس لێكۆڵینه وه كانی به پێوه ندیدار ناوكیی به رنامه ی بوونی نیزامی ئه گه ری الیه نه كانی ئاژانسی ڕاپۆرتی نوێترین له بەاڵم بخاته ڕوو، خۆی نێوده وڵه تیی وزه ی ئه تۆمیدا هاتووه كه ڕێژیمی تاران ناوەندەی له خۆی چاالكییه كانی به درێژه ی هه روا ئەتومیی پارچین دەدا، شوێنێك كه ئیزنی پشكنینی به

چاوه دێرانی ئاژانسی وزه ی ئه تۆمیی نادا.ڕایگه یاندوه كه ماوه ی 1ساڵ ئامریكا باسە شایانی گه مارۆكان البردنی بۆ داهاتوویان ساڵی 2 تا نیو و وه به ر چاو گرتووه، واته تا كۆتایی خولی سه ركۆماری ئۆباما گه مارۆكان هه ر له جێی خۆیان ده مێننه وه . به اڵم ئێران دژی ئه م ماوە دیاریکراوەیەو خوازیاری البردنی

هه رچی زووتری ئه م گه مارۆیانه یه .

رۆژی 9ی خه رمانانی 1393ی هه تاوی )به رامبه ر به 31 ی ئاگوستی 2014ی زایینی( کوردستان دێموکراتی حیزبی ڕێبه رایه تیی به رۆژه ی یـــه ك کــاریــی کــۆبــوونــه وه یــه کــی بــه شــداریــی ئــه نــدامــانــی ئــه ســڵــی و جــێــگــران و هه روه ها نــاوه نــدی و کۆمیته ی ڕاوێــژکــارانــی برد. به ڕێوه سیاسی ده فته ری راوێژکارانی به شدارانی کۆبوونه وه یه دا، ئه م سه ره تای له ــره وه ریــی ــی ــه ب ــن ل ــزگــرت ــۆ رێ کــۆبــوونــه وه بــگــای ڕزگـــاریـــی کــوردســتــان، شــه هــیــدانــی ڕێنه ته وه ی دواییانه ی ئه م شه هیدانی به تایبه تی به ره کانی شــه ڕی دژی داعــش دا له کــورد که ــاوی ئـــــازادی و ــن ــێ گــیــانــی خــۆیــان خــســتــه پبێده نگی به ساتێك گه له که یان، ئاسووده یی

ڕاوه ستان. سکرتێری عه زیزی خالید هاوڕێ پاشان ــان ــی کــوردســت ــڕات ــوک ــم گــشــتــیــی حــیــزبــی دێڕاپۆرتێکی پوخت و هه مه الگیری سه باره ت به داعش و دیارده ی به پێوه ندیدار ڕووداوه کانی نێوده وڵه تیانه ی نێوخۆیی و دژکـــرده وه ئــه و سه ر بۆ تێرۆریستییه گرووپه ئــه م هێرشی هێنان خۆیدا بــه دووی کوردستان باشووری کوردستان دێموکڕاتی حیزبی ڕوانــگــه ی و به شدارانی دواتر کرد. پێشکه ش بــاره وه له و خۆیانیان تێبینیه کانی و سه رنج کۆبوونه وه به گشتی و ڕاپــۆرتــه کــه دا لــه گــه ڵ له پێوه ندی حیزبی مامه ڵه ی و سیاسه ت بــه ســه بــاره ت نوێیه خسته بارودۆخه ئه م له گه ڵ دێموکرات چوارچێوه ی له ڕاپــۆرتــه کــه وێــڕای که ڕوو بۆ ناوه ندی کۆمیته ی ڕاســپــارده ی کۆمه ڵێک

ده فته ری سیاسی دا به په سند گه یشتن.ئه م جه وهه رییه کانی و ســه ره کــی خاڵه خواره وه شێوه ی به ڕاسپاردانه و لێکدانه وه

بوون :سه ر بۆ داعــش هێرشی که قه یرانێك .1هه ر هێنا، خۆیدا به دوای کوردستان هه رێمی له و کاته دا که خولقێنه ری تراژیدیایه کی گه وره ی بۆ به تایبه تی کوردستان گه لی بۆ ئینسانی پێکهاته ئایینییه ئێزیدی و مه سیحییه کانی بوو، سه رکردایه تیی کورد له باشووری کوردستان نێو خسته کـــوردی بــزوتــنــه وه ی به گشتی و چ هه تا هه ستیاره وه و گــه وره تاقیکارییه کی پشتیوانیی و مێدیایی سه رنجی به ڕاکێشانی سیاسی و نیزامی کۆمه ڵگای نێوده وڵه تی و چ به پارێزگاری به ره کانی هه مه الگیری ڕێکخستنی له خاکی کوردستان بنه مای سیاسی و نیزامیی دیفاع له ده سکه وته کانی تا ئێستا و له مه ودوای پته وتر کوردستان له به شه له و گه له که مان ناوه ندیی کۆمیته ی پێوه ندییه دا لــه و بکه ن. له کــورد سه رکردایه تیی سیاسه تی حیزب، باشووری کوردستان له ڕاکێشانی پشتیوانیی ده ره کی و ئاماده یی به کرده وه ی هێزه دیاره کانی له دیفاع بۆ کوردستان پارچه ی چــوار هــه ر خاکی کوردستان و ئه منیه تی خه ڵكه که ی به رز

نرخاند.

بۆ الپەڕی 2

مه ترسیی داعش له ڕۆژهه اڵتی کوردستان

وتووێژی تایبەتیی ڕۆژنامەی کوردستان لەگەڵ شەهرام ئەمیری

کورد و ئیسالم و بیری ئیخوان لە کوردستان

زانکۆ وه ک شوێنی فێربوون

تێرۆریزمی دەوڵەتیی کۆماری ئیسالمیی ئێران

٤

٥

٦

٧

٨

به ڕێوەچوونی کۆبوونه وه ی کۆمیته ی ناوه ندی بۆ تاوتوێکردنی بارودۆخی پاش هێرشی داعش بۆ سه ر کوردستان

ئه مریکا: »بۆ به ربه ره کانی له گه ڵ »داعش« له گه ڵ ئێران هیچ هاوکارییه کمان نیه«

کۆمیته ی ناوه ندیی حیزبی دیموکراتی کوردستان:

»ڕۆژهه اڵت ته وه ری« ده که ینه ڕێنوێن و پره نسیپی تێکۆشانی به جیا و هاوبه شی خۆمان

ئۆباما له کۆبوونه وه ی ڕێبه رانی ناتۆدا:به ره یه کی باش له ئه ندامانی ناتۆ ئاماده ی فه وتاندنی ڕه وتی داعشن

ئێران ناتوانێ له کاتی دیاریکراودا، گومانه ناوکییەکان بڕه وێنێته وه