demir kucukaydin - mihri belli uzerine yazilar.pdf

Upload: demiraltona

Post on 03-Apr-2018

269 views

Category:

Documents


3 download

TRANSCRIPT

  • 7/29/2019 Demir Kucukaydin - Mihri Belli Uzerine Yazilar.pdf

    1/61

    1

    Demir

    Kkaydn

    Mihri Belli

    zerine

    YazlarTrkiyenin Sosyalist ve Aydnlaryla PolemiklerYaynlar

  • 7/29/2019 Demir Kucukaydin - Mihri Belli Uzerine Yazilar.pdf

    2/61

    2

    Mihri Belli zerine Yazlar(Trkiyenin Sosyalist ve Ayarnlaryla Polemikler)

    Demir Kkaydn

    Dijital Yaynlar

    ndir Oku Okut - oalt Dat

    Bu kitap Kxz sitesinin dijital yayndr.

    Kar amac olmadan, okumak ve okutmak iin, indirmek, dijital olarak basmak ve datmak serbesttir.

    Alntlarda kaynak gsterilmesi dilenir.

    Yaynlar

  • 7/29/2019 Demir Kucukaydin - Mihri Belli Uzerine Yazilar.pdf

    3/61

    3

    indekiler

    Gogoln Paltosu Mihri Bellinin 90 Ya Vesilesiyle ......................................................................... 4

    "Vatan Partisi Program Eletirisi"nin Eletirisi ................................................................................. 11

    Giri: Trkiye i Snfnn Asgari Talepleri: V.P. Program ........................................................... 11

    Genel Eletiri................................................................................................................................. 12

    Eletirinin Analitik Eletirisi: Amerika Konusu .............................................................................. 13

    Demokrasi Konusu........................................................................................................................ 20

    Ucuz Devlet Konusu................................................................................................................... 22

    uurlu Ticaret Konusu ............................................................................................................... 24

    Yurtseverliin Derini ya da Milli Gurur nsan Nereye Gtrr (Mihri Bellinin Gnah) ......... 27

    Millet Gerei zerine ................................................................................................................... 34

    Mihri Belliye Fax ............................................................................................................................... 43

    Abdullah calan'n Yarglanmas ve Gelimeler ........................................................................... 43

    Ekler................................................................................................................................................... 48

    Mihri Bellinin 1974 ylnda Emeki Dergisinde Yaynlanan Kvlcml Eletirisi ............................ 48

  • 7/29/2019 Demir Kucukaydin - Mihri Belli Uzerine Yazilar.pdf

    4/61

    4

    Gogoln Paltosu Mihri Bellinin 90 Ya Vesilesiyle

    Hepimiz Gogoln paltosundan ktkDostoyevski

    Mihri Belliyi ilk grdm yl 1968dir. Yani 38 yl gemi. Demek ki, o zamanlar 52

    yandaym. Yani benim imdiki yamdan biraz daha genmi Mihri aabey o zaman. Ben

    19 yandaymm.

    Caalolu yokuunun Nurosmaniye caddesiyle kesitii kedeki binann en st kat Yap

    ileri Sendikasyd. smet Demir, yer bulamayanDevrimci renci Birliine Yapileri

    Sendikasnda (YS) yer vermiti. Alt katnda da Trk Solu dergisi kyordu. Mihri Belli

    Ankarada yayor ama sk sk stanbula da geliyordu. Geldiinde elbette Trk Soluna da

    uruyordu.

    Deniz, Mihri Aabey gelecek, oturup biraz sohbet edeceiz, sen de katl demiti.

    Ben de kuamn birok sosyalisti gibi daha lise alarnda Trkiye i Partisi iinde ilk

    politik ve rgtsel tecrbelerimi edinmitim. Trkiye i Partisinde eski komnistler

    hakknda genellikle kmsemeyle konuulurdu. Adeta onlar ve onlara ilikin konular bir

    tabu gibiydi. imdi onlarn en bilinenlerinden birini yakndan grmek ve dinlemek mmkn

    olacakt.

    Hi de yle bizlere yanstld gibi deildi. Bizlerle bizlerden biri, ama tecrbeli bir aabey

    gibi konumutu. ok okumak gerektiinden, okulu asmamak gerektiinden, Marksizmi iyi

    bilmek, Marksist klasikleri okumak gerektiinden sz etmiti. (o sra Aybar Prohudon okuyun

    diyordu. ) Faistlerle iyi mcadele edebilmek, polisin ikencesine, hapishane hayatna

    dayanabilmek iin spor yapmak ve salkl yaamak gerektiinden ve u an hatrlamadm

    daha bir sr eyden sz etmiti. Sorular, daha dorusu sohbeti Deniz ve Grkan

    srdryorlard esas olarak, biz sessizce dinliyorduk.

    Dorusu bu ilk karlama beni ok etkilemiti. te nihayet bizim gibi, bizim dilimizdenanlayan bir insan vard. Haklarnda estirilen o olumsuz havaya hi de uymuyordu

    karlatm insan. TPte Aybarla ya da Arenle oturup byle, bu konularda bir sohbet

    etmek hayal bile edilemezdi. Karmzdaki insan onlardan ok daha fazla ekmi, ok daha

    eskilerden beri mcadele etmiti. Tam da bizlerin kafalarndaki sorunlar rahatlkla

    konuabildiimiz, bizden biri, bir aabeyimiz vard karmzda. O zamana kadar TPte grp

    altklarmza hi benzemiyordu.

    Geri MDDyi savunan DBn (Devrimci renci Birlii) bir yesiydim ama ben hala

    kendimi bir TPli kabul ediyordum o ana kadar. Kafamda bir sr sorular vard. TPte eksik

    ve ryen bir eyler vard. Sosyalizm iin mcadele etmi, yllarn hapislerde geirmi bu

  • 7/29/2019 Demir Kucukaydin - Mihri Belli Uzerine Yazilar.pdf

    5/61

    5

    eski sosyalistlere TPte czzzaml muamelesi yaplyordu. Bunun nasl bir hakszlk

    olduunu, Mihri Belli ile kanl ve canl olarak grmtm. Benim iin TP, orada bitti. TPli

    kabuum, YSin o kk odasnda Mihri aabey ile o sohbetten sonra krld.

    Yllar sonra, 1980lerin banda, teorik evrimimi anlatan bir nszde bu dnemi yle

    anlatmm:

    TP genellikle burjuva aydnlarn, kasaba avukatlarnn, aristokrat iilerin sendikaclarn

    egemen olduu bir partiydi. Onlarn yaps tm partiye damgasn vuruyordu. TP

    saflarndan km, niversitedeki militan eylemlere katlm her devrimci genci TP'in bu

    havas bomaya balamt. Bu genler "eski"lerle karlanca, tam psikolojilerine uygun bir

    havay da onlarda buluyorlard. Eskiler de uzun bir mcadelenin imbiinden gemi dava

    adamlarydlar. Onlarn gl kiilikleri, sava nitelikleri, yalarndan beklenmeyecek

    devrimci cokunluklar, dnn TP'te yetimi militanlar zerinde silinmez izler brakyordu.

    Bu etki TP'in yanl tantmalar lsnde de artyordu. TP kendisinin Trkiye'nin ilk iipartisi olduunu iddia ediyordu. "Eski Tfekler"i hor gryor, kapsndan ieri adm

    atmalarna bile msaade etmiyordu. Eskiler iin "Bir zamanlar bu ile uramlar ama hi

    birey yapamamlar; ite biz bir ktk, pir ktk. Trkiye'nin en cra kyne bile sosyalizmi

    duyurduk" anlamndaki bbrlenmelerinden geilmiyordu. Bu yndeki propagandayla

    yetimi gen, eskilerle karlanca, TP kurucular kumda omak oynarken sosyalizm

    urana mcadele vermi, hapisler yatm, ikenceler grm eskilerin inanc ve heyecanyla;

    TP'lilerle kyaslanamayacak stnlkteki Marksizm bilgisi, rgtlenme tecrbesi ile

    karlanca, en azndan, davay yllarca srtlam bu insanlarn grd muamele karsnda

    isyan etmekten kendini alamyordu. TP'in silah geri tepiyordu; nefret yerini saygyabrakyordu. Herey, tarih nasl anlatlmt ve gerek nasld? Hele TP'in eskileri

    kapsndan ieri uratmamasnn gerek sebebi olan, burjuva legalitesinden, hogrsnden

    yararlanma kaygs anlalnca, her devrimci gen, yerini ezilmi ve ezilen eskilerin yannda

    belliyordu. (Kvlcml Eletirisine nsz)

    *

    Aklmda kalan karlamalardan ikincisi, Teknik niversitenin yemekhanesinde Millet

    Gerei balyla yapt toplantdr. Bir tr yar legal bir toplant saylrd bu, ilk kez ak

    ak Krt sorunu sz konusu olmu ve bir tabu krlmt. En azndan biz gen kuaklarasndan.

    Marks, Gotha programn kastederek, Alman iilerinin onda olmayan eyleri ve kendi

    zlemlerini grdklerini syler. deolojik olarak Mihri Bellinin o konumas ok yanl ve

    tartmal olabilirdi. Ama onu nemli yapan bizlerin onda grd ve o dnemdeki nesnel

    anlamyd kanmca. Bu da ilk kez Krt sorunundan dousorunu olarak deil, adn

    koyarak, Krt sorunu olarak sz edilmesiydi.

    *

    Ama Mihri aabeyi daha yakndan tanma ve gzleme imkann 1969daki Dev-Genkongresinden nceki gnlerde bulmutum.

  • 7/29/2019 Demir Kucukaydin - Mihri Belli Uzerine Yazilar.pdf

    6/61

    6

    FKFnin Dev-Gene dnecei kongreden nce, biz stanbul ekibi olarak, daha dorusu

    artk FKF yesi olmu DBller olarak, daha sonra Beyaz Aydnlk adn alacak, imdiki

    Dou Perinekin o sralar billurlamaya kmaya balayan izgisine kar ideolojik mcadele

    vermek ve Kongre hazrlklarna katlmak, Ankaral arkadalarn havasn yoklamak iin

    erkenden Ankaraya gelmitik. Siyasal kantininde ve koridorlarnda, hemen hepsi de eli kalemtutan kiiler olan dou Perinek ekibiyle teorik tartmalar oluyordu. Bizlerin az laf yapmay

    pek bilmezdi. Az laf yapanlarn neredeyse tamam Dounun tarafndayd ve bizleri sola

    sapmakla suluyorlard. Biz de onlar saa sapmakla, halk savandan vazgemekle ve

    cuntaclkla. imdi burjuva basnnda her biri birer ke yazar olmu, ahin Alpaylar,

    Cengiz andarlar o zamanlar Dounun teorik kobalar gibiydiler. Bizlerin iinde onlarla

    teorik ak atacak tek kii Mahir ayand.

    Kongre ncesinde akamlar stanbul ve Ankarann btn nde gelen militanlar Mihri

    Aabeyin evinde toplanyorduk. Orada hem ayrlk noktalarmz tartyorduk hem de Dev

    Gen kongresinde ynetimin kimlerden oluacan. Sevim Abla da bir yandan bizleridinliyor bir yandan da Franszcadan yine bir klasii eviriyor, ara sra da ok nadir olarak

    sze karyordu.

    Mihri aabey, yllardr MDD iinde tannm bilinen bir kii olduu, ayrca terziler

    tevkifatndan eski bir komnistin olu olduu iin Dev-Genin bakanlna Atilla Sarp

    nermiti. Bizlerin bir itiraz yoktu. Zaten byle eylere fazla nem de vermiyorduk.

    Bizim dikkatimiz imdi Doularla ayrlk konusuna ynelmiti. Kendimizi RSDP kinci

    kongresinde gibi gryorduk. Onlar da yllarca urap tam parti kongresi yaptklarnda

    Bolevik-Menevik diye blnmemiler miydi? imdi ayns bizlerin de bana geliyordu.Dou ve dier kalemorlar da bizlerin Menevikleriydi. Blnmenin gerekten, sertler ve

    yumuaklar; Kalemorlar ve Silahorlar arasnda olduu sylenebilir. Bizlerin bu

    ayrln anlamakta zorlanan eski kuaklar, biraz da taraflarn ortalama zelliklerine gre

    saflarn setiler denebilir. Daha sonralar, Kvlcmlnn, Beyaz aydnlklar kastederek,

    hep krmz yanakl, iyi beslenmi ocuklar olduklarndan sz ettii sylenir.

    Mihri Belli de Doularla ayrlklar konusunda balangta orta yolu bulmaya, uzlatrmaya

    alan bir aba iinde grnrken, sonra Ankara ve stanbulun, btn militan ve dv

    takmnn Doulara kar tavr aldn grdke, giderek Doular karsnda bizleri

    desteklemeye balamt. Mihri Bellinin hayatnn her dneminde militan ve radikal olana bireilim, ondan uzak dmeme kaygs sezilir. Bu igds veya hayatn tecrbelerinden

    szlm sezgisi, teorik ve ideolojik olarak ok yanl ya da belirsiz olduu durumlarda bile

    onun daima daha muhalif, daha radikal bir konumu srdrmesini salamtr. Bunu ilk kez

    Dev-Gen kongresi hazrlklarnda yakndan gzlemitim.

    Bu daha yakndan ilk gzlemler sonucunda Mihri aabeyin bizlerin ayrlklarmza nfuz

    edemedii eklinde bir izlenim edinmitim. Bizim yolumuzu Mihri am, TP kabuunu

    krmamz o salamt, ama bizler, yirmi yllarn yirmi gnde yaand zamanlarda

    yayorduk ve ok hzl bir ekilde deiiyorduk ve Mihri aabeyin bu deiime ayakuyduramad hissediliyordu.

  • 7/29/2019 Demir Kucukaydin - Mihri Belli Uzerine Yazilar.pdf

    7/61

    7

    *

    Bir daha Mihri ile 1970 ylnn son baharnda karlatk sanrsam. Yazn Aliaa grevlerini

    ynetmitik. Bu arada Kvlcmlnn TP, Beyaz Aydnlk ve Mihriyi eletirdii Devrim

    Zorlamas Demokratik Zortlama adl kitab kmt. Kitap artk Mihri Aabeyin kabuuna

    smayan bizler iin bir tutamak olmutu.

