demir kucukaydin - 1 mayis-newroz-bayramlar - v-1.pdf

7/29/2019 Demir Kucukaydin - 1 Mayis-Newroz-Bayramlar - V-1.pdf

1/41

1


2/41

2

1 Mays ve Bayramlar zerine Yazlar

Yazan:

Demir Kkaydn

Bu kitapta yer alan yazlar daha nce eitli gazete ve internet sitelerinde yaynlanmtr

Derleme tarihi: 11.04.2006

Kxz Dijital Yaynlar

ndir Bas Dat

Bu kitap Kxz sitesinin dijital yayndr.ndirmek, Dijital olarak basmak ve datmak serbesttir.

Alntlarda kaynak gsterilmesi dilenir


3/41

3

1 Mays ve Bayramlar zerine Yazlar

NDEKLER

1 Mays'n Douu, Bugn ve Gelecei zerine Dnceler .................................................. 4

Demokratik Cumhuriyet ve 1 Mays ........................................................................................11

Mays Dnceleri.................................................................................................................... 14

Refah, Eitlik ve Demokrasi..................................................................................................... 20

1 Mays Vesilesiyle Enternasyonalizme Kar ......................................................................... 23

Kurban Bayramnn Ekonomi Politii Veya lenler, Bayramlar, Kurban Bayram ve

Sosyalizm ................................................................................................................................. 26

Newrozun Dnm .............................................................................................................34

Newroz Depremi ve Trk Solu ................................................................................................ 38


4/41

4

1 Mays'n Douu, Bugn ve Gelecei zerine Dnceler

Modern toplum tarihindeki ulusla snrl ulusal bayramlar bir yana, btn byk bayramlarn

kkeninde dinsel bayramlar ve onlarn kkeninde de insanlk tarihindeki, avclk ve toplayc-

lktan gebelie veya tarmcla gei gibi, byk devrimler yer alr.

Gerek ulusal, gerek dinsel btn bu bayramlar kutlayanlar ya da kutlamaya arl olanlar bir

ulusun ya da dinin taraftarlaryla snrldr. 1 Mays, tarihte, tm uluslardan, kavimlerden, din-

lerden, "rk"lardan, cinslerden, yalardan insanlarn kutlad ilk ve tek "bayram" olma zelli-

ini koruyor.

(Geri, insanlk tarihinin en eski ve kkl blnmesinde kkleri olan bir bask ve smrye

kar ama modern tarihte ortaya km 8 Mart Kadnlar Gn, uluslar, "rk"lar ve dinler st

olma zelliine sahipse de ve 1 Maysn aksine, son yllarda kutlan nicel ve nitel olarak

ykselme eilimi gsteriyorsa da, onu kutlayan znenin ezilen cinsle snrl olmas onu 1 Ma-

ysa gre daha snrl klyor. Ancak, 8 Martn 1 Maystan daha uzun mrl olaca dn-

lebilir. Kadnn zerindeki basknn kkleri ok daha derinlerdedir ve snfsz bir toplumla

ortadan kalkmayacaktr. Belki snfsz bir toplum, bu en eski ve kkl blnme ve bask bii-

mine kar mcadelenin ykselii iin yepyeni olanaklar da sunup ona byk bir atlm gc

de kazandrabilir.)1 Mays'n btn dinler, uluslar, kavimler, "rk"lardan insanlar tarafndan kutlanmas onun

mesajnn tm insanlk iin bir mesaj olmasyla ilgilidir ve insanln ulusal, dinsel vs. b-

lnme ve dmanlklar olmadan da var olabileceinin sadece bir umut deil, bir olanak oldu-

unun da en esasl kantn oluturur. O ulusal, dinsel, "rk"sal vs. blnmeler ve dmanlklar

olmadan yaamann ancak bu blnmelerle blnerek; yani btn dinlerden, dillerden, ulus-

lardan, "rk"lardan iilerin "kendi" uluslaryla, dinleriyle, "rk"laryla blnmesiyle mmkn

olabileceini gsterir ve btn dier blnmelere kar bir meydan okuma; bir

provakasyondur ve onlarn var olular iin en byk tehdittir.

