demir kucukaydin - mihri belli uzerine yazilar.pdf
TRANSCRIPT
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Mihri Belli Uzerine Yazilar.pdf
1/61
1
Demir
Kkaydn
Mihri Belli
zerine
YazlarTrkiyenin Sosyalist ve Aydnlaryla PolemiklerYaynlar
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Mihri Belli Uzerine Yazilar.pdf
2/61
2
Mihri Belli zerine Yazlar(Trkiyenin Sosyalist ve Ayarnlaryla Polemikler)
Demir Kkaydn
Dijital Yaynlar
ndir Oku Okut - oalt Dat
Bu kitap Kxz sitesinin dijital yayndr.
Kar amac olmadan, okumak ve okutmak iin, indirmek, dijital olarak basmak ve datmak serbesttir.
Alntlarda kaynak gsterilmesi dilenir.
Yaynlar
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Mihri Belli Uzerine Yazilar.pdf
3/61
3
indekiler
Gogoln Paltosu Mihri Bellinin 90 Ya Vesilesiyle ......................................................................... 4
"Vatan Partisi Program Eletirisi"nin Eletirisi ................................................................................. 11
Giri: Trkiye i Snfnn Asgari Talepleri: V.P. Program ........................................................... 11
Genel Eletiri................................................................................................................................. 12
Eletirinin Analitik Eletirisi: Amerika Konusu .............................................................................. 13
Demokrasi Konusu........................................................................................................................ 20
Ucuz Devlet Konusu................................................................................................................... 22
uurlu Ticaret Konusu ............................................................................................................... 24
Yurtseverliin Derini ya da Milli Gurur nsan Nereye Gtrr (Mihri Bellinin Gnah) ......... 27
Millet Gerei zerine ................................................................................................................... 34
Mihri Belliye Fax ............................................................................................................................... 43
Abdullah calan'n Yarglanmas ve Gelimeler ........................................................................... 43
Ekler................................................................................................................................................... 48
Mihri Bellinin 1974 ylnda Emeki Dergisinde Yaynlanan Kvlcml Eletirisi ............................ 48
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Mihri Belli Uzerine Yazilar.pdf
4/61
4
Gogoln Paltosu Mihri Bellinin 90 Ya Vesilesiyle
Hepimiz Gogoln paltosundan ktkDostoyevski
Mihri Belliyi ilk grdm yl 1968dir. Yani 38 yl gemi. Demek ki, o zamanlar 52
yandaym. Yani benim imdiki yamdan biraz daha genmi Mihri aabey o zaman. Ben
19 yandaymm.
Caalolu yokuunun Nurosmaniye caddesiyle kesitii kedeki binann en st kat Yap
ileri Sendikasyd. smet Demir, yer bulamayanDevrimci renci Birliine Yapileri
Sendikasnda (YS) yer vermiti. Alt katnda da Trk Solu dergisi kyordu. Mihri Belli
Ankarada yayor ama sk sk stanbula da geliyordu. Geldiinde elbette Trk Soluna da
uruyordu.
Deniz, Mihri Aabey gelecek, oturup biraz sohbet edeceiz, sen de katl demiti.
Ben de kuamn birok sosyalisti gibi daha lise alarnda Trkiye i Partisi iinde ilk
politik ve rgtsel tecrbelerimi edinmitim. Trkiye i Partisinde eski komnistler
hakknda genellikle kmsemeyle konuulurdu. Adeta onlar ve onlara ilikin konular bir
tabu gibiydi. imdi onlarn en bilinenlerinden birini yakndan grmek ve dinlemek mmkn
olacakt.
Hi de yle bizlere yanstld gibi deildi. Bizlerle bizlerden biri, ama tecrbeli bir aabey
gibi konumutu. ok okumak gerektiinden, okulu asmamak gerektiinden, Marksizmi iyi
bilmek, Marksist klasikleri okumak gerektiinden sz etmiti. (o sra Aybar Prohudon okuyun
diyordu. ) Faistlerle iyi mcadele edebilmek, polisin ikencesine, hapishane hayatna
dayanabilmek iin spor yapmak ve salkl yaamak gerektiinden ve u an hatrlamadm
daha bir sr eyden sz etmiti. Sorular, daha dorusu sohbeti Deniz ve Grkan
srdryorlard esas olarak, biz sessizce dinliyorduk.
Dorusu bu ilk karlama beni ok etkilemiti. te nihayet bizim gibi, bizim dilimizdenanlayan bir insan vard. Haklarnda estirilen o olumsuz havaya hi de uymuyordu
karlatm insan. TPte Aybarla ya da Arenle oturup byle, bu konularda bir sohbet
etmek hayal bile edilemezdi. Karmzdaki insan onlardan ok daha fazla ekmi, ok daha
eskilerden beri mcadele etmiti. Tam da bizlerin kafalarndaki sorunlar rahatlkla
konuabildiimiz, bizden biri, bir aabeyimiz vard karmzda. O zamana kadar TPte grp
altklarmza hi benzemiyordu.
Geri MDDyi savunan DBn (Devrimci renci Birlii) bir yesiydim ama ben hala
kendimi bir TPli kabul ediyordum o ana kadar. Kafamda bir sr sorular vard. TPte eksik
ve ryen bir eyler vard. Sosyalizm iin mcadele etmi, yllarn hapislerde geirmi bu
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Mihri Belli Uzerine Yazilar.pdf
5/61
5
eski sosyalistlere TPte czzzaml muamelesi yaplyordu. Bunun nasl bir hakszlk
olduunu, Mihri Belli ile kanl ve canl olarak grmtm. Benim iin TP, orada bitti. TPli
kabuum, YSin o kk odasnda Mihri aabey ile o sohbetten sonra krld.
Yllar sonra, 1980lerin banda, teorik evrimimi anlatan bir nszde bu dnemi yle
anlatmm:
TP genellikle burjuva aydnlarn, kasaba avukatlarnn, aristokrat iilerin sendikaclarn
egemen olduu bir partiydi. Onlarn yaps tm partiye damgasn vuruyordu. TP
saflarndan km, niversitedeki militan eylemlere katlm her devrimci genci TP'in bu
havas bomaya balamt. Bu genler "eski"lerle karlanca, tam psikolojilerine uygun bir
havay da onlarda buluyorlard. Eskiler de uzun bir mcadelenin imbiinden gemi dava
adamlarydlar. Onlarn gl kiilikleri, sava nitelikleri, yalarndan beklenmeyecek
devrimci cokunluklar, dnn TP'te yetimi militanlar zerinde silinmez izler brakyordu.
Bu etki TP'in yanl tantmalar lsnde de artyordu. TP kendisinin Trkiye'nin ilk iipartisi olduunu iddia ediyordu. "Eski Tfekler"i hor gryor, kapsndan ieri adm
atmalarna bile msaade etmiyordu. Eskiler iin "Bir zamanlar bu ile uramlar ama hi
birey yapamamlar; ite biz bir ktk, pir ktk. Trkiye'nin en cra kyne bile sosyalizmi
duyurduk" anlamndaki bbrlenmelerinden geilmiyordu. Bu yndeki propagandayla
yetimi gen, eskilerle karlanca, TP kurucular kumda omak oynarken sosyalizm
urana mcadele vermi, hapisler yatm, ikenceler grm eskilerin inanc ve heyecanyla;
TP'lilerle kyaslanamayacak stnlkteki Marksizm bilgisi, rgtlenme tecrbesi ile
karlanca, en azndan, davay yllarca srtlam bu insanlarn grd muamele karsnda
isyan etmekten kendini alamyordu. TP'in silah geri tepiyordu; nefret yerini saygyabrakyordu. Herey, tarih nasl anlatlmt ve gerek nasld? Hele TP'in eskileri
kapsndan ieri uratmamasnn gerek sebebi olan, burjuva legalitesinden, hogrsnden
yararlanma kaygs anlalnca, her devrimci gen, yerini ezilmi ve ezilen eskilerin yannda
belliyordu. (Kvlcml Eletirisine nsz)
*
Aklmda kalan karlamalardan ikincisi, Teknik niversitenin yemekhanesinde Millet
Gerei balyla yapt toplantdr. Bir tr yar legal bir toplant saylrd bu, ilk kez ak
ak Krt sorunu sz konusu olmu ve bir tabu krlmt. En azndan biz gen kuaklarasndan.
Marks, Gotha programn kastederek, Alman iilerinin onda olmayan eyleri ve kendi
zlemlerini grdklerini syler. deolojik olarak Mihri Bellinin o konumas ok yanl ve
tartmal olabilirdi. Ama onu nemli yapan bizlerin onda grd ve o dnemdeki nesnel
anlamyd kanmca. Bu da ilk kez Krt sorunundan dousorunu olarak deil, adn
koyarak, Krt sorunu olarak sz edilmesiydi.
*
Ama Mihri aabeyi daha yakndan tanma ve gzleme imkann 1969daki Dev-Genkongresinden nceki gnlerde bulmutum.
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Mihri Belli Uzerine Yazilar.pdf
6/61
6
FKFnin Dev-Gene dnecei kongreden nce, biz stanbul ekibi olarak, daha dorusu
artk FKF yesi olmu DBller olarak, daha sonra Beyaz Aydnlk adn alacak, imdiki
Dou Perinekin o sralar billurlamaya kmaya balayan izgisine kar ideolojik mcadele
vermek ve Kongre hazrlklarna katlmak, Ankaral arkadalarn havasn yoklamak iin
erkenden Ankaraya gelmitik. Siyasal kantininde ve koridorlarnda, hemen hepsi de eli kalemtutan kiiler olan dou Perinek ekibiyle teorik tartmalar oluyordu. Bizlerin az laf yapmay
pek bilmezdi. Az laf yapanlarn neredeyse tamam Dounun tarafndayd ve bizleri sola
sapmakla suluyorlard. Biz de onlar saa sapmakla, halk savandan vazgemekle ve
cuntaclkla. imdi burjuva basnnda her biri birer ke yazar olmu, ahin Alpaylar,
Cengiz andarlar o zamanlar Dounun teorik kobalar gibiydiler. Bizlerin iinde onlarla
teorik ak atacak tek kii Mahir ayand.
Kongre ncesinde akamlar stanbul ve Ankarann btn nde gelen militanlar Mihri
Aabeyin evinde toplanyorduk. Orada hem ayrlk noktalarmz tartyorduk hem de Dev
Gen kongresinde ynetimin kimlerden oluacan. Sevim Abla da bir yandan bizleridinliyor bir yandan da Franszcadan yine bir klasii eviriyor, ara sra da ok nadir olarak
sze karyordu.
Mihri aabey, yllardr MDD iinde tannm bilinen bir kii olduu, ayrca terziler
tevkifatndan eski bir komnistin olu olduu iin Dev-Genin bakanlna Atilla Sarp
nermiti. Bizlerin bir itiraz yoktu. Zaten byle eylere fazla nem de vermiyorduk.
Bizim dikkatimiz imdi Doularla ayrlk konusuna ynelmiti. Kendimizi RSDP kinci
kongresinde gibi gryorduk. Onlar da yllarca urap tam parti kongresi yaptklarnda
Bolevik-Menevik diye blnmemiler miydi? imdi ayns bizlerin de bana geliyordu.Dou ve dier kalemorlar da bizlerin Menevikleriydi. Blnmenin gerekten, sertler ve
yumuaklar; Kalemorlar ve Silahorlar arasnda olduu sylenebilir. Bizlerin bu
ayrln anlamakta zorlanan eski kuaklar, biraz da taraflarn ortalama zelliklerine gre
saflarn setiler denebilir. Daha sonralar, Kvlcmlnn, Beyaz aydnlklar kastederek,
hep krmz yanakl, iyi beslenmi ocuklar olduklarndan sz ettii sylenir.
Mihri Belli de Doularla ayrlklar konusunda balangta orta yolu bulmaya, uzlatrmaya
alan bir aba iinde grnrken, sonra Ankara ve stanbulun, btn militan ve dv
takmnn Doulara kar tavr aldn grdke, giderek Doular karsnda bizleri
desteklemeye balamt. Mihri Bellinin hayatnn her dneminde militan ve radikal olana bireilim, ondan uzak dmeme kaygs sezilir. Bu igds veya hayatn tecrbelerinden
szlm sezgisi, teorik ve ideolojik olarak ok yanl ya da belirsiz olduu durumlarda bile
onun daima daha muhalif, daha radikal bir konumu srdrmesini salamtr. Bunu ilk kez
Dev-Gen kongresi hazrlklarnda yakndan gzlemitim.
Bu daha yakndan ilk gzlemler sonucunda Mihri aabeyin bizlerin ayrlklarmza nfuz
edemedii eklinde bir izlenim edinmitim. Bizim yolumuzu Mihri am, TP kabuunu
krmamz o salamt, ama bizler, yirmi yllarn yirmi gnde yaand zamanlarda
yayorduk ve ok hzl bir ekilde deiiyorduk ve Mihri aabeyin bu deiime ayakuyduramad hissediliyordu.
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Mihri Belli Uzerine Yazilar.pdf
7/61
7
*
Bir daha Mihri ile 1970 ylnn son baharnda karlatk sanrsam. Yazn Aliaa grevlerini
ynetmitik. Bu arada Kvlcmlnn TP, Beyaz Aydnlk ve Mihriyi eletirdii Devrim
Zorlamas Demokratik Zortlama adl kitab kmt. Kitap artk Mihri Aabeyin kabuuna
smayan bizler iin bir tutamak olmutu.
