demir kucukaydin - gocmenler siyahlar ve irkcilik uzerine.pdf

7/29/2019 Demir Kucukaydin - Gocmenler Siyahlar ve Irkcilik Uzerine.pdf

1/130

1

Demir

Kkaydn

Gmenler

Siyahlar ve

Irklk

zerine

Yaynlar


2/130

2

GGmmeennlleerr,, SSiiyyaahhllaarr vvee IIrrkkllkkzzeerriinnee

DDeemmiirr KKkkaayyddnn

BBiirriinnccii SSrrmm

MMaarrtt 22001133

DDiijjiittaall YYaayynnllaarr

nnddiirrOOkkuuOOkkuutt --ooaallttDDaatt

Bu kitap Kxz sitesinin dijital yayndr.

Kar amac olmadan, okumak ve okutmak iin, indirmek, dijital olarak

basmak ve datmak serbesttir.

Alntlarda kaynak gsterilmesi dilenir.

YYaayynnllaarr


3/130

3

Gmenler Hareketi, Siyah Hareketi ve IrklkzerineYazlar

indekiler

BRNC BLM 5

BR GMENLER HAREKETNDE DEVRMC VE SOSYALST BR KANAT N 5

Hamburg Derslerine nsz 5

Bir Gmen Hareketinin Baar in zlemesi Gereken Program ve Strateji zerine Tezler 15

"FTE VATANDALIK" PAROLASINA VE GNDEMNE REDDYE 19

KLTREL ZERKLK TARTIMALARI VE LENN 25

GMENLERNBR AZINLIK OLARAK TALEPLER NE OLMALIDIR? 37

Snnetle Balayan Kltr Tartmalarnn Analizi 43

Taner Akamla Polemik 43

A) BALIK 43

B) OLAY 45

C ) "SNNET" BROR YAZARINASIL BR TOPLUM VE KLTR HEDEFLYOR? 53

D) "SNNET BROR YAZARININ USLAMLAMALAR ZNCR 56

E) SONU 64

Ali Daynn Ansna 66

KNC BLM 77

GMENLER HAREKETNDEN SYAHLAR HAREKETNE 77


4/130

4

Taslak Notlar 77

Dnyann Durumu ve Temel Eilimler 77

Baz Sonular 79

Deien Bir Dnyada Gmen Hareketinin Perspektif ve Sorunlar zerine Notlar 81

A. YNTEM 81

B. BUGNK DNYA'DA DEMN YN VE ELM 81

C. DEM ELMNN KANITLARI 82

D. ELMN PROGRAMATK ve STRATEJK SONULARI: 84

E. BAZI KAVRAMLAR: 86

F. GMEN HAREKET BAKIMINDAN SONULAR 86

SYAH GZYLE 88

Bir Beyaz Dosta Cevap 90

zgr Gndem Yayn Kurulu'na "Avrupa" sayfasyla ilgili neriler 93

Eski Kavramlar ve Yeni Dnya Dzeni 96

Gmen Aznlklarn Hedefi Ne Olmal? 99

Yeni Dnya Dzeni: Gezegen apnda Apartheit 101

NC BLM 104

SOSYALST BR UYGARLIK N 104

Beyazlar Arasna Katlmakveya Beyazl Yok Etmek. 104

Krt Ulusal Hareketi ve Avrupa'daki Krtler 108

Gmenler ve Ulusuluk 112

Irklk, Milliyetilik ve Apartheit 116

Avrupada San Ykselii ve Sol 120

Gelecei ve Gemii Kurtarmaktan Bir Blm 123

Ortadou in Demokrasi Manifestosundan Bir Blm 127

Demokratik Ulusuluun kili Karakteri 127


5/130

5

Birinci Blm

Bir Gmenler Hareketinde Devrimci ve Sosyalist Bir Kanat in

Hamburg Derslerine nsz

Bat Avrupa'nn hemen hemen btn lkelerinde nfusun ortalama yzde onunu oluturan bir

"yabanclar"kitlesi var. Emperyalist Bat'nn bu "i smrge halk"ya Almanya'da olduu

gibi yurtta olmad gerekesiyle tm insan haklarndan yoksundur, ya da ngiltere ve

Fransa'da trnden bir zamanlar byk smrge imparatorluklarna sahip lkelerde kat

zerinde ou yurtta kabul edilse bile fiiliyatta ikinci snf insandrlar ve her trl rk bask

ve saldrnn hedefidirler.

Burjuvazinin sosyologlar/ideologlar bu kitleyi bir"saatli bomba"olarak gryor ve bu

bombann patlamasn engellemek iin nasl bir politika, strateji ve taktikler sistemi

uygulanmas gerektii yolunda tartyor, uygulamalara geiyorlar.

Buna karlk ii hareketi ya da genel olarak sol hareketler iinde ve arasnda ne ulusal ne de

uluslararas dzeyde bu "bomba"nn patlamasn salamaya ynelik bir politika, strateji ve

taktikler btnlnn ne olmas gerektii yolunda hemen hemen ciddi hi bir tartmagrlmyor. Bu alanlarda yaplanlar, burjuvazinin her saldrsna savunmac ve paternalist

tepkilerden ibaret kalyor.

Ancak bu iki kutupta da ayn ortak yan giderek gze batyor: gerek burjuvazinin tartma ve

uygulamalarnda, gerek solun ve ii hareketinin tepkilerinde ve olmayan tartmalarnda bu

"yabanclar"kitlesi hep birnesne olarak grlyor ve yle ele alnyor.

Srf Almanya'da bile, bu gmen aznlklar, bu Avrupa'nn siyahlarzerine her yl yzlerce

kitap, rapor yazlyor; dergilerde, gazetelerde binlerce makale, inceleme kyor. Fakat btn

bu yaz ve kitaplarn hemen hepsi, gmenlere deil, gmenler zerinde alma yapanlara -hkmetlere, sosyal pedagoglara, doktorlara, psikologlara vs.- hitap ediyor. Muhataplar hi

bir zaman bask ve smrnn kurban olan gmen aznlklar deildir. Bu lt btnyle

sol diye nitelenebilecek yaynlar da kapsar. Onlar da, gmen aznlklarn iyilii iin olsa da,

yerli iilere, sendikalara ya da sol partilere hitap etmektedirler, ama bizzat o gmen

aznlklara deil. Bu daha ilk elde onlarn dilinde grlr. rnein Almanya'da yzlerce kitap

olmasna ramen, gmenlerin kendi dillerinde yaynlanm hemen hemen hi bir kitap

yoktur.

Gmen aznlklar asndan problem, tam da problemin bu tarz ele alndr. Problem

aslanda gmen aznlklar deildir onlar bir problem, bir nesne olarak ele alan yntemdir.


6/130

6

Soruna, koordinat sisteminin merkezine gmen aznlklar oturtan, onlar mcadelenin bir

znesi olarak gren bir adan bakld an, her ey ters yz olmakta, bir bakma gerek

anlamn ve deerini bulmaktadr. rnein, diyelim ki rkla kar ya da gmen

aznlklarn haklar iin yazlm bir kitap, makale ya da bir yry, gmenleri deil ama

rnein yerli halk ya da baka kurumlar muhatap ald; gmen aznlklar rtk birvarsaym biiminde bir nesne olarak grd iin, en ince ve tehisi zor biimde, belki

ieriiyledeil ama, bizzat niteliiyle rkbir karakter tamakta ve savunduu hedeflerin

bir engeli haline dnmektedir.

rnekten de anlalabilecei gibi, sorun, gmen aznlklarn -en azndan sol iin- bir

mcadele znesi olarak grlp grlmediidir.

Bu sorun hemen ardndan u sorular arr: Gmen aznlklar bir mcadele znesi

olabilirler mi? Eer olabilirlerse onlar bir zne yapan hangi tarihsel, toplumsal sreler ve

mekanizmalardr? Bu znenin potansiyelleri ve snrlar nedir? Dier toplumsal hareketlerle

ve bask biimleriyle ilikisi nedir? Btn bu ve benzeri sorular ise en temel teorik ve

metodolojik problemleri gndeme getirir.

Toplumsal bilimlerin tek laboratuar Tarih ve toplumsal pratiktir. Bu sorulara az ok

doyurucu cevaplar bir gmen aznlklar hareketinin incelenmesi ve analizinden karlabilir.

Ne var ki, rnein 1950-60'larn ABD'sinde siyahlarn "Medeni Haklar"hareketi trnden,

ynsal, az okhedefi ve mcadele biimleriyle biimlenmi; daha batan, bir toplumsalgereklik olarak kimi sorular bo dren ve cevaplar iin bir tarihsel laboratuar oluturan

bir gmen aznlklar hareketi bugnn Avrupa'snda yok.

Bu almann konusu ise, bir gmen aznlklar hareketinin anatomisi ve sorunlardr.

Varolmayan bir hareketin anatomisi ve sorunlar nasl incelenebilir? Bir hareket domadan

onun zellikleri ve sorunlar zerine ngrlerde bulunulabilir mi? Hele sz konusu olan,

zne-nesne diyalektii dolaysyla karmakl ne fizik ne de biyolojik alemle

kyaslanamayacak kadar yksek Toplumsal sreler ise...

Bugn tp, ocuk henz domadan, onun cinsiyetini, sahip olduu kimi hastalklar

(Mongolizm gibi) ngrebilmektedir. Yakn bir gelecekte, genetik kotlarn zlmesiyle,

belki de tm biyolojik zelliklerini ngrebilecektir. Fizik, henz bulunmam baz

paracklarn varolmas gerektiine dair ngrlerde bulunmakta, aratrmalarn o yndederinletirmekte ve ou kez, sonunda niteliklerininceden tanmlad bu paracklar

bulabilmektedir.

Kanmzca, geliim dzeyi bakmandan, ne modern fizikten, ne de biyolojiden geri olmayan

toplumun bilimi -Tarihsel Maddecilik-bizlere benzer ngrler iin gerekli metodolojik

temelleri ve kavramsal aralar sunmaktadr.

Bu alma, Hamburg'ta ve ksmen de Almanya'da Trkiye'li gmenler arasnda ortaya kan

bir hareketlenmenin, dier bir deile, henz var olmayan gmenler hareketinin embiryon

ya da tohum halinin incelenmesiyle, ilerde ortaya kabilecek bir gmen aznlklarhareketinin niteliklerini ngrme abasdr.


7/130

7

Ancak, henz domam bir gmen aznlklar hareketi zerine olan bu alma, ortaya

kt andan itibaren, ele almaya alt hareketin douu, ilerdeki geliimi zerinde u

veya bu dorultuda bir etkide bulunmu olacaktr. Dolaysyla bu alma ve konusu

arasnda, inceleme nesnesi arasnda, kuantum fiziinde ya da psikolojide grld trden

bir "gzlemci-gzlenen" etkileimi sz konusudur. Deneyci ya da gzlemci, nasl varlylave gzlemiyle deneyin "saf" olarak gereklemesini engelliyor, srelere ister istemez bir

mdahalede bulunuyorsa... yle.

Biz bir kayt memuru ya da bir doa gzlemcisi deiliz. Nesli tkenmeye yz tutmu

Kelaynak Kular taifesinden addedilen, ve bu horgry bir vg olarak kabul eden bir

devrimciyiz, bir marksistiz. En azndan yle olmaya alyoruz. Ve amacmz da aslnda

"deneyin" "saf" olarak gereklememesidir. "Saf"l ne kadar bozabilirsek, amalarmza o

kadar ulatmz dneceiz.

Bu almann konusu gmen aznlklar ve onlarn sorunlar deildir. Konusu gmen

aznlklar ve onlarn sorunlar olan yzlerce inceleme bulunabilir. Bu almann konusu: bir

gmen aznlklar hareketi ve bu hareketin sorunlardr.

Gmen aznlklar hareketi ve bu hareketin sorunlar bu almann sadece konusu deildir;

kendisi bizzat gmen aznlklar hareketi ve onun sorunlarnn bir parasdr; kendisi bizzat

bu hareketin sorunlarnn rndr. Muhatab ise yine ncelikle gmen aznlklar ve zel

olarak ta Trkiye'li aznlklardr.

***

almann konusuna ve kendisine ilikin bu ksa aklamadan sonra, bu nszerevesinde,

bizi bu konu zerinde almaya iten nedenleri; konuya yaklammzn geirdei evrimi ve

tezlerin oluum srecini aklamaya alalm.

Politik sorunlara gl bir ilgi duyduumuz ve dorudan iine girdiimiz -ki o zaman 15 ya

cvardaydk- 1960'l yllarn ortalar, ayn zamanda Trkiye'den Avrupa'ya ii gnn

balayp hzland yllara denk der. Almanya'ya almaya giden iyerlerindeki

ustalarmzn, i arkadalarmzn, tatillerde eskiden altklar iyerlerine urayp, eski i

arkadalarna "alaman cgaras"ikram etmeleri; balarnda tyl apkalar ve ellerinde

transistrl radyolaryla cakal cakal dolamalar; "oralara gittik insaniyetlik rendik,

medeniyeti tandk"deyileri; kalan arkadalarnda Alamanya'ya gitme arzularnkamlamalar; gpta ve kmsemeyle: "bizim smkl Alamanc oldu imdi bize hava

basyor"deyileri sanki dn gibi taze ve canl anlar olarak duruyor.

Bu kaba gzlemlerin de nda, Avrupa'ya ii gn olumlu bir gelime olarak

deerlendiriyorduk. Oraya giden iiler, orada modern insanlar haline gelecekler; modern

teknii tanyacaklar, dolaysyla Trkiye'de gerek devrimi yapmak gerek sosyalizmi kurmak

daha kolay olacakt.

