The Official Organ Democratic Party of Kurdistan - I ran

No: 493 5 Sep 2008

KURDISTAN NO: 640 21 septam 2014

The Organ of Kurdistan Democratic Party-Iran

به ر له مااڵوایی

ماڵپه ڕی ناوه ندیی حیزبی دێموکراتی کوردستان، رۆژنامه ی »کوردستان« له تۆڕی جیهانیی ئینتێرنێت دا:

ئیمەیل و ته له فوونی ته شکیالتی نهێنی:+9647508578190

Tashkilat.kdp92@gmail.com

www.kurdistanukurd.cominfo@kurdistanukurd.org info@kurdistanukurd.com

www.kurdch.tv Hotbird:6 13 MHz 11137polarization: horezental-SR: 27500 - FEc : 3/4

ئامادە کردنی: م. ئه حمه دی22 ساڵ لەمەوبەر لە رۆژی 17ی سێپتامبردا، كە هێشتا برینی تیرۆر كردنی ڕۆژهەاڵتی خەڵكی الی قاسملوو« عەبدولڕەحمانی »دوکتۆر مەزن رێبەری حیزبی سكرتێری شەرەفكەندی« سادقی »دوكتۆر نەببوو، سارێژ كوردستان الیەن لە ئەڵمانیا پایتەختی بەرلینی لە میكۆنووس ریستورانتی لە دیموكرات

كۆماری ئیسالمی ئێرانەوە لەگەڵ ژمارەیەك لە هاوڕێیانی تیرۆر كرا.بەرلینی لە )1992 ساڵی سیپتامبر 17ی ( 1 137 خەرمانانی 26ی ڕۆژی میكۆنوس »دوكتۆر سادق شەرەفكەندی« كە لە ریستورانتی ئەڵمانیا پایتەختی دوای تیرۆری »د. عەبدولڕەحمانی قاسملوو« بوو بە سكرتێری حیزبی دیموكرات لە گەڵ »فەتاح عەبدولی«، ئەندامی كومیتەی ناوەندی و »هومایون ئەردەاڵن« ئێرانی كەسایەتیی دێهكوردی« »نووری هەروەها ئەڵمانیاو لە حیزب نوێنەری

و دۆستی حیزبی دیموكرات لە الیەن كۆماری ئیسالمی ئێرانەوە تیرۆر كران.كۆنگرەی لە كردن بەشداری بۆ هاوڕێ وەفدی لەگەڵ شەرەفكەندی ئەنترناسیۆنالی سوسیالیست دا چوو بووە ئەڵمانیا و ئەو شەوەی كە تیرۆر كرا سەراسەری ئۆپۆزسیۆنی هیزەكانی و كەسایەتی ژمارەیەك لەگەڵ بوو بڕیار

ئێران لە ریستورانتی میكۆنووس كۆ ببێتەوە.لەو كاتەدا دادگای ئەڵمانیا بە دواداچوونی بۆ بابەتەكە كرد و ساڵێك دواتر لە و بوو پاسداران سوپای ئەندامیی كە دارابی« »كازم ناوی بە كەسێكی لە دادگا كاری و كرد دەستگیر دیكە لوبنانی چوار لەگەڵ دادەنیشت ئەڵمانیا سەر ڕووداوی 17ی سێپتامبری ریستورانتی میكۆنووس دەستی پێكرد. دادگایی ماوەیەش دا لەو و خایاند ساڵی پێنج نزیكەی دۆسیە ئەم تاوانبارانی كردنی كۆبوونەوەكانی لە سەرجەم كۆبووەوەو دۆسیەیە ئەم لەسەر جار 247 دادگا دادگاییەكەدا زیاتر لە 170 كەس بەشدار بوون. لە مانگی مارسی 1997دا دادگا دارابی« »كازم بڕیارەكە بەپێی دەركرد. دۆسیەكە لەسەر كۆتایی بڕیاری هەتا زیندانی لوبنان، خەڵكی رەحیل« »عەباس و پاسداران سوپای ئەندامی هەتاییان بۆ بڕایەوە و »یوسف محەمەد ئەمین« 11 ساڵ و »محەمەد ئەتریس«

5 ساڵ زیندان بۆ بڕایە و هەر دووكیشیان لوبنانی بوون. و ئیسالمی كۆماری ڕێبەری خامنەیی«، »عەلی ئەڵمانیا دادگای هەروەها فەالحیان« »عەلی و ئێران كاتی ئەو سەركۆماری ڕەفسەنجانی«، »هاشمی ویالیەتی«، ئەكبەر »عەلی و ئیسالمی كۆماری ئیتالعاتی كاتی ئەو وەزیری وەزیری دەرەوەی ئەوكاتی ئێران بە تاوانبار و بڕیاردەرانی سەرەكی تیرۆرەكە دراوسێ، واڵتانی لە جگە كەسە چەند لەو كام هیچ كاتەوە لەو و ناساند. ملیۆن نۆ كاتەدا لەو دادگاییە ئەم بكەن. ئێران نەیانتوانیوە سەفەری دەرەوەی

تێچوو. »فرانك«ی شەرەفكەندی د.سادق تیرۆری ڕووداوی لەسەر ئەڵمانیا دادگای بڕیاری بەڵگەی یەكەم و ناسراوە میكۆنووس« »كارەساتی بە كە هاوڕێیەكانی و نێودەوڵەتییە لە سەر تیرۆریزمی كۆماری ئیسالمی و كاتێك ئەو بڕیارە دەرچوو لەگەڵ ئێران ئیسالمی كۆماری نێوان پێوەندییەكانی كەوتە قووڵ كێشەیەكی بانگ كردەوەو تاران لە باڵوێزی خۆی ئەڵمانیا و ئورووپا یەكیەتیی و ئەڵمانیا واڵتانی سەرجەم هەروەها دەركرد. واڵتەكەی لە ئێرانیشی دیپلۆماتی چوار بۆ باڵوێزخانەكانیان و كردەوە بانگ تاران لە خۆیان باڵوێزەكانی ئورووپایی لە خۆی باڵوێزەكانی ئیسالمی كۆماری بەرامبەریش دا لە داخست. ماوەیەك

واڵتانی ئورووپایی بانگی تاران كردەوە.بوو جار یەكەمین بۆ و دادەنرێ مێژوویی بڕیارێكی بە كە بڕیارە ئەم دیكەوە واڵتێكی دادگای الیەن لە واڵتێك بااڵكانی سەركردە كە جیهان دا لە و تاران نێوان لە گەورەی ناكۆكییەكی ئاكامدا لە بناسێندرێن تاوانبار بە تێپەڕینی چەند مانگ بە سەر هاتنە سەركاری ئورووپا دروست كردوەو دوای )1997( 1376 لە ساڵی ئێران ریفۆرمخوازی خاتەمی« سەركۆماری »محەمەد ئێران وردە وردە نێوان واڵتانی ئورووپایی و كۆماری ئیسالمی پێوەندییەكانی

گەڕایەوە دۆخی ئاسایی خۆی.ساڵی زیندان ساڵ 15 دوای بوو دۆسیەكە تاوانبارێكی كە دارابی، كازم رایگەیاند تاران كاتێك گەیشتەوە ئیسالمی كرایەوە و رادەستی كۆماری 2007

كە قسە لەسەر ئەڵمانیا و دەزگای دادوەری ئەو واڵتە دەكات.پەڵەیەکی هەتایە وەک هەتا تا هاوڕێیانی و د.سادق شەرەفکەندی تیرۆری هاندەرێکی و دەمێنێتەوە ئیسالمی دا کۆماری پڕشەرمی مێژووی لە ڕەش

بەردەوامە بۆ خەباتی نەتەوەکەمان لە ڕۆژهەاڵتی کورستان.

22 ساڵ بەسەر تیرۆری د. شەرەفکەندی و هاوڕێیانی دا تێپەڕی

ساڵیادی کۆچی دوایی هونەرمەند مەرزیە فەریقینۆیەمین ئەمساڵ خەرمانانی 27ی ساڵڕۆژی کۆچی دوایی یەکێک لە هونەرمەندە کە کوردستانە دیارەکانی و ڕچەشکێن کوردستاندا چوارپارچەی هەر لە ناوبانگی بۆ سەرمەشق بووەتە و، ئەدرەوشێتەوە 2005 /9/18 دیکە. هونەرمەندانی و ژنان پێشمەرگە، و هونەرمەند گەورەکەی دڵە نەخۆشییەوە هۆی بە فەریقی” “مەرزیە لە ماڵئاوایی هەمیشە بۆ و کەوت لێدان لە

هاوڕێیانی و کوردستان و هونەر کرد.مەرزیەی فەریقی ساڵی 1958 زایینی لە کوردستان ڕۆژهەاڵتی لە مەریوان شاری لەدایک بووە، خوێندنی سەرەتایی لە مەریوان دەست پێکردووە، هەر لەتەمەنی 9 ساڵییەوە حەزی لە گۆرانی و شانۆ بووە. چەندین جار لە بۆنە و جەژنەکانی قوتابخانەدا بەشداری کردووە و لە تیپی شانۆشدا چاالکی نواندوە.خوێندنی تەواوکردنی دوای مەرزیە لەبەر مەریوان، لە ناوەندیی و سەرەتایی بۆ دەرەتان و بچووک شارە ئەو ئەوەی کە سنە شاری دەچێتە بوو، کەم خوێندن بە خوێندن درێژە و بوو پارێزگا ناوەندیی دەکا. تەواو مامۆستایەتی لەوێ و دەدا

کۆڕی لەگەڵ 1977 ساڵی شارە لەو هەر سەر چووەتە جار چەندین سنە مۆسیقای کردنی تەواو پاش وتووە. گۆرانی و شانۆ بۆ دەگەڕێتەوە سنە، لە دەورەیە ئەو شارە ئەو نزیک گوندێکی لە و مەریوان پاش مەرزیە قوتابخانە. مامۆستای بووەتە بۆ گوێزراوەتەوە وانەوتنەوە ساڵ دوو سنە و لەو شارە لە قوتابخانەی سەرەتایی

درێژەی بە وانەوتنەوە داوە.ساڵی 1978 لەگەڵ هونەرمەندی گەورەی هاوبەش ژیانی ڕەزازی« »ناسر کورد شۆڕشی سەروبەندەدا لەم پێکدێنن. بەشداری پێکەوە و دەدا سەرهەڵ گەالنی دەکەن. شا رێژیمی دژی خۆپێشاندانەکان کاتێک کۆماری ئیسالمی هاتەسەر کار، لەگەڵ ناسر خەباتی خۆی بۆ رزگاریی کوردستان هەر درێژە پێداوە، بەاڵم ئەمجارەیان گیراوە و بۆ ماوەیکی کورت کەوتووەتە زیندان و کاری مامۆستایەتییەکەی لێ سێندراوەتەوە.

ئیسالمی کۆماری کە 1980 ساڵی گرتەوە، کوردستانی رۆژهەاڵت شارەکانی گرتن و راوەدووونان بەر لە مەرزیەش نەیتوانی لە شار دا بمێنێتەوە و چووە بۆ الی

ناسر لە شاخ و ئەویش بوو بە پێشمەرگە. دەکەنە روو پێشمەرگایەتی سااڵنێک دوای

هەندەران و لە واڵتی سوید دەگیرسێنەوە.مەزیە فەریقی دوای ئەوەی نەشتەرگەری بۆ کرا رۆژی 2005/9/18 بە هۆی نەخۆشی مااڵوایی هەمیشە بۆ نەشتەرگەرییەکەوە و

لە ژیان کرد. یادی بەرز و بەڕێز بێ.

له شاری ئیالم فستیڤاڵێک بۆ کۆکردنه وه ی یارمه تی بۆ مندااڵنی توشبوو به نه خۆشیی شیڕپه نجه به ڕێوه چوو.

له و فستیڤاڵه دا که به به شداریی ژماره یه ک هونه رمه ندی سینه ماو شانۆ له پارکی »کودک«ی ئیالم به ڕێوه چوو، به دروستکردن و چاالکیی سه رشه قام، شانۆی خۆماڵی، خواردنی فرۆشتنی بۆ یارمه تی دیکه بڕگه ی کۆمه ڵیک مندااڵن و وێنه کێشانه وه

مندااڵنی توشبوو به نه خۆشیی شێرپه نجه کۆکرایه وه .مووسا ئۆمیدی، چاالکی سیاسی و مه ده نیی کورد له ئیالم ده ڵێ خه ڵکێکی باش له و فستیڤاله خێرخوازییه دا به شدارییان کرد که

له الیه ن بنیادی خێرخوازیی نێرگزه وه ڕێک خرابوو.ئه و ده ڵێ به شیک له نه خۆشخانه ی ئیالم بۆ مندااڵنی توشبووی شێرپه نجه کراوه ته وه ، به اڵم ئیمکاناتی نه خۆشخانه ئه وه نده نییه که وه اڵمده ری نیازی ئه و نه خۆشانه بێ و ئه و هیممه ته ش هه ر له

پێناو به هاناوه چوونی ئه و مندااڵنه بووه .

فستیڤاڵی خێرخوازیی مندااڵنی توشبووی شێرپه نجه له ئیالم

سی و یه که مین به رنامه ی هاوبه شی گڕووپه کانی شاخه وانی و یادی به سنه پارێزگای شاخه وانیی کۆبوونه وه ی دووهه مین سنه شاری له هه وراز محه ممه د کورد گه وره ی شاخه وانی

به ڕێوه چوو.سه ید سه رکه وتنی ڕاپۆرتانه وه ی له و جیا سمیناره دا له و تیمی وه ک محه ممه دزاده ئه نوه ر موسه وی و سه ید واسع لووتکه کانی بۆ سنه شاخه وانانی کانوونی هیمالیابڕینی »سامانی« و«کۆرژنسێف کایا« به به رزایی زیاتر له 7000 میتر؛ ڕێز له کۆمه ڵێک وه رزشکاری شاخه وان و پشتیوانانی ئه و ڕشته

وه رزشییه و چاالکانی ژینگه پارێز گیرا.له و هه یئه تی شاخه وانیی سنه باغبانیان، سه رۆکی مسته فا چه ند له توانیویانه کورد شاخه وانانی گوتی کۆبوونه وه یه دا شاخه وانی و بواری له جیهانی دا ئاستی له ڕابردوودا ساڵی

ڕه وه زبڕین دا بدره وشێنه وه و زۆر شانازیی گه وره بخوڵقێنن.ناوبراو له گه ڵ هێنانه به رباسی ئه وه ی له کۆمه ڵه ی وه رزشیی 22 ی گواڵن دا دیواری ڕه وه زبڕینیش داندراوه ، به اڵم گوتی ئه و

پڕۆژه یه نیوه چله و هێشتا زۆری ماوه کاره کانی ته واو بن.

ژنانی یەکیەتیی سۆئێدی کۆمیتەی لە بەشداری کوردستان دێموکراتی بەڕێوەبردنی خۆپێشاندانێکدا کرد کە له شاری ستۆکهۆڵم به مەبەستی پشتیوانی دەستبەسەرکراوی مندااڵنی و ژنان لە

ئێزیدی به ڕێوه چوو.ئەو خۆپشاندانە لە الیەن 20 ڕێکخراوو کە خرابوو، ڕێک مەدەنییەوە کۆمەڵی ڕێکخڕاوی سۆئێدی لقی دا نێویان لە ژنانی ڕێکخڕاوی نەتەوەیەکگرتووەکان، الوانی ڕێکخراوی دێمۆکرات، سۆسیال

حیزبی چەپ، ڕێکخراوی پێال و فادیمە لە یاد ناکەین، ڕێکخڕاوی ڕەوەندی کوردی ئاکسیۆنه دا له و به شدار الیه نێکی چه ند بوون. هه روه ها لە نێو پەیامەکاندا پەیامی کەمپەینی هیومانیستەکان، ڕێکخڕاوی نێودەڵەتیی بە دژی چەوسانەوەی ژن لە مافی ڕێکخراوی نێوەڕاست، ڕۆژهەاڵتی یەکگرتووەکان. نەتەوە ڕێکخراوی ژن، یەکگرتوەکان نەتەوە ژنانی ڕێکخراوی ژنانی یەکیەتیی پەیامی دەکران و بەدی سۆزان لەالیەن کوردستان دێموکراتی

یه کیه تیی بەڕێوەبەریی ئەندامی فەتحی، ژنانه وه پێشکەش کرا

به ڕێوه چوونی دووهه مین سمیناری شاخه وانیی پارێزگای سنه

بەشداری یه کیه تیی ژنانی دێموکراتی کوردستان له خۆپیشاندان دژی مه حکوومکردنی جینایه ته کانی داعش

سمایل زارعی

وەرگێڕی كورتی به زۆر بمهەوێ گــەر ڕۆمانی »تاعوون«ی ئالبێر كامۆتان پێبناسێنم ــووڵ ــەدا بڵێم »رەسـ ــم لــه چــەنــد ڕســت ــوان دەتموكریان نــاوچــەی لــەدایــكــبــووی سوڵتانی«، به توانیویەتی كه كوردستانه ڕۆژهەاڵتی له تەواوكردنی ئەدەبییاتی زمانی فارسی تا ئاستی ئەدەبییاتی له باشی شارەزاییەكی كارناسی فارسیدا هەبێ. ناوبراو جگه لەوەی شاعیرێكی بەتوانایه، به وەرگێڕانەكانیدا دەری خستووه كه دەتوانێ وەرگێڕێكی بەتوانای زمانی كوردیش ــڕوای مــن هــەم »ســوڵــتــانــی«و هەم ــێ. بــه بـ بزۆربەی ئەوانەی له ڕۆژهەاڵتی كوردستانەوه له حیزبەكانی بۆ ڕەخساوه ئەوەیان دەرفەتی دێمۆكراتدابن حیزبی له بەتایبەتی ڕۆژهەاڵت، ــاش و لــەبــاریــان بۆ ــ ــەكــجــار ب ــكــی ی ــێ ــەت دەرفپێگەیشتن و كاركردن له ژانره جۆراوجۆرەكانی مەبەست چونكه لێرهدا ـ ڕەخــســاوه ئــەدەبــدا ئەدەب دەكەین و باسی تەنیا ئەدەبییه باسێكی پێگەیشتن دیــکــەی بــوارەكــانــی ســەر ناچینه الیەنه و حیزب ئەو كۆمەڵی له پـــەروەرده و سیاسییانەدا ـ. بۆیه دەڵێم به تایبەتی له حیزبی دێمۆكرات دا، چونكه هەر بۆ وێنه »سوڵتانی« له حیزبی دێمۆكراتدا كاتێك بوو به پێشمەرگه، سەرقاڵی كــه ئــەوانــیــدیــکــەش ــەی ــ زۆرب وەك كاروباری ئەدەب و كولتووری بوون زۆر باش تێكەڵ بەو كۆمەڵ و بازنەیه بوو و توانی یەكێك بێ لەو دەیان و سەدان كەسەی لەو بوارەدا له هەبووەو ئەزموونیان بوارەدا لەو حیزبدا نێو له بواری ئەدەبی دا كاریان كردوه. ئەو چاالكه له ڕێگای ئەو پەیوەندی و لێك ئەدەبییانه هەر كاریگەری ژێر له بێگومان كه نزیكبوونەیان ــان و چــارەنــووســی هــاوبــەشــیــان لــه حیزب ژیـــدی نــزیــك لــەگــەڵ ــوەن ــەی ــه كــه دەتـــوانـــن پ دایـسیاسییەكانی ئەدەبی و ناسراوه كەسایەتییه ــان ــەرچــاوی ــەو حــیــزبــه بــگــرن و بــەشــێــكــی ب ئـــواره ب لــه كــه بــۆ ڕەخــســاوه ــەو هەلەشیان ئڕۆژنــامــەوانــی، وەك جۆراوجۆرەكانیدیکەی كاركردن هەروەها و رادیــۆ بۆ وتارنووسی كار ئەو حیزبەدا تەلەفزیۆن و گۆڤارەكانی له كەسانه بەو باشی دەرەتانێكی ئەوەش بكەن. داوه كه بتوانن به شێوەیەكی بەرچاو و بەپێی ئەدەبیو بەرهەمی هەیانه باكگراوندەی ئــەو هەر ئەگەر بێنن. وهــدی بەرچاو ڕۆشنبیری »تاعوون« رۆمانی وەرگێڕی له سەر خودی نزیكیشەوه له هەر چونكه تایبەتی به بدوێم، لەوەی بەر هەتا ناوبراو وایــه پێم دەیناسم، زێدی له بێ، كوردستان باشووری پەڕیوەی بواری له پتر له ڕۆژهــەاڵت، واتــه خۆی دێ، شارەزایی چاالكی و كالسیكدا كۆنو ئەدەبی هەبووه، بەاڵم لەو كاتەوه كه توانی له باشوور ڕۆژنامه، له كار دێمۆكراتدا حیزبی نێو له و حیزبەدا ئــەو تەلەفزیۆنی پاشانیش و ــۆ رادیبكات، به ڕوونی دیاره كه ئەوجار ڕاستەوخۆو به كردەوه تێكەڵ به ژانره مۆدێرنەكانی ئەدەب بێ. پێم وایه بۆ دەرخستنی توانایی وەرگێڕ هەر باری له ناوبراو تەنانەت بڵێم بەسه ئەوەنده هونەریشەوه زەوق و مرخێكی سەرنجڕاكێشی ئەو یارمەتیی به تواناییانه ئەو تەواوی هەیه. هــەوڵــو دەرفــەتــانــه وای كـــردوه كــه ڕەســووڵ بێ، سەركەوتوو وەرگێڕێكی بتوانێ سوڵتانی لەباری دەرفەتێكی كه لـێبكا وای النیكەم یان یەكێك بتوانێ داهــاتــوودا له ئــەوەی بۆ هەبێ لەو وەرگێڕه سەركەوتووانەی سەردەمی خۆی

بێ. كورت و پوخت: وەرگێڕ بەوەی كه خاوەنی چەند توخم و تواناییەكی گرینگەو له چەند الوه هەمبانەی پڕه، زۆر باش دەتوانێ خۆ له قەرەی له ئــەوەی باشتر ســەرەدەره بدا. بۆ دەقەكان توانایی و دەدەم هـــەوڵ ــن ــەی دەرك بابەتەكه یەكەم: بەش: سێ بكەمه سوڵتانی مرخەكانی هۆنینەوه، شێعر ئــەدەبــی و مرخی توانایی و له دووهـــەم: توانایی زمــانــەوانــی و شــارەزایــی ــوردی و فــارســیــدا، ســێــهــەم: كــارو ــ ــی ك ــەدەب ئڕاگەیەنه گشتییەكاندا و چوارەم: له ئەزموون

زەوق و مرخی ناوبراو له هونەردا.من ناساندنی به پێویستی كامۆ« »ئالبێر لــه سەر ــدەی ــەوەن ئ نیه گــەرچــی خــراپ نیه، ساڵیدا چــوار چلو تەمەنی لــه كامۆ كــه بڵێم مابوو هەتا ــرت. وەرگ نۆبلی ئەدەبی خەاڵتی زۆر له ژێر كارتێكەری ئەو هەوراز و نشێوه سیاسی، فەلسەفی و كۆمەاڵیەتییانەدا بوو كه له سەردەمی ئەودا، نەك هەر له فەڕانسه، بەڵكه له دنیای ڕۆژئاوادا، هەبوون. ئەویش بۆ ماوەیەك گرت. فەڕانسەوییەوه حیزبێكی به پەیوەندی بەاڵم ــرا، وەدەرنـ حیزبه لــەو ــر دوات هەرچەند جارێكی دیکه سەرلەنوێ تێهەڵچۆوەو له ڕێگای ســەردەمــەوه، ئــەو ڕۆژنامەكانی بــاوكــراوەو خۆی فەلسەفی سیاسی و فیكری، كاریگەری هاتنی پاش هەرچەند نواند. كۆمەڵگا سەر له نازییەكان و ئەو جەنایەتانەی له فەڕانسه ڕێكیان لـێهەڵماڵییەوه قۆڵی »كامۆ« دیسان خست، خۆی گۆڕەپانەدا لــەو ــردەوه ك به ئەوجار و الیەنەی ئەو بەرباسی هێنانه )1( دەرخست. بڵێم كه ئەوەیه لەبەر تەنیا »كامۆ« ژیانی له ئەو جووته، وەرگێڕو نووسەر، جگه له خەاڵته هاوبەشیان خاڵێكی چەند پێكەوه ئەدەبییەكه، نووسەر نێوان له هاوبەشەكانیش خاڵه هەیه. كه بەوەی بووه یارمەتیدەر زۆر وەرگێڕدا و تێبگەن و وەرگێڕ بێ ئەوەی له یەكتری باش هاوبەشەی باكگراونده ئەو پێی به بیهەوێ و ناڕاستەوخۆ هەیەتی، نــووســەرەكــەدا لەگەڵ ڕچەی نووسەری گرتۆتەبەرو بۆ سەركەوتنی زانیوەو لەبارەكەی وەرگێڕانەكەدا له زیاتر

زانیویەتی چلۆن لەگەڵ دەقەكه هەڵكا.و له سەر وەرگێڕ هێندەم كه لێم مەگرن ڕاستییەكەی ڕســت، ــاعــوون« »ت نــووســەری ــرەی ــەو چــەنــد دێ ئــەوەیــه بــه بــێ نووسینی ئقــوواڵیــی نــێــو ــوانــی بچمه ــەمــدەت ن ســــەرەوه كه »تــاعــوون« ڕۆمانی لەمەڕ باسەكەمەوه. كــورد بــەو دەرده دەڵـــــێ: الڕەشـــه، زۆر شت نووسراوه یان گوتراوه، بەاڵم هیچیانم بەڕادەی قسەی خودی وەرگێڕەكه بەالوه سەرنجڕاكێش رۆمانەكه به سەبارەت »سوڵتانی« نەبوون. دەڵـێ: »رۆمانی تاعوون ڕۆمانێکی فرەڕەهەندە. خۆڕاگرییە. بەرگری و ڕۆمانەکە هەوێنی تێم و بەکۆمەڵدا. خەباتێکی لە تاکە بەشداری کردنی و تاکەکەسی ژیانی نێوان لە هەڵبژاردنێکە خۆقوربانیکردن لە پێناوی کۆمەڵدا.«)2( منیش بۆ قسەكەی وەرگێڕ له ئەستۆ دەدەم و دەڵێم هەر »تاعوون« ڕۆمانی سەرانسەری بەڕاستیش خۆبەختكەرانەی شــۆڕشــگــێــڕانــەو ڕۆحــێــكــی لەگەڵ ڕۆمانەكه نێو كەشی زاڵــه. بــەســەردا تاڵی و سوێری و بــەرەو بـــەردەوام ــەوەدا كه ئــی كــۆمــەڵــگــایــەكــەوه هــەڵــدەكــشــێ، ــارەڕەشـ چـخۆڕاگری بەرخودان و خۆری تیرێژی كەچی چەرمەسەرییانەدا ئــەو هەمبەر له مرۆڤیش لــه ئــاســۆی هــیــواو هــومــێــدی مــرۆڤــایــەتــیــدا به دەدرەوشـــێـــتـــەوه. و ــەوه ــ دەداتـ بریسكان ڕزگــاری بۆ هومێد و هیوا مێژوو درێــژایــی مرۆڤایەتی له پەتا جۆراوجۆره ئایدیۆلۆژی یان نەخۆشییەكییەكانی وەك الڕەشه هەمیشه هەر ئەوەی نێوەدا لەو هەبوونو هەن و دەشمێنن. ساكاری ســادەو زمانی سەرنجڕاكێشه زۆر قووڵو ــا وات ئــەو گەیاندنی بۆ كامۆیه ئالبێر بتوانین هــەمــووان كه شێوەیەك به گرینگه، لێی تێبگەین. كاتێك كۆمەڵگا لەوه تێبگات كه چ مەترسییەك هەڕەشەی لـێدەكا، به دڵنیاییەوه به هەر شێوەیەكی گونجاو دژكردەوه بۆ پاراستنی خۆی، له خۆی نیشان دەدات. ئیتر پێویست ناكا

ئەوەش بڵێم چونكه هەمووان باش دەزانین كه له نێو هەر شەپۆلێكی بەگژداچوونەوه دژی ئەو مەترسییەوه دەخەنه مرۆڤایەتی مەترسیانەی ڕەنگه ســەرەكــی و ڕۆڵـــی كــه هــەن كۆمەڵێك ــەوەی ئ هــەبــێ. بەرچاوتریشیان كــاریــگــەری هەموو له »كامۆ« كه ئەوەیه سەرنجه جێی ڕۆمانەكەی نێو كۆمەڵگای توێژەكانی چین و گرینگ فیداكاره خستووه. كۆمەڵه ئەو ڕەگەڵ گرینگ چــیــه، ئیشی پیشەو مـــرۆڤ كــه نیه له ــەو ڕۆڵـــەی ب باشترین شــێــوه بــه ــه ــەوەی ئخزمەتكردن له بــەردەوام هەیەتی كۆمەڵگادا به بەختەوەری كۆمەڵگاكەیدا بێ. هەر وەك له ڕۆمانی »تاعوونیش«دا به باشترین شێوه ئەو وێنەیه وێناكراوه. له ڕاستیدا مەبەستی نووسەر له بەرابەری و یەكسانی مرۆڤركانەو له الیەك نێوان یەكیەتیی هاوكاری و دیکەشەوه الیەكی وەبیرمان ڕۆمانه ئەو سەروبنی مرۆڤەكانه. دێنێتەوه كه بەختەوەری تاكەكان به بەختەوەری تەنیا ــەوەش ئ گــرێــدراوه، كۆمەڵگاوه هەموو هەموو كۆمەڵ تاكەكانی كه دی دێته كاتێك

داماڵنو ناحەزی خراپەو پیسی، له شتێكیان ــه پێناو ــەردەوه ل ــگ ــێ ــاك و ب ــه ویــژدانــێــكــی پـ ببەختەوەری یەكتری دا بژین. پەتای الڕەشه تەنیا ئایدیۆلۆژی، پەتا ئەو چەشنی له سێمبوولێكه سیاسی و كۆمەاڵیەتییانەی بەردەوام به ڕیشی مرۆڤەوەن. زۆر كوتن له قورئان خۆشه، بۆیه لەو بەرهەمی وەرگێڕانی كه دەڵێم كورتی به وەرگێڕ گرینگنو پێویستو یەكجار چەشنه زۆر وەرگــێــڕان دا بۆ بەرهەم هەڵبژاردنی له

وردبین و سەركەوتوو بووه. »تاعوون« وشەی باتی له دەكــرد حەزم ــەوەی تــازه بڵێم »الڕەشــــه«، بـــەاڵم لــەبــەر ئـهەر منیش هــاتــووه، ــاوه ن بــەو هــەر كتێبەكه بەو ناوه ناوی دێنم. كتێبی »تاعوون« یەكێك لەو بەرهەمه ناسراوانەی »ئالبێر كامۆیه« كه بەرهەمه ئەم ناسراوه. باش دنیادا ئاستی له بەو هەموو ئاڵۆزییانەی له ڕووداوەكانی دایه، ساكار ســادەو زۆر زمانێكی به توانیویەتی ئەوەی بگەیەنێته خوێنەر. مەبەستەكانی خۆی نێو كەشی چ كه ئەوەیه سەرنجه جێی زۆر )ئەو كۆمەڵگایه ئەو كولتوورەی ڕۆمانەكەو شارەی له ڕۆمانەكەدا الڕەشه لێی دەدات( زۆر له كولتوورو داب و نەریتی كۆمەڵی كوردەواری ــان، ــژەكـ راوێـ قــســەو ــەاڵم بـ دووره، خــۆمــان نەك خەڵكه ئەو نێوان یەكیەتیی هاوخەمی و هەر بۆ كۆمەڵگای كوردەواری نامۆ نیه، بەڵكه

زۆریش لێك دەكاڵێنەوه. ئەوەی لەو نێوەدا جێی سەرنجه ئەوەیه كه سەرەڕای ئەو جیاوازییانەی له نێوان زمانی نووسەرو وەرگێڕدا هەیه، زۆر دوو له نامۆیه كەلێنه بــەو هەست كەمی به كولتووری جیاوازدا دەكرێ. ڕەنگه ئەوەش به هەر وی بۆ ڕۆمانەكه وەرگێڕی توانایی پێی بەشی كاوسووڕانێك بوو بێو زۆر خۆش به خاڵێكی بێگومان ئــەوەش هاتبێ. دەستییەوه دیکەی سەركەوتنی وەرگێڕی خامەرەنگینی ئەو رۆمانەیه. »ڕەزا سەید حوسێنی« كه پیاوێكی لــه جێیەك ســەبــارەت ــووســەره ن وەرگــێــڕ و ڕۆمــانــی فارسییەكەی دەقـــه وەرگــێــڕانــی بــه »هێندێك دەڵـێ: فەڕانسییەوه له »تاعوون« ــه دەقـــه وەرگـــێـــڕدراوەكـــەدا )دیـــاره ڕســتــه لناكرێ كه هەیه فارسییەكەیەتی( مەبەستی بڵێین ئەوانه فارسین« )٣(. ڕاستییەكەی ئەوەیه ڕستەو زۆر كه هەڵنەگره حاشا ئەوه شتێكی واتا له زمانه ڕۆژئاواییەكاندا هەن كه تەواو له له تەواویش به نامۆن و ئێمەدا ئەدەبی زمانو باری واتاوه بۆمان نامۆن، بەاڵم ئەوەی بۆ من

هیچ جێیەكی له كه من ئەوەیه جێی سەرنجه هەستم دا تــاعــوون كوردییەكەی وەرگێڕانه »ڕەزا سەید حوسێنی« كه نەكرد بابەته بەو بگره دەیڵـێ و فارسییەكەی دەقه به سەبارەت تەواو به پێچەوانەكەشیم دی. دیاربوو وەرگێڕ زۆر ورد ئەو كەلێنه سرووشتییانەی نێوان دوو كردبۆوه پڕ جیاوازیشی كولتووری و زمــان پینه باش فارسییەكەی وەرگێڕانه دڕاوی و

كردوه. ماوەتەوه بڵێم له دۆخێكدا كه زمانی كوردی ستانداردی چوارچێوەیەكی تەواوی به هێشتا بۆ خۆی دیاری نەكردوه، زۆر ئەستەمه بتوانی بێ. هــەمــووان دڵــی به كه وەرگــێــڕی كتێبێك و وشەی دەســتــەواژه زۆر الیــەك له چونكه له زاراوه جۆراوجۆرەكانی زمانی جۆراوجۆر ــوردی دا هــەن كــه ئـــەوه ڕەنــگــه خـــراپ لێك ــ كله پێشێ، بێنێته خوێنەر بۆ تێگەیشتنێكیش دەمارگرژی هۆی به ڕەنگه الیەكی تریشەوه هێندێكانەوه شــەڕەگــەڕەكــی و نــاوچــەیــیــەوه ببێته هۆی دڵەێشانی هێندێكیش. ئەوەی بۆ من وەرگێڕ كه بوو ئــەوه بوو جێی سەرنج زۆر ئەگەرچی بۆ خۆی خەڵكی ناوچەی موكریانەو به زاراوەی موكریش دەدوێ، كەچی ئەوەندەی به لواوه هەوڵی داوه دەقی وەرگێڕانەكه بۆی سۆرانی زاراوەی هەم كه دارێــژێ چەشنێك النیكەم كه خوێنەرێك هەر هەمیش تێئاخنێ و

زمانی خـــوارووی كرمانجی زاراوەكـــانـــی لــه هەبێ كەمیشی زۆر شارەزاییەكی كــوردیــدا ئەوەمان هەرچەند بگات. دەقەكه له بتوانێ زاراوەیــەكــی بــه وەرگــێــڕان كــه نهچێ لەبیر تۆخیش بۆ خۆی دەتوانێ خزمەتێكی گەوره به زمان و ئەدەبی كوردی بێ و ئەوه وا دەكات كه زۆر وشەو دەستەواژی كوردی ئەو زاراوەیه و ناوچه بۆ بەرهمەكەوه ڕێگای خوێنەری له ڕووڕەشی با بگوازرێنەوه. زاراوەكانی تریش بــۆ ڕاســتــی و بــۆیــه نــەبــم، قیامەتیش دنــیــا و كێ ــاوه، ب »دایــه، وایــه پێم قسەكەشم درۆی كه هەژار مام خراوه«ی »عەلی شەریعەتی« وەرگێڕدراوه تۆخ ئەردەاڵنی زاراوەیــەكــی به لێرەش كەوابوو هەڵنەگره. حاشا بەڵگەیەكی دا وەرگێڕ بەو بااڵنسەی له نێوان زاراوەكاندا ڕای گرتووه و جێ جێ دەستەواژەی ڕەسەنی دوو بەردێك به موكری خستۆتەڕوو، زاراوە

كێلی پێكاوه و زۆریش سەركەوتوو بووه. بەداخەوه من دەقی بەرهەمەكەم به شێوەی چاپكراو له توێی كتێبدا دەست نەكەوت و ئەوەی بوونی چاپ له بەر PDF فایلی خوێندمەوه وتارێكی ڕێــگــای لــه دواتـــر ــوو. ب بەرهەمەكه كه زانیم )4( عــەبــدوڵــاپــوورەوه هەژیر كــاك وردبین زۆر بەرهەمەكه هەڵەبڕی ــاره وادیـهەڵەی كۆمەڵێك به بەرهەم بۆیەش نەبووەو چاپییەوه بڵێین ــه وای باشتر یــان ڕێنووسی ئەوه هیچ شێوەیەك به هەرچەند باوبۆتەوه. بەاڵم نانووسرێ، وەرگــێــڕەكــەی گوناحی به دەروەستەكانی نووسەره وەرگێڕو وایه پێم لەو بــەر وەك كــاك ڕەســووڵ دەبــێ تەنانەت به بــازاڕەوه زۆر بكەوێته كاتەش كه كتێبەكه ئەگەر بكەن و بەرهەمەكەیان وردی سەیرێكی بوون كه هێنده زۆر پەڵەكان بەڕاستی هەڵەو بەهای و نرخ له بشێوێنێ و خوێنەر له سەر بەرهەمەكه كەم بكاتەوه، به هەموو شێوەیەك ــەو بەرهەمه ــەوەی ئ ــوون ــەر بــه بــاوب دەبــێ بعەبدوڵا مامۆستا وەك دوایــه چونكه بگرن. حەسەن زاده له پێشەكی حەمەدۆك دا دەڵـێ: ــج بــه خــەســاره، »لەمێژه دەڵــێــن وەرگــێــڕ ڕەنچونكه ئەگەر كارەكەی سەركەوتوو بوو خەڵك ئەگەر دەنــێــرن و نــووســەرەكــەی بــۆ ئافەرین سەركەوتووش نەبوو سەركۆنەی دەكەن« )٥( بەداخەوه وردنەبوون لەو بارەوه له چاپخانەو یەكجار باشووردا باوكراوەكانی چاپەمەنی و زۆره كه هیوادارم كاك ڕەسووڵ بۆ چاپەكانی تری هەوڵ بدات ئەو هەڵه ڕێنووسییانه ڕاست نەكات هەست وا خوێنەر ئــەوەی بۆ بكاتەوه و وەرگێڕەكەیه خودی هەڵەكان سەرچاوەی

چاپخانەكانیش بێبەری بن له گوناح.