Biz de bu arada Boaz Kprs inaatnda da rgtlenme almalar yrtyorduk Bu
almalarda, eski TKP geleneinden gelen ve Mihri Aabey ile yakn ilikileri olan Ekrem
ikak gibi Ortakyl iilerle de birlikte alyorduk. Mihrinin de muhakkak ki bu
almalardan haberi vard. Dolaysyla politik eilimlerimizi de biliyordu sanrm. Mihri
Aabey rgt ve uyank bir insand. Kimin ne yaptn izlerdi.
te Kvlcmlnn bu kitabnn kndan ksa bir sre sonra, sanrm Yerebatann oralarda
Trkiye Solu binasnda karlamtk. Kvlcmlya ok kzgnd. Bizlerin onun grlerini
benimsediimizi biliyordu.Ama bu politik ve teorik ayrlklarmz bir yana, bizi yine de onore etmekten geri durmamt.
Politik, teorik ayrlklar olabilirdi, ama militanlara, dava insanlarna baka trl yaklamak
gerekir der gibiydi.
Rus devrimcilerinin, Boleviklerin o tutkulu tartmalarnn ama ayn zamanda birer dava
adam ve devrimci olarak birbirlerine saygda kusur etmeyen geleneklerini bizim kuaa
Mihri ve Kvlcml gibiler aktard denebilir. Kvlcml, Kerim Sadi ile ilgili bir yazsnda,
eskilerin en sert tartmalardan sonra birbirlerini grdklerinde nasl sevgiyle kucaklatklarn
ve yeni kuaklarn bunu iyi renmeleri gerektiini yazmt. Kendisi de Mihriyi en sert
ekilde eletirmesine ramen, Mihriye insan ve devrimci olarak verdii deer anlarda
grlr. Mihri Belli de Kvlcmlya yle davranmtr.
*
Sonra 12 Mart dneminde, gizlendii bir evde, grmedim ama ksrn duydum sanrsam.
Odada politik olmayan bakalar da olduu iin dier odadan kmamt muhtemelen. Ama
yan odadan duyduum ksrk Mihri Aabeyin ksr gibiydi. Daha sonra oralarda
gizlendiin duymutum. Belki de benzetmiimdir.
*1974-75 yllar. Toptanda yatyorduk. Genliinde partizanlara yiyecek tam
Yunanistanl balk ve yoksul kyl Nikolai Varvacikis, Yunanistanda tutuklanm bir Trk
casusuyla deitirmek iin Trk devletince rehin alnm ve casusluktan cezalandrlmt.
Cezay yedikten sonra da dier casuslarla birlikte Topta Cezaevine getirilmiti.
Niko bizlerin sevgilisiydi. O emeki insanlara has saduyusuyla okuma yazma bile bilmeyen
bir insan olmasna ramen bizlere rnek oluyor, bizleri eitiyordu. te bu Niko, i sava
srasnda bir Kaptan Kemalden sz ediyordu partizanlar anlatrken. Biz de olsa olsa bu
bizim Mihri Aabeydir diye akl yrtyorduk.
O ara Beyaz Aydnlklardan bir takm tutuklanp geldi. Gn Zileli, Nuri olakolu gibi
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Mihri Belli Uzerine Yazilar.pdf
8/61
8
bilinenler de vard. Onlarla birlikte eski DBl Mustafa Grkan da, yanllkla dmt
cezaevine. Tabii o zaman Mihri aabey de Grkan grmeye, ziyarete gelmiti.
O zaman biz koarak Nikoyu ardk ve Mihri aabeye de burada kendisini tanyan
genliinde Partizanlara yemek tam bir Yunanl kyl olduundan sz ettik. Tanmak
istedi. Niko geldi ve Mihri Aabey ile Yunanca epey konutu.
Evet, Nikonun o duyup bildii Kaptan Kemal, bizim Mihri Aabeydi.
*
Mihri aabey, kard Emeki dergisinde Kvlcmlnn Vatan Partisi Programnn eletirisi
biiminde bir Kvlcml eletirisi yazmt. Biz sradan gen bir militan olarak, o akademik
eitim de grm ve o sralar doktorcu da olan TSP yneticilerinin bu tr eletirilere cevap
vermesini bekliyorduk. Kimseden ses kmyordu. O zaman i baa dt deyip kaleme
sarlm Mihri Bellinin eletirisine bir cevap yazmtk. Sonra da Murat Belgenin eletirisine
cevap vermi ve bunlar bir kitapta yaynlamtk.
te yazdm ilk teorik yaz Mihri Bellinin bu eletirisinin eletirisiydi. Psikolojide baba
katli diye bir kavram vardr. Bir insann yetikin ve bamsz bir insan olmas iin, manevi
bir baba katili olmas gerektiinden; bir Baba katli yapmas gerektiinden sz edilir.
Bu ilk teorik yazm, belki benim iin ilk baba katli oldu. Daha sonra birok kereler baba
katili oldum. Seksenlerin sonunda Kvlcmly ldrdm. Doksanlarn sonunda Troki ve
Mandeli, kibin drt ve be yllarnda Mark ve Engelsi, Lenini.
Mihri aabey benim ilk cinayetim, ilk baba katlimdir.
*
Devlet 12 Martn hapisteki btn kl artklarn Nide Cezaevinde toplamt. Bir ak
gr gnnde Mihri aabey gelmiti ziyarete. Hepimiz Mihri Aabeyin geldii masann
etrafna oturmutuk. Tpk eski gnlerdeki gibiydik. te yine bir aradaydk. O hayatmzn en
verimli, en gzel gnlerindeki gibi. Hepimiz benzer eyleri aklmzdan geiriyorduk. Hatta bu
gzel an kalsn diye resim bile ektirmitik. O ara Mihri aabey dayanamad te hep byle
olalm dedi.
nce miydi sonra myd, hatrlamyorum imdi. Mihri Belliye suikast yapldn , ar
yaralandn, hastanede yattn duyduk. Hemen toplanp bir telgraf yazdk ve yolladk.
Mihri aabeyin o ilk karlatmda syledikleri, spor yapmak, uyanklk, savunmak
konusunda syledikleri geldi aklma. Suikastten tam da o syledikleri sayesinde lmeden
kurtulabilmiti onca yana ramen. Bu sefer pratiiyle kantlamt sylediklerinin nasl ie
yaradn.
*
Yllar sonra, bir vesileyle, Avrupa lkelerine dalm, baz srgn eski 68liler olarak biraz
da rastlantyla svee Stockholme gitmitik. Orada yaayan Orhan Sava, Latife Fegan,
Ersen Olga gibilerle de bulumutuk. Ho bir atmosfer olumutu. Mihri aabey de aramzda
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Mihri Belli Uzerine Yazilar.pdf
9/61
9
olsun, ona sayglarmz sunalm, politik ve teorik ayrlklardan azade olarak biraz oturup
sohbet edelim diye dnmtk.
Mihri aabey geldi ama bizleri yanl alglad. Bakt ortada epey trokist var sand ki,
kendisiyle teorik, ideolojik tartma yaplmak isteniyor. Eski bir gerilla olarak ortal bir
koloan ettikten sonra, baskn basanndr diye, Ben Pabloya dedim ki diye balad Trokiyive Trokistleri eletirmeye.
Bizlerin ise hi byle bir niyeti yoktu. Ne Mihri Aabey ile tartmak, ne de onun
eletirilerine cevap vermek istiyorduk. Biz bu davaya devam eden bir insan olduu iin ona
olan hrmetimizi gstermek istemitik. Her eye ramen yerinin ayr olduu gstermek
istemitik.
Kimse tartmaya girmedi tabii, ama bir yanl anlama olmu o dnlen rahat sohbet ortam
olumamt. Batan yanl gitmiti bir eyler, bir yanl anlama olmutu. Havann deimesi
de mmkn olmuyordu. Herkes tedirgin olmutu. Bir sre sonra, artk eve gideceini evde iiolduun syledi. Eve brakmak zere Orhan Savayla arabaya bindik.
Yolda, Mihri Aabey dedim bir yanl anlalma oldu. Dostoyevski, biz hepimiz
Gogoln paltosundan ktk.der. Bizleri de siz yetitirdiniz. Biz bunu gz nne alarak syle
eski gnlerdeki gibi oturup sohbet etmek istemitik.
O zaman sanrm anlad kaan frsat. Ama artk ok geti. Eve yaklamtk.
*
Bir sendikann sunduu bir olana bulunca, bari bununla bir Kvlcm Sempozyumu
dzenleyelim demitik. lmnn 30uncu yl geliyordu. Bu Sempozyuma en azndanKvlcmly tanm eski kuak sosyalistlerden yaayanlarn katlmasn salamak byk
nem tayordu. Ama bunun iin birilerinin ilk bata hi tereddt etmeden ben katlrm
demesinin byk nemi vard.
te kendine doktorcu diyenlerin bile ya aka desteklemedii ya da sabote etmeye alt
bu giriime daha ilk anda Mihri Belli ve Sevim Belli hibir tereddt gstermeden
katlacaklarn sylemilerdi. Onlarn bu net tavr olmasayd bu Sempozyum gereklemezdi.
Onlar geldii iin Vedat Trkali, Rasih Nuri leri, gibi dier eski sosyalistler de gelmi
bylece ok baarl Kvlcml Sempozyumu gerekleebilmiti.Bunu Sempozyumun a konumasnda syle belirtmitim:
Bu sempozyum fikrini ortaya attmzda, insanlar byk bir ekingenlik iinde
bulunuyorlard ve balangta, internet gruplarnda hi kimse bir katk sunmak ynnde bir
giriimde bulunmuyordu. Bu kritik durumda, (Savata byle kritik durumlar vardr, her iki
tarafn da dengelerinin eit olduu. Byle durumlarda bir tarafa koyacanz bir gram bile
btn dengeyi alt st edip, br tarafn yenilgisine yol aabilir. Bu noktada o bir gramn nispi
arl, gerek arlyla kyaslanmaz bir byklk kazanr sonular bakmndan. ) ite tam
byle kritik bir durumda, balangta, herkesin rkek ve ekingen olduu, giriimin dana
domadan lebilecei veya l doabilecei noktada, sayn Mihri Belli ve Ei Sevim Belli,
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Mihri Belli Uzerine Yazilar.pdf
10/61
10
hibir tereddt gstermeden, biz bu sempozyuma katlrz dediler. Keza Aye Dzkan ve
imdi burada aramzda bulunan Ali Osman Alayolu da hemen banda, Biz bu sempozyuma
katlrz diyerek balangta insanlarn tereddtlerinin yklmasnda byk rol oynadlar. Bu
arkadalar balangta, kimseyi beklemeden byle bir tavr gstermeselerdi, belki bu
sempozyum hi gerekleemeyebilirdi. Kvlcml tarafndan en sert biimde eletirilmiti, kendisi de Kvlcmly en sert biimde
eletirmiti, ama onun ansna yaplacak Sempozyumun yaplmasna en kk bir tereddt
gstermeden lk saatin iisi olarak destek veriyordu Mihri aabey. Artk byle
valyeliklerin bulunmad bir dnyada, bu davranlarn deeri llemez.
*
Sempozyum hazrlklarnda, Kvlcmlnn zamannda Mihriyi eletirdii sz konusu
edilerek, Mihri Bellinin sempozyuma katlmasna itiraz eden bir parya muamelesinden baka
bir eyi hak etmeyen apsz ccelere kar unlar yazmz:Mihri Belliyi de eletirmi ona eletiri yazm tek kiiyim. Ama yine ben Mihri Bellinin
eletiri konusu olmu yazsn, ok snrl zamanma ramen digitalize ettim ve sayfaya
koydum. Sizler ise, onun davet edilmesine bile kar kyorsunuz. Diyorsunuz ki Mihrinin
fikirleriyledir, Tavr byledir. Buyurun baylar, Kvlcml balamnda o Sempozyumda
kendisine syleyin bu eletirileri.
(. . . )
Bu vesileyle Mihriye ilikin bir sz. Ben kendisini son derece sert teorik olarak eletirdiim
halde, kendisine saygda kusur etmemeye alrm. Kvlcml, Mihri, evki Akit gibilerinzerimizde emei vardr. Yani rnein ben Mihriyi eletirimi Mihrinin bizzat kendisine de
borluyumdur. Ve de Hz. Alinin dedii gibi, bana bir kelime retenin kulu olurum.
Ama sadece bu kadar da deil. Mihri btn o Kemalizmle ok kaynam sizlerinkine benzerideolojik yaklamlar ve yanl grlerine ramen, Krt Ulusal Hareketini destekler
durumda kalm ok az solcudan biridir. Hangi gerekeyle olursa olsun bu tavr benim
amdan byk deer tar.
*
Sanrm bu szlere yeni bir ey eklemek gerekmiyor.
Mihri Belliyi eletirsek de, bu eletiriyi yine ona borlu olduumuzu hi unutmayacaz.
Erturul Krknn dedii gibi, Mihri byk adamdr bu ccelerle dolu dnyada.
Cceler lkesinde bir Gulluverdir.
O bizler iin Gogoln Paltosudur, o dev Rus Romannn iinden kt.
Demir Kkaydn
10 Mart 2006 Cuma
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Mihri Belli Uzerine Yazilar.pdf
11/61
11
"Vatan Partisi Program Eletirisi"nin Eletirisi
Giri: Trkiye i Snfnn Asgari Talepleri: V.P. Program
Emeki Dergisinin Kasm 1974 tarihli 1. saysnda Vatan Partisi Program'nn bir eletirisi
yaynland. Aada okuyacanz alma bu eletiriye bir cevap olacaktr. Eletirinin
eletirisine girmeden nce Programn baz zelliklerinden sz etmek, okuyucuya program
hakknda bir fikir vermesi bakmndan yararl olacaktr.