Bu yaklam aa be yukar hemen hemen tm sol ve sosyalistler tarafndan da

paylalyordu. rnein etin Altan, ki o zamanlar ad Sosyalizm ile ayn anlama gelirdi,ke yazlarnda bu tr grleri dile getiriyor ve kimseden de bir itiraz grmyordu. Bu


8/130

8

grlerin son derece der, mekanik, evrimci ve ii getiren ve gnderen lkeler

burjuvazilerinin ortak karlarnn ifadesi olduunu grmyor, bilmiyor; gmen iilere

gittikleri lkelerde verilen staty sorgulamak aklmzdan bile gemiyor; hereyi apak

gerekliklermi gibi kabul ediyorduk.

Zaten onlar gzmzde "Avrupa'daki gmen iiler"deil, "Yurt dndaki iiler"di. Buadlandrma bile, onlarn sorunlarnn ilgi alanmzn ne kadar dnda olduunu; onlarn

problemlerini kavramaktan ne kadar uzak olduumuzu gsterir.

Bu anlayn mantki sonucu olarak politik mcadele bakmndan, Gmen iler,

Trkiye'deki mcadelenin "yurt dndaki"destekileri konumunu alyorlard. in garibi, ki

hi de garip olmad ilerde grlecektir, onlar da kendilerini byle gryorlar; konumlarn

ve kendilerine uygun grlen rolleri sorguya ekmiyorlard.

1980'e kadar"Yurt Dndaki iler"esas olarak ilgi alanmzn dndayd ya da marjinal bir

konumu vard. 1980'e doru konuya tekrar dnmz, daha dorusu ilk kez ciddi olarakkafa yormamz bambaka bir noktadan oldu.

Bugn olduu gibi o zaman da bir tek eye inanyorduk: i Snf'na. Fakat o zamanlar i

Snf dediimizde, kafamzda canlanan Trkiye'deki iiler, yani i Snf'nn Trkiye'deki

iiler zmresiydi. Bu anlam kaymasnn, yani bir zmreyi snf olarak tanmlamann

bilincinde de deildik. Bu kayma sonucu Proletarya Enternasyonalizmi'nden anladmz

da Uluslararas Dayanma idi. Yani dier lkelerin iileri ve onlarn mcadeleleri, bizimmcadelemizin bir destei ve arac olarak anlam tayordu.

1980'e doru Vatan Partisiiindeki tartmalarda, o gne kadar anladmz biimiyle

enternasyonalizmin gerekte proleter enternasyonalizmi olmadn; enternasyonalizmin

uluslar aras dayanmaya indirgenemeyeceini; bu tarz bir anlayn aslnda ii snf

iindeki zmre karlarnn ve yaklamlarnn, dolaysyla reformizmin bir grn

olduunu birdenbire farkettik.

O gne kadar sandmzn aksine, proletarya ancak evrensel bir snf olarak varolabiliyordu;

tek tek lkelerin iileri bu snfn ancak zmreleri olabilirdi. Toplumsal Devrimin znesi

olan proletarya nasl ancak evrensel bir snf olarak varolabiliyorsa, sosyalizm de ancak

evrensel olarak gerekleebilirdi. Ve nihayet sosyalist teori de ancak evrensel bir teori olabilir

ve evrensel olarak varolabilirdi. Bu durumda proletarya, hem kendisi evrensel bir snfolduundan, hem hedefi evrensel lde gerekleebileceinden, hem de teorisi ancak

evrensel bir teori olabileceinden ancak evrensel dzeyde devrimci bir snf olarak

rgtlenebilirdi.

Bu durumda, proletarya enternasyonalizmi basit bir aritmetik toplam gibi bir"uluslararas

dayanma"deil; onu aan, tpk cebirde eksinin eksiyle arpmnn art olmas gibi: "bir

lkenin proletarya mcadelesinin karlarn, bu mcadelenin dnya leinde karlarna

tabi"klmak ve bunun iin "ulusal planda en byk fedakarlklar kabul etmeye elverili ve

hazr"olmak (Lenin) anlamna geliyordu. Bu genel kar' ise ancak federasyondan te bir

dnya partisi ifade edebilirdi.


9/130

9

Bu sonu iki farkl alandaki sorunlar da otomatikman zyordu. Birincisi, Krdistan'a

ilikindi. Trk ve Krt devrimcileri arasnda, Krdistan'a ilikin olarak"ayr rgtlenme mi,

birlikte rgtlenme mi?"tartmas vard ve sorun proletaryann dnya apnda bir snf

olduu; onun devrimci partisinin de ancak bir dnya partisi olabilecei bak asndan

kolayca zlyordu. Krdistan proletaryas elbet ayr rgtlenmeliydi, ama bu "ayr"rgt,kelimenin o gne kadar tartlan anlamnda ayr rgt olmuyor; ayn dnya partisinin eit

seksiyonlarndan (ubelerinden) biri oluyordu. Bylece Krt ve Trk rgtlerinin hepsinin

milliyetlere gre "Bundist"bir ekilde rgtlendii; milliyeti bir anlayla sorunu tarttklar

aa kyordu.

kinci sonu ise Avrupa'daki gmen iilere ilikindi. O gne kadar Parti'nin Avrupa'daki

taraftarlar Trkiye'nin bir ubesi gibi alyorlard. Yeni anlay nda onlarn

bulunduklar lkelerdeki iilerle nasl ayn sendikalarda rgtleniyorlarsa ayn devrimci

parti iinde rgtlenmeleri gerekiyordu. Bu adm da cesaretle attk ve onlar bamsz bir eit

partner olarak ele aldk.

Fakat bu ve daha bir ok konudaki klasik marksizme uygun sonulara uluslararas sosyalist

ve ii hareketinin tarihini bilerek deil, kendi pratiimizden, karlatmz rgtsel,

stratejik, programatik, teorik, taktik sorunlardan hareketle ve "Doktorcu"bir kabuk iinde

ulamtk. Farkna varmadan Devrimci Marksist gelenekle; uluslararas ii hareketinin

tarihsel tecrbesiyle ayn sonular, Amerika'y yeniden kefedercesine bulmutuk. in

ilginci henz bunun bile farknda deildik.

Bu durumda dnyada bizim grmzde kimse olmadn dndmzden birDnya

Partisirgtlemek ve onun bir ubesi olmak gibi bir grev ortaya kyordu. Bu dnyapartisini rgtlemek iin de, bir yandan nc Enternasyonal'in niye datld sorusuna

bir cevap vermek; dier yandan da o sra birden bire varl dikkatimizi ekenDrdnc

Enternasyonalile snrlarmz izmek zorundaydk.

Parti iindeki tartmalarn hareket noktas olan faizm -ki o sralar Trkiye'de dnyann en

gl ve en hzla byyen faist hareketi vard- iihareketinin bunalm olmadan

anlalamyordu;ii hareketinin bunalm ve nc Enternasyonal'in lav iseSovyetler'deki yozlama olmadan anlalamyordu; Sovyetler'in brokratik bir devlet

haline gelmesi ise, geri bir lkede demokratik tarihsel grevlerin sosyalist devrime yol

amasndan ve bu devrimin tecrit olmasndan ayr anlalamyordu.Bylece, farkndaolmadan uluslararas devrimci marksist gelenein ekillendii btn sorunlarla kar karya

geliyor; elimizi attmz har alanda "Trokist"denilen gelenein , yeni bulduumuz, ya da

yer altndan kardmz sandmz cevaplar yllardan beri savunduunu gryorduk.

Yaplacak tek ey: yllarca, nankr bir ura iinde sosyalizm idealinin ve ii hareketinin

devrimci geleneinin onurunu koruyanbu gelenee katlmakt. Ve de yle yaptk.

***

1984 ylnda Avrupa'da mlteci yaamna baladmzda grevimiz ok akt:

bulunduumuz lkedeki seksiyona girmek ve dilini en iyi bildiimiz Trk ve Krt iileriyerli kardeleriyle ayn seksiyonda rgtlemek iin almak. Bunun iin, onlarn en iyi


10/130

10

okuyup anlad dilde bir gazete karmak, yaplmas gereken ilk iti. Bu yndeki

abalarmzn rnNe Yapmaladl gazete oldu.

Geri biz enternasyonalizm sorununda sosyalizm ve snf mcadelesinin aslnda alfabetik bir

problemini zmtk ama Trk ve Krt solu iin durum byle olmaktan uzakt.

12 Eyll'den sonra binlercesi Avrupa'da srgn yaamna balayan bu insanlar iin

Avrupa'daki gmen iiler ve Avrupa'daki mcadeleler Trkiye ve Krdistan'daki

mcadeleye tabi olarak grlyor ve onun bir arac olarak ele alnyordu. Dolaysyla da

Avrupa'daki gmen Trk ve Krt iileri, Trkiye ve Krdistan'daki rgtlerin uzants

olarak, milliyetlere gre rgtlenmi, Avrupa ii snfnn blnmesi derinletirilmi

oluyordu.

Bu siyasi parti ve hareketler iinbalangta pek bir sorun da yok gibiydi, 12 Eyll' protesto

iin yaplan mitinglere binlerce kii katlyordu rnein.

Tam da bizim mlteci yaamna baladmz sralarda Avrupa'daki Trkiye'li devrimcilerayaklarnn altndan topran kaymaa baladn hissettiler, ilk kez el yordamyla da olsa

gmen iilerin problemlerine ilgi duymaya baladlar. Tm dernekler hzla marjinalleirken

"biz buradaki iilerin sorunlaryla hi ilgilenmedik; onlar hepTrkiye'deki mcadelenin

lojistik destek ss olarak grdk. Onuniin byle tecrit oluyoruz"tarznda eletiri ve

zeletiriler duyulmaya balad.

Bu nedenle gazetenin ilk hedefi olarak, henz ulusal bir sosyalizm anlayna dayansalar da,

bu anlayn gmen iiler problemine bal olarak elikilerini yaamaya balayan bu

evreleri setik.

Hem buradaki kimi ileri iileri Trkiye ve Krdistan'a bal olarak rgtleyenlerin Almanya

proletaryasn blyle mcadele etmek iin; hem de tartmaya balayanlardaki kafa

karklana bir aklk getirmek iin, yazlar zellikle enternasyonalizm sorununa ynelttik.

rgtlerin hzla ye kayb, mitinglere katlmn dmesi gibi tamamen pratik ve somut

sorunlardan hareketle, gmen iiler, dolaysyla da sosyalist hareketin tarihini ve sosyalist

teorinin en temel sorunlarn gndeme getirme, yani bir teorik tartmay balatma olana var

gibi grlyordu. Bu yndeki abalarmzNe Yapmal'nn ilk saysnda aka grlebilir.

Ne var ki, bizzatNe Yapmal'y karma pratii iinde yaadmz deneyler ve bazgzlemler bizi konumumuzun, dier Trk ve Krt solcularna gre ok doru olmakla

birlikte, mcadelenin gerek problemleri ve ihtiyalar bakmndan yetersiz olduu yolunda

dncelere sevketti ve o sralarpe pee gelien birka olayn etkisiyle dncelerimiz kkl

bir deiim geirdi. Neydi bu gzlemler ve deneyler?

Gmenler sadece iilerden olumuyordu. Ev kadnlar, genler, burjuvalar, kk

burjuvalar, aydnlar hatta lmpenler de bu gmenlerin iinde yer alyorlard ve hepsi de srf

gmen olduklar, yabanc olduklar iin ayn zamanda ortak bir kaderi de paylayorlard. Ve

bu insanlar yabanc olmalarndan doan sorunlar nedeniyle ok ciddi mcadele eilimleri

gsteriyorlard.


11/130

11

Sadece Alman ve yabanc iileri birlikte rgtlemeye almakla yetinmek, gmenlerin

zgl sorunlarn grmezden gelmek ve hatta fiili korkun eitsizliin ve blnmln

stn rtmek ve giderek onu pekitirmek ve yeniden retmek sonucunu veriyordu.

"Yabanclar"madem ki kendi "yabanclk" sorunlarndan hareketle mcadele eilimi

gsteriyorlard ve madem ki ynlarn siyasi eitimi ancak eylem iinde olabilirdi, yleyseonlar "yabanclar" olarak bir zneydiler ve onlara yle yaklamak gerekirdi.

Fakat, bizzat iinde bulunduum seksiyon dahil, hi bir sol rgt yabanclar bir zne olarak

grmyor; onlar kendi sorunlar temelinde rgtleme ve eyleme yneltme gibi bir sorunu

gndeme koymuyor; gndeme koymak ne kelime, bunun zerine kafa bile yormuyordu.

Yabanclarla sadece paternalist ilikiler kuruyorlar; onlar kendi insiyatifleriyle bir eit olarak

harekete getikleri an ise yan izmeler, engellemeler ve di gstermeler ortaya kyordu. Ne

Yapmal'y rgtn (yaniDrdnc Enternasyonal'in Almanya Seksiyonu olan GM'in)

organ olarak karma abalarnda bunlar ac ac gryordum. Sonunda dergiyi biz

"yabanclar" kendi insiyatifimizle biraz da bir emrivaki olarak karabilmitik.

Tam da bulunduum rgt iinde yaadm bu tr deneylerin yol at sorularla kafamda

bouurken, o sra gelien ve kamuoyunu etkileyen iki olay dncelerimde kesin bir

dnme yol at.