سەرچاوەكان:

1. خوێندنەوەیەكی رەخنەگرانه//:http :بۆ بەرهەمەكانی ئالبێر كامۆ

naghdketab.blogfa.com/post27-.aspx 2. سوڵتانی، رەسووڵ، وتووێژی لەگەڵ

سایتی »ئێمرۆ«، سازدانی: ئیدریس عەلی،/http://www.emrro.com :2010 ـ 28/11

dimaneyekleserr.htm 3. سەید حوسێنی، رەزا، وتار سەبارەت

//:http :به وهرگێڕانی فارسی »تاعون«، 1389www.khosrobagheri.blogfa.com/post-

78.aspx 4. هەژیر عەبدوڵاڵپوور، شاكارەكانی

هەڵەچنی تاعون، ماڵپەری »بەیان«، 210 ـ16 /10 : http://www.beyan.info/Direje.

aspx?C=Witar&J=369. 5. عەبدوڵاڵ حەسەن زاده، ، حەمەدۆك،

بەرگی یەكەم، چاپی سێهەم، الپەڕەی 9،2011. http://www.kurdipedia.org/

books/64954.PDF

ژماره : ٦٤٠

٣٠ی خەرمانی ١٣٩٣

٢١ی سێپتامربی ٢٠١٤

خوێندنەوەیەك بۆ وەرگێڕانی »تاعوون«:

رۆژنامەیژماره : ٦٤٠ ٣٠ی خەرمانانی ١٣٩٣ ٢١ی سێپتامربی ٢٠١٤ بیرو ڕای ئازاد10

جۆرج واشنتۆن ڕۆژی ٣0 مانگی گواڵنی باڵکۆنه که ی ســه ر له که کاتێک دا له ،1789نیۆیۆرک ستریتی وۆڵ لــه ــدراڵ ــی ف هــۆڵــی کۆماری یــه کــه م ســـه رۆک وەســتــابــوو، وه ک واڵته یه کگرتووه کان سوێندی یاسایی خوارد. له نووسراوێک دا بۆ جه یمز مه دیسۆن ده ڵێ:« بۆ دۆخــه دا له م هه ر شتێک، وه ک سه ره تای دامه زراندنی دەسەاڵتێک خزمه ت ده که م و له الیه ن خۆمه وه به وپه ڕی باوه ڕه وه هیواخوازم و بنه ما له سه رکۆمه ڵێک دەسەاڵتانه ئه م که

پره نسیپی دروست بنیات بنرێن«.

بنه ماڵه یه کی لــه 17٣2 ساڵی لــه جــۆرج ورده بـــوو. دایـــک لــه ڤیرجینیا لــه ــر ــ وه رزێشێوه ی و ئه خالقی بنه ما ئــه و فێری ورده ــه وت و زانــیــاریــانــه بـــوو کـــه بۆ ــســوک ــه ڵ ه

پیاوماقوڵێکی سه ده ی هه ژده ی ڤیرجینیا پێویست بوون.

ئه و به دوای دوو حه زو ئاره زووی تێکهه ڵکێشراوه وه وێڵ بوو: هونه ری نیزامی و ڕێژه ی درێژکردنه وه ی واڵت به ره و رۆژئاوا. له ته مه نی شانزه ساڵیدا، که سێکی یارمه تیده ر بوو له رووپێوی زه وییه کانی شێناندووا بۆ تامس، لۆرد فێرفاکس. له ساڵی 17٥4 وه ک سه رهه نگ په ره یان سه ندو بوو که دواتر به شدار پێکدادانانه ی سه ره تادا له و دوو ده ستنیشان کرا و بوون به شه ڕی فه ڕه نسا و هیند. ساڵێک دواتر، وه ک یاریده ده ری ژه نراڵ ئێدوارد برادۆک به شداری شه ڕ بوو. ئه گه رچی چوار فیشه ک پاڵتۆکه ی به ری دڕاندو دوو لە ئه سپه کانیشی

به ر که وتن، به اڵم خۆی به ساخڵه می و ته ندروستی ته واوه وه ڕزگاری بوو.

به ڕێوه بردنی ئه مریکا، خه ریکی کاروباری تاکوو ده سپێکی شۆڕشی له ساڵی 17٥9وه کێڵگه و زه وییه کانی بوو له ده وروبه ری چیای ڤێرنۆن وە هەروەها وه ک نوێنه ر له ئه نجومه نی بێرگیسیزی ]نوێنه رانی[ ڤیرجینیا خزمه تی ده کرد. پاشان ژیانی هاوسه ری له گه ڵ بێوه ژنێک به ناوی مارتا داندریج کێرتیس پێکه وه نا و زۆربه ی کاته کانی بۆ ژیانێکی سه رقاڵ و به خته وه ر ته رخان کرد. به اڵم هه موو کات وه کوو خاوه ن کێڵگه کانی دیکه ی ده ڤه ره که ، هه ستی ده کرد له الیه ن بازرگانانی به ڕیتانیه وه ده چه وسێندرێته وه و بە هۆی یاسا و ڕێساکانی بهریتانی له مپه ر به ڕیتانیا[ ]واته دایک واڵتی له گه ڵ ئه مریکا به رده که ی بێنه و که کاتێک رێی. دەهاتە سه ر قووڵتر ده بۆوه ، ئه ویش به شێوه یه کی میانڕه وانه به اڵم به وره یه کی به هێزه وه ده نگی خۆی

خسته پاڵ ئه وانه ی له هێڵی به رخۆدان بوون دژ به و سنووردانان و به ربەستانه .

کاتێک دووه م کۆنگره ی کانتینێنتاڵ له مانگی حوزه یرانی ساڵی 177٥ له فیالدێلفیا گیرا، جۆرج واشینتۆنیش وه ک یه کێک له ئه ندامانی شاندی نوێنه رانی ڤیرجینیا به شدار بوو. هه ر له رۆژی ٣ی مانگی له و کۆنگره یه دا، به فه رمانده ی گشتی سوپای کانتینێنتاڵ هه ڵبژێردرا. ته باخی 177٥ له که مبریجی ماساچۆسێتس، فه رمانده یی ئەو سه ربازانەی وه ئه ستۆ گرت که به شیوه یه کی باش رانه هێنرابوون و شه ڕێکی گورچکبڕی ده ستپێکرد که شه ش ساڵی خایاند.

به رده وامی به ئه وه یه سیتراتیجی باشترین که ــه وت ده رک بۆی زوو هه ر واشینتۆن به ریتانییه کان وەزاڵە بێنن. له راپۆرتێک دا بۆ کۆنگره نووسیبووی:« ئێمه ده بێ له هه موو بارێک دا مەترسییه وه ؛ ده خه ینه شتێک هه موو ئه گه رنا بگرین، به دوور گشتی کرده یه کی له خۆمان مه گه ر پێویستییه ک ناچارمان بکات که تا بۆشمان بکرێت نابێت بهێڵین بکێشرێینه ناو ئه و پاشان ده کشێنێته وه و هێواشی خۆی به کە دەبینین دواتردا، له شه ڕه کانی پێویستییه وه ». یارمه تی هاوپه یمانه فه ڕه نسییه کان، به له ساڵی 1781 له کۆتاییدا کتوپڕ هێرش ده کاته وه .

توانی هێزی به ڕیتانی کۆرنوالیس له شاری یۆرکتاون شکست بدات.

واشینتۆن به په رۆشه وه چاوه ڕوانی ئه و دەرفەته ی ده کرد خانه نشین بکرێت و بگه ڕێته وه سه ر زه وی و زاره کــه ی له چیای ڤێرنۆن. به اڵم هه ر زوو بۆی ده رکــه وت که گه له که ی له چوارچێوه ی ماده کانی کۆنفێدراسیۆن باش به ڕێوه ناچێت؛ بۆیه بوو به بزوێنه رێکی سه ره کی له و هه نگاوانه ی کە کۆنڤانسیۆنی فیالدێلفیای ساڵی 1787یان لێکه وته وه . کاتێک یاسای بنه ڕه تی نوێ ده رچوو، ده زگای هه ڵبژاردن به تێکڕای ده نگ واشینتۆنی به سه ره ک کۆمار هه ڵبژارد.

ئه و هه رگیز سه رپێچی و دژایەتی ئه وهێزانه ی نه دەکرد که سیاسه تی واڵتیان دادەڕشت، لە بەر ئەوەی که پێی وابوو یاسای بنه ڕه تی واڵت ئه و تواناییه ی به کۆنگره دابوو. به اڵم دیاری کردنی سیاسه تی ده ره وه بوو به خه مێکی گه وره ی سه رەک کۆمار. هەر بەو هۆیەشەوە بوو کە کاتێک شۆرشی فه ره نسا، شه ڕێکی گه وره ی له نێوان فه ره نسا و به ڕیتانیا هێنایە ئاراوە، واشینتۆن پێشنیاره کانی هیچ کام له وه زیرانی ده ره وه و خه زێنه ی به ته واوی وه رنه گرت: خه زێنه ، ــری وه زی و ده کــرد فه ره نسای الیه نگری جێفرسۆن، تامس ده ره وه ی، ــری وه زیئالێکساندر هه میڵتۆن، الی به ڕیتانیای ده گرت. له جیاتی الیه نگری له به ره یه کی شه ڕ، جه ختی له سه ر شێواز و سیاسه تێکی بێالیه نانه ده کرد تا ئه و کاته ی ویالیه ته یه کگرتووه کان ببێت

به واڵتێکی به هێزتر.

بوون کردندا گه شه له ئەودا، دوو حیزب کۆتایی خولی دووه می سه ره ک کۆماری له که ئه وه ش ببووه هۆی بێزار بوونی واشینتۆن. به هۆی ماندووبوونی له دنیای سیاسه ت و هه ست کردنی به پیری ته مه ن، بڕیاڕیدا له کۆتایی خولی دووه مدا خۆی خانه نشین بکات. له لێدوانه کەی بە بۆنەی ماڵئاوایی لە کۆشکی کۆماری، سوور بوو له سه ر ئه وه یکه سیاسه توانانی واڵته که ی، رۆحی حیزبایه تی تۆخ و ناوچه گه رێتی وه ال نێن. سەبارەت بە سیاسه تی ده ره وه ی

واڵتیش، دژی هاوپه یمانێتی درێژخایه ن هۆشداری دا.

واشینتۆن نه یتوانی زیاتر له سێ ساڵ چێژ له ژیانی خانه نشینیەکەی له چیای ڤێرنۆن بگرێت، له به ر ئه وه ی که له رۆژی 4ی دێسامبه ری 1799، به هۆی ته نینه وه ی قوڕگه وه ، گیانی

له ده ست دا. گه لی ئه مریکا بۆ چه ند مانگ له خه م و پرسه ی سه رۆکه که یاندا بوون.

سەرچاوە: له ماڵپه ڕی ره سمی کۆشکی سپی لە الپه ڕه ی ژیاننامه ی سه رۆکه کان وه رگیراوه .

http://www.whitehouse.gov/about/presidents/georgewashington-----

ژیاننامەی جۆرج واشنتۆننووسینی: فرانک فریدێڵ و هاگ سیده ی وه رگێڕانی له ئینگلیزیه وه : خه سره و ئه ڵماسی

ئاگری باڵەکی

ــردوودا رابـ مانگی دوو مــاوەی لە ــت ــاوەڕاســ ــ ــەی رۆژهــــەاڵتــــی ن ــاوچــ ــ ننەکراو گۆرانکارێکی زۆر و چاوەڕوان کورد چەقی کوردستان و کە ڕوویان دا

ئەو ڕووداوانە بوون.ــی گــروپــی داعــش ــوون ــت ب دروســلە ) شام و عیراق ئیسالمی )دەوڵەتی ئەنجامی شڵەژانێکی ناوخۆیی لە واڵتی واڵتانی داوی شۆڕشه کانی و سووریا کە شۆرشێک پێکرد، دەستی عه ره بی خەڵکی عەرەبی ناوچەکە دژی دەسەاڵتە ــیــان ــەر واڵتــەکــان ــاتــۆرەکــانــی سـ ــکــت دیدەستیان پێکرد بۆ دروستکردنی ژیانێکی ئاسودە تر بۆ خۆیان و منداڵەکانیان کە لە ئاکام دا ئەو جۆرە نەبوو کە ئەوان

ئارەزویان دەکرد.دوای ــان ــ ــەک ــ واڵت زۆربــــــەی ــە لـ ــە ــی شــۆرشــەکــان گــرووپ ــن ســەرکــەوتــەکــەیــان ــان هــەل ــەک ئــیــســالمــیــە خــۆجــیبەسەر بەدەسەاڵتدار بوون قۆستەوه و جەزائیر و میسر و تونس ــەوە، ــ واڵتکە واڵتــانــەن ئــەو نموونەی یــەمــەن و کۆنترۆلیان میانەڕەوەکان ئیسالمییە کرد، بوونی هژموونی دینی زاڵ بەسەر ئەو کۆمەڵگایانە، دژ کردەوەی شەقامی ــانــەی لــێ کــەوتــەوە، لــە تونس ئــەو واڵتلیبیا لە گرتەوە جێگایان سکۆالرەکان شــەڕە و کێشەیە هــەر ئیستاش هەتا لە میسر کودەتای لەسەر دەســەاڵت و وەال ئیسالمییەکان و کــرا ســەربــازی نران لە یەمەنیش وەزعەکە ڕۆژ لەگەڵ

ڕۆژ خەراپتر دەبێت. ــە کــێــشــەکــە ــ ــووری ــە ســ ــ ــەاڵم ل ــ ــ ببەشار ٣ ساڵە حکوومەتی پێچەوانەیە، هاوپەیمانانی پشتیوانی ــە ب ــەســەد ئبێت لــەگــەڵ ئێستاشی تاکو ناوچەیی ــرێ، شــەڕی ــگ تــوانــیــوەیــەتــی خــۆی ڕاببەڵکو نیە ناوخۆیی شەڕێکی سووریە لە شەڕەکە جیهانی، کێشەیەکی بۆتە ئەساس دا شەڕی دوو بیرۆکەی شیعە و سونەیە کە ئەمە وای کردوە کە سووریە دابەش بکرێت بەسەر دووبەرەی سوننە و شیعەدا )بەرەی سوننە کە تورکیە و عەرەبستان و قەتەر پشتیوانی لێ دەکەن لە گەڵ بەرەی شیعە کە ئێران و عێراق لە تێدایە لوبنانی گرووپە شیعەکانی و ئیستادا لە شەڕ دان(، لەالیەکی دیکەوە بلۆکی پشتیوانی ــه ســووری ڕێــژیــمــی لە چینی( و ــە ڕووســی ( ڕۆژهـــەاڵتـــی پشتە، بە پێچەوانەوە دژبەرانی ڕێژیمی ڕۆژئـــاوا) بلۆکی پشتیوانی ســووریــه ئەمریکا و هاوپەیمانانیان( لە پشتە، ئەو کێشە و ڕووداوانە وایان کردوە کە زۆر میانەرەو و توندڕەو تاقمی و گــرووپ ــەالیــەکــەوە ــن و هــەریــەکــە و ل ســـاز بوەک گرووپێکی لێ بکرێت، پشتیوانی ــی ــش کــە بــە پــاشــمــاوەی گــرووپ ــ داعتیرۆریستی ئەلقاعیدە لە کەش و هەوای دەستی و وەرگـــرت کەڵکی ســووریــه کە ئەوەی پەنا لە بە گەشەکردن، کرد تاوانی ســووریــه حکوومەتی ڕۆژانـــە دژی مرۆڤایەتی ئەنجام دەدا، کارەکانی ئــەوەی لەپاڵ داعــش مرۆڤایەتی دژی حکوومەتی سووریه بۆ ماوەی 2 ساڵ لێ تا وای دامــانــەوە و لە شــاراوەیــی بەسەر هات کە داعش توانی لە بۆشایی کەڵک عێراق و سووریه لە دەســەاڵت بە سوننەکان ئیعترازی و وەرگـــرێ ڕێژیمەکانی سووریه و عێراقی قۆستەوە ئامانجەکانی بۆ لێ وەرگرتن کەڵکی و

خۆی، هەر ئەوەش بوو کە لە دوومانگ لەمەوپێشەوە هێرشیكی بەرباوی کردە سەر عیراق و ناوچە سوننە نشیەکانی

کۆنترۆلی کردن. ــدە ســـەرەتـــا داعـــش هیچ ــەرچــەن هــە هــێــرش بــکــات بۆ هــەولــێــکــی نـــەدا کهێنانی فشار بەاڵم عێراق کوردستانی شیعە ( عــێــراق ــدی ــاوەن ن حکوومەتی لە یەکێک بــۆ ئــێــران مــەزهــەبــەکــان( و الیەنە سەرەکیەکانی کوردستانی عێراق تــوشــی شەڕێکی کـــورد کــە ــرد ک وای نەخوازراو بێت کە تاکو ئێستاشی لەگەڵ بێت کورد لە کوردستانی عیراق لەژێری بگەڕێم ــەوە ل ئەگەر دەرێ، نەهاتۆتە هەندێک گێرەوەی بەاڵ بۆتە کــورد کە بیر لە ئەوەشمان بەاڵم الیەن و واڵت سەربەخۆیی بەناوی کە باسێک نەچی کـــوردی هــەبــوو دیــســانــەوە چــووە نیو الپەرەکانی مێژووە. ئەگەر بەکورتیش ــگــۆی ڕیــفــرانــدۆم و بلێم بــە هــۆی دەنسەربەخۆیی کوردستان واڵتانی ئیقلیمی کیانێکی کــە هــەبــوو ئــەوەیــان تــرســی سیاسی کوردی دروست بێت، هەربۆیە بوو داعش هێنانی باشترین چارەسەر، بە هاوکاری واڵتانی ئیقلیمی بۆ ئەوەی لەسەر کوردەکان خەونی سەربەخۆیی هاتنی سیناریۆی هەربۆیە بپەرێنن، شتێکی عێراق کوردستانی بۆ داعــش بەسەریدا ئــاســان ــاوا ئ کــە نیە ئــاســان

تێپەر بین.

و کــوردســتــان دێمۆکراتی حیزبی پێ فرۆشتنی شــەر لەسەر هەڵوێستی

داعش..حیزبی دێمۆکراتی کوردستان بەوە ناسراوە کە لە بریار و هەڵوێستەکانی دا لێکدانەوەی بــە و زیــاتــر وردبینی بــە زیاتر هەڵوێست وەردەگــرێ، زۆربەی جاران حدک لەالیەن الیەنەکانی دیکەی ڕۆژهەاڵت و هەتا ئەندامانی خۆشیەوە بە خەمساردی بەرامبەر بە ڕووداوەکان تۆمەتبار دەکرێ، گرتنی هەڵوێستەکانی ــەدوای هەموو ــەی جــاران ل حدک زۆربکاتێک بــەاڵم بــووە، تــرەوە حیزبەکانی هەڵوێستی گرتووە هەموو هەڵوستەکانی کاریگەری ــر ژێ خستۆتە خــۆی پێش

هەڵوێستی خۆیەوە. ــمــۆکــراتــی کــوردســتــان حــیــزبــی دێله ت )دوای دوای ڕابــردوودا لەماوەی کوردستانی دیموکراتی حیزبی بوونی ئێران( هەوڵی ئەوەی داوە کە دوور لە بکات، سیاسەت ــارەزوو ئ و ئیحساس بەشەکانی هەموو لەگەڵ بتوانێ دەبێ پەیوەندی ڕێک بەشێوەیەکی کۆمەڵگا هەبێ و ئەمە لەالیەکەوە لە الیەکی ترەوە سیاسەت و ئێحساس لە جیهانی سیاسی سیاسەت جیاوازن، لێک شتی دوو دا بەرژەوەندییەکانەوەیە بەدووی زۆرتر ئێحساس ئـــــــارەوزو ــی ــردن ــرک ــێ ت ــا تـهــەربــۆیــەشــە کــە ڕێــبــەرایــەتــی حیزبی جاران زۆربەی کوردستان دێمۆکراتی بــه خەمساردی ــەر التـــاو و ب ــە دەکــەون

تۆمه تبار ده کرێن، ــک ــدێ ــن ــێ تـــێـــروانـــیـــنـــەکـــان بــــۆ هحـــدک ــــی ــەری ــ ــب ــ ڕێ الی ــه ی ــ ــه ل ــه ســ ــ مــەوە ــر، ئ ــی ت ــەکــان ــەن ــا الی جـــیـــاوازتـــرە تزۆرن. نموونە سەلمێنراوە، بەکردەوە هەڵبژاردنەکانی سەرۆککۆماری ٥ ساڵی ئێران دا، لە 1٣88 واتە ساڵی ڕابــردوو سەلمێنەری ئەو ڕاستیەن، لەگەڵ ئەوەی ئۆپۆزسیۆن تــری الیەنەکانی هەموو بەاڵم حدک کرد، تەحریم هەڵبژاردنیان مەسەلەکە بۆ زۆرتــر لێکدانەوەی بە ــاداری زیــاتــر لــە نــاوخــۆی واڵت ــاگ و ئبە و نەکرد تەحریم هەڵبژاردنەکانی خەڵک بە هەڵبژاردنەکانی پێچەوانەوە سپارد و هەمووشمان دیتمان کە خەڵک چ دواتــریــش و لێکرد پێشوازیەکی چ قەیرانێک بەرۆکی ئێرانی گرت کە تاکو ئێستاش ئەو قەیرانە بناغەکانی کۆماری

ئیسالمی دەلەرزێنێ.

لـــێـــکـــدانـــەوەی ئـــەوکـــاتـــی حـــدک بۆ بــوو بینانە واقـــع لــێــکــدانــەوەیــەکــی ــران، بە ــێ مــەســەلــەکــانــی نــاوچــەکــە و ئــردوو واتــە ــ ــ ــی ڕاب ــی ٣0 ســال ــژایـ درێـو ــرات ــۆکـ ــمـ دێـ 1٣88 ــا تـ 1٣٥8 ــە لـئــۆپــۆزســیــۆنــی ئــێــرانــی هــەڵــبــژاردنــیــان تەحریم کردبوو، لەگەڵ ئەوەش دا خەڵک ــوون، هــەربــۆیــە حــدک بە ــ بــەشــدار دەبلێکدانەوەیەک له هه لومه رجه که گەیشتە سەرپشک خــەڵــک کــە ئەنجامەی ــەو ئئەم حەرەکەتەی هەڵبژاردن. بۆ بکرێت ــی ــەک ــردەوەی حــدک وای کــرد کــە دژکزۆری لە دەرەوەی واڵت بەخۆیە بینی نزیک لێک بە کرد تاوانبار حدکیان و بە بــەاڵم کــۆمــاری ئسیالمی، لە بــوون بووە حــدک هــەوڵــەی ئــەو پێچەوانەوە هۆی پێشوازی زۆری کۆمەاڵنی خەڵک لە ڕۆژهەاڵتی کوردستان و نووسەران و رووناکبیرانی کورد لە ناوخۆی واڵت. ئەوەی لە چەند پراگرافی سەرەوەدا باسم کرد وەک نموویەک بۆ سیاسەتی سەر بێینە ئــەگــەر حــدک. حەکیمانەی ئــەســلــی بــاتــەکــە هــەڵــوێــســتــی حـــدک و ــش یـــان دەوڵـــەتـــی ــ شـــەرفـــرۆشـــی داعڕۆژەکانی لە دەبینین ئــەوا ، ئیسالمی بۆ سەر خاکی داعش هێرشی یەکەمی دێمۆکراتی حیزبی عێراق، کوردستانی کــوردســتــان لــە بــەیــانــنــامــەیــەک دا، هەم هەمیش کــردو مەحکووم کــردەوەکــەی ئاماددەیی خۆیی نیشان دا بۆ هەر ڕوو حکوومەتی کــە ــەوەیــەک بــوون ــەڕوو بـهەرێمی کوردستان پێی بسپێرێ. حدک هەر لەیەکەم بەیاننامەیدا ئێشارە بەوەی و یاسا هەرێم حکوومەتی کە دابــوو رێسای هەیە و ناوەندە پەیوەندیدارەکان بەرامبەر بە داوای هاوکاری بەرپرسن، دێمۆکراتی کوردستان هەربۆیە حیزبی ــکــی خــــۆی بــــــوارد لـــە هـــەمـــوو کــارێدەیهەویست حدک چونکە خۆسەرانە. بــکــاتــەوە، لێک ئــــارەزوو ســیــاســەت و سیاسەتی حدک بەشێوەیەکە کە ئەوان بە هەستیاری زۆرەوە و بەئارامی بۆ بابەتەکان دەچن، زۆر جار ئەو ئارامیە و ناهێلێ خۆشیان ئەندامانی سەبری زۆرجار دەبێتە هۆی ئیعتراز بە رێبەری کە دەبینین دا کۆتایی لە بەاڵم حیزب، باسیکردوە و حــدک رێــبــەری ئـــەوەی خــۆی دا جێی لە داوە لەسەر بــڕیــاری

بووە.ناردنی هێزی پێشمەرگەی الیەنەکانی شەڕی بەرەکانی بۆ ڕۆژهـــەالت تــری داعش له هه رێمی کوردستان و نەناردنی مــاوەیــەکــە حــدک پێشمەگەری هــێــزی لێکدانەوەی و ــەواڵ ه ڕۆژەفـــی ببووه ناوخۆ ڕۆشنبیران و چاالکانی سیاسی دێمۆکراتی حیزبی نیوەدا لەو دەرەوە، لەبەرامبەر خەمساردی بە کوردستان بەاڵم دەکـــرا، تاوانبار ــان دا ــ ڕووداوەکـهــەڵــوێــســتــی حـــدک بــەشــێــوەیــەک بــوو رەخنەگران ــەرەزۆری ــ ه ــەی زۆربـ کــە ئــەوە هاتنەسەر دا کــەم لەماوەیەکی ڕێبەریی حدک هەڵوێستی کە باوەرەی

لە جێگای خۆیدا بووە. وەردەگرین ئەنجام لێردەدا ئەوەی ئەوەیە کە حیزبی دێمۆکراتی کوردستان توانی خۆی زیرەکانەی سیاسەتی بە ئەو هەنگاوەش بە سەرکەوتوویی بباتە سەرێ، رێبەریی حدک توانی لە گرتنی رەفتار سیاسییانە هەڵوێستەکانی دا بکات، هەروەک پێشووتریش ئەو کارەی

کردبوو.ــن له ــی ــێ ــل ــن ب ــیـ ــوانـ ــک دەتـ ــێ شـ بـــی ــمــۆکــرات ــی دێ ــزب ــووش دا حــی ــ ــاتـ ــ داهـدەبێت هێزانە لــەو یەکێک کوردستان ــەوخــۆی له سه ر کــه گــاریــگــه ری ڕاســتبه تایبه تی کوردستان و ــی ــان ڕووداوه ک

ڕۆژهه اڵتی کوردستان ده بێ.