V. P. Program 1954 tarihini tamakla birlikte, onun gelenekil kkleri 1919'lara ve ilk
taslaklar 1930'lara kadar gider. Program "yarm asr bulan gemiimiz" dediimi eyin
mantki sonucudur. Bu olgu kavranlmad srece olaylar kafamzda anariden kurtulup,
sistemleip, aydnla kavuamaz.
1930'larda yaynlanan "Demokrasi: Bugnk Trkiye Ekonomi Politikas"adl ett V. P.
Programnn ilk eklidir denebilir. yle bir soru akla gelebilir: "imdi 1976 ylndayz,
kkleri 1930'lara giden bir program bu gnn ihtiyalarna cevap verebilir mi?"Evet,
verebilir. nk, geen yllarda Trkiye'nin ekonomi, politika, snf iliki ve elikilerinde
kkl, nitel bir deime olmamtr. 40 yldan beri hala demokratik bir devrimi, Kvlcml'nn
deyiiyle "kinci Kuvay Milliye"yi baaramamann sanclar iindeyiz. Program; bir
demokratik devrim programdr.Bu program okuyan pek ok kii, zellikle kitle balarndan yoksun aydnlar onun yumuak
diline bakp "Bilimcil Sosyalizme uygun"bir program olduunu kavrayamazlar. Bu grne
aldanmaktr. Gerekte program: Bilimcil Sosyalizm'in Trkiye Toplumu'na yaratc bir
ekilde uygulanmasdr.
Bu programn z ve biimce klasiklemi programlarda pek grlmeyen ya da az grlen
katklar da vardr. Bunlarn bir kandan ksaca sz edelim.
Klasiklemi programlarda ou kez sadece taleplerle yetinilir. V. P. Programnda her talep, o
talebi gerekletirebilecek RGT BM ve PAROLALARI ile birlikte verilir.Program organik bir btndr. Eklektik deildir. Biraz aalm. rnein Alt Yap son
durumada st Yapy belirler. Bu, iin alfabesi. imdi, bir programda st yapya ilikin
talepler, alt yapya, ksaca ekonomiye ilikin taleplerin kat yer tutuyorsa: en azndan bu
nicelik ve biim programn toplumun organik btnln gereince yanstmadn gsterir.
te V. P. Programnda bu anlamda nicelik olarak, biim olarak organik bir btnln yan
sra, nitelik yani taleplerin z bakmndan da ayn btnl grebiliriz. Bunu da yle bir
benzetmeyle aklamaya alalm :
Eski Divan Edebiyatnda beyitlerle yazlan bir tr iir vardr. Bu iirlerde her beyit kendibana bamsz olarak bir anlam tar, beyitlerden bir ikisini akarsanz, ya da yerlerini
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Mihri Belli Uzerine Yazilar.pdf
12/61
12
deitirseniz iirin btn olarak anlamnda bir eksiklik bir deiiklik fark edilemez bile. Ama,
mesela modern iirde bir tek szc deitirmek, bir msray atlamak iire btn anlamn
kaybettirebilir. Her szck birbirine ve iirin btnne baldr. Benzer ekilde V. P.
Programndan da bir talebi karsanz ya da deitirseniz hemen srtr, ereti durur. V. P.
Program bir iire benzer.V. P, Programndaki gerekelerin de baz zellikleri vardr. Ve gerekeler imdiye kadar
yanl deerlendirmelere uramtr... Trkiye'de yaygnlam bir gereke yaz tarz var. Bu
da balca iki zellik gsteriyor:
a) Genellikle bir partinin varlk gerekesiyle, program gerekesi birbirine kartrlmaktadr.
Program gerekesi olarak yazlanlarn ou bir program gerekesinden ok, parti gerekesine
benzemektedir. Fakat kesin olarak bir parti gerekesi de denemez, ikisi aras bir metindir.
b) Bu gerekelerde programdan nce, ayr bir blm halinde epey akademik bir dille yazlm
tahliller olur. Bu da ister istemez belli bir teorik dzeye ulam kiilerin anlayaca bir metinolur. Program aklayc, blmler arasnda balant salayc bir fonksiyon yklenmez.
V. P. Programnda ise:
a) Programn gerekesi, programa tabidir ve ayr bir blm oluturmaz. Blmlerden veya
taleplerden nce ksa metinler eklinde yer alr. Bu biim zellii sayesinde program ayn
zamanda bilinlendirici aydnlatc eitici bir fonksiyon da grr.
b) Gereke, son derece somut rnekler ve alntlara dayanr. En akademik konular bile
hayatn rnekleriyle politik sorunlarn pek yabancs olmayan herhangi bir emekinin
anlayaca bir ekilde koyar.Program hakkndaki bu ksa aklamalardan sonra, "Eletiri"nin eletirisine girebiliriz.
Genel Eletiri
Bir programn ciddi bir eletirisinin nasl olmas gerektiini gsteren rnekler ustalarda var.
Mars'n Gotha Program'nn eletirisi, Engels'in Erfurt Programm eletirisi, Lenin'in Iskra'y
karrken kaleme ald R.S.D.I.P. Program Tasla'na ilikin eletirileri klasik rneklerdir.
Btn bu eletirilerde ortak olan yan: programn madde madde ve btn olarak elealnmasdr. Eletiriler oradan buradan seilmi bir iki maddeye deil de, her bir maddeye ayr
ayr ve her maddenin btn iindeki anlam kollanarak yaplr. Emeki'nin eletirisinde ise: ne
byle bir metot, ne de byle bir kayg gdlmyor.
Eletiri 13,5 sayfa kadar tutuyor. Bu 13,5 sayfann hemen hemen yars gerekelerin seilmi
bir iki rneine; geri kalan yars da, programn btnnden tecrit edilmi taleplerin bazlarna
veya Tzn birinci maddesine (ki bu madde genel bir program zetidir) yneliktir.
rnein Programn 1. paragrafnn eletirisi 3,5 sayfa tutar, ama te yandan iilere,
kyllere, eski devlet cihaznn tasfiyesine ynelik taleplere bir kelime ile bile dokunulmaz.Yazar eletirinin bu rk biim ve metoduna az ok mantki bir grnm kazandrmak iin:
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Mihri Belli Uzerine Yazilar.pdf
13/61
13
sanki program nemsemiyormu (ki bu onun nemini kavramadn gsterir) gibi bir hava
veriyor. Gerekte ise, byle yapmasayd her talebi gerek anlam ile ele alsayd ya da bu
anlam kavrama kaygs gtseydi, taleplere demagojik anlamlar yklemeseydi,. programn
n ardn tutar bir eletirisini yapabilecei yerini bulamazd.
Eletirinin bu zellii ister istemez cevab da etkileyecektir. Cevap eletiriye balolacandan konu programn somut taleplerinden epeyce uzaklaacaktr.
Eletirinin Analitik Eletirisi: Amerika Konusu
Eletiri'nin ilk ve en uzun blm Programn birinci paragrafna ynelik. nce bu paragraf
olduu gibi aktaralm:
"Vatanmzn 'Amerika' derecesinde yksek teknikli medeniyet kurmasndan bahsediliyor.
Lakn, birey unutuluyor: Amerika'y Amerika yapan hz, Amerikallarn 90 yl nce kleliikaldrmak uruna vatanda harbini gze alabilmeleriyle, yani, keskin hrriyet kavgas ile
balamtr. Veu sebeple gelimitir. l - Devletin krtasiyeci ve askerci olmay, (Tam
demokrasi) 2 - Derebey artklarnn yok edilmesi (Toprak reformu), 3 - Sanayi sermayesinin
tekilerden stn olmas (Teknik yaratcl)."
Bu paragrafta anlatlmak istenen nedir?.. nce, u gerilikten kurtulmamz; yksek teknikli
modern bir medeniyet seviyesine ulamamz m isteniyor? nce, derebey kalntlarn
kknden kazmak iin icabnda sivil sava gze almak; brokratik, askercil, baskc (Pahal)
devlet cihazn tasfiye etmek; toprak reformu yapmak, ve ar sanayie ncelik vermek; btn
bunlar baarabilmek iin de bata ii snfmz olmak zere retmen ynlara dayanmak;
onlarn giriim, rgt ve kontrolleriyle hareket etmek zorunludur. Bu talebin sosyalist
teorideki karl "demokratik devrim"dir.
Fakat, paragraftaki "Amerika" sz kafalar ok kartryor. lerde grlecei gibi Amerika
benzetmesi zce teoriye uygun olmakla birlikte, biimce baka bir benzetmeye ba vurulamaz
myd? Evet vurulabilirdi. Fakat Amerika benzetmesine ba vurulmasnn sebebini zellikle
ellilerdeki politika edebiyatmzda aramak gerekir.
yi bilinir, 1950'lerde Trkiye'de bir Amerika demagojisi yaygnd, kr krne bir Amerikan
hayranl, Trkiye'yi "kk Amerika" yapma hedefleri vard. Bu benzetmeyle, .Amerikademagojisine ba vuran bezirgan politikaclarn i yzleri onlarn demokrasi dman
olduklar, demokrasi demagojisi yaptklar gze batrlmaya allyor. te yandan bu
benzetmeden, Amerika gibi kapitalist yolu izleyip Amerika gibi emperyalist olalm eklinde
bir anlam da kmaz. Gze batrlmak istenen klasik burjuva anlamda bile bir demokrasiden
ne kadar uzak olduumuzdur.
Emeki'nin bu paragrafa ilikin eletirilerine gelince:
"Amerika'y Amerika yapan, yani bu lkeyi dnyann en" zengin; en gl emperyalist lkesi
yapaney, burada iddia edildii gibi ne "Tam demokrasi"dir, ne de "Toprak reformu" dur.Amerika'y en zengin, en gl emperyalist lke yapaney, hereyden nce bu lkenin, tarihi
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Mihri Belli Uzerine Yazilar.pdf
14/61
14
ve corafiartlan gerei, dnya halklarn smrmede teki emperyalist lkelerden baskn
kmasdr. Lin tresinin hkm srd bir lke olan Amerika, tarihi boyunca hibir
zaman, burjuva anlamyla dahil "tam" bir demokrasiyi, gerek bir toprak reformunu
tanmamtr."
Bu alntda, "Amerika'y en zengin en gl emperyalist lke yapan"sebep: "tarihi corafiartlar"diye ne olduu belirsiz, soyut olaylara balanyor. "Tarihi"szcyle geitirilen
sebepler somut tarihte hangi zelliklerdir?.. Olmad iddia edilen "burjuva anlamyla dahi,
tam bir demokrasi" ve "toprak reformu" dur. Elbette btn bunlar 19. yzyl Amerika's iin
sz konusudur.
Ayrntlaryla grelim:
"(...) Amerika tarihi boyunca hibir zaman burjuva anlamyla dahi "tam" bir demokrasiyi (...)
tanmamtr."
Lenin, "Amerika Birleik Devletlerinde Kapitalizm Ve Tarm"(Toprak Meseleleri s. 79)balkl yazsnda aynen yle yazyor:
"Modern kapitalizmin nde gelen lkesi, modern tarmn sosyal ekonomi yapsnn ve
evriminin incelenmesi bakmndan zellikle ilgi ekicidir. Amerika Birleik Devletleri, 19.
yzyln balarnda, kapitalizmin gelimesindeki hz bakmndan, hali hazrda salanm
yksek gelir dzeyi bakmndan ve halk ynlarnn siyas zgrlk derecesi [biz izdik] ve
kltrel dzeyi bakmndan en ileri lkedir. Gerekten bu lke, birok bakmlardan burjuva
uygarlnn modeli ve idealidir."
Aadaki cmleler, Engels'in 1891 deki Erfurt Program Tasarsnn Eletirisi'ndenalnmtr:
"Halk temsilcilerinin btn iktidar ellerinde topladklar lkelerde, anayasa gereince,
ulusun ounluu seni destekledike, hereyi yapabilecein lkelerde, Fransa ve Amerika gibi
demokratik cumhuriyetlerde..."
"Demek ki, tek bir cumhuriyet: Ama 1798'de kurulmu olan imparatorluun imparatorsuz
ekli olan bu gnn Fransz Cumhuriyeti anlamnda deil. 1792'den 1798'e kadar her Fransz
vilayeti, her belediye, Amerikan modeline uygun olarak kendi ynetimine sahip bulundu, bize
de byle birey lazm. Byle bir zerklik nasl rgtlenebilir ve brokrasisiz nasl edilebilir.Amerika ve Fransz Cumhuriyeti bunun nasl olacan bize gsterdi"(Gotha, Erfurt
Programlarnn Eletirisi s. 110)
Bu alntlardan sonra ayr bir yoruma gerek var m?..
"(...) Amerika, tarihi boyunca, hibir zaman, burjuva anlamyla dahi.(...) gerek bir toprak
reformu tanmamtr."
Bu iddia doru mudur?
"Burjuva anlamyla toprak feromu"ne demeye gelir? Bu deyimin snrlarn, ya da
belirsizliini kavramak gerekiyor.
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Mihri Belli Uzerine Yazilar.pdf
15/61
15
Toprak Reformu, esasen, z gerei burjuva demokratik bir taleptir. Derebeylik kalnts
snflarn ve retim ilikilerinin tasfiyesi iin yaplr. Gerekte burjuvazi soyut tarih
bakmndan topran hava gibi, su gibi millet mal olmasndan yanadr. Ama somut tarihte
toprak mlkiyetine yaplacak bir saldr, burjuvazinin kendi egemenliini de tehdit
edeceinden; burjuvazi en devrimci anda bile, hi bir zaman "burjuva anlamyla dahi"kkl bir toprak reformunu yapamamtr. "Burjuva anlamyla"toprak reformlarn somut
tarihte ancak proletarya yapabilmitir.
