1

Demir

Kkaydn

Deniz

Gezmile lgili

Yazlar

Yaynlar

2

DDeenniizz GGeezzmmllee llggiillii YYaazzllaarr

DDeemmiirr KKkkaayyddnn

kkiinnccii SSrrmm

MMaayyss 22001144

kkiinnccii SSrrmm

DDiijjiittaall YYaayynnllaarr

nnddiirr OOkkuu OOkkuutt -- ooaalltt DDaatt

BBuu kkiittaapp KKxxzz ssiitteessiinniinn ddiijjiittaall yyaayynnddrr..

KKaarr aammaacc oollmmaaddaann,, ookkuummaakk vvee ookkuuttmmaakk iiiinn,, iinnddiirrmmeekk,, ddiijjiittaall oollaarraakk bbaassmmaakk vvee

ddaattmmaakk sseerrbbeessttttiirr..

AAllnnttllaarrddaa kkaayynnaakk ggsstteerriillmmeessii ddiilleenniirr..

YYaayynnllaarr

3

DDeenniizz GGeezzmmiillee llggiillii YYaazzllaarr

iinnddeekkiilleerr

Derlemeyi Sunu .................................................................................................................... 4

Denizin Son Szleri ve Baz armlar (7 Mays 1998) .................................................... 6

Anlamak, zmlemek ve Tartabilmek (8 Mays 1998) .................................................. 12

Bir Yazdan Bir Blm (18 Nisan 1998).............................................................................. 15

Bir Mektuptan Bir Blm (26 Ekim 1999) .......................................................................... 17

Bir tartmadan Bir blm (12 Haziran 2001)...................................................................... 19

Deniz Gezmi ve Krt Ulusal Hareketi (23 Kasm 2001) .................................................... 23

Krt Ulusal Hareketinin Temel Bir zellii ................................................................... 23

Kvlcmlnn Deniz Gezmi zerinden Etkisi ................................................................. 26

Deniz Gezmiin Fark ..................................................................................................... 27

Yol Nasl Almt? (6 Mays 2010) ................................................................................... 35

Mini gal zerine Deerlendirmelerin Bir Derlemesi .................................................... 39

Masum deiliz hibirimiz - Taraf/AYA RER - Istanbul - 17.05.2008 ..................... 40

Deniz Gezmi Oya Baydar in Ne Yapmt? O gnleri unuttu mu? .............................. 41

Mini gal ......................................................................................................................... 43

Yaln Yusufoluna Dzeltme nerileri ......................................................................... 45

Hem 68li hem Ergenekoncu olmak mmkn m? ........................................................... 46

Mini gal ve Deniz zerine Birka Not .......................................................................... 48

Kycnn Notu ................................................................................................................. 51

Demokratik niversite istiyoruz!.. .................................................................................... 52

Sosyoloji Blm .............................................................................................................. 54

Darbe Kuaklarna Ak Mektup ...................................................................................... 58

Teori ve Politika ................................................................................................................... 61

4

DDeerrlleemmeeyyii SSuunnuu

Denizlerin avukat olarak bilinen Halit elenk, sanki nceden planlanm gibi, onlarn lm

yldnmnden bir gn nce ld ve bu yl biraz da bu nedenle zel bir nem kazand. Her

yerde bu devlet tarafndan gen yata ldrlen bu arkadalarmzla ilgili videolar, mzikler,

resimler vs. dolu. Ama doru drst bir inceleme, bir analiz, sistemli bir ders karma abas

neredeyse yok.

Aadaki derlemeyi, bir bakma bu akntya kar bir duruun varln gsterme amacyla

yapmak gerektiini hissettim.

Temel amacm bu duygusal, hamasi anmalara bir kar duru sergilemektir.

Ama sadece politik kltre ilikin bir kar duruu da amalamyorum. Denizler, ama

zellikle de Deniz Gezmi, Burjuvazi (yani liberaller) ve Askeri Brokratik Oligari (yani

ulusalclar) tarafndan srekli arptlm bir resimle sunuluyor ve anlyor. zellikle

ulusalclar, Denizi bir pop ikonu gibi sunarak, iini boaltarak, gen kuan ona duyduu

sempatiyi Askeri Brokratik Oligarinin yedeine almaya alyorlar. Liberaller de bu

resmin zerine atlayp, devrimci gelenekleri lanetlemek iin frsat kolluyorlar.

Son yllarda buna kar, iyi kt bir mcadele de balad. Ama 1990l yllarn sonlarnda ve

2000li yllarn balarnda o sralar yeni yeni yaylmaya balayan nternette bu konuda ilk

yazlar biz yazmaya balam ve bir mcadele balatmtk.

Bu derlemedeki yazlarn ou o dnemde ve zellikle ulusalclardan gelen saldrlara kar

yazlm yazlardr.

Ne yazk ki daha banda dikkati ektiimiz, Genel Kurmayn Deniz Gezmi, Che Guavera,

Hikmet Kvlcml gibi insanlar iini boaltp ehliletirerek, gereinde bir pop ikonu,

gereinde bir milliyeti gibi gstererek, gen kuaklar rgtlemede abas byk lde

baarya ulam bulunuyor.

Bu yazlar yaynlamamzn bir nedeni de budur.

*

Deniz Gezmi, Devrimci renci Birliinde arkadam ve yoldamd. Kendisiyle en sk ve

yakn ilikide olduum dnem ise Denizin Filistinden gelip Siyasalda gizlenmeye balad

gnlerde, hatta Ho i Mingi anma toplantsnda Filistinden zerinde kalan askeri kyafet ve

botlarla yeni bir Vietnam ve halk sava ars yapt gn balar.

Ben zmir Aliaada ii rgtlenmesindeydim ve dnnce beni armt grmek zere.

Ben de atlayp gitmitim. O zamanlar benim de temel anlaym, Vietnam Halknn srtndaki

yk azaltmak iin yeni bir Vietnam yaratmak ve bunun iin de gerilla sava araclyla bir

halk sava balatmakt.

O gnler boyunca Taylan zgr ile birlikte bolca konuup tartyorduk. Niyetimiz bahar

aylarnda gerilla savana balamakt.

Bu sk iliki, Taylann lm ve Denizin tutuklanmasyla aksadysa da, stanbulda Cihan

Alptekin ile devam etti.

5

Daha sonra Deniz ktnda benim arkadala birlikte Filistine gitmek zere Hacettepe

Kampsnden yola kacam ana kadar da srd.

Bu birka aylk dnem ok kritik bir dnemdir. FKF o dnemde Dev-Gen oldu, Dou

Perincekle yollarmz o dnem ayrld. Taylan o gnlerde ldrld. Deniz o dnemde eski

DBl arkadalarnn oundan ayr dt. Devrimcilere ynelik seri cinayetler Taylann

ldrlmesiyle o dnemde balad.

Benim Filistinde grlerim deiti ve yollarmz ayrld. Ama btn o zamann devrimcileri

gibi, sevgi, sayg ve gvene dayanan ilikimiz srmeye devam etti.

Son kez olduunu bilmediimiz ama sanki sezmiesine birbirimize baarlar dileyerek

vedalatmz son karlamamzda sonraki hayatmzda yapacaklarmz birbirimize anlattk

bir bakma.

O da dediini yapt ben de.

O bir isyan gelenei balatmak ve brakmak istiyordu. Bunu baard.

Ben i Snfn rgtleyerek, iinde sabrla alarak bir Proletarya Partisi kuruluuna katk

sunmay amalyordum. imdilik grnen sonu: Kesin bir baarszlk.

Ama artk Partilerin devrim yapamayaca, tarihte hibir devrimin partiler tarafndan

yaplmad; ancak bir parti bir parti olmaktan kp bir din olduunda devrim yapaca gibi

sonulara ulam bulunduumdan, grnteki baarszln ok byk bir teorik ve

metodolojik baar ile sonulandn dnyorum. Bu nedenle artk grevini yapm

insanlarn huzurunu duyuyorum ve rahata lebilirim diyorum.

Yetmili yllarda ve daha sonra, Deniz Gezmie selam verdim diyenlerin geni rgtler

kurabildii, Trkiye tarihinin en byk radikalleme ve politikleme; ezilenlerin ilk kez

gerekten devletin kontrol dnda ve kendi insiyatifleriyle rgtlendii dnemde, Dev

Genin dar evreleri dnda Deniz ile yaknlmz bilinmez kald.

Bu dnemde Denizden sz etmek bir tr manevi rant salad iin Deniz ile ilgili

konumadm ve yazmadm. Sadece bir kere Nide Cezaevinde Aydn ubukunun ve

Erturulun Denizi tanyan bir arkada olarak benden bir konumam istemeleri zerine bir

kere konutum. Yanl hatrlamyorsam, Denizin kendisini kendisinin anld gibi

anmayaca zerine bir konumayd. Aydn da sz balarken Denizin yapaca ya da

isteyecei gibi bir konuma yaptm sylemiti yanl hatrlamyorsam.

Deniz zerine konuup yazmaya balamam aadaki yazlardan grlecei gibi, dnyada

yapran kmldamad, zel sava rejiminin Trkiyede iyice yerletii, Krt hareketine

kimsenin destek olmad zamanlara rastlar.

Okununca grlecektir ki, burada anlatlan Deniz baka bir Denizdir. Ve hamasi ve duygusal

bir yan yoktur. Hep derinliine analiz ve anlama abas vardr. Sonular doru veya baarl

olmayabilir ama okuldaki matematik retmenlerinin dedii gibi gidi yolu dorudur.

Demir Kkaydn

06 Mays 2011 Cuma

6

DDeenniizziinn SSoonn SSzzlleerrii vvee BBaazz aarrmmllaarr ((77 MMaayyss 11999988))

12 Mart'ta lenlerin ans nasl canl tutulabilir?

Onlar hakknda duygu atlatan yazlar, iirler yazarak deil. O tecrbelerin analizi ile. Ve

olgular hi atlamayarak.

Son zamanlarda onlarn lmleriyle ilgili bir sr yaz yolland ama bunlarn hi biri o

deneylerin analizini iermiyor. Sadece duygulara hitap ediyorlar. Ama daha da kts, Krt

Ulusal kurtulu Hareketi'ne kar bir tavr, Anti-Emperyalist gerekeli ovenizmi, lhan

Seluk gibilerin tavrnn sosyalist sylemli; demokratik sylemli verisyonunu savunmann

arac yaplyor.

Onlarn konumuna dmeden ve duygusallklarda boulmadan o deneylerden

karlabilecekleri tartmak mmkn olmayacak m?

Deniz, Yusuf ve nan'n konumlarndan balayalm.

Ama bu konumlarn analizi iin baz olgular, tarihi arptmalar da gstermek gerekiyor.

Deniz'in son szleri yle aktarld bir tartma forumuna:

"YAASIN TAM BAGIMSIZ TRKYE !

YAASIN SLER, KYLLER !

KAHROLSUN EMPERYALZM ! "

12 Mart dneminde bu son szler ve mektuplar elden ele daktiloyla oaltlm olarak

dolayordu. ok iyi hatrlyorum imdi, Deniz'in son szleri iinde Krt halk ve Marksizm-

Leninizm de geiyordu.

Hafzas zayf bir insanm ama bunu iyi hatrlyorum. nk bunlar okuduktan sonra

birileriyle tartmtm. Deniz'in idam sehpasnda, mahkemedeki ulusal kurtuluu izgiden

daha farkl, gerek dncelerine uygun bir izgide konutuunu; aslnda Trkiye devriminin

nemli ayan ifade ettiini iddia ediyordum. (Yani Marksizm Leninizm, i Snf ve

Kyllk ile Ezilen Ulus Krtler) Deniz lrken dierlerinden daha farkl bir mesaj verdi diye

tartmtm.

Eh Duvar ykld, oradan "Marksizm-Leninizm" karlp atlabilir. Eh u Krtler de

ounlukla u "kadn ve ocuk katili"; "Fhrer" benzeri "Serok" Apo'nun peinden gittiklerine

gre, "Krtler" de karlp atlabilir. Bylece demokratik, bamszlk, ii ve kylden

yana gnn Genelkurmay icazetli sosyalizm anlayna uygun bir Deniz yaratlabilir.

Bugnk izgi bu deil mi? stediiniz kadar keskin komnistlik yapabilirsiniz ama u Krt

meselesinde snr bilin. Deniz de bu snrn iine ekiliyor.

68'liler Vakf, (Birisi yollamt gene aradm bulamadm, gazetede de km gremedim)

Samsun'dan Ankara'ya yry dzenlemi. Tam ne yazyordu hatrlamyorum imdi ama

haberi okuyunca midem buland. Tahmin ediyorum kimler var oralarda. Bugn artk, Krt

sorunu karsnda lhan Seluk ya da CHP izgisine gelmi eski DB ve FKF yeleri. ou o

7

yryte de vard. Ben de o yryteydim nk biliyorum. O yry bandan sonuna

kadar yryen tek kiiydim de galiba. O yryte ilk kez, daha sonra DEV-GEN ve DB'

oluturacak kadrolar birbirini denemi, tanm; stanbul-Ankara balantlar kurulmutu.

O zamanlar Samsun'dan Ankara'ya yrmenin bir hareketi dourmak bakmndan bir anlam

vard. Ama bugn; Krdistan'da olaanst hal ve bir sava varken; Samsun'dan yola kmak,

herhalde Genelkurmay akaklndan baka bir ey olamaz. Bugn Genelkurmay

akakl yapmayan namuslu bir insann Diyarbakr'dan Ankara'ya yrmesi gerekir,

Samsun'dan deil. O zaman urayaca saldrlar ise malumdur.

Ne ilgisi var denecek, Deniz'in son szleriyle bunun.