سیاسەتی حەکیمانەی حیزبی دێمۆکراتی کوردستان و ڕوداوەکانی ئەم دواییانه

لە پەراوێزی ڕووداوەکانی دوای هاتنی داعش و هەڵوێستی پارتەکانی ڕۆژهه اڵتی کوردستان

رۆژنامەیژماره : ٦٤٠ ٣٠ی خەرمانانی ١٣٩٣ ٢١ی سێپتامربی ٢٠١٤ 9

پرسیار: ئایا بیری »اخوان المسلمین« یان دەبینێ داگیركەر رۆڵی كوردستان لە

نا؟دەڵێم، داخـــەوە بە كاكەوەیس: حەكیم ئیخوانی کورد، هەتا ئێستا پیشانیان نەداوە کە کورد بوون دەخەنە پێشەوە و یەکەم ئەرکیان سەرفرازی کوردە. ئەوان دەیانەوێ ئیمام بن و ئیمامەتی لە بەندیخانەشدا دەکرێ و لە ناو کۆیلەستانیشدا دەکرێ. پێ دەچێ بە الیانەوە ــازاد. ئ یــا ــورد ژێــردەســتــە بــێ گرنگ نەبێ کگرنگ ئەوەیە کورد مەئمووم و گوێڕایەڵ بێ. خۆ کۆمۆنیستەکانیش هەر ئەوەیان دەویست: گرنگ نەبوو کورد سەرفراز بێ، بەڵکو گرنگ

ئەوە بوو تابعی ئیمامی مۆسکۆ بێ!!ئیخوانی میسر یا تورکیا یا هەر شوێنێکی تر واڵتی سەربەخۆی خۆیان هەیە و هەرچی دەکەن لە ناو سنووری واڵتی خۆیاندا ئازادن، ئیخوانی تا نییە واڵت خاوەنی کــورد بــەاڵم ئەوەش بەاڵم هەبێ. بەڕێوەبردنی و ئیداری وا ناکا کردەوەی حیزبەکانی تر لە بیر بکەین. مورسی محەمەد میسر لە کە کاتێک و ــرا ک خۆپێشاندان کۆمەڵێک و البــرا لە ــوە، ــەوەت ک لــێ خوێناوی رووداوی فرمێسكی ئیسالمییەكان ــان ــوردســت كدەڕشت میسر ئیخوانەکانی بۆ تیمساحی وێنەی و خست وەرێ خۆپێشاندانیان و چۆن ئەمانە کـــردەوە. ــەرز ب مورسیان

ئەبینی؟کاتێ ئیسالمییەکان، كاكەوەیس: حەكیم خورپەیەکم دەکردەوە، بەرز پەنجەیان چوار بە دڵدا هات! تۆ بڵێی مەبەستیان چوار پارچە ئەوە ترە. ئەوە شتێکی دەرکــەوت بەاڵم بێ! لە ئێمە عــەدەویــیــەیــە! ڕابیعەی مەبەستیان کوردستانێکی داگیرکراوەوە چیمان بۆ مورسی بپێوین؟ مورسی بــۆ قــوڕی تــا دەکـــرێ پــێ چی بۆ کورد کردووە تا پێمان خۆش بێ لە دەسەاڵتدا بێ؟ خۆ تورکیا ئۆردوغانێکی وەک مورسیی هەیە، بەاڵم دەستی بە خوێنی کورد سوورە. ئیسالمییەکانی کوردستان ئێستا لەم نین، کوردستانی میسرین ئەوەندەی کاتەدا، ڕێک وەک ئەو کوردە چەپانەی کە ئەوەندەی فەلەستینی بوون کورد نەبوون و هیچیشیان بۆ فەلەستین پێ نەدەکرا. کە مورسییان البرد، من هەموو خەیاڵم الی ئەو کچە کوردانە بوو الی بیرم دەبوونەوە. نوسرە بەرەنگاری کە ئاواتم بــوو. سنوور داخــراوەکــەی دەروازە ڕۆژاوای کوردییەکانی الیــەنــە دەخــواســت کوردستان بۆ ئامانجێکی دیاریکراو پێک بێن. بیریان الی مورسیی ئیسالمییەکانیش حیزبە و کەوتەوە بیر عوسمانیان کراسەکەی بوو. بە سەر دێ. جگە نەما چی بیر لە کوردیان عوسمانلی ســاڵ ســەدان ئــەوانــە، هەموو لە ئێمە و ــرد ک حوکمی ئیسالمەوە نـــاوی بــە

ژێردەستەیان بووین! چیمان کرد؟! جاروبارێ دەوڵەتەکە موفتی بە دەبوو کورد نەفەرێکی بەاڵم فەتوای بۆ قڕکردنی ئێزدییەکان دەدا و بەرانبەر کەنیزە و ژنە تااڵنکراوەکانی ئورووپا

فززەیان نەدەکرد!رات لەسەر داعش چییە؟ ئەو کارانەی کە داعش دەیکا چ کاریگەرییەکی هەیە لەسەر روانگەی خەڵکی کورد بەرانبەر بە ئیسالم؟

بۆ داعش هێرشی بۆ سەر کورد هێنا؟دەوڵەتی دەزانــم وا كاكەوەیس: حەكیم ــووە، ــ دەرچ ــاوی نـ داعـــش بــە کــە ئیسالمی، باشی بە و دەبا بەڕێوەی دەرەکــی عەقڵێکی لە دەروونی مرۆڤ تێدەگەن و دەیترسێنن و دەنێن، چاوەڕواننەکراو پەلەی بە هەنگاوی زۆر بەردەوامبوونیشی مەرجی ئەگەرچی ئامانجە، ــەەن، ــک دەی کــە ئــەوەشــی و الوازە ناوچەیەکی تر. شتێکی بەرەو ڕێبازێک نەک نەتەوە چــاوەڕوانــی و کرد داگیر فرەوانیان یەکگرتووەکان و دەوڵەتە زلهێزەکان نەبوون وەک ئەمانیش ناڵێن. چ یــا دەڵــێــن چ ئاخۆ ئه لقاعیدە، کە ڕۆژاوا لە دژی سۆڤیەت پشتی

نییە ئامانی دا، خــۆیــەوە بــە دوایـــی و گــرت دەگــرێ. پشتی کە دەدا کەسەشەوە بــەو و

ڕۆژاواییەکان باش لەمە حاڵین.هەندێ ــەوەی ــوونـ ــارەبـ دووبـ ــش« ــ »داعشێوازە ئــەو بــەاڵم غەزاکانە، ســەردەمــی لە وا نابێ. سەرکەوتوو ئەتۆمدا سەردەمی لە دەزانم خالیدی کوڕی وەلید و یەزیدی کوڕی لەم ئەمانیش کردووە، چییان ئەبوو سوفیان ســـەردەمـــەدا دووبــــارەی دەکـــەنـــەوە. ئەوجا لە سەر ڕوانگەی کورد و داعش کاریگەریی ناکورد بەرانبەر بە ئیسالم، هەتا بڵێی نێگەتیڤە و هەتا ئێستا هیچ دوژمنێکی ئیسالم ئەوەندە ئیسالمی ناشرین نەکردووە. تا ئێستا هەندێ بۆچوون هەبوو گوایە کورد بە خۆشی خۆی ئو ئێستا بەاڵم هەڵبژاردووە، ئیسالمی ئاینی کەس کــرد. ئیفالسی تەواوەتی بە بۆچوونە خۆیان عــارەب ئاخۆ نــەدەگــرت ــەوە ل گوێی بێ بە کورد تا ئیسالم بوونەتە بێ شەڕ بە ئێستا دەردەکــەوێ کورد بەاڵم بووبێ، شەڕ ــە ئــیــســالم و چــیــرۆکــنــووس و ــووەت چـــۆن بشەڕەی ئەم دەتوانن ئەمڕۆ ڕۆماننووسانی بۆ سەردەمی بگەڕێننەوە دەیکات، داعش کە تااڵنکردن و ژنڕفاندن و غەزاکان: سەربڕین و خوێن و سووتاندن و تۆقاندن. بەڵێ کورد ئاوها بووە بە موسوڵمان، بەاڵم لەبەر ئەوەی بە دنیاین، درۆزنی یەکەم مێژوودا باسی لە

جۆرێکی دی باسی دەکەین.پێم وایە شانەی نوستووی داعش لە ناو عارەبە ئــەو لەگەڵ و بێ زۆر کوردستاندا بەئاگا ڕەخــســاودا دەرفــەتــی لە داعشییانەدا بەسەر سەرانی بهێندرێنەوە و هەرچی هەیە کوردستانیدا غەدرلێکراوی خەڵکی و کــورد بڕمێنن. هیوادارم سەرانی کورد، ئەگەر خەمی بە همیشە وەک و نییە خەڵکیشیان و خاک کــەمــەوە الی ــە ب دەدەن، ــخــواردی ــان گــورگخۆیان ســەروەتــەکــەی و خۆیان لە خەمێک ناو لە داعش، مــەودای چاالکبوونی و بخۆن

ماڵی کوردەوە نەدەن!ــکــی بـــە کـــورتـــیـــیـــەکـــەی، داعـــــش خــەریخــۆی ــری غــەی ــە ک کــارێــکــە جێبەجێکردنی دایڕشتووە و هەمان ئەو کارەیە کە ڕۆبەرت ــدا ــان ــەک ــەوەت وۆڵـــســـی، کـــە لـــە ســـەرەتـــای نوتوویەتی: ــووە ب ئــەی ئــای ســی بەرپرسی ئێمە بــۆ دەکــەیــن دروســـت بــۆ ئیسالمێکیان بکەن. شــۆڕش دەکــەیــن لێ وایــان بگونجێ. بە مەزەبی ملمالنێی هەندێ پێی بە ئەوجا ئەوە دوای دەکــەیــن. دابەشیان یەکدا ســەر لە دەبین. و سەرکەوتوو دەدەین پەالماریان شەڕی لە وەک سەردەکەوین، ئێمە کۆتاییدا دووەمی جیهانی و شەڕی ساردی و یەکەم دژی سۆڤیەتدا سەرکەوتین. وایان لێ دەکەین

بشڵەژێن!سیكۆالرەكان هێزە كوردستان لە ئایا كار توانیویانە پێویستە كە شێوەی بەو

بیرۆكەی ئیسالمی سیاسی بۆ الواز كردنی لە الیەنانە ئەو كەموكۆڕییەكانی بكەن؟ ئیسالمی سیاسی لەگەڵ بەرەوڕووبوونەوە

دا لە چی دایە؟حەكیم كاكەوەیس: بە پێچەوانەوە، ئەوان ئیسالمی. حیزبی گەشەکردنی بۆ هــۆکــارن ــان چــەقــی کــێــشــەکــانــن! ئــەگــەر ــەوان خــۆی ــ ئیا ژێراوژێر پەیوەندیی ئیسالمییەکان حیزبە هەر هەبێ، داگیرکەراندا لەگەڵ ئاشکراشیان گومان نیانە! سیکوالرەکان حیزبە قەدەر بە کورد گەنجی هەبێ ئیسالمی الیەنی دەکرێ ســووریــا. بیاننێرێتە ــەزا غ بــۆ و هەڵخڕێنێ بەاڵم عیلمانییەکان چییان کردووە؟! من باسی بۆ کە ناکەم کوردستان بــاشــووری خەڵکی ڕۆژاواییەکان بە خەمن، بەڵکو باسی دەسەاڵت دەکەم. ڕەفتاری حیزبە سیکۆالرەکان وا دەکا خەڵک زیاتر پەنا بۆ ئیسالمییەکان بەرن. ئەو دەکرێ، لە کوردستان ناهەقییەی و گەندەڵی الیەنێ هەموو بۆ پەنا خەڵکە ئــەو دەکــا وا ــێ. نــازانــم ــەوان ڕزگــاریــان ب ــەرن، بـــەاڵم لـ بـخەڵکی کە تێدەگەن لــەوە کەی حیزبانە ئەو

کوردستان لە دەست بەعس پەنای بۆ هەموو شتێک دەبرد؟! بەڵێ، ئێستاش لە دەست زوڵم قسەیەم لەم من دەبا. الیەک هەموو بۆ پەنا مەبەستم بەڵکو نییە، ڕووشــانــدن مەبەستم

ئاگادارکردنەوەیە.لە ئێمە وایــە باشتر كە وانییە پێت كار پـــەروەردەوە لە واتە بنەڕەوەتەوە، بكەین. سیاسی ئیسالمی كردنی الواز بۆ سیستمێكی رێگای لە دیكە واتایەكی بە ــزەوە ــەهــێ ــۆالری ب ــك ــی ــی س ــ ــەروەردەی ــ پ

بەرەوڕووی ئیسالمی سیاسی ببینەوە؟حەكیم كاكەوەیس: بە باوەڕی من بوونی حیزبی ئیسالمی سیاسی لە کوردستاندا کێشە نییە و نابێ ئێمە بیر لەوە بکەینەوە بەربەست لە بەردەم ئیسالمی سیاسیدا دانێین. باوەڕی دینی بوارێکە و خەڵکێکی زۆر لە خۆ دەگرێ هەیە. خۆیان بۆچوونی دەربڕینی مافی و هەیە سیاسی مەسیحی ئــورووپــا لە بۆچی

کێشەیەکیش هیچ و دەبــەن بەڕێوە واڵت و کوردستان حیزبی کــام ــووە؟ ــەب ن دروســـت و کوردستانیتر ئیسالمییەکان حیزبە لــە ئەی نیشتیمانپەروەرترە؟! و نەتەوەییتر کــاتــێ حیزبی ــرە؟ چ ــخــوازت ــازادی ئ کــامــەیــان بەرز ئااڵی سەربەخۆیی عەلمانی کوردستان بەربەست ئیسالمییەکان و ــەوە ــردووەتـ کـبوونە؟! لە ڕاستیدا، کێشەی من ئەوە نییە بنەما لە ئەوەیە بەڵکو چییە، ئایدۆلۆژییەکە فکرییە باسی سەربەخۆیی کوردستاندا چ هەڵوێستێکی کە سیاسییەکەیە حیزبە جۆری گرنگ هەیە. چۆن کار دەکا و ئامانجی چییە. بە الی منەوە وەکو ئەگەر کوردستانی، ئیسالمی حیزبی من و تۆ لە خەمی ئازادی کوردستاندا نەبێ، کۆمۆنستیش حیزبی بکرێ! قەدەغە پێویستە سستەمی بمانەوێ ئەگەر شێوە. هەمان بە مەودای پێویستە بکەین، پەیڕەو دیموکراسی هــەمــوو کــەس بــدرێ ڕا و بــۆچــوونــی خۆی دەربڕێ. بەاڵم حیزبایەتییەک لە بەرژەوەندیی ــا خــەمــی ئــــازادی ــەنـــی دەرەکــــــی بـــێ یـ الیـخانەی دەچێتە ئەوە نەبێ، نیشتمانەکەمانی ئیسالمی جا خیانەتکارییەوە، و جاسووسی بێ یا نائیسالمی و حیزبی وا لە هەر واڵتێکی دنیادا بێ یاسا سنووری بۆ دادەنێ و بیانووی واڵتی لە بــەاڵم نــادا. دادی چ بیروباوەڕیش ئێمەدا ئەوەی یاسا دادەنێ خۆی یاساشکێنە و

خۆی پێویستی بە ڕاستکردنەوە هەیە.ــیــســالم لـــە ئــێــمــە غـــەریـــب نــیــیــە و لە ئتری بەرەیەکی نییە کوردیشدا بەرژەوەندیی شەڕ بەرەوڕووی دین بکاتەوە. نازانم بۆچی ئیسالم بڤە!! بــووەتــە کــەس زۆر لە ئیسالم یەک کە تورک دروست کرد بۆ تورکیایەکی ئێرانێکی ئیسالم نــەبــوو. خۆیان هی بستی گەورەوگرانی لە ژێردەستەیی عارەب پاراست و کردی بە خاوەنی وزەی ئەتۆم! ئەی ئیسالم بۆچی لە کــورد بــووە بــەاڵ؟! نا بــاوەڕ ناکەم ئیسالم بیەوێ کورد کۆیلە بێ. ئەوە خۆمانین کۆیالیەتی کەرەسەی کردووەتە ئیسالممان خۆمان. چما تەنیا ئیسالممان بۆ کۆیلەبوونی

خـــۆمـــان بـــەکـــار هـــێـــنـــاوە؟! کــۆمــۆنــیــزمــمــان ــی بـــەکـــار نــەهــێــنــا؟ تــەنــانــەت ــەت ــالی بـــۆ کــۆیکوردستاندا لــە ئێستا کــە حیزبانەش ــەو ئمێژووی لە حیزبن یەکەم هەیە، دەسەاڵتیان کورددا کە دانیان بە دەوڵەتی عێراقدا نابێ و خۆیان وەک عێراقی خستبێتە ڕوو!. خۆ ئەوان

ئیسالمی نەبوون!کورد دەڵێ: تەشیڕێس تەشیڕێس بێ، بە ئەگەر ئێمەش دەیڕێسێ! بێ کەریش کلکی ئیسالمی بین، ئازادیخواز میللەتێکی خۆمان لە ناکرێ دیــمــوکــرات، یا کۆمۆنست یا بین ئامانجی سەربەخۆیی بێینە خوارێ. خۆ ئیسالم کۆمۆنیزمیش ئازادیمان، بۆ ڕێنمایی لە پڕە سوودمان بــەاڵم ــڕە، پ سۆسیالیزمیش پــڕە، ئیسالمی بە دەبین ئێمە نەدیوە. هیچیان لە کۆمۆنیست ــە ب ــن ــی دەب ئـــازادیـــخـــواز! نـــەک نەک دیموکرات بە دەبین ئازادیخواز! نەک ئازادیخواز! دەبین و دەبین بە هەموو شتێک

ئازادیخواز نەبێ! ئیتر ئەم ئایدۆلۆژیا یا ئەوی وەک ئــەوانــە، هەموو لە جگە چــی؟! بڵێ تر مەسرەف چ بە گوتوومە، تریشدا جێی لە ناو لە ئیسالمی ــاوەڕی ب دەتوانین هێزێ و کورددا نەهێڵێن؟! ئەوەی بۆ نەهێشتنی ئیسالم جار دەکەین، حەوت کــورددا سەرفی ناو لە بەشی دامەزراندنی دەوڵەتی کوردستان دەکا بە پارچەی پێنجەمیشەوە و ئیسالمیش بنەبڕ خەڵک ڕۆژاواییەکان دەوڵەتە لە چۆن نابێ! و کــردووە تەرخان کەنیسە بۆ خۆیان هەن ڕێزیشیان لێ دەگیرێ، با کوردیش هەبێ خۆی بۆ مزگەوت تەرخان بکا و ڕێزێشی لێ بگیرێ. بەاڵم حیزبە بە ناو عەلمانییەکان کەی باسی بەربەست ئــەوان و ــردووە ک سەربەخۆییان و تورکیا بە ئەوان پەیوەندیی کەی بووبن؟! ئێران و بەغداوە لە پەیوەندیی حیزبەکانی تر بخەینە خەتاکان هەموو ئەگەر بووە؟! زیاتر سەر ئیسالمییەکان، لە ڕاستیدا نەخۆشییەکانی نەمر شێخی ئەگەرچی نادۆزینەوە! خۆمان هەموو بە خۆزگە بــەاڵم هــەبــووە، هەڵەشی ئیسالمییەکان و عیلمانی و عەلمانی حیزبە

نیوەی ئەو ئازادیخواز دەبوون!ئیسالمی داهاتووی پرسیار دوا وەك چۆن ناوچەكە و كوردستان لە سیاسی

دەبینی؟حەكیم كاكەوەیس: من پێم وایە پیالنێکی یەکجار گەورە لە دژی ئاینی ئیسالم بە گشتی پیالنەش ئــەو جێبەجێکەرانی و ئــارادایــە لە ــاو حیزبە ــاوخــۆی مــوســوڵــمــانــانــدا، لــە ن لــە ندایە، مزگەوتەکان و سیاسییەکان ئیسالمییە بەتایبەتی لە ناو سەلەفییەکاندان. فەتوای وەها دەدرێ، لەم سەردەمەدا مەترسیدار سەیر و بڵێی تۆ گومانەوە! دەکەوێتە خــۆڕا لە مرۆ شەڕکردنی هەبێ؟! ئیسالمدا لە وەهــا شتی کــوردی لێقەوماوانی دژی لە کــورد گەنجی نابینمەوە، جــێــی ئیسالمەتیدا ــە ل ڕۆژاوا ــردن لە چــوونــە ریــزەکــانــی داعـــش و شــەڕکنابێتەوە. جێی ئیسالمدا لە پێشمەرگە دژی ڕەق بەردی وەک ئیسالمییەکان ڕاوەستانی

بەرانبەر هەموو ئەو گۆڕانکارییانەی لە جیهاندا نییە. ئیسالمدا بەرژەوەندیی لە ڕوودەدەن یەکیەتیی داتەپینی لە دوای ئەمریکا، دەزانین بیخاتە دەگــەڕا نێچیرێکدا دوای بە سۆڤیەت کۆمۆنیزمی هەم جێی تا بەرانبەر سەنگەری دەستێوەردانی بیانووی هەم و بگرێتەوە بۆ بەتایبەتی ئیسالمییەکانیش، بدا. دەستەوە بە ئانقەست بە و خۆیان ویستی بە سەلەفی، بەدڵنیاییەوە و ــردەوە ــ ک پــڕ جێیەیان ــەو ئــە. گەنجی ــ ئــەمــریــکــا دای ــدیـــی بـــەرژەوەنـ ــە لو گەمە لەو ئاگایان موسوڵمان خوێنگەرمی لەو قومارە نییە و ساکارانە پێوە دەبن. یەکێ لە یەکێ و دەکــا پێ گەمەیان واشنگتۆن لە سعوودییە و قەتەر داش بە داشیان پێ دەکا. خۆشی و دەکــا هاوکارییان خــۆی ئەمریکا عێراقدا، لە دەبا و هەر ناویان تیرۆرست بە تیرۆرەوە تاوانی بە خەڵکیان جار چەندین گرت و دوای ماوەیەک ئازادیان کردن. خۆ لە ناو ئەوانەدا کوردیش هەبوو کە دەستگیر کرا

و دوایی ئازاد کرا.کۆمەڵگەی خەریکە ئیسالمییەکان حیزبە خۆیان بڕێکی بــڕەوە: دوو دەکەنە کــوردی کــارەســاتــیــش ــان. خـــۆیـ دژی تـــر ــەوی ــ ئ و دەکەن قسە خــواوە نــاوی بە ئەوەیە خۆیان بە خــۆیــان دەرەوەی هەبێ دەســەاڵتــیــان و مــورتــەد لــە قــەڵــەم دەدەن. بـــەاڵم بــا جــارێ ئەوجا بکەن چــارەســەر ناوخۆیان کێشەی بچنە سەروکۆکڵی دەرەوەی خۆیان. کەسێکی ئاینپەروەر، بەداخەوە ناوەکەیم لە بیر نەماوە، لە کۆمەڵێ دەکا ئەوە باسی فەیسبووکدا لە پیاوانی ئاین، دوای بەربانگ چوونەتە مزگەوت بۆ نوێژ، کەچی هەر دەستەیە و بە جیا نوێژی دابەستووە! پیاو نازانێ گوێ لە کام دەستەی ناو ئیسالم بگرێ!! مەزەبەکانمان لێ بەاڵ بوون

حیزب و ڕێکخراویشیان هاتە سەر!بــــــاوەڕ دەکــــــەم کـــۆمـــەڵـــگـــەی کــــوردی شێوازە ئەم بەرانبەر خراپی کاردانەوەیەکی بە هــەر سەلەفییەکان خۆ هەبێ. ئیسالمییە بە سەر خۆیان کــردووە. ناخۆشیان جــارێ لــە سێبەری ســعــوودیــیــەن و ســعــوودیــیــەش ــاوە. کــەچــی خەڵکی ــی و مـ ئــەمــریــکــادا دەژیـڕەوتێکی ئەگەر خۆ دەکـــوژن. ناموسوڵمان موسوڵمان بە بەرانبەر مەسیحی توندڕەوی

پەیدا بێ، لە 24 سەعاتدا خاکمان دەبێژن!من دڵنیام کلکی ئەمریکا و ئیسرائیل لە ناو حیزبە ئیسالمییەکانی ناوچەکەدا، بە تایبەتی لە ناو سەلەفییەکاندا تۆز دەکا، بەاڵم باوەڕ ناکەم گەنجی بێ ئاگا کە خۆی دەتەقێنێتەوە ئاگای لە گەمەکان بێ. هەر لە کۆنەوە یەک مەالیان بە الی خۆیاندا ڕاکێشابێ، ئیتر حەساونەتەوە و

یاری خۆیان بە دڵی خۆیان ئەنجامداوە.

کورد و ئیسالم و بیری ئیخوان لە کوردستان)وتووێژێک لەگەڵ حەکیم کاکەوەیس(

بەشی دووهەم و کۆتایی ئا: مادح ئەحمەدی

كاكەوەیس« عەبدوڵاڵ »حەكیم پڕۆفایل: نزیك گەورەی حەساری گوندی 1949لە ساڵی 1957 ساڵی بــووە. دایك لە كەركووك شاری ــان« »دارەم گوندی لە قوتابخانە یەكەم كە دوورە) حەسارەوە لە زیاتر كیلۆمەتر )شەش دەكرێتەوە، خوێندنی سەرەتایی دەست پێ دەكا. قۆناغی ئامادەیی لە كەركووك تەواو كردووە و ساڵی 1973 بەشی بیركاری لە كۆلێژی زانستی تا زانكۆ دوای دەكــا. تــەواو سلێمانی زانكۆی بــووە. پێشمەرگە ئەیلوول شۆڕشی كۆتایی هاوینی 1975 لە بەغدا وەك فەرمانبەر،پرۆگرام پالندانان ــی ــ وەزارەت لــە كۆمپیوتەر ــازی سبووە. بــەردەوام 1980 ساڵی تا و دامـــەزراوە یــەدەگ. سەربازی كراوەتە زاخــۆ لە ئەوجا ئێران - عێراق شــەڕی كە مــاوەیــەك، دوای دەست پێ دەكا، بەو بۆنەوە كە داوای لێ دەكەن دوای 1984 ساڵی هەڵدێ. لەوێ بەعسی ببێتە سوید واڵتی دەگەێنێتە خۆی زۆر پەتپەتێیەكی بە 2000ەوە ساڵی لە دەگیرسێتەوە. لەوێ و ئێستا كراوە. خانەنشین دڵەوە نەخۆشی هۆی لە گوندی حەساری گەورە نیشتەجێیە و ڕۆژانە وەرگێڕان و نووسین و خوێندنەوە بە ژیانی لەو یەکێک كاكەوەیس حەكیم ســەر. دەباتە کەسانەیە کە لە مەڕ پێوەندیی نێوان ئیسالم و بۆیە هەیە. تایبەتی سەرنجی کۆمەڵێک کورد لەم دیدارەدا هەوڵمان داوە لە چوارچێوەی چەند کورد، و ئیسالم لەمەڕ ناوبرا رای پرسیارێک

بیری ئیخوان لە کوردستان و داعش وەربگرین.

ئیسالمییەکانی‌کوردستان‌ئێستا‌لەم‌کاتەدا،‌ئەوەندەی‌میسرین‌کوردستانی‌نین،‌ڕێک‌وەک‌ئەو‌کوردە‌چەپانەی‌کە‌‌ئەوەندەی‌فەلەستینی‌بوون‌کورد‌نەبوون‌و‌هیچیشیان‌بۆ‌فەلەستین‌پێ‌نەدەکرا.‌کە‌مورسییان‌البرد،‌من‌هەموو‌خەیاڵم‌

الی‌ئەو‌کچە‌کوردانە‌بوو‌کە‌بەرەنگاری‌نوسرە‌دەبوونەوە.

دیمانە

رۆژنامەی8 ژماره :٦٤٠ ٣٠ی خەرمانانی ١٣٩٣ ٢١ی سێپتامربی ٢٠١٤

کوێستان فتوحی

بێجگه هــه ن ســات ــات و ک هێندێک نابینین و دیکه شتێکی ئــازار غــه م و له ته نیا که وینه وه ، دوور لێی ناتوانین ــه ی تــێــده گــه یــیــن که ــه ک ــۆی کــاتــێــک ه

سه رکه وتین به سه ری دا...پائولو کوئیلو

ــی ڕێـــکـــخـــراوی ــانـ ــاره کـ ــامـ ــی ئـ ــێ ــه پ بـهــه زار 800 سااڵنه جیهانی، له شساغیی که س له جیهان دا به هۆی خۆکوژییه وه گیان به رابه ره ده گــوتــرێ که ده ده ن، له ده ست له گه ڵ ئه وه ی له هه ر 40 چرکه دا که سێک پێشبینی ڕێکخراوه ئــه و ــا. ده ک خــۆ کــوژی ده کا که له ساڵی 2020 دا ئه م ڕێژه یه بگاته جیهان دا له خۆکوژی نیو. میلیون و یه ک تــــازه الوان و الوانـــی تــه مــه ن نێوان لــه نێو هۆکاری دووهــه مــیــن ســاڵــی دا، 24 تــا 1٥مردنه . ئه و ئاماره جیایه له گه ڵ ئه و هه وڵه ــن. ده درێ خــۆکــوژی بۆ ناسه رکه وتوانه ی یه کیان خــۆکــوژی هــه وڵــی نــێــوان 20 لــه

سه رکه وتوو ده بێ. به هۆی زۆربوونی ڕێژه ی خۆکوژییه کان کۆمه ڵگه ی نیگه رانی ــه داو ــه زاره یـ هـ ــه م لجیهانی له م دیارده یه ، له ساڵی 200٣دا به پێشنیاری ڕێکخراوی له سساغیی جیهانی و له پیشگیری نــێــونــه تــه وه یــی ئه نجومه نی ئــه رکــدارکــردنــی به مه به ستی خــۆکــوژی ، ده وڵه تان بۆ که مکردنه وه ی ئه م کرده وه یه ، »ڕۆژی وه ک سێپتامبر 10ی ڕۆژی ناودیڕ خۆکوژی« له پێشگیری جیهانیی

کراوه .ــا ئــێــســتــاش خـــۆکـــوژی ئـــه گـــه رچـــی تـجــیــهــان دا، لــه ــران ــه ی ق گرنگترین نــه بــۆتــه له الیه ن که خۆکوژی ئاماره کانی ــه اڵم ب World Health( له شساغی ڕێکخراوی Organization( جیهانییه وه باو ده بنه وه ئه م ڕێکخراوه ی تا ڕاده یه ک نیگه ران کردوه ، له ده وڵه تان هه ر بۆیه ئه و رێکخراوه داوا به جیدی دیارده یه له م پێشگیری بۆ ده کا،

کار بکه ن.لــه ٥0 ســاڵــی ڕابــــردوو لــه جــیــهــان دا، )%60( سه د له شه ست خۆکوژی ئاماری

زیادی کردوه به پێی ئاماره کانی ڕێکخراوی له شساغیی دیکه ، جیهانییه کانی ڕێکخراوه جیهانی و ــی ئــه م جــۆره ــان قــوربــانــیــانــی ســه ره ک ژنـ

مردنه ن.له ژنـــان خــۆکــوژی ــامــاری ئ نێونجی جیهان دا، له هه ر 100هه زار که س 1٥ که سه .

خۆکوژی ئاماری به رزترین هیندوستان ژنانی له جیهان دا هه یه . واته له 100هه زار

که س 148 که سه . حاڵه تی 20 له زیاتر که واڵتانه ی ئه و ــۆکـــوژی لـــه نــێــو 100هـــــــه زار کـــه س دا خـجیهانی له شساغیی ڕێکخراوی ڕووده دا، قه یرانی که واڵتانێک لیستی نێو ده یخاته

کۆمه اڵیه تییان هه یه . به پێی ئاماره جیهانییه کان له زۆربه ی گشتییش شێوه ی به سێهه مین و ــان دا واڵتهۆی به مردنه کان هــۆکــاری هه شته مین خۆکوژییه وه ن. هه روه ها ژنان سێ به رابه ری بــه اڵم ده ده ن، خــۆکــوژی هــه وڵــی ــاوان ــی پله ونێوه دا پیاوان سێ به رابه ر زیاتر له ژنان

له هه وڵه کانیان دا سه رکه وتوو ده بن.

لــه ســه ر لێکۆڵینه وه ئــامــار و خۆکوژی له ئێران

ــه ی ــه ده یـ ــۆ یــه کــه مــجــار ل ــران ب ــێ ــه ئ للــه ســه ر لێکۆڵینه وه خــوێــنــدنــه وه و 40 دا ــردوه . بـــه پێی ــ ــێ ک ــ خـــۆکـــوژی ده ســـتـــی پئاکامی لێکۆڵینه وه کان له ئێران ژنان زیاتر ــاوســه ردار زیــاتــر له لــه پــیــاوان و ژنــانــی هپیاوانی هاوسه ردار، خۆکوژی ده که ن. هه ر ڕیز به کــراون، لێکۆڵینه وانه ی ئه و به پێی لرستان، خووزستان، ئیالم، پارێزگاکانی کرماشان، گڵستان و بویر ئه حمه د، به رزترین ئاماری خۆکوژییان له ئێران دا هه یه. به پێی له له شساغیی جیهانی، ڕێکخراوی ئاماری له هــه ر 100 هــه زار کــه س ٣ که س ئێران که س 100هـــه زار له هه ر ــان دا و ژنـ نێو له ده که ن. خۆکوژی پیاوان دا له نێو که س 1

به هۆی شــاردنــه وه و ده مارگرژی دیــاره ئێران له بنه ماڵه کان دا، نێو له که لتووری هیچکات ئامارێکی ڕاست و دروست له سه ر به به وحاڵه ش نابێته وه ، بــاو خــۆکــوژی، پله ی سێهه می ئێران ئه م ڕێکخراوه وته ی

له بواری خۆکوژی له جیهان دا هه یه .به پێی ئاماره کانی که باو بوونه وه ، له ساڵه کانی 88 دا سێ هه زار و 122 خۆکوژی کردوه زیادی 89 دا له ساڵی داوه . ڕووی ــه زار و 649 واتــه بــه رزبــۆتــه وه بــۆ ســێ هـده کرێ، ئاماره کان له چاو ئه گه ر کــه س. ئێران له له گه ڵ ساڵ خۆکوژییه کان ساڵ زیاد بوون دایه . سااڵنه نزیک 4 هه زار تاکو ده کــه ن. خــۆکــوژی ئێران له کــه س 4٥00دیاره ئاماری خۆکوژییه کان 10 به رابه ری

ئه و خۆکوژیانه ن که ده بنه هۆی مردن.پزیشگی له الیه ن که ئامارێک به پێی لــه 9 مانگی ــه وه ــۆت قــانــوونــه یــه وه بــاو بکــه س ٣12٥ 1٣92دا ســاڵــی ســـه ره تـــای رووداوی که داوه له ده ست خۆیان گیانی له سه ر خۆکوژیان گومانی مردنه که یان ژن که سیان 982 ئــه وانــه دا نێوا له بــووه . بوون و 214٣ که سیان پیاو بوون. له 12 مانگی ساڵی 92دا له سه ر یه ک ٣640 مردن گومانی قانوونییه وه پزیشکی الیه ن له که له سه ر بووه ڕاگه یاندراوه ، که خۆکوژییان له و ڕێژه یه 2٥٣0 که سیان پیاو بوون و 1110 ڕووداوی زۆرتــریــن بــوون. ژن که سیان بۆ 18 ته مه نه کانی نــێــوان لــه مــردنــه کــان 24 ساڵی بووه ، که 28،2 له سه دی هه موو خۆکوژییه کان له ساڵ دا له خۆده گرێ. دوای ساڵ ٣9 تــا ٣0 ته مه نیی گــرووپــی ئــه وه

)22،2 له سه د(، 2٥ تا 29 ساڵ 17،6 له سه د، سه رووی ٥0 ساڵ 12،9 له سه د، 40 تا 49 ساڵ 18 ته مه ن خوار له سه د، 11،1 ساڵ 7،9 له سه د زۆرترین خۆکوژییه کانی له خۆ

گرتوه .

هه موو به رپرسی کێ ئێستا دا له نه هامه تییه کانی خه ڵکی ئێرانه؟

نێو کۆنه پارێزانی ــه ن الی له ئێران له ده سه اڵته وه به رده وام ته بلیع بۆ پێکه وه نانی پشتیوانییه کی هیچ به بێ هاوبه ش ژیانی ماڵی و ئێستاش غه ده غه کردنی پێشگیری له زۆر بوونی منداڵ ده کرێ، به ببێ ئه وه ی کێشه و هه موو له م بیرێک ده ســه اڵتــداران داوێنی که بکه نه وه کۆمه اڵیه تییه قه یرانه

بێکاری، کێشه ی گرتوه . ئێرانی کۆمه ڵگه ی تووشبوون به ماده هۆشبه ره کان، نه بوونی بــوون نیشته جێ شوێنی ــات و ــ داه کـــار و له شکست یــان ــردن، ک بێبه ش الوان، بۆ خوێندن و .... به هۆی ئه مانه ش سه رهه ڵدانی کۆمه ڵگه و لــه نــێــو دیــکــه کــێــشــه ی ــان ــ ده یزۆرجــار ــه وه ی ئ هــۆی بۆته که بنه ماڵه دا په نا ده به نه ناهومێد ده بن و له ژیان الوان

به ر خۆله ناوبردن. ئێعدامی شه ڕ، کوشتن، زیندانی کردن، به کۆمه ڵ، ده رکردن له واڵت ، بێبه شکردن له خوێندن و دانشگا و ده یان و سه دان نه هامه تی دیکه که به رهه می ده سه اڵتی ڕه شی رێژیمی ئه و خه ڵکی خه ڵک، بۆ ئیسالمییه کۆماری خه مۆکی و له جۆرێک تووشی واڵتــه یــان ده بــێ کــه الو نه سڵی ــردوه . کـ ناهومێدی توێژی یاغیترین پڕئێنرژیترین و شادترین ،

سڕ و نه سڵێکی ــه داخــه وه ب بــێ ، کۆمه ڵگه خه مۆک و ناهومێده له ژیان. ژنان که نیوه ی کۆمه ڵی واڵت پێک دێنن، له گه ڵ هه الواردنی سیستماتیک به ره وڕوون. تابلۆی ده روونی پره بکه ی، لێ چاو واڵته ئه و ژنێکی هه ر ــه اڵواردن و ــ ــه ئــــازاری چــه وســانــه وه و هـ لته سک و بیر ئاخوندی کۆمه ڵێک بێبه شی. کۆنه پارێز له ماوه ی ٣٥ ساڵ ده سه اڵتیان دا هێناوه ، ئێرانیان خه ڵکی بــه ســه ر ئـــه وه ی ئینسانه کان، ــی ــ ده روون وێــرانــی لــه جگه نوخبه و ڕاونانی ئازادیخوازان و کوشتنی له دیــکــه شتێکی واڵت، ــیــرانــی ــاکــب ڕوونهیوا و به خه ڵک که نابینرێ کارنامه یان دا

دڵخۆشییه وه له و واڵته دا ژیان بکه ن! له ــیــدی ئ ئێستا ئــیــســالمــی کـــۆمـــاری خه یاڵیان جــۆرێــک بــه خــه ڵــکــه وه الیــه نــی بێحاڵی و هــه ســتــی ــک خــه ڵ ئـــاســـووده یـــه! تا بـــووه و زاڵ بــه ســه ریــان دا بێته فاوه تی ناخیان ڕۆچووه ، ئێعتراز نه ماوه ، ئه گه ر له شارێک دا به یه ک حه وتوو 10 که س خۆی شه قام له سه ر بکوژرێ، ژن 1٥ بکوژێ، یه کتر به چه قۆ یه کترییه وه بــه بــه رجــاوی داناچڵه کێ و کـــه س کــــه ن و.... ــه ت ــه ت وپ لناپرسێ بۆ؟! ئه گه ریش که متاکورتێک هه بێ ده نگ هه ڵبرێنێک هه بێ، ده سه اڵت به هه موو ئیمکانات و هێزه وه هه وڵی سه رکوت کردنی ده دا . دنیای ده ره وه ش له ئاست ئه و هه موو چاوی ده کرێ ئێران خه ڵکانی له زوڵمه ی

داخستوه .ــی ــه م ڕۆژانــــــــه دا مـــه حـــکـــووم کــردن ــ لگرووپی تیرۆریستی داعش و جینایه ته کانی ــراق و ســـووریـــه دا له ــێ ــه لــه ع ئــه م گــرووپگــه رمــه ، واڵتانی باسێکی دنــیــا دا هه موو به ئه مریکا ســه رکــرده یــی بــه ڕۆژئــاوایــی لێشاو ئه سڵه حه و فڕۆکه ی شه ڕ ده نێرن بۆ له ناوبردنی داعش، بێ ئه وه ی دان به وه دا له ئێران ده ســه اڵتــدارانــی که زیانێک بنێن ماوه ی ده سه اڵتیان دا به خه ڵک و نه ته وه کانی گه یاندوه ، ــان ــه ری ده وروب واڵتانی ئێران و نوقته یه کی وه ک داعـــش جینایه ته کانی

چوکه یه له ئاست کێوێک دایه ! ئێعترازاتی نه بوونی له ئێران ڕێژیمی ئۆپۆزیسیۆنێکی نه بوونی له جــه مــاوه ری، کــاردانــه وه ی نه بوونی ئــێــران دا و له به هێز جیهانی له سه ر کرده وه جینایه تکارانه کانیان، نــامــرۆڤــانــه کــانــی خۆیان ــرده وه ــ ک درێـــژه دژی ئااڵی له ژێر له مه وبه دواش ده ده ن و تیرۆردا! زیاتر مافه کانی مرۆڤ له ئێران دا پێشێل ده کرێن و و زیاتر کێشه کانی خه ڵکی

ئه و واڵته پشت گوێ ده خرێ.