Burjuvazinin somut tarihte yapt en kkl toprak reformu belki de Fransa'da grlr. Kilise
ve derebey topraklar kyllere verilmi veya satlmtr. Eer "burjuva anlamyla"toprak
reformundan kast burjuvazinin tarihte yapabildii en kkl toprak reformu ise, Amerika bu
rnekler arasnda saylabilir.
Sonu olarak "burjuva anlamyla toprak reformu"kesin snrlar olan, muhtevas belirli bir
tanm deildir. Tarihte hibir lkenin burjuvas, burjuva anlamyla dahi bir toprak reformunu
yapmamtr, ya da her lkenin kendi burjuvazisinin ayr bir "burjuva anlamnda toprak
reformu"vardr.
Amerikann "tarihi boyunca"bir toprak reformu tanyp tanmadna gelince:
Amerika, tarihinde iki aamal burjuva devrimine tekabl eden iki toprak reformu tanmtr.
Birincisi Amerikan Bamszlk Savana, kincisi Sava'a denk gelir.
Amerika, ngiltere tarafndan smrgeletirildii zaman, ngiltere krallar, Yeni Dnya'daki
"sahipsiz" "topraklar" ngiliz Lordlarma bol bol balyordu, "ngiliz otoriteleri, Amerikan
kolonilerini kapitalistleenngiltere'nin bir tarm uzants yapmak iin burada feodal bir
rejim kurmak istiyorlard. Krallar, ellerinde hibirey olmayan kolonlar ("zorunlu uaklar"
ya da gerekte beyaz kleler) kullananngiliz aristokratlanna ok geni toprak paralar
verdiler. Ana lke, kendisine ucuz hammadde salayan ve nemli vergiler deyen Amerikan
kolonilerinin ekonomik geliimini snrlamay hedefliyen yasalar empoze ediyordu."(Bat Av-
rupa ve Amerika Birleik Devletleri ile Mukayeseli Olarak Rusya'da Kapitalizmin Douunun
zellikleri, Nikoiai DROUJNINE: Social Sciences'ten rn'n aralk 1974 saysnca yaplan
iktibas: s. 85)
"Toprak speklasyonu yapan ve topraklan kiraya veren zenginlerin elinde ok byk
topraklarn olumasna paralel olarak, squatter hareketi de dodu. Squatterler, elinde hibirey olmayan kolonlar olup yasal bir mlkiyet unvan olmakszn kefedilmemi topraklar
zerine yerlemekte ve bylece kk tarm alanlar amaktaydlar."(a.y. s. 85-86)
Bu hareketin yaptklarna fiili ve tabandan bir toprak reformu da denebilir.
"Bamszlk Savas, Kuzey Devletlerinde klelii ortadan kaldran,ngiliz aristokratlarnn
topraklarn ulusallatran, igal edilmi topraklan datan ve satan bir burjuva devrimi
olmutur. Zengin tabakalarn zorlu direncine ramen, yeni devlet 1841 ylnda "squatteizm"i
resmen onaylamtr"(s.y. s. 86).
Grld gibi Bamszlk Sava srecinde.
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Mihri Belli Uzerine Yazilar.pdf
16/61
16
1) Kraln ngiliz derebeylerine balad topraklar milliletirilmi, kolonlara datlm veya
satlmtr.
2) Kolonlarn, Krallarn otoritesini tanmayarak bileinin hakkna ele geirdikleri topraklarda,
hibir yasaya dayanmayan kk iftlikler kurmalar, bu fiili ve tabandan toprak reformu
yasal olarak benimsenmitir.
Btn bu tedbirler "burjuva anlamda" bir toprak reformundan baka nedir ki!..
kinci toprak reformu sanayici Kuzey ile Kleci Gney arasndaki savan en kzgn annda
kanunlar.
"Fakat Amerikan kapitalizmi tarafndan gerekletirilen ilerlemeler ne kadar bykse,
sanayici Kuzey ile Kleci Gney arasndaki ekonomik ilikiler de o kadar keskindi. Klecilik
i pazarn olumasna ayak ba oluyor, plantasyonlar da emein retkenliini azaltyor ve
krizleri yaratyordu. Zaman zaman kyller zgrlk iin ayaklanyorlard; onbinlerce zenci
Kuzey ve Bat devletlerine kayor ve buralarda ekilmemi blgelere yerleiyordu. Kleciliinortadan kaldrlmas sorunu birinci plana km ve bu durum 19. yzyln 60 yllarnda Kuzey
ve Gney arasnda i savaa yol amt. Bu i sava, ierii ve sonular ile ikinci bir
burjuva devrimidir. Savan en kzgn olduu dnemde Federal hkmet, yoksul iftilerin
smrgeletirilen blgelerde isletmeye almam topraklara vergi demeksizin yerlemelerini
salayan "homestead" yasasn ilan etmitir. Kuzeylilerin zaferi klecilii ortadan kaldrd, ve
zencilerin hukuksal eitliini salad. Alnan tedbirler gemiin btn kalntlarn ortadan
kaldrmamakla beraber, Birleik Devletlerin kapitalist geliimine byk etkide bulunmutur.
Gneyin yeniden inaas srecinde byk topraklar paralanmakla ve kleciliin en gayretli
taraftarlar ortadan kaldrlmakla beraber, zenciler, gerek eitlie kavumamlard;zencilerin byk ounluu ayn byk plantasyon sahiplerinin topraklan zerinde yarc
olmulard. Buna paralel olarak burjuva rekabeti, kk iftliklerin byk kapitalist
iletmeler oluturmalar ynnde konsantrasyon srecini balatmt."(a.y. s. 87).
Bu aratrmadan da anlalaca gibi Amerika "burjuva anlamda" bir toprak reformu
tanmtr. Ve ileri kapitalist lkeler iinde bile byle bir toprak reformu tanyan birka
lkeden biridir.
Amerikan i sava yllarnda faaliyete balayan Birinci Enternasyonal, Kuzey'i desteklemi;
te yandan Kuzeyin zaferini daha kkl tedbirlerle pekitirmesi iin propaganda yapmtr.Kuzey Gney savanda Kuzeyin zaferinin ilerici yn unutulamaz. Emeki Dergisi ise bugn
Trkiye'deki Anti-emperyalizmle adeta iice olan Anti-Amerikan duygular tahrik edip
smrerek, bu ilerici yn unutturmaya es gemeye almaktadr. Eer zaferi Gney
kazansayd bunun Amerika ve Avrupa'daki sonularnn ne kadar gerici olacan gzden
karmaktadr.
1. Enternasyonal tarafndan A. Lincoln'n yeniden bakan seilmesi dolaysyla yollanan,
Marx'n kaleme ald u metin Emeki Dergisinin problemi nasl arpttn gze batrr.
"Efendim;Byk ounlukla yeniden seilmenizden dolay Amerikan halkn kutlarz.lk seilmenizin
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Mihri Belli Uzerine Yazilar.pdf
17/61
17
ihtiyatl parolas kleci iktidara direnme olduysa, yeniden seilmenizin muzaffer sava naras
Klecilie lm' dr.
Muazzam Amerikan mcadelesinin balamasyla birlikte, Avrupa iileri igdsel olarak,
yldzl bayran kendi . snflarnn kaderini tadn hissettiler.
Topraklar uruna giriilen ve korkun destan balatan yarma, muazzam bakir topraklarn
gmenin emeine karlk m, yoksa klecinin serserisine fahielik mi edeceini belirlemek
iin deil miydi?"
Emeki Dergisi Amerikan i savann ilerici ynn kmsemekte onun anlamn
arptmaktadr. Bunu da yle bir "mantk"la yapmaya almakta:
1) Amerika'nn tarihinde hibir zaman feodalizmi tanmad iddia edilmekte,
2) Bunun sonucu olarak da i savan znde derebeylie kar nitelii grlmemekte,
3) Btn bunlar inkar edilince de Amerika'y dnyann en ilerici en byk lkesi yapan eyinne olduu izah edilmemekte, mecburen son derece belirsiz, "tarihi ve corafi zellikler"
deyiminde mantki bir tutamak aramakta.
imdi, Emeki Dergisinin bu ii nasl yaptn kendi dilinden somut olarak izleyelim:
1) "Kvlcml, Amerikan i sava sonucunun "derebey artklarnn yok edilmesi (Toprak
reformu)" olduunu sylerken tarihin herkese bilinmesi gereken bu gereklerinden habersiz
grnyor (...). Kuzey Amerika Ktas hibir zaman bir feodalizm tanmamtr ki, onun
artklar yok edilebilsin (...)"
Emeki'nin bu iddias yeni deildir. Diyalektik ve metafizik mantklar arasndaki mcadelesrd srece de benzer iddialarla sk sk karlalacaktr. nk metafizik mantk, olaylar
klielere uydurmaya alr. nk feodalizm deyince akla Bat ortaann senyrl, serfli,
atolu klasik tipi gelmektedir. Bu demir yataa smayan her olay anlalmaz kalmaya
mahkumdur.
Yarm asr kadar nce hemen hemen ayn szcklerle ayn iddiada bulunan liberal bir
ekonomiste kar Lenin yle diyor:
"Bay Himmerunlar yazyor: "Amerika Birleik Devletleri feodalizmi hi tanmam onun
hibir iktisadi kalntsna sahip olmyan bir lkedir."(...) Bu iddia gerekle taban tabanazttr: nk kleliin kalntlar, feodalizmin benzer kalntlarndan hibirekilde farkl
deildir."
Emekci'nin iddialarna yarm asrdan fazla bir zaman nce Lenin gereken cevab vermi, fakat
Emeki bu iddiasn .Marx'tan ald bir paragrafla "kantlamaya" alyor. Aaya
aktarlacak olan Marx'tan yaplm bu alnt, bizi Amerika tarihinin daha eski devirlerine
gtrecei, program konusundan epeyce uzaklaacamz gerek olmakla birlikte yine de ele
alnmas gereken bir konudur.
"Daha geen yzyln ilk yansnda Marks ve Engels, 'Kuzey Amerika toplumunun bir feodalite
aamasndan gemeyisinyle aklamaktadr:
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Mihri Belli Uzerine Yazilar.pdf
18/61
18
"(...) gelimi bir tarihi dneme birden bire giren Kuzey Amerika gibi lkelerde, gelime hzl
olur. Byle lkelerde, oraya yerleen ve eski lkenin ihtiyalarna aykr den deiim
tarzlar yznden yeni lkeye gelmi bulunan bireylerden gayr doal nkoullar yoktur.
Demek ki bu lkeler, eski dnyann en ok evrime uram bireyleriyle ve dolaysyle de bu
bireylere uyan en gelimi deiim tarzyla, hatta bu deiim sistemi eski dnyaya egemenolmadan nce ie balamaktadrlar." (K. Marks ve F. Engels, Feuerbach, L'oppostion de
Conception Materialiste et dealiste.)
Dikkat edilirse grlecektir. Emekci'nin Marx'tan yapt bu alntdan Amerika'da derebeylik
kalntlarnn, etkilerinin olmyaca gibi bir anlam kmaz. Emekci'nin kartrd,
derebeylik aamasnn var olmasyla, derebeylik etkileri ve bunlarn kalntlarnn var
olmasdr. Gerekten Amerika egemen retim ilikileri olarak derebeylii tanmamtr ya da
derebeylik egemenlii mevzii kalmtr. Ama, Eski Dnya'nn gereklii "en ok evrime
uram bireyler"ve bunlara uygun "gelimi deiim tarz"kadar, geri deiim tarzn da
ierir. Ve bu geri deiim tarznn etkileri en azndan Kraln Lordlara verdii byktopraklarn mlkiyet belgeleriyle Yeni Dnya'da grlmtr. zetlenirse, derebeylik
aamasnn bulunmamas, derebeylik etkileri ve kalntlarnn bulunamyaca anlamn
iermez. Bu nedenle Marx'tan yaplan alnt Emekci'nin iddialarna bir kant tekil etmez.
Yukardaki alntda Marksn genel bir kanun eklinde formle ettii prose: Somut tarihten
karlmtr, ve bu proseyi somut tarihte ksaca ele almak, konumuzla dorudan ilikili
olmasa da "Tarih Tezi"hakkndaki speklasyonlara ksaca deinmek bakmndan yararl
olacaktr.
Biliyoruz, Latin (Orta - Gney) Amerika ile Kuzey Amerika ok ayr bir geliimgstermilerdir. Her iki kta da "Gelimi bir tarihi dneme birden bire" girmelerine ramen,
neden birisi sanayi lkesi olabilmi, dieri hala onun smrgesidir. Bunu Yeni Dnya'ya
gelen bireylerin sosyal karakterlerinde aramamz gerekiyor. nk: "Yeni lkeye gelmi
bireylerden gayr doal nkoul yoktur".
Demek ki, Gney Amerika nasl geri bir yar smrge, Kuzey Amerika nasl bir Emperyalist
olmu?.. Bu geliimin tarihi kklerini kavramak iin o lkelere gelen muhacir insanlara
(bireylere) dayanmak gerekiyor.
Somut Tarih'te "eski lkenin ihtiyalarna aykr den deiim tarzlar yznden"yenilkeye gelenler kimlerdir?.. "Eski Dnya'nn en ok evrime uram bireyleri"kimlerdir.
Kuzey Amerika'ya ilk gelenler ngiltere'de gericiliin basksndan kaan Pritenler ve
Qaker'lerdir. Bunlar mezhep isimleri. O zaman bu mezheplerin neyi ifade ettiini, hangi
saiklerin etkisiyle ortaya ktn da anlamak gerekiyor.
