OCUK EDEBYATI

Genelde yetikinler iin retilen edebiyat rnlerinin ocuklarn ilgisini eken blmlerinin ocuk edebiyat malzemesi olarak kullanlmasnn yeterli olaca kabul ediliyor ve daha ok retici elere arlk veriliyordu.amzdaki bilimsel gelimeler, artk ocuklarn her yata ve her dzeyde ilgi alanlarnn, alglama kapasitesinin deikenlik gsterdiini ortaya koymulardr.

ocuk psikolojisi alanndaki gelimeler, ocuk edebiyat kavramn ortaya kard ve bylece edebiyatlarn da dikkati bu noktaya ekilmi oldu.ocuklarn byme ve geliimlerine hayal, duygu, dnce ve duyarllklarna, zevklerine, eitirken elenmelerine, yaratclklarna katkda bulunmak amacyla gerekletirilen ocuk edebiyat, 300 yllk bir dnem ierisinde oluan bir edebiyattr.

ocuk edebiyat kavram yalnzca metin ve pedagojik baz zelliklere sahip olmas deil; dzenleme, resimleme, anlatma ve canlandrma gibi birok kavramn bir araya gelmesi sonucunda olumaktadr.

OCUK EDEBYATI; ocuklarn byme ve geliimlerine, hayallerine, duygularna, dncelerine, yeteneklerine, zevklerine, yaratclklarna hitap eden, eitirken elenmelerine katkda bulunan szl ve yazl verimlerin tamamdr.

17. yy. da lk baslan kitap ve ocuklarn en ok okuduklar eserler arasnda Ezop un Masallar gelmektedir.ocuk kitaplar, konu ve resimleri ile yaratc dnmenin gelitirilmesinde ok nemli etkiye sahiptirler.

ocuk Edebiyat rnleri;

HKAYE Zengin bir hayal gcne sahip olsun ocuk hikayeler yolu ile dnmede esneklik kazanmaktadr. ocuklar hikaye dinleyerek bildikleri szcklere yenilerini de katarak kelime daarcklarn ve yaratclklarn gelitirirler. Bu yzden retmen farkl teknikler kullanarak ocuklarn yaratclklarn desteklemelidir.

HKAYE ANLATMA TEKNKLER

Grsel Bir Ara Kullanmadan Anlatmaretmen bu teknikte, herhangi bir grsel ara kullanmakszn ses tonunu, jest ve mimiklerini hikayeye uygun bir ekilde kullanarak hikayeyi anlatr.Anlatm srasnda grsel ara kullanlmad iin ocuklarn dikkati kolaylkla dalabilir. Bu nedenle, retmenin anlatm biimi ok nemlidir.retmen ses tonunu canl kullanmal, hikayeyi akc bir ekilde anlatmal, gerektiinde hikayeye uygun taklitler yapmaldr. Ancak ses tonu, jest ve mimikler kullanlrken arlktan kanlmaldr. nk bu durumda ocuklarn ilgileri anlatlandan ok anlatana ynelebilir. retmen bunlar ocuklara hissettirmeden, doal bir ekilde kullanmaldr.

Hikaye Kitabndan Anlatmaretmen iin hazrl ok zor olmayan tekniklerden bir tanesidir. Bu teknikte retmen, hikaye kitab kullanr. Hikaye kitabnn resimleri ocuklara gsterilerek hikaye anlatt iin, hikaye kitabnn seimi nemlidir.Hikaye anlatrken, her sayfa ayr ayr gsterilmeli, ayn anda iki sayfann resmi gsterilmemelidir. Bu, ocuun anlatlan sayfayla deil, dier sayfayla ilgilenmesine neden olur ve dikkatini databilir. retmen her sayfadaki resmi btn ocuklarn grdne emin olduktan sonra dier sayfadaki resme gemelidir.

Hikaye Kart le AnlatmaHikaye kartlarnn zellikleri bu teknikte nemlidir. Kartlardaki resimler ocuklarn grebilecei byklkte olmaldr.

Pazen Tahta Kart ve Figrleriyle Anlatma retmen hikaye kartlar ve figrlerini srasna gre pazen tahtaya yerletirerek hikayeyi anlatlmaldr. Her hikaye kart ve figr gsterildikten sonra pazen tahtann cebine konularak kaldrlr ve yerine yenisi yerletirilir. Bylece btn hikaye kartlar ve figrler, hikayenin sonuna kadar pazen tahtada bulundurulmam olur. Pazen tahtann cebinde bulunan figrleri kullanarak ocuklar da yeni hikayeler anlatabilirler.Bylece ocuklarn yaratclklar desteklenmi olur.