سه رچاوه ی ئاماره کان:ماڵپه ڕی »پزشکان بدون مرز«

ماڵپه ڕی: خوێندکارانی ئێران »ایسنا«

کۆمەالیەتی

به بۆنه ی ڕۆژی جیهانیی نه هێشتنی خۆکوژییه وه !

د. کامران ئەمین ئاوە

»مرۆڤ بوونەوەرێکە کە جیهانی خۆی و بوونی خۆی دەخولقێنێ.«

مارکس- دەستنووسەکانی ئابوریی و فەڵسەفی

ــۆ هـــەڵـــســـەنـــگـــانـــدنـــی ــ زۆرجــــــــــار بـــایــه خ بــە وتــەکــانــیــان کــەســایــەتــی یــەکــان بتەنیا ئاکارانە ئــەو ئــاکــاریــان. تا دەدرێ هەڵوێستیان و بۆچوون ناگەڕێنەوە سەر کۆمەڵگا نێو ــی ــک ڕووداوێ بــە ســەبــارەت یان کێشەیەکی سیاسیی، بەڵکوو بەشێکی ژیانی شێوازی سەر دەگەڕێتەوە زۆری بنەماڵە و لەگەڵ هەڵسوکەوتیان ئاسایی و دۆســـت و کــەســانــیــان. هــەر وەکـــو لــە نێو و هــەزارە »قسە نێوبانگە بە ــوردان دا کـ

یەکی بە کارە«.ــن پـــاش شــۆرشــی ئــۆکــتــۆبــری ــێ دەڵگەیشتنی دەســـەاڵت بــە زایــیــنــی و 1917

بە زۆرجــار ڕووسیە دا لە بۆڵشویکەکان بــۆنــەی ڕێــورەســمــی 8ی مـــارس، ڕۆژی باسکردن بــۆ کەسێکیان ژن، جیهانی لەسەر ماڤەکانی ژن و رێزگرتن لەوان بۆ

نێو کۆڕ و کۆمەڵەکان دەنارد. بۆ نیوبانگیان بە وتەبێژێکی ڕۆژێــک کەرامەتی لەسەر تا ــارد ن کارخانەیەک ماوەیەک بکا، بۆ قسەیان بنەماڵە ژن و ــاوەڕوان بـــوون، ــ ــ ــوو چ ــەم تــێــپــەربــوو، هئــامــادەی و لــێ دەرنــایــە مەتەقی دیتیان ناوبراو خۆی خافاند و بە نیە. قسەکردن نەهاتەوە. ئیتر بەیانویەک وەدەرکــەوت و ئەوەلی ڕیزی لە دیتیان کۆڵییەوە، لێیان دانیشتووە. هاوژینەکەی کۆبوونەوەکەدا دەرکەوت کابرا بۆخۆی چاکی دەزانی کە ئاکاری خۆی و قسەکانی یەک ناگرنەوە و ژنەکەی دەتوانێ لەوێ بە درۆی خاتەوە، لەو ڕووە وازی لە قسەکردن هێناو و بۆی

دەرچوو.لە نێوان ئەوانەی کە خۆیان بە سیاسی الپەرەیەکی جــاروبــار و دەدەن لەقەلەم زۆر بۆ بەرگریی لە ماڤی مرۆڤ و گەڵی ئەوانەی نین کەم دەکەنەوە، ڕەش کورد کە لە ژیانی ئاسایی خۆیان لە هیچ چەشنە

ئاکارێکی نەشیاو وەکو توندوتیژی و قسەی کۆتایی ئەو ئەم و تۆمەتبارکردنی و پیس ــاکــەن، بـــەاڵم تــێــدەکــۆشــن لــە بــەرامــبــەر نکەسانی نامۆ یان ئەوانەی کە شارەزارییان لەسەر نی یە، خۆیان وەکو ئینسانێکی باش، باوکێکی مێهرەبان، هاوسەرێکی دڵسۆز و متمانە و خۆشەویست، هاورێیەکی جێگای نیشان مــۆدێــرن و ئــەمــرۆیــی مرۆڤێکی فەرهەنگ و کاراکتێر، پێی بە بەاڵم بدەن، لەهەوەڵین کات دا کەسایەتی دووالیانەیان دەدەن نیشان ڕاستەقینەی خۆیان ڕووی کە دەردەکـــەوێ دەوروبەرەکانیان بۆ و

ئەمانە »گورگن لە کەوڵی مەڕدا«.

بەشێک لەم کەسانە تەنانەت سەرەرای بەسەربردنی ژیانێکی درێژخایەن لە واڵتە ــان لە ــەوەی ــن ــەوت ئــوروپــایــیــەکــان و دوورکخۆیانیش، ئایینی – پیاوسااڵر کۆمەڵگای بە پێی بەرژوەندی جنسی وەکو »پیاو« و »گەورێ« ماڵێ، پارێزەری هەر ئەو داب و نەریتی خێڵەکی - ئۆڵیی وەدواکەوتووەی کۆمەڵگایەکن کە بە پێی بارودۆخی سیاسی نەبوونی هــەروەهــا ئــەوێ، فەرهەنگی و بە ئینسانیی ئــازاد و ژیانێکی بۆ دەرفــەت

ناچار بەجێیان هەیشتووە. ئەم چەشنە کەسانە لە ژێر کاریگەریی کۆمەڵگای کۆمەاڵیەتی تــاک و فەرهەنگی ــە جــێ هــێــشــتــووی خــۆیــان نــایــانــهــەوێ بفەرهەنگی ئەرێنییەکانی بەشە لە کەڵک ــرن، لــە نــێــو بــنــەمــاڵــەی ــ ــ ــاوا وەرگ ــ ــ ڕۆژئلەگەڵ پێوەندیی لە تایبەتی بە و خۆیان هاوسەر و منداڵەکانیان وەکو خاوەن مڵک

هەڵسوکەوت دەکەن. سەرنج ڕاکێش ئەوەیە کە بەشێک لەوانە کە بە هەڵکەوت یان بە ئاگاییەوە ماوەیەک الیــەنــگــر یـــان ئــەنــدامــی ڕێــکــخــراوەیــەکــی سیاسیش بوون یان هەن، جاروبار وانەی لە ماڤی مرۆڤ بە خەڵکی دیکە ڕیزگرتن دەدەن و دەیانەوێ کاریگەریشیان لەسەر هیوای بێ و گەڵەکەیان داهاتوی و ژیــان ئینسانی بەم و ئەو دەدەن، کەچی باش و بۆخۆیان بەشێک لە سناریۆ وەداوکەوتووی فیکر و پەروەردەی پیاوساالر – ئایینین و دونیای ئاڵوگۆرەکانی لە وانەیەکیان هیچ ئەمرۆ وەرنەگرتووە و پێیان وایە دەتوانن لە واڵتێک دا کە یاسا لەوێ ســەروەرە بە

شیوەیەکی خێڵەکێی هەڵسوکەوت بکەن.نی یە ڕاستیی لە دوور قسەیە ئــەو

ــەم دا ــە مــاوەیــەکــی کـ ــرێ »لـ ــوتـ کــە دەگـدەوڵەت و سەرکەوێ شۆرشێک دەکرێ یاخود بگۆڕدرێ، سیاسی سیستمێکی و ــووریــش ــاب ــاری ئ ــ ــن دەیـــــەدا ب ــدی ــەچــەن لبەاڵم بەسەردابێ، گــەورەی ئاڵوگۆرێکی و فــەرهــەنــگ و هــزر و بیر گۆڕینی بــۆ هەڵسوکەوتی بنەرەتی نێوکۆمەڵگا جاروبار ــژ خــایــەن و پێویستی بــە مــاوەیــەکــی درێ

تەنانەت چەند سەدە هەیە«.دەربڕینی و نووسین تەنیا بێگومان ئەورۆیی نیشانی جــوان و زێرین وتــەی هاوئاهەنگی بەڵکوو نی یە، ئینسان بوونی لە ڕێــزگــرتــن ــردەوە و ــ ک و نــیــوان قسە لە ــە ک ئینسان گـــەورەیـــی و کـــەرامـــەت دەست پێدەکا کەسێکەوە هــەر بنەماڵەی پـــێـــوەری کــەســایــەتــی و ئــەخــاقــی هــەر ــخــوازە. ــازادی ئ و دادپـــــەروەر مرۆڤێکی ڕۆڵگێرانی بۆ بەرپرس ئینسانی پێویستە فەرهەنگی و ژیانی سیاسی – لە ئەرێنی کۆمەاڵیەتی دا لە پەروەردەکردنی خۆیەوە هــەمــوو شتێک لــە ــەر ب و بکا پــێ دەس کۆن نەریتی و داب کاریگەریی لە خۆی و دواکەوتوو ڕزگار کات و پاشان وانەی مرۆڤانە، هاوچەرخ، ژیانی بەرێوەبردنی پێشکەوتوو و بەختەوەرانە بە ئەم و ئەو

بدات.

مرۆڤ لە به رزه کی وته و کرده وه دا

رۆژنامەیژماره : ٦٤٠ ٣٠ی خەرمانانی ١٣٩٣ ٢١ی سێپتامربی ٢٠١٤ سیاسی7

ئاسۆی حه سه ن زاده

رۆژی 18ی سێپتامبری 2014 له ئه نجامی ئه و رێفراندۆمه دا که سه باره ت به سه ربه خۆیی ئه م دانیشتووانی چــوو، بــه ڕێــوه سکاتله ند هه رێمه به زۆرینه ی زیاتر له ٥٥%ی ده نگد ه ران ــژاری ســه ربــه خــۆیــی یــان ره ت کــــرده وه و ــ بدا. بریتانیای گه وره له نێو به مانه وه ده نگیان به ڕێوه رێککه وتنێک به پێی رێفراندۆمه ئه م ئێده نبورگی له له مه وبه ر ساڵ دوو که چوو کامرۆن ده یڤید له نێوان سکاتله ند پێته ختی ئالێکس سالمۆند بریتانیا و سه رۆک وه زیری وه زیری یه که می سکاتله ند ئیمزا کرابوو. به پێی ئه و رێککه وتنه، له حاڵه تێکدا که زۆرینه ی گه لی ماوه ی دابا، به سه ربه خۆیی ده نگی سکاتله ند یه ک ساڵ و نیو وه ک قۆناغی گواستنه وه بۆ کاردروستایی و جێبه جێکردنی رێوشوێنه کانی گه یاندنی سکاتله ند به سه ربه خۆیی یه کجاره کی دیـــاری کــرابــوو. لــه ر یــفــرانــدۆمــه کــه دا ته نیا مافی سکاتله ند دانــیــشــتــووی هــاوواڵتــیــیــانــی ده نگدانیان هه بوو و له سه ریه ک نزیک به %8٥ ی که سانی خاوه ن مافی ده نگدان چوونه سه ر

سندووقه کانی ده نگدان.ســه ده کــانــی لــه سکاتله ند و ئینگلستان سه ربه خۆ پاشایه تیی دوو وه ک نێوه ڕاستدا فه رهه نگی هــۆکــاری بــه و گــرتــووه شكڵیان کاریگه ریی له ژێر به تایبه ت و ستراتژی و ــه ری و نــێــوان نــاخــۆشــیــی مــێــژوویــی ــابـ رکـپێوه ندییه کی فه ڕانسه، زۆر جار ئینگلستان و هه بووه. پێکه وه دڕدۆنگییان و گــرژی له پڕ به بێ یه که م ئێلیزابێتی 160٣ ساڵی کاتێک به جێ خــۆی له پاش وه چــه یــه ک هیچ ئــه وه ی له خزمه کانی یه كێک بێڵێ کۆچی دوایی کرد، به ناوی جه یمزی شه شه م که ئه و کاته پاشای سکاتله ند بوو، له ژێر ناوی جه یمزی یه كه م دا بووه پاشای هاوبه شی هه ردوو ده وڵه ت و ئه و قانوونی تیئۆریی له که بوو دروست حاڵه ته ده ستووری دا پێی ده ڵێن »یه كێتیی که سێتی«، واته ئه وه که دوو یا چه ند ده وڵه تی سه ربه خۆ دواتر سه ده یه ک هه یه. هاوبه شیان پاشایه کی ئینگلستان نیگه رانییه ستراتیژییه کانی و ترس ماڵییه کانی و ئه منی پێویستییه و لــه الیــه ک ئه م پارلمانه کانی دیکه وه له الیه کی سکاتله ند دوو ده وڵه ته یان هێنایه سه ر ئه وه که له ساڵی و ئینگلستان یه كگرتنی قــانــوونــی دا 1707سکاتله ند په سند بکه ن و به م چه شنه بریتانیای گه وره وه ک ده وڵه تێکی یه كگرتوو دروست بوو ئیرله ندی بوونی زیاد پێوه به هۆی دواتر که باکوور له چوارچێوه ی شانشینیی یه كگرتوودا

فراوانتریش بۆوه. به اڵم یه كگرتنه و هاوچاره نووسی ئــه م له بیر مانای به هه رگیز سکاتله ند گه لی بۆ چــــوونــــه وه ی ســــه روه ریــــی رابــــــــردووی و ــاره زووی ئ و خــه ون له گه له ئه و وازهێنانی سێ به درێژایی نه بووه. ژیــان به سه ربه ستی نیوه ی له به تایبه تی و ــردوو راب ساڵی سه ت دووه می سه ده ی بیسته مدا گه لی سکاتله ند هه م به هۆکاری مێژوویی و فه رهه نگی و هه م له ژێر ته وژمی فاکته ره ئابووری و کۆمه اڵیه تییه کاندا هه میشه به دوای ئه وه دا گه ڕاوه که له پڕۆسه ی شیاوتری پشکێکی ســه راســه ریــدا بڕیاردانی وه بـــه ر بــکــه وێ و لــه پــێــنــاوی ســوودمــه نــدیــی کۆنتڕۆڵی سه رچاوه سروشتییه کانی و زیاتر ــر ئــاوه کــانــی و هــه بــوونــی ــاک و ژێـ ــر خـ ژێـگونجاو کۆمه اڵیه تیی پارێزگاریی سیستمێكی خه ڵکه که یدا، باکوورییانه ی رۆئــیــای له گه ڵ له بیر ته نانه ت و بکا خودموختاری داوای

سه ربه خۆییش بکاته وه. به اڵم له گه ڵ ئه وه دا که هه ر له پاش شه ڕی بریتانیا کرێكارانی پارتی جیهانییه وه یه که می مه کۆ لــه یه کێک سکاتله ند ئێستاش تــا کــه سه ره کییه کانی نفووز و الیه نگرییه تی پرۆژه ی ــوو و ــه ب ــه ریــی ســکــاتــلــه نــد ه ــوه ب ــه ڕێ ــۆ خــۆب بدواتریش پارتی نه ته وه یی سکاتله ند )هه رچه ند گــۆڕه پــانــی نــێــو هــاتــه ــه الوازی( ب ســه ره تــا یه ك له ته نیا ئــه وه بــه اڵم واڵتـــه وه، سیاسیی ده هــه و نیوی رابـــردوودا بوو که خواست و پــرۆســه ی لــه سکاتیه کان سیاسیی خــه ونــی ئــاوڕی و نــرا پێدا دانــی بریتانیادا سیاسیی جیدیی لێ درایه وه. ریفراندۆمێک که له ساڵی ده ســه اڵت ــی دان له گه ڵ له پێوه ندی دا 1979سکاتله ند خۆبه ڕێوه به ریی دامــوده زگــای به

سه رنه که وتنی بــه هــۆی هــه م چــوو ــوه ــه ڕێ بوه ک پێویستی و هه م به هۆی دژایه تیی پارتی پارێزگاران به تایبه تی له سه رده می مارگارێت تاچێردا هیچ ئاکامگیرییه کی جیددی لێ نه کرا. ریفراندۆمێکی بنه مای له سه ر که ئــه وه هه تا دیڤۆلووشن سیستمی 1999 ســاڵــی دیــکــه، )واته حه واڵه کردنی ده سه اڵته كان( بۆ پارلمانی هه مووی بــه اڵم نــاســرا. به ڕه سمی سکاتله ند گه لی بوونی ناموڕتاح هۆکاره کانی ئه مانه ش له نێو ــدا گــه وره ی بریتانیای له نێو سکاتله ند نه برد و به ده سته وه گرتنی ده سه اڵتی ئیجرایی ساڵی ــه ل ــمــۆنــده وه ســال ــه ن ــه الی ل سکاتله ند هه ستی قــووڵــبــوونــه وه ی و الوه بــه و 2007لــه الیــه ن سکاتله ندییه کان خــرانــی پشتگوێ یه ك ده ستی وه ده ستیان وێستمینستره وه دا 2012 ئۆکتۆبری 1٥ی له ئاکامدا له و دا له سه ر رێفراندۆم بۆ ئێده نبورگ رێککه وتنی

ئاینده ی سیاسیی سکاتله ند ئیمزا کرا. بیست ساڵ له مه وبه ر کاتێک له دێباتێکی ته له فزیۆنیدا ئالێکس سالمۆند رایگه یاندبوو که ژماردن له حاڵی گــه وره بریتانیای رۆژه کانی مــه مــلــه کــه تــه ــه و ئـ ــاچــێ ن پــێ زۆری و دان دێباته که به شدارانی هه ڵده وه شێ، له به ریه ك ئیمزاکرانی له کاتی پێکه نینیان دابوو. قاقای له ده ســه اڵتــی ئێده نبۆرگیشدا رێککه وتنه که ی ریفڕاندۆمه که ئاکامی نیگه رانی هیچ ناوه ندی کۆمیسیۆنی راســپــارده ی ته نانه ت و نه بوو فۆرموولی له گه ڵ له پێوه ندی هه ڵبژاردنیشی پرسیاره که دا که ته نیا بریتی بێ له وه که »ئایا سه ربه خۆ« ده وڵه تێکی ببێته ده بێ سکاتله ند قبووڵ کردبوو، به بێ ئه وه ی هیچ ئه لترناتیڤێكی زیاتر خودموختاریی پێدانی وه ک دیــکــه ی بــه اڵم ــێ. ب لــه گــه ڵــدا جــیــابــوونــه وه ی له جیاتی

ــه ڕه شــه ی ــه وه ی خـــودی کـــامـــرۆن ه ــ پـــاش ئئه ورووپای یه كێتیی له بریتانیا هێنانه ده ری به رز کرده وه و له گه ڵ به رده وامبوونی هه ستی پێیان که گشتیی سکاتله ندییه کان ناڕه زایه تیی ــامــراز و ســه رچــاوه کــانــی ــوو بــۆخــۆیــان ئ وابـپایه داریان سه ربه خۆی ده وڵه تێکی به بوون لــه نــده نــی ئێلیتێكی کــه چــی ــه بــه رده ســتــدایــه لنابیننه وه، تێدا خۆیانی که ده کا حوکمڕانییان ئــه گــه ری ســه رکــه وتــنــی کــه مــپــی الیــه نــگــرانــی ــوو. ســه ربــه خــۆیــی هـــه ر هـــات و بــه هــێــزتــر بحه وتووه کانی و مانگ دوایین له هه ربۆیه ش رێفراندۆمه که سه رکرده به ڕێوه چوونی پێش سیاسییه کانی هه ر سێ پارتی سه ره کیی بریتانیا جیبابوونه وه ی بــه دژی که مپه ینیان چاالکانه له ئــاوڕدانــه وه نیشانه ی به و کرد سکاتله ند پاداشێک وه ک و سکاتله ند چاوه ڕوانییه کانی بۆ جیانه بوونه وه کۆمه ڵێک به ڵێنی تازه یان به و

گه له دا.مانای به ته نیا سکاتله ند جیابوونه وه ی له ده ستچوونی یه ک له سێی خاکی بریتانیا وه ک ده وڵه مه ندترین و ستراتژیکترین له یه كێک یه كێک ده رچــوونــی و بریتانیا هه رێمه کانی به ــه واڵتـ ئـــه و پێکهێنه ره کانی ــه وه ــه ت ن ــه لحه شیمه تێکی پێنج میلیۆن و سێ سه د هه زار که سیه وه نه ده بوو. به ڵکوو ئه و رووداوه که له ده بوو، بێوێنه دێموکڕاتیکدا واڵتانی مێژووی هاوکێشه هه موو تێکچوونی مایه ی ــووه ده بنێوخۆیی ستراتژییه پارامێتره و سیاسی واڵتێک به پێوه ندیدار نێونه ته وه ییه کانی و تا ناپلیۆنه وه له دوای شه ڕه کانی که )بریتانیا(

له یه كه می قسه ی جیهانی دووه مـــی شــه ڕی پێوه ندییه نێوده وڵه تییه کاندا ده کرد و ئه مڕۆش وه ک یه كێک له چه ند ده وڵه تی هه ره بااڵده ستی

دنیا ماوه ته وه . کۆمه ڵێک له الیه ك سکاتله ند سه ربه خۆیی پرسیاری زۆر گه وره و ئاڵۆزی له مه ڕ چۆنیه تیی ئابووریی و سیاسی میراتی دابــه شــکــردنــی رێکخستنه وه ی و واڵتــه« دوو ــه م »ئ نێوان هه ر پێوه ندیی و نێوانیان پێوه ندییه کانی دروست ده ره وه یــان جیهانی له گه ڵ کامه یان ده كرد. شتێک که له تێكچوونی بااڵنسی نێوان ده سکاریی و بریتانیا سیاسییه کانی هێزه بریتانیا دوورگه ی نێوده وڵه تییه کانی سنووره ــه ده وڵــه مــه نــدیــیــه کــانــی و ده ســتــڕاگــه یــشــتــن بکۆنتڕۆڵی و جێگوڕکه و بــاکــوور ده ریـــای بگره ئه تۆمییه كانه وه پێگه و نیزامی جبه خانه هه تا پرسه کانی پێوه ندیدار به سیستمی پووڵی رێکخستنه وه ی و ده وڵــه تــیــیــه کــان ــه رزه قـ و مه مله که تی لــه گــه ڵ ده ســـتـــووری پــێــوه نــدیــی یه كگرتوو و کۆمۆن وێڵز و جێگه و پێگه یان له نێونه ته وه ییه کان به تایبه تی یه كێتیی رێکخراوه

ئورووپا و ئه نجو مه نی ئاسایشیدا ده گرته وه. له الیه کی دیکه وه، له ئورووپایه کدا که وه ک سه رجه م قاڕڕه کانی دیکه ی دنیا سنووره کانی ته نیا به رهه می مێژوون و زۆر له گه ڵ پێکهاته ی و سروشتی پێویستییه ته نانه ت و نه ته وه یی به ڕێوه به رییه کان یه ک ناگرنه وه، سه ربه خۆیی هه ر نــه ک تـــازه ی شه رعیه تێکی سکاتله ند بــه خــواســتــی نــه تــه وه گــه رایــانــه ی ده وڵــه تــانــی ده به خشی، ئــه ورووپــادا یه كێتیی لــه ئــه نــدام ره وته ئه و هه موو وه به ر گیانێکیشی به ڵکوو که ده نــایــه وه جیاییخوازییه و ناسیۆنالیست ده ڤــه ری زۆر له گه ڵ له پێوه ندی ئێستا هــه ر

ئیتالیا بــاکــووری و ئیسپانیا کاتالۆنی وه ک دابــڕاوه کــانــی پــارچــه و بێلژیک فــالنــده ری و له هستان و ناوچه مه جار نشینه کانی ئورووپای

رۆژهه اڵتدا له ئارادان.ــه وه ش، نـــه ک هـــه ر بــۆ ئــه م ــ ــه ره ڕای ئ ــ سـهه موو بۆ به ڵکوو هــات، ناویان که که یسانه له ژێر کــه جیهانیش دیــکــه ی ــه ی ــه الن گ ئــه و واڵتــه کــانــیــانــدا ئێستای حاکمیه تی ــه ی ســایده چــه وســێــنــه وه و ســه رکــوت ده كــرێــن و له ویستانه ی ئازادی و ناسنامه خوازانه خه باتی خۆیاندا پشت به مافی دیاریکردنی چاره نووس ده بــه ســتــن، پــرۆســه و ئــاکــامــی ریــفــرانــدۆمــی وه ك یــان نموونه دژه وه ک نابێ سکاتله ند مه وردێك چاو لێ بکرێ که به ڕواڵه ت به زیانی شه رعییه تی گوتاریی بزوتنه وه کانی خوازیاری مافی دیاریکردنی چاره نووس کۆتایی هاتووه. به ڵکوو به پێچه وانه وه، پێویسته ئه م بزوتنه وانه ریفراندۆمی سکاتله ند رێک له ته ئیدی سروشتی داواکارییه کانیان و نێوه رۆکی گوتاری سیاسیی و خه بات له و وه ربگرن لێ که ڵكی خۆیاندا نموونه یه كی وه ک له مه ودوایاندا لۆبیگه ریی بکه نه وه و پشتی ئیلهامبه خش زه قی جوان و

پێ ببه ستن.کورد، گه لی سه ر ده گه ڕێته وه ئه و ه نده ی له به تایبه تی کورد که یسی که ئــه وه دا له گه ڵ باشووری کوردستان چ له ڕووی حه شیمه ت و هه ڵکه وتی جوغرافیاییه وه و چ له ڕووی مشت و مڕ له سه ر سه رچاوه سروشتییه کان به تایبه تی سکاتله نده، که یسی هاوشێوه ی زۆر نه وته وه به اڵم به پێچه وانه ی پرسی سکاتله ند، مه سه له ی

کورد تا ئێستاش له سه ر به ستێنێکی نێوخۆیی و ناوچه یی ناله بار و ناڕه وا دروست بووه و چۆته پێش؛ به پێچه وانه ی سکاته کان، کورد به خواستی خــۆی وه ســه ر ئــه م ده وڵـــه ت و ئه و له وانیش، به پێچه وانه ی و نه خراوه ده وڵــه ت که ده وڵه تانه دا ئه م له نێو مانه وه ی پرۆسه ی به سه ریاندا دابه ش بووه، له زۆربه ی نزیک به کورددا نه ته وه ی مێژووی بڕگه کانی ته واوی نه ته وه یه کی وه ک هـــه ر ــه ک ن کـــورد گــه لــی پێکهێنه ری واڵت به ڕه سمی نه ناسراوه و له هه ر بێبه ش خۆبه ڕێوه به ری قه واره یه کی چه شنه کراوه، به ڵکوو حاشا له بوونیشی کراوه و له سه ره تاییترین مافه مرۆییه کانی بێبه ش کراوه

و رووبه ڕووی سه رکوت و قه اڵچۆ بۆته وه. چه ند خۆیه تی جێی ئـــه وه ش ســه ربــاری خیسڵه تێکی رێفراندۆمه که ی سکاتله ند به گشتی له به تایبه تی و ئازادیخواز گه النی هه موو بۆ گۆشه نیگای کورده وه خه تیان له ژێر بدرێ و له مشت و مڕ و مامه ڵه ی کورد له گه ڵ نه ته وه کانی دیکه و موخاتبه سیاسییه کانی ده ره وه ی خۆیدا

به رجه سته بکرێنه وه : یه که م، ریفراندۆمی سکاتله ند نموونه یه کی دیــاریــکــردنــی مــافــی جێبه جێکردنی گرینگی ــه ودا بــۆ یــه کــه م جار ــوو کــه لـ چــاره نــووس بپێشکه وتوو ده وڵه تانی به هێزترین له یه کێک بیروڕای بــه رچــاوی به دنیا دێموکراتیکی و ــی کـــرد کـــه ئــه گــه ر ــووڵ ــب گــشــتــیــی جــیــهــان قنه ک )و خــۆی واڵتــه کــه ی خه ڵكی له به شێک واڵته له و بیانه وێ موسته عمه ره یه کی( ته نیا ئه وانه. سروشتیی هه قی ئه مه ببنه وه، جیا بوونی ئاشکرا پــاش ئــه وه یــه سه رنجڕاکێش رێــبــه ری هــه ر ــه ک ن ریــفــرانــدۆمــه کــه، ئاکامی که رایگه یاند سکاتله ند خوازانی سه ربه خۆیی

نابێ گه له که ی خوازیی کاروانی سه ربه خۆیی راوه ستێ، به ڵکوو سه رۆک وه زیری بریتانیاش نه سلێکی ئه گه ر که کــرد قبووڵی ــی روون به دیکه له خه ڵكی سکاتله ند سه رله نوێ داوای جیا بێئه مالوئه والی مافی ئه وه بکه نه وه، بوونه وه

خۆیانه. دووه م خیسڵه ت که ئه مه یان یه کجار زۆر کورد گه لی بــژارده کــانــی پێویسته و گرینگه مامه ڵه یان و له مشت ومڕ ئێران له به تایبه تی له گه ڵ بژارده غه یره کورد و سه راسه رییه کاندا که سانه یه ئه و بازنه ی بکه نه وه، به رجه سته ی که له و جۆره ریفراندۆمانه دا مافی ده نگدانیان هه یه. له ریفراندۆمه که ی سکاتله نددا ئه گه رچی سکاتله ند له جێگیر بریتانیایی هاوواڵتییانی مــافــی ده نــگــدانــیــان هــه بــوو و هــاوواڵتــیــیــانــی ده ره وه ی سکاتله ندیش له جێگیر سکاتله ندیی مافی ده نگدانیان نه بوو، به اڵم به هه رحاڵ ئه وه گه لی سکاتله ند بوو نه ک هه موو خه ڵکی بریتانیا

که هه قی ده نگدان له و ریفراندۆمه یدا هه بوو. ــان ــه ک ــی ــژارده ســیــاســیــیــه ســه راســه ری ــ ــ بزۆر ئێراندا له فارس( گه لی له نێو )به تایبه تی جــار بــاســی ئـــه وه ده کـــه ن کــه ئــه گــه ر قــه رار ــک هــه ر چه شنه ریــفــرانــدۆمــێــک بۆ بــێ رۆژێـجیابوونه وه ی یه كێک له گه النی ئێران به ڕێوه بچێ، ئه وا پێویسته ته واوی خه ڵكی ئێران له و ئه مه گۆیا چونکه بن، به شدار ریفراندۆمه دا خه ڵکی سه رجه م چاره نووسی به پێوه ندیی واڵته که وه هه یه. روانگه یه کی له م چه شنه شتێک نیه جگه له گاڵته کردن به بیرۆکه ی ریفراندۆمی رێکاره ئه م کردنه وه ی به تاڵ و سه ربه خۆیی

دێموکڕاتیکه له مانا و مه فهووم و مه نتیقی خۆی. وه ک له ریفراندۆمه که ی سکاتله ند و پێشتریش هه موو و کانادا کێبێکی هه رێمی ریفراندۆمی نموونه دیار و سه رکه وتووه کانی دیکه ی دنیا به پێی رێوشوێنه ده ستووری ده رده که وێ، ڕا ــان، لـــه ریــفــرانــدۆمــێــکــی ــه ک ــی ــی ــه ت ــوده وڵ ــێ و ندێموکراتیکدا واڵتێکی له که سه ربه خۆییدا پرۆسه یه کی پێویسته پرۆسه که بچێ، به ڕێوه دووالیه نه بێ و ده سه اڵتی ناوه ندی و بژارده که هه یه بــۆیــان ســه راســه ریــیــه كــان سیاسیه و ئاجێندا و ئامانج دیاریکردنی پرۆسه ی له گه یاندنی به ئه نجام و چوون به ڕێوه شێوه ی خودی بۆ به اڵم بن. به شدار رێفراندۆمه که دا ده نگدانه که ئه وه ته نیا ئه و گه له یا خه ڵکی ئه و ده نگ که بێته وه جیا ده یهه وێ که هه رێمه یه ده دا و بڕیار ده دا نه ک هه موو خه ڵكی واڵت، زۆر کاریگه ریی بڕیاره ئه م ئه گه ر ته نانه ت گه وره ی له سه ر ئاینده ی سه رجه م واڵته که ش

هه بێ.ســێــهــه م، خــیــســڵــه تــی دێــمــوکــڕاتــیــک و شارستانییانه ی به ڕێوه چوون و کۆتایی هاتی خه ڵکی ســه رجــه م بۆ که بــوو ریفڕاندۆمه که بۆ و سه ربه رزی و شانازی مایه ی بریتانیا چاولێکردن شیاوی دنیاش خه ڵکی تــه واوی ئه م کــه له حاڵێکدا وه رگــرتــنــه. لــێ ده رس و بابه ته، واته جیابوونه وه ی گه لێک یان به شێك دیکه ی واڵتانی زۆربــه ی له واڵت، خه ڵكی له جیهان باس و خواسی ده مارگرژانه و ته نانه ت گرژی و کوشت و کوشتاری لێ ده که وێته وه، هه موو له گه ڵ سکاتله نددا، ریفراندۆمه که ی له گرینگی و چاره نووسسازیی مانه وه ی سکاتله ند جگه نه بوو شتێک پڕۆسه که بریتانیادا، له نێو ئاسا که رنه ڤاڵ دێموکراتیکی ته مرینێکی له نه یاری و خوازیار الیه نی هــه ردوو له ودا که سه ربه خۆیی ئه م ده ڤه ره به و په ڕی ئارامی و به رووحی یه کتر ته حه مول کردن و رێزگرتن له بیروباوه ڕی یه كتر له په نای یه كتر و ته نانه ت زۆر جار به شێوه ی تێکه ڵی یه كتر که مپه ینیان ریــفــرانــدۆم ئــاکــامــی کاتێك پاشانیش کـــرد. راگه یاندرا، هه م الیه نی براوه ی رێفراندۆم واته له ڕاستیدا ده سه اڵتی ناوه ندی له جیاتی ئه وه که له خۆبایی بوون و هێژێمۆنی خوازی هه ستی بیگرێ، قبووڵی کرد که ده بێ به خۆیدا بچێته وه و رایگه یاند که به و به ڵێنانه پابه نده که له بواری دانی خودموختاریی زیاتر به سکاتله ند داویه تی، سه ربه خۆیی ــه ره ی بـ ســه رکــردایــه تــیــی ــه م هدۆڕاوی الیــه نــی ــه وات سکاتله ندیش خـــوازی و راستی به که متمانه یه ک به ریفراندۆمه که ریفراندۆمه که ی پرۆسه ی پاکیی و دروستی کرد قبووڵ ئاکامه که ی ده ست ده مو هه بوو، و ته نانه ت ئالێکس سالمۆند له رێبه ری کردنی یه که می ــری وه زیـ پۆستی لــه و حیزبه که ی

سکاتله ند ئیستعفاشی دا.ریفراندۆمه که ئاکامی خــودی چـــواره م، کێشه ی له گه ڵ ده وڵه تانه ی ئه و زۆربــه ی بۆ بــه ره وڕوون که مایه تییه کان و فره نه ته وایه تی شیاوی تێڕامان و ئه زموون لێ وه رگرتنه. »نا« گوتنی گه لی سکاتله ند به بژاری سه ربه خۆیی له حاڵێکدا که به هه موو نیشانه کان ڕا ئیمکانی ئه وه یان هه بوو که له وپه ڕی ئاشتی و ئارامیدا ببن بــه ده وڵــه تــێــکــی جــێــکــه وتــوو و پــایــه دار په یامه ش ئه و تێدایه. گرینگی زۆر په یامێکی بریتییه له وه که ئه گه ر گه لێک له چوارچێوه ی واڵتێکدا مه وجودییه تی به ڕه سمی بناسرێ، رێز له ناسێنه و که رامه تی بگیرێ، مافه ئینسانی و نه ته وایه تی و دێموکڕاتیه کانی جێبه جێ بکرێن، له به ڕێوه بردنی خۆیدا سه ربه ست و له بڕیاردان له سه ر چاره نووسی واڵتیشدا حیسابی شه ریک له بیهه وێ نیه مه رج بکرێ، بۆ هاوبه شی و له زۆر ئیحتمالی به و بێته وه جیا واڵته که و رکابه ری له پڕ و گرێدراو پێکه وه جیهانی گیروگرفتی ئه مڕۆدا پێکه وه ژیانی پێ له به ته نیا ژیان باشتره. به اڵم هه ر ئه و گه له ئه گه ر ژیان و مانه وه له چوارچێوه ی واڵته که دا بۆ ئه و به و سه رکوت و بێمافی و حاشالێکران مانای وه ک گه له ئه و ئه ندامه کانی بێ، چه وسانه وه و بکرێ بــۆ حیسابیان دوو پله هــاوواڵتــیــی زیندانێکی وه ک ئه وان بۆ واڵته كه کورتی به به دوور له پێوه ره ئینسانییه کانی لێ بێ و ئه م سێناریۆیه ش چه ندین ده وره ی مێژوویی یه ك له دوای یه ك دووپاته بۆوه، رۆڵه کانی ئه و گه له هیچ بژارێکیان بۆ نامێنێته وه جگه له وه که به بوون ــار رزگ بۆ مومکین رێگایه کی هه موو له و زیندانه و بۆ ده رچوون له دیاری نامۆیی خــه بــات بــکــه ن و هـــه وڵ بـــده ن چــاره نــووســی سه ربه خۆیی دا شکڵی له خۆیان یه کجاریی

بگرنه ده ست و له واڵته که جیا ببنه وه. ئاینده ی هه ردوو گه لی سکاتی و ئینگلیسی جارانیش له ریفڕاندۆمه که ی سکاتله ند له پاش نه بووه، دره نگتر ــه وه ل هه تا با روونــاکــتــره. ده وڵه تانی حاکم به سه ر کوردستانیش سه رێک

هه ڵڕواننه ئاسۆی ئه م دووره دیمه نه.