Mezhepler orta an siyasi partileridir. Ve burjuvazi derebeylie kar karken ilk
muhalefetini bizzat derebeyliin kurumlar erevesinde tarikatlar eklinde rgtlemiti.
He:men hemen btn halk muhalefeti tarikatlarda rgtlenmiti. ngiltere'de de Pritenlik,
halk muhalefetinin, ilkel sosyalizm gelenekleri zerinde dini bir biim altnda ortaya ykm
eklidir.
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Mihri Belli Uzerine Yazilar.pdf
19/61
19
"Daha nceleriskoya'da (daha barbar blgelerde H. K.) mutlak iktidar sahibi olan
Calvinizm, hemenngiltere' nin iine iledi. Kilisenin gbeine demokrasiyi soktu; ne Kraln,
ne piskoposlarn din otoritesini o tanmyordu; ve nasslarn ta, ilerinde de ciddi deiiklikler
yapyordu. Rahipler Mechsi'nde (Prasbytare) herkes eitti: Presbyter'ciler ad bundan
geliyordu. zellii byle belirtilen Kalvinistlere ve onlarn yan balarnda ykselen tekiprotestan tarikatlarna genel olarak puritain (tasfiyeci) ad verildi. Henry VIII. bu eit
tarikatlarn ykseldiini grnce hepsini sapklar, diye kouturdu: (Halk uyarmak deil,
kapkulu yetitirmek isteyen iktidar H.K.); katolikleri asyordu, ama pritenleri diri diri atete
yakyordu... Priten urad ikencelere kar yiite tahamml gstermekle uyandrd
genel ilgiden baka, (halk gibi) hr ve fakir kalyordu... (gnmz devrimcileri gibi)"
"ngiltere'de modern kapitalist devrimi o pritenler yapacaklard."(lkel Sosyalizmden
Kapitalizme lk Gei: ngiltere, H.K. s. 103).
Grld gibi Amerika'nn ilk gmenleri henz barbar geleneklerini yitirmemi, kollektif
aksiyon yetenekli sosyal devrim mjdecileriydiler.
te yandan, Gney (Latin) Amerika'ya gelince: Oraya yerleenler spanyol ve Portekizlilerdi,
ngiltere'de bu protestan tarikatlarda rgtlenen halk muhalefeti sosyal devrim yapar, Kuzey
Amerika'da ilk kolonilerde bile ilerde Amerikan yasasna kaynaklk edecek ilk meclislerde
demokrasiyi yaarken, berik yarmadasnda, Engizisyon mahkemelerinde, cad kazanlarnda,
Sen Bartelmi katliamlarnda kurban edilmiler, btn insancl ve demokratik z kaznmt.
Buralarda "en ok evrime uram bireyler"in kkne kibrit suyu ekilmiti.
Engels bir roman hakknda yazd bir yazda (tahminen) yle der:
"Bir Norve kk burjuvas hibir zaman serf (toprakbent) olmamtr. Ve bir Alman kk
burjuvas (Filisteni) karsnda gerek bir insandr."
Bunun anlam surdur: Norveli barbarlktan modern topluma geebilmi ve tarihinde u veya
bu ekliyle kleliin ykc etkilerine maruz kalmamtr. Ama, Antika medeniyetlerin
yzlerce yl damgasn vurduklar yerlerin halkna kleliin izleri yle sinmitir ki, onlar
insanlktan karmtr. Norve veya Almanya yerine ngiltere ve spanya'y da koyabiliriz.
Konu biraz dalm olmakla birlikte burada grlen nedir? Kvlcml'ya son zamanlarda bir
eletiri yneltiliyor. "Sbjektif idealist olduu, Marksizmde insancl retici gler diye bir
eyin olmad"iddia ediliyor. Gerek Marx gerek Engels'ten yaplan alntlar, bu iddialarn nekadar bayalatrlm olduunu yeterince kantlar. Marx, bireylerden bile sz etmekten
ekinmiyor.
Kuzey ve Gney Amerika'nn mukayeseli tarihi ayr bir ett konusu olabilir. Tekrar yazya
dnlrse: sonu olarak; Amerika'da "feodalizm" olmadna dair kant olarak ne srlen
paragrafn, somut tarihin bir ynnn genel bir formlasyonu olduu, derebeyliin, u veya
bu ekilde etki ve kalntlarnn bulunmad anlamna gelemeyecei aktr.
Tarih snf mcadelelerinin tarihidir. Eer Amerika'da derebeyliin, kalnt ve etkileri yok
saylrsa, bu, giderek: Amerikan Bamszlk Sava ve Savann snfsal zn, devrimcizn u veya bu ekilde arptmaya karar.
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Mihri Belli Uzerine Yazilar.pdf
20/61
20
Emeki Dergisinde, birinci aama "Amerikann hibirzaman feodalizmi tanmad" iddias,
mantki sonucunu izliyerek ikinci aamada, Amerikan Savann ilerici zn inkara,
arptmaya, kmsemeye gidiyor. Bunu bata Amerikann burjuva anlamyla dahi toprak
reformu ve demokrasiyi tanmad iddialarm eletirirken grmtk. Tekrara gerek yok.
Yalnz, bugn genellikle burjuva devrimlerinin, zellikle Amerikan Savann ilericiynn unutturmak, onu arptmak bizzat emperyalizmin ideolog ve tarihilerinin yapt bir
itir.
"16-18. yzyllar Avrupa'snda Burjuva Devrimlerinin evrelere ve Blgelere Gnre
ncelenmesi"balkl rn'de kan bir yazda, Emperyalizmin tarihilerinin "Burjuva
devriminin tarihsel roln kltmek ve sosyal ekonomik ieriini inkar etmek"
zlemlerinden, hatta bu zlemlere dikkati eken baz burjuva tarihilerinin, bir yandan bu
zlemleri eletirirken, te yandan "burjuvazinin devrimci gemiinin parlakln
silikletirmek iin gsterdiieilimlerden"sz edilir ve bir de rnek verilir:
"Buna benzer bir eilim de (inkara, kltmeye), lkesinin modern tarih bilimi yazarlnn,
ok byk ksmna Kon federal Gneyliler iin az ya da ok ak ifade edilen bir sempatinin
ve zenci halka kars duyulan rk nyarglarn nfuz ettiini kaydeden Amerika'l tarihi H.
Aphteker' in Birleik Devletler i savama kar taknd tavr da, (silikletirme)
gzlemlenmektedir."
Emeki'nin Amerikan tarihini ele al da bu liberal tarihiden pek farkl deil. "Soldan" da
olsa ister istemez ayn kapya kyor.
Amerika zerine bu kadar yeter. Herhalde okuyucu Amerika'y Amerika yapan eyin,
Emeki'nin dedii "tarihi ve corafi"zelliklerin, burjuva anlamda bir toprak reformu, bir
demokrasi ve devrimci savalardan geldiini ve Emeki'nin demagojisini kavramtr. . .
Demokrasi Konusu
Emeki'nin bu konudaki eletirisi, Programn, biimine ilikin eletirilere bal olmakla
birlikte, biime ilikin eletirilerine ilerde tekrar dnmek zere, zellikle V. P. Program'nn
demokrasi tanmna kar ynelttii eletiriyi ele almak gerekiyor. V.P. Programnn birincimaddesi: "Hrriyetin hedefi: Fakir Halk"parolasyla u tanm yapar:
"Demokrasi: (iki asr evvel yaam, Frenk filozofu Condorcet'nin dedii gibi) en kalabalk,
en fakir snfn maddi, manevi, ruhi, itimai, bakmdan iyilemesi olmaldr'"
Bu maddeye yneltilen eletiri yle:
"Snr dna, hem de iki asr gerilere gitmenin gerei yoktu. Bizim sahte demokrasinin btn
gerici demagoglar seim nutuklarnda buna benzereyler sylerler. Hem kimdir bu
Condorcet? Burjuva devriminde bile (Byk Fransz Devrimi sz konusudur) kar devrimci
bir tutuma srklenmi ve devrimci terr dneminde atld hapishanede, giyotne gitmemekiin, intihar etmi bir idealist felsefeci; hiphe yok ki, Trkiye proletaryasnn siyasi rgt
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Mihri Belli Uzerine Yazilar.pdf
21/61
21
olma iddiasnda olan bir partinin programnda ad hi gemeyecek biri."
Grld gibi eletiri demokrasi anlaynn zne pek deinmemekle birlikte yine de bir
takm ip ular veriyor.
Condorcet'in kiilii hakknda, siyasi grleri hakknda biz pek birey bilmiyoruz. Ve
Emeki'nin sylediklerini doru kakl ediyoruz. Buna ramen eer bir sz konusu doru bir
fikri, bir gerei dile getiriyorsa onu ilk sarf edenin durumu ikinci planda kalr. nk en
gerici kiiler bile zaman zaman kendilerini methederken, mert kpti misali hrszlklarn
anlatrlar. Ve onlarn bu szleri Marksistler iin daima verimli bir kaynak ve delil olmutur.
Kald ki bu Fransz, filozofunda pek byle bir durum da yok.
Bizim bezirgan politikaclarn seim nutuklarnda buna benzer tanmlara bol bol
rastlyabileceimiz iddiasna gelince. zellikle izledik ve bu tanma yaklaabilecek bir sze
rastlayamadk. En demokrat geinen Ecevit bile Demokrasiyi sadece seim ve parlamenterizm
olarak anlamaktan teye gidebilmi deil. Hatta sosyalist bilinen politikaclarmz bile, hattabizzat Emeki Dergisiyle ada Emeki Partisi bile demokrasi tanmnda ne yazk ki bu Frenk
filozofundan bile geridir.
Emeki Dergisinin, "Sosyalist Parti Sorunu"balkl yazsnda yle bir demokrasi tanm var:
"Her sosyalist, her yurtsever demokrasi uruna savamakla ykmldr. Sosyalistler iin bu
grev somut olarakfsosyalist partinin politika alannda yerini alma uruna mcadeledir."
Bu nermenin mantki sonucu nedir? Sosyalist parti politika alannda yerini ald an
demokrasi bir gereklik olur. Eh, bugn be tane sosyalist parti var. Demokrasi de var!..
Doru mu? Hayr. nk en fakir, en kalabalk snf, gn getike her bakmdan daha fazlagerilemekte, ezilmekte. Grld gibi V. P. Programndaki tanm: Demokrasi iin ok esasl
bir kriter getirmektedir.
Yine ayn dergide yle bir demokrasi tanm daha var:
"DEMOKRAS, ulusu oluturan btn snflarn rgtl biimde ve btn gleriyle orantl
olarak lkenin kaderini tayin edebilmesidir."Bu tanmda kullanlan tanma muhta
kavramlar da aklamak konuyu ksmen aydnlatacaktr.
1) "Ulusu oluturan btn snflar": Ulusu oluturan snflar araslnda ezilen snf ve tabakalar
kadar, ezen snf ve zmreler de vardr. Bu tanm hepsini eit artlarda eit anslarda imi gibiele alarak tamamen soyut, snf muhtevasndan yoksun bir demokrasi anlayn snflar st
bir demokrasi anlayn savunmaktadr. nk somut hayatta iktidardaki snf su veya bu
yolla ulusu meydana getiren dier snflarn rgtlenmesini engelliyecektir. Snf mcadelesi
az ok eit artlarda hazrlanarak yaplan sportif bir yarma deildir.
"Gleriyle orantl olarak": Gcn ls nedir? Say m Halk kitleleri say olarak byk bir
gtr. te yandan kk burjuvazi ou kez ii snfndan fazla saydadr. Eer gcn
ls say ise iktidarn kk burjuva olmas gerekir. Fakat biliyoruz ki kk burjuvazi bir
tabakalar yn olduu iin modern snflardan birinin peine taklr. rgt ve bilin dzeyi
mi? Hakim snflar karlarnn bilincinde ve ok iyi rgtl. O halde glerine uygun olarak
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Mihri Belli Uzerine Yazilar.pdf
22/61
22
lkenin kaderini tayin ettikleri dolaysyla da demokrasi olduu savunulabilir... Ve nihayet
bizzat iktidar bir g kayna deil midir?.. Evet, bugn Trkiye'de snflar "gleriyle
orantl olarak"lke kaderini tayin etmektedirler... Bu tanma gre Trkiye'de bugn
demokrasi olduu rahatlkla iddia edilebilir. Ve bu iddia tanmn mantna uygun olacaktr.
Ama V. P. Programndaki tanma gre bugn Trkiye'de demokrasi olduu iddia edilemez.nk halk isizlik ve pahallk cehenneminde yanmaktadr.
Ucuz Devlet Konusu
V. P. Program devlet cihazna ilikin taleplerini "Ucuz Devlet"parolasyla zetler.
Emeki'nin bu parolaya kar eletirilerini teker teker ele alalm.
"(...)V. P. Programnn yukarya aktarlan ilk paragrafnda "Amerika'y Amerika yapan hz"n
devletin krtasiyeci ve askeri olmayp, (tam demokrasi)den ileri geldii sylenmektedir.(...)"Amerikan toplumu bir bakma en krtasiyeci ve her bakmdan en askerci bir toplumdur."