    Biz de bu arada Boaz Kprs inaatnda da rgtlenme almalar yrtyorduk Bu

    almalarda, eski TKP geleneinden gelen ve Mihri Aabey ile yakn ilikileri olan Ekrem

    ikak gibi Ortakyl iilerle de birlikte alyorduk. Mihrinin de muhakkak ki bu

    almalardan haberi vard. Dolaysyla politik eilimlerimizi de biliyordu sanrm. Mihri

    Aabey rgt ve uyank bir insand. Kimin ne yaptn izlerdi.

    te Kvlcmlnn bu kitabnn kndan ksa bir sre sonra, sanrm Yerebatann oralarda

    Trkiye Solu binasnda karlamtk. Kvlcmlya ok kzgnd. Bizlerin onun grlerini

    benimsediimizi biliyordu.Ama bu politik ve teorik ayrlklarmz bir yana, bizi yine de onore etmekten geri durmamt.

    Politik, teorik ayrlklar olabilirdi, ama militanlara, dava insanlarna baka trl yaklamak

    gerekir der gibiydi.

    Rus devrimcilerinin, Boleviklerin o tutkulu tartmalarnn ama ayn zamanda birer dava

    adam ve devrimci olarak birbirlerine saygda kusur etmeyen geleneklerini bizim kuaa

    Mihri ve Kvlcml gibiler aktard denebilir. Kvlcml, Kerim Sadi ile ilgili bir yazsnda,

    eskilerin en sert tartmalardan sonra birbirlerini grdklerinde nasl sevgiyle kucaklatklarn

    ve yeni kuaklarn bunu iyi renmeleri gerektiini yazmt. Kendisi de Mihriyi en sert

    ekilde eletirmesine ramen, Mihriye insan ve devrimci olarak verdii deer anlarda

    grlr. Mihri Belli de Kvlcmlya yle davranmtr.

    *

    Sonra 12 Mart dneminde, gizlendii bir evde, grmedim ama ksrn duydum sanrsam.

    Odada politik olmayan bakalar da olduu iin dier odadan kmamt muhtemelen. Ama

    yan odadan duyduum ksrk Mihri Aabeyin ksr gibiydi. Daha sonra oralarda

    gizlendiin duymutum. Belki de benzetmiimdir.

    *1974-75 yllar. Toptanda yatyorduk. Genliinde partizanlara yiyecek tam

    Yunanistanl balk ve yoksul kyl Nikolai Varvacikis, Yunanistanda tutuklanm bir Trk

    casusuyla deitirmek iin Trk devletince rehin alnm ve casusluktan cezalandrlmt.

    Cezay yedikten sonra da dier casuslarla birlikte Topta Cezaevine getirilmiti.

    Niko bizlerin sevgilisiydi. O emeki insanlara has saduyusuyla okuma yazma bile bilmeyen

    bir insan olmasna ramen bizlere rnek oluyor, bizleri eitiyordu. te bu Niko, i sava

    srasnda bir Kaptan Kemalden sz ediyordu partizanlar anlatrken. Biz de olsa olsa bu

    bizim Mihri Aabeydir diye akl yrtyorduk.

    O ara Beyaz Aydnlklardan bir takm tutuklanp geldi. Gn Zileli, Nuri olakolu gibi

  • 7/29/2019 Demir Kucukaydin - Mihri Belli Uzerine Yazilar.pdf

    8/61

    8

    bilinenler de vard. Onlarla birlikte eski DBl Mustafa Grkan da, yanllkla dmt

    cezaevine. Tabii o zaman Mihri aabey de Grkan grmeye, ziyarete gelmiti.

    O zaman biz koarak Nikoyu ardk ve Mihri aabeye de burada kendisini tanyan

    genliinde Partizanlara yemek tam bir Yunanl kyl olduundan sz ettik. Tanmak

    istedi. Niko geldi ve Mihri Aabey ile Yunanca epey konutu.

    Evet, Nikonun o duyup bildii Kaptan Kemal, bizim Mihri Aabeydi.

    *

    Mihri aabey, kard Emeki dergisinde Kvlcmlnn Vatan Partisi Programnn eletirisi

    biiminde bir Kvlcml eletirisi yazmt. Biz sradan gen bir militan olarak, o akademik

    eitim de grm ve o sralar doktorcu da olan TSP yneticilerinin bu tr eletirilere cevap

    vermesini bekliyorduk. Kimseden ses kmyordu. O zaman i baa dt deyip kaleme

    sarlm Mihri Bellinin eletirisine bir cevap yazmtk. Sonra da Murat Belgenin eletirisine

    cevap vermi ve bunlar bir kitapta yaynlamtk.

    te yazdm ilk teorik yaz Mihri Bellinin bu eletirisinin eletirisiydi. Psikolojide baba

    katli diye bir kavram vardr. Bir insann yetikin ve bamsz bir insan olmas iin, manevi

    bir baba katili olmas gerektiinden; bir Baba katli yapmas gerektiinden sz edilir.

    Bu ilk teorik yazm, belki benim iin ilk baba katli oldu. Daha sonra birok kereler baba

    katili oldum. Seksenlerin sonunda Kvlcmly ldrdm. Doksanlarn sonunda Troki ve

    Mandeli, kibin drt ve be yllarnda Mark ve Engelsi, Lenini.

    Mihri aabey benim ilk cinayetim, ilk baba katlimdir.

    *

    Devlet 12 Martn hapisteki btn kl artklarn Nide Cezaevinde toplamt. Bir ak

    gr gnnde Mihri aabey gelmiti ziyarete. Hepimiz Mihri Aabeyin geldii masann

    etrafna oturmutuk. Tpk eski gnlerdeki gibiydik. te yine bir aradaydk. O hayatmzn en

    verimli, en gzel gnlerindeki gibi. Hepimiz benzer eyleri aklmzdan geiriyorduk. Hatta bu

    gzel an kalsn diye resim bile ektirmitik. O ara Mihri aabey dayanamad te hep byle

    olalm dedi.

    nce miydi sonra myd, hatrlamyorum imdi. Mihri Belliye suikast yapldn , ar

    yaralandn, hastanede yattn duyduk. Hemen toplanp bir telgraf yazdk ve yolladk.

    Mihri aabeyin o ilk karlatmda syledikleri, spor yapmak, uyanklk, savunmak

    konusunda syledikleri geldi aklma. Suikastten tam da o syledikleri sayesinde lmeden

    kurtulabilmiti onca yana ramen. Bu sefer pratiiyle kantlamt sylediklerinin nasl ie

    yaradn.

    *

    Yllar sonra, bir vesileyle, Avrupa lkelerine dalm, baz srgn eski 68liler olarak biraz

    da rastlantyla svee Stockholme gitmitik. Orada yaayan Orhan Sava, Latife Fegan,

    Ersen Olga gibilerle de bulumutuk. Ho bir atmosfer olumutu. Mihri aabey de aramzda

  • 7/29/2019 Demir Kucukaydin - Mihri Belli Uzerine Yazilar.pdf

    9/61

    9

    olsun, ona sayglarmz sunalm, politik ve teorik ayrlklardan azade olarak biraz oturup

    sohbet edelim diye dnmtk.

    Mihri aabey geldi ama bizleri yanl alglad. Bakt ortada epey trokist var sand ki,

    kendisiyle teorik, ideolojik tartma yaplmak isteniyor. Eski bir gerilla olarak ortal bir

    koloan ettikten sonra, baskn basanndr diye, Ben Pabloya dedim ki diye balad Trokiyive Trokistleri eletirmeye.

    Bizlerin ise hi byle bir niyeti yoktu. Ne Mihri Aabey ile tartmak, ne de onun

    eletirilerine cevap vermek istiyorduk. Biz bu davaya devam eden bir insan olduu iin ona

    olan hrmetimizi gstermek istemitik. Her eye ramen yerinin ayr olduu gstermek

    istemitik.

    Kimse tartmaya girmedi tabii, ama bir yanl anlama olmu o dnlen rahat sohbet ortam

    olumamt. Batan yanl gitmiti bir eyler, bir yanl anlama olmutu. Havann deimesi

    de mmkn olmuyordu. Herkes tedirgin olmutu. Bir sre sonra, artk eve gideceini evde iiolduun syledi. Eve brakmak zere Orhan Savayla arabaya bindik.

    Yolda, Mihri Aabey dedim bir yanl anlalma oldu. Dostoyevski, biz hepimiz

    Gogoln paltosundan ktk.der. Bizleri de siz yetitirdiniz. Biz bunu gz nne alarak syle

    eski gnlerdeki gibi oturup sohbet etmek istemitik.

    O zaman sanrm anlad kaan frsat. Ama artk ok geti. Eve yaklamtk.

    *

    Bir sendikann sunduu bir olana bulunca, bari bununla bir Kvlcm Sempozyumu

    dzenleyelim demitik. lmnn 30uncu yl geliyordu. Bu Sempozyuma en azndanKvlcmly tanm eski kuak sosyalistlerden yaayanlarn katlmasn salamak byk

    nem tayordu. Ama bunun iin birilerinin ilk bata hi tereddt etmeden ben katlrm

    demesinin byk nemi vard.

    te kendine doktorcu diyenlerin bile ya aka desteklemedii ya da sabote etmeye alt

    bu giriime daha ilk anda Mihri Belli ve Sevim Belli hibir tereddt gstermeden

    katlacaklarn sylemilerdi. Onlarn bu net tavr olmasayd bu Sempozyum gereklemezdi.

    Onlar geldii iin Vedat Trkali, Rasih Nuri leri, gibi dier eski sosyalistler de gelmi

    bylece ok baarl Kvlcml Sempozyumu gerekleebilmiti.Bunu Sempozyumun a konumasnda syle belirtmitim:

    Bu sempozyum fikrini ortaya attmzda, insanlar byk bir ekingenlik iinde

    bulunuyorlard ve balangta, internet gruplarnda hi kimse bir katk sunmak ynnde bir

    giriimde bulunmuyordu. Bu kritik durumda, (Savata byle kritik durumlar vardr, her iki

    tarafn da dengelerinin eit olduu. Byle durumlarda bir tarafa koyacanz bir gram bile

    btn dengeyi alt st edip, br tarafn yenilgisine yol aabilir. Bu noktada o bir gramn nispi

    arl, gerek arlyla kyaslanmaz bir byklk kazanr sonular bakmndan. ) ite tam

    byle kritik bir durumda, balangta, herkesin rkek ve ekingen olduu, giriimin dana

    domadan lebilecei veya l doabilecei noktada, sayn Mihri Belli ve Ei Sevim Belli,

  • 7/29/2019 Demir Kucukaydin - Mihri Belli Uzerine Yazilar.pdf

    10/61

    10

    hibir tereddt gstermeden, biz bu sempozyuma katlrz dediler. Keza Aye Dzkan ve

    imdi burada aramzda bulunan Ali Osman Alayolu da hemen banda, Biz bu sempozyuma

    katlrz diyerek balangta insanlarn tereddtlerinin yklmasnda byk rol oynadlar. Bu

    arkadalar balangta, kimseyi beklemeden byle bir tavr gstermeselerdi, belki bu

    sempozyum hi gerekleemeyebilirdi. Kvlcml tarafndan en sert biimde eletirilmiti, kendisi de Kvlcmly en sert biimde

    eletirmiti, ama onun ansna yaplacak Sempozyumun yaplmasna en kk bir tereddt

    gstermeden lk saatin iisi olarak destek veriyordu Mihri aabey. Artk byle

    valyeliklerin bulunmad bir dnyada, bu davranlarn deeri llemez.

    *

    Sempozyum hazrlklarnda, Kvlcmlnn zamannda Mihriyi eletirdii sz konusu

    edilerek, Mihri Bellinin sempozyuma katlmasna itiraz eden bir parya muamelesinden baka

    bir eyi hak etmeyen apsz ccelere kar unlar yazmz:Mihri Belliyi de eletirmi ona eletiri yazm tek kiiyim. Ama yine ben Mihri Bellinin

    eletiri konusu olmu yazsn, ok snrl zamanma ramen digitalize ettim ve sayfaya

    koydum. Sizler ise, onun davet edilmesine bile kar kyorsunuz. Diyorsunuz ki Mihrinin

    fikirleriyledir, Tavr byledir. Buyurun baylar, Kvlcml balamnda o Sempozyumda

    kendisine syleyin bu eletirileri.

    (. . . )

    Bu vesileyle Mihriye ilikin bir sz. Ben kendisini son derece sert teorik olarak eletirdiim

    halde, kendisine saygda kusur etmemeye alrm. Kvlcml, Mihri, evki Akit gibilerinzerimizde emei vardr. Yani rnein ben Mihriyi eletirimi Mihrinin bizzat kendisine de

    borluyumdur. Ve de Hz. Alinin dedii gibi, bana bir kelime retenin kulu olurum.

    Ama sadece bu kadar da deil. Mihri btn o Kemalizmle ok kaynam sizlerinkine benzerideolojik yaklamlar ve yanl grlerine ramen, Krt Ulusal Hareketini destekler

    durumda kalm ok az solcudan biridir. Hangi gerekeyle olursa olsun bu tavr benim

    amdan byk deer tar.

    *

    Sanrm bu szlere yeni bir ey eklemek gerekmiyor.

    Mihri Belliyi eletirsek de, bu eletiriyi yine ona borlu olduumuzu hi unutmayacaz.

    Erturul Krknn dedii gibi, Mihri byk adamdr bu ccelerle dolu dnyada.

    Cceler lkesinde bir Gulluverdir.

    O bizler iin Gogoln Paltosudur, o dev Rus Romannn iinden kt.

    Demir Kkaydn

    10 Mart 2006 Cuma

  • 7/29/2019 Demir Kucukaydin - Mihri Belli Uzerine Yazilar.pdf

    11/61

    11

    "Vatan Partisi Program Eletirisi"nin Eletirisi

    Giri: Trkiye i Snfnn Asgari Talepleri: V.P. Program

    Emeki Dergisinin Kasm 1974 tarihli 1. saysnda Vatan Partisi Program'nn bir eletirisi

    yaynland. Aada okuyacanz alma bu eletiriye bir cevap olacaktr. Eletirinin

    eletirisine girmeden nce Programn baz zelliklerinden sz etmek, okuyucuya program

    hakknda bir fikir vermesi bakmndan yararl olacaktr.