Birincisi IG Metall'in Fransa'dan esinlenerek balatt "Arkadama Dokunma"

kampanyasyd. Bu kampanya btn sol rgtler tarafndan da destekleniyordu. Her solcu

Alman zerinde zerinde "Arkadama Satama"nn almancas olan "Maht mein Kumpel

nicht an"yazan rozetle dolayordu. Tipik paternalist yaklamn ta kendisiydi bu. Gmen

hi bir ekilde bir zne olarak grlmyordu. Gmen ya Almanlarn kampanyalarnda pasifbir nesne; ya da Trk ve Krt hareketlerinin almalar iinde, Trkiye ve Krdistan'daki

mcadelenin amalarna hizmet eden bir ara durumundayd. Bu iki tavr da tencere ve

kapa gibi sol iinde birbirini tamamlyordu.

Bulunduum rgtn bir toplantsnda, bu kampanyann bizleri bir nesne olarak ele aldn,

dolaysyla bir yabanc olarak destekleyemeyeceimi; yanl bulduumu sylediimde, o ana

kadar bana en ok yaknlk gsteren Alman yoldan korkun anlayszlk duvarna arpyor

ve dorudan konuyla balantl olmasa da ilk kez ar hakarete maruz kalyordum. Hakaret

bile houma gidiyordu, nk eski paternalist ilikide insan hakarete bile urayamyordu.

kinci olay Gnther Wallraff'n "En Alttakiler"adl kitabyd. lk kez hakaretlere uradm

ayn toplantda,Ne Yapmal'nn ikinci says iin G. Wallraff'la rportaj yapmam Alman

yoldalarca neriliyordu. Bence Wallraff'n kitab da ayn paternalizmin bir rnei idi.

Gerekte Alman Kamuoyunu ilgilendiren yabanclarn rgtlenmesi ve hareketlenmesi deil;

Tarzan'n Afrika Ormanla'ndaki Maceralar gibi Wallraff'n maceralaryd,

"kahramanlklar"yd. Ama Wallraff'n bir ka ay boyunca yapt kahramanl hayatlar

boyunca yapan kahramanlar yoktu ortada. Ben ise dil bilmediim iin bu grlerimi bile

aklayamyor, sadece iimden geirebiliyordum.

Tm Alman ve Trk/Krt solundan farkl olan ulatm bu yeni yaklamn ilk emeklemeleriNe Yapmal'nn ikinci saysnda grlebilir. Roprtaj, Wallraff'la deil, kimliine girdii


12/130

12

Trk Levent Sinirliolu ile yaptm. Ve "Nesnelikten znelie"balkl yaz, bu dnmn

bir iaret ta olarak ayn sayda yerini ald.

Ne Yapmal'nn pek az insann eline gemi olmas; okuyanlarn ounun da ne dendiini

anlamamas; sol evrelerde hi bir tartmaya yol amamas, sorunun bu tarz ilk ifade

ediliinin deerini azaltmaz.

"Nesnelikten znelie"balkl yaznn daha mrekkebi kurumadan, Hamburg'ta Ramazan

Avc adl bir Trkn dazlaklar tarafndan ldrlmesinden sonra gelien olaylar,

gmenlerin, gmenler olarak, gmenlik sorunlarndan hareketle eyleme gemesinin

mmkn ve gerekli olduunu gsterdi. Btn bu tohum halindeki gelimelerin hem iinde

yer aldk hem de tm dikkatimizle bu yeni oluumu gzlemeye altk. Sca scana bu

gelimelerin ilk teorik deerlendirmelerini yapmay denedik. "Dokunana Dokunuruz"; "lk

Kez Olanlar"; "Henz Domam Bir Hareket zerine Taslak Tezler", yaniNe Yapmal'nn

nc ve son says bu abalarmzn ilk sonularnn dkm oldu. Bundan sonra, hi bir

rgtsel destek olmad; hatta engellendii iin gazete bir daha kamad ve kamayyla

yoldalarmza bir problemden kurtulmann rahatln sundu.

Ne Yapmalkmaz oldu ama Ne Yapmak Gerektiinigrmtk: bir gmenler hareketi

iinde devrimci ve sosyalist bir kanadn programatik, stratejik ve rgtsel platformunu

taslaklatrmaya almak. Teori yine en acil pratik grev olarak ortaya kmt. Ortada

verimli ve hazr bir deney vard: Hamburg. Malzeme toplamaya ve ilk taslaklar yazmaya

baladk. Ama bu ilk taslaklarla bugn arasnda drt, be yl var. Niin? Teorik

eklektisizmden ok ekindiimiz iin.

***

Bilimsel Sosyalizm, her kavram, her teorisi birbiriyleisel bir tutarlla sahipama aynzamanda ak bir sistemdir. Bir"Gmenler Hareketi"nden ya da "Bamsz"bir hareketten

sz edildii an, bunu ve hatta buna kar tavrlar bu sistem iihde temel kavramlarla da

uyumlu olarak bir yerlere oturtmak gerekir.

Bir gmenler hareketi niin mmkn ya da gerekliydi? i Snf toplumsal devrimlerin

znesi olduuna gre, bir sosyalist olarak bir gmen hareketinden sz etmek, gc yanl

yere ymak ya da bir eliki olmuyor muydu? Byle bir hareket karsnda sosyalistlerde

grlen kavrayszln teorik ve sosyal temelleri nerelerde bulunuyordu? Byle birhareketin politika ve rgt teorisi bakmndan sonular neler oluyordu?.. Bu ve benzeri daha

bir yn soru cevap bekliyordu. lk taslaklar yazarken, ilgimiz giderek bu sorunlara

kaymaa balad ve bunlara doyurucu cevaplar bulmadka yazamayacamz grdk.

Ayrca "Yeni Sosyal Hareketler"in debenzeri sorunlara sol atn; orada da tutarl ve

kavramsal bir sistem olmadn farketmeye baladk.

Kadn, Ekoloji, Bar hareketleri gibi "Yeni sosyal Hareketler"olarak adlndrlan bu

hareketlerle bir gmenler hareketi arasnda ok ilgin analojiler yaplabiliyordu. Bu

hareketleri ve analojileri mmkn klan ortaklk nereden kaynaklanyordu? Marksistler niye

bu hareketleri n grmemilerdi? Bu Marksizmin znden mi yoksa Marksistlerden mi


13/130

13

kaynaklanyordu? Bu hareketlerde grlen Marksizme ve ii hareketine kar soukluk hatta

dmanlk, ii hareketinin ve marksistlerin zaaflarndan doan, konjonktrel, geici bir

yanlsamann ifadesi miydi, yoksa nesnel temelleri var myd? Marksizmin, bu hareketlerin

ortaya koyduu ve tartt sorunlar zmleyecek ve bizzat bu hareketleri aklayacak

kavramsal aralar var myd, yoksa bu aralar var olmasna ramen gelimemi bir alanolarak m kalmt? Eer yle ise, niin gelimemiti?

Bunlar ve benzeri birok soru zerine dnmek gerekiyordu. "Yeni Sosyal Hareketler"ve

onlarn ortaya kard sorunlar kapsayacak; Tarihsel Maddeciliin klasik nermeleriyle de

tutarllk iinde bir teorik ereve ve kavramsal aralar bulunmadka gmen aznlkla r

hareketi problemi de havada kalyordu.

Sonunda "Sermayenin Gerek Tarihsel Hareketi" ve buna bal olarak"Eklemlenme" gibi

temel kavramlardan hareketle btn bu sorunlarn bir tek kavramsal ereve iinde

toparlanabilecei; hatta bu kavramlar araclyla "Yeni Sosyal Hareketler"arasnda

zikredilmeyen Ulusal Kurutulu Hareketlerinin de deiik bir k altnda aaklanabilecei

gibi bir sonuca ulatk. Bu sonular tartmak ve dnceleri gelitirmek amacyla ilk kez

Hamburg'ta "Bilimsel, Felsefi, Politik Tartmalar in Forum"un tertipledii bir toplantda

"Bamsz Bir Gmenler Hareketi ve Marksizm"bal altnda bir konferans verdik. Bir

yank bulup tartmak mmkn olmad. kinci giriimDevrimci Marksist Tartma

Defterleri'nin beinci saysnda "Sesli Dnmeler"bal altnda oldu. Orada sadece bir

giri, bir tlatma yaptk. Derginin yayn son bulduundan gerisi gelmedi. Tartamaynca da

dnceleri gelitirmek pek olanakl olmuyor. nsan toplumsal yaratk, ancak atmalar ve

elikiler iinde geliip gelitirebilir.

Can kmaynca umut kmaz derler. Bu sorunlarn giderek Trkiye'li sosyalistlerin de ilgi

alanna gireceini gsteren belirtiler var. Gorbaov'dan beri, snf mcadelesini terkediin bir

teorik gerekesi olarak da olsa, Sovyet izgisine yakn hareketlerde "Global Sorunlar"dan

bahsetmek pek moda oldu. Kadn hareketinin etkisiyle, bu hareketten en ok etkileen

Kurtulu grubunun szclerinden biri, geenlerde bir ak oturumda "hereyin ekonomi ve

snflarla aklanamayaca" ve "snfsal olmayan blnmelerin de olduu"gibi, aslnda

eklektisizmin ifadesi olduu kadar sorunlarn nemi sezmenin de ifadesi olan szler

ediyordu.

Btn bunlar, bu almann artnda yatan teorik ve programatik sorunlarn henz ok yavave eklektik de olsa Trk Solu'nun ele almaya baladnn belirtileri olarak kabul edilebilir.

"Yeni Sosyal Hareketler"ve onlarn ortaya kard sorunlara ilikin olarak aratrmalar ok

gelitirmemiz gerektiinin bilincindeyiz. Hatta bu geliimi yeterince derinletirecek temel

yoksunluumuzun da (dil, felsefi birikim yokluu vs.) bilincindeyiz. Ama Tarihsel

Maddecilik ayn zamanda bir toplumsal praksis retisidir. "Bat Marksizmi"nin bu

kopukluunu amada yeni admlar atmak gerekiyor.

Bu nedenle aradan yllar getikten sonra "Hamburg Dersleri"ni gecikmi te olsa yaynlamak

gerekiyor.


14/130

14

Yaynlamak gerekiyor, nk temel tezimiz udur: Gmen aznlklar hareketi de (ki henz

domam bir harekettir) "Yeni Sosyal Hareketler"le ayn problematik iinde aklanabilir.

Bu hareketlerde grlen Marksizm kart teorilerin egemenlii, bu hareketlerin yapsndan,

varoluundan, znden kaynaklanmamakta, proletaryann tarihsel krizinin bir sonucu olarak

ortaya kmaktadr. Eer Marksistler bu hareketler iinde dahabandan yer alp, onlar ngrp, nnde mcadele etseler durum ok farkl olabilir. En azndan onlar iinde gl bir

sosyalist kanat ve gelenek oluturabilirler.

Bunun byle olup olmadn bizzat gmen aznlklar hareketi iinde greceiz.

Fakat bunu grebilmek iin de, dolaysyla tarihsel deneyi etkileyebilmek iin de, yeterince

olgun bir teorik arka plana dayanmasa da, bu almann yaynlanmas gerekiyor.

22.07.1990 Hamburg


15/130

15

Bir Gmen Hareketinin Baar in

zlemesi Gereken Program ve Strateji zerine

Tezler

1) Bir gmen aznlklar hareketi hedeflerini belirlerken,geerli hukuki, siyasi veya iktisadi

sistemin i mant asndan tutarl ya da kabul edilebilir olup olmadklarna bakmakszn,

gmen aznlklarn zgl problemlerinden ve bunlarn nedenlerinden hareket etmelidir.

nsanlar hukuki, siyasi ya da iktisadisistemler iin deil, bu sistemler insanlar iin olmaldr.

Geni ynlarn ihtiya ve talepleri bu sistemlere gre deil; bu sistemler o ihtiya ve

taleplere gre ekillenmelidir. Hedeflerin ve gerekelerin geerli hukuki vs. sistemlere gre

belirlenip temellendirilmesi, bir gmen aznlklar hareketinin douu ve geliimi nnde bir

engel olmakta; gmenlerin ortak bir bayrak altnda birlemesini olanakszlatrmaktadr.nk Avrupa'daki gmen aznlklar geldikleri ve bulunduklar lkeye ve statlerine gre

ok deiik hukuki, iktisadi ve siyasi konumlarda bulunmaktadrlar; her biri asndan real-

politiker kabul edilebilirlik farkl olmakta;farkl gerekelere dayandrlabilmektedir. Ve tam

da bu nedenle, o en "kabul edilebilir", "gerekleebilir" gibi koyulan hedefler bile

gerekleemez olmaktadr. Gerekleemez olmaktadr, nk milyonlarca gmenin ortaklaa

ve ynsal mcadelesi dnda hi bir ey bu gnk sistemi deitirecek bir g olamaz.

Hedeflerin, varolan sistemlerin i mantna gre belirlenmesi sonucunda kendilerine kar

mcadele edilmesi gereken gler, ikna edilmesi gereken gcler olarak grlmektedir. Bu

nedenle de srtn gmen aznlklara, yzn varolan sistemin koruyucu ve srdrclerinednmektedir. Ve bu anlay, son durumada, o gler arasnda bir "lobi" faaliyetine yol

amakta; milyonlarca gmenin eyleminin yerini, kendilerini o ynn temsilcisi gibi gren

ve addedenlerin birtakm manevralardan ve argmanlardan medet ummalar politikasn

dourmaktadr. Ynsal hareketler ve rgtlenmeler bu tr faaliyetin ihtiyalarna tabi

olmakta, bu tr faaliyet erevesinde kabul edilmekte ya da desteklenmektedir.