Evet, 20. yzyln Emperyalist Amerika's yledir. Yalnz V. P. Programnda bu gnn
Amerikas gibi olalm denmemektedir. sava rnek olarak alndna gre Trkiye i sava
ncesi 19. yzyln ilk yarsnn Amerika'sna benzetilmekte ve hedef olarak i savataki gibi
derebeyliin tasfiyesi nerilmektedir. Gerekten de 19. yzyln ilk eyreinde Amerika
dnyann en az askerci ve brokratik, en ucuz devlet cihazna sahiptir. Srekli bir ordusu
yoktur. savataki ordu bile bir gnll milis ordusuydu. Devlet memurlar seilirdi. Hatta
Marx - Engels Yunker Almanya'snda Amerikan devletini rnek olarak gsterirler. Amerikan
devlet cihazn, devrim dneminin Fransa'sna benzetirler.
Gerekten de tarihte, Fransz devriminde grld gibi, burjuvazinin devrimci dnemde,
derebeylie kar emeki kitlelerin inisiyatif ve yaratclna ihtiyac olduu dnemlerde
brokratik ve askeri olmayan bir devlet cihazyla yetindiini gsterir. Burjuvazi derebeylerle
ittifaka girdike, ii snf ve halk kitlelerinin devrimci muhalefeti arttka, devrimci dnemin
bu demokratik devlet cihazn tasfiyeye, eski mutlakiyeti devlet cihazn restore etmeye
ynelir. Bunun en tipik rnei Fransa tarihinde grlr. Fransa byle bir devleti ancak alt
sene kadar tanyabilmitir.
Amerika'da ise byle bir devlet cihaz hemen hemen yz yl kadar srm, yirminci yzylnarifesinde ii snf mcadelesinin artmas, burjuvazinin byk toprak sahipleriyle ittifaka
girmesi, kapitalizmin rekabeti aamadan emperyalist aamaya girmesiyle birlikte eski devlet
cihaz yava yava deimi, brokratik ve militer bir devlet cihaz haline gelmitir.
Amerika'da bu demokratik devlet cihaznn hemen hemen yz yl kadar yaayabilmesi bir
zelliidir. Sebepleri zel bir inceleme konusu olabilir. Ksaca, Amerika'da kapitalizmin
gelimesi lsnde olgunlam, burjuvaziyi tehdit edecek bir ii hareketinin yok denecek
kadar zayf kalmas, askeri bakmdan gl bir komu devletin bulunmamas, muazzam bakir
topraklarn memnuniyetsizler iin daima bir umut kaps olmas burjuvazinin uzun sre
askerci ve brokratik bir devlet cihazna gerek duymamasna sebep olmutur denilebilir. Bu
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Mihri Belli Uzerine Yazilar.pdf
23/61
23
istisnai durumdan dolay Amerika uzun sre burjuva uygarlnn modeli ve ideali kalmtr.
Emeki Dergisi bu rnein kastettiim anlamazla getirerek, sanki gnmzn Amerikas
rnek veriliyormu gibi ele alarak bir yn gereksiz eletiriler yneltmektedir. Bu kadarla da
kalmamakta, devlet sorununu hi anlamad zellikle "ucuz devlet" parolasna ynelttii
eletirilerde grlmektedir.
"Tarih boyunca ucuz devlet burjuva liberalizminin slogan olmutur. Liberal burjuva btn
alanlar zel teebbse devretme tarafls olduundan, hkmetin hkmet etme alanlarnn
alabildiine kslmasndan yanadr. "En iyi hkmet hi olmyandr" sz, liberalizmin bu
tutumunu ifade eder. Tabiidir ki, eylem alan alabildiine snrlanan bir devletin masraflar
da az olacaktr, byle bir devlet ucuz devlet olacaktr."
"Ama buna karlk, sosyalist devlet, ya da sosyalizme ynelmi bir devlet ucuz devlet olamaz.
nk byle bir devlet, devlet sektrn mmkn olduu kadar geniletme ve zel sektr
mmkn olduu kadar daraltma politikasn uygular. Sosyalist Devlet, pahal, hem ok pahaldevlettir; nk retimi, hizmetleri o salyacaktr ve btn alanlarda yatrmlar o
yapacaktr."(s. 75)
Bunlar yazan bir Marksist!.. e alfabesinden balamak gerekiyor.
Devlet: bir snfn dier snf zerindeki bask aracdr. Tarih boyunca, Sosyalist devlet ortaya
kncaya kadar; btn devletler ok kk bir aznln muazzam ynlar zerinde
bir bask arac olmutur. Tarih boyunca hakim snflarn kk bir aznlk, ezilen
snflarn muazzam bir ounluk olmasna ramen bu kk aznlk ancak gl bir
devlet cihazyla hakimiyetini srdrebilmitir. Bu ise pahal, brokratik, militer bir
devlet cihazn art koar. nk bask altna alnanlar geni ynlardr, ounluktur.
Bunlara kar yzlerce, binlerce memur, asker, idareci beslemek, hapishaneler yapmak vs.
ister istemez pahal bir devlet mekanizmasn art koar. Hatta ayn snfn karn koruyan
farkl biimlerdeki devletler bile bask ve zulm artt oranda daha pahal bir mekanizma
haline gelirler. rnein: 1860'larda Amerika'daki devlet de bir burjuva devletidir;
Almanya, Fransa'daki devlet de bir burjuva devletidir. Ama birisi daha demokrat, daha ucuz
bir devlettir; daha az baskc, daha az askerci, daha az brokratik bir devlettir. Ama ayn
yllarn bir Bismark Almanya's, bir Bonapart Fransa'sndaki devlet baskc, pahal,
brokratik, askerci bir devlettir. Bu sadece modern medeniyetler a iin deil, antikamedeniyetler anda da byledir.
rnein Osmanl Devleti ilk kurulduu, ekonomi tabannda dirlik dzeni hakim olduu
srece daha az baskc, daha az brokratik, daha az pahaldr. Ama tefeci-bezirgan ilikiler
gelitike, derebeylik arttka devlet daha fazla bask yapm, bu basky yrtebilmek iin
daha fazla asker, memur vs. beslemi, daha ok hapishane yapm dolaysyla da daha pahal
bir cihaz haline gelmitir.
Tufeyli, smrc aznlklarn devletleri bile, bu aznln ihtiyalar geni ynlarn
ihtiyalaryla az ok bir paralellik, bir yaknlk gsterdii srece, kitlelere az ok daha genlikli
bir hayat salad, patlamalar nispeten amortize edebildii srece daha kk bir bask
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Mihri Belli Uzerine Yazilar.pdf
24/61
24
mekanizmasyla ihtiyacn karlayabilmi, buna bal olarak da devlet cihaz daha az
masrafl, daha az pahal olmutur.
Son rnek de Kurtulu Savamzdr. Kurtulu Sava birka bin memurla baarld. Masraflar,
btenin % 5'ini (eer hafzamz yanltmyorsa) gemezdi. nk hareket ilericiydi, halka
dayanma durumundayd, milletin sinmesinde deil bakaldrmasnda kar vard. Amabugn, milyonlar aan resmi yar resmi kapkulu ynlaryla, ordusuyla, polisiyle, her gn
Ortaa kaleleri gibi yeni yeni yaplan hapishaneleriyle son derece baskc, pahal bir devlet
mekanizmas vardr. Ve bu devletin masraflar btenin yarsndan az deildir.
Buraya kadar ele alnanlar aznln devletleridir. Ve grdk ki, bu aznlk devletleri bile
halkn zgrlkleriyle ters orantl olarak nispeten pahal veya ucuz olabilirler.
Sosyalist bir devlet pahal olabilir mi? Buna ihtiya var m? Yoktur. nk o ounluun
devletidir ve kk bir aznlk zerinde bask sz konusudur. ster istemez, byle bir devletin
daha az masrafl, daha ucuz olacan bir ocuk bile kavrayabilir.Bugn, sosyalist lkelerde askeri harcamalar emperyalistlerin tehdit ve provakasyonlarm bo
karmak iin biraz yksek ise de, yine de emperyalistlerden ok daha az masrafldr.
te yandan, sosyalist devlet sosyalizm yerletike, gittike daha ucuz, daha az brokratik bir
mekanizma haline gelir. Devletin srtndaki bin bir ii emekilerin tamamen aadan gelme
giriim, rgt ve denetimlerine brakr. rnein, Sovyetler Birliinde eitli Sovyetlere
seilen yneticilerin says, 4 milyon civarndadr. Bu Sovyetlere bal eitli komisyonlarda
alanlar 20 milyon kadardr. Ve bu milyonlarca insan ayn zamanda ya fabrikada, ya da
kollektif iftliklerde retmen olarak almaktadr. Bu milyonlarca insan hazr yiyiciler ordusu
deildir. Byle bir devlet cihaz pahal olabilir mi?
Devletin pahall devletin retime yatrd sermayeler ile llmez. nk burada retim
sz konusudur, devletin devlet olarak bask fonksiyonu deil, Devletin pahall derken her
eyden nce halkn srtna ykledii hadsiz -hesapsz kapkullarn beslemek,
tekilatlandrmak, eitmek iin vergiler gelir. Devletin fabrikasnda alan bir ii ise bir
retmendir, retmenler zerinde baskya ynelik bir kapkulu deil.
Emeki dergisi, programdaki "ucuz devlet" parolasn liberal burjuva bir talep olarak
nitelerken, bizzat, sosyalist devlete "pahal" diyerek kendisi liberal burjuvalarla ayn yargda
birlemi oluyor.
uurlu Ticaret Konusu
Emeki dergisi, V.P. Programndaki "uurlu ticaret"parolasnn da bir liberal burjuva talep
olduunu iddia ediyor. Gerekte liberal burjuvazi tabiri caizse uursuz ticaretten yanadr.
"Brak yapsn, brak gesin"nedir? Tam byk baln kk bal yuttuu rekabet anarisi
deil midir? Kapitalist ekonomide anariden, orman kanunundan sz edilebilir, uurdan deil.
Kald ki, tekelcilik ncesi dnemde burjuvazi, rantiye, banker, dier kapitalistler ve iiylemcadelesi yznden, onu kendi kar asndan az ok "uurlu" hareket etmeye zorlar. Ve
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Mihri Belli Uzerine Yazilar.pdf
25/61
25
bu kar ister istemez yeni teknik gelimelere yol acar. Bizde ise, bu anlamda bile "liberal" bir
uurdan sz etmek zordur. Bizde Kapitalizm vurguncudur, ticaret vurgunculuktur. leri hi bir
lkenin kapitalisti maln darya ucuza satp, dardan pahal almaz. Ama bu bizde olur.
Darya malmz yar yarya ucuza satarz, dardan iki misli pahal alrz. Klasik burjuva
uuru buna msade etmez. Ama bizim vurguncu bezirganlmz iin bu gayet olaandr.Kald ki, "uurlu ticaret"de kastedilen sadece bu anlamda bir uur deildir. uur deyince;
"hangi snfn uuru" diye sormak gerekir. V.P. programnda ise azck okuduunu anlayan
birisi, ii snfnn uurunun sz konusu edildiini grr. D ticareti milliletirmek; herhalde
iveren snfnn uuruna uygun dmez. Reklamcl kaldrmak, retim ve tketim
kooperatiflerini yaygnlatrmak, speklatrl tasfiye etmek btn bunlar iinde
bulunduumuz demokratik devrim aamasnda ii snf uurunun gerektirdii minima
talepler deil midir?
Okuyucu buraya kadar eletirilerin nasl yapldn her halde kavramtr, bunun yan sra yer
yer programda var olan talepleri yok gibi gsterme abalar da var. Bir rnek yeter:
"Smrc snflar vergilendirilerek 'milli istihsal mcadelemizin para maddesini' salamak
yok."
V.P. Program, Pahallk Blm:
"Madde: 4 - DEVLET POLTKASI:
a) Vastal vergiler: Trkiye'de 13 senede btenin yansnn te ikisine ktndan, ilk hedef
olarak bu nispet tersine evrilecektir.
b) Vastasz vergiler: Geim endeksi derecesine kadar olan gelirlerden alnmayacak. Ondanyukarsnda ilerleyici vergi. (1954 rayiciyle: 400 liradan % 5 600 liradan % 15,1000 liradan
% 35,10.000 liradan % 75 ve ilh alnacak."
Yzleri kzarr m dersiniz?
Biime Elikin Eletiriler
Yaznn banda V.P. programnn biim zelliklerinden sz edilmiti. Emeki dergisinde
eletiriyi yapan; bu biim zelliklerine hi dikkat etmi deil.
Programn gereke blmlerinde konuyu popler rneklerle aklayabilmek iin somut
rneklere ve alntlara ba vurulur. Bu zellii sayesinde program eitici bir bror niteliine
de sahiptir. Emeki, bu alntlar gz nne alarak, "aktarmalarn parti programnda yeri
yoktur"diyor. Fakat aktarmalarn program blmlerinde deil gereke blmlerinde olduunu
gzden karyor.
Programda belli bal aktarma Condorcet'in yukarda tartlan szdr.
Emeki bir de aktarmalarn Falih Rfk gibi burjuva yazarlardan yaplmasn eletiriyor.
rnein Falih Rfk'nm u sz var:"Hrriyet eitimi, ancak hrriyet iinde elde edilebilecek bireydir. Okullarda verilecek
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Mihri Belli Uzerine Yazilar.pdf
26/61
26
diplomal mezunlarla salanamaz. Bin yl beklesek, gene baladmz yerden yola karz."
Trkiye'de hala halk sr gibi gren, "sz ayaa drmeme" gayreti iinde olanlar; "bize
eli sopal bir adam. lazm" diyenler, okuma yazma bilmeyenlerden oy hakkm almakla
gericiliin alt edileceini syleyen ve bunlar byk bir bulu gibi ortaya atanlar varken, kim
sylerse sylesin sz dorudur. Kald ki ayn z Kvlcml kendi slubuyla, deiik bir ifadekullanarak da verebilirdi, ama o sz bakalar etmise hrszlk gerekmez. Programa laf
aktarlmaz domasna kaplnmaz.