    V. P. Program 1954 tarihini tamakla birlikte, onun gelenekil kkleri 1919'lara ve ilk

    taslaklar 1930'lara kadar gider. Program "yarm asr bulan gemiimiz" dediimi eyin

    mantki sonucudur. Bu olgu kavranlmad srece olaylar kafamzda anariden kurtulup,

    sistemleip, aydnla kavuamaz.

    1930'larda yaynlanan "Demokrasi: Bugnk Trkiye Ekonomi Politikas"adl ett V. P.

    Programnn ilk eklidir denebilir. yle bir soru akla gelebilir: "imdi 1976 ylndayz,

    kkleri 1930'lara giden bir program bu gnn ihtiyalarna cevap verebilir mi?"Evet,

    verebilir. nk, geen yllarda Trkiye'nin ekonomi, politika, snf iliki ve elikilerinde

    kkl, nitel bir deime olmamtr. 40 yldan beri hala demokratik bir devrimi, Kvlcml'nn

    deyiiyle "kinci Kuvay Milliye"yi baaramamann sanclar iindeyiz. Program; bir

    demokratik devrim programdr.Bu program okuyan pek ok kii, zellikle kitle balarndan yoksun aydnlar onun yumuak

    diline bakp "Bilimcil Sosyalizme uygun"bir program olduunu kavrayamazlar. Bu grne

    aldanmaktr. Gerekte program: Bilimcil Sosyalizm'in Trkiye Toplumu'na yaratc bir

    ekilde uygulanmasdr.

    Bu programn z ve biimce klasiklemi programlarda pek grlmeyen ya da az grlen

    katklar da vardr. Bunlarn bir kandan ksaca sz edelim.

    Klasiklemi programlarda ou kez sadece taleplerle yetinilir. V. P. Programnda her talep, o

    talebi gerekletirebilecek RGT BM ve PAROLALARI ile birlikte verilir.Program organik bir btndr. Eklektik deildir. Biraz aalm. rnein Alt Yap son

    durumada st Yapy belirler. Bu, iin alfabesi. imdi, bir programda st yapya ilikin

    talepler, alt yapya, ksaca ekonomiye ilikin taleplerin kat yer tutuyorsa: en azndan bu

    nicelik ve biim programn toplumun organik btnln gereince yanstmadn gsterir.

    te V. P. Programnda bu anlamda nicelik olarak, biim olarak organik bir btnln yan

    sra, nitelik yani taleplerin z bakmndan da ayn btnl grebiliriz. Bunu da yle bir

    benzetmeyle aklamaya alalm :

    Eski Divan Edebiyatnda beyitlerle yazlan bir tr iir vardr. Bu iirlerde her beyit kendibana bamsz olarak bir anlam tar, beyitlerden bir ikisini akarsanz, ya da yerlerini

  • 7/29/2019 Demir Kucukaydin - Mihri Belli Uzerine Yazilar.pdf

    12/61

    12

    deitirseniz iirin btn olarak anlamnda bir eksiklik bir deiiklik fark edilemez bile. Ama,

    mesela modern iirde bir tek szc deitirmek, bir msray atlamak iire btn anlamn

    kaybettirebilir. Her szck birbirine ve iirin btnne baldr. Benzer ekilde V. P.

    Programndan da bir talebi karsanz ya da deitirseniz hemen srtr, ereti durur. V. P.

    Program bir iire benzer.V. P, Programndaki gerekelerin de baz zellikleri vardr. Ve gerekeler imdiye kadar

    yanl deerlendirmelere uramtr... Trkiye'de yaygnlam bir gereke yaz tarz var. Bu

    da balca iki zellik gsteriyor:

    a) Genellikle bir partinin varlk gerekesiyle, program gerekesi birbirine kartrlmaktadr.

    Program gerekesi olarak yazlanlarn ou bir program gerekesinden ok, parti gerekesine

    benzemektedir. Fakat kesin olarak bir parti gerekesi de denemez, ikisi aras bir metindir.

    b) Bu gerekelerde programdan nce, ayr bir blm halinde epey akademik bir dille yazlm

    tahliller olur. Bu da ister istemez belli bir teorik dzeye ulam kiilerin anlayaca bir metinolur. Program aklayc, blmler arasnda balant salayc bir fonksiyon yklenmez.

    V. P. Programnda ise:

    a) Programn gerekesi, programa tabidir ve ayr bir blm oluturmaz. Blmlerden veya

    taleplerden nce ksa metinler eklinde yer alr. Bu biim zellii sayesinde program ayn

    zamanda bilinlendirici aydnlatc eitici bir fonksiyon da grr.

    b) Gereke, son derece somut rnekler ve alntlara dayanr. En akademik konular bile

    hayatn rnekleriyle politik sorunlarn pek yabancs olmayan herhangi bir emekinin

    anlayaca bir ekilde koyar.Program hakkndaki bu ksa aklamalardan sonra, "Eletiri"nin eletirisine girebiliriz.

    Genel Eletiri

    Bir programn ciddi bir eletirisinin nasl olmas gerektiini gsteren rnekler ustalarda var.

    Mars'n Gotha Program'nn eletirisi, Engels'in Erfurt Programm eletirisi, Lenin'in Iskra'y

    karrken kaleme ald R.S.D.I.P. Program Tasla'na ilikin eletirileri klasik rneklerdir.

    Btn bu eletirilerde ortak olan yan: programn madde madde ve btn olarak elealnmasdr. Eletiriler oradan buradan seilmi bir iki maddeye deil de, her bir maddeye ayr

    ayr ve her maddenin btn iindeki anlam kollanarak yaplr. Emeki'nin eletirisinde ise: ne

    byle bir metot, ne de byle bir kayg gdlmyor.

    Eletiri 13,5 sayfa kadar tutuyor. Bu 13,5 sayfann hemen hemen yars gerekelerin seilmi

    bir iki rneine; geri kalan yars da, programn btnnden tecrit edilmi taleplerin bazlarna

    veya Tzn birinci maddesine (ki bu madde genel bir program zetidir) yneliktir.

    rnein Programn 1. paragrafnn eletirisi 3,5 sayfa tutar, ama te yandan iilere,

    kyllere, eski devlet cihaznn tasfiyesine ynelik taleplere bir kelime ile bile dokunulmaz.Yazar eletirinin bu rk biim ve metoduna az ok mantki bir grnm kazandrmak iin:

  • 7/29/2019 Demir Kucukaydin - Mihri Belli Uzerine Yazilar.pdf

    13/61

    13

    sanki program nemsemiyormu (ki bu onun nemini kavramadn gsterir) gibi bir hava

    veriyor. Gerekte ise, byle yapmasayd her talebi gerek anlam ile ele alsayd ya da bu

    anlam kavrama kaygs gtseydi, taleplere demagojik anlamlar yklemeseydi,. programn

    n ardn tutar bir eletirisini yapabilecei yerini bulamazd.

    Eletirinin bu zellii ister istemez cevab da etkileyecektir. Cevap eletiriye balolacandan konu programn somut taleplerinden epeyce uzaklaacaktr.

    Eletirinin Analitik Eletirisi: Amerika Konusu

    Eletiri'nin ilk ve en uzun blm Programn birinci paragrafna ynelik. nce bu paragraf

    olduu gibi aktaralm:

    "Vatanmzn 'Amerika' derecesinde yksek teknikli medeniyet kurmasndan bahsediliyor.

    Lakn, birey unutuluyor: Amerika'y Amerika yapan hz, Amerikallarn 90 yl nce kleliikaldrmak uruna vatanda harbini gze alabilmeleriyle, yani, keskin hrriyet kavgas ile

    balamtr. Veu sebeple gelimitir. l - Devletin krtasiyeci ve askerci olmay, (Tam

    demokrasi) 2 - Derebey artklarnn yok edilmesi (Toprak reformu), 3 - Sanayi sermayesinin

    tekilerden stn olmas (Teknik yaratcl)."

    Bu paragrafta anlatlmak istenen nedir?.. nce, u gerilikten kurtulmamz; yksek teknikli

    modern bir medeniyet seviyesine ulamamz m isteniyor? nce, derebey kalntlarn

    kknden kazmak iin icabnda sivil sava gze almak; brokratik, askercil, baskc (Pahal)

    devlet cihazn tasfiye etmek; toprak reformu yapmak, ve ar sanayie ncelik vermek; btn

    bunlar baarabilmek iin de bata ii snfmz olmak zere retmen ynlara dayanmak;

    onlarn giriim, rgt ve kontrolleriyle hareket etmek zorunludur. Bu talebin sosyalist

    teorideki karl "demokratik devrim"dir.

    Fakat, paragraftaki "Amerika" sz kafalar ok kartryor. lerde grlecei gibi Amerika

    benzetmesi zce teoriye uygun olmakla birlikte, biimce baka bir benzetmeye ba vurulamaz

    myd? Evet vurulabilirdi. Fakat Amerika benzetmesine ba vurulmasnn sebebini zellikle

    ellilerdeki politika edebiyatmzda aramak gerekir.

    yi bilinir, 1950'lerde Trkiye'de bir Amerika demagojisi yaygnd, kr krne bir Amerikan

    hayranl, Trkiye'yi "kk Amerika" yapma hedefleri vard. Bu benzetmeyle, .Amerikademagojisine ba vuran bezirgan politikaclarn i yzleri onlarn demokrasi dman

    olduklar, demokrasi demagojisi yaptklar gze batrlmaya allyor. te yandan bu

    benzetmeden, Amerika gibi kapitalist yolu izleyip Amerika gibi emperyalist olalm eklinde

    bir anlam da kmaz. Gze batrlmak istenen klasik burjuva anlamda bile bir demokrasiden

    ne kadar uzak olduumuzdur.

    Emeki'nin bu paragrafa ilikin eletirilerine gelince:

    "Amerika'y Amerika yapan, yani bu lkeyi dnyann en" zengin; en gl emperyalist lkesi

    yapaney, burada iddia edildii gibi ne "Tam demokrasi"dir, ne de "Toprak reformu" dur.Amerika'y en zengin, en gl emperyalist lke yapaney, hereyden nce bu lkenin, tarihi

  • 7/29/2019 Demir Kucukaydin - Mihri Belli Uzerine Yazilar.pdf

    14/61

    14

    ve corafiartlan gerei, dnya halklarn smrmede teki emperyalist lkelerden baskn

    kmasdr. Lin tresinin hkm srd bir lke olan Amerika, tarihi boyunca hibir

    zaman, burjuva anlamyla dahil "tam" bir demokrasiyi, gerek bir toprak reformunu

    tanmamtr."

    Bu alntda, "Amerika'y en zengin en gl emperyalist lke yapan"sebep: "tarihi corafiartlar"diye ne olduu belirsiz, soyut olaylara balanyor. "Tarihi"szcyle geitirilen

    sebepler somut tarihte hangi zelliklerdir?.. Olmad iddia edilen "burjuva anlamyla dahi,

    tam bir demokrasi" ve "toprak reformu" dur. Elbette btn bunlar 19. yzyl Amerika's iin

    sz konusudur.

    Ayrntlaryla grelim:

    "(...) Amerika tarihi boyunca hibir zaman burjuva anlamyla dahi "tam" bir demokrasiyi (...)

    tanmamtr."

    Lenin, "Amerika Birleik Devletlerinde Kapitalizm Ve Tarm"(Toprak Meseleleri s. 79)balkl yazsnda aynen yle yazyor:

    "Modern kapitalizmin nde gelen lkesi, modern tarmn sosyal ekonomi yapsnn ve

    evriminin incelenmesi bakmndan zellikle ilgi ekicidir. Amerika Birleik Devletleri, 19.

    yzyln balarnda, kapitalizmin gelimesindeki hz bakmndan, hali hazrda salanm

    yksek gelir dzeyi bakmndan ve halk ynlarnn siyas zgrlk derecesi [biz izdik] ve

    kltrel dzeyi bakmndan en ileri lkedir. Gerekten bu lke, birok bakmlardan burjuva

    uygarlnn modeli ve idealidir."

    Aadaki cmleler, Engels'in 1891 deki Erfurt Program Tasarsnn Eletirisi'ndenalnmtr:

    "Halk temsilcilerinin btn iktidar ellerinde topladklar lkelerde, anayasa gereince,

    ulusun ounluu seni destekledike, hereyi yapabilecein lkelerde, Fransa ve Amerika gibi

    demokratik cumhuriyetlerde..."

    "Demek ki, tek bir cumhuriyet: Ama 1798'de kurulmu olan imparatorluun imparatorsuz

    ekli olan bu gnn Fransz Cumhuriyeti anlamnda deil. 1792'den 1798'e kadar her Fransz

    vilayeti, her belediye, Amerikan modeline uygun olarak kendi ynetimine sahip bulundu, bize

    de byle birey lazm. Byle bir zerklik nasl rgtlenebilir ve brokrasisiz nasl edilebilir.Amerika ve Fransz Cumhuriyeti bunun nasl olacan bize gsterdi"(Gotha, Erfurt

    Programlarnn Eletirisi s. 110)

    Bu alntlardan sonra ayr bir yoruma gerek var m?..

    "(...) Amerika, tarihi boyunca, hibir zaman, burjuva anlamyla dahi.(...) gerek bir toprak

    reformu tanmamtr."

    Bu iddia doru mudur?

    "Burjuva anlamyla toprak feromu"ne demeye gelir? Bu deyimin snrlarn, ya da

    belirsizliini kavramak gerekiyor.

  • 7/29/2019 Demir Kucukaydin - Mihri Belli Uzerine Yazilar.pdf

    15/61

    15

    Toprak Reformu, esasen, z gerei burjuva demokratik bir taleptir. Derebeylik kalnts

    snflarn ve retim ilikilerinin tasfiyesi iin yaplr. Gerekte burjuvazi soyut tarih

    bakmndan topran hava gibi, su gibi millet mal olmasndan yanadr. Ama somut tarihte

    toprak mlkiyetine yaplacak bir saldr, burjuvazinin kendi egemenliini de tehdit

    edeceinden; burjuvazi en devrimci anda bile, hi bir zaman "burjuva anlamyla dahi"kkl bir toprak reformunu yapamamtr. "Burjuva anlamyla"toprak reformlarn somut

    tarihte ancak proletarya yapabilmitir.