Var hem de ok. Deniz'in son szlerini aktaran belli ki onu baka bir yerden alm. Ald yer

ne olabilir? Bu szler genellikle hep Halit elenk'in hazrlad kitaplarda kt. O bu olayn

tek sol ahidiydi. Anlalan son basklarda Deniz'in szleri deitirilmi ve 68'liler vakfnn;

izgisine gelmi. Kendisi mi yapt, bakalar m yapt bilmiyorum. Ama ortada sinsi bir

tahrifat olduu belli.

Kalkp kitaplktan Halit elenk'in hazrlad Onur Yaynlar arasnda km 1987 tarihli

"dam Gecesi Anlar" adl kitab alyorum. Hazrlayan: Halit elenk. Kitabn 84. Sayfasnda

Deniz'in son szleri yle aktarlm:

"Yaasn tam bamsz Trkiye. Yaasn ...Yaasn ...Yaasn iiler, kyller. Kahrolsun

Emperyalizm. *

Orada bir de yldz var. Nedir o yldz? diye dip nota bakyoruz:

"* Deniz Gezmi'in idam sehpas altnda syledii bu szleri yaynlayanlar hakknda TCK'nn

141142. Maddelerine dayanlarak stanbul 3. Ar Ceza Mahkemesinin 977/585 esas sayl

dosyas ile dava almtr, dava srmektedir.

Demek ki, hafzamz bizi yanltmyor. O nokta nokta yerlerde Marksizm-Leninizm ve

Krtler vard.

O zaman hi olmazsa, biraz namuslu olarak nokta nokta koyulmu ve okuyann anlayaca bir

dip not eklenmi.

Ya imdikinde, u Internet tartma forumlarna yollananda, ne noktalar var ne de dip not.

Bildiimiz kadaryla bu arada 141 ve 142 de kalkmt. Bu sefer hukuki deil, sosyolojik

yaptrmlar (meyyideler) devreye girmi anlalan. Ya da yle diyelim: Deniz hadm

edilmi.

*

Deniz, Yusuf ve Hseyin'in son szleri karlatrlnca u grlr: Deniz'in son szleri

Programatiktir, hamasi deildir, duyguya deil akla hitap eder ve dierlerinden izgi olarak

ok daha radikal bir noktadadr. Sosyalist bir temel iinde o gnn strateji anlayn

yanstmaktadr. Hseyin ve Yusuf'un son szleri ise daha duygusal, daha dramatiktir ama bir

program olmaktan ok kendi yaptklarnn gerekesi ve aklamasdr. izgileri ise kabaca

anti-emperyalizm olarak belirir. Her ikisi de sosyalist olmasna ramen, son szlerinde

8

sosyalizmden iz yoktur. Deniz'de sosyalizme giden yolda bir aamay ifade eden ey onlar

iin bir kendi bana bir hedeftir adeta.

Bu bir rastlant deil aslnda. Deniz, bizim kuak iinde, daha ok kk yata Kvlcml'nn

bir ekilde etkisinden gemi (TP skdar ilesindeyken, Kvlcml'y TP yeliine

nermi ve bu yzden atlmt yanl hatrlamyorsam. ) yani sosyalist bir temeli olan

birisiydi. yi bir eitimi ve bilgi birikimi vard ama bunu gsteren biri deildi ve nihayet

Krdistanl idi. Faistler o zamanlar Deniz'in Ermeni olduunu sylerlerdi. Deniz buna cevap

vermezdi genellikle. (Vermemesinin nedeni Ermeni olmas deil, Ermeni olmadn

sylemenin Ermeni olmay kt bir ey olarak grme anlamna geleceiydi.) Ama kendi

aramzda konutuumuzda, Krt bir taraf olduunu sylemiti. Dolaysyla Deniz bizler

arasnda, birka Krt veya Hristiyan aznlklardan arkada haricinde, ulusal sorun konusunda

en hassas, en uyank kiilerden biriydi.

68 niversite igallerinde Krt rencilerin durumu ve nemli etkisi zerine bu gne kadar

ciddi bir inceleme yaplmad. Ancak, imdi geriye baknca, Krt renci arkadalarla ittifak

salayarak ancak o zamanki Bozkurt ve Mcahit takmn niversitelerden uzaklatrabilmi

ve onlarn terrnn nn kesebildiimiz daha ak grlyor.

Devrimci renci Birlii'ni gz nne getiriyorum imdi. Kalanlarn ou herhalde imdi

68'liler vakfndadr. Bunlar o zamanlar da Krt rencilere kar belli belirsiz bir soukluk,

Krt sorununa uzaklk iindeydiler. Ama Deniz farkl idi. Beyazt'tan Aksaray'a inerken

soldaki Diyarbakr yurdu; oraya gidilerimiz. Oradaki arkadalarn silahlaryla her zaman

hazr ve nazr yardmmza gelmeleri. (Bizler ou ehir ocuuyduk ve elimize silah

almamtk. )

Sleymaniye'nin arkasndaki bir sr kk dkknlar ve orada Krt milliyetilerinin gittii

bir kahve geliyor imdi aklma hayal meyal. Deniz'le oralara gidip onlarla konutuumuzu

baz konularda yardmlarn isteyip saladmz hatrlyorum.

Zaten Krtler de Deniz'in bu konudaki farkllnn bilincindeydiler ya da bunu seziyorlard.

Yine belli belirsiz bir sahne geliyor gzlerimin nne. Diyarbakrl bir terzi bir arkadayla

gelmiti Deniz'le konuup tartmaya. Bu terzi muhtemelen Mehdi Zana idi1. Herhalde bir

rastlant deildi bu.

Elbet, Alevilerle birlikte Krtler oluturuyordu Trk devrimci hareketinin ounluunu. Ama

burada allmn dnda olan, Krt arkadalarla Krtler olarak ittifak yaplmasyd. Trk

devrimci hareketinin bir unsuru olarak onlarn var oluu durumundan farklyd bu. Bunu

bilinli bir politika ile uygulayan Deniz'di ve bu politika sayesinde 196970 dneminde yava

yava nce dengeyi salayp sonra da stanbul niversitesi'ne egemen olabilmitik.

*

Deniz yaz brakmad. Yazamayacandan deil, yazmaya pek deer vermiyordu.Dergiciler

var, devrimciler var. Biz devrimciyiz" derdi.

1 Yllar sonra Berlinde Mehdi Zana ile karlatmda kendisine sordum. Evet, naraltnda grtmz

kendisiymi.

9

Dierlerinden farkl olarak, ok gerekiydi. O devrim falan yapmak iin bu ilere

girmedi.Bu memlekette bir isyan gelenei yerletirmek lazm, bunun iin de birilerinin

ortaya atlmas gerekiyor. mantyla yaklayordu.

lgintir, Trkiye'de halkn en ok sevdii insan Deniz olmutur ama Deniz'ci bir hareket

ortaya kmamtr. nk Deniz yaz yazmamtr. Ama nan'clar vardr. nk Hseyin

nan'n yazd sylenen Trkiye Devriminin Yolu diye bir metin vardr. O metin de aslnda

bildiim kadaryla Atilla Keskin'in yazd bir metindir2.

Bu arada bir not. Hseyin nan THKO'nun lideri idi ama teorisyeni deildi. Onun lider

olmas teorisinden deil, amac uruna her eyi gze alma kararllndan geliyordu.

*

O zaman bizler iin herhangi bir milliyetten olmann bir nemi yoktu. Ama dmanmz, yani

devlet bu ayrm yapyordu. Bylece bizler iin bir anlam olmamasna ramen biz istemesek

de bu ayrm bir ekilde yayorduk.

En ilginci kendi yaadm bir olay. Filistin'den dnerken yakalanmtk. Arkadamzn biri

Hristiyan bir aznlktand. Bunun o gne kadar bizler iin hi bir anlam yoktu. Ama Polis ve

Jandarma'nn elinde olduumuz saatlerde, bizi dvmeye gelenler biz Trklere bir vuruyor

idiyse, o arkadaa be vuruyorlard.Ulan bunlar Trk, Onlar komnist de olur anarist de.

Sana ne oluyor" deyip de vuruyorlard ona. Hayatmn en byk aalanmas buydu belki de:

istemeden belli bir imtiyaz yaamak.

Aslnda, bu imtiyaz birok eyi belirledi. imdi sosyalist olmak bu imtiyaz ortadan

kaldrrm gibi konuanlar, aslnda gerein koca bir tahrifatn yapyorlar.

rnein Taylan zgr geliyor aklma. Eer lmese ve o gn Deniz de yakalanmasa idi gerilla

hareketi belki bir yl nce 1970 baharnda balayacakt. Taylan'n lm kadar bizleri

etkileyen baka bir lm olmad denilebilir. Taylan'n seilerek ldrlmesi, bizlerin ok dar

evresinde MT'in onu Krt olduu ve o yaz Barzani'nin oralara gittii iin ldrld

yorumuna yol amt. Bu yorumda bir gerek olduuna ben hala inanyorum. Taylan da Krt

sorunu zerine kafa yormu ve o yaz Barzani'nin oraya gitmiti bildiim kadaryla. O bunu

canyla demiti.

Ya da Cevahir ile Mahir'i ele alalm. kisi iin de Krt ve Trk olmann bir nemi yoktu. Ama

MT iin bu fark vard. Bir rastlant mdr Cevahir'in ilk saldr kurunuyla ldrlmesi?

Sanmyorum.

Derler ki, stanbul polisi Mahir ve Cevahir'in tiplerini bilmiyormu. Bunlar o srada nezarette

bulunan lkay ve Necmi Demir'e sormular; onlar da tam ztlarn tarif etmiler bu nedenle ilk

kurunda Mahir sanlarak ldrlen Cevahir'mi. Bu yorumu yapanlar bu devleti hi

tanmyorlar belli.

Bize bir vururken o Hristiyan aznlktan arkadamza be vuran ayrmclktr Cevahir'i de

Taylan' da ldren.

2 Atilla Keskin, 2008 Ylnda Berlinde yaplar Ala Turca 68 toplantsnda bunun ekonomi blmn

kendisinin yazdn ilk kez ak olarak ifade etti.

10

Bunun iin deil mi ki Kvlcml, 12 Mart ncesi Krt Sorununda grn sorana, yanl bir

ey sylemekten ise hi bir eyi sylememeyi tercih ederek "maam skmyor" demitir.

O bununla skmadndan ziyade, bu konuda TC'nin nasl "hassas" olduunu ifade etmek

istiyordu.

*

Bir de Hseyin nan ile ilgili bir eyler yolland:

"Hseyin nan, THKO' nun teorisyenidir.

THKO' nun ad Deniz Gezmi ile anlr, ama aslnda gerek teorisyeni Hseyin nan' dir.

Bir Krttr. Ama, milliyeti deildir ve o zaman Serok( babu) olmad iin hidayete erememitir !

Hseyin nan devrimcidir.

THKO' nun en gencidir, ldnde 23 yasndadr.

dam bekledii hcresinde, son ana kadar, Toprak Reformu ile ilgili tasary okur, not alr.

te sehpadaki son szleri.

BEN AHS HBR IKAR GZETMEDEN HALKIMIN MUTLULUU VE BAIMSIZLII N

SAVATIM.

BU BAYRAI BU ANA KADAR EREFLE TAIDIM.

BUNDAN SONRA BU BAYRAI TRK HALKINA EMANET EDYORUM.

YAASIN LER KYLLER VE YAASIN DEVRMCLER.

KAHROSUN FAZM ! "

Bugn, Hseyin'in bu laflarn aktaran bir solcunun, sosyalistin baka eyler sylemesi,

rnein Deniz'in syledikleriyle Hseyin'in sylediklerini karlatrmas, Hseyin'in

sylediklerini eletirmesi gerekir. Sylediklerinin bugn artk maalesef hi bir tazelii

olmadn, bunun da onun aslnda Trk Milliyetisi zelliiyle ilgili olduunu belirtmelidir.

Hseyin bir Krt olmasna ramen, bir Trk kimlii ile ve bir Trk milliyetisi olarak bu

hareketin iindeydi.

Yukarda "milliyeti deildi" deniyor. Hseyin'in szleri, tipik bir anti-emperyalist Trk

Milliyetisinin szlerinden baka nedir ki? Trk milliyetisi olunca milliyeti deil de

enternasyonalist mi oluyor? Yukardaki yaklama gre yle.

Ama sorun sadece bu deil. Hseyin sanki Abdullah calan'n zdd bir tip imi gibi

koyuluyor. Bu da doru deil. Hseyin nan, Abdullah calan'da iyice ortaya kan

zelliklerin ouna sahip ilk nemli devrimciydi.

Evet, THKO'nun gerek lideri Hseyin idi -Teorisyeni deil-. Ama onun bu liderlii nereden

geliyordu? Teorisinden mi? Hayr. Sinan'n, Deniz'in entelektel dzeyleri Hseyin'den

muhakkak ki ok ilerdeydi. Bunlar iyi eitim grm, ehirli, modern burjuva ve kk

burjuva ailelerin ocuklarydlar. Humanisttiler. Onlar sosyalizme getiren kiisel

ezilmilikleri deil, ezilenlere duyduklar sempati idi.

11

Ama Hseyin'i sosyalizme getiren ezilmilii idi. Alevi ve Krt olarak ezilmilii,

dlanml. Bir ocuk ve gen olarak yaad binlerce izlenim ve olayn birikimi.

Dolaysyla Hseyin'in olaylara yaklam ok farklyd. Bu fark yle aklamak mmkn.