Gerekte btn bu tr politikalar, stratejiler ve taktikler ynlara gvensizlik ve onlarn

eyleminden duyulan korkunun ifadesidir. Gmen aznlklar hareketinin ncleri, srtlarn

mcadele edecekleri glere, yzlerini gmen aznlklara dnmek; onlar mcadele etmenin

gerekli ve mmkn olduuna inandrmak zorundadrlar.

Varolan sistemler asndan kabul edlebeilirliklerine gre hedefleri ve gerekeleri

belirleyenler, o sistemin mantn ve varsaymlarn paylamakta, dolaysyla o sistemin

aralarhaline dnmektedirler. Bylece daha balangta ideolojik bir savatan kamakta, hatta

ideolojik bakmdan siperin kar tarafnda yer almaktadrlar. Gmen aznlklar hareketinin

baarsnn artlarndan biri de, mcadele edilen gler karsnda bir ideolojik hegemonya

kurmaktr. deolojik hegemonya demek, mcadele ettiimiz glerin bizlerin anlaylarn

kabul etmesi demek deildir; bizim anlaymzla tartmak zorunda kalmalar; kendi

anlaylarn bizim anlaymza gre tanmlamak zorunda olmalar ya da bizim anlaymzerevesinde tartmalar demektir. Bugn varolan sistem uluslara, devletlere ve onlarn


16/130

16

tartlmazlna dayanmaktadr. Gmen aznlklar hareketi hem varolabilmek hem de

baarya ulaabilmek iin hedeflerini bu deimez kabullere dayandrmamak; ama bizzat

bunlar tartma konusu yapmak ve deitirmek zorundadr. Tm insanlar her insandan, her

insan tm insanlardan sorumludur. Gmen aznlklar taleplerini ancak herkes gibi ve herkes

kadar insan olduklar gereine dayandrabilirler ve ancak bylece hem tm gmenleribirletirip hem de kar glerin tatlmaz kabullerini tartma konusu yapabilirler. Esasnda

bugnk sistemin dayand anlaylar tartma konusu yaplmadan, geni ynlarn

bilincinde, onun insanlarn mutluluu ve gelimesi nnde bir engel olduu fikri yerlemeden

bir baar dnmek hayaldir.

2) Bir gmen aznlklar hareketi varolmakve baarya ulamak iin, en azndan Avrupa

lsnde, tm lkelerdeki tm uluslardan ve kategorilerden gmenlere dayanmak ve

hepsini kapsayacak bir program gelitirmek zorundadr. Bu program dolayl olarak stratejiyi,

yani temel ve yedek gleri de belirler.

Gmen hareketinin z gc bizzat gmen aznlklar olabilir. Bu gne kadarki toplumsal

mcadeleler tarihi gstermektedir ki, herhangi bir bask biimine kar mcadele etmeye esas

olarak o bask biimine urayanlar eilim gstermektedirler. Farkl bask biimlerinin

birbirini yeniden retmesi ve glendirmesi bir gerek olmakla birlikte, bu, bir bask biimine

urayanlarn bilincinde ve eyleminde otomatik olarak bunun yansmas anlamna gelmemekte;

bu ynde belli bir yeteneksizlik grlmektedir. tetam da bu nedenle bir gmen aznlklar

hareketi gereklidir ve bu hareketin z gc bizzat o gmen aznlklar olabilir.

3) Bugn egemen snflar, gmen aznlklara kar, en azndan Avrupa apnda politikalar ve

stratejiler gelitirip uyguladklarna gre, gmen aznlklar da mcadele ettikleri glerekar Avrupa apnda bir program ve strateji gelitirmek zorundadrlar. Ancak Avrupa -hatta

dnya- apnda verilecek bir mcadele gmen aznlklarn durumunda kkl bir deiikliin

yolunu aabilir.

4)Ne var ki, gmen aznlklar farkl iktisadi, hukuki, kltrel vs. konumlardadrlar. Bunun

sonucu olarak da her birinin , hareket asndan zgl problemleri vardr. O halde, gmen

aznlkar hareketinin programatik ve stratejik ortakl, bu blmlerden her birinin kendi

zgl koullarndan kaynaklanan sor derece deiik taktikler, rgt ve mcadele biimleriyle

kaynamak zorundadr. Bu mcadeleyi birletiren hedefler ve strateji araclyla, birbiriyle en

elikili gibi grnen taktikler, rgt ve mcadele biimleri bir zdelie sahip olup, aynkanala akabilirler.

5) Avrupa apnda tm gmenleri birletirip kapsayabilecek, gmenlerin gmen olarak

zgl problemlerini giderebilecek temel talepler yle formle edilebilir:

a) Tmyle eit haklar. "EitHaklar"dan, kimilerinin kastettii gibi sadece siyasi haklar

anlamyoruz. Hukuki, siyasi, sosyal, ekonomik ve kltrel olarak eit haklar ve konumlar

anlyoruz.

Her gmen aznlk, kltrel olarak da kendi kltrn gelitirebilecek tm haklara sahip

olmaldr. Devlet, tpk dinler karsnda olmas gerektii gibi tm kltrler karsnda da


17/130

17

tarafsz olmal, ounluk ya da aznlk hi bir kltirn gelimesi ya da gelimemesi ynnde

bir mdahalede bulunamamaldr.

Bu talep, "kltrel otonomi" ile kartrlmamaldr. Kltrel otonomi, ounluun bal

olduu kltrn devlet tarafndan desteklenip benimsenmesini veri kabul etmekte, bu

erevede aznlklarn kltrleri iin, bu mdahalenin dnda alanlar talep etmek anlamnagelmektedir. Bu talep,"ok kltrl toplum" ya da "entegrasyon" "assimilasyon" hedef ve

talepleriyle de kartrlmamaldr. Bunlar gelecek zerine bir ipotek koymaktadrlar. Devletin

kltrel farkllklar dnda ve tarafsz olmas; her kltrn kendi gelime olanaklarn sonuna

kadar kullanmas talebi, kltrler arasndaki iliki ve elikilerin nasl bir deiim yolu

izleyeceini ak brakr. Biri dierini assimile mi eder; yoksa hepsinin kaynamasndan baka

bir ey mi kar ya da her biri kendi bamsz geliimini mi srdrr, ya da nceden hi

ngrlemeyen bir mecraya m akar? Bu hayatn kendiliinden akna ve onu yaayanlara

braklmaldr. Elbet her kltr evresi iinde bu hedeflerden birini savunanlar olacaktr, Ama

savunduklarna yine kltrel aralarla va da deiimlerle; (idari, siyasi ya da hukuki basklarladeil) ulamaya almak zorundadrlar.

b)Eit haklarn yan sra, fiiliyatta en azndan uzunca bir dnem daima ortaya kacak olan

eitsizlii giderebilmek iin: Tm organlarda gmen aznlklarn en az nfus iiindeki ya da

o organizasyon iindeki oranlar lsnde temsil edilmesi; Toplumsal hasladan,

gmenlerin nfus iindeki oranlarna gre daha byk bir fonun gmen aznlklara

ayrlmas gerekir. (Bu bir adaletsizlik deildir, Gerekte gmen aznlklar, maddi

zenginliklerin retilmesine nfus iindeki oranlarndan ok daha byk lde bir katkda

bulunmaktadrlar. Durum byle olmasayd bile, toplumu zehirleyen eitsizlikleri gidermek

iin bu "imtiyaz" yine gerekirdi.)

6) Gmenler Avrupa'da ve bulunduklar lkelerde nfusun bir aznln oluturmaktadrlar.

Baarya ulamak iin nfusun baka biimlerde ezilen ve smrlen ounluunu, ki

kendileri de ayrca bu basklara uramaktadrlar, kazanmak zorundadrlar.

Ezilen dier ynlar ikna ve propaganda almasyla kazanlamaz. Bunun gerek art

gmenlerin ynsal hareketi ve bu hareketin dier ezilenler iin oluturaca rnek ve

cesaretlendirici etkilerdir. Gmen aznlklar hareketi bir hareket olarak varolabildii

takdirde, dier bask biimlerine maruz kalan ve baka bask biimlerinin kendileri zerindeki

basklar pekitirdiini gren ileri unsurlar yanna ekebilir.

Ancak,geni ynlarn hayrhah bir tavr ve aktif bir destei, gmen aznlklarn onlarn

sorunlarn da bayraklarna yazmalaryla ve onlar iin de mcadele etmeleriyle ortaya

kabilir, O halde, gmen aznlklar hareketi, tm ezilenleri de kapsayacak global bir

programa da sahip olmaldr. Bu program dier bask ve smr biimlerine de kar bir

program olacandan, gmenler hareketi bu program ancak, kendi iine kapanmamakla,

dier basklara kar mcadele eden harektlerle iliki ve tartma iinde gelitirebilir.

Elbette balangta, bir hareket olarak varolabilmek ve kendini kantlayabilmek iin gmen

aznlklarn zgl sorunlar esas vurguyu oluturacaktr ve oluturmaldr. Ama hareket birkere olutuktan ve milyonlar kapsadktan sonra, tm ezilenleri kazanabilmek iin, imdiden


18/130

18

bu program oluturmaya almak, kendi saflarnda bu ynde bir bilin gelitirmek

zorundadr.

7) Gmen aznlklar ortak sorunlara sahip bulunmakla birlikte, her gmen kesiminin bu

sorunlardan etkilenmesi, karakteri ve eilimleri farkldr. Temel snf, zmre ve tabaka

eilimleri gmen hareketi iinde de yansmalarn farkl anlaylar, programlar, stratejilerbiiminde bulmaktadr.

Gmen aznlklarn ve onlarn hareketinin bu tr bir blnml ve her eilimin kendi

bamszln koruma, ifade etme ve rgtlenme hakk bir realite, bir veri olarak kabul

edilmedii takdirde, dayatmalar ve ortak hareket olanaklarnn yitirilmei kanlmazdr.

Farkl eilimlerin varl ve hakk bir realite olarak kabul edildii takdirde, gmen hareketi

iinde, eilimlerin demokratik mcadelesinin ve eylem birliinin olanaklar doabilir.

Demir (Hamburg)

12/ 12/ 88


19/130

19

"FTE VATANDALIK" PAROLASINA VE GNDEMNE REDDYE

13-15 Ocak 1989 tarihinde Dsseldorf'ta yaplacak toplantnn gndemi nedir? Ya da ylesoralm "ifte Vatandalk" konusu bir gndem maddesi olarak var mdr? Bu soruyu sormak

zorunda kalyoruz, nk bildiimiz kadaryla gndemde "ifte Vatandalk" konusu yoktu.

arlarla birlikte yollanan, Hamburg'tan Mehmet'in deerlendirmesinde gelecek toplantnn

konularnn "kltrel otonomi, assimilasyon, aznlk, gmen gibi temel kavram ve sorunlarda

aklk kazanma"; "Arlkl olarak ise GAZETE PROJES" olduu yazlyor. Bizim de

hatrladmz kadaryla byle idi. Yani "ifte vatandalk" gndemde yoktu.

Ama toplantnn arsnda ve "Antwortkarte"de gndem baka. rnein "Antwortkarte":

"Doppelte Staatsbrgerschaft, Kurturelle Autonomie und Medien" diye yazm gndemi.ar Metninde ise dierleri arasnda "ifte Vatandalk-Vatandalk hakk" yazlm.

Necati Mert arkada bu toplantlar serisi iin. kard Brcke dergisinin olanaklarn seferber

ediyor. Bunun iin kendisine mteekkiriz. Ama yaptklarnnkarlnda, kendi tartmak

istedii bir konuyu, kendi kararyla gndeme almasn anlayamyoruz. Bu almalarda pratik

grevlerin nemlice bir ksmn stlenmi olmak, kimseye bir ayrcalk salamamaldr. Aksi

takdirde bu durum gvensizlik yaratr vetartmalarn manple edildii duygusu insanlarda

uyanr. Bunun bir dikkatsizlik sonucu ortaya ktna inanmek istiyoruz ve dileriz ki bundan

sonra daha dikkatli olunur, katlanlar daha ciddiye alnr.

***

Toplantlara ilk olarak katlacaklar iin, Saarbrcken toplantsnda "ifte Vatandalk"

konusundaki tartmalar zetlemekte yarar var. nk, Mehmet'in (Hamburg)

deerlendirmesinde konu bir ok yanl anlamaya yol aacak ekilde zetlenmitir.

14-16 Ekim tarihinde Saarbrcken'de yaplan toplantda gndemin ikinci maddesi Necati

MERT'in savunduu "ifte Vatandalk" parolas ve bu konudaki daha nceden yazl olarak

da sundu tezleri idi.

Mehmet'in (Hamburg) deerlendirmesinde, tartmalar esnasnda "ifte vatandal reddeden

bir tezi savunan olmad"deniyor. Tartmalarn bu tarzda zetlenii, tartmalarn zn,

gerekte neyin tartldn belirsizletirmektedir. Tartmalar "ifte vatandal" reddedip

reddetmeme noktasnda deil, "ifte Vatandalk" PAROLASINI reddedip reddetmeme

noktasndayd. Ve bu satrlarn yazar, bu parolay, Trkiye'li gmen aznln bayrana

yazaca eylem parolas olarak aka reddetti.

Ayn deerlendiremede, tartmalarda "konuya verilecek NEM, yaplacak VURGU

konusunda farkl eilimler" kt yazlyor. Sorun hi de nem ve vurgu noktalarnda

younlamyordu. Anlaylarda nicel bir farkllk deil, bir nitelik fark sz konusuydu. Zaten

ayn deerlendirmenin iinde, Hamburg'tan Demir'in, orada anlatlan (bir "ma" hecesininatlanmas sonucunda tamamen ters anlama gelen) itiraz rerine dlnce de, itirazn hi de


20/130

20

vurgu ve nem noktasndan olmad, deerlendirmenin kendi iinde elitii grlr.