    Burjuvazinin somut tarihte yapt en kkl toprak reformu belki de Fransa'da grlr. Kilise

    ve derebey topraklar kyllere verilmi veya satlmtr. Eer "burjuva anlamyla"toprak

    reformundan kast burjuvazinin tarihte yapabildii en kkl toprak reformu ise, Amerika bu

    rnekler arasnda saylabilir.

    Sonu olarak "burjuva anlamyla toprak reformu"kesin snrlar olan, muhtevas belirli bir

    tanm deildir. Tarihte hibir lkenin burjuvas, burjuva anlamyla dahi bir toprak reformunu

    yapmamtr, ya da her lkenin kendi burjuvazisinin ayr bir "burjuva anlamnda toprak

    reformu"vardr.

    Amerikann "tarihi boyunca"bir toprak reformu tanyp tanmadna gelince:

    Amerika, tarihinde iki aamal burjuva devrimine tekabl eden iki toprak reformu tanmtr.

    Birincisi Amerikan Bamszlk Savana, kincisi Sava'a denk gelir.

    Amerika, ngiltere tarafndan smrgeletirildii zaman, ngiltere krallar, Yeni Dnya'daki

    "sahipsiz" "topraklar" ngiliz Lordlarma bol bol balyordu, "ngiliz otoriteleri, Amerikan

    kolonilerini kapitalistleenngiltere'nin bir tarm uzants yapmak iin burada feodal bir

    rejim kurmak istiyorlard. Krallar, ellerinde hibirey olmayan kolonlar ("zorunlu uaklar"

    ya da gerekte beyaz kleler) kullananngiliz aristokratlanna ok geni toprak paralar

    verdiler. Ana lke, kendisine ucuz hammadde salayan ve nemli vergiler deyen Amerikan

    kolonilerinin ekonomik geliimini snrlamay hedefliyen yasalar empoze ediyordu."(Bat Av-

    rupa ve Amerika Birleik Devletleri ile Mukayeseli Olarak Rusya'da Kapitalizmin Douunun

    zellikleri, Nikoiai DROUJNINE: Social Sciences'ten rn'n aralk 1974 saysnca yaplan

    iktibas: s. 85)

    "Toprak speklasyonu yapan ve topraklan kiraya veren zenginlerin elinde ok byk

    topraklarn olumasna paralel olarak, squatter hareketi de dodu. Squatterler, elinde hibirey olmayan kolonlar olup yasal bir mlkiyet unvan olmakszn kefedilmemi topraklar

    zerine yerlemekte ve bylece kk tarm alanlar amaktaydlar."(a.y. s. 85-86)

    Bu hareketin yaptklarna fiili ve tabandan bir toprak reformu da denebilir.

    "Bamszlk Savas, Kuzey Devletlerinde klelii ortadan kaldran,ngiliz aristokratlarnn

    topraklarn ulusallatran, igal edilmi topraklan datan ve satan bir burjuva devrimi

    olmutur. Zengin tabakalarn zorlu direncine ramen, yeni devlet 1841 ylnda "squatteizm"i

    resmen onaylamtr"(s.y. s. 86).

    Grld gibi Bamszlk Sava srecinde.

  • 7/29/2019 Demir Kucukaydin - Mihri Belli Uzerine Yazilar.pdf

    16/61

    16

    1) Kraln ngiliz derebeylerine balad topraklar milliletirilmi, kolonlara datlm veya

    satlmtr.

    2) Kolonlarn, Krallarn otoritesini tanmayarak bileinin hakkna ele geirdikleri topraklarda,

    hibir yasaya dayanmayan kk iftlikler kurmalar, bu fiili ve tabandan toprak reformu

    yasal olarak benimsenmitir.

    Btn bu tedbirler "burjuva anlamda" bir toprak reformundan baka nedir ki!..

    kinci toprak reformu sanayici Kuzey ile Kleci Gney arasndaki savan en kzgn annda

    kanunlar.

    "Fakat Amerikan kapitalizmi tarafndan gerekletirilen ilerlemeler ne kadar bykse,

    sanayici Kuzey ile Kleci Gney arasndaki ekonomik ilikiler de o kadar keskindi. Klecilik

    i pazarn olumasna ayak ba oluyor, plantasyonlar da emein retkenliini azaltyor ve

    krizleri yaratyordu. Zaman zaman kyller zgrlk iin ayaklanyorlard; onbinlerce zenci

    Kuzey ve Bat devletlerine kayor ve buralarda ekilmemi blgelere yerleiyordu. Kleciliinortadan kaldrlmas sorunu birinci plana km ve bu durum 19. yzyln 60 yllarnda Kuzey

    ve Gney arasnda i savaa yol amt. Bu i sava, ierii ve sonular ile ikinci bir

    burjuva devrimidir. Savan en kzgn olduu dnemde Federal hkmet, yoksul iftilerin

    smrgeletirilen blgelerde isletmeye almam topraklara vergi demeksizin yerlemelerini

    salayan "homestead" yasasn ilan etmitir. Kuzeylilerin zaferi klecilii ortadan kaldrd, ve

    zencilerin hukuksal eitliini salad. Alnan tedbirler gemiin btn kalntlarn ortadan

    kaldrmamakla beraber, Birleik Devletlerin kapitalist geliimine byk etkide bulunmutur.

    Gneyin yeniden inaas srecinde byk topraklar paralanmakla ve kleciliin en gayretli

    taraftarlar ortadan kaldrlmakla beraber, zenciler, gerek eitlie kavumamlard;zencilerin byk ounluu ayn byk plantasyon sahiplerinin topraklan zerinde yarc

    olmulard. Buna paralel olarak burjuva rekabeti, kk iftliklerin byk kapitalist

    iletmeler oluturmalar ynnde konsantrasyon srecini balatmt."(a.y. s. 87).

    Bu aratrmadan da anlalaca gibi Amerika "burjuva anlamda" bir toprak reformu

    tanmtr. Ve ileri kapitalist lkeler iinde bile byle bir toprak reformu tanyan birka

    lkeden biridir.

    Amerikan i sava yllarnda faaliyete balayan Birinci Enternasyonal, Kuzey'i desteklemi;

    te yandan Kuzeyin zaferini daha kkl tedbirlerle pekitirmesi iin propaganda yapmtr.Kuzey Gney savanda Kuzeyin zaferinin ilerici yn unutulamaz. Emeki Dergisi ise bugn

    Trkiye'deki Anti-emperyalizmle adeta iice olan Anti-Amerikan duygular tahrik edip

    smrerek, bu ilerici yn unutturmaya es gemeye almaktadr. Eer zaferi Gney

    kazansayd bunun Amerika ve Avrupa'daki sonularnn ne kadar gerici olacan gzden

    karmaktadr.

    1. Enternasyonal tarafndan A. Lincoln'n yeniden bakan seilmesi dolaysyla yollanan,

    Marx'n kaleme ald u metin Emeki Dergisinin problemi nasl arpttn gze batrr.

    "Efendim;Byk ounlukla yeniden seilmenizden dolay Amerikan halkn kutlarz.lk seilmenizin

  • 7/29/2019 Demir Kucukaydin - Mihri Belli Uzerine Yazilar.pdf

    17/61

    17

    ihtiyatl parolas kleci iktidara direnme olduysa, yeniden seilmenizin muzaffer sava naras

    Klecilie lm' dr.

    Muazzam Amerikan mcadelesinin balamasyla birlikte, Avrupa iileri igdsel olarak,

    yldzl bayran kendi . snflarnn kaderini tadn hissettiler.

    Topraklar uruna giriilen ve korkun destan balatan yarma, muazzam bakir topraklarn

    gmenin emeine karlk m, yoksa klecinin serserisine fahielik mi edeceini belirlemek

    iin deil miydi?"

    Emeki Dergisi Amerikan i savann ilerici ynn kmsemekte onun anlamn

    arptmaktadr. Bunu da yle bir "mantk"la yapmaya almakta:

    1) Amerika'nn tarihinde hibir zaman feodalizmi tanmad iddia edilmekte,

    2) Bunun sonucu olarak da i savan znde derebeylie kar nitelii grlmemekte,

    3) Btn bunlar inkar edilince de Amerika'y dnyann en ilerici en byk lkesi yapan eyinne olduu izah edilmemekte, mecburen son derece belirsiz, "tarihi ve corafi zellikler"

    deyiminde mantki bir tutamak aramakta.

    imdi, Emeki Dergisinin bu ii nasl yaptn kendi dilinden somut olarak izleyelim:

    1) "Kvlcml, Amerikan i sava sonucunun "derebey artklarnn yok edilmesi (Toprak

    reformu)" olduunu sylerken tarihin herkese bilinmesi gereken bu gereklerinden habersiz

    grnyor (...). Kuzey Amerika Ktas hibir zaman bir feodalizm tanmamtr ki, onun

    artklar yok edilebilsin (...)"

    Emeki'nin bu iddias yeni deildir. Diyalektik ve metafizik mantklar arasndaki mcadelesrd srece de benzer iddialarla sk sk karlalacaktr. nk metafizik mantk, olaylar

    klielere uydurmaya alr. nk feodalizm deyince akla Bat ortaann senyrl, serfli,

    atolu klasik tipi gelmektedir. Bu demir yataa smayan her olay anlalmaz kalmaya

    mahkumdur.

    Yarm asr kadar nce hemen hemen ayn szcklerle ayn iddiada bulunan liberal bir

    ekonomiste kar Lenin yle diyor:

    "Bay Himmerunlar yazyor: "Amerika Birleik Devletleri feodalizmi hi tanmam onun

    hibir iktisadi kalntsna sahip olmyan bir lkedir."(...) Bu iddia gerekle taban tabanazttr: nk kleliin kalntlar, feodalizmin benzer kalntlarndan hibirekilde farkl

    deildir."

    Emekci'nin iddialarna yarm asrdan fazla bir zaman nce Lenin gereken cevab vermi, fakat

    Emeki bu iddiasn .Marx'tan ald bir paragrafla "kantlamaya" alyor. Aaya

    aktarlacak olan Marx'tan yaplm bu alnt, bizi Amerika tarihinin daha eski devirlerine

    gtrecei, program konusundan epeyce uzaklaacamz gerek olmakla birlikte yine de ele

    alnmas gereken bir konudur.

    "Daha geen yzyln ilk yansnda Marks ve Engels, 'Kuzey Amerika toplumunun bir feodalite

    aamasndan gemeyisinyle aklamaktadr:

  • 7/29/2019 Demir Kucukaydin - Mihri Belli Uzerine Yazilar.pdf

    18/61

    18

    "(...) gelimi bir tarihi dneme birden bire giren Kuzey Amerika gibi lkelerde, gelime hzl

    olur. Byle lkelerde, oraya yerleen ve eski lkenin ihtiyalarna aykr den deiim

    tarzlar yznden yeni lkeye gelmi bulunan bireylerden gayr doal nkoullar yoktur.

    Demek ki bu lkeler, eski dnyann en ok evrime uram bireyleriyle ve dolaysyle de bu

    bireylere uyan en gelimi deiim tarzyla, hatta bu deiim sistemi eski dnyaya egemenolmadan nce ie balamaktadrlar." (K. Marks ve F. Engels, Feuerbach, L'oppostion de

    Conception Materialiste et dealiste.)

    Dikkat edilirse grlecektir. Emekci'nin Marx'tan yapt bu alntdan Amerika'da derebeylik

    kalntlarnn, etkilerinin olmyaca gibi bir anlam kmaz. Emekci'nin kartrd,

    derebeylik aamasnn var olmasyla, derebeylik etkileri ve bunlarn kalntlarnn var

    olmasdr. Gerekten Amerika egemen retim ilikileri olarak derebeylii tanmamtr ya da

    derebeylik egemenlii mevzii kalmtr. Ama, Eski Dnya'nn gereklii "en ok evrime

    uram bireyler"ve bunlara uygun "gelimi deiim tarz"kadar, geri deiim tarzn da

    ierir. Ve bu geri deiim tarznn etkileri en azndan Kraln Lordlara verdii byktopraklarn mlkiyet belgeleriyle Yeni Dnya'da grlmtr. zetlenirse, derebeylik

    aamasnn bulunmamas, derebeylik etkileri ve kalntlarnn bulunamyaca anlamn

    iermez. Bu nedenle Marx'tan yaplan alnt Emekci'nin iddialarna bir kant tekil etmez.

    Yukardaki alntda Marksn genel bir kanun eklinde formle ettii prose: Somut tarihten

    karlmtr, ve bu proseyi somut tarihte ksaca ele almak, konumuzla dorudan ilikili

    olmasa da "Tarih Tezi"hakkndaki speklasyonlara ksaca deinmek bakmndan yararl

    olacaktr.

    Biliyoruz, Latin (Orta - Gney) Amerika ile Kuzey Amerika ok ayr bir geliimgstermilerdir. Her iki kta da "Gelimi bir tarihi dneme birden bire" girmelerine ramen,

    neden birisi sanayi lkesi olabilmi, dieri hala onun smrgesidir. Bunu Yeni Dnya'ya

    gelen bireylerin sosyal karakterlerinde aramamz gerekiyor. nk: "Yeni lkeye gelmi

    bireylerden gayr doal nkoul yoktur".

    Demek ki, Gney Amerika nasl geri bir yar smrge, Kuzey Amerika nasl bir Emperyalist

    olmu?.. Bu geliimin tarihi kklerini kavramak iin o lkelere gelen muhacir insanlara

    (bireylere) dayanmak gerekiyor.

    Somut Tarih'te "eski lkenin ihtiyalarna aykr den deiim tarzlar yznden"yenilkeye gelenler kimlerdir?.. "Eski Dnya'nn en ok evrime uram bireyleri"kimlerdir.