ده رسه کانی ریفراندۆمی سه ربه خۆیی له سکاتله ند

رۆژنامەی6 ژماره :٦٤٠ سیاسی٣٠ی خەرمانانی ١٣٩٣ ٢١ی سێپتامربی ٢٠١٤

عه لی بداغی

خه ڵک باش ده زانن له کاتی هه ڵبژاردنه کانی ــان له ــۆیـ ـــه ی مـــرخـــی خـ ـــه وانـ مــه جــلــیــس دا ئـبۆ ــردوه و ــ ک خــۆش مه جلیس کورسییه کانی ئه وه ش ده نگی خه ڵکیان پێویسته ، زۆر باش له داوای خه ڵک ده ڕۆن و جاڕ سه ر مافی خه ڵک و ده ده ن. ئه و پاڵێوراوانه له و کاتانه دا له گه ڵ ئه وه ی زه رفییه تی سه اڵحییه ت و به رباسی به هێنانه مزگێنیی واده مه جلیس نوێنه رێکی تواناکانی زه رفییه تانه تــوانــاو ئــه و هه موو به کارهێنانی خه ڵک داوای مــاف و ده سته برکردنی پێناو له ته نانه ت ده ده ن، هه ڵبژێرانیاندا ئــه گــه ری لــه قانوونییه کانیشیان سه الحییه ته ــه رک و ئـ لــه گرێ گوێره کانی هه مو ده کرێ پێیان الده ده ن و دوای به اڵم بکه نه وه ، کۆمه اڵیه تی خه ڵک ژیانی کورسییه کانی لــه ــدانــه وه ــاڵ پ هــه ڵــبــژێــرانــیــان و

به هارستان هه موویان له بیر خۆیان ده به نه وه .ــره دان و ــومـ ــابــه تــه بــۆ نـ ــه و ب نــووســیــنــی ئـدروســتــکــردنــی کــارنــامــه بــۆ نــوێــنــه رانــی کــورد ــردوه و ک زۆری کامیان كــه نییه مه جلیس لــه واده و بیرهێنانه وه ی بۆ هێناوه ، که میی کێ بــه ڵــێــنــیــیــه کــانــیــان، بـــۆ بـــه گـــوێـــدادانـــی ئــه رکــه ئه و سه ر خستنه تیشک بۆ له بیرکراوه کانیان و له کورد نوێنه رانی که زه رفییه تانه یه به ستێن و مه جلیس زۆر که م ده یانبینن، زۆر که م به کاریان ــه وه ی ئه وه یه که ئه وه نده ی دێنن و به ڕوودادانئێستاو پـــایـــه ی ــه و ــل پ کـــورســـی و ــی لـــه خــه منین، خه ڵکه که یاندا خه می له هیچ داهاتوویانن. هه ر ئه و خه ڵکه ی له سۆنگه ی ئه وانه وه به ئێره

گه یشتوون.خه ڵکی له ژیانیان کێشانه ی ئه و نین که م ــاڵ کـــــردوه و زۆر کــه مــن ئــه و کــوردســتــان تـنوێنه رانی کــردوانــه ی کــارو به ده نگه وه هاتن و

بیکه ن. ده بـــێ پــێــوه نــدیــیــه دا ــه و ل کــه مه جلیس خه ڵکی سه ره کیی کێشه ی بێکاری ئه مڕۆکه کوردستانه که له سۆنگه ی ئه و قه یرانه وه زۆر ئێعتیاد، هه ژاری، وه ک دیکه ی قه یرانی کێشه و تـــه اڵق، کـــۆچ، خــه مــۆکــی و تــه نــانــه ت خــۆکــوژی به هۆی کوردستان گرتوه ؛ خه ڵک به به ربینگی دیکه ی ناوچه کانی له چاو سه یرکرانی ناخۆیی بینیوه ، به خۆیه وه پێشکه وتنی که مترین ئێران ــراوه ، ــاری وه بــه رهــێــنــانــی تــێــدا کـ کــه مــتــریــن کـدانــــدراوه ، لــێ ــای ــارگ ک کــارخــانــه و که مترین ــاری کــاروب بــۆ ــودجــه ی ب ئێعتبارو که مترین بانی ڕێگه و نه گیراوه ، له به رچاو بۆ ئاوه دانی که خوێنگه کانی قوتابخانه و نه دێ، به که ڵک پاشایه تین، ده سه اڵتی سه رده می ئی نیوه یان ــه نــه خــۆشــخــانــه و نـــاوه نـــده ده رمــانــیــیــه کــانــی؛ نخه ڵکی کوردستان ده بینن که کانگاو سه رچاوه به ردی چی ده برێ، تااڵن به سروشتییه کانیان کوردستان له مسه گڕانیت و مه ڕمه ڕو زێــڕو ــه زدو ــن و بــۆ ئــیــســفــه هــان و یـ ــن ــێ ده ریـــــان ده هناوچه کانی دیکه ی ئێران ده برێن و به شی خه ڵکی وه ک کــه س ٥0-40 دامـــه زرانـــی کــوردســتــان ژینگه که یانه ؛ پیسبوونی ــه ڵ و دووکـ کرێکارو ــه ر داواکـــــــردن و ــه سـ ــان لـ ــتـ ــوردسـ ــکــی کـ خــه ڵمافه کانیان سه ره تایی ترین بۆ ــه دواداچــوون بده گیرین، حوکمی قورس ده درێن، له دارده درێن؛ بۆیان نییه به زمانی خۆیان بخوێنن، ئه گه ر نه بنه بۆیان نه که ن نیزام به خۆشخزمه تی به سیج و نییه چاویان له زۆر مه قعییه تی خوێندنی به رزو ئه وه نده ش سه د با هه بێ به رپرسایه تی کــارو شایان و الیقی بن؛ بۆیان نییه ناوچه کانی خۆیان به ڕێوه ببه ن ئه گه رچی زۆر باشیشی لێ بزانن، بن لــه مووچه کانیان و ــه زراو مـ لــه مین ــه اڵم بله کاسپی کارو تاوانی به ده ته قێته وه ، پێیان دا له ده سڕێژ، به ر ده درێنه ناوچه سنوورییه کان سه ره ڕۆیانه شاره کاندا نێورێگای له نێوشارو بــه بــێ تــاوان بنه ماڵه ی نــه لــێــده کــرێ، تــه قــه یــان کوژراوه کان قه ره بوو ده کرێنه وه ، نه بکوژه کان

ته قینه وه ی برینداره کانی نه ده پرسنه وه ، لێیان مین مافه قانوونییه کانیان پێ ده درێ، نه کار بۆ

دووپاتنه بوونه وه ی ئه و کاره ساتانه ده درێ. به نداو لێ ده درێ و شوێنه واره مێژووییه کان و کوردستان ژینگه ییه کانی نه ته وه یی و سامانه ناوه نده که مته رخه میی به هۆی ده که وێ، بن ئاو حکومییه کان پۆلی خوێندن ئاور ده گرێ، منداڵ ــه له الیه ن ده ســووتــێــن و هــه ڵــده پــرووزێــن و دوایبیرده چنه وه .... تێده کرێ و پشتیان ده وڵــه تــه وه

پرسیار ئه وه یه که نوێنه رانی کورد له مه جلیس له کوێی ئه و کێشانه دا خۆیان ده بیننه وه ؟ چه نده کوێ لــه ــن؟ ده زانـ بــه خه می خۆشیان ئــه وانــه ئه و بارێکی که مه سووککردنی وه به ر شانیان خه ڵکه داوه ؟ قسه که هیچی تێناچێ، به اڵم چه نده بــه کــرده وه ش چه نده کـــردوه و خێریان قسه ی هه وڵیان بۆ داوه ؟ با ئه وان خۆیان واڵم بده نه وه ...به اڵم واڵم ئه وه نییه که بڵێی ئه وانه کاری نین، مه جلیس نوێنه رانی ئه رکی له ئیجڕایین و خه ڵکی کێشه ی نییه و من به شی ئه وه یان یان

شاره که ی من نییه ، چونکی نوێنه رانی مه جلیس هه م وه ک تاک ده سه اڵتیان هه یه ئه گه ر بڕشتیان ئه گه ر فڕاکسیۆن ــڕووپ و گ وه ک هــه م هه بێ ، بیانه وێ پێکی بێنن و بۆ مه به سته تایبه ته کان به

قورسایی زیاتره وه به کاریان بێنن.ئه رکی نوێنه رانی مه جلیس دیاره که له دوو به شی قانووندانان و چاوه دێری دایه ، نوێنه رانی قانوونی چــوارچــێــوه ی لــه ــن ــوان ده ت مه جلیس هه موو له گه ڵ پێوه ندی له واڵتـــداو بنه ڕه تیی

قانوون خه ڵکدا کۆمه اڵنی گشتییه کانی پرسه له ــورد ک نوێنه رانی ئــه وه یــه پرسیار دابنێن، مه جلیس وه ک خۆیان سه رچاوه ی په سندکردنی کام قانوون بۆ چاره سه ری به شیک له کێشه کانی خه ڵکه که یان بوون ، یان ئه وه ی بۆ کۆکردنه وه ی ده نگی نوێنه رانی ناوچه کانی دیکه و دروستکردنی سه ر له بــار کــام توانیویانه زیاتر قورساییی

شانی خه ڵکه که یان سووک بکه ن؟سه الحییه ته کانی ئه رک و له دیکه به شێکی ــری بــه ســه ر ــ ــاوه دێ ــ ــی مــه جــلــیــس چ ــه ران ــن ــوێ ن

ــه ، ــه ت و ده زگـــای قــه زایــی دای ــ ــاری ده وڵ ــاروب کــه لــه هــه مــوو ــۆی هــه ی ــه ری مــه جــلــیــس بـ ــن ــوێ نئۆستانداره کان، وه زیــره کــان، کارێکی بڕیارو به سه ر چاوه دێری بپرسێته وه ، فه رمانداره کان چۆنیه تیی ڕاپه ڕاندن و جێبه جێ کردنیان دا بکا، به به ڕێوه به رانی وه زیر و نووسراوه به زاره کــی و بکاته وه ، ــا وری شتێک یــان بڕیارێک له واڵت بانگیان کاته کۆبوونه وه ی مه جلیس و پرسیاریان لێکۆڵینه وه و لێژنه ی بکا؛ ئیستیزاحیان بکا، لێ به دواداچوون بۆ پرسه گرینگه کانی خه ڵک پێک خه ڵک له مافێک بزانێ جێیه ک هه ر له بێنێ و، زه وت کــراوه لــه وێ خــۆی ده ربــخــاو خــۆی لێ نوێنه رانی ئه وه یه پرسیار .... بکاو به سێحه ب کورد له مه جلیس له و به شه ش دا خۆیان له کوێی

ئه و باس و ئه رکانه دا ده بیننه وه ؟ته قه کردنی له گه ڵ پێوه ندی له نموونه بۆ چه کداره کانی هێزه سه ره ڕۆیانه ی ناقانوونی و ــوژران و ــه کـ ــ ڕێــژیــم لــه کــوردســتــان کــه ڕۆژانــه ران و کــاســبــکــارانــی لێ ــب بــریــنــداربــوونــی کــۆڵپێی بن له مین ته قینه وه ی یــان ده کــه وێــتــه وه ، بانگ نێوخۆ وه زیری ئێستا تا مه ده نی خه ڵکی کراوه ، یان هه ر پرسیاری لێ کراوه ؟ له پێوه ندی له گه ڵ پشتگوێ خرانی ئه سڵی، نه بوونی پڕۆژه ی که پرسیار کوردستان له ئــابــووری ــه وره ی گوه زیـــری پــیــشــه ســازی و کــانــزاکــان کـــراوه ؟ له شیناوێ و مندااڵنی سووتانی له گه ڵ پێوه ندی پــشــتــگــوێ خــران و لــه بــیــرکــرانــیــان، پــرســیــار له ده رمــان بێهداشت و پـــه روه رده و وه زیــره کــانــی

کراوه ؟ نوێنه رایه تیی ئه وانه ی که ئه وه ی قسه دوا خه ڵک ده که ن له به رامبه ر خه ڵکدا به رپرسیارن، ــاو کـــارو ــ ــان لـــه ســـه ر ده کـ ــیـ ــه زاوه تـ مـــێـــژوو قـنابێ، ون خه ڵک لــه بــه رچــاوی کــرده وه کــانــیــان نوێنه رانی کوردی مه جلیسیش که نوێنه رایه تیی مافه کانیان له بێبه ش به شخوراوو نه ته وه یه کی پێوه ندییه دا لــه و قورستریان ئه رکی ده کـــه ن،

له سه رشانه .

نوێنه رانی کورد له مه جلیس ، خه می خه ڵک و ئه رکه له بیرکراوه کانیان

رێبوار مه عرووفزاده

به شێک سکاتله ند به ماوه 1707 ساڵی له 2012 ســاڵــی ــه ل بـــووه . ــه زن مـ بریتانیای ــه لبریتانیا، ــری وه زیـ ســـه رۆ ک کــامــێــرون، دێڤید ــرانـــی ــه رۆک وه زیـ ــ ــد ، سـ ــمــون و ئــالــێــکــس ســال 18 له که کرد واژۆ ڕێکه وتنێکیان سکاتله ند، بۆ رێفراندۆمێک 2014 ســاڵــی سێپتامبه ری بچێ. به ڕێوه سکاتله ند داهاتووی دیاریکردنی سکاتله ند دانیشتووانی له رێفراندۆمه که دا له پرسیار کرا که ئاخۆ سکاتله ند پێویسته والتێکی سه ربه خۆیی الیه نگرانی نا. یان بێ سه ربه خۆ ناوی له ژێر پێکهێنا له سکاتله ند که مپه ینێکیان “به لێ بۆ سکاتله ند” و الیه نگرانی مانه وه له گه ڵ ناوی ژێــر له دیکه یان که مپێنێکی بریتانیاش ئه و ئاکامی کرد. پێ ده ست باشتره “ “پێکه وه ده نــگــده ران ٥٥ % که بــوو ــه وه ئ رێفراندۆمه واته نزیکه ی 1.9 میلیۆن سکاتله ندی ده نگیان به مانه وه له گه ڵ بریتانیا و %45 ده نگده رانیش واته 1.٥ میلیۆن سکاتله ندی خواستی سه ربه خۆییان به رز کرده وه . هه رچه ند جارێ سکاتله ند له گه ڵ بریتانیا ده مێنێته وه به اڵم سکاتله ندییه کان توانا و لێهاتوویی ئه وه یان هه یه که خاوه نی واڵتی خۆیان بن. له گه ڵ ئه وه دا که به شێک له لێکۆله ران له و بڕوایه دان که جیابوونه وه ی سکاتله ند ده توانێ لــه بـــواری ئــابــووریــیــه وه خــه ســاری گـــه وره به سکاتله ندییه کان به اڵم بگه یه نێ سکاتله ندییه کان له باری ئابووری و سیاسی ده توانن سکاتله ند

باشتر له بریتانیا به رێوه به رن. دژبه رانی سه ربه خۆیی

گشتی به سکاتله ند جیابوونه وه دژبه رانی ده که نه وه . ئابووری فاکته ری سه ر له جه خت وتاره که ی خویدا له تێژوان پێتینگر نموونه بۆ له وه باس سه ربه خۆ” سکاتله ندێکی “ئابووری 18 ڕێفراندۆمه که ی له به لێ والمێکی که ده کا هه موو له ده کا به ش بێ سکاتله ند سپتامبه ر، سیستمی بۆ بریتانیا مادییانه ی یارمه تییه ئه و خوێندن و سیستمی ته ندروستی سکاتله ند ده یکا. سکاتله ند سااڵنه بۆ هه ر تاکێک 10.212 پۆند له

به ریتانیا وه رده گرێ له حالێک دا ئینگله ند ٥88.8 پۆند وه رده گرێ. به اڵم دیوی دیکه ی ئابووری بریتانیا ئه وه یه که 90 له سه دی سه رچاوه کانی نه وتی ده ریای باکوور له سکاتله ند هه ڵکه وتووه . نێو ده چــتــه ئێستا سکاتله ند نــه وتــی ــی داهــاتئه و جیابوونه وه دوای به اڵم بریتانیا خه زانه ی ده گه رێته وه . سکاتله ند هاوواڵتیانی بۆ داهاته به راورد پۆند تریلیۆن یه ک سکاتله ندی نه وتی ده کرێ و ده کرێ هه تا سالی 20٥٥ ده رهێنانی ڕه نگه که دیکه گرفتێکی بێ. بــه رده وام نــه وت ڕووبه روی سکاتله ندێکی سه ربه خۆ بێته وه ئه و قه رزه یه که بریتانیا هه یه تی و دانه وه ی به شێک له و قه رزه ده که وێته ئه ستۆی سکاتله ند. به پێی نیشتمانی لێکۆلینه وه ی ڕێکخراوی ڕوانــگــه ی

کۆمه اڵیه تی و ئابووری )NIESR( سکاتله ند له یه که م ساڵی سه ربه خۆییدا پێویسته 2.3 بیلیۆن پۆند )2٣bn £( وه ک به شه قه رزه که ی بداته وه . به اڵم شێوازی جۆراوجۆر بۆ دابه شکردنی قه رزی شێوه یه ک هه ر به که هه یه بریتانیا نیشتمانی له واتــه سکاتله ند GDP له بکرێ دابــه ش که به رهه می ناخالسی نێوخۆیی ئه و واڵته که متر ده بێ. به پێی لێکۆلینه وه یه ک که دکتور ئانجوس له ماکرۆئیکۆنۆمی به رپرسی ئارمسترانگ، ڕێکخراوی )NIESR( کردویه تی ئه گه ر قه رزی

نیشتمانی بریتانیا له ساڵی 2016_ 2017 به پێی حه شیمه تی هه ر به شێک دابه ش بکرێ، سکاتله ند پێویسته 1.٣ بیلیون پۆند بداته وه که ده کاته 86 له سه دی داهاتی ناخالسی نێوخۆیی سکاتله ند. هه روه ها ئارمسترانگ له لێکۆلینه وه که یدا نیشان به بریتانیا نیشتمانی ــه رزی ق ئه گه ر که ده دا بڕه سکاتله ند بکرێ، دابه ش دیکه شێوازگه لی له 86 له که متر که ده کــه وێ وه بــه ر قه رزێکی بۆیه هه ر ده بــێ. ئه و ناخالسی داهاتی ســه دی سکاتله ندێکی سه ربه خۆ ئه و توانایه ی ده بێ که

ڕووبه روی هه ر چالێنچێکی ئابووری ببێته وه .ئیراده و لێهاتویی سکاتله ندییه کان

زۆرێک له هاوواڵتیانی سکاتله ند ده یانهه وێ له سکاتله ندییه کان و هه بێ خۆیان واڵتــی که

بواری به ڕێوه به ری و ده وڵه تداریش ئه زموونی پێویستیان هه یه . سکاتله ندییه کان له ساڵی 1999 ئــه وه ی بۆ کــرد هه ڵبژاردنێک له به شدارییان پارڵمان و ده وڵه تی خۆجێی خۆیان ده ستنیشان ،)SNP( بکه ن. حیزبی ناسیۆنالیستی سکاتله ند سکاتله ندی ناسیۆنالیزمی نــوێــنــه رایــه تــی کــه ده کــا، سکاتله ند سه ربه خۆیی بۆ کــار و ده کــا له هه ڵبژاردنه کانی 2007 و 2011 سه رکه وتنی ئێستا زۆرینه ی کورسییه کانی به ده ست هێنا و هه ڵبژاردنی دوو له هه یه . پارڵمانی سکاتله ندی

ناسیونالیستی حیزبی سکاتله ند، نێوخۆیی سکاتله ند رێژه ی ده نگه کانی له ٣1 % بۆ 44% ــه وه . هــه روه هــا ده وڵــه تــی لۆکالی ــردۆت ــه رز ک بکــاری باشتر بریتانیا ده وڵــه تــی لــه سکاتله ند سکاتله ند لۆکالی ده وڵه تی نموونه بۆ کــردوه . توانیوێتی رێژه یه کی زیاتر له سه رمایه ی ده ره کی ڕابکێشێ به به راورد به ده وڵه تی بریتانیا. به پێی لێکۆلینه وه ی Emst&Young، که رێکخراوێکی ئه و له نده نه ، له فره نه ته وه یی خزمه تگۆزاری و 2012 ساڵی له سکاتله ند له که پــرۆژانــه ی سه رمایه ی ڕێــگــه ی لــه ڕاسته خۆ شــێــوه ی بــه ده ره کی ئه نجام دراون % 49 گه شه ی کردوه ، ئه وه له حالێکدایه ڕێژه ی زیادبوونی راکێشانی سه رمایه ی ده ره کی له بریتانیا ته نیا %٣ بووه . و ده یانهه وێ هه م سکاتله ندییه کان بۆیه هه ر

هه م شایانی ئه وه ن که واڵتی خۆیان هه بێ.ژیانێکی باشتر له سکاتله ند

ده وڵه تی سکاتله ند خزمه تگوزارییه کی باشتر بۆ هاوواڵتیانی سکاتتله ند دابین ده کا به به روارد بۆ بریتانیا ده وڵــه تــی خزمه تگۆزارییانه ی ئــه و سکاتله ندییه کان( له )جێگه بریتانیا هاوواڵتیانی دابینی ده کا. بۆ نموونه ته نیا ده وڵه تی سکاتله ند بیمه ی کۆمه اڵیه تی بۆ به سااڵچووان هه یه و له ماڵدا خزمه تگوزاری بۆ به سااڵچووان دابین ده کا. سکاتله ندییه کان بۆ زانکۆ له خوێندن هه روه ها به خۆراییه ، ئه وه له حالێکدایه هه ر خوێندکارێک ده خوێنی بریتانیا زانکۆکانی له که بریتانیایی جێگه بــدا. پۆند 9000 ده بــێ ساالنه گشتی به له که سکاتله ندییانه ی خوێندکاره ئه و له مانه بنه ماڵه یه کی که م داهاتن ده توانن یارمه تی ماڵی له ده وڵه تی سکاتله ند وه ربگرن و ئه و مندااڵنه ش الیه ن له نیه په ناگه یه کیان و بنه ماڵه هیچ که ده وڵه تی سکاتله ند پارێزگاری ده کرێن. به و پێیه له سکاتله ند ژیانێکی جیاواز و تاراده یه ک باشتر هه یه به به راورد به به شه کانی دیکه ی بریتانیا.

ئاکام گیریله سکاتله ند ــه وه ی ــوون ــاب جــی ئــه گــه رچــی بریتانیا ڕه نگه ئه و واڵته تووشی هێندێک گرفتی ئابووری ده رفه تی هێندێک به اڵم بکا ئابووری ده توانن سکاتله ندییه کان ده کاته وه . بۆ نوێشی له سه رچاوه کانی ژێرزه وی خۆیان بۆ خزمه تی واڵمێکی وه ربگرن. که ڵک سکاتله ند هاوواڵتیان ده یتوانی سپتامبه ر 18 رێفراندۆمی بۆ به لێ

پارڵمانی و ــه ت ده وڵـ بــه زۆرتـــر ده سه اڵتێکی و خواست پێی به واڵته ئه و که بدا سکاتله ند به رن. به رێوه سکاتله ند خه ڵکی داواکارییه کانی نیه چاره یه کی هیچ کامرۆن ده ویوید ئێستاش و سکاتله ند بــه زیــاتــر گرینگی لـــه وه ی جێگه خواستی که بگرێ بــه وه پێش رێگه یه وه لــه و

جیابوونه وه له بریتانیا گه شه بکا. هاوشێوه ی واڵتانێکی جیهاندا له هه روه ها بریتانیا بوونی هه یه که خاوه نی گرووپگه لێکن که خواستی سه ربه خۆییان هه یه که ده کرێ ئاماژه تیبێت کانادا، له کوبێک سپانیا، له کاتالۆنیا به عێراق کوردستانی له کورد چین، له )Tibet(یاسایی و ئاشتیخوازانه پرۆسه ی بکه ین. ... و جیابوونه وه ی سکاتله ند له بریتانیا ده توانێ ببێته بۆ تایبه تی به و جیهان هه مووی بۆ مۆدێلی چاره سه ری پرسی کورد له ئێران. دێموکراسی ئێران له کــورد وه ک که مینه یه ک ڕوانگه یه له ئه وه یه که مافی ئه وه ی هه بێ رێفراندۆم به رێوه

به رێ، جیاببێته وه یان له گه ڵ ئێران بمێنێته وه .

سه رچاوه کان :Hassan, Gerry. Anatomy of a Scot- tish Revolution: The Potential of Post nationalist Scotland and the Future of the United Kingdom. Published in ThePolitical Quarterly, Vol. 82, No. 3, July–

.)September 2011(page 366Ernst & Young’s 2013 UK attractive-ness survey Scotland published in www.

.)ey.com (page 1Toke, Toke, et al. “Scotland, Renew-able Energy and the Independence De- bate: Will Head Heart Rule the Roost?” Published in The Political Quarterly Vol.

.)84, March 2013 (66

Pettinger, Tejvan. “Economics of Scottish independence”: Published in

.economics in 2013 Kemplay, Marie. “Quick guide to feesand finance if you’re studying in Scot-

.land.” Published in 2014 Armstrong, Angus, et al. “ScottishIndependence and the UK’s Debt Bur- den,” published in National Institute of.Economic and Social Research in 2013

جیابوونه وه باشتره

رۆژنامەیژماره : ٦٤٠ ٣٠ی خەرمانانی ١٣٩٣ ٢١ی سێپتامربی ٢٠١٤ 5

ئامادەكردنی: ئارەش لوڕستانی

تــەلــەویــزیــۆنــی ــە ل ئێستا پــێــش مـــاوەیـــەك كوردكاناڵ، بەرنامەی كاوش لەپێوەندیی لەگەڵ شەهیدبوونی دوكتۆر شەرەفكەندی و هاوڕێیانی پــەروەنــدەی بە كە میكۆنۆس ڕێستۆرانی لە چەند لەگەڵ چاوپێكەوتنی ناسراوە، میكۆنۆس دا. ئەنجام سیاسییەكان كەسایەتییە لە كەس بەشداربووانی لە كەس چوار قسەكانی لێرەدا خوێنەرانی بەرچاوی دەخەینە بەرنامەیە ئەو

خۆشەویستی ڕۆژنامەی كوردستان.

ــرۆری ــی ت ــارەی ــەبـ لـ ــزاد: ــوری ن محەمەد میكۆنووس پێم وایە بەرپرسە حكوومەتییەكانی ئێمە هەڵسوكەوتێكی زۆر نابەجێیان لەبەرامبەر ئێمەیان ئــابــڕووی كە دا ئەنجام دژبــەرانــمــان ــرد و ســیــمــایــەكــی ــ ــی دنـــیـــادا بـ ــاســت ــەر ئ ــەسـ لـلەگەڵ دژبەران دا. ئێمە نیشان لە ترسێنەریان ــەك ئـــەوەكـــە لە ــكــرێ نـ ــێ قــســە ب ــ زیــاتــر دەبدەرەوەی سنوورەكان بیانكووژین كە بەداخەوە حكوومییەكانمان بەرپرسە شێوازێكە ئەمە گرتوویانەتەپێش بەتایبەت سەبارەت بە دژبەرە كە گــەورەیــە خەسارێكی ئەمە كوردەكانمان. لێكەوتەوە میكۆنۆسی ــای دادگ سەرەنجام لە كران تۆمەتبار بەرپرسەكانمان لە هێندێك و مەحكووم بڕیاری میكۆنووس دا دادگــای لە و بوونیان دەركرا. تا كاتێك ئەم شێوازە لەالیەن بەرپرسەكانی ئێمەوە قبووڵ نەكرێ و بە فەرمیی زیانەكان قــەرەبــووی نەكەن و لێبوردن داوای بە كە گەرمە بابەتێكی هــەروا ئەمە نەكەنەوە، لێ حــاشــای نــاتــوانــرێ ئێمەوەیە و نێوچاوانی

بكرێ . كەسانێكی زۆر لە واڵت دا لەبەر دژایەتی كردن، لەالیەن دامودەزگا ئەمنییەتیەكانی ئێمەوە ئیزنی بەرپرسەكانمان لە هێندێك كــوژراون و ســەفــەركــردن بــۆ واڵتــانــی دیــكــەیــان نیە و ئەم لە چــوونــەدەر ئەگەری لە ــن دەزان بەرپرسانە پۆلیسی و دادوەرییەكان دەزگا لەالیەن واڵت، نەتیجەی و دەكرێن قۆڵبەست نێودەوڵەتییەوە ــەو تــێــچــووە قــورســانــەیــە كە ــەم كـــردەوانـــە ئ ئهەمووان ئێمە و خەڵكی سەرشانی دەكەوێتە

وەك تیرۆریست لێمان دەڕوانن.

لە تـــیـــرۆرەی ئـــەو ــار: ك مێهرئەنگیزی ڕیستۆرانی میكۆنۆس ڕووی دا، دوای تیرۆری پێشوو بوو كە دەرحەق بە ڕێبەرانی كورد ئەنجام درا. ئەگەر بمانەوێ بەدوای بنەما سیاسییەكان و دەگەینە سرووشتییە بگەڕێین، پاڵنەرەكانی دا لە بــەربــەرەكــانــیــیــەك هەرچەشنە كــە ــەوەی ئـئەو بەتایبەت ئیسالمی دا كــۆمــاری بەرامبەر ئیتنیكی- كەمایەتییە كــە بەربەرەكانییانەی ڕەگەزییەكان كەمایەتییە یــان نەتەوەییەكان ــەوەی ئ لــەگــەڵ ــدەن، بـ نیشانی دەیــانــەویــســت تەما بە و نەبوو واڵتیان دابەشكردنی نیازی كولتووری دا بواری لە داخوازییەكانیان بوون بێننەگۆڕێ ، بەاڵم كۆماری ئیسالمی دەیەویست خودی مەسەلەكە، چارەسەركردنی لەجێگەی بابەت و مەسەلەكە بسڕێتەوە وەك هەموو ئەو دژایەتییانەی كە لە بەرامبەریان دا ڕاوەستابوو. چارەسەركردنی لەجێگەی ئیسالمی كۆماری كێشەكان بەردەوام بەدوای البردن و سڕینەوەی سەركەوتنی هیچكات كە بــووە پرسیارەكەدا مەسەلەكە ئەسڵی چونكە نەهێناوە وەدەســت وەك خۆی ماوەتەوە و لەجێی خۆی دایە. ئەگەر توانیویەتی لەباری جەستەییەوە ڕێبەرانێك یان تووشی یان بەرێ لەنێوی بكووژێ و خەڵكێك ئاوارەبوونی بكا، بەاڵم ڕەنگدانەوەكەی بەرۆكی

نموونە بۆ ئیسالمی گرتۆتەوە خودی كۆماری دادگاییەكی میكۆنۆس مەسەلەی بە سەبارەت ــە هــێــنــدێــك شوێنی ل ــێــونــەتــەوەیــی النــیــكــەم نتیرۆریزمی وەك ئــورووپــا بەتایبەت جیهان بە ئێران ئیسالمیی كۆماری بەدژی دەوڵەتیی پڕستیژی لە زۆری زەربـــەی نــاســرا و فەرمی بە دا، ئیسالمی كــۆمــاری ئــێــران و نــەتــەوەیــی لە كاتی ئەو یەكەمەكانی كەسە كە ڕادەیــەك گیرانیان و جەلب حوكمی میكۆنۆس دا دادگای بۆ دەرچــوو. ئەمڕۆ دوای چەندین ساڵ ئاغای لەژێر میكۆنۆس تیرۆری دەڵــێ ڕەقسەنجانی چاوەدێری مندا بەڕێوە نەچووە و كاری گرووپە ئەو ســەردەم دا لەو چونكە بووە خۆسەرەكان ــای فــەلــالحــیــان ــاغ ــار بــــووە و ئ ــۆم ــەرۆك ك ســوەزیری ئیتالعات، بەاڵم بە هەر هۆكارێك ئاغای كۆماریی ســەرۆك سەردەمی لە ڕەفسەنجانی لەوە ــارە دی و نەكرد قسەیەكی وەهــا خــۆی دا تێ گەیوە ئەم چەشنە كردەوە تیرۆریستیانە تا چ ڕادەیەك زیان بە سەقامگیریی و پڕستیژی ئەوان

دەگەیەنێ .