Ne Sinan ne de Deniz hi kimseyi ldrmedi. rnein Amerikallar serbest braktlar. Ama

benzer durumlarda Hseyin olsa idi ok baka davranr ve ldrrd.

te Hseyin'in Deniz ve Sinan zerindeki otoritesi bu kararllndan, onun bu plebiyen

yanndan geliyordu. Deniz ve Sinan aslnda 68'in gerek iki kitle lideriydiler ve en parlak iki

kafasn temsil ederler. Ama bu iki kiiyi Hseyin nan'n karsnda mahcup ve el pene

divan durur durumda grmeyen inanamaz. Hseyin'i ise dar Dev-Gen kadrolar dnda

kimse tanmazd.

te Sinan ve Deniz'in zerindeki bu otoriteyi yaratan tek zellik; Hseyin'in btn plebiyen

hareketlerde grlen zellikleriydi. Amaca varmak iin her eyi yapma kararll. Onlar

bunun kendilerinde olmayan bir zellik olduunun farkndaydlar ve bu nedenle onun

otoritesini gnll olarak kabulleniyorlard.

Denebilir ki Hseyin calan'n ilk prototipidir. O zelliklerin ou onda tohum halindedir.

*

Kimileri Devrim'i "temiz" bir ey sanyorlar.

Hayr, devrim "pis" bir eydir. O gne kadar Toplum'un en altnda kalm, ezilmi, insanlktan

karlm insanlar suyun yzne karlar, kendi kaderlerini ele almaya alrlar ve bunu o

gne kadar kurban olduklar ve tek bildikleri yntemlerle yaparlar. Onlara ne verilmitir ki ne

istensin.

12 Eyll ncesinde ayn eyler olmad m? Sonra hep 68'lilerin baka olduundan sz edildi.

Bu aslnda pleplerden korkudur. 68'liler iyi aile ocuu rencilerdi. 70'lerinkiler ise

gecekondu mahallelerinin genleri, plepler. Ayn mantk bugn Krt ulusal kurtulu

hareketine kar alyor.

Ama devrimlerin yzeysel bir deerlendirmesidir onda sadece o "pis" olan grmek. Onda

baka eyler de vardr grlecek. rnein ellerinde silahlaryla kadnlar. rnein Krtlerin

artk Krt olduklarn sylemekten utanmamalar. rnein byk Krt uyan ve rnesans.

Dnyay Sarsan On Gn" adl kitapta bir sahne vardr. Eski bir devrimci, belli ki aydn ve k

giyimli, bir asker ile tartmaktadr. Biri "sen ar baban iin dua ederken ben devrimcilik

yapyordum" der. Dieri, "Vallla ben onu bunu bilmem, burjuvazi var proletarya var.

Birinden olmayan dierinden yanadr. Der. Eski devrimci tekrar "sen de Boleviklerden

duyduunu papaan gibi tekrarlyorsun" der.

Aa yukar byle bir sahneydi.

Dnn devrimcileri, davet ettikleri ezilenler sahneye knca, ama biz bunu byle

istemiyorduk, byle olmaz diyorlar.

Ve aslnda ait olduklar yere gidiyorlar.

07 Mays 1998 Perembe 00: 48

12

AAnnllaammaakk,, zzmmlleemmeekk vvee TTaarrttaabbiillmmeekk ((88 MMaayyss 11999988))

Aradan eyrek yzyldan fazla zaman gemi. Bugn ne o dnemin rgtleri, ne de sembol

olmu kiileri hakknda bir tek bilimsel ltlere gre yaplm, duygusal olmayan bir analiz,

bir monografi, bir biyografi kt m Trkiye'de? Hayr.

Sadece yarm yamalak yaplm, belki bir aratrmada kaynak olarak kullanlabilecek anlar

veya mahkeme zabtlar falan var. Bunlarn da, nasl hazrland ise ayr bir sorun. Bir

tanesini biliyorum. THKP-C ve Mahir ile ilgili bir kitapt, saatlerce konutuk; anlatrken

rportaj yapan "ya evet, bunu biliyorum, bakalarndan da duymutum" gibi eyler de

sylyordu. Ama kitab alp baktmda, o rportaj esnasnda konutuklarmzdan hi bir

eyin kitapta yer almadn grdm3. En azndan olgular dzeyinde bile olaylarn sadk bir

aktarm yok; var olan ihtiyalara gre seilmesi var. Ama o olgularn analizi ve sonular

karlmas, genellemeler yaplmas, hemen hemen hi yok.

Trk burjuvazisi Atatrk'e, ya da Mslmanlar Muhammet'e onun hayatna kar nasl tavr

iindeyse, Sosyalistler ve devrimciler de kendileri iin nemli ehit ve nderleri hakknda

benzer ekilde davranyorlar. stediimiz kadar devrimci ya da sosyalist olalm, doduumuz

gnden beri bizi ekillendiren kltr ve anlaylar bir ekilde varln srdrr. te "Turhall

bir hall"nn tam da yeri buras.

Bir de u Almanya'y gz nne getiriyorum. Herhangi bir kitapya gidip, Almanya'nn

Deniz Gezmi'i saylabilecek Rudi Duke, ya da Mahir'i saylabilecek Andreas Baader veya

Ulricke Meinhof zerine veya Almanya'nn Dev-Gen'i saylabilecek SDS zerine onlarca

monografi, sosyolojik veya psikolojik analiz, anlar bulabilirsiniz. Daha geenlerde Rudi

Duke'nin ei en mahrem yanlar bile aklayan anlarn yaynlad.

Trkiye'de yok byle bir ey. Her ey bir kutsallk halesi iinde dokunulmaz tabu klnyor.

Atatrklerin ya da Mslmanlarn tepkilerinden fark yok devrimcilerin tepkilerinin de.

Bu gelenei ykmak gerek. En azndan sol kltrn bu gelenekten bir kurtulma abas gerek.

Bu yndeki her giriimin nyarglar, tabular duvarna arpaca ak olmasna ramen yine de

denemeye deer.

*

Elbette, bir deerlendirmede ya da tartmada kimsenin kararllndan, inancndan,

ballndan, iten ve samimi olduundan phelenmek ya da bunlar tartmaya amak sz

konusu deildir. Eer rnein, Hseyin nan amac iin her eyi yapma kararllndayd

szlerim Deniz'in rnein yle olmad gibi bir anlamda anlalyorsa, ne dediim hi

anlalmam demektir. Deniz de yleydi, herkes yleydi.

Burada tartlan baka bir konudur, kararllk ya da inanlarda samimilik deil. Bu, dnyada

devrimci mcadelenin, ezilenlerin mcadelesinin en can alc konularndan biridir. O kararl

ya da samimi olarak bal inan iin mcadele ederken kendinize hangi snrlar koyduunuza

ilikin bir sorundur.

3 Turan Feyizolu ve kitab kastedilmektedir.

13

Hseyin nan ile Abdullah calan arasnda belli bir iliki kurduk. Bu ya calan'n

olumlanmas ya da Hseyin'in ktlenmesi olarak anlalyor. Kimse olgular dzeyinde,

insanlarn yetime tarzlarnn, uradklar zgl basklarn onlarn ekillenmesindeki etkileri;

bu etkilerin sonular ve ortaya kann ezilenlerin mcadelesi iindeki konumu gibi sorunlar

tartmak bile istemiyor.

Deniz'in ve Sinan'n snfsal kkenleri ile Hseyin'in farkllklarndan sz ettik. Bu hemen

onlar arasna nifak sokma olarak alglanyor. Yazlanlarn olgu dzeyinde, sonular dzeyinde

tartlmas yok. Btn her ey politik tavr allarn fonksiyonu olarak ele alnyor ve yle bir

deerlendirmeye uratlyor.

Ya da Deniz'in son szlerinde, baz szlerin bugn yok edildiinden sz ettik. Ayrca, bunu o

alnty post edene kar kullanmamaya zel bir dikkat da gsterdik. Ola ki bilmiyordur. Bu

szlerin nasl bir mekanizmayla deitirilmi olabileceinden de imal bir varsaym olarak sz

ettik. Bu konuda t yok. Ortada bir olgu var. Deniz'in son szlerinin deimilii. Deimi

mi deimemi mi? Deimi ise niin deimi? Bu deimede bugn Krdistan'da yryen

sava ve buna kar azm Trk milliyetiliinin pay var m yok mu? Tartan yok. t yok.

Trkiye'de sosyalist hareketin zerindeki Kemalist etkiden genel olarak herkes sz ediyor ve

mutabk. Ama bunu somutlamaya gelince lenlere saygszlk oluyor. Elbette btn sol gibi

onlar zerinde de Kemalist ideolojinin muazzam bir etkisi vard.

Ama o Kemalizm ile bugnk Kemalizm arasnda baka bir fark da vard. O zamanlar

sosyalistlerin ou iin o Kemalist sylem, mttefik glere ynelik, bir cephe politikas

anlam tayordu, tabiri caiz ise sosyalistlerin gerek kendi dillerini yanstmyordu.

Bir dier yanyla da, Kemalizm bugnden farkl olarak yorumlanyordu. Bu ilk burjuva

muhalefetlerin dinsel biimler iinde kmas gibi bir olayd. Sosyalist hareket veya ii

hareketi de milliyeti ve Kemalist formlar iinde ortaya kyordu. THKO'nun davasnn

savunmalar ortada. O metinler bugn, kimi zel isimler kartlarak ve kimlere ait olduu

gizlenerek sola bulam gen nesilden birine verilse, ya da kendini sosyalist olarak

tanmlayan bir Krt'e, onlarn sosyalistlerden km olduunu anlayamaz.

Btn bunlar tartamayacak myz?

Acaba bu kutsallk haleleri bu arkadalarn geleneini srdrdn iddia eden hareketlerin

konumlar ve karlar ile de bir balant iinde deil mi?

Bu soruyu da tartamayacak myz?

Ne olgular ne de o olgulardan karlabilecek genellemeler ve sonular zerine bir tek sz

yok.

(Gkyz4 ise "Kvryorsun" "kariyerist" "marjinal" "kompleksli" gibi, bizim iyi niyetimizi

ve kiiliimizi hedef alan ithamlarda bulunuyor. Bunlara ne cevap verilebilir ki? Ama teorik

dzeyde, olgular ya da karsamalar dzeyinde her trl iddiasna cevap verilecektir. Zaman

4 Bu yaznn yazld zamanlarda daha sonra Erguvaniler adli kitabn yazar olarak tannacak olan Tayfun Er,

nternet forumlarnda Gkyz adyla yazlar yazyar ve Krt hareketini savunduumuz iin bize kar kiilaimize ynelik saldrlarda bulunuyordu.

14

olduka ve yeri geldike. Aslnda okumasn bilen iin cevaplar oktan var. Alntlar yaplan

iddialar rtr zaten. Biraz analiz abas gerek o kadar. )

*

Ama bu vesileyle yine somut olarak ulusal sorundaki tipik yanl tavrn rneini gstermeden

ve deinmeden geemeyeceim.

simsiz yazar yle yazyor:

"Ben kiisel olarak bir Krt devleti olsun da ister kapitalist ister faist olsun anlaynna

karym.

Hala o ok basit mesele anlalm deil. Ezen ulustan sosyalistin grevi, Krt ulusunun faist

mi, sosyalist mi, kapitalist mi, nasl olacaksa, ona kendilerinin karar verebilecei koullar

yaratmaktr. Adamlarn ortada faist ya da sosyalist bir devlet kurma zgrlkleri yok. Sizin

greviniz onu bu zgrl salamak ya da onlar bunun iin bir mcadeleye girmiler ise ona

destek olmak.

Kz kendi bana brakrsan ya davulcuya ya da zurnacya gider mantyla hareket

ediyorsunuz hala. Kime giderse gitsin. Gitsin davulcuyla da yatsn, zurnacyla da. Belki

sonunda gider kemancya varr. Brakn onun ne yapacana karar vermeyi.

Trklerin bugn Genelkurmay ya da zel Harp Dairesi tarafndan ynetilip ynetilmeme

hakk ve zgrl var. Bir devletleri olmasayd bu haklar ve zgrlkleri olmazd. Krtlerin

niye olmasn?

Ad stnde, "Kendi Kaderini Tayin Hakk". Brakn kendi kaderlerini kendileri tayin etsinler.

08 Mays 1998 Cuma

15

BBiirr YYaazzddaann BBiirr BBllmm ((1188 NNiissaann 11999988))

1969 Kongresinde, yani FKF'nin adnn DEV-Gen olduu, Atilla Sarp'n bakan seildii

kongrede, benim de iinde bulunduum, Devrimci renci Birlii'nden arkadalar beni de

nerdiler ve stanbul Blge Yrtme Kurulu'na seildim. Bu yle ahm ahm bir ey de

deildi. nk o zamann gelenei ve anlay iinde, ynetim organlarna seilenler ile

gerek ilikiler de ayn deildi. Bu sadece Devlet'e kar, ynetici bir organ gsterme

gereinden dolay yaplan zorlama bir iti.

Bu organa seilmemin nedeni de, daha sonra THKO'yu oluturacak olan, lenlerden bugn

adn anabileceim Deniz ve Cihan'n da iinde bulunduu kk bir arkada grubu-

ekirdeinin Dev-Gen ynetimini kontrol altnda bulundurma plannn bir parasyd. nk

o zamanlar biz, bahar aylarnda gerilla savan balatmay dnyorduk. O k hazrlklar

yapacak, militanlar toplayacak, baharda da yeni bir Vietnam yaratmak zere daa kacaktk.

Yani 12 Mart ve sonrasnda olan bir yl nce yapmay dnyorduk.

Bu balamda, stanbul'dan bir sr Dev-Gen militannn Filistin'e gidip gerilla sava

sanatn renmesi iin hazrlklar da yapyorduk. Ne var ki, evdeki hesap arya uymad.

Gidecek gruplar arasnda ayrlklar kt, Deniz tutukland vs..