Emekci'deki eletirinin her cmlesi aa yukar yukarda rnekleri grlen yanllarla dolu.
Her yanl teker teker eletirmek sonular pek deitirmeyecektir. Okuyucu,, eer
enmezse, Emekci'deki yazda bunu ayrntlaryla grebilir.
Emeki, eletirisini hangi gayeyle yapm olursa olsun, program eletirmek zorunda kaldn
itiraf etmesi programn her eye ramen susu komplosundan kurtulmaya baladn gsterir.
Ve bu sevindirici bir gelimedir.Emeki, kendisini Dr. efik Hsn Demer adna bal 1946'da kurulmu T.S.E.K.P.'in
ideolojik ve politik devamcs saydn ihsas ettiriyor. Bu, gelenekcil balara sahip kmas
bakmndan sevindirici olmakla birlikte, gerek durum olduka farkldr. Biz, onlarn bu
gelenekcil balara hakkyle sahip kmadn dnyoruz. Bu elbette kantlanmas gereken
bir iddiadr. Bu iddiann kant ise TSEKP ve TEP programlarnn mukayeseli bir eletirisi
yaplarak kantlanabilir. Gerekte TEP program, TSEKP Programndan ok daha geridir.
Bunu Emeki dergisinin kendi bile itiraf ediyor: Syle yazyor: "Ve eer biz bugn program
(TSEKP Program kastediliyor) olduu gibi kabul edemiyorsak, bu Trkiye'nin, tezgahlanan
kardevrim ile, 1946'ya kyasla, bamszlk ve demokrasi bakmndan ok daha gerilere
srklenmi olmasndan trdr."(Emeki: Say: l sayfa. 80).
Gsterilmek istediinin tersine V.P. Program, TSEKP programnn daha gelikin, onu am
bir devam saylabilir. Ve V.P. Programna en yakn program, bugn var olan sosyalist
partilerinki de dahil, TSEKP'inkidir.
Btn bunlar henz pek bilinmemekte. Programlar zerine derin incelemeler gerekmekte. Bu
tr bir alma sosyalist hareketin tarihi zerine yaylmak istenen duman perdesini datmak
bakmndan da yararl olacaktr.
Demir Kkaydn
(Bu yaz muhtemelen 1975 ylnda yazlm olmal. 1976 Ekim aynda,Kvlcm Yaynlar
arasnda kan "Emeki-Birikim'in Dr. Hikmet Kvlcml Eletirileri zerine" balkl
kitabn 13 ve 41. sayfalar arasnda, H. Ylmaz imzasyla yaynland. 21 Aralk 2000
Perembe gn dijitalize edilmesi tamamland.)
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Mihri Belli Uzerine Yazilar.pdf
27/61
27
Yurtseverliin Derini ya da Milli Gurur nsan Nereye Gtrr
(Mihri Bellinin Gnah)
...Kemalizmle sosyalizm arasnda almaz
duvarlar yoktur.Bu duvarnedir? Belli
deil. Milli gurur insan sosyalizme gtrr.Faizme Gtrmez mi? Gene: Belli.(Dr.
Hikmet Kvlcml,Devrim Zorlamas, Demokratik
Zortlama)
Bu gn Trkiyedeki sosyalistleri tmyle sarm ve onlar Genel Kurmayn basit bir arac
haline dntren milliyetiliin byle yaygn ve etkili olmasnda Mihri Bellinin gnah
herkesten fazladr.Aktan Genel Kurmay solculuu yapan btn yaynlara bakn, hepsinde yurtseverliin
sosyalizmin ayrlmaz bir bileeni olarak savunulduu grlr.
Yine hepsinde Atatrkn resmi sosyalizmin sembol olmu insanlarn resmiyle bir arada
koyulur. Atatrkn resimleriyle, Che ve Deniz Gezmiin resimlerinin bir arada sunulur.
Mihri Bellinin Kemalizm ile sosyalizm arasnda amaz duvarlar olmad tezi, ete kemie
brnm bir kant gibi dikilir.
Trkiye Komnist Partisi Yurtsever Cephe kurar. i Partisi Ulusal Kanal kurar.
Irklar Trk Solu karr ya da Trk solu rklk yapar.
Daha burada saymakla bitmeyecek gerici milliyetiliin bu grnmleri ylesine
yaygnlam bulunuyor ki, sosyalizm ile yurtseverliin birbirinden ayrlmayaca gibi bir
anlay neredeyse toplumdaki hakszlklara tepki duyan, sosyalizme eilim gsteren her gen
insann kanna iliyor. Sosyalizmin sadece milliyetilie deil, milletlere de kar olduunu
hatrlayan bile bulunmuyor.
Yurtseverlik veya milliyetiliin sosyalizmden ayrlamayaca ynndeki bu anlayn Trk
(ve Krt) sosyalistleri arasnda bylesine yaygnlamasnda Mihri Bellinin byk gnah
bulunmaktadr.Elimizde yazl kaynaklar bulunmad iin byk lde hafzamza dayanarak, bu ilk
gnahn nerede ve nasl ilendiini gstermeye alalm.
*
1960larn sonunda, Mihri Belli, stanbul Teknik niversitesinde Millet Gerei isimli bir
konferans vermiti.
Bu konferans, bir bakma ilk kez Krt sorunun 68 kua iinde ak tartlmasnn da
balangc olarak grlebilir.
O gnn koullarnda bu konuma, ierii bir yana, bu nesnel tarihsel anlamyla, Krtler
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Mihri Belli Uzerine Yazilar.pdf
28/61
28
zerindeki ulusal baskya sosyalistlerin ve 68 genliinin kar duruunu; Krtlerin
demokratik zlemlerine sahip kn ifade ediyordu.
Zaten o dnemde sosyalistler toplumdaki demokratik zlemlerin savunucular olduundan,
rnein gerek bir laiklii savunduklarndan Aleviler; Ulusal baskya kar durduklarndan ve
Trk devletine kar mcadele ettiklerinden Krtler ve dier ezilen halklardan insanlarndesteini alyorlard. Bu demokratik zlemler kendilerini genel olarak sosyalizm bayra
iinde ifade ettiinden, Krtler, Aleviler vs., hepsi kendine sosyalist diyorlard. Bu nedenle,
sosyalist hareketin ana kitlesini Krtler ve Aleviler oluturuyordu.
Daha sonraki yllarda, sosyalizmin bu devrimci demokratik zlemlerin ifadesi olmaktan
kmasna paralel olarak, bu baskya kar demokratik zlemleri nedeniyle sosyalist olanlarn
ayn ekilde bu baskya kar tekrar Alevi veya Krt olduklarn kefetmeleri aslnda ou kez
sosyalist hareketin devrimci demokratik karakterini yitirmesine, ulusulamasna,
Trklemesine kar bir direni anlam tamaktadr.
Mihri Bellinin Millet Gerei adl bu konferansnn o zamanki nesnel tarihsel anlam
zerine bu ksa deinmeden sonra Konferansn ieriine gelirsek, aslnda Mihri Belli bu
konferansnda tpk bu gnk gibi, son derece geri bir fikri savunuyordu. (Bu gn bile, Mihri
Bellinin Kaak Yayn, Yeni Harman gibi genleri bir tr Genel Kurmay Sosyalizmi
etrafnda rgtleyen yaynlarn srekli misafiri olmas hi de bir rastlant deildir.)
Mihri Belli, o konumasnda, (sonra yanl hatrlamyorsam, Millet Gereinin yaynlanan
biimine de alnt olarak koymutu) Fransz sosyalisti, pasifist ve humanist, Jean Jauresin bir
szne dayanarak fikrini gelitiriyordu. O sz uydu:
Milliyetiliin az seni enternasyonalizmden uzaklatrr, milliyetiliin derini seni
enternasyonalizme gtrr. Enternasyonalizmin az seni milliyetilikten uzaklatrr,
Enternasyonalizmin derini seni milliyetilie gtrr. (tam kelimesi kelimesine hatrlamyor
olabilirim ama aa yukar byle idi.)
Yani Mihri Belli bu szle unu demi olmak istiyordu: Gerek ya da derin Trk
milliyetilii, Krtlerin zerindeki baskya kar kar; bylece enternasyonalizmin de
gereini yerine getirmi olur; Gerekten derin enternasyonalist grevlerini yerine getirip
Krtlerin zerindeki ulusal baskya kar ktnda da gerek Trk milliyetisi olarak
devranm olur.
Mihri Bellinin yazlarn izleyenler bilirler, Mihri Bellinin grleri bu gn deimemi olup
hala ayn grler savunmaktadr.
Mihri Belli, sorunu byle koyup savunduunda, (ilk kez Krt sorununu gndeme tamak;
sosyalistlerin Krtlerin zerindeki ulusal baskya kar klar gibi nesnel anlamlarndan te)
o dnemin atmosferi iinde bu tarz koyuun ierik olarak da o gnn ideolojik atmosferinde
ve dnyasnda bunun az ok kabul edilebilir bir anlam bulunuyordu.
O zamanlar btn dnyadaki i hareketine ve ulusal hareketlere Stalinist parti ve hareketler
egemendi. Stalinizm zaten Tek lkede Sosyalizm ile daha batan enternasyonalizmi fiilenreddeden bir ulusal sosyalizm olarak domutu.
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Mihri Belli Uzerine Yazilar.pdf
29/61
29
Bu tek lkede sosyalizm teorisi fiilen, Birinci ve nc enternasyonallerin Emein
kurtuluu ne yerel ne de ulusal bir sorun olamaz ilkesini, Tek lkede sosyalizm (yani
emein kurtuluu) olur biiminde revize ve inkar etmek anlamna geliyordu.
Zaten zdeki bu reddedi bir sre sonra fiilen mantk sonularna ulam, efsanevi nc
Enternasyonal bir sre dier lkelerdeki Komnist Partileri Sovyet d politikasnn aralarolarak kullanma ilevi grdkten sonra Stalinin bir emriyle ortadan kaldrlmt. Hitlere
kar savalrken, Enternasyonal Sovyetlerin mar olmaktan karlm, savaa Byk Vatan
Savunmas ad verilmiti.
Hitlere kar kazanlan zafer, Sovyetlerin ekonomik baarlar bu milliyetiliin nasl bir yok
oluun tohumlarn iinde tadnn grlmesini engelliyordu. Keza, sava sonrasnn ulusal
kurtulu hareketleri de ou kez bu Stalinist Partilerce yrtlyordu.
i hareketinin devrimci demokratik geleneklerinin srdrcs Anarist ve Trokist akmlar
ise, kk gruplarn dnyasnn dna bir trl kamyorlard.te byle bir dnyada ve ideolojik iklimde, milliyetiliin derininin enternasyonalizme
gtrd trnden nermelerin, ilk bakta gzlemlerle de, olaylarla da dorulanr gibi
grnen bir yan bulunuyordu.
Dier yandan sosyalizmin bu milliyetilie kay, btn dnyada olduu gibi, Trkiyede de
btnyle milliyeti kayglarla kendine sosyalist demeyi de kolaylatrmt.
Yani Mihri Belli veya efik Hsn veya Mustafa Suphilerin sosyalizme gelilerinin
ardndaki gerek motiv, aslnda, Trkiyenin neden geri olduu gibi, milliyeti bir motifti.
Sosyalizm Trkiyenin gelimi ve zengin bir lke olmas, modernlemesi iin bir yol olarakgrldnden dolay sosyalist olmulard, yer yzndeki snflar ve uluslar yok etmenin,
yani sosyalizmin zndeki gerek motivin, pratik ve somut politika bakmndan, bir Pazar
vaazndan te fiili bir anlam bulunmuyordu.
Yani Mihri Belli gibiler de, neredeyse btn dier sosyalistler gibi, tamamen ulusal bir
problematikle sosyalist olmulard. Dolaysyla Stalinizm milliyetilerin kendilerine sosyalist
demelerini kolaylatrm oluyordu. Aslnda milliyetilik artk sosyalizm biiminde ortaya
kyordu. Yeni kuak da bundan azade deildi. Yani aslnda Mihrinin kendisi gibi
muhataplar da tamamen milliyeti bir paradigma erevesinde dnp davranyorlard.
Byle bir balam iinde, milliyetiliin enternasyonalizm veya sosyalizmle ilikisi zerine
sylenen bu tr szler, bu milliyetilie devrimci demokratik bir nitelik kazandrmann da
arac saylabilirdi.
Yani bizler insanlar kendi hakkndaki yarglaryla deil, nesnel konumlaryla
deerlendirirsek, Marksist adan son derece yanl olan bu szler, syleyenlerin ve
dinleyenlerin gerekte milliyeti olduklar gz nne getirilirse, milliyetiliin devrimci
demokrasiye doru bir eilim gstermesi olarak da bir anlama sahip bulunuyordu. Bu
bakmdan, bu gnk yurtseverlik ile sosyalizmi birletirenlerinkinden tamamen farkl bir
eilimi yanstyordu ayn szler. O zaman bu szler, milliyetilerin devrimci demokrasiyeveya sosyalizme doru bir eilimini ifade ederken bu gn; milliyetiliin en gerici faist bir
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Mihri Belli Uzerine Yazilar.pdf
30/61
30
rkla doru evrimini ifade etmektedir. O zaman Trk devletin kar bir ileve sahiptiler, bu
gn Trk devletinin Krtleri bask ve inkar politikasnn bir aracdrlar.
*
Ne var ki, bu formlasyon, gerek ierik, gerek kken bakmndan klasik Marksist gelenekle
kesin bir eliki iindeydi.