Kuklalar ile Anlatmaocuklar kuklalarla oynamaktan veya kuklalar izlemekten byk zevk alrlar. Kuklalarla oynamak ocuklarn yaratclklarn gelitirir.Kuklalar oynatl ekillerine gre; yzk, parmak ve el kuklas, avu kuklas, ipli kukla, glge kukla, omak kukla olmak zere deiik ekillerde adlandrlrlar.retmen kuklalarla hikaye anlatrken, bir kukla sahnesi hazrlamal veya kukla sahnesinin yerine evredeki eyalar ya da snfn fiziki ortamn deiik ekillerde kullanmaldr. Her hikaye kuklalar ile anlatma uygun deildir. Hikayede ok sayda kukla karakteri de kullanlmamaldr. Bu , ocuklarn dikkatini hikayedeki olaydan uzaklatrabilir.Bu tekniin ilgi ekici olabilmesi iin retmen, hangi kuklay oynatyorsa onun karakteristik zelliine uygun olarak ses tonunu kullanmaya dikkat etmelidir. Kuklalar retmen tarafndan hazrlanabilecei gibi ocuklarla birlikte de hazrlanabilir.

Film, Film eridi ve Slayt ile AnlatmaOkulncesi eitim kurumlarnda film makinesi olmamas nedeniyle hemen hemen hi kullanlmayan bir tekniktir. Slayt teknii okulncesi eitim kurumlarnda slayt makinelerinin alnmasyla daha ok kullanlmaya balamtr. ocuklarn ilgisini eken bir tekniktir.

Televizyon eridi ile Anlatma retmen, bo mukavva kutularndan hazrlayabilecei veya yaptrabilecei bir televizyon kutusu ile hikayenin resimlendirildii televizyon eridini kullanarak hikaye anlatabilir. retmen bu teknii ilk kez kullanyorsa ocuklara hikayeden nce aracn nasl altn gstererek, hikaye srasnda, ilgilerinin dalmamasn salamaldr.

DRAMATK ETKNLKLEREitimde zellikle de ocuk Edebiyatnda dramaya yer vermek rencilere yaratma, kefetme becerilerini salar.

DRAMATZASYONDramatizasyon ocuklarn rahatlamasna, gven duymalarna, grupla birlikte hareket etmeye ve grubun bir paras olduunu hissetmesine, ocuklarn birbirleriyle ve retmenleriyle olumlu ynde etkileime girmelerine yardmc olmas asndan nemlidir.Dramatizasyon yaplrken retmen, ocuklarn hikayedeki istedikleri karakterleri semelerine olanak tanmaldr. Ayrca retmen hemen hemen tm ocuklarn katlmn salayacak ekilde hikaye semeye zen gstermelidir.

Rol Oynama ve DoalamaRol oynama, bir olayda geen karakterlerin zelliklerinin ve duygularnn canlandrlmasdr. Yaratc drama yntemlerinden biri olan doalama ise; bir duruma, bir objeye, bir olaya ynelik olarak annda yaplan yaratma olarak tanmlanabilir. Rol oynama ve doalama araclyla ocuklar gerek yaamlarnda karlama olasl daha az olan rolleri de oynama frsat bularak, evrelerini ve insanlar daha iyi tanrlar. Kendilerini daha rahat ifade etme olana bulurlar. Problem zme becerileri artar, bylelikle yeni durumlara daha kolay uyum salayabilirler.

Pandomim Pandomim; bir hikayeyi, bir durumu szel ifade kullanmakszn, sadece vcut hareketleri ile iletme arac olarak kullanlr. Yani beden dili, duygu ve dncelerin, olaylarn kar tarafa aktarlmasnda daha etkili olmaktr. Pandomim, ocuun bedenini tanmasna, kendini ifade etmesine, zel ynlendirmeye uygun olarak vcudunu kullanmasna olanak salad iin zellikle okulncesi dnem ocuklar iin nemlidir.

DRAMATK OYUNYnergesiz hayali oyundur. Objeler farkl obje olarak dnlebilir. ocuk elindeki cismi ondan olmasn istedii zelliklerle birlikte grr. Bireysel dnceler yaratlan karaktere olduu gibi yanstlr. Dramatik oyunda fikirler ocuklarn ilgi ve tecrbelerinden doar. Birey burada yaratcln kullanm olur.

RLERiirler, hayal gc, duygusallk, uyum ve l gibi kendine zg anlatm biimi olan bir edebiyat trdr. iirler, ocuklarn estetik duygularn gelitirir. ocuklara dnce zenginlii ve esneklii kazandrr. iirler ocuklarn alglamalarn, duygularn ifade edi biimlerini, szck daarcklarn ve dikkat srelerini belirlemelerinde etkilidir. ocuun iirden kard anlam da nemlidir. Bu nedenle, belirli bir anlam olan iirleri, ocuklarn alglamalar ve yaamlarna geirmeleri kolaylar.