***

Saarbrcken toplantsnda, ifte Vatandalk konusundaki tartma yle bir seyir izlemitir:

Necati Mert tezlerini akladktan sonra, biz bu parolaya itirazlarmz belirttik, daha sonraHamburg'tan Osman'n bize ynelik eletirileriyle, problem gerekten ok nemli ve can alc

bir noktaya, nihai hedeflerle, acil talepler arasndaki iliki sorununa kayd, Ancak bir sre

sonra, hem tezi savunan hem de toplanty yneten Necati Mert, sanki bu parola genel bir

kabul grm gibi, tartmay bu kampanyann nasl rgtlenecei konusuna kaydrd. Bu

erevede uzunca bir sre tartmalar devam etti. Ve bu parolaya kar kanlar, birdenbire

kendilerini tartmann dnda buldular, kabul etmedikleri bir parolann ayrntlar ve nasl bir

kampanya yrtlecei konusunda konumalar anlamsz olduundan sz almadlar. Ancak

sonunda dayanamayp, tartmalarn bu tarz ynlendirilmesine kar itirazmz belirttik.

Bundan sonra da vakit ge olduundan ve herkes yorulduundan tartmalar disiplinsiz birekilde ksa bir sre devam edip, bitti.

Hamburg'dan Mehmet'in derlendirmesi bu sreci de yeterince doru aktarmyor ve yanl

anlamaya yol ayor. Tartmalarn, sanki "ifte Vatandalk" parolas kabul grm gibi,

kampanyann nasl yrtlecei noktasna kayp, mecrandan kt srada sylenenleri;

rnein eitli ehirlerde "ifte Vatandalk" konusunda toplantlar yaplmasn, sonunda

sylenmi ve kararlatrlm gibi aktaryor. Bu kararlatrlmamt. Herkesden tasvip gren,

Saarbrcken toplantlar gibi toplantlarn eitli ehirlerde yaplmasyd. Kararlatrllan

konu deil, toplantlar yaplmasyd. Daha dorusu, kararlatrlmam, genel kabul grmt.

nk, yine Mehmet'in bir satr aada belittii gibi, toplant "karar alc nitelikte" deildi.

***

Saarbrcken toplantsna ilikin bu ksa zet ve dzeltmelerden sonra, imdi "ifte

Vatandalk" parolasnn bir gndem maddesi olarak belirlenmesine zden itirazmz

aklayalm.

Bugn, Trkiye'li gmen aznln durumuna ve mcadelesine ilgi duyanlar arasnda

tmyle eit haklarn, fiiliyatttaki eitsizlie kar "pozitif diskriminasyon" tabir edilen ek

tedbirler; kltrel baskya son verilmesi gerektii, bunlara ulalmadan, gmen aznlk

olmaktan doan sorunlarmzn ortadan kalkmayaca genel bir kabul grmektedir ya da dahadorusu aa be yukar kabul edilmektedir.

Peki ayrlklar ne noktalardadr? Bu hedeflere ulamak iin hangi rgt ve mcadele

biimlerine, hangi glere dayanlaca, hangi yollardan geilecei noktasndadr ayrlklar.

Yani dier bir deyile, stratejiktir.

rnein TGB ve Hakk Keskin evresi, Trkiye'li gmen ynlarn eyleminden korkmakta,

konunun zmn parlamentolar ya da partiler dzeyindeki uzlamalarda ve faaliyetlerde

aramakta, bu anlaya bal olarak onlarn kabul edebilecei kk lokmalar tarznda esas

hedeflere ulaabileceini sanmakta, dolaysyla da bayrana ncelikle"Mahalli Seim Hakk,Yerleme Hakk" gibi parolalar yazmaktadr.


21/130

21

te Necati Mert'in "ifte Vatandalk" parolas da, ayn ekilde, esas hedefe varmak iin

bugn bayraa yazlacak bir strateji ve yol olarak nerilmekte ve zellikle yurakda zetlenen

Hakk Keskin. TGB gibi evrelerin stratejisiyle polemik iinde ekillenmi bulunmaktadr.

Onlara bir alternatif olarak getirilmektedir.

Ancak bu konudaki grler sadece bu iki esas grten ibaret de deildir. rnein bizimsavunduumuz, birok toplantda yazl ve szl olarak dile getirdiimiz bir strateji ve

program da vardr.

Demek ki, "ifte Vatandalk" Trkiye'li gmen aznln mcadelesi iin nerilen strateji ve

programlardan sadece biridir. Bu durumda, alternatiflerden sadece birinin balk yaplmas,

tartmalar batan manple etmekte, tezlerden birine bir imtiyaz tanmaktadr. Niye rnein

"Yerleme Hakk" deil de "ifte Vatandalk"? Bunun bir izah yoktur.

unu anlamak mmkndr. ifte Vatandalk parolasnn doruluuna inananlar, bu konudaki

grlerini propaganda etmek, tartmak iin bu balk altnda tartmalar, konferanslardzenleyebilirler. Buna kimsenin bir itiraz olamaz. stei ve ilgisi olan da gider, dinler,

tartr.

Ne var ki, bu toplantlar bir tartma platformudur. Farkl grlerin varl herkes tarafndan

bilinmekte ve kabul edilmektedir. Bu toplantlarda, Gmen aznlk hareketinin program ve

stratejisi ne olmaldr gibi bir balk altnda, her ayr grn eit ekilde savunulmasn

salayarak bir tartma ya da ak oturum dzenlenebilir. Bu toplantlarn ruhuna ve biimine

uygun olan budur. Aksi, dier grleri takmamak, onlar emrivakiler karsanda brakmak

olur ki, u an en ok ihtiyacmz olan, gven duygusunun olumann engeller. Dileriz ki

byle tartmalar tertiplensin.

imdi gelelim "ifte Vatandalk" parolasna niin kar ktmza, zden itirazlarmza.

Problemin z udur: Bir gmen aznlklar hareketi ya da Trkiye'li gmen aznln

hareketi hangi program ve stratejiyi izlemelidir? Bayrana ne yazmaldr? Hangi slogan en

geni ynlar birletirip mcadeleye ekebilir? Hangi slogan, ezilen ve horlanan gmen

aznlklarda sabrn derinliklerini ve cokunun zirvelerini harekete geirebilir? Hangi slogan,

her mcadele bir gler sava olduundan, gcn yetmemesi ve yenilgi halinde, yeniden

toparlanma iin yaslanlabilecek bir gelenek, bir miras brakabilir?

Tartma konusu ve tartlmas gereken konu budur. te "Yerleme Hakk" veya "ifteVatandalk" bu soruya verilen cevaplardan sadece ikisidir. Ve iin can yakan yan, yukardaki

sorulara ne cevaplar verdikleri noktasndan baktmzda, bu sloganlar nerenlerin gerekte

bu sorular sormadklar, zerinde ciddi olarak dnmedikleri, hatta bu sorulardan, bunlar

tartmaktan katklar grlr.

Bu sloganlar nerenlerin gerekelerini incelediimizde u iki hayale dayandklar ortaya

kmaktadr.

1) Hedeflerine kolayca ve ksa srede eriebilecekleri hayali,

2) Hedeflerine, milyonlarca insann fedakarlklaryla, mcadeleleriyle deil, birtakm g


22/130

22

dengeleriyle, birtakm hukuki, insani, politik argmanlarla eriebilecekleri hayali.

Bu sloganlar sadece bu hayallerden domuyor, ama bu hayalleri de besliyor ve yayyor.

Ezilenlerin, bask altndakilerin binlerce yllk mcadelesinin dersleri grmezden geliniyor.

lk nce unu iyi bilmek gerekiyor: Toplumdaki byk deiiklikler partilerin ya daparlamentolarn kararlaryla deil; birtakm argmanlar veya manevralarla deil; varolan

dengelerde ve anlaylarda kkten deiiklikler yapan milyonlarca insann eylemi, kan, can,

fedakarlyla ortaya karlar. Mcadeleyi ve onun sonularn kararlar deil, kararlar

mcadele ve onun sonular belirler. Avrupa lkelerinde ve dnyadaki milyonlarca yabanc

iinin, gmenin, mltecinin eit haklar kazanabilmesi, zerlerindeki dier basklarn son

bulmas sanldndan ok daha zor ve kkl bir deiikliktir.

te ABD'deki zencilerin durumu ve mcadelesi. Yallardr savayorlar, yzlerce ehit

verdiler, 1950'li ve 60'l yllarda muazzam hareketler oluturup byk liderler kardlar, hatta

baz haklar bile elde ettiler. Mcadeleleri birok patlama ve imdi olduu gibi yatanaekilme dnemlerinden geti, geiyor. Ama durumlarnda hala bir kkl deiiklikyok. Onlar

ki, biimsel olarak tm haklara da sahiptirler.

Soruna byle, byk bir tarihsel perspektif iinde baktmzda, daha balanglarda, "nce

unu isteyelim, buna daha abuk eriiriz" anlayyla yazdklar parolalarn, onlarn zaferinin

nnde nasl bir engel halne geldii, mcadelenin geliiminin nnde bir sete dnt,

yenilgilerden sonra onlar geleneklerden yoksun brakt grlebilir.

Bu dersleri hi bir zaman unutmamamz gerekiyor. Siyahlar ki, onlarn, ehitleri, liderleri,

zamannda ge km mcadeleri var.

Bizde ise bunlardan henzhi biri yok.

Problemi byle koyan baka slogan ve stratejiler nerir, problemi byle koymayan baka

trl. Temel problem buradadr.

N.Mert'in "ifte Vatandalk" konusundaki tezleri ve yazlar incelendiinde, slogan

nerirken, stratejiyi belirlerken, problemi hide milyonlarca insann hareketi ve mcadelesi

asndan ele almad, byle bir sorunu hi tartmad grlr. O, hemen, birtakm dengeler

ve argmanlarla olduka kolay hedefe eriilecei hayalindedir ve bu hayali yaymaktadr.

te tezlerindennerdikleri:

"Mcadele yntemleri olarak, bamsz ve en geni kapsamda bir kamuoyu aydnlatma

almas nerilir. ifte vatandalk istemi iin kampanya alabilir. Ancak bu kampanya

siyasi partilere, kiliselere, sendikalara vb. kabul ettirme-edilme anlayndan koparlmaldr.

(...) Bu admlarn ilki olarak Avrupa'daki topluluu, burada oluumu ieren bir yayn organ

dnlebilir."

(Burada N.Mert'in yayn konseptini de gryoruz. O yayn farkl grlerin tartlaca ve

ekillenecei bir platform olarak deil, bu kampanyay kabul edenlerin bir organ olarak ve

kampanyann bir fonksiyonu olarak anlyor)


23/130

23

te anlay budur. Milyonlarca yabancnn nasl harekete geirilebilecei; bu hareketin yedek

ve kar glerinin neler olduu; farkl programlara sahip mcadele eden kesimler arasnda

ortak cephelerin nasl kurulabilecei; hangi rgt mcadele bilimlerine dayanlabilecei gibi

sorular ve bunlara cevaplar yok. O sorunu, bir hareketin uzun vadeli ve cefal bir sava olarak

deil, bir "kampanya" olarakgryor.Zaten bir bakma kafalar da burada karyor. Bizler henz domam bir HAREKETN vuru

ynn, bayrana ne yazmas gerektiini tartyoruz, o bir KAMPANYAYI. Bylece herey

baaa evrilmi oluyor. Eer sorun bir kampanya ise, bu slogan bir kampayaya byk gelir.

Eer sorun slogan ise, kampanya slogana kk gelir.

Bizim bildiimiz, bir hareket nce programn ve stratejisini belirledikten sonra, birok taktik

mcadeleler ve kampanyalar yrtr. Kampanyalar hareketin yerine ikame edilmez.

Kampanyalar, esas amaca ve stratejiye gre, ona hizmetleri asndan belirlenirler.

Bir rnek verelim. "Gnmzn acil grevi", yani amamz gereken kampanya, bir yaynorgan kampanyasdr imdi. Bu "ifte Vatandalk"tan yz kat daha verimli ve dorudur.

***

Bizim anlaymza gre, Avrupa'daki gmen aznlklar ortaklaa ve koordine bir mcadele

yrtmedi tardirde, baarya ulaamazlar. Btn Avrupa'daki gmen aznlklar bu

mcadelenin z gcdr. O halde Trkiye'li gmen aznln bayrana yazaca slogan,

sadece Trkiye'lileri deil, ve sadece Almanya'dakileri de deil, Tm Avrupa Gmen

aznlklarn bayraklarna yazabilecekleri, onlar birletirebicek bir slogan olmaldr. Bizler

programmz ve parolalarmz glerin nesnel konumlarndan ve karlarndan hareketle

belirlemeye alyoruz. Ama N.Mert'in nerdii "ifte Vatandalk" slogan Gmen

aznlklarn byk bir blmn dlyor. Bir sr lkede gmenlerin vatandal ve ifte

vatandal var. Baz gmen yollayan lkeler ise ifte vatandal kabul etmiyor.

Unutmayalm, egemen gler Avrupa apnda stratejiler gelitiriyorlar, bizim de onlara kar

Avrupa apnda gleri birletirmemiz ve stratejiler gelitirmemiz gerekmektedir.