Tarihte bir ok kereler, btn insanlarn kardeliini tleyen retiler kmsa da bunlar

hep belli bir dinin iindeki bir sekt olma zelliini aamamlardr. Tarihte ilk kez iiler, bu-

nu tm insanlk iin bilinli bir program ve grev olarak ortaya koyabilmilerdir.

i snfnn ancak dnya leinde ve dnya tarihsel llerde var olabilmesi nedeniyledir

ki, onun hedeflerinin evrensellii ile bir ii snf bayram olmas arasnda isel bir ba var-

dr. Ve yine bu nitelik, onun hi bir zaman bayram olamayacak bir bayram olduunu gsterir.

Aslnda 1 Mays bir bayram da deildir, bir projedir, bir ardr, bir ar iin "ii snfnn

birlik, mcadele ve dayanma gn"dr. Dolaysyla, yle bir bayramdr ki, eer yaamaya

devam etse ve tekrar bir canlanma salasa bile, gerekten bir bayram olarak kutlanabilecei

gn, onu kutlayacak zne olmayacak ve ars ise artk gereksiz olacaktr.


5/41

5

1 Mays, "ii bayram"dr. Ama ii snf, kendini yok etmek zere var olan bir snftr. O

kendisini ver eden toplumsal koullar, yani kapitalizmi ortadan kaldrd an kendisini de

ortadan kaldrmaya balar, proletarya, yani cretliler ancak burjuvaziyle bir ztlk iinde var

olabilir; burjuvaziyi ortadan kaldrdnda kendisi de ortadan kalkmaya balar. Dolaysyla

iler 1 Maysta sembolleen amalara ulalrsa, yani snfsz bir topluma ulalrsa, iilerde ortadan kalkm olacandan ve 1 Maysn arsna artk gerek kalmayacandan; ne z-

nesi ne de vesilesi kalmam byle bir bayram kutlamak anlamsz olacaktr. Dolaysyla 1

Mays, tpk Marks'n eserinin alt balnn, "Ekonomi Politiin Eletirisi" alt baln ta-

mas gibi, yani Marksist ekonominin hedefinin bizzat kendi konusunu, yani meta retimini

ortadan kaldrmay hedeflemesi gibi, bizzat kendi konusunu ve znesini yok etmeye ynelik;

bayram olarak kutlanabilecei an artk bayram olarak kutlanmasna gerek olmayacak bir bay-

ramdr.

Eer yaarsa ve gelecekteki mcadeleler iin bir sembol grevini grmeye devam ederse,

gemi mcadelelere bir kran gn olarak bir bayram olabilecei dnlebilir belki. Amaeer bir gn gerekleirse, gelecein snfsz toplumunun insanlarnn bayramlara gerek duya-

caklar phelidir. Bayram ktlk, bask, yoksulluk, ar alma koullar vs. altnda anlaml-

dr. Bunlarn ald bir dnyada insanlarn, en azndan bu gnk anlamyla bayramlar kut-

lamayacaklar tahmin edilebilir.

O halde, 1 Mays'n tarihsel kaderini belirleyen, her eyden nce bir bayram deil, onun bir

zneye bal bir proje olmasdr. znenin ve projenin kaderidir 1 Mays'n tarihsel kaderini

belirleyen ve bu kaderin ne olaca ok belirsizdir. Ama kkleri ve bu gnne bakarak, genel

baz eilimler belirlenebilir belki.

*

1 Mays, modern kapitalist uygarln iki byk merkezindeki, Amerika ve Avrupa'daki ii

hareketlerinin ocuudur. 1 Maysa vesile olan olaylar Amerika'da olmu ama onun Ameri-

ka'nn snrlarn ap btn modern ii hareketinin bulunduu lkelere yaylmas, ekirdeini

Avrupa lkelerindeki ii hareketine dayanan partilerin oluturduu kinci Enternasyonal'in

kararlar ve uygulamalaryla gereklemitir.