    Kuzey Amerika'ya ilk gelenler ngiltere'de gericiliin basksndan kaan Pritenler ve

    Qaker'lerdir. Bunlar mezhep isimleri. O zaman bu mezheplerin neyi ifade ettiini, hangi

    saiklerin etkisiyle ortaya ktn da anlamak gerekiyor.

    Mezhepler orta an siyasi partileridir. Ve burjuvazi derebeylie kar karken ilk

    muhalefetini bizzat derebeyliin kurumlar erevesinde tarikatlar eklinde rgtlemiti.

    He:men hemen btn halk muhalefeti tarikatlarda rgtlenmiti. ngiltere'de de Pritenlik,

    halk muhalefetinin, ilkel sosyalizm gelenekleri zerinde dini bir biim altnda ortaya ykm

    eklidir.

  • 7/29/2019 Demir Kucukaydin - Mihri Belli Uzerine Yazilar.pdf

    19/61

    19

    "Daha nceleriskoya'da (daha barbar blgelerde H. K.) mutlak iktidar sahibi olan

    Calvinizm, hemenngiltere' nin iine iledi. Kilisenin gbeine demokrasiyi soktu; ne Kraln,

    ne piskoposlarn din otoritesini o tanmyordu; ve nasslarn ta, ilerinde de ciddi deiiklikler

    yapyordu. Rahipler Mechsi'nde (Prasbytare) herkes eitti: Presbyter'ciler ad bundan

    geliyordu. zellii byle belirtilen Kalvinistlere ve onlarn yan balarnda ykselen tekiprotestan tarikatlarna genel olarak puritain (tasfiyeci) ad verildi. Henry VIII. bu eit

    tarikatlarn ykseldiini grnce hepsini sapklar, diye kouturdu: (Halk uyarmak deil,

    kapkulu yetitirmek isteyen iktidar H.K.); katolikleri asyordu, ama pritenleri diri diri atete

    yakyordu... Priten urad ikencelere kar yiite tahamml gstermekle uyandrd

    genel ilgiden baka, (halk gibi) hr ve fakir kalyordu... (gnmz devrimcileri gibi)"

    "ngiltere'de modern kapitalist devrimi o pritenler yapacaklard."(lkel Sosyalizmden

    Kapitalizme lk Gei: ngiltere, H.K. s. 103).

    Grld gibi Amerika'nn ilk gmenleri henz barbar geleneklerini yitirmemi, kollektif

    aksiyon yetenekli sosyal devrim mjdecileriydiler.

    te yandan, Gney (Latin) Amerika'ya gelince: Oraya yerleenler spanyol ve Portekizlilerdi,

    ngiltere'de bu protestan tarikatlarda rgtlenen halk muhalefeti sosyal devrim yapar, Kuzey

    Amerika'da ilk kolonilerde bile ilerde Amerikan yasasna kaynaklk edecek ilk meclislerde

    demokrasiyi yaarken, berik yarmadasnda, Engizisyon mahkemelerinde, cad kazanlarnda,

    Sen Bartelmi katliamlarnda kurban edilmiler, btn insancl ve demokratik z kaznmt.

    Buralarda "en ok evrime uram bireyler"in kkne kibrit suyu ekilmiti.

    Engels bir roman hakknda yazd bir yazda (tahminen) yle der:

    "Bir Norve kk burjuvas hibir zaman serf (toprakbent) olmamtr. Ve bir Alman kk

    burjuvas (Filisteni) karsnda gerek bir insandr."

    Bunun anlam surdur: Norveli barbarlktan modern topluma geebilmi ve tarihinde u veya

    bu ekliyle kleliin ykc etkilerine maruz kalmamtr. Ama, Antika medeniyetlerin

    yzlerce yl damgasn vurduklar yerlerin halkna kleliin izleri yle sinmitir ki, onlar

    insanlktan karmtr. Norve veya Almanya yerine ngiltere ve spanya'y da koyabiliriz.

    Konu biraz dalm olmakla birlikte burada grlen nedir? Kvlcml'ya son zamanlarda bir

    eletiri yneltiliyor. "Sbjektif idealist olduu, Marksizmde insancl retici gler diye bir

    eyin olmad"iddia ediliyor. Gerek Marx gerek Engels'ten yaplan alntlar, bu iddialarn nekadar bayalatrlm olduunu yeterince kantlar. Marx, bireylerden bile sz etmekten

    ekinmiyor.

    Kuzey ve Gney Amerika'nn mukayeseli tarihi ayr bir ett konusu olabilir. Tekrar yazya

    dnlrse: sonu olarak; Amerika'da "feodalizm" olmadna dair kant olarak ne srlen

    paragrafn, somut tarihin bir ynnn genel bir formlasyonu olduu, derebeyliin, u veya

    bu ekilde etki ve kalntlarnn bulunmad anlamna gelemeyecei aktr.

    Tarih snf mcadelelerinin tarihidir. Eer Amerika'da derebeyliin, kalnt ve etkileri yok

    saylrsa, bu, giderek: Amerikan Bamszlk Sava ve Savann snfsal zn, devrimcizn u veya bu ekilde arptmaya karar.

  • 7/29/2019 Demir Kucukaydin - Mihri Belli Uzerine Yazilar.pdf

    20/61

    20

    Emeki Dergisinde, birinci aama "Amerikann hibirzaman feodalizmi tanmad" iddias,

    mantki sonucunu izliyerek ikinci aamada, Amerikan Savann ilerici zn inkara,

    arptmaya, kmsemeye gidiyor. Bunu bata Amerikann burjuva anlamyla dahi toprak

    reformu ve demokrasiyi tanmad iddialarm eletirirken grmtk. Tekrara gerek yok.

    Yalnz, bugn genellikle burjuva devrimlerinin, zellikle Amerikan Savann ilericiynn unutturmak, onu arptmak bizzat emperyalizmin ideolog ve tarihilerinin yapt bir

    itir.

    "16-18. yzyllar Avrupa'snda Burjuva Devrimlerinin evrelere ve Blgelere Gnre

    ncelenmesi"balkl rn'de kan bir yazda, Emperyalizmin tarihilerinin "Burjuva

    devriminin tarihsel roln kltmek ve sosyal ekonomik ieriini inkar etmek"

    zlemlerinden, hatta bu zlemlere dikkati eken baz burjuva tarihilerinin, bir yandan bu

    zlemleri eletirirken, te yandan "burjuvazinin devrimci gemiinin parlakln

    silikletirmek iin gsterdiieilimlerden"sz edilir ve bir de rnek verilir:

    "Buna benzer bir eilim de (inkara, kltmeye), lkesinin modern tarih bilimi yazarlnn,

    ok byk ksmna Kon federal Gneyliler iin az ya da ok ak ifade edilen bir sempatinin

    ve zenci halka kars duyulan rk nyarglarn nfuz ettiini kaydeden Amerika'l tarihi H.

    Aphteker' in Birleik Devletler i savama kar taknd tavr da, (silikletirme)

    gzlemlenmektedir."

    Emeki'nin Amerikan tarihini ele al da bu liberal tarihiden pek farkl deil. "Soldan" da

    olsa ister istemez ayn kapya kyor.

    Amerika zerine bu kadar yeter. Herhalde okuyucu Amerika'y Amerika yapan eyin,

    Emeki'nin dedii "tarihi ve corafi"zelliklerin, burjuva anlamda bir toprak reformu, bir

    demokrasi ve devrimci savalardan geldiini ve Emeki'nin demagojisini kavramtr. . .

    Demokrasi Konusu

    Emeki'nin bu konudaki eletirisi, Programn, biimine ilikin eletirilere bal olmakla

    birlikte, biime ilikin eletirilerine ilerde tekrar dnmek zere, zellikle V. P. Program'nn

    demokrasi tanmna kar ynelttii eletiriyi ele almak gerekiyor. V.P. Programnn birincimaddesi: "Hrriyetin hedefi: Fakir Halk"parolasyla u tanm yapar:

    "Demokrasi: (iki asr evvel yaam, Frenk filozofu Condorcet'nin dedii gibi) en kalabalk,

    en fakir snfn maddi, manevi, ruhi, itimai, bakmdan iyilemesi olmaldr'"

    Bu maddeye yneltilen eletiri yle:

    "Snr dna, hem de iki asr gerilere gitmenin gerei yoktu. Bizim sahte demokrasinin btn

    gerici demagoglar seim nutuklarnda buna benzereyler sylerler. Hem kimdir bu

    Condorcet? Burjuva devriminde bile (Byk Fransz Devrimi sz konusudur) kar devrimci

    bir tutuma srklenmi ve devrimci terr dneminde atld hapishanede, giyotne gitmemekiin, intihar etmi bir idealist felsefeci; hiphe yok ki, Trkiye proletaryasnn siyasi rgt

  • 7/29/2019 Demir Kucukaydin - Mihri Belli Uzerine Yazilar.pdf

    21/61

    21

    olma iddiasnda olan bir partinin programnda ad hi gemeyecek biri."

    Grld gibi eletiri demokrasi anlaynn zne pek deinmemekle birlikte yine de bir

    takm ip ular veriyor.

    Condorcet'in kiilii hakknda, siyasi grleri hakknda biz pek birey bilmiyoruz. Ve

    Emeki'nin sylediklerini doru kakl ediyoruz. Buna ramen eer bir sz konusu doru bir

    fikri, bir gerei dile getiriyorsa onu ilk sarf edenin durumu ikinci planda kalr. nk en

    gerici kiiler bile zaman zaman kendilerini methederken, mert kpti misali hrszlklarn

    anlatrlar. Ve onlarn bu szleri Marksistler iin daima verimli bir kaynak ve delil olmutur.

    Kald ki bu Fransz, filozofunda pek byle bir durum da yok.

    Bizim bezirgan politikaclarn seim nutuklarnda buna benzer tanmlara bol bol

    rastlyabileceimiz iddiasna gelince. zellikle izledik ve bu tanma yaklaabilecek bir sze

    rastlayamadk. En demokrat geinen Ecevit bile Demokrasiyi sadece seim ve parlamenterizm

    olarak anlamaktan teye gidebilmi deil. Hatta sosyalist bilinen politikaclarmz bile, hattabizzat Emeki Dergisiyle ada Emeki Partisi bile demokrasi tanmnda ne yazk ki bu Frenk

    filozofundan bile geridir.

    Emeki Dergisinin, "Sosyalist Parti Sorunu"balkl yazsnda yle bir demokrasi tanm var:

    "Her sosyalist, her yurtsever demokrasi uruna savamakla ykmldr. Sosyalistler iin bu

    grev somut olarakfsosyalist partinin politika alannda yerini alma uruna mcadeledir."

    Bu nermenin mantki sonucu nedir? Sosyalist parti politika alannda yerini ald an

    demokrasi bir gereklik olur. Eh, bugn be tane sosyalist parti var. Demokrasi de var!..

    Doru mu? Hayr. nk en fakir, en kalabalk snf, gn getike her bakmdan daha fazlagerilemekte, ezilmekte. Grld gibi V. P. Programndaki tanm: Demokrasi iin ok esasl

    bir kriter getirmektedir.

    Yine ayn dergide yle bir demokrasi tanm daha var:

    "DEMOKRAS, ulusu oluturan btn snflarn rgtl biimde ve btn gleriyle orantl

    olarak lkenin kaderini tayin edebilmesidir."Bu tanmda kullanlan tanma muhta

    kavramlar da aklamak konuyu ksmen aydnlatacaktr.

    1) "Ulusu oluturan btn snflar": Ulusu oluturan snflar araslnda ezilen snf ve tabakalar

    kadar, ezen snf ve zmreler de vardr. Bu tanm hepsini eit artlarda eit anslarda imi gibiele alarak tamamen soyut, snf muhtevasndan yoksun bir demokrasi anlayn snflar st

    bir demokrasi anlayn savunmaktadr. nk somut hayatta iktidardaki snf su veya bu

    yolla ulusu meydana getiren dier snflarn rgtlenmesini engelliyecektir. Snf mcadelesi

    az ok eit artlarda hazrlanarak yaplan sportif bir yarma deildir.

    "Gleriyle orantl olarak": Gcn ls nedir? Say m Halk kitleleri say olarak byk bir

    gtr. te yandan kk burjuvazi ou kez ii snfndan fazla saydadr. Eer gcn

    ls say ise iktidarn kk burjuva olmas gerekir. Fakat biliyoruz ki kk burjuvazi bir

    tabakalar yn olduu iin modern snflardan birinin peine taklr. rgt ve bilin dzeyi

    mi? Hakim snflar karlarnn bilincinde ve ok iyi rgtl. O halde glerine uygun olarak

  • 7/29/2019 Demir Kucukaydin - Mihri Belli Uzerine Yazilar.pdf

    22/61

    22

    lkenin kaderini tayin ettikleri dolaysyla da demokrasi olduu savunulabilir... Ve nihayet

    bizzat iktidar bir g kayna deil midir?.. Evet, bugn Trkiye'de snflar "gleriyle

    orantl olarak"lke kaderini tayin etmektedirler... Bu tanma gre Trkiye'de bugn

    demokrasi olduu rahatlkla iddia edilebilir. Ve bu iddia tanmn mantna uygun olacaktr.

    Ama V. P. Programndaki tanma gre bugn Trkiye'de demokrasi olduu iddia edilemez.nk halk isizlik ve pahallk cehenneminde yanmaktadr.

    Ucuz Devlet Konusu

    V. P. Program devlet cihazna ilikin taleplerini "Ucuz Devlet"parolasyla zetler.

    Emeki'nin bu parolaya kar eletirilerini teker teker ele alalm.

    "(...)V. P. Programnn yukarya aktarlan ilk paragrafnda "Amerika'y Amerika yapan hz"n

    devletin krtasiyeci ve askeri olmayp, (tam demokrasi)den ileri geldii sylenmektedir.(...)"Amerikan toplumu bir bakma en krtasiyeci ve her bakmdan en askerci bir toplumdur."