***

"ifte Vatandalk" slogannn burjuvazinin ideolojikhegemonyasna hizmet etmesi;

gereklemesi halinde bireyleri devlet cihaznn karsanda yapayalnz brakmas ve fiiliengellemelere ak olmas; Trkiye'lilerin ifte vatala eilimsizli: ii gnderen lkelere

gz krpmas gibi noktalardan eletirilere ise burada tekrar girmek gereksiz.

***

N.Mart arkada grlerini gelitirirken, en ilkel tezlerle ve anlaylarla polemie giriyor.

Teorik mcadelede, askeri savan, glerin en zayf yere ylmas prensibinin aksine, kar

grlerin en gelimilerine ve en mkemmel temsilcilerine kar polemie girmek gerekir.

Bu kiinin kendini gelitirmesinin de n kouludur.

Demir (Hamburg)

7/12/1988


24/130

24


25/130

25

KLTREL ZERKLKTARTIMALARI VE LENN

Domas mmkn olan bir gmen aznlklar hareketi, dier hareketlerin deneylerine

dayanarak olumaldr. Ancak bylece onlarn getii aamalar daha hzl, minyatrlerde ama olanana sahip olabilir.

Fakat, henz kelimenin gerek anlamnda domam olan bu hareket, bugn, tm hareketlerin

bir gerileme, yatana ekilme dneminde; bunun yaratt moral bozukluklar, zel hayata

dnler, genel olarak teoriye ve zel olarak da Bilimsel Sosyalizme duyulan bir gvensizlik

ve ilgisizlik dneminde; bylesi bir tarihsel atmosferde,-ekillenme eilimi gstermektedir.

Bu eilimler gmen aznlklarn sorunlarnn bilincine varan; kendileri bu gmen

aznlklarn bir entelijansiyas olmaya aday aydnlar zerinde de yansmakta ve bylece ancak

teorik alma araclyla kavranabilecek olan dier hareketlerin tarihsel tecrbelerinin hzla

almas olanaklarn azaltmakta; henz tohum. halindeki bu hareket birbiri pei sra kmazsokaklara; Amerika'y yeniden keflere yneltmektedir. Glklerin byk blm tam da bu

zgl tarihsel durumdan kaynaklanmaktadr.

Bu tarihsel koullarda gmen sorunlarna ve bir gmenler hareketine yneli; ayn zamanda

Burjuva ve Kk~Burjuva Sosyalizmlerinin Marksizm'le balarn koparmalarna tekabl

etmektedir. Marksizm'in itibar olduu dnemlerde (rnein 1960'lar sonu ve l0'lerde) bu

snfsal eilimler kendilerini Marksist bir terminolojiyle; Marksizm alan iinde ifade etme

eilimindeydiler. Bu eilimlerin gerek snfsal anlamlarn kavramay gletirmekle birlikte;

en azndan, bir lye kadar taraflarca kabul edilen ortak bir kavramsal temel salyordu. Bugn ise, Marksist kabuun atlmasyla birlikte, tartmalar tamamen farkl teoriler,

kavramlar ve programlar biiminde ortaya kmaktadr. Farkllklar tespit nispeten daha

kolayd,r, nk bu farklar dorudan doruya kavram ve hedeflerde ifadesini bulmaktadr;

ama ayn zamanda tartmay yrtecek bir ortak dil bulmak zordur. Ve tam da bu nedenle

ayrlklar, daha somut, programatik bazda tartlma olanana sahiptir.

Gmen aznlklarn sorunlarna yneliin ayn zamanda Marksizm'den ve genel olarak

teoriden uzaklamaya paralel gitme eilimi gstermesi, yzeysel olarak bu sreci

gzlemleyenlerde, gmen aznln sorunlarna ynelmenin ancak sosyalizmden

uzaklamayla mmkn olabilecei, ya da bu uzaklamann bir ifadesi olduu gibi bir

yanlsamaya yol amaktadr, ki bu yanlsama iinde bulunanlar genellikle kendilerini

"Marksist" olarak tanmlayanlardr. Bunun sonucu olarak da, taraflar birbirine karlkl

kantlar sunmakta; birbirlerinin grlerine varlklaryla hakllk kazandrmaktadrlar.

Sonu olarak ortaya ylesine bir sahte ikilem kmaktadr: Eer Marksizm'e inanyorsanz,

bir gmen hareketi karssnda ilgisiz hatta dmanca davranmak zorundasnz; eer gmen

hareketine yneliyorsanz Marksizm'den uzaklamak zorundasnz.

Bu sahte bir ikilemdir. Taraflar gerekte ayn madalyonun iki yzn oluturmaktadrlar. Bir

gmen hareketinin imkan ve gerekliliklerini kabul etmek, Marksizm'den uzaklamaygerektirmez; aksine tam da Marksizm bu imkan ve gereklilii grmeyi gerektirir; tersine


26/130

26

gmen hareketine yneli, o hareketin baars iin Marksizm'i gerektirir. Ama dogmatik bir

Marksizm'i deil, Tarihin grd en devrimci reti olan, eletirel ve yaratc Marksizm'i.

Biz bu nc alternatifi; sahte ikilemin karsndaki kutbu savunuyoruz. Bu nedenle de

Marksizm'e ynelik eletirilere cevap verme gereini her an, her admda hissediyoruz.

Gmen hareketi iinde, ortak problemlerden kaynaklanan pratie ynelik bir birliin yansra, program ve strateji balamnda ayrlklar, tartmalar olacaktr. Ama ayn zamanda

"ideolojiler aras" bir tartma da olacaktr. Marksistlere ynelik, u sralar en yaygn

eletirilerden biri de "Kltrel zerklik"sorunu etrafnda dmlenmektedir. Denilmektedir

ki , Lenin " Kltrel zerklii reddederken yanlmaktayd, ama biz bunu savunmalyz. Bu

anlay Gndemde de ifadesini bulmu ve gndeme konu zerklik" bal altnda alnmtr.

Bu eletirilere kar kanlar da grlyor. Ancak bu talebi, kendilerini Marksist olarak kabul

ettikleri iin reddedenler, Kltrel zerklikten bu talebi ne srenlerle ayneyi anlyorlar:.

Sadece Kltr'le snrl bir zerklik; sadece Kltr' kapsayan bir zerklik.

oumuz Trkiye sosyalist hareketinden geliyoruz. Bugn Marksizm'i savunsak da

savunmasak da onu orada rendik. Trkiye sosyalistleri arasnda, ok yaygn ve korkun

sonular douran, muazzam bir ounluun paylat baz ortak yanlglar vardr; Kltr'

kapsayan bir zerkliin "Kltrel zerklik"slogannn anlam olduu gibi.

Tek yaygn yanlg bu deildir. rnein, 1905'te Lenin'in savunduu "ilerin Kyllerin

Demokratik Diktatrl"slogan, Trkiye solunun hemen hepsince "Kyllk Desteinde

Bir Proletarya Diktatrl"olarak anlalr. Bu, mthi ve gc yaygnlndan gelen yanl

anlama nedeniyle Trkiye Solu, gerekki Taktii, gerekNisan Tezleri'ni, gerek daha sonraki

tartmalar ve gerekse Ekim Devrimi'nin kendisinidoru yorumlama, anlama olananyitirir.

Bir baka korkun ve yalan yanl anlama, bir tarihsel gei dnemi olan Proletarya

Diktatrl ile, Komnizmin alt aamas olan Sosyalizmin ayn ey saylmasdr. Bylece

gerek"Tek lkede Sosyalizm"tartmalarn; gerek Sovyetlerdeki gelimeleri; gerek Sovyet

Devletinin karakterini; gerek Gorbaov reformlarn anlamak olanakszlar.

Bunlarn sonucu olarak gerek amza damgasn vurmu en byk olaylar; en byk

tartmalar gerekse bugn varolan glerin byk bir blm. Trkiye solu iin anlalmaz ve

kavranlmaz kalmaya mahkum olur.

te, "Kltrel zerklik"sorununda da bylesine korkun ve yaygn bir yanl anlama sz

konusudur. Dier yanl anlamalarda olduu gibi, bu problemde de Marksizm'i eletirenlerin

eletirdii Marksizm deil kendi yanl anlamalar; ama Marksizm'i szde savunanlarn da

savunduklar Marksizm deil, kendi yanl anladklar Marksizm'dir. O sahte dilemma burada

da karmza kar.

Hem bu sahte dilemmay somut olarak gsterebilmek; hem de gerek Marksizm'i bu yanl

eletiri ve savunular karsnda savunabilmek iin bu blmde mehur "Kltrel zerklik"`

tartmasn, alntlarla zetleyip tezimizi kantlamaya alacaz.Kaynak, Lenin'in iki makalesidir. Her iki Makale de, Sol Yaynlar tarafndan. yaynlanm


27/130

27

olan "Uluslarn Kaderlerini Tayin Hakk" adl kitabn l ve 52. sayfalara arasnda

bulunmaktadr. Birinci makale: "RSDP'nin Ulusal Program"; ikinci makale ''Ulusal Sorun

zerine Eletirici Notlar" baln tamaktadr.

***

Birinci Dnya Sava ncesinde varolan Avusturya-Macaristan imparatorluu bir "Uluslar

Mozaii"dir. Bu yakcl nedeniyle "Ulusal Sorun"" o zamanki . Avusturyal Marksistlerin

daima tarttklar bir problemdi. Avusturya Sosyal Demokrat Partisi, 1899'daki Brnn

kongresinde gndeminin bana "Ulusal Sorun"u alr. ortada iki karar tasars vardr. Birincisi

Parti'nin Merkez Komitesi'nin tasarsdr: Blgesel bir zerklii talep etmektedir. kincisi,

Gney Slavlar Sosyal-Demokrat Parti Komitesi'nin tasarsdr: "Kltrel zerklik"` talep

etmektedir.

te, Lenin'in yazlarnda tartmalara ve Lenin'in '"Kltrel zerklii" reddetmesine ve

eletirmesine yol aan tasar budur. Peki bu tasarda kltrel zeklikten kastedilen nedir? Buen ak biimde, tasar metninden anlalabilir. Yalnz tasar metnini aktarmadan nce, iki ksa

aklama gerekiyor. Kltrel zerklii savunan tasar, Yahudileri bu tasarnn kapsamnda

grmemektedir ve Kongre bu tasary reddedip, aslnda bir uzlamay ifade eden Merkez

Komitesi'nin tasarsn kabul etmitir. imdi tasarnn metnine bakalm; Lenin'in aktard

kadaryla tasarnn birinci paragraf yle:

"Avusturya'da yaayan her ulus, yelerinin bulunduu blge hangisi olursa olsun, (dil ve

kltr alanna giren) btn ulusal sorunlarn tam bamsz olarak dzenleyen zerk bir grup

oluturur."(s. 38)

Aktarlan paragrafta, zerkliin sadece dil ve kltr konularyla m snrl olduu yoksa, dier

alanlar da kapsayp dil ve kltre gre mi belirlendii, muhtemelen eviriden kaynaklanan

bir belirsizlie Sahiptir. Ama "btn ulusal sorunlar"ifadesi, kastedilenin kltrle snrl

olmadn gsterir.

Burada kastedilenin sadece kltr kapsayan bir zerklik deil, kltre gre belirlenen ama

d ileri hari bir devletin btn dier alanlarndaki zerklii olduu hem tasarnn

alternatifinden, hem de Lenin'in baka yerlerdeki aklamalarndan anlalmaktadr.

Tasarnn Merkez Komitesi tarafndan sunulan alternatifi, snr blgelere gre ekmeyi

neriyordu, dil ya da kltre gre deil. Yani tartma zerk olacak eyin ieriinde deil,

zerkliin neye grebelirleneceinde idi. Lenin yukardaki ilk paragraf aktardktan sonra

bunun reddedildiini belirtip, unlar yazyor:

"Bunun yerine lkelik (territorrialiste) bir program, yani 'ulusun yelerinin yaad blgeyi

gz nnde tutmayan' hi bir ulusal grup yaratmayan bir program benimsendi."(s. 38)

Baka bir sayfada da Lenin yine bu program yle aklyor:

"Her yurtta, kendisini u ya da bu ulusun bireyi olarak kaydettiriyor ve her ulus, yelerini

vergilendirme yetkisi olan, bir ulusal parlamentosu (diyeti) ve ulusal 'devlet sekreterleri'

(bakanlar) olan bir hukuksal btn oluturur."(s. 32)


28/130

28

Alntlardan da aka anlald gibi, zerk olan ey sadece kltr olmayacak, kltr ve dil'e

gre belirlenen bir hukuk ve maliye sistemi, yani bir devlet olacaktr. Bu devletin sadece belli

bir toprak paras bulunmayacak, ama kendi meclisleri, bakanlar, btesi, vergieri toplayacak

memurlar, vergi karanlar hapse atacak polisleri, o polisleri ve vergi memurlarn eitecek

okullar vs. olacaktr. Bunu bugnn Almanya'sna ve rnein buradaki aznlklara uygularsakyle bir manzara ortaya kacaktr: Trkler, spanyollar, Yugoslavlar vs. her biri, kendini bir

ulusun yesi olarak kaydettirecek, bunlarn her birinin topra olamayan ama a ilerinde

serbest olan zerk bir devleti olacak; her birinin kendi memurlar, okullar olacak vs. .

Bu plann samal ve uygulanamazl ortadadr. Sanrz bunu imdi kimse savunmuyor.

Bunu reddeden ve eletiren Lenin'in hi de haksz olmad ortadadr. Dolaysyla Lenin'e

yneltilen eletiriler anlamszdr.