TEKERLEMELERTekerlemeler, yar anlaml bazen de anlamsz ama kulaa ho gelen cmlelerden oluur. Tekerlemeler ocuklar elendirerek, yeni kelimeler renmelerini salar. Tekerlemelerdeki ritm, ocuklarda estetik dnceyi gelitirir. Tekerlemeler ocuklarn dzgn ve akc konumalarn destekleyerek, dil geliimlerine katkda bulunur. Grupla birlikte ayn anda, ayn etkinlie katlmak, birlikte hareket edebilme davrann gelitirir. Bildikleri tekerlemeleri ocuklarn sylemeleri kendilerine olan gvenini arttrr.

PARMAK OYUNLARIParmak oyunlar ocuklar iin yazlm iirleri ve tekerlemeleri ses ve ezgilerle vurgularken anlamlarnn parmaklarla canlandrlmasdr. Parmak oyunlar ocuklarn el-gz koordinasyonu kurmalarna, yeni kelimeler renmelerine ve dinleme alkanl kazanmalarna yardmc olur. Ayrca ocuklarn szcklerle hareket arasnda iliki kurmalarn salad iin onlar yaratc dramatizasyona hazrlamada nemli rol oynar. Parmak oyunlarnn bir ksm say, zaman, yn kavramlarnn renilmesinde de etkili olabilir.

MASALLARMasal ocuun dnyasna yakn bir dnya sunar ( Gken 1985, 62-63). Aslnda ocuun houna giden masaln fantastik boyutudur. Yaama yeni ayak basan, yetikinlerin dnyasna gzlerini yeni aan, bu dnyada ki yerini bulmaya alan ocuk masalda gerekten kendisini bulur. nk onun kendi yaam zaten baka fantastik bir geliim gsterir.

MASALIMSI HKAYELERocuun hayal edebilecei olaan st zelliklerle sslenmi ancak yaamndan alnan gerek olaylarla ilenmi masalms hikayeler kk ocuklar iin olduka ilgi ekicidir. Bu tr rnekleri zevkle dinlerler. Masalms hikayelerde klasik masallarda ki olay kahramanlar, sihirler, byler gibi olaan st unsurlar mevcut deildir.

MASALI YARATICI KILAN ALIMA OLANAKLARI

Masaln zn deitirmerencilerin dnsel etkinliklerini daha zgr ve daha yaratc olmasn gerektiren yazl ve szl anlatm dersleri kapsamnda masaln bu yanndan yararlanmak mmkndr.Herkesin kiilii, dnya bilgisi ve kltrel birikimi farkldr. Bu farkllktan yararlanp masallarn iletisi farkl ynlere kaydrlarak, hem rencilerin bireysel almlama olanaklar ortaya kartlabilir hem de masalarn tek ynl dersler ierdii eletirisi bir lde krlabilir.

b) Masal Devam ettirme Burada rencilerin d gc, anlama ve almlama esaslar n plandadr. retmen masallarn bitiinden sonra ocuklardan masala devam etmelerini isteyerek, herkesin kendi iinde duyduu dnya zleminin ortaya kmasn ve d gc kullanarak daha yaratc olmasn salayacaktr.

c) Masaln ncesini ve Sonrasn TahminMasaln snrlar ve gerekleri iinde kalarak masaln ncesinde ve sonrasnda neler olmu olabileceini tahmin etmeye almaktr. Bu alma rencilerin d gcn altracaktr ve rencilerin yaratclklar destekleyecektir.

Masal ParodileriMasallarn ana kurgusunu kullanarak gncel ykler oluturmaktr. Bu almalarn temelinde rencinin kendi dnyasnn sorunlarnn da vurmas ve bir lde rahatlamas amalanmaktadr.Bilinen bir masal ders konusu olarak ele almak, zaman zaman skc olabilr ama kendi sorunlarnn kendi dnyasnn derslerle btnlemi olduunu grmek rencilerin derse ilgisini artraca gibi, onlara kendilerini daha iyi tanyabilme olanan da salayacaktr ( Freund 1984,481).

Btn bu yazn trlerini verirken ocuktan sadece okuduunu anlamas ve olay aynen tekrarlamasn beklemeyin, ocukta dnmesini, hayal kurmasn, farkl boyutlardan bakmasn salayn ve okuma alkanln alayn.Yamur yamadan gkkua kar m acaba..

Yaratcln ieriinde bulunan merak, zgnlk, allagelmemi dnme, atlganlk gibi elerin retmenler tarafndan desteklenmesi gerekmektedir.

Yaratc dnmek iin, fikirlerin ii dna karlmal, ters evrilmeli yani fikirlerle oynanmaldr.

Okumak umak gibidir (Dilidzgn 1990, 32-35)

Okumak insana kular gibi zgr olma, dnyaya ve insanlara farkl bir bilinle bakabilme keyfini verir.

BALIK VERMEYN, BALIK TUTMASINI RETN, TUTULAN BALII BRLKTE PRN, BRLKTE YYEREK PAYLAIN.