    Evet, 20. yzyln Emperyalist Amerika's yledir. Yalnz V. P. Programnda bu gnn

    Amerikas gibi olalm denmemektedir. sava rnek olarak alndna gre Trkiye i sava

    ncesi 19. yzyln ilk yarsnn Amerika'sna benzetilmekte ve hedef olarak i savataki gibi

    derebeyliin tasfiyesi nerilmektedir. Gerekten de 19. yzyln ilk eyreinde Amerika

    dnyann en az askerci ve brokratik, en ucuz devlet cihazna sahiptir. Srekli bir ordusu

    yoktur. savataki ordu bile bir gnll milis ordusuydu. Devlet memurlar seilirdi. Hatta

    Marx - Engels Yunker Almanya'snda Amerikan devletini rnek olarak gsterirler. Amerikan

    devlet cihazn, devrim dneminin Fransa'sna benzetirler.

    Gerekten de tarihte, Fransz devriminde grld gibi, burjuvazinin devrimci dnemde,

    derebeylie kar emeki kitlelerin inisiyatif ve yaratclna ihtiyac olduu dnemlerde

    brokratik ve askeri olmayan bir devlet cihazyla yetindiini gsterir. Burjuvazi derebeylerle

    ittifaka girdike, ii snf ve halk kitlelerinin devrimci muhalefeti arttka, devrimci dnemin

    bu demokratik devlet cihazn tasfiyeye, eski mutlakiyeti devlet cihazn restore etmeye

    ynelir. Bunun en tipik rnei Fransa tarihinde grlr. Fransa byle bir devleti ancak alt

    sene kadar tanyabilmitir.

    Amerika'da ise byle bir devlet cihaz hemen hemen yz yl kadar srm, yirminci yzylnarifesinde ii snf mcadelesinin artmas, burjuvazinin byk toprak sahipleriyle ittifaka

    girmesi, kapitalizmin rekabeti aamadan emperyalist aamaya girmesiyle birlikte eski devlet

    cihaz yava yava deimi, brokratik ve militer bir devlet cihaz haline gelmitir.

    Amerika'da bu demokratik devlet cihaznn hemen hemen yz yl kadar yaayabilmesi bir

    zelliidir. Sebepleri zel bir inceleme konusu olabilir. Ksaca, Amerika'da kapitalizmin

    gelimesi lsnde olgunlam, burjuvaziyi tehdit edecek bir ii hareketinin yok denecek

    kadar zayf kalmas, askeri bakmdan gl bir komu devletin bulunmamas, muazzam bakir

    topraklarn memnuniyetsizler iin daima bir umut kaps olmas burjuvazinin uzun sre

    askerci ve brokratik bir devlet cihazna gerek duymamasna sebep olmutur denilebilir. Bu

  • 7/29/2019 Demir Kucukaydin - Mihri Belli Uzerine Yazilar.pdf

    23/61

    23

    istisnai durumdan dolay Amerika uzun sre burjuva uygarlnn modeli ve ideali kalmtr.

    Emeki Dergisi bu rnein kastettiim anlamazla getirerek, sanki gnmzn Amerikas

    rnek veriliyormu gibi ele alarak bir yn gereksiz eletiriler yneltmektedir. Bu kadarla da

    kalmamakta, devlet sorununu hi anlamad zellikle "ucuz devlet" parolasna ynelttii

    eletirilerde grlmektedir.

    "Tarih boyunca ucuz devlet burjuva liberalizminin slogan olmutur. Liberal burjuva btn

    alanlar zel teebbse devretme tarafls olduundan, hkmetin hkmet etme alanlarnn

    alabildiine kslmasndan yanadr. "En iyi hkmet hi olmyandr" sz, liberalizmin bu

    tutumunu ifade eder. Tabiidir ki, eylem alan alabildiine snrlanan bir devletin masraflar

    da az olacaktr, byle bir devlet ucuz devlet olacaktr."

    "Ama buna karlk, sosyalist devlet, ya da sosyalizme ynelmi bir devlet ucuz devlet olamaz.

    nk byle bir devlet, devlet sektrn mmkn olduu kadar geniletme ve zel sektr

    mmkn olduu kadar daraltma politikasn uygular. Sosyalist Devlet, pahal, hem ok pahaldevlettir; nk retimi, hizmetleri o salyacaktr ve btn alanlarda yatrmlar o

    yapacaktr."(s. 75)

    Bunlar yazan bir Marksist!.. e alfabesinden balamak gerekiyor.

    Devlet: bir snfn dier snf zerindeki bask aracdr. Tarih boyunca, Sosyalist devlet ortaya

    kncaya kadar; btn devletler ok kk bir aznln muazzam ynlar zerinde

    bir bask arac olmutur. Tarih boyunca hakim snflarn kk bir aznlk, ezilen

    snflarn muazzam bir ounluk olmasna ramen bu kk aznlk ancak gl bir

    devlet cihazyla hakimiyetini srdrebilmitir. Bu ise pahal, brokratik, militer bir

    devlet cihazn art koar. nk bask altna alnanlar geni ynlardr, ounluktur.

    Bunlara kar yzlerce, binlerce memur, asker, idareci beslemek, hapishaneler yapmak vs.

    ister istemez pahal bir devlet mekanizmasn art koar. Hatta ayn snfn karn koruyan

    farkl biimlerdeki devletler bile bask ve zulm artt oranda daha pahal bir mekanizma

    haline gelirler. rnein: 1860'larda Amerika'daki devlet de bir burjuva devletidir;

    Almanya, Fransa'daki devlet de bir burjuva devletidir. Ama birisi daha demokrat, daha ucuz

    bir devlettir; daha az baskc, daha az askerci, daha az brokratik bir devlettir. Ama ayn

    yllarn bir Bismark Almanya's, bir Bonapart Fransa'sndaki devlet baskc, pahal,

    brokratik, askerci bir devlettir. Bu sadece modern medeniyetler a iin deil, antikamedeniyetler anda da byledir.

    rnein Osmanl Devleti ilk kurulduu, ekonomi tabannda dirlik dzeni hakim olduu

    srece daha az baskc, daha az brokratik, daha az pahaldr. Ama tefeci-bezirgan ilikiler

    gelitike, derebeylik arttka devlet daha fazla bask yapm, bu basky yrtebilmek iin

    daha fazla asker, memur vs. beslemi, daha ok hapishane yapm dolaysyla da daha pahal

    bir cihaz haline gelmitir.

    Tufeyli, smrc aznlklarn devletleri bile, bu aznln ihtiyalar geni ynlarn

    ihtiyalaryla az ok bir paralellik, bir yaknlk gsterdii srece, kitlelere az ok daha genlikli

    bir hayat salad, patlamalar nispeten amortize edebildii srece daha kk bir bask

  • 7/29/2019 Demir Kucukaydin - Mihri Belli Uzerine Yazilar.pdf

    24/61

    24

    mekanizmasyla ihtiyacn karlayabilmi, buna bal olarak da devlet cihaz daha az

    masrafl, daha az pahal olmutur.

    Son rnek de Kurtulu Savamzdr. Kurtulu Sava birka bin memurla baarld. Masraflar,

    btenin % 5'ini (eer hafzamz yanltmyorsa) gemezdi. nk hareket ilericiydi, halka

    dayanma durumundayd, milletin sinmesinde deil bakaldrmasnda kar vard. Amabugn, milyonlar aan resmi yar resmi kapkulu ynlaryla, ordusuyla, polisiyle, her gn

    Ortaa kaleleri gibi yeni yeni yaplan hapishaneleriyle son derece baskc, pahal bir devlet

    mekanizmas vardr. Ve bu devletin masraflar btenin yarsndan az deildir.

    Buraya kadar ele alnanlar aznln devletleridir. Ve grdk ki, bu aznlk devletleri bile

    halkn zgrlkleriyle ters orantl olarak nispeten pahal veya ucuz olabilirler.

    Sosyalist bir devlet pahal olabilir mi? Buna ihtiya var m? Yoktur. nk o ounluun

    devletidir ve kk bir aznlk zerinde bask sz konusudur. ster istemez, byle bir devletin

    daha az masrafl, daha ucuz olacan bir ocuk bile kavrayabilir.Bugn, sosyalist lkelerde askeri harcamalar emperyalistlerin tehdit ve provakasyonlarm bo

    karmak iin biraz yksek ise de, yine de emperyalistlerden ok daha az masrafldr.

    te yandan, sosyalist devlet sosyalizm yerletike, gittike daha ucuz, daha az brokratik bir

    mekanizma haline gelir. Devletin srtndaki bin bir ii emekilerin tamamen aadan gelme

    giriim, rgt ve denetimlerine brakr. rnein, Sovyetler Birliinde eitli Sovyetlere

    seilen yneticilerin says, 4 milyon civarndadr. Bu Sovyetlere bal eitli komisyonlarda

    alanlar 20 milyon kadardr. Ve bu milyonlarca insan ayn zamanda ya fabrikada, ya da

    kollektif iftliklerde retmen olarak almaktadr. Bu milyonlarca insan hazr yiyiciler ordusu

    deildir. Byle bir devlet cihaz pahal olabilir mi?

    Devletin pahall devletin retime yatrd sermayeler ile llmez. nk burada retim

    sz konusudur, devletin devlet olarak bask fonksiyonu deil, Devletin pahall derken her

    eyden nce halkn srtna ykledii hadsiz -hesapsz kapkullarn beslemek,

    tekilatlandrmak, eitmek iin vergiler gelir. Devletin fabrikasnda alan bir ii ise bir

    retmendir, retmenler zerinde baskya ynelik bir kapkulu deil.

    Emeki dergisi, programdaki "ucuz devlet" parolasn liberal burjuva bir talep olarak

    nitelerken, bizzat, sosyalist devlete "pahal" diyerek kendisi liberal burjuvalarla ayn yargda

    birlemi oluyor.

    uurlu Ticaret Konusu

    Emeki dergisi, V.P. Programndaki "uurlu ticaret"parolasnn da bir liberal burjuva talep

    olduunu iddia ediyor. Gerekte liberal burjuvazi tabiri caizse uursuz ticaretten yanadr.

    "Brak yapsn, brak gesin"nedir? Tam byk baln kk bal yuttuu rekabet anarisi

    deil midir? Kapitalist ekonomide anariden, orman kanunundan sz edilebilir, uurdan deil.

    Kald ki, tekelcilik ncesi dnemde burjuvazi, rantiye, banker, dier kapitalistler ve iiylemcadelesi yznden, onu kendi kar asndan az ok "uurlu" hareket etmeye zorlar. Ve

  • 7/29/2019 Demir Kucukaydin - Mihri Belli Uzerine Yazilar.pdf

    25/61

    25

    bu kar ister istemez yeni teknik gelimelere yol acar. Bizde ise, bu anlamda bile "liberal" bir

    uurdan sz etmek zordur. Bizde Kapitalizm vurguncudur, ticaret vurgunculuktur. leri hi bir

    lkenin kapitalisti maln darya ucuza satp, dardan pahal almaz. Ama bu bizde olur.

    Darya malmz yar yarya ucuza satarz, dardan iki misli pahal alrz. Klasik burjuva

    uuru buna msade etmez. Ama bizim vurguncu bezirganlmz iin bu gayet olaandr.Kald ki, "uurlu ticaret"de kastedilen sadece bu anlamda bir uur deildir. uur deyince;

    "hangi snfn uuru" diye sormak gerekir. V.P. programnda ise azck okuduunu anlayan

    birisi, ii snfnn uurunun sz konusu edildiini grr. D ticareti milliletirmek; herhalde

    iveren snfnn uuruna uygun dmez. Reklamcl kaldrmak, retim ve tketim

    kooperatiflerini yaygnlatrmak, speklatrl tasfiye etmek btn bunlar iinde

    bulunduumuz demokratik devrim aamasnda ii snf uurunun gerektirdii minima

    talepler deil midir?

    Okuyucu buraya kadar eletirilerin nasl yapldn her halde kavramtr, bunun yan sra yer

    yer programda var olan talepleri yok gibi gsterme abalar da var. Bir rnek yeter:

    "Smrc snflar vergilendirilerek 'milli istihsal mcadelemizin para maddesini' salamak

    yok."

    V.P. Program, Pahallk Blm:

    "Madde: 4 - DEVLET POLTKASI:

    a) Vastal vergiler: Trkiye'de 13 senede btenin yansnn te ikisine ktndan, ilk hedef

    olarak bu nispet tersine evrilecektir.

    b) Vastasz vergiler: Geim endeksi derecesine kadar olan gelirlerden alnmayacak. Ondanyukarsnda ilerleyici vergi. (1954 rayiciyle: 400 liradan % 5 600 liradan % 15,1000 liradan

    % 35,10.000 liradan % 75 ve ilh alnacak."

    Yzleri kzarr m dersiniz?

    Biime Elikin Eletiriler

    Yaznn banda V.P. programnn biim zelliklerinden sz edilmiti. Emeki dergisinde

    eletiriyi yapan; bu biim zelliklerine hi dikkat etmi deil.

    Programn gereke blmlerinde konuyu popler rneklerle aklayabilmek iin somut

    rneklere ve alntlara ba vurulur. Bu zellii sayesinde program eitici bir bror niteliine

    de sahiptir. Emeki, bu alntlar gz nne alarak, "aktarmalarn parti programnda yeri

    yoktur"diyor. Fakat aktarmalarn program blmlerinde deil gereke blmlerinde olduunu

    gzden karyor.

    Programda belli bal aktarma Condorcet'in yukarda tartlan szdr.

    Emeki bir de aktarmalarn Falih Rfk gibi burjuva yazarlardan yaplmasn eletiriyor.

    rnein Falih Rfk'nm u sz var:"Hrriyet eitimi, ancak hrriyet iinde elde edilebilecek bireydir. Okullarda verilecek

  • 7/29/2019 Demir Kucukaydin - Mihri Belli Uzerine Yazilar.pdf

    26/61

    26

    diplomal mezunlarla salanamaz. Bin yl beklesek, gene baladmz yerden yola karz."

    Trkiye'de hala halk sr gibi gren, "sz ayaa drmeme" gayreti iinde olanlar; "bize

    eli sopal bir adam. lazm" diyenler, okuma yazma bilmeyenlerden oy hakkm almakla

    gericiliin alt edileceini syleyen ve bunlar byk bir bulu gibi ortaya atanlar varken, kim

    sylerse sylesin sz dorudur. Kald ki ayn z Kvlcml kendi slubuyla, deiik bir ifadekullanarak da verebilirdi, ama o sz bakalar etmise hrszlk gerekmez. Programa laf

    aktarlmaz domasna kaplnmaz.