Ben de, o balangtaki plana bal olarak Filistin'e gitmeye karar verdim. Deniz, oraya

gitmemin bir ie yaramayacan, Trk ordusunun yakn dzen piyade eitiminden baka bir

ey vermediklerini, gitmememin daha iyi olacan, ama bu noktadan sonra gitmemi de

anladn syledi. Cihan da, kalrsam daha yaral olacam syledi ama kararma da bir ey

demedi.

Bunun zerine, iin hukuki durumu zerine konutuk, bama bir ey gelirse Dev-Gen'in

hukuki bakmdan kt duruma dmemesi iin, Dev-Gen yelii ve organlarndan istifa

etmi saylmam gerektii zerine konutuk. Ben de bundan sonra, tesadfen bir araya

geldiim birka arkadala, gerilla sava renmek zere Filistin'e gittim. (12 Mart

dneminde, fiilen ok az Dev-Gen yneticilii yapmama ramen, resmen ynetici olmam

dolaysyla, -aslnda istifa etmitim ama kimse bu brokratik ileri ciddiye almadndan bir

ilem olmam. Dolaysyla resmen ynetici grnyordum- mahkum oldum ama af

kapsamna girdi. Sadece 5 ay hapis yatm olduk.)

Ne var ki, orada grlerim deiti. Trkiye'de muazzam bir i Snf ve hareketi olduu, bu

iin ok uzun bir mcadeleyi gerektirdii, niversite rencileri ortamndan kurtulmann art

olduu gibi grler edindim. Dnerken, artk, zaten teden beri iinde bulunduum ii

hareketi iinde almak zere dnyordum. Yakalandk, yattk ktk. stanbul'a gittiimde,

arkadalar, kendilerinden artk ok farkl dnyor olduumu bilmelerine ramen, tekrar

Dev-Gen Blge Yrtmesinde almam nerdiler. Ben de, "renci hareketinden bir ey

kmaz, ben iilerin arasna gidiyorum gene, zaten formel olarak istifa etmitim" diyerek,

tekrar bir yl nce de, zaten ilk rgtlenme almalarnda bandan beri bulunduum Aliaa

Rafineri inaatna gittim. Orada, 16 Haziran sonrasnda, btn ii hareketinin skynetim

16

terr altnda bulunduu dnemde, mehur Aliaa direnilerini rgtledik, Necmettin

Giritliolu ld vs..

Bundan sonra benim zaten Dev-Gen'le bir ilikim olmad. Ve ayrca o zaman yaayanlar

bilirler, genlik iinde pek az kii, niversitelerin komformist ortamn terk edip iiler

arasnda almaya tm enerji ve zamann veren bir yola girdii iin, btn gruplar, bizim

farkl grlerimizi bilmelerine ramen, bir bakma onlarn alanlaryla da fazla bir

problemimiz olmadndan, bizlere kar son derece saygl ve olumlu bir tavr iindeydiler.

12 Mart dneminde de, fabrikalarda altm, iiler arasnda rgtlenme giriimlerinde yer

aldm. Daha sonra TSP'i kuracak ekibe, onlar reformist bulduum iin muhalefet ettim ve

iste orada bir tr tasfiye yaadm. Ama bunun Dev-Yol ya da Dev-Gen ile ilgisi yok. TSP

ile ilgili.

17

BBiirr MMeekkttuuppttaann BBiirr BBllmm ((2266 EEkkiimm 11999999))

27 Mays ve 68 kuaklar ilikisi Ankara'daki renci hareketinde pek grlmez. Orada bu

gei teorik dzeyde gibidir. stanbul'da bu gei ok ak biimlerde grlebilir. Ankara'daki

geisin en tipik temsilcisi ise kanmca Yaln Kk'tr. Onun kimi kendine ilikin

deerlendirmelerinde kanmca bir gerek pay vardr. Balangta Forum dergisi

evresindendir ve Ankarada'daki olaylarda da bir yeri var sanrsam. FKF'nin kurucularndan.

Sonra TP. Bir yerde ben Trkiye'nin ilk gerillasydm diye de yazyor. Bir anlamda, sembolik

olarak doru bir yan vardr. Bunlar kaba bir megalomanlk olarak grmemek gerekiyor

kanmca. Byle bir yan da olsa bile.

stanbul'da Kastro Nuri kuan Ahmet Glyz Ketenci'lerin kua izler (TMTF olaylar,

Yn dergileri vs.) Bozkurt (Nuholu) ayn zamanda bu kuaktandr da. Bu TMTF olaylar

srasnda, Mustafa Grkan gibi Kemalizmden gelen biri, sosyalizme doru evrilir (belki de

Deniz'in etkisiyle). (Mustafa Grkan'dan ok bilgi edinebilirsiniz. Yalnz bugn bunlarn

hepsi Krt sorunu dolaysyla gemii tahrif ederek anlatacaklar, onu o zaman da onlarn

imdiki Kemalizmleri gibiymi anlatacaklardr. rnein Deniz'in son szlerinden Krt halkn

ve Marksizm Leninizmi karmalar gibi.) TP'ten Kvlcml'y yelie nerdii iin atlan

Deniz de bu TMTF olaylarna katlr. Sanrm Grkan ve Deniz ibirlii, yani DB'n

ekirdei buradan kar. Yani Deniz ve Grkan FKF'liler ve Dier Ankarallandan farkl

olarak, 28 Nisan'dan beri gelen, CHP'lilikten Yn'le doru evrilmi izgiyle de

balantldrlar ve bir anlamda Grkan da bir gei tipidir. Bizler ise, dorudan TP'tendik.

Blgecilikler, CHP'lilikler, YN'c eilimlere kar erbetliydik. Hatta TP'ten gelmilik ile

TMTF olaylarndan gelmilik, DB iinde farkl karargahlarda oturmay bile belirliyordu.

(Ben, Cihan, Erim, Selahattin, Deniz vs. Bizler YS'i idik. Mustafa Grkan, Kyc vs. daha

ziyade TMGT'ci idi. Bu fark sonraki evrimlerde de grlr. YS'ci kadro THKO'nun

ekirdei olmutur, ODT'nn yan sra.) TMGT'liler Mihricilie evrilmiler ve simdi de

68'liler vakf isimli mason dayanmasnda bat alma grubuyla beraber alyorlar. Bizim

DB'n iki karargah vard rnein. TMGT ve YS. TMGT 27 Mays'ta AP'lilerin

kontrolndeki renci derneklerine kar onlar dengelemek iin kurulmu gstermelik bir

rgtt. Daha sonra 27 Mayslarn, Yn'clerin etkisi altna gemiti. Bu yukarda saydm

isimleri orada grebilirdiniz. Banda da yine ayn tayfadan Karadeniz'li Kazm Kolcuolu

vard. (Alp Kuran da bu gei tiplerinden saylabilir. Bedii Kuran'n olu.) TMGT DB'n

hem sa yann hem gemiini sembolize ediyordu. YS geleceini. Hatta, ylesine aktr ki

bu, biz ne zaman, bu Yn'c taifenin iine gelmeyecek iler yapsak, sosyalist yanmzn

ifadesi olan iler yapsak, radikallesek, TMGT'den bir ekilde dlanrdk. Bunun zerine

YS'e snrdk. Tabii sonra binlerce renci zerinde etkili olunca kolay kolay dlayamaz

oldular.

Yine ihmal edilmemesi gereken bir yan. Devrimci renciler Laleli'deki Diyarbakr yurdu ve

Sleymaniye camiinin oralarda taklan rencilerin (Musa Anter'den, belki Yaar Kaya'lardan

gelen), 27 Mays ncesi Krt kuann etrafnda kmelenmi sosyalist eilimli Krt

genlerinin desteini alabilerek stanbul niversitesi'nden Faistleri srebilmilerdir. Bu

ittifakn kilit ismi Deniz'dir. Yani Sosyalist renciler, 27 Mays ncesi blnmenin devam

18

olan Krt'lerle ittifak yaparak saclara stn gelebilmilerdir. TMTF DB evriminin benzeri

kanmca Krtler arasnda da grlebilir. Krt tevkifatlarna urayan eski kuak ile DDKO

kua.

Demir

26.10.1999 10:46

19

BBiirr ttaarrttmmaaddaann BBiirr bbllmm ((1122 HHaazziirraann 22000011))

Yaznzdan anladm kadaryla, siz 1970'in tartmalarnda taklp kalm, o tartmalar

anlayp aamam bir durumdasnz.

Ben o tartmalarda yanl olduumu dnmyorum. Yanl olan Deniz ve Mahir'ler idi. Bir

programatik ve stratejik sorun tartyorduk o zaman. Zaten sonraki olaylar onlarn ngrd

veya koyduu biimiyle doru olmadn gsterdi. Ne THKO'nun devam olan rgtler

(Halkn Kurtuluu ve Emein Birlii) fokoculuk yapt; ne de Cephe'nin devam olan en

byk hareket (Dev-Yol) Mahir'in "suni denge"yi bozmak iin yaptklarn yapmaya kalkt.

Ebette grlerimde bir deime vardr. 1965-69 arsnda TP'in grlerindeydim. 1969-70

yllarnda TP'in "sosyalist devrim" stratejisi karsnda "demokratik devrim" stratejisini

savunan kantta yer aldm, yani bilinen adyla "MDD'ci" idim. MDD'ciler iindeki ilk Beyaz

ve Krmz Aydnlk blnmesinde, Beyaz Aydnla kar, stanbul'da ilk bayra aandm.

O sralar, "halk savan" savunduumdan, inancma uygun olarak gerilla savan renmek

zere Filistin'e gittim. Ancak gerek orada grdklerim, gerek daha nceden iiler arasndaki

faaliyetlerim ve de gerek Marksizm'den rendiklerimin etkisiyle, bu savan ok uzun bir

mcadele olacan, nce ii snfnn rgtlenmesi ve partisi olmadan bir adm atmann

mmkn olamayacan dndm iin, grlerim deiti. Dndkten sonra btnyle

i Hareketine yneldim ve renci Hareketi beni hi ilgilendirmedi. rencilerle, sadece

onlar ii hareketine ekebilmek iin iliki kurar durumdaydm.

Bu dnemdeki blnmelerde, Denizler, Regris Desbray'n "Devrim'de Devrim" kitabna

dayanarak fokoculuu, Mahirler ayn iin partiyle yaplmasn savunuyorlard. Onlar iin

tartma mcadele biimlerine ilikindi, benim iin devrimde glerin yer alna ilikindi.

Onlar, "i snfnn ideolojik ncl" diyerek kendilerini, yani znde niversitelerde,

renci hareketiyle sosyalist olmu rencileri snfn yerine ikame ediyorlard. Temel g

kyllk diyorlard. Bylece o muazzam ii snf devrim stratejisinde yersiz yurtsuz ve

anlamsz kalyordu. Bu devrimi ciddiye almamak olurdu ve hala da yledir. Bu tartmada

ayrca ayr diller konuuyorduk. Bizler bir devrimde glerin yer aln tartrken o

arkadalar, mcadele biimlerini tartyorlard.

imdi, bu tartmalarda savunduklarmn doru olduu kansndaym bu gn de. Onlar yanl

savunuyorlard. nsan yanl bir stratejiyi savunurken kahramanca lebilir. Arkadalarn

durumu buydu.

Biz o blnmeleri yaarken kimse henz lmemiti. Onlarn devrim stratejisi bakmndan

yanl grlere dayanan davranlarnn sonradan nasl yorumlanacan kimse bilemezdi.

Biri sonradan kp da, "silahl mcadele provokasyondur" veya daha sonra rnein

Grkan'da olduu gibi "bizler ittihatydk" derse yle olmadn savunurum. Ama bu onlarn

yolunu doru grdm anlamna gelmez. Siz byle anlyorsanz yanlyorsunuz.

Evet, daha sonra yuvarlak hesap 1980'e kadar "doktorcu" idim. Yani ii snf ve onun partisi

yok ise bir ey olmaz diyen bir insandm. Bu gn de yle dnyorum. Ve hala dnyada bir

20

ii snf partisinin programnn ne olmas gerektiini tartyorum. Btn yazlarm bu

soruna yneliktir hala.

1980'e doru, gerek nc Enternasyonal'in tasfiyesi, gerek Faizm'e kar mcadele

stratejisinin sorunlar beni Trokizm denen, aslnda revize edilmemi Ortodoks Marksizm'den

baka bir ey olmayan akmla tanmama yol at.

1990'lara doru artk kendime "Trokist" dememeye baladm, daha dorusu nceden de

demezdim bir adlandrma olarak ama bu nemli deil. Onu yanl grdmden falan deil,

onun kendini tanmlad problemlerin bu gnn dnyasn anlamay salamayacandan

dolay.

Bu gn, klasik Marksist gelenein yan sra, bu klasik gelenein, devrimci ve eletirel ruhunu

koruyan ve onu gelitirmi olan, birbirinden bamsz gelenein (Trokizm, Eletirel Teori

veya "Bat Marksizmi" ve Kvlcml'nn teorik katklar) bir sentezinin, siyah, kadn, ekoloji,

bar hareketi gibi znelerin problematikleri ve teorik katklaryla birlikte gelecein bir

sosyalist hareketinin ykselii iin, bir teorik baz salayabileceini dnyorum ve bu teorik

baza dayanarak aklmn erdiince sorular sorup cevaplar vermeye alyorum.