Amerika modern toplumun, yani kapitalist toplumun modeli ve idealidir(Lenin). Amerikan

kapitalizmi dnya burjuvazisine, gangsterleri; modern reklamcl; ilk zrhl sava gemilerini;Fordist retimi vs. verdiyse; Amerikan iileri de dnyaya, beyaz iilerin, siyah kyllerin

mzii Blues'undan kaynaklanan, hemen daima isyanc ve muhalif bir zellik tayan Rock

mziini veya siyah iilerin Jazz'n; Bat'nn usuz bucaksz otlaklarndaki byk iftlikler-

deki tarm iilerinin (kowboy) ya da demiryollar inaatlarnda alan proleterlerin, pratik,

salam ve ucuz kyafeti Blue Jeann (kot pantolon) yan sra 1 Mays da verdi.

Amerikan western filmlerinin ekiciliinin ardnda, Amerikan ii hareketini istikrarsz klan

nedenlerden biri vardr. Uzak ve orta Bat'nn kk zgr iftisinin atas, ne kle, ne serf, ne

airet balaryla baldr. O tm kapitalizm ncesi balardan, daha bir kk retici olmadan

nce kurtulmu modern zgr iinin zgr bir kylye dnm hali olarak ei benzeri o-lamayan bir tarihsel tiptir.


6/41

6

Engels bsen'in romanlarnn ekiciliinin ardnda, Norveli kk retmenin tarihinde hi bir

zaman serflii yaamamasnn, onlu serflikten km bir Alman kk burjuvas karsnda

gerek bir insan klnn yattn yazar. Benzer ekilde, Amerikal kk toprak sahibini

bylesine ekici klan, onun bir iiden kk zgr kylye dnm olmasdr.

Ama bizzat bu sre, yani sanayilemi doudaki iiler iin, daima Batnn topraklarndazgr bir kk kylye dnme olana; Amerikan ii hareketinin gl bir gelenek ve

teorik temele sahip olmasn engellemi ve Amerikan ii hareketine daha ziyade, sanayi buh-

ran ve canlanmalarna ar baml ve gelenek biriktiremeyen bir nitelik vermitir.

Ne var ki, Amerikan ii hareketinin tek sorunu bu da olmamtr. Siyah ve beyaz iiler; be-

yaz iilerin de gmen ve Amerika doumlu iiler; ve yeni gelen gmen iilerin de dinle-

re ve dillere gre blnml ve doudaki bo topraklarn yedek sanayi ordusunu emmesi

ve yeni gmen aknlarnn bile sanayiin ihtiyac olan ihtiyac karlamamas nedeniyle Ame-rika'da ii cretlerinin kta Avrupa'sna gre ykseklii de Amerikan ii hareketinin gl

bir politik ii hareketi yaratamamasnda etkili olan dier nedenler arasnda saylabilir.

Btn bu olumsuz etkilere ramen, i sava sonrasndaki dnemde sanayiin hzla gelimesine

paralel olarak ii hareketinin ve rgtlerinin de ykselii grlr. Ve 1 Mays'a yol aan o-

laylar, bu ykseliin tepe noktasn temsil ederler. Bu olaylar ayn zamanda, Amerikan i

Hareketinin tarihinde, daha ziyade zanaatkar iilie denk den rgtlenme biimlerinin zir-

vesi ve k olduu kadar; yeni sanayi tipi ii sendikalarnn ykseliini de iaretlerler.

i snfnn yeni bileimi artk, Emek valyeleri'nde sembolleen rgtlenme biimlerinin

kabuunu atlatyordu. 1 Mays'a yol aan olaylar, Emek ovalyeleri'nin de sonunu getirmi-tir.

Yeni olan nceleri daima eski biimler altnda ortaya kar. Nasl, daha sonra Fransz Devri-

minde artk tmyle din d bir biimde ortaya kacak olan modern burjuvazinin ilk partileri

dinsel tarikatlar biiminde ortaya ktlarsa; nasl ilk otomobiller at arabalarna benzerse, ilk

modern ii rgtleri de ortaan esnaf loncalarnn biimleri ve ilikileri altnda ortaya kt-

lar. Bu gnk modern sanayi sendikalar, sanayi devriminden sonra ortaya km ve modern

ii partilerinin ortaya kna da denk den sonraki biimdirler. Ama bundan nce, uzunca

bir sre ii hareketine meslek dalna gre, byk lde lonca karakteri de tayan ii sendi-kalar ve birlikleri egemen olmutur. Ve ii hareketi iinde, bir biimden dier biime gei

daima atmal bir yol da izlemitir.