Bu durumda "Kltrel zerklii"savunan arkadalar diyebilirler ki: "Evet, Lenin buna itiraz

ederken hakl, biz, kabaca, "Kltrel zerklie" kar kt iin Lenin'i eletirmekte

yanlmz. Ancak, hakl olduumuz bir yan var. Bizler "Kltrel zerklik"ten, sadece Kltr

sorunlarna has bir zerklii kastediyoruz, yani esas olarak okullar. Lenin bu anlamda bir

kltrel zerklii de reddetmektedir."

Dorudur, Lenin bu anlamda da bir kltrel zerklii reddetmektedir. Yani okullarda

retilecek standart dersleri, her dil ya da ulus grubunun belirlemesini, bunlarn okullarnn

ayrlmasn reddetmektedir. rnein yle yazyor:

"Pratik uygulamada 'toprak-d' (u ya da bu ulusun zerinde yaad topraa bal

olmayarak) zerklik plan, ya da 'ulusal kltr zerklii' bir tek eyi ifade edebilir: okulun

uluslara gre, blnmesi, yani eitimde ulusal kapal alanlarn kabul. Proletaryannsosyalizm uruna, snf sava bakmndan sorunu ele almasndan vazgetik, demokrasi

asndan bile nl bundu plann btn gerici niteliini anlayabilmek iin, bu plann

gerekten neyi temsil ettiini aka grmek yeter."(s. 36)

Peki, Lenin, okullarn ayrlmasna ve onlarn programlarnn o aznlklar tarafndan

belirlenmesine hangi gerekelerle itiraz etmektedir?

Lenin, itirazlarn toplumsal tecrbeye ve soyutlamalara dayandrmaktadr. Okullarn

ayrlmasnn nasl bir sonu verdiine ve kime hizmet ettiine rneklere bakarak bir karar

verir. O zamann dnyasnda, okullarn uluslara gre ayrld tek rnek, ABD'nin gneyeyaletleridir. Orada siyahlar ve beyazlar ayr okullara gitmektedirler:

"Bir rnek ve okulun 'ulusallatrlmas' iin bir proje, bize neyin sz konusu olduunu aka

gsterecektir. Amerika Birleik Devletleri'nin btn yaamnda, Kuzey eyaletleriyle Gney

eyaletleri hal blnm durumdadr; Kuzeyde zgrlk ve kle sahiplerine kar savam

gelenekleri egemendir; Gneydeki eyaletlerde iktisadi baskya urayan, kltrel bakmdan

geri halde tutulan (...) vb. zencilere kar zulmn kalntlaryla birlikte, . kleci gelenekler

egemendir. Kuzey eyaletlerindezencilerle beyazlar ayn okula giderler, Gneyde zenciler iin

zel okullar-eer deyimi uygun grrseniz 'ulusal' ya da rksal okullar - bulunmaktadr.

Bana yle geliyor ki, bu, okulun 'ulusallatrlmas'nn biricik pratik rneidir."(s. 36)


29/130

29

Keza, Lenin'in yazy yazd sralarda, ar'n bakanlarndan biri, Yahudi okullarnn

"ulusallatrlmas" yani ayrlmas ynnde bir yasa tasars hazrlam bulunmaktadr ve

Lenin itirazna bir argman olarak bunu da getirir. Lenin tavrn belirlerken, somut olgulardan

hareket ediyor. Soruyor; "okullarn uluslara gre ayrlmas kime hizmet ediyor ve bunu kim

istiyor" diye. Ve rneklerle cevaplandryor: Amerika'nn klecileri, arn bakanlar. Bunedenle, brakn bir sosyalisti, bir burjuva demokratnn bile buna kar kmas gerektiini

yazyor.

Ayn gerici, ayrc eilim, ilke olarak deil ama pratik bir uygulama olarak bugnk

Almanya'da da grlmektedir. Yabanclarn ocuklar sistematik olarak "Sonderschule"lere

aktarlmaktadr.

Ancak, buna da itiraz edilebilir. Denilebilir ki, ayrlma var, ayrlma var. Szkonusu rnekler,

eitsiz durumlarda, zorla yaplan ayrlmalardr. Biz eit olacamz varsaymndan hareketle,

gnll bir ayrlmadan yanayz. O zaman bu tehlikeler sz konusu olmaz. Aznlklar bylece

kendi kltrlerini zerk olarak gelitirme olana bulurlar. lk bakta pek mantki gibi

geliyor, ancak meseleyi biraz derinliine ele almaya alalm.

Bir an iin, Trk aznln btn haklara sahip olduunu ve bu aznln kendi okullar,

mfredat programlar, retmenleri olduunu var sayalm. (Programlarn ierii bahsine sonra

geleceiz. )

Bir ok ocuk ve gen iin bu okullara gitmek, corafi nedenlerle olanaksz ya da ok g

olacaktr; bu okullardaki eitimin kalitesi ister istemez Alman okullarnagre daha dk

olacaktr, daha ok ezbere dayanacaktr, bizim Trkiye'nin ve Trklerin daha kalitesiz

retmenleri tarafndan verilecek, ayn kalitesizlik kitaplara da yansyacaktr. Eitim Trkeolduundan, ne kadar iyi retilirse retilsin renciler Almanca'ya daha az egemen

olacaklardr vs.. Okulu bitirdikleri andan itibaren, bir aznlk olmalar dolaysyla fiiliyatta

aleyhlerine olacak tercihlerin ntr olacan varsaysak bile, eitimin kalitesi nedeniyle daha az

i bulma anslar olacaktr. Ve bir ka kuak sonra Almanlarla Trkler arasnda bugnknden

ok daha byk bir kastlama, Trklerin de alt kast oluturma durumu ortaya kacaktr. Bu

srecin ulusal dmanlklar ve nyarglar ne kadar krkleyecei de iin cabasdr. Kltrel

zerklii neren arkadalar, aznlklara, fiilen Huxley'in Yeni Dnya'snda gamma

kategorisinden bir rol ngrmektedirler. Ve bu, tam da burjuvazinin "kili Toplum" planlarna

denk dmektedir.

Lenin'in okullarn ayrlmasna itirazlarndan biri de, bu okullarn fiilen papazlarn elinde

olacadr. Ayn ey Trkler iin de geerlidir. Ayr Trk okullar demek, hocalarn

egemenliindeki okullar demektir. Ve bu burjuvazi iin hi de kabul edilmeyecek bir ey

deildir. Gnlnde yatan aslandr.

Lenin'in, Kltrel zerklie kar karkenki mantkiitiraz ise Kltr'n deoloji'den

ayrlamayaca noktasnda toplanr. yle yazyor:

"Eitim alann ayrtutmak her eyden nce sama bir topyadr, nk (genel olarak 'ulusal

kltr' gibi) okulu ekonomiden ve siyasetten ayrmak olanakszdr."(s. 35)


30/130

30

deoloji Kltrn bir esidir, ve onu soyutlamak mmkn deildir. Ama herhangi bir ulus ya

da aznlk iinde bir tek ideoloji olamaz, snf ayrlklar varsa bunlar kendilerini farkl

ideolojiler biiminde yanstrlar. Ne var ki snflarn konumlar da eit deildir, egemen

snflarn ideolojisi egemen ideolojidir. Kltr ideolojiden soyutlamak mmkn olmadna;

egemen snfn ideolojisi de kltre egemen olduuna gre, kltrel zerklik demek, aznlnburjuvazisinin, egemen snflarnn ideolojik zerklii demektir.

Kltrel zerklii savunan arkadalar. Evet biz de tam bunu kastediyoruz, Alman

burjuvazisinin ideolojik egemenlii yerine, Trk burjuvazisinin ideolojik egemenlii altnda

olalm, hi olmazsa kimliimizi kaybetmemi, kltrmz gelitirmi oluruz, diye

dnyor olabilirler. Kendi alarndan hakl da olabilirler, nk kendileri bizzat o burjuva

ideolojisinin tayclardrlar ve burada Trk aznlnn burjuvazisinin, yani kendilerinin

karlarn korumu olmaktadrlar, ama o aznlk iinde egemen olmayan bir ideolojiyi

savunan bizler de, tam da bu noktada onlarn savunduu ideolojinin egemenliine kar

kmak; bizim grevimizin bizzat ncelikle "kendi" burjuvazimizle savamak olduunusylemekteserbestiz ve haklyzdr. Sizler iin tayin edici ulusal kimlik olabilir, onun

karlnda kendi burjuvazinizin saflarnda yer alabilirsiniz, bizler iin tayin edici olan ise

snfsal kimliktir, onu ulusal ya da kltrel kimliimiz karsnda harcamaya niyetimiz yok.

Kltr'n u ya da bu grnmn ideoloji'den ayrmak; dnce dzeyinde yaplabilecek bu

soyutlamay gerek hayatta yapmak mmkn olmad iin Lenin "Kltrel zerklik"

sloganna, zerklinin kendisi srf kltrle snrlanyor olsa da karkmaktadr. Eer kltrel

zerklii savunanlar ideolojinin ayrlmasn mmkn gryorlar ise, bu ayrlmann nasl

olabileceinin somut mekanizmalarn da gstermek zorundadrlar.

Lenin'in, ideolojinin Kltr'n soyutlanamaz bir esi olduundan hareketle; her toplumda iki

kltr olduundan sz etmesi, bu soyutlanamazlk gz ard edildii, grmezden gelindii iin

yanl anlalmaktadr. imdi de bu yanl anlamann zerinde duralm. Lenin yle yazyor:

"Herulusal kltr, gelimi olmasa bile, demokratik ve sosyalist bir kltrn elerini ierir,

nk her ulusta, yaam koullar zorunlu olarak demokratik ve sosyalist bir ideolojiyi

douran, smrlen bir emeki yn vardr. Ama herulusta, ayn zamanda bir burjuva kltr

de vardr ve bu, ulusal kltrn "bir esi" olarak kalmaz; egemen kltrbiimine brnr.

Bylelikle, "ulusal kltr", genel olarak byk toprak sahiplerinin, papazlarn ve

burjuvazinin kltrdr." (s. 21)

Bu ok bilinen alntda Lenin'in egemen ve alt olarak niteledii ey gerekte ideolojidir. Ama

ideoloji'yi kltrn herhangi bir boyutundan pratik hayatta ayrmak mmkn olmad iin,

Lenin okuyucunun anlayna snp, kavramsal dzeyde bu ayrm yapma gereini

duymamakta, dolaysyla "iki kltr"den sz etmektedir. Ayn Lenin'in Devrimden sonraki

tartmalarda "Proleter Kltr"kavramna kar kt ve onu sama bulduu da bilinir. Peki,

Lenin kendi kendisiyle elimi olmuyor mu? Olmuyor, nk bu tartmada da Kltr baka

bir anlamyla kullanlmaktadr.

Eer Kltr' sanat eserleri olarak anlarsak, ki Devrim sonras tartmada bu anlamdakullanlmaktadr, bir "proleter kltr" olamaz. Olamaz, nk proleter ve burjuva


31/130

31

devrimlerinin karakteri farkldr.

Burjuvazi iktidara gelmeden nce kendi kltrn tpk ekonomiye egemen olduu gibi

gelitirebilmi ve kendi deer yarglarn topluma egemen klabilmitir. Ama proletarya

toplumsal konumu gerei burjuvaziden daha stn bir kltr gelitiremez, var olan enerjisini,

en iyi beyinlerini, kltrel-sanatsal yaratmlara deil ekonomik, politik ve ideolojikmcadeleye ayrmak zorundadr. ktidara geldii andan itibaren ise, o gne kadar kendisinden

esirgenmi olan, burjuvazi dahil tm insanln kltrn zmlemeye ynelmek zorundadr.

En geni ynlara okuma, yazma ve tahsil imkanlar salamak; insanln sanatsal

yaratmlarnn ucuz basklarn yapmak vs. gibi ileri baarmak zorundadr. Proletarya, ancak,

tm yaratlm kltrleri zmledikten sonra onlar aabilir. Ama bu srecin kendisi, ayn

zamanda proletaryann yok oluuna da denk der. Proletarya iktidara egemen bir snf olmak

ve bu egemenlii srdrmek iin deil, tm snflar, dolaysyla da kendini yok etmek iin

gelir. Ve iktidara gelme kendini yok etme srecinin ilk admdr. Dolaysyla gelecein

kltr bir "proleter kltr" deil, burjuva medeniyetinden daha stn bir medeniyetin,sosyalist bir medeniyetin kltr olabilir. Sosyalist bir kltr olabilir, snfsz toplum kltr

olabilir. Proletarya, snfsz bir topluma ulancaya kadar, sadece sosyalist bir ideolojiyi

gelitirebilir, ama bir kltr deil. deoloji Kltr'n bir esi olduu. lde, genel

anlamyla kltrn sadece bu esini gelitirme yeteneinde olabilir.

O halde Lenin'in yukardaki mehur alnts, sanatsal yaratmlar, ayr bir deer sistemi

anlamnda anlald taktirde Lenin'in ne dedii anlalmaz olur. nk byle bir sosyalist

kltr yoktur.

Fakat ezilenler arasndaki bir kltrden, Kltr'n baka bir anlamnda. "yani bir yaam tarzanlamnda. belli ller iinde sz edilebilir. iler arasnda, adeta evrensel bir karakter

tayan ime, seksist. akalar, futbol ve takm taraftarl gibi bir alt kltrden sz edilebilir.

Keza, fabrikadaki retimin insan tketen - yabanclam emeine bir tepki olarak, insann

retim iinde kendini gelitirme ve gerekletirme ihtiyacnn bir rn olarak son derece

yaygn olan, i saatleri dnda el ileriyle, bahe ileriyle uramak da hemen hemen srf

iilere has bir kltr saylabilir. Gerekte ii snfnn st ve kalifiye tabakalar arasnda bu

kltr, alt tabakalar arasnda da futbol, seksist akalar vs. kltr daha bir yaygnlk gsterir.