Btn bu evrimimde, sonra gelen aamam ncekinin olumsuz anlamda bir inkar deil, onu

iinde tayarak ama olmutur. Bu evrim bir binay ykp onun yerine baka bir bina kurmaz,

bu evrim bir tepeye trmanmaya benzer, hareket noktas hep ayndr ama ufuk geniler ve yeni

problemler ortaya kar.

imdi Kvlcml'y da Troki'yi de Benjamin veya Adorno'yu da Marksizmin zirveleri olarak

grmeme ramen kendimi, "Trokist" veya "Doktorcu" olarak bile tanmlamaz iken, siz kp,

1970'lerin bir blnmesindeki sorunlarla beni yarglamaya hem de o gnn mantyla

kalkyorsunuz. Benzerini Trokistler ve Doktorcular da yapyor: her hangi bir yerde Doktor

veya Troki'yi savunduumu grdklerinde. Sanki nedamet getirmiim gibi alglayanlar

oluyor.

Hayr. yle bir ey yok. Ben TP'liliime de, MDD'ciliime de ve dier ayrlklardaki tavrma

da sahip kyorum ve onlar yanl grmyorum, o gnn blnme ve tartmalar iinde.

Ben o zaman tartmalar iinde doru olan savunduumu dnyorum ve bu tavrlar hep

daha derinliine bir kavraya ve daha st bir aamaya da denk dyordu.

*

Ben o zamann kafasyla da, eletirdiim ve yanl bulduum bu insanlar burjuvaziye kar

savundum. (1974 Kvlcm gazetesi). Uur Mumcu gibiler, Denizler ve Mahirlerin silahl

hareketlerini silahl mcadeleyi ilke dzeyinde mahkum etmek ve bir provokasyon gibi

gstermek ve 70'lerin faistlere kar z savunmalarn terrizm gibi gstermek istediklerinde

de onlarn silahl mcadelelerini tarihsel anlam bakmndan savundum.

(rnein, Uur Mumcu, CHP hkmetinde Adalet Bakanl'nn zel izniyle, ki bu izin

solcularn faistlere kar silahl z savunma yapmasn engellemek ve bunu yanl gstermek

iin Mumcu'ya verilmiti CHP stratejisinin bir paras olarak, Nide'ye geldiinde, Erturul,

Orhan ve benle rportaj yapmay planlamt. Aklnca, ben fikir sulusu olduumdan, benden

silahl eylemleri mahkum eden ifadeler alacan sanyordu. Ama bende aradn

21

bulamaynca, rportaj bile yapmaya gerek grmedi, kitabnda iki satrla bir de fikir suundan

unlar yatyor diye geitirdi. Erturul ve Orhan onun istedii gibi eyler sylememesine

ramen, ok mehur olduklar ve darda binlerce kii onlarn ne dediini merak ettii iin

onlarla yapt. Ama 12 Mart ncesi tartmalarda hepsi yukarda eletirdiim stratejileri

savunanlarla, balangta plan olmamasna ramen, grmeler yapt ve kitabnda yer verdi.

nk tam da onun istediklerini sylyorlard bir ekilde. )

Ama ben, cephe ve ordu kkenli hareketlerin yaratt Deniz ve Mahir imgelerine de itibar

etmedim ve bunlarn da yanl olduunu kendi bildiimce ifade ettim. Bu yzden hakkmda

ldrme planlar da yapld. Hatta bana yakn olan bir kii ilendi.

imdi siz de benzerini yapyorsunuz. Deniz ve Mahir'lerin isyan "doktor amcaya idi falan

diyorsunuz. Peki yleydi de bizzat kendiniz "kesintisiz 1, 2 doktorun ta kendisidir"

diyorsunuz. Evet yledir. Peki, o zaman bu nasl bir isyan oluyor Doktor'un kendisi Doktor'a

kar?

Hayr, ortada sisteme bir isyan vard ve bunun nasl yklaca sorunu tartlyordu. Herkes

ayn isyan duyuyordu. Ben iiler arasna gittim ve tesadfen lmedim diye sulu mu

hissetmem gerekiyor kendimi. Hayr baym. Sorunlar bu ekilde tartlamaz. Siz benim bu

gnden yazdm sylyorsunuz. Ama siz o gnn atmosferinden mi yazyorsunuz ki?

Kimsenin isyanndan, iyi niyetinden, cesaretinden vs. kukulanmak sz konusu edilemez.

Bizzat o insanlar birbirlerine kar sizin kin dolu ve aalayc slubunuzdan ok daha

sayglydlar. nk onlar eitli eylemler iinde birbirlerinin ne olduklarn ve sorunun bu

olmadn biliyorlard. Ben ahsen ne Deniz'den ne Cihan'dan sizin yaptnza benzer ne bir

ima ne de bir serzeni grdm. Aksine, benim hakkmda her hangi bir kiinin sizin imdi

konutuunuz gibi konumasna msaade bile etmezlerdi. Bu bir speklasyon deildir. Kimse

kimsenin inancndan, cesaretinden veya burjuvaziye veya devlete kar olduundan kuku

duymuyordu. Hepimiz ok garip koullarda birbirimizin korku ve cesaretlerini grmtk ve

birbirimize kar bir rol yapmamz sz konusu olamazd.

*

Niye bunca yldr sustuumu sylyorsunuz? Ne syleyeyim, artk bu tr ithamlardan

bktm niin imdi sylemek zorunda kaldm gibi, o kiilerin ayr grlerimize ramen

benim yoluma saygl davrandklarn hatta tevik ettiklerini mi yazaym? Bu onlarn ansnn

arkasna snp kendimi hakl gsterme abas olmaz m?

Bu gne kadar anlatma gereini bile grmedim. rnein Deniz ile son Takla'nn kantininde

karlatk, yollarmzn ayr olduunu biliyorduk. Fazla konumadk da. Artk bir ikna veya

tartma deil, girdiimiz yollarn ksa bir zetiydi birbirimize sylediklerimiz. Ben aa

yukar, "bu i ok sabr ister, milyonlarca insann, emekinin eylemi olmadan bu sistem

deitirilemez. Bu da ineyle kuyu kazarca uzun ve sabrl rgtlenme gerektirir" anlamnda

eyler syledim. O da aa yukar bana "Aslnda sen de haklsn ama bu memlekette isyan

gelenei yok, suikast gelenei yok. Biraz ttihat Terakki, Yakup Cemil falan balam, orada

kalm. Birilerinin bunu yerletirmesi gerekiyor. Ben bunu yapacam" anlamnda szler

syledi. El sktk ve vedalatk.

22

Veya baka bir olay. 12 Mart arifesi. Boaz kprsnde rgtleniyoruz smet Demir ile.

Maddi durum berbat. Acele on bin liraya gerek var. THKO'nun banka soygunlar yaptn

kimler olduunu herkes gibi bildiimden o sralar gizlenen ortalkta grnmeyen Cihan'

aryorum. Mecidiyeky'de bir evin bodrum katnda bir ka arkadayla bulunduu yere

gtrlyorum. Paraya olan ihtiyac sylyorum. Para ertesi gn hemen bize veriliyor.

Bunlar m anlataym? Bu son grmemizden sz etmem kendimi hakl gstermeye

almamn bir arac olmaz m? Cihan'n adn kullanarak kendime bir itibar salam olmam

m? Bunlara ba vurmamam m su? Anlatabileceklerim de hep byle eyler. Byle eyleri

anlatmamamn imdi karma bir su olarak kacan aklma bile getirmezdim.

*

Kvlcml ve Eek Ars hikayesine gelince. Anlarnda Kvlcml'nn allegorik olarak

anlatt son derece doru ve yerinde bir eletiridir. Hep yksekten uan ar, sonunda gider,

byk kara rmcee deil de, kk bir rmcee yem olur. Deniz'i bir bekinin

yakalamasna antrma yapar burada.

Biraz tarafsz olarak, askeri bakmdan dnn Denizlerin eylemini ve yakalann. Biraz

analiz edin. Bir yn en sradan insann bile yapmayaca dncesizce yaplm i ve hata

doludur. Brakalm devrim asndan doru olup olmadn bir yana. Dadakilerin durumu da

farkl deildir. Oyun oynamaktadrlar adeta. Eer Sinanlar lmese, Deniz'ler aslmasa, bu

eylemlerdeki davranlarndan dolay en ok kendileri alay ederlerdi her halde. O eylemler,

sonradan bu gn sizin ona yklediiniz anlamlar kazanmtr. Yaanrken dramatik bile

deildiler. Doktor tecrbeli bir devrimci olarak bunu byle gryordu. Yaasalard onun bu

deerlendirmelerini belki en ok kendileri beenirdi. Onlarda bir para humor vard. Ama

sonra onlar bayraklatranlarda bu humoru grmek mmkn deil. Onlar gerei kutsal

dramatik bir halenin arkasna ittiler.

Siz bile geen ayak bir sr yle ey yazyorsunuz. Bir rnek:

"Bizim iin Denizciliin ve Mahirciliin bir tek anlam vard: Alacaksn atadan kalma silah

skacaksn Trkiye Cumhuriyeti Devletine! "

te efsane yaratyorsunuz. Deniz Trk devletine silah skmad. Hatta Trk subayna teslim

oldu, anti emperyalist ordu falan diyerekten. Ama buna ramen de Grkan'n yanstt veya

onu aktarann gstermek istedii gibi bir ttihatlk ya da Kemalistlik de sz konusu deildir.

Olay ok daha karmaktr.

zetle. Burada politika tartyoruz ve yapyoruz. Buradaki btn tavrlarn ardnda, Krt

sorunu karsndaki tavrlar bulunmaktadr. Benim bu gnk tavrm eletirecekseniz, bu

gnk tavrm eletirin. Otuz yl ncesinde kalm tartmalar bu gnk tavrlar aklayamaz.

2001-06-12

Demir Kckaydin

23

DDeenniizz GGeezzmmii vvee KKrrtt UUlluussaall HHaarreekkeettii ((2233 KKaassmm 22000011))

Kvlcmlnn Ulusal sorunda birbirinden ok farkl hatta eliikmi gibi grnen tavrlarn;

bu grnmn ne anlama geldiini ve nedenlerini ele almadan nce Kvlcmlnn Krt

Ulusal Hareketi zerindeki etkilerini ele almaya alalm.

Bu etkilerin incelenmesi biraz Arkeologlarn yaptklar incelemelere benzeyecektir. Onlar

bulduklar bir seramik parasndaki desenlerden, yaplndan, stilinden onun hangi kltr ve

medeniyetlerin izlerini tadn, bylece eitli kltrel balantlar aa karrlar.

Bu tr almalar, kk ayrntlar zerine younlamay gerektirir. O farkllklarn neler

olduu ve nedenleri zerine younlama olmadan da bu tr etkilerin ortaya karlmas ve

anlalmas olanakszdr. Bu nedenle bundan sonraki blmlerde, bu etkilerin bilincine

varlmas iin bu tr bir younlamaya gidilecektir.

Krt Ulusal Hareketinin Temel Bir zellii

Krt ulusal hareketi, bir btn olarak bir ok siyasi hareket ve rgtlenmelerin cebirsel bir

toplamdr. Kimi burjuva ve feodal eilimleri yanstan hareket ve partilerden, Kemal Burkay

gibi bir tr TKP benzeri reformizme, kk sol sekter gruplardan PKKye kadar uzanan geni

bir yelpazedir. Krdistandaki btn snf ve eilimler bir ekilde bu ulusal harekette kendi

eilimlerini de yanstrlar. Bunlar sadece yatay, snflarn konumlarndan kaynaklanan bir

farkllklar deildir, ayn zamanda, dey diyebileceimiz, zamansal, tarihsel bir farkllktr

da. eitli siyasi ekillenmeler ilk ekillendikleri dnemin problematiklerini, ideolojik ve

entelektel iklimini yanstrlar ve ou kez orada talap kalm yaayan bir fosil gibidirler.

Ne var ki, bu hareketin ezici bir blmn PKK temsil eder. Bu ylesine gl bir etkidir ki,

farkl snflar eilimlerini PKK karsnda ya da ona ramen temsil edemeyeceklerini

sezdikleri iin, PKKnn ekirdeini oluturduu hareketin iinde yer alarak etkilerini koruma

ve arttrma yolunu semilerdir. Bu nedenle Trkiye sz konusu olduunda, Krt Ulusal

hareketi ile PKKy anlamda olarak kullanmak, pratik olarak fazla bir soruna yol amaz.

Bu elbette PKKnn temsil ettii temel akmn yekpare bir akm olmad anlamna da gelir.

Aslnda gerek PKK ve evresindeki i mcadeleler son durumada, Krt ulusal hareketi

iindeki farkl snflar arasndaki mcadelelerdir ve onlarn yansmasdrlar. Bu anlamda

bakldnda, Krt Ulusal Hareketi, ok sert ve ciddi i mcadeleler yaar. Btn bu sert

mcadelelere ramen, ona rengini ve damgasn vuran Abdullah calan olmaya devam

etmektedir. Bu hareket ilk ortaya kndaki baz zellikleri korumaya devam etmekte ve bu

zellikler sayesinde bu zellikleri pekitirici zellikler kazanmaktadr.

PKKnn bir ok zellikleri sralanabilir. O en modern Krt hareketidir. En son doan Krt

hareketidir. Btn Krdistan paralarnda etkili tek harekettir. Krt yoksullarnn hareketidir.

Bir kadn hareketidir. Hi bir airete dayanmayan bir Krt hareketidir. Etkisi belli bir

mezheple snrl olmayan bir laik harekettir. Bu zellikler daha uzatlabilir. Ve bu zellikler

bir i btnle de sahiptirler. Yani zellikler birbirlerini retirler. Yani modern bir hareket

olmas, kadnlara ve yoksullara dayanmas, laik olmas, bir airete dayanmamas vs. biri

olmadan dieri olmayacak zelliklerdir.