Amerikan ii hareketi de balangta bu kurala uyar. lk byk ii rgt masonluktan ve

mistik zanaatkar loncalarndan esinlenmi, 1869'da New York ve Chicago'dan sonra Ameri-

ka'nn nc byk sanayi ehri olan Philedalphia'da dikimevi iilerince gizli olarak kurul-

mu "Soylu ve Kutsal Emek valyeleri Tarikat"dr.

i hareketinin ve rgtlenmelerinin ykselii en iyi Emek valyeleri rgtnn ye sayla-

rnda grlebilir. rgtn yesi 1878'de on bin dolaynda iken, bu say 1885'de 110.000 ve 1

Mays'n ortaya kmasna neden olan olaylarn getii yl olan 1886'da 700.000'e frlamt.

rgtn gerek etkisi ise, ye saysn kat kat ayordu.


7/41

7

te 1 Mays'a yol aan olaylar ve gelimeler, Amerikan i hareketindeki bu ykseliin so-

nucu olarak ortaya kmlardr. Bu ykseliin salad 8 Saatlik i gn kazanmnn ve bu-

na kar Amerikan burjuvazisinin kar saldrsnn semboldrler.

1 Mays 1 Mays olmadan nce, 5 Eylld. 19 yzylda ii hareketinin btn kapitalist lke-

lerdeki temel sloganlarndan biri: sekiz saat i, sekiz saat dinlenme, sekiz saat da kltr idi.(Ve bu gn bile dnyadaki iilerin byk ounluu iin gereklemi deildir).

lk ii sendikalar, iileri daha sonraki gibi sanayi kollarna gre deil, mesleklerine gre

rgtlerlerdi. te ii hareketinin bu ykselii iinde, yine byle sendikalardan biri olan Ma-

rangozlar Sendikas'nn nderlerinden biri olan Peter McGuire, New York'taki merkezi ii

sendikalar toplantsnda, iilerin kent sokaklarnda yry yapabilecekleri zel bir gne

sahip olmalarn ve Eylln ilk Pazartesi gnnn Emek Gn olarak ilan edilmesini nerdi.

neri cokuyla kabul edildi. Ve o yl, 5 Eyll 1882'de otuz bin ii eitli sloganlar atarakyrd. Ayn olay 1883'de de tekrarland. Daha sonra, Eylln ilk Pazartesi gnnn Emek

Gn olarak kutlanmas, ABD ve Kanada rgtl Meslek kurulular ve i sendikalar Fe-

derasyonu (FOTLU) 1884 Chicago toplantsnda da kararlatrld.

Daha sonra Amerikan i Federasyonu'na (AFL) dnecek olan FOTLU, o zamanlar Emek

valyeleri'ne gre ok daha gszd. ki ii rgtlenmesi biimi arasndaki ayrlk, zel-

likle, Emek valyeleri'nin, vasfl iilerin dier iilerden ayr olarak meslek sendikalarnda

rgtlenmeleri noktasnda younlayordu. Bu ayrlk, yar zanaatkar iilikle, modern sanayi

iilii arasndaki fark ifade ediyordu. 1 Mays olaylarna yol aan btn gelimeler, o zaman

daha gsz olan ama gelecee ynelik eilimi ifade eden FOTLU tarafndan nerilmi vegerekletirilmi bulunuyordu. Yine ayn yl, 1886'da FOTLU da modern sanayi tipi rgt-

lenmenin ilk rneklerinden biri olan AFL'ye dnyordu.

te bu, Emek valyeleri'ne gre daha gsz ama gelecei temsil eden FOTLU daha sonra,

8 saatlik i gn mcadelesini ykseltmek ve iilerin kararllklarn gstermek iin 1 Mays

1886'da 8 saatlik i gnn iin bir gnlk grev yaplmas karar ald. O gn btn lkede

350.000 ii greve gitti. rnein Chicago'da 1 Mays 1886'da 40 bin ii greve kt. Bylece

greve kmam iilerin bile dahil olduu iilerin byk blm 8 saatlik i gn hakkn

kazanyordu. Sermaye muazzam bir yenilgiye uramt. Bu yenilginin rvann almalyd.3 Mays'ta Chicago'da bir grev srerken, Polis grevci iilere ate aarak drt kiiyi ldrd.