تــیــرۆری لــە شەریعەتمەداری: حەسەن میكۆنۆس و گشت تیرۆرەكان دا ئیددیعای ڕێژیم ئابوورییەكان ئیمتیازە پێدانی بە كە بوو ئەوە ئەنجام لەوێ تیرۆرەكان دەتوانێ ئورووپا بە بدا و لە دواهات و لێكەوتەكانیشی پارێزراو بێ . بوو میكۆنۆس ــای دادگ ئازایەتیی لەڕاستی دا كە بە مەحكووم كردنی هەیئەتی دەسەاڵتداری گــەیــانــدە كـــارەكـــەی نێوهێنانیان ــە ب ــران و ــێ ئبەپێچەوانەی ئیسالمی كۆماری كە جێگەیەك تۆمەتبار ئــەڵــمــان، ئــەوكــاتــی ــی ــەت دەوڵ مەیلی بكرێ و زیانی قوورسی ئابووریشی وێ بكەوێ و ناچار بەوە بكرێ كە لە تیرۆریزمی دەوڵەتی

دەست هەاڵگرێ . زۆر ماویەكی بۆ ئۆپۆزیسیۆن ــارە دی بەهۆی ئەم تیرۆرە سەرسوڕهێنەرانەوە پاسیڤ ببوو و كاریگەریی قووڵی لەسەر ئۆپۆزیسیۆن دەوڵەتیی تیرۆریزمی ڕاگیرانی بەاڵم دانابوو،

دوای پەروەندەی میكۆنۆس بوو بەهۆی ئەوەی ئۆپۆزیسیۆن بتوانێ ئاراستەی خۆی بدۆزیتەوە و ئازایەتیی زیاتر پەیدا بكا كە لەڕاستی دا دوكتۆری شەهیدبوونیان بە هاوڕێیانی شەرەفكەندیی و وەدەست ئۆپۆزیسیۆن بۆ دەسكەوتەیان ئەم هێنا. ئەم ئیددیعایەی ڕەفسەنجانی كە كوژرانی لە دیكە كەسی چەند شەرەفكەندی و دوكتۆر ڕیستۆرانی میكۆنۆس بە ئاگاداریی ئەو نەبووە، قبووڵ ئاسانی بە بتوانرێ نییە ئیددییعایەك ئاغای چاوەدێریی لەژێر كوشتنانە ئەم بكرێ . ئەنجام ئێران ئیتالعاتی وەزیـــری فەلالحیان دراون كە ئەم بەرپرسایەتییە لەژێر چاوەدێری و دایـــە هەرچەند ــەرۆك كــۆمــاریــی فــەرمــانــی سـكاریگەریی لەژێر فەلالحیان ئاغای لەوانەیە ئاغای خامنەیی دا بووبێ بەاڵم سەرۆك كۆمار لە ئەنجوومەنی ئاسایش دا بەشدارە و ئاگاداری ئاغای ناوی لەدادگا شایەتی بارودۆخەكەیە. ــوون ــادارب ــاگ ئ ــە ب هــێــنــاوە و ڕەفسەنجانیشی بەڵگەكانیش دەكـــا و تۆمەتباری قەتڵەكان لــە ئاغای فەلالحیان و ئاغای كە دەردەخــەن ئەوە ڕەفسەنجانی پێوەندییەكی زۆر نزیكیان پێكەوە

هەبووە.دوكــتــۆر شەرەفكەندی ــی ســەردەم تــا حیزبی دێموكراتی كوردستان پێوەندییەكی زۆر و هەبوو ئێرانی ئۆپۆزیسیۆنی لەگەڵ گەرمی كۆبوونەوە و چاوپێكەوتنی ڕێكوپێك لە سەردەمی بە شەرەفكەندی دوكتۆر و قاسملوو دوكتۆر لەوان یەك هاوبەشەكانمان و دۆستە یارمەتی خوالێخۆشبوو نووریی دێهكوردی ئەنجام دەدرا. ئەم شەرەفكەندی دوكتۆر شەهیدبوونی دوای كۆبوونەوانە پچڕان و لەسەر هەردوو الیە كە دروستكردنی بۆ بپارێزن و گرژییەكان لە خۆ ئێرانێكی دێموكرات و ئاوەدان هەوڵ بدەن. ئەم الوە دوو هەر لە دەبێ نیە و یەكالیەنە ئەركە دێموكراتی حیزبی بەتایبەت بكرێ بۆ كــاری كوردستان كە حیزبێكی مێژوویی زۆر گەورە و گرینگە، لەم پڕۆسەیەدا ڕۆڵ و بەرپرسایەتییەكی

تایبەتی لەسەر شانە.

ــی تـــــۆرۆف: ــن ــزی ب ــ ــەزی ــ یـــوســـف عئیسالمی و كــۆمــاری ــەوەی ــ ــوون ــ ــەڕووب ــ ڕووبلەگەڵ ئەمنییەتییەكانی سیاسیی و بەرپرسە گشتی و بەشێوەیەكی نــەتــەوەكــان مەسەلەی ــەكــی تــایــبــەتــی، ــوەی ــەشــێ مــەســەلــەی كــــورد بڕووبەڕووبوونەوەیەكی لەڕادەبەدەر توندوتیژانە شلەم شەرەفكەندیی دوكتۆر تیرۆری و بووە چوارچێوەیەدا شایانی لێكدانەوە و هەڵسەنگاندنە. ئەم تیرۆرە كە دوابــەدوای تیرۆری چەند ساڵ

ئەنجام قاسملوو دوكتۆر تیرۆری واتە پێشتر دراوە، بە بۆچوونی من بە چەند هۆكارێك، بە نەتەوەی خەباتی لە تۆڵەسەندنەوە چەشنێك دوای نەتەوەیە ئەم ئەوەكە یەكەم بوو. كورد هاتنەسەركاری كۆماری ئیسالمی و ئایدۆلۆژیای ئیسالمی، ئااڵهەڵگری سێكۆالریزم و دێموكراسی گرینگتر هەمووش لە و بوو ئێران هەموو بۆ بوو. غەیرەفارسەكان نەتەوە مافی ئااڵهەڵگری كەواتە دەتوانرێ لەم چوارچێوەیەدا ئەم تیرۆرە ئاغای 1٣٥8 هاوینی لە كاتێك هەڵسەنگێنرێ . كوردستانی بۆسەر هێرش بڕیاری خومەینی ــژدا بــەڕێــوەچــوو، ــەالوێ ــە28ی گ دەركـــرد كــە لـدەمــارگــرژ هێزگەلێكی چ ــاران تـ لــە لەبیرمە « دەدا دروشمیان كە شەقامەكان هاتنەسەر حیزبی دێموكرات لە خاك و خوێن وەردەدەین« ــە 28ی ــە خـــاك و خــوێــن وەردانـــــە ل و ئـــەم لتێچووەكەشی پــێ كــرا و دەســت ٥8 گــەالوێــژی ــورد و ڕێــبــەرانــیــەوە درا. ــەوەی كـ ــەت لــەالیــەن نئیسالمی كۆماری واڵت دەرەوەی لە تەنانەت دوای ساڵ چەند و ڕانەوەستا ڕێبەرێكیش بە قاسملوو، دوكــتــۆر خوالێخۆشبوو ــیــرۆری تشەرەفكەندیشیان دوكتۆر واتــە جێگرەكەشی ئاوێتەیەك شەرەفكەندی دوكتۆر كرد. تیرۆر لە بووكە فەرهەنگی سیاسیی و كەسایەتیی لە لە كــەم وزۆر بەجێماوەكانی و بەرهەمە كتێب و تیرۆرانە كوشتن و ئەم دەیبینین. وتارەكانی دا ئیسالمی كۆماری ڕێژیمی ئیددیعای سەرەڕای هەر لە بــووە، خۆسەرانە بەشێوەی دەڵــێ كە یەكگرتوویی ــە ل زۆری زەربــــەی حـــاڵـــەت دا قووڵی برینی لــەڕاســتــی دا و داوە نــەتــەوەیــی ئاسانی بە كە پەیكەرە ئەم سەر خستوونەتە

دەرمان ناكرێ .

سیاسی

وتەكانی چوار چاالكی سیاسی لەپێوەندیی لەگەڵ تیرۆری میكۆنووس

مستەفا مەعرووفی

22 ساڵ له وه پێش له رۆژی 26ی سێپتامبری )17ی 1٣71 خه رمانانی ــدی ــه ن ــک شــه ره ف ــادقـــی سـ د. )1992دێموکراتی حیزبی گشتیی سکرتێری ئه ندامی عه بدولی فه تاحی کوردستان، کۆمیته ی ناوه ندیی حیزب و هومایوونی ئه ڵمان و له نوێنه ری حیزب ئه رده اڵن نــووریــی دێــهــکــوردی دۆســتــی حیزبی دێموکرات له بێرلین له رێستوورانێکدا ــووس بـــه ده ســتــی ــۆن ــک ــی بـــه نــــاوی مئیسالمی کــۆمــاری تێرۆریسته کانی

شه هید کران. دیارده یه کی تێرۆریزم هه رچه ند ــه وه که ــ ــات ــ ــه وک ــ ــه ، بـــــه اڵم ل ــیـ نــــوێ نـلـــه شکلی ئــیــســالمــی ــی ــزم ــی ــال ــک رادیده سه اڵتی ئێران له ئیسالمی کۆماری ــه ــاوه ت ــوه ، پــێــی ن ــرتـ بـــه ده ســـتـــه وه گـدوو مه ترسیداره وه . و نوێ قۆناغێکی ئیسالم، له توندڕه وانه خوێندنه وه ی لێ مه زهه بیی تێرۆریزمی جــۆر دوو راده یــه ک تا چه ند هه ر که که وتۆته وه له شێوه و تاکتیکدا وه ک یه کن به اڵم له ته نانه ت جیاوازو مه زهه بییه وه رووی دژ به یه کن. یه که میان خوێندنه وه یه کی که مــه زهــه بــی شیعه ــه ل ــه ــدڕه وان ــون ت

کۆنه وه له ئێران ئیسالمیی کــۆمــاری دووه م، ده کا، نوێنه رایه تیی کرده وه به خوێندنه وه یه کی توندڕه وانه له مه زهه بی به ئه فغانستان له تالیبان که سوننی پاشان و ده کرد نوێنه رایه تیی کرده وه ئه لقاعیده به خوڵقاندنی رووداوی 11ی سێپتامبر له نیۆیۆرک گه یاندییه لووتکه به سه ر هه موو باڵی داعش ئێستاش و ئه م دیکه ی تێرۆریسته کانی گــرووپــه

ره وته دا کێشاوه .ــیــی ــه ت ــزمــی ده وڵ ــرۆری ــێ ره وتــــی تگرووپه روتی پێش ئیسالمی کۆماری تێرۆریسته کانی وه ک تالیبان، ئه لقاعیده ، ئه لشه باب و بووکولحه رام له ئه فریقا و داعش له سووریه و عێڕاق ده ستی پێ ده یــه ی سه ره تاکانی له ئه وکات کــرد. به ئیسالمی کۆماری پاسدارانی 80دا پێگه کانی ناوه ندو خۆکوژی کرده وه ی له تایبه تی به ناوچه دا له ئه مریکایان لوبنان ده ته قاندوه ، زۆر که س وه ک ئه و رووداوانه ی سه یر ده کرد له سه ربازانی ژاپۆنی له شه ڕی دووه می جیهانیدا له ئه نجامیان ئه مریکا که شتییه کانی دژی ده دا. ئه و کات که ئازادیخوازانی ئێرانی ــران و ــێ ــه ئ ــان ل ــه تــایــبــه تــی کـــورده کـ بته نانه ت له واڵتانی ئورووپایی ده بوونه قوربانیی تێرۆریزمی ده وڵه تی کۆماری په نای و پێچ له تێرۆریزم ئیسالمی، ئابووریه کاندا و دیپلۆماسی پێوه ندییه داده کــشــا. بــه ســه ر بێده نگیی ــه رده ی پـ

ئـــورووپـــا و ــه قــه لــبــی ل ســاڵــی 1989 لـــه بـــه ر چــــاوی بـــیـــروڕای گــشــتــی د. و تێرۆرکرا قاسملوو عه بدولره حمانی تێرۆریسته کان به ده ستی خوێناوییه وه به ڕێ کرانه وه بۆ تاران. ده یان تێرۆری به ئــورووپــا لــه لــه م چه شنه دیــکــه ی هـــۆی ســـات و ســـــه ودای ئـــابـــووری له گه ڵ ئێران به ردیان له سه ر دانراو به بێده نگی سپێردران. هه تا ئه و وه خته ی رادیکالیزمی له هه ڵقواڵو تێرۆریزمی ئیسالمی داوێنی واڵتانی ئورووپایی، به رۆژئاوا نه گرته وه ، ئه مریکای تایبه تی وه خــه بــه ر نــه هــات. ســه ره نــجــام ئــه وان بۆیان ده رکه وت سووده ئابوورییه کانی سات و سه ودا له گه ڵ تێرۆریستان زۆر

له مه ترسییه کانی که متره .تــێــرۆریــزمــی ده وڵــه تــیــی کــۆمــاری ــاو تــڕۆریــزمــی ــ ــه چ ــه لـ ئــیــســالمــی کـو فــرت به تێکه ڵ داعیش ئه لقاعیده و ره وتــی له بــووه ، کــاری نهێنی و فێڵ له سه ر ــه رده ی پـ میکۆنۆسدا ــای دادگـرێبه رانی ئــاشــکــرای رووی ــراو ــاڵ دامدادگای که وت. ده ر ئیسالمی کۆماری ئه ڵمان ٣ ساڵ دوای تێرۆری میکۆنۆس پله رێبه رانی که گه یشت ئاکامه بــه و ده ســتــووری ئیسالمی کــۆمــاری یه کی تێرۆری د. شه ره فکه ندی و هاوڕێیانیان ئورووپا واڵتانی جار یه که م بۆ داوه . و گــرت ئــێــران دژی لــه هه ڵوێستیان بانگ تارانه وه له خۆیان سه فیره کانی

ــرده وه . ئـــه وه زه بــرێــکــی قــورســی له ــ کدا. ئیسالمی کــۆمــاری تــێــرۆریــزمــی پاشان ئورووپایی واڵتانی هه رچه نده ده ست ئێران له گه ڵ پێوه ندییه کانیان

ــێ کـــــرده وه ، بـــه اڵم ئـــه و ئــه زمــوونــه پو متمدن دنیای ئه گه ر خست ده ری پێشکه وتوو له دژی تێرۆریزم هاوده نگ

بێ ده توانێ پاشه کشه ی پێ بکا.

ــه ی ــادی 22 ســاڵ ــ یـ ــدا ــک ــێ ــات ــه ک لـهاوڕێیانی د. شه ره فکه ندی و تێرۆری ــی جــیــهــان ــ ــان ــ ــه وه کـــه واڵت ــ ــن ــ ــه ی ــ ده کــه ت ده وڵ تێرۆریزمی مه ترسییه کانی ئیسالمییه کانیان تــونــدڕه وه ــه ره وت و به رامبه ر لــه خــۆیــان ده رکـــه وتـــۆه بــۆ پاراستنی ئاسایش و ئه منییه تی جیهان دا به به رپه رس ده زانن، بۆیه 40 واڵت به رێبه رایه تیی ئه مریکا له کۆنفرانسێکدا له دژی داعش ئیئتیالفێکیان پاریس له نــه درا پێ رێگه ی ئێران هێناوه . پێک بیانووه بێ. به شدار کۆنفرانسه دا له م رواڵه تییه که ی هه رچییه ک بێ، ئه م رێگه پێشینه ی بــۆ ده گــه ڕێــتــه وه پێنه دانه ی به شێکی ــێ ــ ده ب ــیــه کــه ی. ــێــرۆریــســی تته جروبه بــه جیهان واڵتــانــی لــه زۆر ــێ کــه تــێــرۆریــزمــی ــب ــه وت ــان ده رک ــۆی بکات هیچ ئیسالمی کۆماری ده وڵه تی نه بووه ئێران نێوخۆیی مه سه له یه کی ــووه بــۆ سه ر و زۆر جــار هــه ڕه شــه بهه روه ها دیــکــه ش. واڵتــانــی ئاسایشی داعیش هیچ کات مه سه له یه کی سووری تــه نــیــا، به ڵکوو ــه ب نــیــه یـــان عــێــڕاقــی واڵتــانــی هــه مــوو ئاسایشی ده تــوانــێ جیهان بشێوێنێ. ئه گه ر واڵتانی جیهان لــه بــه رامــبــه ر تــێــرۆریــزمــدا هــه ســت به هیچ تێرۆریزم نه که ن، به رپرسایه تی

سنوورێک ناناسێ.

به رپرسایه تییه کی دره نگ وه خت له به رامبه ر تێرۆریزمدا )به بۆنه ی 22 ساڵه ی تێرری د. شه ره فکه ندی(

رۆژنامەیژماره : ٦٤٠ ٣٠ی خەرمانانی ١٣٩٣ ٢١ی سێپتامربی ٢٠١٤ سیاسی4

عومەر باڵەکی

ماوه یه ک هــه وااڵنــه ی ئــه و پێی به ــاو بــوونــه وه ، لـــه وه پێش لــه ورمـــێ بده ســـه اڵتـــی ئــیــداری ئـــه و شــاره وانــی له که ناوانه ئه و هه موو داوه بڕیاری گشتیه کان دا شوێنه دوکـــان و تابلۆی به زمانی فارسی و تورکی نه نوسراون ده بێ کۆ بکرێنه وه و به یه کێک له دوو زمانه واته فارسی یا تورکی له سه ریان

بنوسرێ . له و ئامانجی ــێ ورمـ شـــاره وانـــی ــێ:« ــەن ــه و شــێــوه یــه ڕاده گــه ی ــاره ب ــڕی بچه مک له گه ڵ بــوونــه وه به ره نگار بۆ ده سته واژه ی بێگانه و په ره پێدانی زمانی

تورکی و فارسی ئه وکاره ده کیه ن .«ــه وه ی جــێــگــای ســرنــج و ــ بــــه اڵم ئـلێ ڕامانه ئه وه یه که له دوای ده رچوونی الیــه ن لــه تابلۆیانه ــه و ئ ــاره ــڕی ب ــه و ئــکــاری ــی ده ســت ــه تـ ــی ده وڵـ ــرســان ــه رپ بده کرێن که به زمانی کوردی له سه ریان له وادیـــاره مه به ست کــه ــووســراوه ، نزمانی بێگانه ــه واژه ی ده ســت چه مک و کوردییه و ئه وه جێگای سه رسوورمانه نه ک له به ر ئه وه که له و ناوچه یه ئه وه ــورد بــه جــۆرێــک له یــه کــه م جاربێت کجۆره کان به بێگانه دابندرێ و زوڵمی لێ بکرێ به ڵکو ئه وه یه که زۆر بێ شه رمانه ئــه وه ــی ــه ت ده وڵ بــڕیــار و حکوومی بــه ڕاده گه ێندرێ و بێجگه له زمانی فارسی زمانی به بنه ره تی یاسای پێی به که ــدراوه چۆنه ــه نـ ــه یـ ڕاگـ واڵت ــی ــه رم فزمانی په ره پێدانی له باس شاره وانی تورکی ده کا و ده یهه وێ له و ڕێگایه وه ئه وه بسه لمێنێ که زمانی ئه سڵیی ئه و دیکه ئازه رییه و هه ر زمانێکی ناوچه یه زمــانــی ــازه ری ــ ئ ــارســی و ف ــه ل بێجگه

کورد که بــدرێ وانیشان بێگانه ویه و هاوواڵتی ئه و شاره نییه و هیچ به شێکی نیشتمانی زێــد و که نییه خاکه وه بــه و گه وره یه مه ترسییه کی ئه وه خۆیه تی . ــه پێکه وه ــه ڕه شــه ل ــه ئــاشــکــرا ه کــه بتــه وه ی کــورد و ئازه ری ژیانی دوو نه ئاشکرا به درێژ دوور و ساڵیانێکی که

پێکه وه ده ژین ، ده کا .ئه گه ر به مێژوودا بچینه وه و چاو له نه ک کورد بکه ین ، ئێستا ڕاستییه کانی به ڵکوو نییه بێگانه خاکه ئه و له سه ر که خاکه یه ئه و ڕاسته قینه ی خاوه نی ئه وڕۆ به ده ستی زۆر کراوه ته بێگانه . ــژووی هــاوچــه رخ له ــێ بــه درێــژایــی مالیــه ن ده ســه اڵتــدارانــی تــارانــه وه کورد چــه وســاوه تــه وه و غــه دری لــێ کــراوه و ــه ره کــی ئــه وه دراوه کــه دووب هــه وڵــی ــازه ری دا ــ و نــفــاق لــه نــێــوان کـــورد و ئدرێژه ڕێگایه وه له و بکه ن و دروســت خۆیان چه وسێنه رانه ی سیاسه تی به بده ن و کورد له ماف و ژیانی نیشتمانی

خۆی بێ به ش بکه ن . پێ کرا ئیشارەی پێشتر ــەروەک هــە الیـــەن دام و بــڕیــاری لـــەو جـــۆرە لدەزگــــای فــه رمــی دەوڵـــەتـــی کــۆمــاری حەساسی ناوچەیەکی لە ئیسالمییەوە کە ئـــەوەیـــە نــیــشــانــه ی ــێ ــ ورم وەک دەســەاڵتــدارانــی تـــاران دەیــانــهــەوێ لە ناوچەکە کــە ئێستادا مــەرجــی هــەل و ــە حــالــی ئــالــوگــۆردایــە و مــەســەلــەی لمەسەلەیەکی بونەتە مافەکانی کورد و نێوان بخاتە هاڵۆزی گرژی و جیهانی، ئــازەری و هــەردوو نەتەوە لەو کورد و که بکا خەریک شتێک بە نــاوچــەیــە دا تووشی کێشه و ئاژاوه یان بکا هه تا ئەو دوو نەتەوە بیر لە مافە نەتەوایەتیەکانی نادا مانا هیچ دەنــا نەکەنەوە . خۆیان ــۆی ســـەر دوکـــــان و کــۆمــپــانــیــا و ــل ــاب ت

خاوەنەکانیان کە گشتییەکان شوێنە لەسەریان کوردی زمانی بە کــوردن و نوسراوە بگۆڕدرێ بە زمانی تورکی یا فارسی و ئەو مافە لە کورد و تاکی کورد بستێندرێتەوە، لە حالێک دا هەتا ئێرەشی لــەگــەڵ دابــێ کــوردیــش لــە ڕۆژهــەاڵتــی پێی بە ورمــێ شــاری لە کوردستان و یاسا بە شاروەندی ئێرانی دادەندرێ و

لە هەمان کات دا لەسەر خاک و نیشتمانی خۆی دەژی . کاتێک ئاخاڤتن و نووسین بە زمانی زگماکی لە نەتەوەیەک قەدەغە لە شێوەیەک نیشانەی خۆی دەکــرێ، نەتەوەییە . ئەو فەرهەنگی ژینۆسایدی ڕەشنووسی لە کە پێناسەیەک پێی بە ــد کــــراوە، ــۆســای ــن ــوانــســیــونــی ژی کــۆنبەروونی دووخاڵ دەست نیشان دەکا : 1 - قەدەغە کردنی ئاخاڤتنی رۆژانە بە قوتابخانە گشتییەکان و شوێنە لە قەدەغە یا کەمینەکان زگماکی زمانی کردنی چاپ و باو کردنەوی ئەو زمانە . 2 - لە ناوبردن و فەوتاندن یا دانانی

کتێبخانەکان ، لەسەر قــۆرغ قــەدەغــە و مێژووییەکان و شوێنە قوتابخانەکان ، شوێنە مەزهەبییەکان و هەموو ئەو دام و کەمینە فەرهەنگی کەرەسەی دەزگــا و

زمانی و نەتەوەیی . زمانی کاتێک دیکە واتــایــەکــی بــە ــک دا ــوارێـ ــەتـــەوەیـــەک لـــە هـــەمـــوو بـ نـقەدەغە و قۆرغی دەکەوێتە سەر هێدی

ژینۆسایدی زاڵ دەسەاڵتدارانی هێدی ئــەو نــەتــەوەیــە دەکـــەن چونکە زمــان هه ر سه ره کییه کانی پێناسه له یه کێک زمــان گرینگی کــاتــێــک ــه کــه . ــه وه ی ــه ت نباشتر خۆ ده نوێنێ که باس له پێناسه و بکه ین مــرۆڤــه کــان ژیــانــی ناسنامه ی ئه وه ی مرۆڤ له بوونه وه رانی زیندووی شتی دوو ده کاته وه ، جیا زه وی سه ر کۆمه ڵ و به ژیانی یه که م سه ره کی یه؛ به ر کۆمه ڵگایه کی کــردنــی دروســـت تیگه یشتن لێک زمانی دووهه م به رین ، له کۆمه ڵگا جیا جیاکانی مرۆڤ پێکه وه گرێ ده دا. بۆیه پاراستنی زمان و گه شه

دروست بۆ گرینگه ئامرازێکی پێدانی، ــه ســت و بـــوونـــی نــه تــه وه یــه کــی ســه ربپێشکه وتوو. هه ر له و ڕاستایه دا هێندێک کۆمه ڵناسی ــواری ــ ب بــیــرمــه نــدانــی ــه لخۆسه پێن دیکتاتۆرو ده وڵه تی ده ڵین: ئایینی و ــی و ــه ب ــه زه م جـــۆراوجـــۆری ناسنامه ی دیکه ی فه رهه نگی له کۆمه ڵگا دا ته حه مول ده که ن، به اڵم کاتێک بابه تی

ده توانن ده گمه ن به ئاراوه دێته زمان بێ بکه ن و ته حه مولی ڕابێن و له گه ڵی الیه ن بن. ته نانه ت ئه و جۆره ده وڵه تانه که مینه کان زمانی ده ده ن ــه وه ڵ ه که ڕه سمی زمانی له ــه ک ــ زاراوه ی بکه نه کردنیان بێبه ش مه به ستی بــه واڵت ناو له بۆ دان هــه وڵ گه شه کردن و له بردنی هه ستی نه ته وه یی ئه و نه ته وه یه ده که ن و قسه زمانه به و تاکه کانی که له نێو نه ته وه ی بااڵده ست لێک ده درێن.لێره دا پێویسته چاوێک له یاساکانی ئێران بکه ین و بزانین ئایا هیچ بڕگه یه کی به دابــێــت مـــه ودای کــه یاسایی هــه یــه

له که بابه ته له و بڕیاری ده رچــوونــی قه ده غه و دا ژیــان بابه ته کانی هه موو

قۆرغ بخرێته سه ر زمانی نه ته وه یه ک.ــاســای بــنــه ڕه تــی ــه ی ــدی 1٥ ل ــه ن بئێران دا هه رچه ند به که م و کورتیش بێ ئه و مافه ی داوه به نه ته وه کانی دیکه ی که فارسی زمانی له بێجگه که ئێران نــاســانــدراوه ــی واڵت ره ســمــی به زمانی ده توانن نه ته وه کان که مینه و هه موو زگماکی زمانی به خۆیان ناوچه ی له ته نانه ت و بنوسن بخوێنن و خــۆیــان ــکــه ن. بــه اڵم ــامــه ش ده رب گــۆڤــارو ڕۆژننه کراوه به وه ئیشاره جێگایه ک له هیچ مافی دا کۆمه ڵگا لــه تاکێک هیچ کــه ئه وه ی نییه که تابڵوی سه ر دوکانه که ی نابێ به زمانی زگماکی خۆی بێت . لێره دا ده سه اڵتدارانی له ده بێ پرسیاره ئه و چۆنه کــه بــکــرێ ئیسالمی کــۆمــاری ره سمی ئێداره یه کی که ده ده ن ئیزن بڕیاری ده وڵــه تــه وه به ناوی ــه ت و ده وڵنه ته وه یه ک زمانی که لێ ده ربچێ وای خۆیه تی نیشتمانی خــاک و له سه ر که یاسای حاڵێک دا له بکرێ قه ده غه لێ

بنه ڕه تی ئێران ئیزنی پێداوه .یــاســازان و لــه ســه ر دا کۆتایی لــه مـــاف پــــــــه روه ران و روونـــاکـــبـــیـــران و که ورمــێ یــه شـــاری که سایه تیه کانی بێن و ــگ وه ده ن مه سه له یه ئــه و له سه ر ــه ده ن بــڕیــاری چــه نــد که سی ــ ئــیــزن نــارامــی و ــه فــه س نـــزم ئ هــه لــپــه رســت و نپێکه وه ژیانی کوردو ئازه ری تێک بداو له سه ر خــاوه ن دوکــان و شوێنه ئه رکه گشتییه کان که له ڕێگای یاساو دادگاوه لــه مافی خــۆیــان دیــفــاع بــکــه ن و هــه وڵ ورمی شاره وانی بریاره ی ئه و بــدرێ

هه ڵبوه شێندرێته وه .

البردنی ناوه کوردییه کان له سه ر تابلۆی دوکان و کۆمپانیاکان به چ مه به ستێک؟

ته های ره حیمی

خه رمانان و مانگی هاتنی کۆتایی ده گــه ڵ له مــرۆیــیــه کــان کۆمه ڵگه پــایــیــز، بـــه ره بـــه ری ئــامــاده واڵتــه کــانــی ســـه راســـه ری جیهان خــۆ دیکه ی قۆناخێکی ده سپێکردنه وه ی بۆ ده که ن به ره یه ک و نانی وه به رخوێندن و پێگه یاندن وه چه یه کی نوێ به مه به ستی بنیاتنانی داهاتووی ڕوون. په روه رده و خوێندن و به گشتی پرۆسه ی کۆڵه که کانی بنه ڕه تیترین له یه کێکه فێرکردن بنیاتنانی کۆمه ڵگه یه کی مودێرن و گه شه پێدانی بواره کانی ژیان. ئه گه ر زمان و سیستمی زمانی له مــرۆڤ که پێوه رانه ی له و یه کێکه مــرۆڤ ده کــرێ جیاده کاته وه ، دیکه بوونه وه ره کانی فێرکردنیش ــرۆســه ی پ و پـــــه روه رده بڵێین ــه م ــیـــاکـــردنـــه وه ی ئ فـــاکـــتـــه ری ســـه ره کـــی جـچونکه دیکه . گیانله به رانی له بوونه وه ره یه که دایـــه، مــرۆیــی کۆمه ڵگه یی لــه ته نیا ئــه وه ــرۆســه ی فــێــرکــردن و ــاوی پ ــه ن ــه ک ب ــرۆســه ی پو فێرخواز ــه ش دا ڕه وتـ لــه م هه یه و فێربوون به رنامه دیاریکراو چوارچێوه یه کی له فێرکار، بۆ دانراودا به ره و ئامانجه کانی خۆپێگه یاندن له هه ر ده نێن. هه نگاو ڕوون دا ئاسۆیه کی پێناو به م پێیه واڵتان و نه ته وه کان زۆر به وردبینی و حه ساسییه ته وه ئاماده کاری بۆ خوێندن و دابینی ده که ن و فێرکردن پرۆسه ی پێداویستییه کانی هه وڵی له ــه رده وام بـ زۆرەوە گرنگییەکی بە بنه بڕکردنی کێشه و ئارێشه کانی پرۆسه که دان و به رنامه ی پرۆگرام و دانانی خه ریکی هه میشه پێشکه وتووو گونجاون له پێناو په روه رده یه کی ــنــدن و ــەی خــوێ ــرۆسـ ــم دا. پـ ــ ــال دروســــــت و ســبــواری زۆر ڕەچــاوی بە پێویستی فێرکردن ژینگه ی تەناهی، دەروونــی، لەشساغی، وەک شیکردنه وه ی پێویستی که لوپه لی بیناو ساغ، نەبوونی کە هەیە، هتد خوێندن و بابه ته کانی سەرکەوتوویی سەر دەکاتە کار هەرکامیان پرۆسەکە. ڕه چاوی بواری ده روونی یه کێکه له

بنه ما گرنگه کانی پرۆسه ی خوێندن، که له ئێران ئیمپراتۆری ئیسالمی دا نه ک ڕه چاوی ئه م الیه نه و خوێندن ــی ڕه وت به ڵکو ناکرێ به دروستی بابه ته کانی خوێندن له سایه سه ری ئایدیۆلۆژی و بیر ده درێ هه وڵ ده سه اڵتدا چه قبه ستووی هزره کانی په لکێشی دواوه بکه ن، هه تا ڕه کێشی داهاتوو. که ده ڵێین باری ده روونی؛ ئه م بابه ته زۆر هه ڵده گرێ و شیکردنه وه ی زۆری پێویسته چونکه تاکه الیه نێک له خۆ ناگرێ، به ڵکو له زۆر ده بێ وێنه بۆ توێژینه وه یه ، شایانی الیه نه وه هه ست ده بێ ده خوێنێ له و شوێنه ی فێرخواز به رپرسان و له گه ڵ بکا، ئه منییه ت ئارامی و به هه مووان له گرنگتر بێ، ئاسووده فێرکاران زمانه ی ئــه و ده یخوێنێ و شته ی ئــه و ــه ڵ ده گپێی ده خوێنێ هه ست به ئارامی بکا، ئه گینا به وه ک هه ر شته کان نه ک دوودڵی و دڵه ڕاوکێ به ڵکوو بۆ ماوه یه کی زۆریش نابێ، فێر خۆی ئەم ده بـــێ. ئــاڵــۆزی سه رلێشێوان و تــووشــی لە ڕوونکەرەوەیە داهاتوو بنیاتنەرو پرۆسە هەموو واڵتەکان بە پێی دوایین گۆڕانکارییەکان و ڕێک نوێ پرۆگرامی میتۆد و پێشکەوتووترین دەخرێ و ئامانجی ستراتیژی و درێژخایەنی بۆ

دیاری دەکرێ. ئیسالمی کۆماری ئایدیۆلۆژیکی سیستمی ژیانی مرۆیی، دیکەی بوارەکانی وەک هەموو ســەقــەت پێگەیاندنیشی ــدن و ــن خــوێ ــواری بــکردووەو یان بە قازانجی نەتەوەی بااڵدەست، ئەم خــزمــەت خستۆتە دیــکــەی نــەتــەوەکــانــی دەگەڵ هەر ئیسالمی دا ئێرانی لە نــەتــەوەوە. ئیسالمی تئۆکراسی سیستمی هاتنەسەری بــەنــاو شــۆڕشــی فەرهەنگی لــەژێــر دروشــمــی دەستکرا بە حەزفی زۆرێک لەم بابەت و ماددە خوێندن دا پرۆسەی لە دەبــووا دەرسییانەی گرنگییەکی شایانیان پێ بدرێ. ئەمە لە سیستمی فتواو بە جــارەو هەر کە پرۆسەکە، سەقەتی بەبیانوویەکی خەیاڵی و لە ژێر ناوی سڕینەوەی کفرو بە ئایینی کردنی خوێندنگە و زانستگەکان، پرۆسەی فێرکردن کڵۆڵتر دەکرێ. هەروەک بۆ ڕاپۆرتەکان و ئامارەکان ئاشکرایە و هەمووان پێ ئاماژەی جیهانی دا و نێوخۆیی ئاستی لە

مــرۆڤ، مافی سه ره تاییترین زه وتــی ــەن، دەکــەاڵوارن و ه زگماکی، زمانی به خوێندن واتــا کردن، زیندانی ئازادیی، مرۆڤ، مافی پێشێلی ئێعدام و ... هتد لە ئێران بەشێکین لە سیاسەتی حکوومەت، کە دیارە ئەگەر کۆماری ئیسالمی ئەم کردەوانە ڕەچاو نەکا دەبێ سەرمان سووڕ نــوێ دا، خوێندنی ساڵی ســه ره تــای له بمێنێ. ئه م بــاری بــه ڕوونــی هــه واڵ ئامار و هه ندێک ئێران ده رده خه ن. وازهێنانی له پرۆسه گرنگه یه ک له سێی فێرخوازان به زانکۆ و به تایبه ت ئاسته کانی خواروو، خراپ بوون و ناستانداردی یه ک له سێ قوتابخانه کان و دابین نه بوونی ئامێر خوێندکارانی ده رکــرانــی ســاردیــان، گــه رمــی و