Birincisi, ii hareketi ve Marksizmin gelenei, sadece milliyetilie deil, milletlere de
karyd. O uluslarn ve ulusal snrlarn, en azndan retimin sosyallemesiyle, retim aralar
zerinde zel mlkiyet, arasndaki eliki kadar temel nemde olduu varsaymndan yola
kyordu. Enternasyonalizm soyut bir iar deil, maddi hayattaki bu elikiyi zmenin
somut bir programyd.
Ama unutulan bir yan daha vard. Marks, Engels dneminde, dnyadaki ulusal devletler,
Okyanusun iki kysndaki, ABD Fransa, ngiltere, Hollanda gibi devletlerden ibaretti ve bu
devletlerde hala, aydnlanma dneminin gelenekleri yaadndan, ulusun bir dile, dine, etniyegre tanmlanmasna dayanan gerici bir ulusuluk kural olmaktan ziyade istisnai bir karakter
tayordu. Jaures bir Fransz sosyalisti olarak, bir humanist olarak, Fransz Devriminin bu
ulus ve ulusuluk anlaynn geleneindendi.
Yani Jaures bir bakma, Mihri Bellinin aktard szleri ederken, kendini dile, dine, etniye
gre tanmlam bir ulusuluu kastetmiyordu. Vatanm yeryz, milletim insanlk diyen
bir ulusuluun geleneini temsil ediyordu. Bunda dil, din, etni, rk vs. hibir politik anlam
olmayan, ulusun tanmnda yeri bulunmayan gerici bir zellik olarak grlyordu.
Mihri Belli ise Jauresin bu szlerini, kendini Trklkle tanmlam bir devletin vatandaolarak, bir Trk olarak, Trk Solunu adl derginin redaktr olarak aktardnda, bu szler
ikinci bir arplmaya ve zddna dne uruyor; kendini Trklkle tanmlam gerici bir
milliyetiliin ve devletin savunusu haline geliyordu.
Tam da bu nedenle bu gn btn genel kurmay solcular bu szlere fiilen sahip kmaktadrlar
*
Bir devlet kendini bir dille, dinle, etniyle, soyla, tarihle tanmladnda bir ezilen ulus ve
ezilen ulus zerindeki tahkkm ortaya kar.
Ve bu ezilen ulus zerindeki tahakkm iki ekilde ortadan kalkar. Ya o ezilme ilikisini
yaratan egemen ulus yok edilir, ulusun tanmndan o ezme ezilme ilikisini yaratan ayrmlar
karlr ya da ezilen ulus, yine kendisini tpk ezen ulus gibi tanmlayarak ayr bir devlet
kurar. Ama bu durumda da, dnyada hibir ulus saf olmadndan, ulusal bask baka
biimlerde srer.
Mihri Belli ayn zamanda zm noktasnda da devrimci demokratik deil, gerici
milliyetilii destekler bir zm de neriyordu.
Mihri Belli, Trk Devletini yok etmeyi; bir ulus olarak Trkl yok etmeyi, yani ezen ulusu
yok ederek ezilen ulusu yok etmeyi; yani bu devrimci demokratik program, yani bu anlamdamilliyetiliin derinini deil, Trkln ve Trk devletinin devamn; bunun Krtlkle
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Mihri Belli Uzerine Yazilar.pdf
31/61
31
ittifakn savunuyordu.
Yani kendini Trklk ya da Krtlkle tanmlamayan, hibir etnik., dilsel., dini, tarihsel
gndermesi bulunmayan bir ulusu deil; her biri kendini Trklk ve Krtlkle tanmlam
uluslarn ve devletlerin ittifakn savunuyordu. Dolaysyla Krtlerin haklarn savunmak,
Trkle gre tanmlanm ulusu yaatmann bir arac idi onun mantnda. Bylece somutaktarmda, szler orijinalinde, yani Jaureste olabilecek programatik ilericiliini de yitirmi
bulunuyordu.
*
te ulusuluun sosyalizmle elimedii dncesi 68 sonrasnda politize olan gen
kuaklarn kafasna ilk nce bu kanaldan ve bylesine gerici bir milliyetilikle kirlenmi;
demokratik zn yitirmi bir biimde girdi.
Ama hikaye burada bitmedi.
Yanl hatrlamyorsak, daha sonra, keskin sosyalist grnen dou Perincek, Mihrinin tahrifat
yaptn syleyip, Jean Jauresin milliyetilikten (Nationalizm) deil, yurtseverlikten
(Patriotizm) sz ettiini, dolaysyla Mihrinin, enternasyonalizmden yz eviren bir
milliyeti olarak, Jauresi kendi milliyeti emellerine alet edip eviri tahrifat yaptn
syledi.
Perinekin buradaki hedefi, gen kuaklardaki radikallemeyi kontrol altna almaya, kendi
deirmenine aktmaya ynelikti, yoksa, yurtseverlie ykledii anlam bakmndan Mihriden
hi de daha farkl bir ey sylemiyordu. Hatta daha gerici bir milliyetiliin savunusunu
yapyordu.O zamana kadar, somut pratikte herkes yurtseverlik ve milliyetilii ayn anlamda
kullanrken, ya da en azndan byle bir ayrm gerei duyulmazken, ve sosyalistler ile
milliyetiler kar saflarda bulunurken; sosyalistlerin milliyeti deil ama yurtsever olaca
tarznda bir anlay yerlemeye balad.
Ne var ki, buradaki yurtseverlik, ulusu tanmlamakla ilgisi olmayan, insanlarn doduu ve
byd, yaad yerleri sevmesi gibi bir anlamda kullanlmyordu. Yurtseverlik denilerek
tanmlanann kendisi tipik gerici milliyetilikti. Yani Dou Perinek, Milliyetilik zehirini
Yurtseverlik ekerine bulayarak sosyalistlere aktaryordu.rnein bir insann iinde doup byd topraklar, dinledii mzii, yemekleri sevmesi
de yurtseverlik olarak tanmlanabilir. Bu anlamda yurtseverliin, kanarya severlikten veya
kuru fasulye severlikten veya bir takmn taraftarlndan fark yoktur.
Sosyalistler sadece bu anlamda bir yurtseverlikten sz ederler. Politik bir anlam olmamas,
daha dorusu yurdun politik bir anlam olmamas politik bir hedef olduundan, bu devrimci
demokratik karakterli yurtseverlikten sz edilebilir sosyalistlerde. Dolaysyla bu anlamda
yurtseverliin kendisi deil, yurtseverliin politik bir anlamnn olmamas politik olarak
devrimci demokratik bir anlama sahiptir.
Bu anlamda gerekten bir yurtseverliin derininin enternasyonalizme gtreceinden bile sz
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Mihri Belli Uzerine Yazilar.pdf
32/61
32
edilebilir. Bugn insanlarn doup byd topraklarn, oralardaki insanlarn gerekten
insanca yaamalar iin, yeryzndeki btn uluslarn ve ulusal devletlerin paralanmas
artndan hareket eden bir yurtseverlik anlamnda yurtseverliin derini enternasyonalizme
gtrr.
Bu anlamda yurtseverlik, politik olann, ulusun belli bir yurtla, toprak parasyla, belli bir din,dil, etni, soy ile tanmlanmasyla bir arada bulunamaz. Bu anlamda, yurtsever olmak, ulusun
ya da devletin belli bir yurt ile tanmlanmasna bile, yani ulusal devlet ve snrlara kar
kmay art grr.
Ama Dou Perinekin yurtseverlii, bu anlamda ilk adm olarak kendi yurdu zerindeki
devleti yok etmeye ynelik bir yurtseverlik deildir. Aksine o Trklkle tanmlanm bir
devleti ulusu yaatmaya yurtseverlik demektedir. Yani devletin Trkln bile ortadan
kaldrmay, az ok demokratik denebilecek bir hedefi bile deil, Trk devletini yaatp
savunmay yurtseverlik olarak tanmlanmaktadr. Yani en alasndan gerici milliyetilie
yurtseverlik demektedir. Bir eyin ad deimekle kendisi deimi olmaz.
Bylece Milliyetilik zehiri, yurtseverlik ekeriyle kabul edilebilir bir hale geldi sosyalistler
arasnda.
*
imdi o zamanlar daha iyi gz nne getirelim. O zamanlar, faistler kendilerine milliyeti,
devrimci demokratlar kendilerine sosyalist diyorlard. Dolaysyla milliyetilik sosyalistler
arasnda daha batan netameli bir isimdi ve ovenizmle, faizmle zdeti.
Ama bu mdahaleden sonra, onlar yle dnmeye baladlar. Biz milliyeti deiliz amayurtseveriz. Yani lkemizin kalknmasn, zenginlemesini, zengin ve yoksul farklarnn
azalmasn istemek, bunun iin mcadele etmek yurtseverliktir. Bylece demokratlar nceleri
kendilerine sosyalist derken, artk sosyalistler kendilerine yurtsever demeye baladlar.
Yurt da Trk devletinin topraklaryla tanmlannca ve devletin Trkl ve Trklk
sorgulanmak bir yana bir gurur vesilesi olarak grlnce, ad yurtseverlik kalsa da fiilen
gerici bir milliyetilie dnt o yurtseverlik.
*
Kavramn Krt hareketinde ve Trkler arasnda ierii farkl bir evrim gsterdi.
Krt hareketi de, ulusal harekete destek verenleri, sempatizanlar, koruculardan veya bu
harekete ilgisizlerden ayrmak iin, Yurtsever olarak tanmlad. Bu yurtseverlik devrimci
demokratik zlem ve karakteri, tpk 68 genliinde olduu gibi iyi kt koruyordu. Bu
nedenle Krt ulusal hareketinde kadnlar, Ezidiler, yoksullar omurgay oluturdular.
Krt hareketi, milliyetilikten farkn vurgulamak iin her zaman, Trk Halkndan deil, TC
Devletinden, onunla savatndan, Krtlkten ziyade Krdistanllktan sz etti. Bununla
gerek egemen ulusun ezilenlerine, gerek Krdistandaki dini ve etnik aznlklara mesaj
vermi, kendi demokratik karakterini vurgulam oluyordu. Krt hareketinde Yurtseverkavram Krtlkten ziyade Krdistanllk ykl oldu. Yani bir etniyle, bir dille
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Mihri Belli Uzerine Yazilar.pdf
33/61
33
tanmlamayn; Krt Milliyetiliinden farklln bir bayra veya ifadesiydi.
Ne var ki, ABDnin Iraka giriinden sonra, Bu devrimci demokratik gcn konumunun
zayflamasyla birlikte Krdistanlln yerini Krtlk; TCnin yerini Trklk almaya balad.
Ama yine de, bu devrimci demokratik karakterli Milliyetilik kendisini, bunlara ilkel
milliyeti diyerek, onlardan ayrmaya alt ve alyor.
Buna karlk egemen ulus arasnda, yurtseverlik, en gerici milliyetilii gizleyen ve onu sol
bir grnm iinde sunan bir kavram haline geldi. Tpk sosyalizm, enternasyonalizm,
iicilik gibi daha fazla savunulur oldu. Yurtseverlik btn devrimci demokratik vurgu ve
kayglarndan arndrlarak fiiliyatta btnyle gerici bir milliyetilie dnmesine ramen
ve tam da o nedenle, o lde daha ok kullanlr oldu.
Yurtseverlik, bizzat kendisi en gerici Trklkle tanmlanm lke ve devleti savunmann
ifadesi oldu. Artk en gerici milliyetilik kendisine yurtseverlik demektedir.
*
Mihri Belli sadece enternasyonalizm ile milliyetilii birletirmekten sz etmedi; bunun dier
grnmleri de Kemalizmle sosyalizmi birletirmek; milli gururun insan sosyalizme
gtrdn sylemek oldu.
Aac tohumundan tanyamyorsan meyvesinden tan derler.
O zaman Kvlcml bu Milli Gururun sosyalizme deil, faizme de gtreceinden sz
etmiti.
Yaznn bandaki alnt bu gn gereklemi bir kehanet olarak grlyor.
O alntnn yapld blmn banda da yle yazyordu. Kemalize sosyalizmi birletiren ve
gururdan sosyalizm karanlara kar:
MDDciler Teorik yanlglarn hakl karmak iin Kkburjuvaziyi ileri snf ve
Kemalizmle sosyalizmi alr duvarl sandlar. Gururdan sosyalizm kardlar. Devrim
gibi hereylerini kkburjuvalatrdlar.
Bu gerici milliyetiliin kendisini de, o sanki bu satrlar hi yazmamasna, Che gibi,
Deniz gibi gerici milliyetilii gizlemek ve gen kuaklar genel kurmay solculuuna
balamak iin alet edeceini tahmin bile edemezdi.
01 Mart 2006 aramba
Demir Kkaydn
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Mihri Belli Uzerine Yazilar.pdf
34/61
34
Millet Gerei zerine
Bu serinin ikinci yazsnda Mihri Bellinin Millet Gerei balkl konumasndan sz
etmi ve o konumasnda, Jauresten yapt Milliyetiliin derini... ile ilgili alnty
hafzamza dayanarak aktarmtk.
Biz bu yazy yazdktan sonra, tam yaynlamak zereydik ki bir arkada o gn Mihri Bellinin
90. doum yldnm olduunu syledi. Bunu zerine yazy yaynlamay erteleyip, ksa
zaman iinde Mihri Bellinin doksannc doum yl iin Gogoln Paltosu adl yazy
yazdk ve yaynladk. Bir sre sonra, doum gn vesilesiyle yaynlamay ertelediimiz ikinci
yazy (Yurtseverliin Derini ya da Milli Gururnsan Nereye Gtrr) yaynladk.
Tam bu srada, Mi