24

Ne var ki, Krt Ulusal hareketinin, ok temel bir fark da vardr. O gerek kuruluunda gerek

sonra iinde Trklerin de yer ald ilk ve tek hareket olma zelliini korumaktadr. Hi bir

Krt hareketinin kuruluunda Trkler yoktur. PKKnn kuruluunda ve ilk ehitleri arasnda

Trkler vardr. PKK gerillalar arasnda daima Trkler de yer almtr ve PKK komutanlar

arasnda bir ok Trk asll komutan da bulunmaktadr. Daha batan beri, PKKnn btn

dier Krt hareketlerinden en temel farklarndan biri bu olmutur ve bu zelliini hala da

srdrmektedir. Ve sadece Trkler deil, Krdistandaki baka uluslardan insanlarn da

bulunduu bir harekettir.

Zaten bu fark anlalmadan, Krt hareketinin mral ile yapt strateji deiikliinin anlam

ve bunun nasl mmkn olabildii anlalamaz. Krt Hareketi, mral ile bir bakma sadece

Krt hareketi olmaktan kp, Trkleri de Kapsayan bir sosyal hareket olmaya doru bir adm

atmt. calan son Urfa davas savunmas ve Avrupa nsan haklar Mahkemesine

savunmasnda ise, sadece Krtlerle ve Trklerle ilgili bir hareket olmaktan kp, Orta Dou

apnda bir hareket olmaya ynelmektedir. Btn bu muazzam deiiklikler onun

temelindeki, sadece Krtlere dayanmayan, kendini ezen ulustan insanlar da kapsayan bir

hareket olmasyla derinden balantldr.

Bu ok tayin edici bir farkllktr. Bir rlanda Kurtulu hareketinin kurucular, kahramanlar

arasnda ya da saflarnda bir ngiliz bulamazsnz. Bir Filistin hareketinin kurucular,

kahramanlar ya da nderleri arasnda bir tek Yahudi bulamazsnz. Ama Krt hareketinin

adeta tamam olan PKKnn kurucular, kahramanlar ve nderleri arasnda Trkler de vardr.

Krt hareketini biraz yakndan gzleyen unu grr. Krtler arasnda, Trklere kar son

derece hakl bir krgnlk ve kzgnlk vardr. Trklerin gsterdikleri rk tavrlar ve

kmseme; Krtlerin aclar karsndaki ilgisizlik ve baskya gsterdikleri destek... btn

bunlar geni Krt ynlar arasnda Trklere kar son derece hakl bir krgnlk ve kzgnla

yol amtr. Bu ylesine derin bir farkllktr ki, Trkiyeyi ve Krdistan bir anda

Yugoslavyaya evirebilir. calann Avrupaya kt ve Karld sralar Krtler ve

Trkler arasndaki bu farkllk ok net olarak grlyordu.

Ne var ki, Krt kitleleri arasndaki bu yaygn krgnla ramen, PKKnn kadrolarna doru

ykseldike, calanda zirvesine varan tamamen buna zt bir eilim de grlr. Burada da

aksine, bitmek tkenmeksizin Trk ezilenlerine, sosyalistlerine uzatlan bir el, Trk

dmanlna kar srekli bir mcadele vardr. Krt Ulusal hareketinin eperlerinde Trklere

rastlanlmaz, ama youn merkezine doru gidildike, yani PKK kadrolarna doru kldka

Trklerin (ve baka uluslardan olanlarn) orannda bir ykselme grlr.

Ezen uluslar gibi onlarn sosyalistleri de ezilen uluslarn hareketine kar daima anlaysz,

yukardan bakc, hatta dmanca yaklarlar. En iyileri bile ezilen ulusu kurtarlacak bir nesne

olarak grme hastalndan kurtulamaz ve onlar bir zne olarak kabul etmez. zne olarak

onlar bir mttefik deil bir rakip ve dman olarak grlrler ezilen uluslarn hareketi ezen

uluslarn sosyalistlerince. Trk sosyalist hareketi de bir istisna oluturmaz.

Peki nasl olmaktadr da, gerek ulusal bask altndaki geni Krt ynlar, Trklere kar bir

krgnlk ve kzgnlk iinde olmalarna ramen, geni Trk ynlar da, Krtlerin ac ve

mcadelelerine kar anlayszlk, ilgisizlik ve dmanlk iinde bulunmalarna ve Trk

25

sosyalist hareketinin genel olarak Krt ulusal hareketine kar ovence tavrna ramen, kar

bir eilim var olabilmekte; Krt hareketinin politikasna bu kar eilim damgasn

vurabilmektedir. Hem de eli hep havada kalmasna ramen.

Eer Trk sosyalist hareketi iinde kar rnekler olmasayd, Krt hareketi iinde Trk

ezilenlerine, sosyalistlerine el uzatan eilim var olamazd; bu eilim olmasayd da Trkler

iinden bu eilimi destekleyen ve glendiren rnekler kmazd. Yani Krt hareketinin Trk

sosyalistlerine uzatt el Trk sosyalistlerinin kk de olsa bir kesiminin Krt hareketi

iinde yer almasna olanak salam, ve Trk ve baka uluslardan sosyalistlerin bir rnek

olarak varl PKKnn bu izgisini, kar basn karsnda savunulabilir ve ikna edici

klmtr. Yani karlkl olarak birbirini destekleyen diyalektik bir etkileim sz konusudur.

Tpk, uzay boluundaki bir gaz bulutunda, belli bir yerdeki younlamann daha byk

ekim gcne yol amas, daha byk ekim gcnn daha byk younlamaya, bunun

tekrar daha da byk ekim gcne vs..

Bu sre bir kere baladktan sonra kendi kendini tekrar retir ve gelitirir. Aklama zorluu

burada deildir; zorluk bu srecin ilk kez nasl ortaya kabildiindedir. Burada ok kk bir

etkinin devasa sonulara yol amas sz konusudur.

yle bir rnek verelim. Bir terazi dnn her iki tarafta da eit arlklar olsun, dengede

olsun. Bir tarafa koyulacak, kck bir arlk, btn dengeyi alt st eder. Ordular savanda

da byledir. Glerin dengede olduu bir durum dnn. Bir tarafa yaplacak kk bir

destek, kar tarafn yenilgisine ve imhasna yol aabilir. Burada o kk farklln sonular,

onun kendi arlyla hesaplanamayacak kadar byk olur.

Ya da yle bir rnek verilebilir. Bir namlunun ucundaki kck, diyelim ki, milimetrenin

onda biri kadar bir sapma, hedefte metrelerce bir sapmaya yol aabilir. Aslnda doada bir

ok baka trlerin oluumu bu tr kk sapmalardan dolay ortaya kmaktadr. Kck bir

sapmann yol at zellikler, kendini besleyerek bir kar topu gibi bymekte, sonunda

devasa, nnde durulmaz bir a dnmektedir.

te, Kvlcmlnn Krt ulusal hareketi zerindeki etkisi byle bir etkidir. Balangta,

kck, adeta ihmal edilebilir gibi grlebilecek bir etkidir. Hatta bu etkiye uramlar bile

bu etkinin farknda olmayabilirler. Ama bu yle bir etkidir ki, yol at sapma, yol at

kk younlama, yol at kk denge deiiklii ile onun yukarda szn ettiimiz

zelliklerinin ortaya kmasnda tayin edici bir rol oynamtr ve de oynamaktadr.

Oynamaktadr nk, Kvlcmlnn Krt hareketi zerindeki etkisi, sadece bir kere

gereklemi, ilk douta bir yn deiikliine yol am bir etki deildir. Ayn zamanda

tekrar tekrar bir etkidir.

Kvlcmlnn Krt hareketi zerindeki etkisi, birbirini izleyen dalga halinde grlr.

Birincisi 60l yllarn sonundaki ilk etkilerdir. Bunlar kiisel ilikilerle yaylan grler ve

Halk Savann Planlar, Devrim Zortlamas, Oportunizm Nedir? gibi kitaplar

zerinden, Trkiye Sosyalist hareketi, zellikle THKO ve THKP-C zerinden, ilk

ekillenmeye yaplan dolayl bir etkidir.

26

kincisi, 70lerin sonunda, htiyat Kuvvet Milliyet adl kitap araclyla PKKnn douu

srasnda dorudan bir etkidir.

ncs de, imdi iinde bulunulan fazda, zellikle calann Bizler brahimiyiz dedii

Urfa Davas Savunmas ve Avrupa nsan Haklar Mahkemesine savunma olarak verilen

Smer Rahip Devletinden Halk Cumhuriyetine Doru balyla yaynlanan kitapta

grlen, Kvlcmlnn Tarih Devrim Sosyalizm, Allah Peygamber Kitap gibi eserleri

zerinden bir etkidir.

Bu etkiler anlalmadan Krt hareketinin bu gnk ve dnk zellikleri anlalamaz. Bu ilk

bakta kk gibi grlen etkiler, sadece Krt hareketinin deil, uzun vadede belki Orta

Dounun ve belki de dnya tarihinin gidi ynnde etkide bulunabilecek, devasa sonulara

yol aabilecektir.

Kvlcmlnn Deniz Gezmi zerinden Etkisi

1960l yllarda ykselen ii ve renci hareketi bir ok kitle rgtlenmelerine, bu rgtlerin

nder kadrolarnn ortaya kmasna yol amtr. Ama bunlar iinde iki tip birbirinden

ayrlabilir. Bir yanda bir rgtn ynetiminde olduu iin nder durumunda olanlar vardr.

Bunlarn karizmatik bir kiilikleri yoktur, bir kitle hareketinin nderi ve bayra deildirler.

rnein Behice Boran, Aybar, Kemal Trkler, Slker, Hseyin nan, Mahir ayan. Bir kitle

hareketiyle zdelemi bayrak tipler deildirler. Hatta Hseyin nan THKOnun gerek

nderi olmasna ramen, Dev-Genin dar kadrolar dnda kimsenin tanmad bir tiptir.

Bir de, bir hareketin ykseliinin sembol olmu, geni kitlelerin gzrde sembol, bayrak ve

nder olarak kabul grm tipler vardr. etin Altan TPin ilk ykseli yllarnda biraz

byleydi. Trkiyede sosyalizm bir bakma etin Altann adyla zdelemiti.

i hareketinde, naat iileri arasnda smet Demir byle bir tipti. renci hareketinde

stanbulda Deniz Gezmi, Ankarada Sinan Cemgil bu kategoridendi. Deniz, ykselen

renci hareketinin stanbul niversitesindeki, Sinan ODTdeki bayra ve nderiydi.

Bunlardan smet Demir ve Deniz Gezmi, yani 60lardaki ykseliin ne kard bu iki kitle

nderi ve bayra, Dr. Hikmet Kvlcml ile kiisel iliki, onun fikirlerinden ve yaamndan

dorudan doruya etkilenme iindeydiler.

Yani 60larn ikinci yarsnda, en militan renci ve ii hareketlerinin karizmatik nderleri

dorudan doruya Dr. Hikmet Kvlcml ile balantlydlar. Dolaysyla bunlarn kimi

zelliklerinin dorudan doruya Hikmet Kvlcml ile balantlar vardr.

smet Demirin nderi olduu, antiyecilerin byk blmn Krt iiler oluturuyordu.

smet Demirin nderi olarak rgtledii ve yrtt, Batman skenderun Boru Hatt,

Kadnck Baraj, Aliaa, skenderunda yaplan direni ve tecrbelerin, geni ynlarn yazl

olmayan hafzasndaki birikimler ve bunun Krt hareketinin zerindeki etkileri ayrca

incelenmeye deer. Ancak biz burada konumuz olmadndan bunu geiyoruz ve kendimizi

Deniz Gezmi ile snrlyoruz.

Deniz Gezmi btn dier renci hareketi nderlerinden ok temel bir farklla sahiptir.

Deniz Gezmi, Krtler ve Krt Sorunu karsnda, btn dier renci hareketi

27

liderlerinden farkl bir profil izer. Bu farkl profil, Krt Ulusal hareketinin ilk dou

anlarnda, yukarda deinilen zelliklerinin olumasnda tayin edici bir nemde olmutur. Bu

farkl profilin kaynann ne olduu aratrldnda, karmza Dr. Hikmet Kvlcml kar.

Deniz Gezmiin Fark

Deniz Gezmi 1960lar kua iinde Krtlerle bamsz ve ayr bir zne olarak, yani Krt

olarak iliki kuran tek sosyalist genlik nderidir. Dikkat edilsin, dier Dev-Genliler de

Krtlerin kendi kaderini tayin hakkn ilke olarak tanrlard. Yapacaklar devrimle Krtleri de

Kurtarmay dlyorlard. Ama bunlar btn egemen ulus sosyalistlerinde grlen

zelliklerdir. Ezilen ulus ve onun hareketi bir nesne olarak grlr. Onlarn ayr bir zne

olarak kabullenilii noktasna gelince akan sular durur.

Deniz Gezmi bu noktada btn dier renci nderlerinden farklyd. O Krtlerle, onlar ayr

bir zne olarak kabul ederek iliki kuruyordu. Ve eer byle yapmasayd, stanbul

niversitesinde devrimciler stnl salayamazd. stanbuldaki renci hareketinin, Krt

ulusularyla ilikisinin zeri rtlmtr.

Deniz Gezmiin bu zellikleri ve stanbul niversitesine egemen oluta Krtlerle Krt olarak

yaplan ittifak ve bunda Deniz Gezmiin belirleyici nemi hakknda ortada yazl bir ey

bulunmuyor. Bu incelenmeyi ve toprak altndan karlmay bekliyor.