که مه ئایینییه کان به بیانووی پڕوپووچ و دوور له مرۆیی، وه رگرتنی پاره له کاتی ناونووسی لــه ســه دی یــه ک فــێــرخــوازان، که می بیست و ــان ــه روه رده و بــه ده ی ــ ــی پـ ــ ــوودجــه ی وزاره ت بهه واڵی دڵته زێنی دیکه ، که ڕه وشی خوێندن له ئێرانی ئیسالمی دا ده رده خه ن. که له م بابه ته شدا دیاره به شی هه ره زۆری ئه م که مکوڕییانه به ر نه ته وه نامه حره مه کان ده که ون و هه ر بۆیه ش و کچان سی ســه دا ده ده ن نیشان ئاماره کان ژنانی سنوورنشین نه خوێنده وارن. هەروەک لە زۆربەی سەرکوت و هەاڵواردن و زوڵمەکانی کوردو ئێران، چوارچێوەی لە ژیــان دا دیکەی لە ــەوێ، ــ دەک بــەر پشکی شێری کــوردســتــان بواری بێبەشی لە پەروەردەیەکی ساغ و سەلیم خوێندن و پرۆسە پێداویستییەکانی دابین و بە لەبار بۆ پێشخستن و ڕەخساندنی کەشێکی

بەر شێری پشکی پرۆسەکە، گەیاندنی ئاکام ئیمکاناتەوە و پێداویستی بواری لە دەکــەوێ. بەشەکانی دەگـــەڵ کــوردســتــان ڕۆژهـــەاڵتـــی و ڕوودانــــی نــاکــرێ ــەراورد ــ ــ ب ــکــە واڵت دیئەم ســـاڵ دا لــە دڵــتــەزێــن ڕووداوی چــەنــدی دەستی بن کوردستانی لە دەردەخــا. ڕاستییە هــەڵــقــرچــاوی ڕوومـــەتـــی ئیسالمی ــاری ــۆم کگەش داهاتوویەکی بۆ کە شێناوێ، کچانی بەاڵم کردبوو، خوێندن پۆلەکانی لە ڕوویــان دەزگــای نابەرپرسیاربوونی سایەسەری لە پەروەردە پۆلیان لێ بوو بە گڕکانێکی توورە، نیشانەی گرنگی نەدانی تارانە بە خوێندنی ئەو ئەم ئەگەر دیــارە نین. مەحرم پێی کەسانەی

ناحەققیانە ته نیا قوتابیی و خوێندکارانی سەر بە له م نه گرتووه ته وه و غه یره فارسی نەتەوەکانی سااڵنه ی دوایی دا که ده نگی ناوه نده نشینانش به ده سه اڵتی خێروبێری بۆوه ، به رز ناڕه زایه تی ئیسالمی وێالیه تی فه قیهـ تاڕاده یه کی ئه وانیشی سەدان ــان و دەی ئەستێرەدارکردنی گرته وه . خوێندکاری جودابیر، کە وەک تاقمی دەسەاڵت لێشاوی بــە کۆچی نــاکــەنــەوە، بیر بــەدەســت خوێندکاران بەرەەو هەندەران و به ده یان دیارده و به ربه ستی دیکه له به رده م خوێندنی تاکه کان و هاوواڵتیانی ئێرانیدا ده بینرێ، کە دەیسلەمێنێ هیچ بە بەزەییان ــاران ت دەسەاڵتبەدەستانی ئــازادی بۆنی کە نایەتەوە تاقمێک دا و کەس ئیسالمی کــۆمــاری بــکــرێ. لــێ جیابیرییان و ستاندارده قانوونه پێشێلی بڵێی هــه ر نــه ک جیهانییه کان ده کا و به گوێره ی یاساو پره نسیپی

پرۆسه ی سه رکه وتوو میتۆدی تاقیکاراوه و فێربوون به ڕێوه نابا به ڵکوو مادده کانی قانوون له هه مبه ر خــۆشــی پــه ســنــدکــراوی بــنــه ڕه تــی ده خاو زگماکی پشت گوێ زمانی به خوێندن بۆ ڕه کێشی خه ڵک له کاتی هه ڵبژاردن دا ته نیا بۆ سه ر سندووقه کانی ده نگدان و هه ڵفریواندنی بیروڕای گشتی و شه رعیه تدان به سیستمه که ی خه باتی ساڵه له مێژ ده کــا. پێوه پرۆپاگه نده ی نه پساوه خه باتی به تایبه ت ئــێــران و گــه النــی ســه ره تــایــیــتــریــن ــۆ ب کـــورد گــه لــی ڕه وای و مــافــه کــان، کــه خــوێــنــدن بــه زمــانــی کـــوردی و پــاراســتــنــی شــونــاس و هــوویــه تــی نــه تــه وه یــی هــه روه ک ــه وه . مــاوه ت واڵم بێ لــه وان یه کێکه کردنی دابــیــن بــه پێویستی خوێندن وه تــمــان پێداویستی و کەلوپەلێکی زۆرو بەجێ هه یه ، جا ئامرازه وه و په ل و که ل له پێداویستییه ئه م هێمن و ئارام که شێکی خوڵقاندنی هه تا بگره و ڕه چــاوی بــواری ده روونــی فێرخواز ده گه ڵ خوێندندا پرۆسه ی له ماددانه ی و بابه ت ئه م وه ک فارسی غه یره منداڵێکی ده بــن. تووشی کورد که له پۆڵه کانی خوێندن به ره ووی زمان و وشه گه لێکی نامۆ ده بێته وه ، له بواری هرزی و ده روونییه وه تووشی شپڕزی و ئاڵۆزی ده بێ و له جیاوازییه ک ده بێته خوێندن دا ــی ڕه وت له زمانه که ی به منداڵه ی ئه و نێوان له خوێندن، خۆی و به وشه گه لێک که پێێ ئاشنایه و له گه ڵی ڕاهاتووه ده گه ڵ ئه وه ی بۆ یه که م جار وشه و زمانێک دەیبیستێ و ته قه ی سه ری دێ، کە هەر ئەمەشە دەبێتە هۆی ئەوەی ئاماری سەرکەوتن و دەرچوونی ئەو مندااڵنەی بە زمانی زگماکی سەرەتایی و ئاستەکانی لە دەخوێنن خۆیان ــەو فــێــرخــوازانــە بــێ کــە بە دواتــریــش زیــاتــر لزمانێکی دیکە دەخوێنن. بینا و جێگه و ڕێگه ی هه یه خــۆی بــه تایبه ت کاریگه ریی خوێندن له سه ر سه رخستنی پرۆسه که ، ئه م فێرخوازه ی له بینای خۆش و نوێ و به ئیمکاناته وه ده رس ده خوێنێ به دڵنیاییه وه چ له بواری خوێندن و ئه منییه تی گیانییه وه له بواری له شساغی و چ و کــون له کــوردانــه ی منداڵه لــه و ئاسوده تره که الوه کان و که پر و بینای ناڕه سمی دا ده رس زۆر و شیناوێ له ئه مه شه هه ر و ده خوێنن کاره سات کوردستان دیکه ی بێبه شی شوێنی ده قه ومێ و کاربه ده ستانی بێ کیفایه تی تارانیش

مێشێکیشیان لێ میوان نابێ.

گرنگیی پرۆسه ی په روه رده و فێرکردن

تئۆکراسی‌ سیستمی‌ هاتنەسەری‌ دەگــەڵ‌ هەر‌ ئیسالمی‌دا‌ ئێرانی‌ لە‌حەزفی‌ بە‌ دەستکرا‌ فەرهەنگی‌ شۆڕشی‌ بەناو‌ دروشمی‌ لەژێر‌ ئیسالمی‌خوێندن‌دا‌ پرۆسەی‌ لە‌ دەبــووا‌ دەرسییانەی‌ مــاددە‌ بابەت‌و‌ لەم‌ زۆرێــک‌

گرنگییەکی‌شایانیان‌پێ‌بدرێ

رۆژنامەی3 ژماره :٦٤٠ سیاسی٣٠ی خەرمانانی ١٣٩٣ ٢١ی سێپتامربی ٢٠١٤

ناسر باباخانی

نـــاوەنـــدی حیزبی کــۆمــیــتــەی ــاری ــڕیـ دوابـمێحوەری ــەاڵت )ڕۆژه کوردستان دیموکراتی کە کاتدا هەمان لە خەبات( ئەولەوییەتی وەک سەرنجڕاکێش و سەرسوڕهێنەر بوو، لە ناخی خۆیدا هەڵگری چەشنێ ڕەخنەی نێو گوتاری )نقد درون گفتمانی( بوو، واتە بە باوەڕی من حیزبی دیموکراتی کوردستان بوێرانە دەیەوێ چەشنێ گوتاری لە کـــرداری و تیۆریک سەربەخۆیی لە ڕۆژهـــەاڵت دەستەبەر کــورد بــزووتــنــەوەی بکا و بە خەڵکی ڕۆژهەاڵت و سەرجەم حیزبە گوتاری نابێ کە بڵێ ــەوە ئ ڕۆژهەاڵتییەکان باشوور گوتاری پاشکۆی تر چی ڕۆژهــەاڵت یان گوتاری باکوور بێ و ناکرێ ئەم گوتارانە

ئاڵترناتیوێکی شیاو بن بۆ ڕۆژهەاڵت!ــاوی واتــە قــۆنــاغــی ســااڵنــی ٥7-68 هــەتسەردەمی د. قاسملوو، بێگومان درەوشاوەترین قۆناغی خەبات بوو، گوتاری ئەو قۆناغە گوتارێکی کاریزما سەرکردەیەکی هۆی بە کە بوو زاڵ تری وردەگوتارەکانی قاسملوو دوکتور وەک ئاڕمانخوازانە گوتارێکی پەراوێزەوە، خستبوو نابەرهەست و بەرهەست شێوەیەکی بــە کــە خەباتی شاخ و شاری لێک گرێ دابــوو... پاش هۆی بــە دیــســان قاسملوو ــور ــت دوک نــەمــانــی سەر لە کوردستان پێشمەرگەی »حــزوور«ی لێهاتوو ڕێبەرێکی بوونی و کوردستان خاکی چەکداری خەباتی شەرەفکەندی دوکتور وەک هەر بوونی هەبوو... بەاڵم لە پاش نەمانی ئەم تر هۆکاری هەندێ و کاریزمایە ڕیبەرە دوو و هەروەها ساز بوونی هەرێمی کوردستان لە

بە سیاسییە هێزە ئەم پێی و دەست باشوور بە 20 نیزیک ماوەیەکی و دەبەسترێ تەواوی بە و پێشمەرگە دەوەستێ قرمەی چەکی ساڵ گشتی چاالکی سیاسی لە جیددییەت دەکەوێ و لە سەر بەستێنی عەینی واتە خاکی کوردستان و لە ناو خەڵکدا نامێنێ. هەر بۆیە بۆشایی یەک لە سەر ئاستی گوتار پێکدێ و ئەم بۆشایی یەش بە هۆی دوو گوتاری سەرەکی تر پڕ دەبێتەوە!

ــە دروشــمــە گــوتــاری بــاکــوور ســەرەتــا بکوردستانی ــە وات شاعیرانەکەی و بریقەدار ئاوێتەی و ڕووکەشیانە شێوەیەکی بە گەورە لە کورتخایەن مــاوەیــەکــی بــۆ تــوانــی هەست حیزبەکانیش و ــەاڵت ــ ڕۆژه کۆمەڵگای ســەر نموونەیەکی وەک تەنانەت هەبێ، شوێندانەری عەینی فان حیزب بەرگی پێشمەرگەکانی ڕێک وەک بەرگی گریالی باکوور لێدەکا بۆئەوەی لە شەپۆلەکە دوا نەکەوێ و تیپۆلۆژیی ڕواڵەتیشی گوتارە ئەم بەاڵم بئاژوێ. گوتارە ئەم بــەرەو قەناعەتێکی ســـەر هــاتــە ــار ــ دواجـ گشتگیرە

خۆسەری دیموکراتیک!پەسند و الوە بەم 200٣ەوە لە بۆیە هەر گوتاری ئــەوە عــێــراق، لــە فیدرالیسم کــردنــی باشوورە کە جێ بە گوتاری باکوور لێژ دەکا، کە تا هەنووکەش چاوەڕانی هێزە ڕۆژهەاڵتییەکان بۆ گوتارێکی هاوچەشنی باشوور بۆ ڕۆژهەاڵت چاوەڕوانییە ئــەم کەچی هەیە. درێـــژەی هــەر جگە لە دەستەوەستانی، شکانی کەرامەتی تاکی تری ئاکامێکی هیچ خەسیوی، و ــەاڵت رۆژهـپێکهاتەی ڕاستیدا لە .چونکه لێنەکەوتۆتەوە سروشتی، و سیاسی جوغرافیای نەتەوەیی، دەسەاڵتی زاڵ لە واڵتی ئێران لەگەڵ عێراق بە گشتی جیاوازە و ناکرێ بە پێودانگی باشوور لە

کێشەکانی ڕۆژهەاڵت بڕوانین.ئەزموونی کــە نــاکــرێ لەمە حاشا دیـــارە ــمــی کـــوردســـتـــان لـــە بـــاشـــوور، بـــەرەو هــەرێ

و ساز باکوور لە ئاشتی پێڤاژۆی پێشچوونی پرسی ســەر لە ڕۆژئـــاوا، کانتۆنەکانی بوونی کورد لە ڕۆژهەاڵتی کوردستان کارتێکەرییەکی کورد کێشەی گشتی بە بەاڵم بووە ئەرێنییان دەبـــێ لــە هــەر پــارچــەیــەکــدا لــە ســەر بنەما و دەژین تێدا کــوردی واڵتــەی ئەم چوارچێوەی

ڕێکاری بۆ بدۆزرێتەوە.دیموکراتی حیزبی بــڕیــارەی لــەم ئــەوەی ــێ ــان دەردەکــــــەوێ ئــەمــەیــە کــە دەب کــوردســت

ــژەن کــاتــەوە، ــوێ ــاری خــۆی ن ڕۆژهــــەاڵت گــوتبتوانێ خــەدیــو د. تەعبیری بــە کــە گــوتــارێــک ببێتە و دا گــرێ لێک شــار و شــاخ خــەبــاتــی کردنی چیا و شەقام دەســت لە دەســت هــۆی بەهاری پشکوتنی نیشانەی ئەمانە زیندان. و کوردە. بەاڵم ڕەنگە پرسیارێک لێرەدا لەبەردەم چۆن کە ئەوەیە ئەمیش بێتەوە، قوت خوێنەر وەک دیکتاتۆری دەسەاڵتێکی ژێر لە دەکــرێ گرێ لێک خــەبــاتــە ــەم ئ ئیسامی دا کــۆمــاری ــەوە چەشنی درێ؟ لــە الیــەکــی تـــرەوە بــە داخـباشوور، حیزبەکانی سەرجەم پەیوەندییەکانی باکوور و ڕۆژئاوا لەگەڵ کۆماری ئیسالمی بە شێوەیەکە کە ئەوەندەی ڕۆژهەاڵت بەدەم خەم

و ئازارەکانی ئەم بەشانەوەیە، ئەوان لەهەمبەر بێدەنگن یان رۆژهــەاڵت لە کورد بزووتنەوەی

یان زۆر جاران بەربەستن! ــەم هــەمــوو کــۆســپــەوە دەبــێ ــوو ب کــە وا بخۆ بــێ؟ چــۆن پڕۆسەیە ئــەم میکانیزمەکانی لەگەڵ ــەراوەرد بـ بە کە حاشاهەڵنەگرە ئــەوە سەرەتای هەشتاکان گوتاری ڕۆژهەاڵت زاڵترین کە گوتارێک بــوو، پارچە چــوار هــەر گوتاری بەتەواوی میراتگری گوتاری سەردەمی کۆماری

لە ناسیۆنالیستی گوتارێکی بــوو، کوردستان سەر چەند بنەمایەکی سۆسیالیستی، کە سەیری کلیل وشەکانی ئەم گوتارە دەکەی وەک: کۆمار، شەهید، پێشمەرگە، نەتەوەیی، ســروودی ئااڵ، ئێستاشی یارمەتی... ئەندام، واڵت، نیشتمان، لەگەڵدا بێ گوتاری پارچەکانی تری کوردستان

هەر قه رزداری گوتاری کۆمارن. تەنیا ڕێکارێک کە دەتوانێ حیزبی دیموکراتی گوتاری بۆ گەڕانەوە بەر، بیگرێتە کوردستان ســەردەمــی شــۆڕشــی گــەالنــی ئــێــرانــە، ئەمەش بۆ ئاوڕێک سووکە بە مەگین نابێ مسۆگەر سەر قەندیل! لە هەمان کاتیشدا سەرکردایەتیی بە لە چاالکیی جیددی و دەبــێ کــورد سیاسی

کردەوە لە دەرەوە واتە ئورووپا و ئەمریکا خافڵ ڕووناکبیرانی ئەرکی تــرەوە الیەکی لە نەبێ. ناوخۆ و چاالکڤانانی مەدەنی دەبێ لە ڕاستای لە بێ. کۆمەاڵیەتییەکان ئاڵوگۆڕە پێک هێنانی پێشهاتە جــار هــەنــدێ سیاسیدا کۆمەڵناسیی بارودۆخی کە کۆمەاڵیەتییەکانن ئاڵوگۆڕە و وایە پێی پارسۆنز دەگــۆڕن. واڵتێک سیاسیی هێزێکی لــە بریتییە کــۆمــەاڵیــەتــی ئــاڵــوگــۆڕی گۆڕانی هــۆی دەبێتە کە جــەمــاوەری گشتیی پێکهاتەیی یە. گۆڕانێکی گۆڕانە، ئەم و کۆمەڵگا تــایــبــەتــمــەنــدیــیــە ســەرەکــیــیــەکــانــی ئــاڵــوگــۆڕی پێکهاتەیی یە، گشتییە، دیاردەیەکی کۆمەاڵیەتی: بــــەردەوامــــە. واتــــە کــاتــیــی نــیــیــە و دواجــــار قۆناغێکی زەمەنیی دیاریکراوی هەیە. کۆی ئەم سەر لە کە ئــەوە هــۆی دەبنە تایبەتمەندییانە مێژووی واڵتێک شوێندانەر بن. بە بڕوای من لە واڵتانی دیکتاتۆریدا بۆ بەدیهاتنی ئەم ئاڵوگۆڕە کە پێویستە کاتالیزۆر چەشنێ کۆمەاڵیەتییە بۆیە هەر ئاڵوگۆڕەکە. هەاڵیسانی هۆی ببێتە دەکرێ بڵێن زۆر بیانوو و بۆنە لە ناوخۆدا هەن

کە دەوری ئەم کاتالیزۆرانە بگێڕن. وەک دوا وتە شاخ واتە هیزە سیاسییەکانی یا ئاڵوگۆڕە کۆمەاڵیەتییە ئەم دەبێ ڕۆژهەاڵت تەنانەت چەشنە لەم ئاڵوگۆڕێکی چەشنە هەر مانگرتنی وەک مەدنییشدا نافەرمانیی قالبی لە خەڵکی رۆژهەالتی کوردستان لە رۆژێکی وەک دوکتورر تیرۆری ســاڵــڕۆژی پووشپەڕ 22ی و بکەن کانالیزەی و بقۆزنەوە و... قاسملوو بە جۆرێ خەباتی شار و شاخ لێک گرێ دەن. ئەمە دەبێتە هۆی بەرجەستە بوونی ڕۆژهەاڵت خەبات نوێی قۆناغێکی دەسپێکی و مێحوەری لە رۆژهەاڵت و دواجار گوتارێکی شیاو، با ئەم

هەلەش لە کیس نەچێ!

قادر وریا

ــی ــم ــه رێ ــێ ه ــ ــ ــــگ و نـــیـــوێـــک ده چ ــان ــ ــۆ م ــ بکوردستان و هه ولێر وه ک پێته ختی ئه و هه رێمه ناوه نده سه رنجی جێگای به بــوون کوردییه،

دیپلۆماسییه کان و میدیاکانی جیهان.ــه وه کــه چــه کــداره کــانــی گــرووپــی ــات لــه و کهـــێـــرش و ڕووی داعـــــــش، تــیــرۆریــســتــیــی په الماره کانیان له شار و ناوچه شیعه نشینه کانی خاک و کرده ڕوویــان وه رسووڕاند و عێراقه وه ــان، هــه رێــمــی ــتـ ــوردسـ ــکــی بـــاشـــووری کـ خــه ڵهه رێمه و، ئــه و پێته ختی هه ولێر کــوردســتــان، ــم و هــێــزی ــه رێـ ــی ســیــاســیــی هـ ــی ــه ت ــای ســه رۆکجیهان و مــیــدیــاکــانــی ســه رنــجــی پــێــشــمــه رگــه ، ناوه نده دیپلۆماسییه کانی دنیایان بۆ الی خۆیان

ڕاکێشاوه . چه کداره کانی داعش له و شارو ناوچانه ی ده دان و په الماریان که کوردستان باشووری جیاوازییه وه ، هێندێک به ده کـــردن، داگیریان ده دا ئه نجام ره فتارانه یان ــرده وه و ک ئه و هه ر کــه لــه مــووســڵ و تــکــریــت و نــاوچــه کــانــی دیکه ــوون. داب ئه نجامیان جیابیر خه ڵکی به رامبه ر ڕه نگه جیاوازییه کی هه ره گه وره له وه دابووبێ ئایینی که خوشک گــه وره ی که مایه تییه کی که په الماره کانی لــه بـــوون، ئیزه دییه کان ــرا ب و که وتنه بێبه زه ییانه هــه رێــم دا، ســه ر بۆ داعــش تیرۆریستییه و تاقمه ــه و ئ توند وتیژیی ــه ر بکۆڕه وه ێکی که ئه وه هۆی بووه ئه مه ش هه ر تاقه تپڕووکێنی گــه رمــای له مرۆیی گـــه وره ی وه ڕێ شه نگاڵ چیای بــه ره و هاوین دا وه رزی له بکه وێ. به اڵم دیاره هه م دژکــرده وه ی خه ڵک شار و ناوچه پاالماردراوه کانی هه رێم به رامبه ر شــار و هــی لــه تیرۆریستییه هێزه ئــه م هاتنی ناوچه کانی به شه کانی دیکه ی عێراق جیاواز بوو، هه م کاردانه وه ناوچه یی و جیهانییه کان به رامبه ر

ئه م په المارانه جیاواز بوون. خه ڵکی ــه ت ــان ــه ن ت ــتـــان، کـــوردسـ خــه ڵــکــی ئه زموونێک هــه رێــمــیــش، ــڕاوه کــانــی ــاوچــه داب نــه دی ــ ــه ده ســــه اڵتــــداره تــــیــــی کـــــوردیـــــان ب ــ لــه ر نــاوچــه یــه ک ده ســه اڵتــی ده کــــرد کــه لــه هـبووبێ،ئاسایش وخوشگوزه رانیی بۆ دانیشتووان هێناوه ، ڕێگا نا دا که مایه تییه ئایینی و زمانییه کان

ــه ره وڕوو بن. ب له گه ڵ سه رکوت و هــه اڵواردن جگه له مه ش، ناوه رۆکی ده سه اڵته که ی، ئازادی و دیموکراسی و پێشاندانی ڕوخسارێکی ئه مڕۆیی ناوچه دانیشتوانی کۆمه ڵگه یه . به ڕێوه بردنی له سته م و له بوو ساڵێک چه ند که سوننییه کان، هه اڵواردنی مه زهه بیی ده وڵه تی مالیکی به رامبه ر به رامبه ر هه ڵویستیان هاتبوون، وه زاڵه خۆیان زاڵبوونی ده سه اڵتی هێزێکی وه ک داعش که به ڕواڵه ت داکۆکیکاری سوننه مه زهه به کانه ، ئه گه ر

بوو. بیالیه نی بێته فاوه تی و نه بووبێ، پێشوازی کــوردی و ناوچه شــارو دانیشتوانی بۆ ــه اڵم ببوو. دیکه مه سه له که شتێکی کوردستانییه کان، ئه وان له ده سه اڵتێکی خۆیی و ئازاد و دیموکراتیک، حوکمڕانییه کی ــه ره ی ــت ســه ی ژێـــر ــه ــن ده کــه وتکه توند وتیژ تیرۆریستی و کۆنه په رستانه ، هه موو شتیکی له گه ڵ ئه م سه رده مه ناموو بوو. هه ر بۆیه خه ڵکی شارو ناوچه کوردستانییه کانی تایبه تی خوشک و به په الماری داعش، ئامانجی ــرا ئــیــزه ده یــیــه کــان بــه پــه نــابــردن بــۆ کـــۆڕه و، بــش وه ســتــانــه وه . ئــه گــه رچــی دژی هــاتــنــی داعـبه و تیرۆریستییه گرووپه ئــه م چه کداره کانی هه مووه چه کوچۆڵه پێشکه وتووه ته یار بوون که له سوپای تێکشکاوی عێراق ده ستیان که وتبوو،

به اڵم هێزی پێشمه رگه سه ره ڕای ته یارنه بوونی به چه کی پێشکه وتوو به خۆڕاگری و به ره نگاریی کــوردســتــان، خــه ڵــکــی پشتیوانیی ــه ب ــۆی و خـبه ره و قوواڵیی هه رێمی پێشڕه وییه کانی داعش

کوردستانی ڕاگرت.به ره وڕووبوونی هه رێمی کوردستان له گه ڵ په المار و له شکرکێشیی گرووپی تیرۆریستیی به ناو »خیالفه تی ئیسالمی«)داعش(، هه م له ئاستی ناوچه یی و جیهانی دا، ئاستی له نه ته وه یی، هه م

کار دانه وه و لێکه وته ی گرنگی هه بوو. له ئاستی هــه مــوو سیاسییه کانی هــیــزه دا، ــه وه یــی ــه ت نبه شه کانی کوردستان و تاکه کانی نه ته وه ی کورد نیگه رانی به هه ستیان هــه ن، شوێنێک هه ر له هه ریمی هاتنی هاناوه به به رگریکردن و کرد و ئه م ده سکه وته کانی پاراستنی کــوردســتــان و ئه زموونه یان به ئه رکی نه ته وه یی خۆیان زانی. له الیه که وه به ئاماده یی ده ربڕین بۆ به شداری دیکه وه الیه کی له تیرۆریستان و دژی له شه ڕ به هاوده ردی له گه ڵ خه ڵکی لێقه وماو و ئاواره و هه ڵوێستی ئــه وان، بۆ یارمه تیی کۆکردنه وه ی ئاستی له راگــه یــانــد. خۆیان چــاوه ڕوانــکــراوی دا،هه رێمی کوردستان نێوده وڵه تیش ناوچه یی و بێوێنه به ده نگه وه هاتنێکی پشتیوانی و گه ڵ له

ــی و ــاوچــه ی بـــــــه ره وڕوو بــــوو. پــشــتــیــوانــیــیــه ننێوده وڵه تییه که ، هه ر ته نیا الیه نی مرۆیی و ماڵیی سوپاییشی سیاسی و ڕه هه ندی به ڵکوو نه بوو، ــی ــه خـــۆوه گـــرت. ئــه مــریــکــا و چــه نــدیــن واڵت بهه رێمی کوردستان و له پارێزگاری ڕۆژاوایــی، ناردنی چه ک و ته قه مه نیی پێشکه وتوو بۆ هێزی

پێشمه رگه یان به ئه وله وییه تی خۆیان دانا.هاوبه ندییه ــه م ئ دیـــوی ــه و ئ ئــامــاژه کــانــی ناوچه یی و جیهانییه له گه ڵ هه رێمی کوردستان،

ده توانین به م جۆره بخوێنینه وه :هه موو نێو لــه کــوردســتــان، هــه رێــمــی - نێوه راست دا،نموونه یه کی ڕۆژهه اڵتی واڵتانی ســـــه رکـــــه وتـــــوویـــــه لـــــه وێـــکـــهـــه ڵـــکـــردن و جیاوازه کان . ئایینه نه ته وه و پێکه وه حه وانه وه ی ــوو له ــک ــه ڵ ــراق، ب ــێـ ــاســتــی عـ ــه ر لـــه ئ ــ ــه ک ه ــ نله هه یه ئه رێنی ڕۆڵێکی ــاوچــه ش دا، ن ئاستی پێوه ندیی دامه زرانی سیاسی و، سه قامگرتوویی له گه ڵ والتانی بازرگانی ئابووری و سیاسی،

ده وروبه ر.- ئه م هه رێمه ، به هۆی ته عامولی دروستی کێشه کانی پرس و جیهانی و کۆمه ڵگه ی گه ڵ له دیموکراسی و ئـــازادی، په ره پێدانی ســـه رده م و به رامبه ر به هۆی وه ستانه وه ی مافی مرۆڤ و،

تــیــرۆریــزم و هــه مــوو ئــه و هــه ڕه شــانــه ی ئاشتیی هاوپه یمانێکی مه ترسییه وه ، ده خه نه جیهانیی

جێی متمانه ی کۆمه ڵگه ی نیوده وڵه تییه .هه موو ســه ره رای کوردستان، هه رێمی -ــه کــان، تــوانــاکــانــی ــدوکــۆســپ بــه ربــه ســت و کــه نپێوه ندییه بــه ریــنــکــردنــه وه ی ــواری بـ لــه خــۆی ــاری ــه بـ ــه کــانــی، لـ ــی ــۆمــاســی ــل ــپ ــی و دی ــاســی ســیئابووری و بازرگانی و به ره وژووربردنی ئاستی به رهه مهێنانی نه وت وسه رچاوه ژێرزه وییه کانی، ڕێگاوبان و فڕۆکه خانه و په ره پێدانی بــواری له بواری زانستییه کان،له ناوه نده نیشته جێکردن و کولتووری و له شساغی و دابینکردنی پێداویستییه ــان و گــوزه رانــی خه ڵک، جــۆراوجــۆره کــانــی ژیته نانه ت له ڕووی هێزی به رگری و پێکه وه نانی هیزێکی سوپایینی، به ره وژوور بردوه . به اڵم ئه م گه شه و پێشکه وتنه نه ک هه ر نه بووه به هۆی هه ڕه شه و نیگه رانی بۆ سه ر میلله تان و والتانی سه قامگرتوویی و به یارمه تیی به ڵکوو دیکه ،

پێشکه وتنی ناوچه که کردوه .- داعش، ئه گه رچی له م ناوچه یه )سووریه و ملمالنێیه کێشه و زه مینه ی ســه ر له عــێــراق( و دوو ئــه م هه ناوی نێو سیاسییه کانی ئایینی و والته ، پێی گرتوه و بووه به و هێزه که له م دوو به ڕاستیدا له بــه اڵم ده کــا، مه یدانداری واڵتــه له له سه رانسه ری جیهانی ده یان هه زار که س ئه م ئه گه ر کۆکردوه ته وه و خــۆی دا ڕیزه کانی ناوچه یه له م مه یداندارییه ی ده سه التداره تی و ببێته توانیویه تی ده تــوانــێ و ــه درێ، ــ ن لێتێک

مه ترسییه کی جیهانی. ئه زموونی دوو ده یه و نیوی ڕابردوو ده ری خستوه له نێو نه ته وه کان و ده وڵه تانی ناوچه ی نیوه راست دا ، ڕۆژهــه التــی ناته بایی کێشه و پڕ رزگاریخوازی بزووتنه وه ی کــورد و نه ته وه ی دۆستی زیــاتــر، هــه مــووان لــه نه ته وه ییه ، ئــه م جیهانی دیموکرات و پێشکه وتوون.شه ڕی داعش به اڵم ئایینییه ، شه ڕێکی بــه ڕواڵــه ت ئه گه رچی شارستانییه ت و و پێشکه وتن گــه ڵ له شــه ڕه ــه گـــه ڵ مــرۆڤــایــه تــی و ــمــوکــراســی، شـــه ڕه ل دیهه رێمی گشتی و به کورد نه ته وه ی ڕووناکی. کوردستان و هیزی پێشمه رگه به تایبه تی، پێیان ئه م ته ڕه فی و خانه خوێ به بوون نییه خۆش کۆمه ڵگه ی که ئیستا به اڵم نه خوازراوه . شه ڕه نێوده وڵه تی، قۆڵی له پشتیوانیی ئه وان هه ڵماڵیوه،

به شانازییه وه ئه م شه ڕه ده که ن.

»ڕۆژهەاڵت مێحوەری« بنەمایەک بۆ نوێژەن کردنەوەی گوتاری رۆژهەاڵت

هه رێمی کوردستان، گۆڕه پانی شه ڕێکی نێوده وڵه تی لەگه ڵ تیرۆریزم

ئەوەی‌لەم‌بڕیارەی‌حیزبی‌دیموکراتی‌کوردستان‌دەردەکەوێ‌ئەمەیە‌کە‌دەبێ‌ڕۆژهەاڵت‌گوتاری‌خۆی‌نوێژەن‌کاتەوە،‌گوتارێک‌کە‌بە‌تەعبیری‌د.‌خەدیو‌بتوانێ‌خەباتی‌شاخ‌و‌شار‌لێک‌گرێ‌دا‌و‌ببێتە‌هۆی‌دەست‌لە‌دەست‌کردنی‌

چیا‌و‌شەقام‌و‌زیندان.‌ئەمانە‌نیشانەی‌پشکوتنی‌بەهاری‌کوردە.

رۆژنامەیژماره : ٦٤٠ ٣٠ی خەرمانانی ١٣٩٣ ٢١ی سێپتامربی ٢٠١٤ هەواڵ و راپۆرت2

ــه روه رده ی ــ پ لێکۆڵینه وه و کۆمیسیۆنی ــان بــه بــۆنــه ی حــیــزبــی دێــمــوکــراتــی کــوردســتدوکتور تێرۆری ساڵڕۆژی خه رمانان، 26ی ــدی، ســکــرتــێــری گشتیی ــه ن ــک ســـادق شــه ره ففه تاح ئه رده اڵن، هۆمایون دێموکرات، حیزبی بۆ سمینارێکی دێکهوردی نــوری عه بدولی و له بــاس میکۆنۆس و تــێــرۆری خوێندنه وه ی

سه ر ده رکه وته کانی پێک هێنا.چوارشه ممه ، ڕۆژی که سمیناره دا له و 26ی خه رمانان به به شداریی سه دان که س له به دێموکڕات و حیزبی پێشمه رگه کانی کادرو ڕێزگرتن بۆ ڕاوه ســتــان بێده نگی به ساتێک به کوردستان شه هیدانی بیره وه ریی یادو له تێرۆری میکۆنۆس ده ستی تایبه ت شه هیدانی پێکرد، کاک جه لیل گادانی، ئه ندامی ڕاوێژکاری مه ولوودی، مسته فا کاک سیاسی و ده فته ری باسه کانیان حیزب گشتیی جێگری سکرتێری

پێشکێش کرد.له په نێلی یه که می سمیناره که دا کاک جه لیل ڕووداوه کانی بیوگرافی و له باسێکی گادانی ــانـــی دوکـــتـــور ســــادق شــه ره فــکــه نــدی و ژیـ

بنه ماڵه که ی کرد.ــی، ــداڵ ــی مــن ــ ــه رده م ڕووداوه کـــــانـــــی ســپه روه رده ی خێزانی، خوێندن، پێگه یشتن، کاری مامۆستایه تی، وه رگیرانی له زانکۆی فه رانسه و یه کتر بینین له گه ڵ دوکتور قاسملووی نه مرو، وه رگرتنی شه ڕه فی ئه ندامه تیی حیزب له سه ر بۆ ــه وه گــه ڕان و، قاسملوو دوکــتــور ده ســتــی سیاسی؛ تێکۆشانی به ده ستپێکردن تــاران و چه ند بڕگه یه ک له ژیانی دوکتور شه ره فکه ندی کردن و له سه ر قسه ی جه لیل کاک که بوون دواتر کاک جه لیل باسی له تایبه تمه ندییه دیارو ژیانی له دوکتورشه ره فکه ندی به رچاوه کانی هه ڵسوکه وتی حیزب و به ڕێوه به ریی سیاسی، ئه و له گه ڵ ده ورووبه ری دا کردو به ئاماژه به ڕوانگه ی سادق، دوکتور تێرۆری چۆنیه تیی بیانیی ئێرانی و کــورد، که سایه تیی کۆمه ڵێک

له سه ر دوکتور شه ره فکه ندی هێنایه به ر باس.ــه بــه شــێــکــی دیـــکـــه ی ــ ــاک جـــه لـــیـــل ل ــ کـئه وه ی دوکتور تیشکی خسته سه ر قسه کانیدا هێزه یه کگرتوویی به بــاوه ڕی شه ره فکه ندی جوواڵنه وه ی بۆ سه رخستنی شۆڕشگێره کان له سه فه ری بێ ئازادیخوازی هه بوو، بۆیه ش گه ڕانه وه ی دا هه م له ئاستی هێزه ئێرانییه کاندا بۆ دروستکردنی ئه و هاوپێوه ندییه تێ ده کۆشا ، ــه وه ی دا بۆ ــ ــه ڕان ــ ــه گ ــوو ل ــ هـــه م بــڕیــاری دابدێموکڕاتی حیزبی ڕیــزه کــانــی کــوردســتــان ڕه شی ده ستی که بخاته وه یه ک کوردستان تێرۆر ده رفه تی ئه وه ی پێنه دا زیاتر له خه می

حیزبه که ی و نیشتمانه که ی دابێ.ســمــیــنــاره دا ئـــه و دووهـــه مـــی په نێلی ــه لسکرتێری جێگری مــه لــوودی، مسته فا کــاک گشتیی حیزبی دێموکراتی خوێندنه وه یه کی بۆ ڕووداوه گرینگه کانی دادگای میکۆنۆس کردو

بۆ دێموکراتی حیزبی لێکدانه وه ی بۆچوون و هه ندێ له و ڕووداوه گرینگانه خسته به رباس.