    Emekci'deki eletirinin her cmlesi aa yukar yukarda rnekleri grlen yanllarla dolu.

    Her yanl teker teker eletirmek sonular pek deitirmeyecektir. Okuyucu,, eer

    enmezse, Emekci'deki yazda bunu ayrntlaryla grebilir.

    Emeki, eletirisini hangi gayeyle yapm olursa olsun, program eletirmek zorunda kaldn

    itiraf etmesi programn her eye ramen susu komplosundan kurtulmaya baladn gsterir.

    Ve bu sevindirici bir gelimedir.Emeki, kendisini Dr. efik Hsn Demer adna bal 1946'da kurulmu T.S.E.K.P.'in

    ideolojik ve politik devamcs saydn ihsas ettiriyor. Bu, gelenekcil balara sahip kmas

    bakmndan sevindirici olmakla birlikte, gerek durum olduka farkldr. Biz, onlarn bu

    gelenekcil balara hakkyle sahip kmadn dnyoruz. Bu elbette kantlanmas gereken

    bir iddiadr. Bu iddiann kant ise TSEKP ve TEP programlarnn mukayeseli bir eletirisi

    yaplarak kantlanabilir. Gerekte TEP program, TSEKP Programndan ok daha geridir.

    Bunu Emeki dergisinin kendi bile itiraf ediyor: Syle yazyor: "Ve eer biz bugn program

    (TSEKP Program kastediliyor) olduu gibi kabul edemiyorsak, bu Trkiye'nin, tezgahlanan

    kardevrim ile, 1946'ya kyasla, bamszlk ve demokrasi bakmndan ok daha gerilere

    srklenmi olmasndan trdr."(Emeki: Say: l sayfa. 80).

    Gsterilmek istediinin tersine V.P. Program, TSEKP programnn daha gelikin, onu am

    bir devam saylabilir. Ve V.P. Programna en yakn program, bugn var olan sosyalist

    partilerinki de dahil, TSEKP'inkidir.

    Btn bunlar henz pek bilinmemekte. Programlar zerine derin incelemeler gerekmekte. Bu

    tr bir alma sosyalist hareketin tarihi zerine yaylmak istenen duman perdesini datmak

    bakmndan da yararl olacaktr.

    Demir Kkaydn

    (Bu yaz muhtemelen 1975 ylnda yazlm olmal. 1976 Ekim aynda,Kvlcm Yaynlar

    arasnda kan "Emeki-Birikim'in Dr. Hikmet Kvlcml Eletirileri zerine" balkl

    kitabn 13 ve 41. sayfalar arasnda, H. Ylmaz imzasyla yaynland. 21 Aralk 2000

    Perembe gn dijitalize edilmesi tamamland.)

  • 7/29/2019 Demir Kucukaydin - Mihri Belli Uzerine Yazilar.pdf

    27/61

    27

    Yurtseverliin Derini ya da Milli Gurur nsan Nereye Gtrr

    (Mihri Bellinin Gnah)

    ...Kemalizmle sosyalizm arasnda almaz

    duvarlar yoktur.Bu duvarnedir? Belli

    deil. Milli gurur insan sosyalizme gtrr.Faizme Gtrmez mi? Gene: Belli.(Dr.

    Hikmet Kvlcml,Devrim Zorlamas, Demokratik

    Zortlama)

    Bu gn Trkiyedeki sosyalistleri tmyle sarm ve onlar Genel Kurmayn basit bir arac

    haline dntren milliyetiliin byle yaygn ve etkili olmasnda Mihri Bellinin gnah

    herkesten fazladr.Aktan Genel Kurmay solculuu yapan btn yaynlara bakn, hepsinde yurtseverliin

    sosyalizmin ayrlmaz bir bileeni olarak savunulduu grlr.

    Yine hepsinde Atatrkn resmi sosyalizmin sembol olmu insanlarn resmiyle bir arada

    koyulur. Atatrkn resimleriyle, Che ve Deniz Gezmiin resimlerinin bir arada sunulur.

    Mihri Bellinin Kemalizm ile sosyalizm arasnda amaz duvarlar olmad tezi, ete kemie

    brnm bir kant gibi dikilir.

    Trkiye Komnist Partisi Yurtsever Cephe kurar. i Partisi Ulusal Kanal kurar.

    Irklar Trk Solu karr ya da Trk solu rklk yapar.

    Daha burada saymakla bitmeyecek gerici milliyetiliin bu grnmleri ylesine

    yaygnlam bulunuyor ki, sosyalizm ile yurtseverliin birbirinden ayrlmayaca gibi bir

    anlay neredeyse toplumdaki hakszlklara tepki duyan, sosyalizme eilim gsteren her gen

    insann kanna iliyor. Sosyalizmin sadece milliyetilie deil, milletlere de kar olduunu

    hatrlayan bile bulunmuyor.

    Yurtseverlik veya milliyetiliin sosyalizmden ayrlamayaca ynndeki bu anlayn Trk

    (ve Krt) sosyalistleri arasnda bylesine yaygnlamasnda Mihri Bellinin byk gnah

    bulunmaktadr.Elimizde yazl kaynaklar bulunmad iin byk lde hafzamza dayanarak, bu ilk

    gnahn nerede ve nasl ilendiini gstermeye alalm.

    *

    1960larn sonunda, Mihri Belli, stanbul Teknik niversitesinde Millet Gerei isimli bir

    konferans vermiti.

    Bu konferans, bir bakma ilk kez Krt sorunun 68 kua iinde ak tartlmasnn da

    balangc olarak grlebilir.

    O gnn koullarnda bu konuma, ierii bir yana, bu nesnel tarihsel anlamyla, Krtler

  • 7/29/2019 Demir Kucukaydin - Mihri Belli Uzerine Yazilar.pdf

    28/61

    28

    zerindeki ulusal baskya sosyalistlerin ve 68 genliinin kar duruunu; Krtlerin

    demokratik zlemlerine sahip kn ifade ediyordu.

    Zaten o dnemde sosyalistler toplumdaki demokratik zlemlerin savunucular olduundan,

    rnein gerek bir laiklii savunduklarndan Aleviler; Ulusal baskya kar durduklarndan ve

    Trk devletine kar mcadele ettiklerinden Krtler ve dier ezilen halklardan insanlarndesteini alyorlard. Bu demokratik zlemler kendilerini genel olarak sosyalizm bayra

    iinde ifade ettiinden, Krtler, Aleviler vs., hepsi kendine sosyalist diyorlard. Bu nedenle,

    sosyalist hareketin ana kitlesini Krtler ve Aleviler oluturuyordu.

    Daha sonraki yllarda, sosyalizmin bu devrimci demokratik zlemlerin ifadesi olmaktan

    kmasna paralel olarak, bu baskya kar demokratik zlemleri nedeniyle sosyalist olanlarn

    ayn ekilde bu baskya kar tekrar Alevi veya Krt olduklarn kefetmeleri aslnda ou kez

    sosyalist hareketin devrimci demokratik karakterini yitirmesine, ulusulamasna,

    Trklemesine kar bir direni anlam tamaktadr.

    Mihri Bellinin Millet Gerei adl bu konferansnn o zamanki nesnel tarihsel anlam

    zerine bu ksa deinmeden sonra Konferansn ieriine gelirsek, aslnda Mihri Belli bu

    konferansnda tpk bu gnk gibi, son derece geri bir fikri savunuyordu. (Bu gn bile, Mihri

    Bellinin Kaak Yayn, Yeni Harman gibi genleri bir tr Genel Kurmay Sosyalizmi

    etrafnda rgtleyen yaynlarn srekli misafiri olmas hi de bir rastlant deildir.)

    Mihri Belli, o konumasnda, (sonra yanl hatrlamyorsam, Millet Gereinin yaynlanan

    biimine de alnt olarak koymutu) Fransz sosyalisti, pasifist ve humanist, Jean Jauresin bir

    szne dayanarak fikrini gelitiriyordu. O sz uydu:

    Milliyetiliin az seni enternasyonalizmden uzaklatrr, milliyetiliin derini seni

    enternasyonalizme gtrr. Enternasyonalizmin az seni milliyetilikten uzaklatrr,

    Enternasyonalizmin derini seni milliyetilie gtrr. (tam kelimesi kelimesine hatrlamyor

    olabilirim ama aa yukar byle idi.)

    Yani Mihri Belli bu szle unu demi olmak istiyordu: Gerek ya da derin Trk

    milliyetilii, Krtlerin zerindeki baskya kar kar; bylece enternasyonalizmin de

    gereini yerine getirmi olur; Gerekten derin enternasyonalist grevlerini yerine getirip

    Krtlerin zerindeki ulusal baskya kar ktnda da gerek Trk milliyetisi olarak

    devranm olur.

    Mihri Bellinin yazlarn izleyenler bilirler, Mihri Bellinin grleri bu gn deimemi olup

    hala ayn grler savunmaktadr.

    Mihri Belli, sorunu byle koyup savunduunda, (ilk kez Krt sorununu gndeme tamak;

    sosyalistlerin Krtlerin zerindeki ulusal baskya kar klar gibi nesnel anlamlarndan te)

    o dnemin atmosferi iinde bu tarz koyuun ierik olarak da o gnn ideolojik atmosferinde

    ve dnyasnda bunun az ok kabul edilebilir bir anlam bulunuyordu.

    O zamanlar btn dnyadaki i hareketine ve ulusal hareketlere Stalinist parti ve hareketler

    egemendi. Stalinizm zaten Tek lkede Sosyalizm ile daha batan enternasyonalizmi fiilenreddeden bir ulusal sosyalizm olarak domutu.

  • 7/29/2019 Demir Kucukaydin - Mihri Belli Uzerine Yazilar.pdf

    29/61

    29

    Bu tek lkede sosyalizm teorisi fiilen, Birinci ve nc enternasyonallerin Emein

    kurtuluu ne yerel ne de ulusal bir sorun olamaz ilkesini, Tek lkede sosyalizm (yani

    emein kurtuluu) olur biiminde revize ve inkar etmek anlamna geliyordu.

    Zaten zdeki bu reddedi bir sre sonra fiilen mantk sonularna ulam, efsanevi nc

    Enternasyonal bir sre dier lkelerdeki Komnist Partileri Sovyet d politikasnn aralarolarak kullanma ilevi grdkten sonra Stalinin bir emriyle ortadan kaldrlmt. Hitlere

    kar savalrken, Enternasyonal Sovyetlerin mar olmaktan karlm, savaa Byk Vatan

    Savunmas ad verilmiti.

    Hitlere kar kazanlan zafer, Sovyetlerin ekonomik baarlar bu milliyetiliin nasl bir yok

    oluun tohumlarn iinde tadnn grlmesini engelliyordu. Keza, sava sonrasnn ulusal

    kurtulu hareketleri de ou kez bu Stalinist Partilerce yrtlyordu.

    i hareketinin devrimci demokratik geleneklerinin srdrcs Anarist ve Trokist akmlar

    ise, kk gruplarn dnyasnn dna bir trl kamyorlard.te byle bir dnyada ve ideolojik iklimde, milliyetiliin derininin enternasyonalizme

    gtrd trnden nermelerin, ilk bakta gzlemlerle de, olaylarla da dorulanr gibi

    grnen bir yan bulunuyordu.

    Dier yandan sosyalizmin bu milliyetilie kay, btn dnyada olduu gibi, Trkiyede de

    btnyle milliyeti kayglarla kendine sosyalist demeyi de kolaylatrmt.

    Yani Mihri Belli veya efik Hsn veya Mustafa Suphilerin sosyalizme gelilerinin

    ardndaki gerek motiv, aslnda, Trkiyenin neden geri olduu gibi, milliyeti bir motifti.

    Sosyalizm Trkiyenin gelimi ve zengin bir lke olmas, modernlemesi iin bir yol olarakgrldnden dolay sosyalist olmulard, yer yzndeki snflar ve uluslar yok etmenin,

    yani sosyalizmin zndeki gerek motivin, pratik ve somut politika bakmndan, bir Pazar

    vaazndan te fiili bir anlam bulunmuyordu.

    Yani Mihri Belli gibiler de, neredeyse btn dier sosyalistler gibi, tamamen ulusal bir

    problematikle sosyalist olmulard. Dolaysyla Stalinizm milliyetilerin kendilerine sosyalist

    demelerini kolaylatrm oluyordu. Aslnda milliyetilik artk sosyalizm biiminde ortaya

    kyordu. Yeni kuak da bundan azade deildi. Yani aslnda Mihrinin kendisi gibi

    muhataplar da tamamen milliyeti bir paradigma erevesinde dnp davranyorlard.

    Byle bir balam iinde, milliyetiliin enternasyonalizm veya sosyalizmle ilikisi zerine

    sylenen bu tr szler, bu milliyetilie devrimci demokratik bir nitelik kazandrmann da

    arac saylabilirdi.

    Yani bizler insanlar kendi hakkndaki yarglaryla deil, nesnel konumlaryla

    deerlendirirsek, Marksist adan son derece yanl olan bu szler, syleyenlerin ve

    dinleyenlerin gerekte milliyeti olduklar gz nne getirilirse, milliyetiliin devrimci

    demokrasiye doru bir eilim gstermesi olarak da bir anlama sahip bulunuyordu. Bu

    bakmdan, bu gnk yurtseverlik ile sosyalizmi birletirenlerinkinden tamamen farkl bir

    eilimi yanstyordu ayn szler. O zaman bu szler, milliyetilerin devrimci demokrasiyeveya sosyalizme doru bir eilimini ifade ederken bu gn; milliyetiliin en gerici faist bir

  • 7/29/2019 Demir Kucukaydin - Mihri Belli Uzerine Yazilar.pdf

    30/61

    30

    rkla doru evrimini ifade etmektedir. O zaman Trk devletin kar bir ileve sahiptiler, bu

    gn Trk devletinin Krtleri bask ve inkar politikasnn bir aracdrlar.

    *

    Ne var ki, bu formlasyon, gerek ierik, gerek kken bakmndan klasik Marksist gelenekle

    kesin bir eliki iindeydi.