Ertesi gn, 4 Maysta iiler bu cinayeti protesto etmek iin Haymarket (Saman Pazar) mey-

dannda toplandlar. Konumalar yapld ve miting olaysz dalrken, kalabaln iinden biri

polise bir bomba att ve be polis memuru ld. Bunun zerine de polis kalabala ate ap

on kiiyi ldrd.

(Bombay atan bulunamamtr ama daha sonra btn kukular anarist rol yapan polis ajan

Rudolph Schnaubelt zerinde toplanmtr. Benzer senaryolar btn lkelerde grlr. Trki-

ye'deki 1 Mayslar da tipik bir rnektir. 1976 1 Maysnn kitleselliine ve Trkiye tarihindeki

en byk politikleme ve radikalleme dalgasna kar 1977 1 Maysnda burjuvazinin yapt

ayndr.)


8/41

8

Burjuvazi bylece, i hareketine gz da vermek ve ezmek iin gerekli bahaneyi bulmu ve

daha dorusu kendisi yaratm olur. Tutuklananlarn hepsi herkesin gz nnde daha nce-

den konumalarn yapp gitmi veya olayn olduu srada krsde konuan genellikle Anar-

ist inanl ii nderleridir. Olayla hi bir ilgileri bulunmamasna ramen idama mahkum

edilirler. Bu hukukun ayaklar altna alnd resmi cinayete kar protestolar ykselir. Tutuk-lananlardan biri hapishanede intihar eder, sadece ikisi vali tarafndan affedilir ve geri kalan

drd 1887 Kasm'nda idam edilirler.

Bu ak intikam eylemi, daha sonra bizzat yine burjuvazi tarafndan itiraf edilmitir. 1893'de

llinois eyaletinin yeni valisi, dosya zerinde alt ay altktan sonra "sanklarn hi bir suu-

nun sabit olmadn" aklar ve geri kalan hayattaki san serbest brakr. Bylece yaa-

mn yitirmi be ii nderinin hukuk d yntemlerle ldrlm olduu da resmen saptan-

m olur.

Bu olaylarla birlikte, Amerikan ii hareketi tarihinde bir dnem (Emek valyeleri dnemi)

biter ve yeni bir dnem (AFL dnemi) balar.

Ama bu ayn zamanda, Amerikan kapitalizminin emperyalizme dnmesinin, Amerikan ii-

sinin giderek Amerikan burjuvazisiyle i birliine yneliinin balamasnn da tarihidir.

Bu dnm en ak biimde, Samuel Gompers sembolize eder. Samuel Gompers hem 1

Maysn "iilerin uluslar aras birlik, mcadele ve dayanma gn" olmasna yol aan kiidir

hem de daha sonra sendikalarda iilerle iverenlerin ibirlii siyasetinin dnya apnda

teorisyen ve pratisyeni olmutur.

Gompers balangta Amerikan ii hareketindeki Marksistlerin grlerine yakndr.

Lassale'clarn daha etkin olduu Emek valyeleri karsnda FOTLU'nun kurulmas ve

AFL'ye dnmesine nclk edenler arasnda yer alr. AFL'nin kuruluundan sonra, bu rg-

tn tek cretli personeli olur. Daha sonra da, Snf ibirlii sendikaclnn teorisini ve prati-

ini gelitirir. rnein Trk-, smet nn'nn adam ve MT ajan Sabahattin Selek'in,

1946'daki ii ve sosyalist ykselie kar kulland adamlarna, Amerika'da Gompersizm

rngas yaplarak oluturulmutur.

te bu Gompers, daha henz Marksistlerle ve sosyalistlerle flrt ettii; meslek sendikacl

karsnda sanayi sendikaclnn gelitii ve henz Amerikan i hareketin ykseliini ya-

ad bu dnemde, kinci Enternasyonal'in Paris'te 1889'da toplanan kongresinde, AFL (A-merikan i Federasyonu) temsilcisi olarak 1 Mays'n "iilerin uluslar aras birlik, mcadele

ve dayanma" gn olarak kabuln nermi ve neri kabul edilmitir.