تێرۆری خوێندنه وه ی لــه مسته فا کــاک ده ست پرسیاره به و باسه که ی میکۆنۆس دا ــای ــ ــی دادگ ــی ــاری ســه ره ک ــرســی پــێــکــرد کــه پدوکتور ــه وه ی ئ ئه ویش بــوو، میکۆنۆسیش

سادق شه ره فکه ندی بۆ تێرۆر کرا؟حیزبی گــشــتــیــی ســکــرتــێــری جــێــگــری ــه ئـــامـــاژه به ــه و بـــه شـــه دا بـ ــ ــرات ل ــوکـ ــمـ دێـ

نێوه رۆکی هه روه ها حیزب و لێکدانه وه کانی پشتبه ستن میکۆنۆس و دادگــای لێکۆڵینه وه ی به بۆچوونی ئه وانه ی له دادگادا وه ک شایه د سه ر خسته تیشکی وه رگــیــرا؛ قسه کانیان نه هیشتنی بۆ ئیسالمی کۆماری که ــه وه ی ئنه یاره کانی و له مه یدان وه ده رنانی دژبه ره کانی

ــوو، حــیــزبــی ــژاردبـ ــبـ ــه ڵـ چــه کــی تـــێـــرۆری هـدژبه ری ڕێبه رانیشی دێموکراتی کوردستان و خه بات و سه نگه ری کوردستان سه رسه خت و به رگری له به رانبه ر ئیراده ی ته واوه تیخوازیی ــوو، هــه ر بــۆیــه ش بــڕیــاری تێرۆری رێــژیــم بــێــرۆری ت دوای دراو، قــاســمــلــوو دوکـــتـــور تایبه ت کۆمیته ی کــه قاسملووش دوکــتــور ــی دوای تــێــرۆری ــانـ بــۆ تــاوتــوێــی ڕووداوه کـکه ده رکــه وت کۆبوونه وه ، قاسملوو دوکتور

تێرۆری لــه خــۆی مه به سته کانی بــه ڕێــژیــم بۆیه ش هه ر نه گه یشتوه و قاسملوو دوکتور له و کــات ــه و ئ ســه رکــۆمــاری ڕه فسه نجانی، تێرۆری له نێوبردن و ئه رکی کۆبوونه وه یه دا فه الحیان، عه لی به شه ره فکه ندیی دوکــتــور

وه زیری ئیتالعاتی ئه و کات سپارد. کاک مسته فا مه ولوودی له به شێکی دیکه ی دۆستایه تیی له به رچاوگرتنی به قسه کانیدا ئابوورییه کانی بــه ربــاوه پێوه ندییه خــۆش و ئێران له گه ڵ ئه ڵمان له سه ر ئه وه بڕیار درا که دوکتور شه ره فکه ندی له ئه ڵمان تێرۆر بکرێ، شه ره فکه ندی دوکتور که ئــه وه ی تایبه ت به له کۆبوونه وه ی ئه نتێرناسیونال بۆ به شداری ده گیرا، ئه ڵمان واڵتــی له که سۆسیالیست دا

بانگهێشت کرابوو.حیزبی گــشــتــیــی ســکــرتــێــری جــێــگــری سه ر په ڕژایه پاشان کوردستان دێموکڕاتی شێوه ی رێکخستنی تێرۆره که و وه گه ڕکه وتنی په روه نده ی تێرۆری میکۆنۆس له الیه ن دادگای که کرد به وه ئاماژه ی ئه ڵمان و؛ سه ربه خۆی هه م کۆماری ئیسالمی و هه م ده وڵه تی ئه ڵمان زۆریان هه وڵدا پێش به ڕه وتی دادگای مێکۆنوس له قه زایی ده زگای به اڵم سه ربه خۆیی بگرن، ســـه ره داوی زۆر بوونی هــه روه هــا ئه ڵمان و ئێرانی ده ست تێداهه بوونی که حاشاهه ڵنه گر بۆ دادگا ده سه لماند، کۆڵی به ده زگای قه زایی

نـــه داو لــه مـــاوه ی زیــاتــر لــه ســێ ســاڵ کــاری له زیاتر شایه دیدانی وه رگرتنی لێکۆڵینه وه ، 170 که س و پاشان زۆر که س و کاربه ده ست و وه ک گرینگی که سایه تیی 4 شــایــه دیــدانــی پێشووی کـــۆمـــاری ــه رۆک ســ بــه نــی ســه در، راوێژکاری وه زیــری باوئێر، ئیشمیت ئێران، سه دری ئه عزه می ئاڵمان، ئه بولقاسم میسباحی، والــد، گوریندیه ت Cو؛ شــایــه دی به نــاســراو هه واڵگریی ناوه ندی ئێرانی به شی به رپرسی کۆتایی بڕیاری توانییان ئه ڵمان، دژه زانیاریی ئیسالمیی کۆماری مه حکومکردنی بۆ خۆیان ئێران بۆ بڕیاردان و جێبه جیکردنی ئه و تێرۆره

سیاسییانه بده ن.به شێکی لــه مــه ولــوودی مسته فا ــاک ک دیکه ی باسه که ی دا باسی ده ره نجام و ده رکه وته بۆ میکۆنۆس دادگــای بڕیاری سیاسییه کانی ئێران، بۆ ئه ڵمان و واڵتانی ڕۆژئاواو کاریگه ریی کردو کوردستان دێموکڕاتی حیزبی له سه ر ــای ئه ڵمانی به بــڕیــاری دادگـ ئـــه وه ی لــه گــه ڵ هه ڵوێستێکی بوێرانه و بڕیاریکی قه زایی شێلگیر ناوبرد که کۆماری ئیسالمیی وه ک پشتیوانی بکه ره کانی ناساند و ده وڵــه تــی تێرۆریسمی به شێژی بۆ گرتنی بــڕیــاری زیــنــدان و کــرده جینایه ته ئــه و بکه رانی بـــڕیـــارده ران و دیکه الیه نێکی چه ند خسته سه ر تیشکی ده رکـــرد، نه هاتن، وه دی کــه دادگـــا ــاری ــڕی ب دیــکــه ی مه عنه وی مــاددو و قه ره بووکردنه وه ی وه ک قوربانییانی ڕووداوه که و بنه ماڵه و میراتگرانی ئاکامی له الیه نانه ی ئه و کردنه وه ی قه ره بوو ئه و تێرۆره دا زیانی به رکه وتوه ، وه ک حیزبی

دێموکرات.تێبینی و گوتی مه ولوودی مسته فا کاک بــه داخــه وه ئابوورییه کان سیاسی و هــۆکــاره ــام و ــاک ــوو ئ ــه م ــه ه بــــواری ئــــه وه ی نـــه دا کدادگای بڕیاری به پێی ده رکه وته حقوقییه کان ــه وه ش دا ئ له گه ڵ بــه اڵم دی، بێنه میکۆنۆس شه ره فکه ندی و دوکتور تێرۆری په روه نده ی قه زایی ده گــای ئازایه تیی به هۆی هاورێیانی ــده ی ــه روه ن پ چــاره نــووســی تــووشــی ئه ڵمان نــاچــار بوو ئــێــران نــه هــات و ڤییه ن تــێــرۆری

تێچووی زۆری بۆ بدا.

لە ستاوانگری نۆڕوێژ بە بەرێوەچوونی سمینارێک یادو بیرەوەریی شەهیدانی مێکۆنۆس بەرز ڕاگیرا.

بەبۆنەی خەرمانان 22ی شەممە، رۆژی کە سمینارەدا لەو میکۆنۆس، شەهیدانی تــێــڕۆڕی ســاڵــرۆژی دووهەمین بیست و شەهیدان دوکتور سادق شەرەفکەندی، فەتاح عەبدولی و هۆمایوون ئەندامانی نوێنەران و لە زۆر ژمارەیەکی بەڕێوەچوو، ئەردەاڵن

حیزبە سیاسییە کوردستانییەکان بەشدار بوون.ئەو شەهیدانی یادکردنەوەی وێــڕای حاتەمی حەسەن کاک گشتیی سکرتێری شەرەفکەندی، سەعید دکتور کاک کارەساتە، حیزب، کاک فەتاح عەبدوولی، ئەندامی کۆمیتەی ناوەندی و بەرپرسی کۆمیتەی بەرپرسی ئەردەاڵن، هومایون کاک ئورووپا، لە حیزب ئاڵمان و کاک نووری دێهکوردی دۆستی لەمێژینەی حیزب، باسی بوێری تێڕۆڕیستەکان، لە ژمارەیەک گیرانی تێڕۆرکە، چۆنیەتیی فریچوف کوبش، قازی پەروەندەکەو دادئەستێن یووست، دادوەری ئاڵمانی قەزایی دەزگای سەربەخۆی بەشی تیمێکی پەروەندەکە و

کرد. باڵیوێزخانەی بەتایبەتی ئێران، دەرەوەی وەزارەتــی هەوڵی ئەو واڵتە لە ئالمان و بەشی ئەمنیەتی بەتایبەتی فەالحیان سەرۆکی وەزارەتی ئیتالعاتی ئەوکاتی ئێران، بەیارمەتی وەزارەتی دەروەی ئاغای راوێــژکــارەکــەی دەوڵــــەت و ئەمنییەتی بــەشــی ئــاڵــمــان و

بە دیکە الیەنەکانی ئەنقەستی بە تاوانبارکردنی بۆ باوێر شمیت دوژمنایەتیی لێکۆڵینەوەکان و رەوتــی چەواشەکردنی مەبەستی کوردستان و دیکەی پارچەکانی رۆژهــەاڵت و خەباتگێڕانی نێوان شایەدیدانی جێی پەسندی دادگا، ئاغایان بەنی سەدر و میسباحی »کۆمیتەی لەقاودانی و تێڕۆڕ تیمی گیراوی چوار حوکمدانی و پەروەندەی کردنەوەی ئێران و، لە دژبــەران« کوشتاری تایبەتی تایبەتی بۆ تاوانباران و مەحکووم بووە هەاڵتوەکان، دەرچوونی 1٥ کتێب و بەڵگانامە و دروستکردنی فیلم و دێکۆمێنت بەشێکی دیکەی

قسەو باسەکان لەو سمینارەدا بوو.شایانی باسە کە لە بڕگەیەکی دیکەی کاری سمینارەکەدا دا، ژمارەیەک لە بەشداران، تێبینی و پرسیارەکانیان باس کرد، کە لە

الیەن کاک حەسەن حاتەمی یەوە واڵم درانەوە.

ڕۆژهــه اڵتــی ــه الوانــی ل دیکه پۆلێکی ده وره ی تــه واوبــوونــی دوای کــوردســتــان فێرگه ی ــه ل ــان ــیـ ــه روه رده یـ پـ ــاری و ــرک ــێ فســیــاســی نــیــزامــیــی حــیــزبــی دێــمــوکــراتــی کوردستان به ڕه سمی پێوه ست به ڕیزه کانی له ــوون. ب کوردستان دێموکراتی حیزبی که ڕۆژی چوارشه ممه ، 19 ڕێوره سمێک دا که س ســه دان به شداریی به خه رمانان ی دێموکڕاتی حیزبی پێشمه رگانی کادرو له 208 ده وره ی کۆتایی گــیــرا، کــوردســتــان فێرگه ی له الیه ن پێشمه رگه سه ره تایی ی

سیاسی نیزامییه وه ڕاگه یه ندرا.له و ڕێوڕه سمه دا کاک خالید وه نه وشه ، به و حیزب نــاوه نــدیــی کۆمیته ی ئه ندامی پیرۆزبایی وێــڕای کــردو قسه ی بۆنه یه وه له ئه وانی ده وره کـــه به شدارانی له کــردن گرینگیی به رپرسایه تییان وه ک پێشمه رگه ی

حیزبێکی خه باتکار ئاگادار کرده وه . کــاک خالید وه نــه وشــه لــه ســه ره تــای که ــه وه ئ ســه ر خسته تیشکی قسه کانیدا دیکە پۆلێکی که ئەمه یه ده یبینین ئــه وه ی

خوێن ــی الوانـ و نیشتمان رۆڵــەکــانــی لــە گەرم و بەهەستی واڵتەکەمان پێگەیشتو ون و حیزبە ــزی ڕی لــە هــاتــوون تێگەیشتوون و هەردەم خۆشەویسته که ی خه ڵکی کورد له شەڕەف و چەکی کوردستاندا ڕۆژهه اڵتی ــە ئــــازادی و کــوردســتــانــیــان بە ــەرگــری ل بــان و ژی ئەزمونەکانی هــەمــوو وەرگــرتــنــی خەباتی پێشمەرگایەتییان کردۆته سه ر شان نرخەکانی بە دەستکەوتە لە پارێزگاری تا جواڵنەوەکەیان بکەن. ئێستا شه هیده کانمان ئۆخەیان گــرتــوه ئــارامــیــان ئـــاســـوودەن و هاتۆته به ر و ده ڵێن که ماندووبوونەکەمان و

بەفیرۆ بەخشینەکەمان گیان فیداکاری و نەچووە.

ڕێوڕه سمه دا ئه و دیکه ی بڕگه یه کی له شکۆفه ــه الیــه ن ل ده وره کۆتایی په یامی بــه شــداربــووانــی لــه یه کێک قـــادرســـووری،

ده وره که خوێندرایه وه .ڕێوره سمه دا ئه و دیکه ی برگه یه کی له به خۆی هه ڵبه ستێکی قه جه رنیا قاره مان ناوی » سوێند« خوێنده وه و چه ند سروودو ده وره وه به شداربووانی له الیه ن گۆرانی بــه ڕێــوه بــه ریــی ــه الیــه ن ل ــران و کـ پێشکێش ــه اڵت بــه ســه ر کــۆمــه ڵــێــک له ــه وه خــ ــرگ ــێ فــه دا ــ ــی ســه رکــه وتــووی ده وره کـ ــه شــداران ب

دابه ش کرا.کۆتایی ــوڕه ســمــی ڕێ بــاســه شــایــانــی فێرگه ی له پێشمه رگه ی 208 ده وه ره ی دێموکڕاتبه حــیــزبــی نــیــزامــیــی سیاسیی پیرۆزبایی گوتن گۆرانی و شادی و شایی و

به به شداربووانی ده وره که کۆتایی پێهات.

ڕۆژهه اڵتی دێموکڕاتی الوانــی یه کیه تیی ــه ری ســاڵــڕۆژی 26 ی ــه ره ب کــوردســتــان لــه بدوکتور شه هیدبوونی ساڵرۆژی خه رمانان، سمینارێکی به ڕێوه بردنی به شه ره فکه ندی شه ڕه فکه ندی، دوکتور که سایه تیی شیکاریی تێرۆری ی 26 شه هیدانی بیره وه ریی یــادو

مێکۆنۆسی به رز ڕاگرت.ئه و سمیناره ڕۆژی شه ممه ، 22 ی خه رمانان خوێندنه وه ی پێویستیی گرینگی و « ژێرناوی له شه ره فکه ندی دوکتور کرده وه کانی که سایه تی و ده یــان به به شداریی گــۆڕانــخــوازه کــان« هێزه بۆ که س له کادرو پێشمه رگه کانی حیزبی دێموکرات و سمیناره دا لــه و و بــه ڕێــوه چــوو الوان یه کیه تیی به شدا چـــوار لــه بــاســه کــه ی لوڕستانی ــاره ش ئـ

پێشکێش کرد.ئـــــاره ش لــوڕســتــانــی، ئـــه نـــدامـــی ده ســتــه ی ــه ی کــوردســتــان، لــه به شی ــام نــووســه رانــی ڕۆژنــارودۆخــی ــه رج و ب ــوم ــه ل یــه کــه مــی بــاســه کــه یــدا هدوکتور که کاته دا له و کــورد خه باتی سیاسی و گشتیی سکرتێری به رپرسایه تیی شه ڕه فکه ندی

حیزبی دێموکڕاتی گرته ئه ستۆ، شی کردوه .کۆتایی دوای هه لومه رجی ڕووداوه کـــــان و هاتنی شه ڕی ئێران و عێڕاق که بووه هۆی فشاری دژبه رانی دژی له ئیسالمی کۆماری قاتی چه ند به تایبه ت جوواڵنه وه ی کورد، شه هیدبوونی دوکتور بۆچوونی وه ستانی یه ک به رامبه ر له قاسملوو، ناسیۆنالیستیی نــه تــه وه یــی و بیری له گه ڵ چــه پ قۆناغی کوردستان، دێموکراتی حیزبی کــوردو ــی له ــه ی ــن ــام ــی ده ســــه اڵتــــی عـــه لـــی خ ــک ــێ ده ســپئــێــران و ئیسالمیی نــیــزامــی رێــبــه رایــه تــیــی پــلــه ی سه رکوتی سیاسه تی توندوتیژی و په ره سه ندنی ئه و له دژی کورد گرینگترینی کۆماری ئیسالمی سه ره باسانه بوون که کۆڕگێر له پێوه ندی له گه ڵ شه ڕه فکه ندی دا دوکتور سیاسه تکردنی ــه وان و ئ

قسه ی له سه ر کردن.ــاره ش ئ سمیناره که دا دووهــه مــی به شی لــه حیزبی ده سکه وته کانی به ئاماژه به لوڕستانی سکرتێریی سه رده می له کوردستان دێموکراتی پێشکه وتنی به رده وامی و شه ره فکه ندیدا، دوکتور خه باتی نه ته وه یی کورد له دوای تیرۆری دوکتور زیــاتــری ڕیکخستنی بـــه رده وامـــی و قــاســمــلــوو،

پێوه ندی و وتووێژی حیزبی دێموکراتی کوردستان له گه ڵ هێزه سیاسییه کانی ڕۆژهه اڵتی کوردستان و خرایه تیشکیان نموونه دوو وه ک ئێرانییه کان

سه رو قسه یان له سه ر کرا.ئاره ش لوڕستانی سێهه مین به شی باسه که ی تایبه تمه ندییه که سایه تی و له سه ر باس بۆ خۆی به رچاوه کانی دوکتور شه ره فکه ندی تایبه ت کردبوو. خه ڵکی بوون، سه ربه خۆیی فیکری، که ڵکوه رگرتن حیزب، سکرتێریی ڕێبه ری و زه رفییه ته کانی له حیزب و ئه ندامانی پــه روه رده ی نووسین، ده ستی حیزب و ڕاگه یاندنی چاوه دێریی بــه دواداچــوون و بــه ڕێــوه بــه ریــی چـــاالک و وه اڵمـــده رانـــه ی دوکتور که ــوون ب تایبه تمه ندییه ک چه ند شه ره فکه ندی

له الیه ن کۆڕگێڕه وه تیشکیان خرایه سه ر.له به شی کۆتایی سمیناره که ش دا هه لومه رجی ــی دێــمــوکــراتــی کـــوردســـتـــان و ــزب ئــێــســتــای حــیبارودۆخی بزووتنه وه ی نه ته وه یی کوردو رێکاره کورد دۆزی به ره وپێشچوونی بۆ کرده وه ییه کان قسه یان له سه ر کراو دواتر له الیه ن به شداربووانه کۆڕگێر باسه که ی له سه ر تێبینییه کان سه رنج و واڵم خۆیه وه له الیه ن دواتــر که به رباس خرانه

درانه وه

به‌ڕێوه‌چوونی‌سمینارێک‌بۆ‌خوێندنه‌وه‌ی‌تێرۆری‌میکۆنۆس‌له‌‌‌22ساڵه‌ی‌ئه‌و‌ڕووداوه‌دا

به‌ڕێوه‌چوونی‌سمینارێکی‌بۆ‌شیکارییبەرزراگیرانی‌یادو‌بیرەوەریی‌شەهیدانی‌میکۆنۆس‌لە‌ستاوانگری‌نۆڕوێژ‌که‌سایه‌تیی‌دوکتۆر‌شه‌ره‌فکه‌ندی

کۆتایی‌ده‌وره‌ی‌‌208ی‌پێشمه‌رگه‌‌له‌‌فێرگه‌ی‌سیاسیی‌نیزامیی‌حیزبی‌دێموکرات

www.kurdistanukurd.comژماره 6٤٠ یه کشه مه ٣٠ خەرمانانی ١٣٩٣ _ ٢١ی سێپتامربی ٢٠١٤دامه زرانی کۆماری کوردستان له چوارچێوه ی ئێرانێکی دێموکراتیکی فیدراڵ دا

سیاسی و چاالکیی زنجیره یه ک حه وتوویه دوو نزیکه ی پێشمه رگانه له ناوچه جیاوازه کانی ڕۆژهه اڵتی کوردستان ده ستی پێ کردوه . ڕێکخه ران و به شدارانی ئه م زنجیره چاالکییانه خۆیان وه ک »پارێزه رانی ڕۆژهه التی کوردستان« به خه ڵک و میدیاکان ناساندوه. به پێی زانیارییه کان، ئه و تێکۆشه رانه ی نه ته وه که مان له شه وانی 21 گه ڵ له مه ریوان، و سه رده شت ناوچه کانی له خه رمانان 22ی و ئیسالمی کۆماری چه کداره کانی هیزه ده سڕێژی و به رین که مینی توانیویانه که مینه کان، تیکشکاندنی له جگه به اڵم بوون، به ره وڕوو بکوژن و به کرێگیراوانی ڕێژیم پاسداران و له ژماره یه کی 5 که سی

ژماره یه کی زیاتریش بریندار بکه ن. کوردستان« ڕۆژهه اڵتی »پارێزه رانی که دا به یاننامه یه ک له نه ته وه که ی خۆمان ئامێزی له ئێمە ...« هاتوه : کردوه ته وه باڵویان ڕۆژهەاڵتی ئازادیخوازەکانی و تێکۆشەر ڕۆڵه هه ڵقوواڵوین. ڕۆژهەاڵتی خەڵکی بەرگریکاری و پارێزەر وەک کە کوردستانین

کوردستان هاتووینە مەیدان.... دەمانەوێ بە کۆماری ئیسالمیی ئێران ڕۆژهەاڵتی خەڵکی دژی لە تاوانەکانی کە سەرکوت و ...ڕابگەیەنین کوردستان بێ وه اڵم ناهێڵینەوە... لە ئاست کوشتن و تاالنی کۆڵبەران و کاسبکارانی زەحمەتکێش و بێدەرەتان بێدەنگ نابین. ... چی دیکه نادەین سڕکەرەکان ماددە بازرگانانی و مەوادفرۆشەکان بە ڕێگا سڕکەرەکان ماددە گیرۆدەی کوردستان خەڵکی کوڕانی و کچان

بکەن و هتد«.ئه و ڕۆله نیشتمانپارێزانه ی نه ته وه که مان له نێوخۆی ڕۆژهه اڵت، وێرای سوپاس له پێشوای و پشتیوانیی خه ڵکی ڕۆژهه الت، ڕاشیان گه یاندوه که سه رجه م هێزە خەباتکارەکانی ڕۆژهەاڵتی کوردستان بە تایبەتی حیزبی دیموکراتی کوردستان بە پشتیوانی خۆیان و خۆشیان بە پشتیوانی ئەوان دەزانن. جه ختیشیان له سه ر ئه وه کردوه که له

هه ر شوێن و ناوچه یه ک به پێویستی بزانن، حوزووریان ده بێ.

ده ستدرێژییه کانی هــێــرش و ــژه ی درێـ لــه یا داعــش بــه نــاســراو تێرۆریستیی گــرووپــی ناوچه خه ڵکی ســه ر بــۆ ئیسالمی ــی ــه ت ده وڵکــوردســتــانــدا و ــاوای ــ رۆژئـ کوردنشینه کانی سه ر خستبوویه که گــه مــارۆیــه ک به تایبه تی ــااڵوی ــی رابـــــــردوودا شـ ــ ــی، لــه رۆژانـ ــان ــۆب کناوچه ی سه ر بۆ گرووپه ئه م به ربه رییانه ی کۆبانی چڕتر بۆته وه و زیاتر له ده یان گوندی ده وروبه ری ئه م شاره کوردستانییه که وتوونه

ده ستی ئه م گرووپه.ئه و په الماره نوێیه ی »ده وڵه تی ئیسالمی« به له الیه ک ئه گه ر کوردستان خاکی سه ر بۆ چه شنێک بۆ قه ره بوو کردنه وه ی ئه و شکست و فیداکاریی و هیممه ت بــه کــه پاشه کشانه یه هێزی پێشمه رگه ی کوردستان و به پشتیوانیی کوردستان باشووری له نێوده وڵه تی نیزامیی ئه و کاته دا درێژه ی له و تووشی هاتووه، هه ر فره وانخوازه یه توندوتیژ و نیزامییه ستراتیژییه که ئه و گرووپه به مه به ستی پێکه وه گرێدرانه وه ده ست بۆ خــۆی و کۆنترۆڵی ژێر ناوچه کانی ــدی له ــوه ن ــێ ــی پ ــان ــه ک ــن بــه ســه ر شــاڕه گ گــرتناوچه کانی جێگای مه به ستی له هه ردوو واڵتی

سوریه و عیراقدا گرتوویه ته پێش.تاکتیکه نیزامییه کانی »ده وڵه تی ئیسالمی« هاوشان له گه ڵ ئامانجی ئیدئۆلۆژی و ئاجێندای سیاسیی ئه و گرووپه که هه م به رهه می یارییه ناوخۆییه کانه و ئیقلمی و گوماناوییه لــێــڵ و خه ونه ــقــوواڵوی هــه ڵ ئێستا به تایبه تی ــه م هبه و تایبه ت مرۆییه کانی دژه تاریکپه رست و سروشتی به شێوه یه کی خــۆیــه تــی، ــه گــرووپئامانجی کردۆته کــوردی گه لی و کوردستان

هێرش و دژمنکارییه کانی ئه و گرووپه.هــه روه ک کوردستان دێموکڕاتی حیزبی بــۆ سه ر داعـــش لــه گــه ڵ هێرشی لــه پــێــوه نــدی هه رێمی کوردستاندا هه ڵوێستی نواند و ئاماده یی کوردستان باشووری له پشتیوانی بۆ خۆی راگه یاند، سه باره ت به م ده ستدرێژییه تازه یه ی ئه و گرووپه ش بۆ سه ر خوشک و براکانمان له رۆژئاوای کوردستان، به تایبه تی خه ڵکی کۆبانی و ده وروبه ری، له گه ڵ گه لی کورد له و به شه ی کوردستان و خه ڵکی ئه م ناوچه یه هاوخه می و هاوپێوه ندیی خۆی راده گه یه نێ و چڕبوونه وه ی کۆبانی سه ر بۆ ئیسالمی ده وڵه تی په الماری ئه و مرۆییانه ی دژه ره فــتــاره ئــه و هه موو و ئه نجامی هێرشه دا ئه و په راوێزی له گرووپه

داوه مه حکووم ده کا.له و هــه ر کوردستان دێموکڕاتی حیزبی به شه ئه و هێزه کانی یه کڕیزیی له سه ر کاته دا سه رجه م هێزه کانی هه موو کــوردســتــان و له کـــوردســـتـــان لـــه دیـــفـــاع لـــه خــــاک و خــه ڵــكــی بــۆ فــره وانــکــردنــه وه ی بازنه ی کــوردســتــانــدا و پشتیوانیی نێوده وڵه تی بۆ کورده کانی رۆژئاوای خۆی ئاماده یی و ده کا جه خت کوردستانیش ده ره تانیدا و توانا له ــه وه ی ئ که ــڕێ ده رده بـئه م کردنی به کرده یی پــتــه وکــردن و بۆ هه یه

هاوڕیزی و هه ماهه نگییه درێغی نه کا.

حیزبی دێموکڕاتی کوردستانده فته ری سیاسی

٢٠ ی سێپتامبری ٢٠١٤٢9ی خه رمانانی ١393

هه رێمی کوردستان، گۆڕه پانی شه ڕێکی نێوده وڵه تی لەگه ڵ تیرۆریزم

وتەكانی چوار چاالكی سیاسی لەپێوەندیی لەگەڵ تیرۆری میكۆنووس

نوێنه رانی کورد له مه جلیس ، خه می خه ڵک و ئه رکه له بیرکراوه کانیان

به رپرسایه تییه کی دره نگ وه خت له به رامبه ر تێرۆریزمدا

ده رسه کانی ریفراندۆمی سه ربه خۆیی له سکاتله ند

٣

٥

٥

٦

٨

به یاننامه له پشتیوانی له خه ڵکی کۆبانی و ده وروبه ریدا

»پارێزه رانی ڕۆژهه اڵتی کوردستان«:

هاتووینه وه مه یدان بۆ ئه وه ی سه رکوت و تاوان له دژی نه ته وه که مان بێ واڵم نه هێڵینه وه

خویندكار وه رگرتنی فۆرمی له ئه مسال ئێران، ئازاد"ی زانكۆی له " له داوا ڕابردوو، سااڵنی له جیاواز به خویندكار ده كرێت ده ست نیشانی بكات زانكۆ له ئێران ه . نه ته وه ی كام به سه ر به دراوه فۆرم هه مان ده وڵه تیه كانیش له و كه جیاوازییه ی به و خویندكاران نه ته وه كانی ناوی ئاشكرا به فۆرمانه دا خوێندكار له داوا نووسراوه و ئێران

كراوه یه كیان هه لبژیرێت.به پێی قسه ی خوێندکارێک له زانكوی پڕكردوته وه فۆرمه كه ی كه تاران خوێندكار وه رگرتنی فۆرمی له ده لێت:" سالێك هه موو خوێندن ناوه نده كانی له خویندكار ئایینی ره گه ز و به ئاماژه له ئه مساڵ یه که م بۆ به الم كراوه ، فۆرمی وه رگرتنی خویندكار له زانكۆكان، ئاماژه ی خویندكار نه ته وه یی ناسنانه ی

پێ بكرێت.به ئه مه جیاكارییه ئه و ڕه خنه گرانی هه ولێكی ده وڵه تی حه سه ن ڕوحانی نیو ئاشكرا نه ته وه یی جیاكاری بۆ ده به ن ده توانیێ ئه مه پێیانوایه زانكۆكان و له له نه ته وه یی هه اڵواردنی هۆی به ببێ

ناوه نده كانی خوێندن.

له فۆرمی وه رگرتنی زانكۆكانی ئێران، جیاكاری نه ته وه یی له نیوان خویندكاران پێك دێ

به هۆی ڕابردوودا ڕۆژه ی چه ند له و 45 له زیاتر داعش هێزه کانی په الماری له کوردستان خۆراوای کوردی هه زار ماڵ و حاڵیان هه ڵقه ندراون و ئاواره ی ناوچه

سنوورییه کانی تورکیه بوون.کۆماریی سه رۆک نووسینگه ی ڕۆژی چه ند له که ڕایگه یاندوه تورکیه ئاواره ی کوردی هه زار 45 ڕابردوودا خۆیان گیانی ڕزگارکردنی بۆ سووری له ڕوویان داعش په الماره کانی ترسی له

سنووره کانی تورکیه کردوه .سه رۆک جێگری کورتولموش، نه عمان ده وڵه تی که رایگه یاند تورکیه وه زیری سنوورییه کانی وێستگه له یه کێک تورکیه به ڕووی واڵته ئه و باشووری له خۆی رێگه یه وه له و کردۆته وه و ئاواره کان نیزیک ناوچه کانی له که س هه زاران به کراون. نیشته جێ ئانکاڕا ده ورووبه ری هه واڵه کانیش باس له وه ده که ن که هێزه کانی له توانیویانه له داعش ئیسالمیی ده وڵه تی

ماوه ی 3 ڕۆژی ڕابردوودا نیزیک به 100 گوند له خۆراوای کوردستان داگیر بکه ن و به که کوبانی نیزیک له پێکدادان شه رو دراوه ، گه مارۆ داعشه وه له الیه ن ته واوی ئه وه ی هۆی بووه ته ئه وه ش به رده وامه و به هه زاران که سی ئه و ناوچه یه به کۆمه ڵ

ڕابکه ن.ده ڵێ تورکیه ده وڵه تی باسه شایانی له ئێستادا زیاتر له 2 میلیون و 500 هه زار له وه داوه و داڵده سوورییه ی ئاواره ی

زیاتر ناتوانێ ئاواره کان وه خۆبگرێ.

ئاواره بوونی هه زاران کوردی خۆراوای کوردستان بۆ تورکیه

جێگری یەکەمی دەسەاڵتی قەزایی ئێران )ارتباطات(ی وەزیری بۆ نامەیەکدا لە داوە مۆڵەت مانگێکی روحانی دەوڵەتی و ئاپ واتس وایبێرو حکوومەت هەتا تانگۆ راگیرێن یان ئەوەی بە شێوەیەکی لە سەرەتای کاریگەر کۆنترۆڵ بکرێن. روحانییەوە دەوڵەتی دەستبەکاربوونی کە بە دروشمی گۆڕانخوازی و کرانەوە بردەوە؛ سەرکۆماری هەڵبژاردنەکانی لە بیروڕا جیاوازیی کێشەو کۆمەڵێک

پەرەپێدانی تۆڕە کۆمەاڵیەتی و ئینتێرنێت بەهۆی رۆژە چەند ئەم کە هەبووە، گەپ گاڵتەو هەندێک بوونەوەی باڵو لەسەر خامنەیی و خومەینی، بەرپرسانی توندوتۆڵتر داوە هان حکوومەتی تۆڕە ئەم بەرتەسککردنەوەی لە بن زۆریش ئەگەرچی کۆمەاڵیەتییانە، ستاندارد. ئینتێرنێتی لەچاو خاون دەڵێ ئێژەیی موحسنی غواڵمحوسێن خۆی نەکا، دەستوبرد دەوڵەت ئەگەر

داخستنی دەگەڵ و ڵێ هەڵدەماڵێ قۆڵی ئەم تۆڕانە، سەرپێچکارانیش سزا دەدا.

وایبێرو هەندێکی تۆڕی کۆمەاڵیەتی له ئێران ئه گه ری داخرانیان هه یه