Ne var ki, Lenin'in tartma konusu bunlar deildir.

(Esasnda burada ele elnan rneklerde grlen, Kltr kavramnn, son derecebelirsizliinden, birbiri iine gemi deiik anlamlarndan dolay. "Kltr" szcne

dayanan bir slogann nasl belirsizlikler ve tehlikeler ierdii de ortaya kmaktadr. )

***

Lenin'in "Kltrel zerklik"sloganna kar kmas, onun uluslar, diller, rklar zerindeki

basklara duyarsz, kr olduu anlamna gelmiyor. Lenin'in kar olarak nerdii nedir? imdi

de onu grelim.

Lenin kendi programn "Dillerin ve uluslarn eitlii, bunlar zerindeki ayrcalklara ve

basklara son!" diye ifade ediyor. Peki bu nasl salanabilir? Lenin'in kafasndaki somut tasar


32/130

32

nedir? Lenin bu tasary polemii iinde, yer yer dank bir ekilde yle aklyor:

Lenin, bunun ilk art olarak sonuna kadar tutarl bir demokratizmi, yani demokratik bir

devleti n gryor. Nedir bu demokratik devlet? Bu demokratik dzen, dil ya da ayrlma

hakknn, demokratik olmayan bir yoldan zmn olanaksz klan bir dzendir.

"Uluslarn kaderlerini tayin hakk, demokratik bir dzeni zorunlu klar; yle ki, bu dzende

yalnzca genel olarak demokrasi ile yetinilemez, burada, zel olarak ayrlma sorununun

demokratik olmayan yoldan zme balamak olanakl deildir. Demokrasi genel anlamyla,

sava ve ezici bir milliyetilikle badaabilir." (s. 11-12)

Ak ki, Lenin, genel olarak demokratik bir dzen deil, ok zel bir demokratik dzen talep

ediyor. nk genel olarak demokrasi, aznln ounlua uymas ilkesinin kabul demektir.

Bu ilkeye dayanarak, pekala aznlk uluslar zerinde ounluk ulus gayet "demokratik" bir

ekilde istedii dayatmay yapabilir, tpk bugn Almanya'da olduu gibi. Lenin'in kastettii

demokratik dzen ise, uluslarn ve dillerin eitliini salamay grev olarak nne koymu,buna gre yaplanm bir dzendir.

Byle bir dzenin nasl bir ey olmas gerektii konusunda Lenin u ipularn veriyor:

"Ulusal sorunda ii demokrasisinin program da udur: hangi ulus ve hangi dil iin olursa

olsun her trl ayrcaln ortadan kaldrlmas; (...) uluslardan birine herhangi bir ayrcalk

tanyacak olan (zemstvonun (yanibelediyenin), topluluun vb. ) uluslarn hal eitliini

bozacak olan ya da bir ulusal aznln haklarn baltalayacak olan her trl davran

yasaya aykr ve geersiz sayan ve devletin her yuttana, anayasaya aykr olan bu tr

tasarruflarn geersiz saylmasn talep etme hakk tanyan ve ayn zamanda byle hareketlere

giriecek olanlar cezalara uratan genel bir yasann kabul."(s. 19)

Lenin'in tanmlad trden, zel demokraside, uluslarn ve dillerin eitlii bir anayasa

maddesi olmak zorundadrve bu maddeye kar bir tasarrufa herhangi bir vatanda bile dava

aabilir. tiraz hakk sadece kimi imtiyazl kurululara verilmemektedir, herkesedir. Peki

Lenin niin byle bir genel yasa maddesi ile yetiniyor. Niye daha ayrntl bir plan

gelitirmiyor? nk zellikle kapitalizmin bir rn olan byk ehirlerde, eitli milliyetler

ve diller bir mozaik grnmndedirler. Her zgl durum yasayla dzenlenemez. Bu

nedenledir ki, Lenin, pratik uygulamay, yasada belirtilen ilke erevesinde yurttalarn

kontrolne brakyor. Lenin`den aktaralm."nk her akl banda kimse anlar ki, bir programda, ayrnt niteliindeki sorunlar

nceden belirlemek gereksiz ve olanakszdr. Program, ancak, temel ilkeleri saptar.

ncelediimiz rnekte temel ilke, (...) aka ifade edilmitir. Bu ilke, hi bir ulusal ayrcalk

ve hi bir ulusal eitsizlik tanmamak, bunlara gz yummamaktan ibarettir.

"Bunduuyu bu konuda aydnlatmak iin somut bir rnek ele alalm. St. Petersburg kentinde,

18 Ocak 1911'de, okul saym, Ulusal "Eitim" Bakanlna bal ilkokullarda 48. 016

renci bulunduunu ve bunlarn 396'snn, yani %1'den aznn Yahudi olduunu

gstermitir. Ayrca iki Romanyal, bir Grc, Ermeni vb. vardr. Bu ilikiler ve koullareitliliini kucaklayan 'kesin' bir ulusal program yapma olana var mdr? (Kukusuz,


33/130

33

Petersburg, Rusya'nn ulusal bakmdan en 'kark' kenti deildir: ) yle sanlr ki, bundular

gibi ulusal 'inceliklerin' uzmanlar bile, byle bir program yapmay gze alamazlar.

"Devletin anayasasnda aznlk haklarn ihlal eden her trl nlemleri geersiz ilan eden bir

temel yasa olsayd, her yurtta, devlet hesabna, rnein, Yahudi dili, Yahudi tarihi vb.

okutacak zel retmenlerin grevlendirilmesini, ya da Yahudi, Ermeni, Romanyal ocuklariin, hatta tek bir grc ocuu iin resmi bir lokal ayrlmasn yasaklayan yasa ve

kararnamelerin yrrlkten kaldrlmasn isteyebilirdi. Her durumda, hak eitlii temeli

zerinde, ulusal aznlklarn akla-yakn ve gerekletirilebilir isteklerini karlamak hi de

olanaksz deildir ve bu eitlii savunmann zararl olduunu kimse syleyemez. Tersine,

rnein Petersburg'un Yahudi ocuklarna ayrlm bir yahudi okulu isteyerek, okulun

uluslara blnmesini savunmak, elbette ki, zararl olur; 1, 2 ya da 3 ocuktan ibaret de olsa

'btn ulusal aznlklar iin ulusal okullarn kurulmas ise, yalnzca olanakszdr.

"stelik lke apndaki hi bir genel yasa, bir ulusal aznln, kendi zel okuluna ya da

tamamlayc derslerde vb. zel retmenlere hak kazanabilmesinin, ne lde olacan

saptayamaz.

"Buna karlk, hak eitlii zerine lke apndaki genel yasa, zel genelgelerle, blge

diyetlerinin, kentlerin, zemztvolarn, topluluklarn vb. kararnameleriyle pekala ayrntlarna

kadar saptanabilir ve gelitirilebilir."(s. 43-44-45)

"Kltrel zerklik"fiilen okullarn ayrlmas olduundan, bu vesileyle, bu slogann

taraftarlarna unu sormak gerekiyor: Bu gn Almanya'da, diyelim Hamburg'taki ve her biri

ehrin ayr bir yerinde oturan kk Gney Afrika'l aznlk iin de okullarn ayrlmasn talep

ediyor musunuz? Eer ediyorsanz, bunu pratikte nasl gerekletireceksiniz? Eer diyelim ki,10 Gney Afrikal ocuk iin Hamburg'ta. bir tek okul aacaksanz, bu ocuklar o okula nasl

gidecek? Eer her birka ocua bir okul aacaksanz, bu zenginliklerin grl grl akmad

bir toplumda gerekletirilemez. "Kltrel zerklik"taraftarlar, "Ama biz, belli bir orann

stndeki aznlklar iin bunu istiyoruz" diyebilirler. O zaman da u sorular ortaya kar: Bu

belli bir oran nedir ve kim saptayacak? Belli bir orann altndakiler bask altna alnm

olmayacak m? Almanlar da ayn mantkla bu belli oran Trkler gibi byk aznlklar

darda brakacak ekilde saptayabilirler. Ak ki ortada geriye tepen bir talep vardr. Btn

bunlarn yan sra, belli bir orann stndeki baz aznlklara. imtiyaz tanmak mcdeleyi

bler.

Ama Lenin'in nerdii gibi "dillerin ve milliyetlerin" eitlii sloganndan hareketle, herhangi

bir aznlktan bir tek ocuk iin bile,ona dilini ve geldii lkenin tarihini retecek, masraf

devlet tarafndan karlanan bir retmen temin edilebilir. Grlmektedir ki, Lenin, ulusal ve

kltrel basklar karsnda, "Kltrel zerklik"plann: savunanlardan ok daha hassas ve

ok daha adildir... Ama sadece bu kadar da deil. O demokratik dzende, dank aznlklarn

rgtlenme zgrl dahi garanti altndadr. yle yazyor Lenin:

"rnein le bir durumu nasl aklayacaz: Saratov eyaleti sakinlerinin Alman topluluu

art, Riga ya da Lotz iilerinin Alman mahallesi, art, Petersburg dolaylarndaki Almankasabas vb. , Rusya Almanlarnn 'biricik ulusal btn'n oluturacaklardr. (Avusturya S.


34/130

34

D. programna gre). Besbelli ki, belirli bir devlet iinde hangi ulusal topluluktan olursa

olsun her topluluun rgtlenmesi dahil, her trl rgtlenme zgrln asla

reddetmemekle birlikte sosyal demokratlar, byle bir eyi isteyemezler ve byle bir birlie

arka kamazlar."(s. 39)

Bu alntdan aka grld gibi, o zel demokraside, dank durumdaki aznlklarrgtlenebilirler. Bu hak garanti altndadr. Ama sosyalistler byle bir rgtlenmeye taraf tar

olmazlar. Taraftar olmamalar, bu hakka kar kmalar anlamna gelmiyor.

Keza Lenin, kck bile olsa, trde ulusal bileimi olan blgelerin tam zerkliinden; ve

ayn ulusa ait byle kk alanlarn birlikte hareket edebilecekleri imkanlarn da tutarl

demokratizm bakmndan nemini vurgular:

"Kukusuz, hi bir Marksist-hatta tutarl hi bir demokrat bile- (. . . ) Rus eyalet ve ilelerini

savunamaz, ve bu eskimi idari blnmeler yerine halklarn ulusal bileimini olanaklar

lsnde gz nne alan yeni blnmeler gereine kar kmaz. Ve en sonu kukusuz,kck bile olsa, trde ulusal bileimi alan ve evresinde, aralarnda kuracaklar her trl

ilikiler ve zgr derneklerle, lkenin ve hatta dnyann ayr ayr noktalarna : dalm olan

o ulusal-topluluktan insanlarn birleik halde hareket edebilecekleri zerk kk idari

blnmeler yaratmak, her trlulusal basky ortadan kaldrmak iin son derece nemlidir.

Btn bunlar tartma gtrmez ve bunlara ancak gerici ve brokratik bir adan kar

klabilir."(s. 51)

te, "kltrel zerklii. " reddeden Lenin'in anlay ve program byledir. Bu program

muhakkak ki, "kltrel zerklik"ten ok daha tutarl, ok daha demokratik ve ok daha

aznlklarn haklarn gzeticidir. "Kltrel zerklii" savunanlar ise, henz, bununla dahaneyi kast ettiklerini, nasl bir dzen hayal ettiklerini, birtakm genel veanlamsz laflar dnda

aklayabilmi, programlarnn hangi noktalarda Lenin'inkinden daha ileri, daha hak gder,

daha eitliki olduunu gsterebilmi deillerdir. Ve bugnn gerekliinde, bu

belirsizliiyle, "Kltrel zerklik"parolas, zellikle eski "Marksistler" tarafndan da atlm

olduundan, bu parola, gmen aznlklarn haklarna ynelik olmaktan ziyade, bilimsel

sosyalizmle kopumann bir bayra olmakta; esas olarak ona saldr grevi grmektedir.

***

"Kltrel zerklik"sloganna kar bizler klasik dillerin ve milliyetlerin eitlii slogannsavunuyoruz. Bundan ne anladmz da yukarda Lenin'den aktrmalarla somut olarak

gsterdik. zerklik parolas karsnda Lenin'in anlayn savunuyoruz. Ama bu hareket

noktas ve temel olmakla birlikte yeterli deildir. Marksistler olarak tahlillerimizi ve

programlarmz, tarihsel deneyin nda gelitirmemiz gerekmektedir. Yaratc ve eletirel

Marksizm bunu gerektirir. Bu balamda nmzde hangi grevler bulunduuna ksaca

deinmekte yarar var.

Lenin Okullarn ayrlmlna ABD'nin gney eyaletlerini rnek verirken, Kuzey'de siyah ve

beyaz nfus arasnda bir eitlik varm gibi yazyor. Kuzey'i adeta bir rnek gibi ele alyor.

Ama aradan geen yarm asrdan fazla zaman, ayn okullara gitmenin siyahlarn durumunda


35/130

35

bir deimeye. yol amadn gsteriyor. Bu durumu nasl bir teorik aklamaya

kavuturacaz, taleplerimiz neler olmaldr?

Ayn rnee devam edersek, Lenin, okullar ayrlmad takdirde, kapitalizmin kendiliinden,

iktisadi yasalarn zoruyla nyarglar, dmanlklar gid

demir kucukaydin - gocmenler siyahlar ve irkcilik uzerine.pdf

Documents