    Birincisi, ii hareketi ve Marksizmin gelenei, sadece milliyetilie deil, milletlere de

    karyd. O uluslarn ve ulusal snrlarn, en azndan retimin sosyallemesiyle, retim aralar

    zerinde zel mlkiyet, arasndaki eliki kadar temel nemde olduu varsaymndan yola

    kyordu. Enternasyonalizm soyut bir iar deil, maddi hayattaki bu elikiyi zmenin

    somut bir programyd.

    Ama unutulan bir yan daha vard. Marks, Engels dneminde, dnyadaki ulusal devletler,

    Okyanusun iki kysndaki, ABD Fransa, ngiltere, Hollanda gibi devletlerden ibaretti ve bu

    devletlerde hala, aydnlanma dneminin gelenekleri yaadndan, ulusun bir dile, dine, etniyegre tanmlanmasna dayanan gerici bir ulusuluk kural olmaktan ziyade istisnai bir karakter

    tayordu. Jaures bir Fransz sosyalisti olarak, bir humanist olarak, Fransz Devriminin bu

    ulus ve ulusuluk anlaynn geleneindendi.

    Yani Jaures bir bakma, Mihri Bellinin aktard szleri ederken, kendini dile, dine, etniye

    gre tanmlam bir ulusuluu kastetmiyordu. Vatanm yeryz, milletim insanlk diyen

    bir ulusuluun geleneini temsil ediyordu. Bunda dil, din, etni, rk vs. hibir politik anlam

    olmayan, ulusun tanmnda yeri bulunmayan gerici bir zellik olarak grlyordu.

    Mihri Belli ise Jauresin bu szlerini, kendini Trklkle tanmlam bir devletin vatandaolarak, bir Trk olarak, Trk Solunu adl derginin redaktr olarak aktardnda, bu szler

    ikinci bir arplmaya ve zddna dne uruyor; kendini Trklkle tanmlam gerici bir

    milliyetiliin ve devletin savunusu haline geliyordu.

    Tam da bu nedenle bu gn btn genel kurmay solcular bu szlere fiilen sahip kmaktadrlar

    *

    Bir devlet kendini bir dille, dinle, etniyle, soyla, tarihle tanmladnda bir ezilen ulus ve

    ezilen ulus zerindeki tahkkm ortaya kar.

    Ve bu ezilen ulus zerindeki tahakkm iki ekilde ortadan kalkar. Ya o ezilme ilikisini

    yaratan egemen ulus yok edilir, ulusun tanmndan o ezme ezilme ilikisini yaratan ayrmlar

    karlr ya da ezilen ulus, yine kendisini tpk ezen ulus gibi tanmlayarak ayr bir devlet

    kurar. Ama bu durumda da, dnyada hibir ulus saf olmadndan, ulusal bask baka

    biimlerde srer.

    Mihri Belli ayn zamanda zm noktasnda da devrimci demokratik deil, gerici

    milliyetilii destekler bir zm de neriyordu.

    Mihri Belli, Trk Devletini yok etmeyi; bir ulus olarak Trkl yok etmeyi, yani ezen ulusu

    yok ederek ezilen ulusu yok etmeyi; yani bu devrimci demokratik program, yani bu anlamdamilliyetiliin derinini deil, Trkln ve Trk devletinin devamn; bunun Krtlkle

  • 7/29/2019 Demir Kucukaydin - Mihri Belli Uzerine Yazilar.pdf

    31/61

    31

    ittifakn savunuyordu.

    Yani kendini Trklk ya da Krtlkle tanmlamayan, hibir etnik., dilsel., dini, tarihsel

    gndermesi bulunmayan bir ulusu deil; her biri kendini Trklk ve Krtlkle tanmlam

    uluslarn ve devletlerin ittifakn savunuyordu. Dolaysyla Krtlerin haklarn savunmak,

    Trkle gre tanmlanm ulusu yaatmann bir arac idi onun mantnda. Bylece somutaktarmda, szler orijinalinde, yani Jaureste olabilecek programatik ilericiliini de yitirmi

    bulunuyordu.

    *

    te ulusuluun sosyalizmle elimedii dncesi 68 sonrasnda politize olan gen

    kuaklarn kafasna ilk nce bu kanaldan ve bylesine gerici bir milliyetilikle kirlenmi;

    demokratik zn yitirmi bir biimde girdi.

    Ama hikaye burada bitmedi.

    Yanl hatrlamyorsak, daha sonra, keskin sosyalist grnen dou Perincek, Mihrinin tahrifat

    yaptn syleyip, Jean Jauresin milliyetilikten (Nationalizm) deil, yurtseverlikten

    (Patriotizm) sz ettiini, dolaysyla Mihrinin, enternasyonalizmden yz eviren bir

    milliyeti olarak, Jauresi kendi milliyeti emellerine alet edip eviri tahrifat yaptn

    syledi.

    Perinekin buradaki hedefi, gen kuaklardaki radikallemeyi kontrol altna almaya, kendi

    deirmenine aktmaya ynelikti, yoksa, yurtseverlie ykledii anlam bakmndan Mihriden

    hi de daha farkl bir ey sylemiyordu. Hatta daha gerici bir milliyetiliin savunusunu

    yapyordu.O zamana kadar, somut pratikte herkes yurtseverlik ve milliyetilii ayn anlamda

    kullanrken, ya da en azndan byle bir ayrm gerei duyulmazken, ve sosyalistler ile

    milliyetiler kar saflarda bulunurken; sosyalistlerin milliyeti deil ama yurtsever olaca

    tarznda bir anlay yerlemeye balad.

    Ne var ki, buradaki yurtseverlik, ulusu tanmlamakla ilgisi olmayan, insanlarn doduu ve

    byd, yaad yerleri sevmesi gibi bir anlamda kullanlmyordu. Yurtseverlik denilerek

    tanmlanann kendisi tipik gerici milliyetilikti. Yani Dou Perinek, Milliyetilik zehirini

    Yurtseverlik ekerine bulayarak sosyalistlere aktaryordu.rnein bir insann iinde doup byd topraklar, dinledii mzii, yemekleri sevmesi

    de yurtseverlik olarak tanmlanabilir. Bu anlamda yurtseverliin, kanarya severlikten veya

    kuru fasulye severlikten veya bir takmn taraftarlndan fark yoktur.

    Sosyalistler sadece bu anlamda bir yurtseverlikten sz ederler. Politik bir anlam olmamas,

    daha dorusu yurdun politik bir anlam olmamas politik bir hedef olduundan, bu devrimci

    demokratik karakterli yurtseverlikten sz edilebilir sosyalistlerde. Dolaysyla bu anlamda

    yurtseverliin kendisi deil, yurtseverliin politik bir anlamnn olmamas politik olarak

    devrimci demokratik bir anlama sahiptir.

    Bu anlamda gerekten bir yurtseverliin derininin enternasyonalizme gtreceinden bile sz

  • 7/29/2019 Demir Kucukaydin - Mihri Belli Uzerine Yazilar.pdf

    32/61

    32

    edilebilir. Bugn insanlarn doup byd topraklarn, oralardaki insanlarn gerekten

    insanca yaamalar iin, yeryzndeki btn uluslarn ve ulusal devletlerin paralanmas

    artndan hareket eden bir yurtseverlik anlamnda yurtseverliin derini enternasyonalizme

    gtrr.

    Bu anlamda yurtseverlik, politik olann, ulusun belli bir yurtla, toprak parasyla, belli bir din,dil, etni, soy ile tanmlanmasyla bir arada bulunamaz. Bu anlamda, yurtsever olmak, ulusun

    ya da devletin belli bir yurt ile tanmlanmasna bile, yani ulusal devlet ve snrlara kar

    kmay art grr.

    Ama Dou Perinekin yurtseverlii, bu anlamda ilk adm olarak kendi yurdu zerindeki

    devleti yok etmeye ynelik bir yurtseverlik deildir. Aksine o Trklkle tanmlanm bir

    devleti ulusu yaatmaya yurtseverlik demektedir. Yani devletin Trkln bile ortadan

    kaldrmay, az ok demokratik denebilecek bir hedefi bile deil, Trk devletini yaatp

    savunmay yurtseverlik olarak tanmlanmaktadr. Yani en alasndan gerici milliyetilie

    yurtseverlik demektedir. Bir eyin ad deimekle kendisi deimi olmaz.

    Bylece Milliyetilik zehiri, yurtseverlik ekeriyle kabul edilebilir bir hale geldi sosyalistler

    arasnda.

    *

    imdi o zamanlar daha iyi gz nne getirelim. O zamanlar, faistler kendilerine milliyeti,

    devrimci demokratlar kendilerine sosyalist diyorlard. Dolaysyla milliyetilik sosyalistler

    arasnda daha batan netameli bir isimdi ve ovenizmle, faizmle zdeti.

    Ama bu mdahaleden sonra, onlar yle dnmeye baladlar. Biz milliyeti deiliz amayurtseveriz. Yani lkemizin kalknmasn, zenginlemesini, zengin ve yoksul farklarnn

    azalmasn istemek, bunun iin mcadele etmek yurtseverliktir. Bylece demokratlar nceleri

    kendilerine sosyalist derken, artk sosyalistler kendilerine yurtsever demeye baladlar.

    Yurt da Trk devletinin topraklaryla tanmlannca ve devletin Trkl ve Trklk

    sorgulanmak bir yana bir gurur vesilesi olarak grlnce, ad yurtseverlik kalsa da fiilen

    gerici bir milliyetilie dnt o yurtseverlik.

    *

    Kavramn Krt hareketinde ve Trkler arasnda ierii farkl bir evrim gsterdi.

    Krt hareketi de, ulusal harekete destek verenleri, sempatizanlar, koruculardan veya bu

    harekete ilgisizlerden ayrmak iin, Yurtsever olarak tanmlad. Bu yurtseverlik devrimci

    demokratik zlem ve karakteri, tpk 68 genliinde olduu gibi iyi kt koruyordu. Bu

    nedenle Krt ulusal hareketinde kadnlar, Ezidiler, yoksullar omurgay oluturdular.

    Krt hareketi, milliyetilikten farkn vurgulamak iin her zaman, Trk Halkndan deil, TC

    Devletinden, onunla savatndan, Krtlkten ziyade Krdistanllktan sz etti. Bununla

    gerek egemen ulusun ezilenlerine, gerek Krdistandaki dini ve etnik aznlklara mesaj

    vermi, kendi demokratik karakterini vurgulam oluyordu. Krt hareketinde Yurtseverkavram Krtlkten ziyade Krdistanllk ykl oldu. Yani bir etniyle, bir dille

  • 7/29/2019 Demir Kucukaydin - Mihri Belli Uzerine Yazilar.pdf

    33/61

    33

    tanmlamayn; Krt Milliyetiliinden farklln bir bayra veya ifadesiydi.

    Ne var ki, ABDnin Iraka giriinden sonra, Bu devrimci demokratik gcn konumunun

    zayflamasyla birlikte Krdistanlln yerini Krtlk; TCnin yerini Trklk almaya balad.

    Ama yine de, bu devrimci demokratik karakterli Milliyetilik kendisini, bunlara ilkel

    milliyeti diyerek, onlardan ayrmaya alt ve alyor.

    Buna karlk egemen ulus arasnda, yurtseverlik, en gerici milliyetilii gizleyen ve onu sol

    bir grnm iinde sunan bir kavram haline geldi. Tpk sosyalizm, enternasyonalizm,

    iicilik gibi daha fazla savunulur oldu. Yurtseverlik btn devrimci demokratik vurgu ve

    kayglarndan arndrlarak fiiliyatta btnyle gerici bir milliyetilie dnmesine ramen

    ve tam da o nedenle, o lde daha ok kullanlr oldu.

    Yurtseverlik, bizzat kendisi en gerici Trklkle tanmlanm lke ve devleti savunmann

    ifadesi oldu. Artk en gerici milliyetilik kendisine yurtseverlik demektedir.

    *

    Mihri Belli sadece enternasyonalizm ile milliyetilii birletirmekten sz etmedi; bunun dier

    grnmleri de Kemalizmle sosyalizmi birletirmek; milli gururun insan sosyalizme

    gtrdn sylemek oldu.

    Aac tohumundan tanyamyorsan meyvesinden tan derler.

    O zaman Kvlcml bu Milli Gururun sosyalizme deil, faizme de gtreceinden sz

    etmiti.

    Yaznn bandaki alnt bu gn gereklemi bir kehanet olarak grlyor.

    O alntnn yapld blmn banda da yle yazyordu. Kemalize sosyalizmi birletiren ve

    gururdan sosyalizm karanlara kar:

    MDDciler Teorik yanlglarn hakl karmak iin Kkburjuvaziyi ileri snf ve

    Kemalizmle sosyalizmi alr duvarl sandlar. Gururdan sosyalizm kardlar. Devrim

    gibi hereylerini kkburjuvalatrdlar.

    Bu gerici milliyetiliin kendisini de, o sanki bu satrlar hi yazmamasna, Che gibi,

    Deniz gibi gerici milliyetilii gizlemek ve gen kuaklar genel kurmay solculuuna

    balamak iin alet edeceini tahmin bile edemezdi.

    01 Mart 2006 aramba

    Demir Kkaydn

  • 7/29/2019 Demir Kucukaydin - Mihri Belli Uzerine Yazilar.pdf

    34/61

    34

    Millet Gerei zerine

    Bu serinin ikinci yazsnda Mihri Bellinin Millet Gerei balkl konumasndan sz

    etmi ve o konumasnda, Jauresten yapt Milliyetiliin derini... ile ilgili alnty

    hafzamza dayanarak aktarmtk.

    Biz bu yazy yazdktan sonra, tam yaynlamak zereydik ki bir arkada o gn Mihri Bellinin

    90. doum yldnm olduunu syledi. Bunu zerine yazy yaynlamay erteleyip, ksa

    zaman iinde Mihri Bellinin doksannc doum yl iin Gogoln Paltosu adl yazy

    yazdk ve yaynladk. Bir sre sonra, doum gn vesilesiyle yaynlamay ertelediimiz ikinci

    yazy (Yurtseverliin Derini ya da Milli Gururnsan Nereye Gtrr) yaynladk.

    Tam bu srada, Mi