Bu etki ve gizlenmesi konusunda, daha nce yazmaya baladmz Krt Sorunu zerine

Yazlar balkl yazda, (ki bu yazda imdi okuduunuz bu yaznn tezlerinin ilk taslak

ifadeleri de vardr) unlar yazmtk:

1968 sonbaharndan sonra Tam Bamsz Trkiye in Mustafa Kemal Yry isimli

Samsun - Ankara yry ile birlikte Deniz Gezmiin nderi olduu gruba katlm, daha

sonra da bu grubun kurduu Devrimci renci Birliinin bir yesi ve militan olmutum.

O dnemde Sosyalist genlerin toparland rgt Fikir Kulpleri Federasyonu idi. Bu rgt

TPin niversite genlii iindeki kolunu oluturuyordu. TPin burjuva sosyalizmine kar

gelien Milli Demokratik Devrim sloganyla ykselen kk burjuva devrimcilii ve

radikalizmi, zellikle niversite genlii arasnda etkili olmutu ve Ankara Fikir Kulpleri

Federasyonu TPin kontrolnden karak, MDDcilerin eline gemiti. stanbulda ise, FKF

TPin kontrolnde bulunuyordu ve, radikal devrimciler, FKF dnda Devrimci renci

Birliinde rgtlenmilerdi. Yani, henz ortada Dev-Gen olmamasna ramen, DB

stanbulun Dev-Geni saylabilirdi.

Bu rgt, o dnemde stanbuldaki btn eylemlere damgasn vurmutur. Bu rgtn bir

yesi olduumdan, bu rgtn kimi karakteristiklerinin konumuz bakmndan nemli baz

ynlerine deinmekte yarar var.

Bu rgt esas olarak ehirli genlere dayanyordu. Herkes kendini sosyalist olarak tanmlyor

ve sosyalist bir Trkiyeye ulamak iin nce Demokratik Devrim yapmak gerektii anlayn

savunuyordu. Ancak rgtte iki farkl eilim de vard, tabii bu eilim farkllklar bu gn

bulunduumuz yerden geriye baknca grlyor, o zamanlar kimse bunun farknda bile

deildi.

28

Bir yanda gemiinde Trkiye i Partisi deneyi veya o evrelerden gelenler, yani ii snf

ve sosyalizmin ilk ekillenmede belirleyici olduu insanlar, dier yanda Yn hareketi ve

TMTF olaylar gibi yerlerden gelenler yani daha ziyade Milli Kurtulu ve Anti Emperyalizm

motifi nde olanlar.

Bu farkllk, bu rgtn iki karargahnda da grlrd. Bir yandan Tnelde 27 Maystan

sonra, bir takm ilgisiz rgtler bir araya getirilerek kurulmu TMGT kullanlrd. TMGTnin

CHP, tabii senatrler (yani cuntalar), lhan Seluk, Doan Avcolu gibilerle balantlar

vard. Caalolundaki Merkez ise, smet Demirin Yap ileri Sendikas (YS) idi. Mihri

Bellinin kard Trk Solu da ayn binann yine bu sendika tarafndan verilmi alt katnda

kyordu. YS ise daha ziyade Hikmet Kvlcmlnn damgasn tayordu. smet Demir'in bize

verdii st kattaki odada, Kvlcml'nn kflenen kitaplarnn zerinde yatyorduk. Bir sene

sonra, o byk ii olaylarnn ardndan o zerinde yatp yzne bile bakmadmz kitaplar

hzla tkenecek, byk bir alkla okunacaktr.

Devrimci renci Birlii, TMGTye egemen olan evrelerin houna gitmeyen iler

yaptnda oralardan dlanr YSe snrd. Devrimci renci Birlii iinde, insanlar her

iki tarafa da giderler iki taraf da kullanrlard ama, zamanla farkl mekanlarda

younlamalar da vard. YSde daha ziyade TPli gemii olanlar ve i snfna gitmek,

ezilen insanlarla balar kurmak gibi kaygs olanlar younlarken, TMGTde daha ziyade,

dierleri younlayordu. Zaten daha sonra da, YS'e taklanlardan THKO'nun stanbullular

ya da DB'lleri ve Doktorcu olanlar, TMGT'ye taklanlar ise genellikle Mihri Belli'nin

etrafn oluturmulardr.

Tekrar belirteyim ki, bu yle kesin bir ayrm deildi, belli belirsizdi. Tpk bir bulutsudan

ilerde farkl gezegenleri oluturacak ilk younlamalarn balamas gibidir. Yoksa her iki

taraf ta dierine gidiyordu.

Eer sembolik isimlerle konumak gerekirse, Deniz ve Cihan YS ekibinden, Mustafa Grkan

(ki imdi ad unutulmu bu insan o zamanlar Deniz kadar ve hatta bazen Denizden de

etkiliydi ve Denizin arkadayd ayn zamanda) TMGT ekibindendi. Tabii ben de ilk rgtl

siyasi yaama TP Karyaka ilesinde balam bir insan olarak zaten YS takmndandm.

Tahmin edilebilecei gibi Krt Sorunu veya Milli Mesele konusunda bu iki takmn o zaman

net olmayan farklar vard. Bu fark daha ziyade bir vurgu fark gibi grlyordu.

Bu manzarada Deniz Gezmiin ok zel bir durumu vard. Deniz hem Trkiye i

Partisinden geliyordu, hem de TMTF olaylarndan ve dier evrelerden. Yani deniz, bu iki

farkl gelenei de ahsnda birletirmiti.

Bunlar niin belirtiyorum? nk Devrimci renci Birlii, bu gn genellikle, sadece Milli

Kurtuluu ve MDDci olarak tanmlanmakta, onun rnein Krtlerle ve iilerle ilikilerinin

zellikleri grmezden gelinmektedir. Buna bir yandan o zamanki FKFlilerin ihtiyac vardr,

o zaman MDDcilerin ne kadar snftan uzak MDDciler olduunu, dolaysyla kendi

konumlarn hakllatrabilmek iin. Dier yandan, o gnn MDD'cileri de bu gn Bat

alma grubuyla alyorlar; 28 ubat destekliyorlar; hasl imdiki lhan Seluk veya

Dou Perincek gibilerin konumunda bulunuyorlar. Bunlarn da ayn ekilde gemilerindeki

29

Krtlkle ve sosyalizme ilgili eyleri unutma ve tarihi bu gn bulunduklar yerden yazma

ihtiyac vardr. Bylece o zamann blnmesindeki iki taraf da, farkl gerekelerle benzer bir

resmi ilettiklerinden, yeni kuaklarn kafasnda o dneme ilikin gerekle ilgisi olmayan bir

tablo olumaktadr.

ki taraf da, gerein ayn tek yanna vurgu yapmaktadr farkl gerekelerle, burada bu

unutulmu yana arlk vermek gerekiyor. Zaten bu unutulmak istenen halka olmad

takdirde kendi dnsel evrimimi de aklayamam.

unu belirteyim, bu gn geriye baktmda, Devrimci renci Birlii gibi, anti emperyalizm

vurgulu ve o zaman bile beni rahatsz eden milliyeti vurgular tayan bir rgtn yesi

olarak, Krt sorununu kavramamda, ya da Krt sorunundaki sonraki tavrlarmda Deniz

Gezmi'in ok nemi olduunu fark ediyorum. Yaarken bunun farknda deildim. imdi

geriye baknca gryorum. Ama onun kadar ilgin olan dier nokta, Deniz'in bu etkisinin

aslnda, Kvlcml'nn etkisi olduudur. Kvlcml Deniz araclyla bir etkide bulunmutur.

Hem o dnemin renci olaylarna, hem de bizzat bu satrlarn yazarnn evrimine.

Kvlcml'nn bu bilinmeyen etkileri ok nemlidir ve ilerde yeri geldike bununla sk sk

karlalacaktr. Bu ayr bir yaz gerektirecek bir konudur da.

Deniz'in btn o dnemde stanbul'daki renci nderlerinden ve bizim DB

evresindekilerden en nemli fark, onun Krtlerle Krt olarak iliki kurmasyd. Ve bunu

politik bir mcadele iinde yapyordu. Deniz, Krtlerle Krt olarak, ayr bir zne olarak

ittifak yapan stanbuldaki ilk nderdir. Ve kanmca bu sadece mcadelenin basksndan ve

gerekleri ile aklanamaz. Denizde bu konuda, yaygn olandan ok daha farkl bir formasyon

bulunuyordu.

Bu farkllk daha ilk gal Komitesi cra Konseyi'nde bile grlebilir. Bir Krt Milliyetisi

olan Kemal Bingll bu komitededir. Saldrlara kar hep Krtlerin silah gc yardma

gelmitir.

nce unu bilmekte fayda var. Devrimci renci Birlii olarak, stanbul niversitesine

egemen olmamz, faistlerle bir seri fiziksel kavgalar gerektirmitir. nce onlar stnd,

sonra denge saland ve en sonunda kelimenin tam anlamyla onlar Bakrclar ars'na

dktk. Ancak btn bunlarda, Krtlerle ittifak yaplmtr. Bu ittifak rgtleyen ve oluturan

kii de Deniz Gezmiti.

stanbulda, sanrm Krt tevkifatna dayanan bir Krt Milliyetisi evre bulunuyordu. Bu

evrenin kimi renciler ve yurtlarda, zellikle Diyarbakr yurdunda belli bir etkisi vard. Bu

evre genellikle Sleymaniye camii civarndaki baz kahveleri karargah olarak kullanyordu.

Denizin bunlarla srekli bir ilikisi ve diyalogu vard. Bu dier devrimcilerde bulunmayan

bir zellikti.

Dikkat edilsin, henz devrimci rencilerin ounun kafasnda Krt sorunu diye bir sorunun

bile olmad bir dnemde Deniz onlar ayr bir zne olarak kabul edip, onlarla yle iliki

kuruyordu.

Daha nce de belirtildii gibi, devrimcilerin byk ounluu Krt ve/veya Alevi idi. Ama

devrimci harekette bu kimlikle yer almyorlard, sosyalist veya devrimci diyorlard

30

kendilerine. Ama ok kk de olsa stanbulda sosyalizme sempati duysa da kendini Krt

olarak tanmlayan bir grup vard, zellikle Diyarbakr yurdu evresinde, Deniz, bunlarla ve

bu kimlikleriyle iliki kuruyordu. Bu o dnemde bakasnda grlen bir zellik deildir

stanbulda.

Peki nereden geliyordu Denizin bu zellii. Kanmca Hikmet Kvlcmldan. Deniz TP

skdar, ilesinde alm, Hikmet Kvlcmlyla da bu dnemde tanm ve hatta

Kvlcmly TP yeliine tavsiye etmiti. Kvlcml ile bir ok kereler onun

muayenehanesine gidip konumutu. Bizlere sk sk eski tfeklerin hikayelerini anlatrd,

muhtemelen ounluunu Kvlcmldan duyduu.

Kiisel kanm odur ki, Krt sorunundaki bu hassasiyet, bu olaan d tavr baka trl

aklanamaz. Yoksa Deniz de dierlerinin ou gibi bir memur ocuuydu ve hi ulusal veya

dinsel basky yaamamt. Onun bu farknn tek izah Hikmet Kvlcml ile olan ilikisi

olabilir. Kendi kiisel deneyimim de bunu kantlar niteliktedir. lk kez gittiim ak

oturumlardan birinde Krtlerin ayr bir ulus olduunu, be on dakikalk bir konuma iinde

bize anlatan Kvlcmlnn, kendisini nceden defalarca ziyaret eden, saatlerce onunla

konuan Deniz Gezmi ve arkadalarna bu konudan uzun uzun sz etmemesi olanakszdr.

Yani Denizin bu konudaki esnekliinde ve hassasiyetinin ardnda Kvlcml vard. Kvlcml

ise daha 1930larda htiyat Kuvvet Milliyet isimli kitab yazp, Trk solunun anca

1970lerde tartp ounluunun hi bir zaman kabul etmedii, Krtlerin ayr rgtlenmesi,

Krdistann Smrge olduu gibi tezleri savunmutu.

Dolaysyla Krtlerin ayr bir ulus olduu, onlarn ayr bir zne olarak var oluu gibi Trk

solunun byk bir blmnn hala kabul etmedii grleri, farkna bile varmadan, bilinsiz

ve kendiliinden bir ekilde, byk bir i hesaplama yaamadan pratik iinde kabul ediimin

ardnda, Deniz dolaymyla Kvlcml olduu kansndaym.

Ancak bunu ancak bu gn bir var saym olarak ileri srebiliyorum, yoksa o dnemde byle

olduunun farknda deildim Bu varsaym yanl ise de sonu deimez, Denizin benim

ulusal sorundaki evrimimde belirleyici bir etkisi olduunu dnyorum, bunu da bu gn

dnyorum, yaarken, hatta ondan sonraki yllarda farknda deildim. Bu farkna varm

ve bu konunun zerine dnmem, bundan bir ka yl nce, Denizin son szleri vesilesiyle

yazdm bir yazyla balad.

Politik Krtlerle ilikimi, onlara ilikin gzlemlerimi, ilk izlenimlerimi dndmde, hep

kafamda Deniz ile birlikte olduum sahneler canlanyor.

Bir ka kere silah ileri iin Diyarbakr yurduna gidiimiz; Bir ka kez Sleymaniyede Krt

milliyetilerinin gittii bir kahveye gitmemiz; FKFdeki bir toplantda, kar tarafn bize kar

Krtleri kkrtmak istemesi ve Denizin Biz Krtlerin kendi kaderini tayin hakkn

savunuyoruz diyerek, provakasyonu boa karmas ve plan tersine dndrmesi, Krt

arkadalarla birlikte toplantdan sonra toplu halde kmz; naraltnda Diyarbakrdan

gelmi, terzi iki TPli ile Denizin konumalar. Bu Diyarbakrdan gelmi kiilerden birinin

Mehdi Zana olduunu sanyorum. Bu, Deniz'in farkllnn Krtlerce de bilindiini, bunun

farknda olduklarn da gsterir. O zaman devrimci evreler dnda pek tannmayan Denizle

31

grmek istemeleri ve grmeleri anlamldr. Belli belirsiz hatrladm btn bu

sahnelerde Deniz var. Bunlar ayn zamanda o dnemden Krtlere ilikin olarak hatrladm

tek sahneler. (http://www.comlink.de/demir/biyograf/kurtsor/kurtsor03.htm )

Burada okuyucuya tekrar unu belirtelim. Kendi tezimiz olan, Deniz Gezmiin o dnemdeki

renci liderleri arasnda, dierlerinden farkl olarak Krt Sorununda en ileri anlaya sahip

olan nder olduuna ilikin nermenin kantlarn yine kendi anlattklarmz oluturuyor.

Bunun nedeni de, yine yukarda akland gibi, bu tarihi yaayanlarn, bu gnk konumlar

asndan gerei unutturmak ve tahrif etmek zorunda olmalardr. Biz olaylarn canl

ahitlerinden biri olarak, olgulara ilikin kar iddialarda bulunanlar karsa bunlarla her

ekilde yzlemeye de hazrz.

Bu uzun alntyla anlatlmak istenen, Deniz Gezmiin Krt Sorununda btn dier sol

renci hareketi nderlerinden farkl bir tavr olduudur. Bu bir olgudur.

Bu olgunun dier bir kant da, Deniz Gezmiin son szleridir.

(Burada bu derleminin bandaki yazlar aktarlyor ve sonra yle devam ediliyor.)

stanbuldaki rencilerin lideri Deniz Gezmiin Krt sorunundaki tavr, dier Dev-Gen ve

DBllerden ve THKOlulardan farkldr. Bu onun son szlerinde de, stanbul

niversitesindeki renci lideri olarak hareketlerinde de grlr.(Bu fark bu gn iin

yaayanlarca gizlenmektedir, bu nedenle bu farkn kantlar olarak genellikle kendi

anlattklarmz kullanmak zorunda kalyoruz.)

O halde u soru geliyor ortaya: Deniz Gezmiin bu fark nereden gelmektedir? Ne slalesinin

Krdistandaki kkleri, ne ailesinin snfsal durumu, ne de o sralar etkisinde bulunduu sol

akmlar ve rgtlenmeler bunu aklayabilir.

Ailesi tipik ehirli kk burjuva memur aydn bir ailedir. Oradan gelen sadece Kemalist ve

milliyeti etkilenmelerdir. O sralar ykselen MDD hareketi, btnyle anti emperyalizm

vurgulu bir harekettir. Kemalist kk burjuva evreleriyle yakn iliki iindedir. Daha nce

de TMTF olaylarnda yine benzer evrelerin etkisi vardr Deniz Gezmi zerinde. Deniz

Gezmiin nderi olduu Devrimci renci Birliinin bu anti emperyalizm ve milliyetilik

vurgulu tavrnn bu gn o hareketten yaayanlar getirdii yer ortadadr. Bunlar Krt

hareketinin en byk dman olan evrelerdir ve Bat alma Grubuyla birlikte

almaktadrlar. Bu tavr gkten zembille inmemitir. Bu tavr ylesine uzaktr ki, Denizin

tavrna, kendilerini onun devamcs gibi gstermek iin, son szlerini bile tahrif etmek

zorunda kalmaktadrlar.

Peki, nasl olmaktadr da Denizde adeta bir mutasyon ortaya kmaktadr ne snfsal konumu,

ne ilikide bulunduu evreler bakmndan bir ayrm olmayan dier devrimci ve sosyalist

DBl, Dev-Genli ya da THKOlu arkadalaryla.

Bu farkn bir tek aklamas bulunmaktadr: Dr. Hikmet Kvlcmlnn etkisi.

Bu satrlarn yazar bu etkinin canl ahididir. Kvlcml ile Deniz Gezmi ilikisinden bir ok

yerde sz edilir. Ancak bu ilikinin Deniz zerindeki etkileri hi inceleme konusu

32

yaplmamtr. Halbuki Denizin bir Marksist olarak ekillenmesinde ve eitiminde bu etkiler

belirleyicidir.

Bilindii gibi Deniz Gezmi, skdarldr. Ayn dnemde Kvlcml da orada yaamaktadr.

Deniz Gezmi birok kereler Kvlcml ile grmeye gitmitir. Hatta Kvlcmly ye

olarak TPe nermi ve bu yzden de TP yeliinden olmutur. Bu ilikinin nasl

kurulduunu, Erim Serkan, ki kendisi de ayn zamanda DB yesiydi, yle anlatyor:

Hikmet kvlcml ile tanmamz yle oldu. 1965 ylndayd. Nurettin bir gn Sahaflardan kitap

alrken Hikmet Kvlcmlnn Tarih Devrim Sosyalizm adl kitabna rastlyor. Bakyor bir Trk

sosyalistinin kitab. eviri deil. zgn bir eser. lgisini ekiyor ve kitab alyor. Okuyup bakmamz

iin bize de getirdi. Bizim de ilgimizi ekti. Kitabn arka kapanda kitab yazann adresi var. Ayrca

kitap hakknda eletirileriniz varsa yazn, gelin grelim diye bir de not var. Biz de Nurettin, Deniz

ve ben kalktk Caalolunda bulunan adrese gittik. Kendimizi tanttk. te byle byle dedik.

Kitabnz okuduk ilgimizi ekti. Neyse sohbetimizde kendisinden bahsetti. Bu arada bizim skdarda

oturduumuzu renince kendisinin de Salacakta oturduunu syledi. Bylece Hikmet Kvlcml ile

diyalogumuz kurulmu oldu. (Turan Feyizolu, Deniz Bir syancnn zleri, s.46)

imdi, henz yeni ekillenmeye balayan bir lise rencisi, birden bire dnyann en apl

Marksistlerinden, Trkiye sosyalist hareketinin en gl teorisyenlerinden ve eylem

adamlarndan biriyle karlayor. Biri henz ilk politik tecrbelerini edinen bir gen, dieri

yllarn hapislerde geirmi bir sava. Bu karlamann gen zerinde nasl bir etki

yarataca tahmin edilebilir.

Ayrca bu iliki yle bir kere karlamayla da bitmi deil. Birok kereler grlyor. Hatta

Deniz Kvlcmly TP yeliine neriyor. Kvlcml gibi eski bir savann, bu gen ve

sosyalizme ilgi duyan insanlara bilgi ve tecrbelerini aktarmak iin, onu yakndan

tanyanlarn ok iyi bilecei gibi, nasl bir aba iinde olaca tahmin edilebilir. Ve bu

anlatlanlarn nemli bir ksmnn da Krt sorunu olaca ok aktr. Bunu bizzat bizim

yaadmz ve baka bir vesileyle anlattmz bamzdan geen bir olay gsteriyor.

Bu olay yle anlatmtk o yazda:

Krt'lerin ayr bir ulus olduklarn, garip bir rastlant sonucu ve daha hi Krt tanmadan,

ilk kez Dr. Hikmet Kvlcml'dan duydum.

Balkesir'den sonra Karyaka Erkek Lisesi'nde dnemi bitirmi, fabrikalarda iilik yaparak

bir yl bekledikten sonra, yine sosyalizmle ilgili olduunu dndmden, stanbul

niversitesi Edebiyat Fakltesi Sosyoloji Gece blmne kaydolmu; i arayarak ve dier

zamanlarda da Beyazt civarnda kahvelerde pinekleyerek niversitelerin almasn

bekliyordum. O yllarda, Aksaray'daki Trkiye retmenler Sendikas (TS) lokalinin

altndaki Konferans salonunda, sk sk sosyalistlerin tertipledii ve katld konferanslar,

ak oturumlar olurdu. Biz de taradan gelmi sosyalistler olarak bunlarn hi birini

karmaz, her duyduumuzu, her grdmz byk bir alkla snger gibi iimize ekerdik.

Yapacak iimiz olmadndan; ve eski tara sinemalarnda ocukluumuzda sinemaya ok

erkenden gidip beklemenin alkanlyla, bir iki saat ncesinden toplantnn yaplaca

salona gider ve beklerdik.

33

Yine byle bir ak oturuma, toplant balamadan epey nce, daha salonda kimse yokken bir

arkadamla birlikte gidip oturmu, akalaarak, herhalde sosyalizmden konuarak vakit

geiriyorduk. Tek tk bizim gibi erkenciler dyor ve birbirlerinden aralkl olarak salonun

farkl yerlerine oturuyorlard. Bu arada yal ama olduka din grnl bir adam geldi tam

arkamza oturdu. Bir sre sonra, ok saygl bir dille bizim konumamza katlmaya balad,

daha sonra da bize Trkiye'nin toplumsal yaps zerine anlatmaya balad; tam ne

anlattklarn hatrlayamyorum ama konumasnn bir yerinde Krtlerden ayr ve ezilen bir

ulus olarak sz etmesi dikkatimi ekmi ve ona "Krtler baka bir ulus mu?" diye sormutum.

O da yle olduklarn sylemiti. Geri buna zel bir nem de vermemitim ama ilk kez byle

bir ey duyuyordum. Daha sonra bu yal adam kalkp gitmi biz de kendi konumamza,

devam etmitik. O yal adamn kim olduu hakknda hi bir fikrimiz yoktu.

Bir sre sonra, o bizimle konuan yal adam konumaclar arasnda grnce ardk ve

bundan gizli bir gurur bile duyduk. Daha sonra da, konumaclar tantlrken bu yal adamn

Dr. Hikmet Kvlcml olduunu renecektik. Konumaclar tantlrken, dinleyiciler srayla

onlar alklyordu, sadece Dr. Hikmet Kvlcml da herkesle birlikte alklamaya balamt.

Bu benim ok garibime gitmi ve yanmdaki arkadaa, adam amma da kendini beenmi,

kendi kendini alklyor demitim. Arkadam da, bunun bir Komnist adeti olduunu, onun

tam komnist gibi davrandn sylemiti. Bunun zerine cahilliimden bir kere daha

utandm ve o yal insann dediklerini daha dikkatli dinlediimi hatrlyorum.

Bir ak oturum ncesinde, ksa bir zaman iinde bizlere bile Krtlerin ayr bir ulus

olduundan, Krdistann smrge olduundan bahseden Kvlcmlnn, defalarca grt

Deniz Gezmie bahsetmemesi dnlemez. Aktr ki, Deniz Gezmite btn dier

bulunduu rgt ve arkadalarndan farkl olarak bu mutasyona yol aan Hikmet

Kvlcmldr. Denizin farkl tavrnn ve tutumunun, idam edilmeden nceki son szlerinin

baka bir aklamas olanakl deildir.

O halde tekrar zetleyelim.

Deniz Gezmiin Krtler Karsndaki tavr, btn adalarndan farkldr. Onlar bir zne

olarak grr ve yle iliki kurar; son szlerinde olduu gibi, Krt sorununu Trkiyede

devrimin temeli olarak koyar.

Bu farkn nedeni Dr. Hikmet kvlcmly tanm ve ondan etkilenmi olmasdr.

imdi eer bu fark Krt hareketinin ekillenmesinde bir etkide bulunmusa, bu dolayl olarak

Kvlcmlnn bir etkisidir, Deniz Gezmi zerinden.

Bu satrlarn yazar, bizzat 12 Mart dneminde, Denizin son szlerinin bulunduu daktiloyla

datlan metinlerin Krt rencilerde nasl bir coku yarattnn ve sosyalist Krtlerin

konumunu nasl glendirdiinin birok kereler ahidi olmutur.

Eer Deniz Gezmi, lrken Trk ve Krt halklarnn kardeliinden sz etmese, Krt ulusal

hareketi iinde o ilk ekilleni yllarnda sosyalizme olan sempati geliemez, birok Trk

devrimcisi de Krt sorununun nemini kavrayamazd, yani Krt hareketinin iinde Trkler de

yer almazd. Bu gn o hareketin, Trk solunun btn oven yaklamlarna, Trklerin

34

ovenizmi karsnda Krtlerin krgn ve kzgnlna ramen zerrece Trk dman olmayan

tavr odaya kamaz ve varln srdremezdi.

Trk sosyalistlerinin Krt sorununda gsterdikleri en kk bir hassasiyetin bile Krt

sosyalistlerinde nasl bir coku ve umut yarattnn rnein olarak, calann u syleri

alnabilir:

Musa Anter ve Hikmet Kvlcml gibi ahsiyetleri stanbulda tandm. Musa Anter

DDKOnun ruhu gibiydi. Tecrbelerini aktaryordu. Oyuna gelmeyin diyordu. Hikmet

Kvlcmldan bizzat Mezopotamyann ocuklar, mcadelenizde baarlar dilerim szn

duymutum. Fakat bende en kkl tercihe yol aan yln son gnlerinde, illegaliteye

ekilmesine ok az kala, Mahir ayann Tde krsye tek bana kp (eletirdiklerim

ounlukta olmasna ramen), gr ve olduka inan, kararllk ve bilin arz eden sesiyle

Revizyonizm bir gerektir, kar klmaldr. Krt sorunu rtbas edilemez, kabul edilmelidir.

Oportnizm tavrlarnda srar ederse, balar kesilmelidir anlamndaki konumas, sol

sempatizanlm derinletiriyordu.

Burada calan ak olarak, Mahir ayann Krt sorunundan sz etmesinin sol

sempatizanln derinletirdiinden sz etmektedir.

calan, Avrupa nsan Haklar mahkemesine sunduu savunmada da unlar yazyor:

1970ler Ankarasnda devrimci genliin sesi gr ve korkusuzdu. Tuzakl bir sahada

korkusuzluk olduu hissedil