Bu tipiktir. 1 Mays, Amerikan i Hareketinin bir armaan olmakla birlikte, Gompers'te

sembolletii gibi, 1 Mays daha sonra Amerika'ya uramaz olmutur. Bu gn zengin lkeler-

deki iiler, btn gl geleneklerine ramen ayn yola girmi bulunuyorlar. 1 Mays zengin

lkelerde, sendika brokratlarnn ou kez adet yerini bulsun diye veya gelecek szleme

dnemi iin biraz di gstermeyi denedikleri veya i olarak (nk 1 Mays'a katldklar saat-

ler mesaiden saylr) katldklar ruhsuz bir gsteridir.

*


9/41

9

Yani tam 110 yl olmu, ilk 1 Mays gsterileri yaplal. Bundan sonra, 1 Mays, yine bir ok

uzun mcadelelerle eitli lkelerde yaygnlat. ou kez 1 Mays kutlayabilmenin, o gn

tatil olarak kabul ettirebilmenin, o gn miting yapabilmenin kendisi bile hemen her lkede

byk ii mcadeleleri gerektirdi ve hala da gerektiriyor. Bylece hemen her lkede, 1 Ma-

ys uluslar aras olduu kadar o lkedeki iilerin ve ezilenlerin yine ou 1 Maysta yaanmkatliamlarnn ve basklarn ansn da tar. Dolaysyla bu nedenle artk sadece iilerin bir

bayram da olmaktan km; smr ve baskya kar tepki ve hedeflerin dile geldii daha

genel ve yaygn bir nitelik kazanmtr. Trkiye tipik rnektir. 1 Mays bir uluslar aras ii

gn olmaktan ok, en azndan 1977'deki katliamdan beri Trkiye'nin kendi tarihinin ve so-

runlarnn damgasn tayan bir gndr.

*

Eer yuvarlak hesap Duvar'n ykln veya Sovyetler'in kn sembol olarak alrsak ve

ilk 1 Mays'n uluslar aras kutlannn da 1890 olduu gz nne getirilirse, 1 Mays, klasik

anlam ve biimiyle 100 yl srmtr.

Klasik biimiyle 1 Maysn bittii sylenebilir. Elbette bir ok lkede 1 Mays militan mca-

delelere sahne oluyor ama bunlar artk ii hareketinin uluslar aras program veya birliini

ifade etmekten ziyade, o lkelerdeki zgl mcadelelerin, ou kez de demokratik ve ulusal

karakterdeki mcadelelerinin bir vesilesi olarak bir ilev grmektedir.

Bu gn ii snfnn ne uluslar aras rgtleri kald, ne uluslar aras btn iileri birletirebi-

lecek program var. Ne Enternasyonaller var 1 Mayslar uluslar aras parolalar altnda kutla-

may nerecek; ne de ortada o rgtsel birlemeyi salayacak program ve sloganlar.

Bu gn her hangi bir Avrupa lkesindeki bir 1 Mays gsterisi, 1 Maysn, dolaysyla da dn-

ya ii hareketinin iinde bulunduu hazin durumu ok ak olarak gz nne serer.

Bir mays gsterilerinde artk iiler yoktur. Sadece, zaten giderek nfusun ok kk bir b-

lmn kaplayan ve giderek saylar azalan sanayi iileri deildir olmayanlar; genel anlamy-

la cretlilerden oluan iiler ii kimlikleriyle yokturlar. Onlarn yerine, ii rgtlerinin g-

revlileri, sendika brokratlar vardr.

Bir miktar, kk militan ve sekter gruplarn militanlar vardr. Bunlarn da sloganlar toplu-

mun nne bir ufuk amaktan ziyade protestoya ynelik ve esas olarak "hayr"larla snrldr-

lar en iyi halde.

Geri kalanlar da, eitli ulusal bayraklar altnda yer alan gmenlerdir. 1 Mayslar tam bir

diyaspora milliyetilii karnavaldr. Aslnda ou toplumsal konumlaryla ii olmalarna

ramen, oraya ii olarak deil; uluslar aras bir gcn bir paras olarak ve uluslar aras bir

hedef iin deil; ulusal kimlikle ve ou kez bulunulan lkenin iindeki sorunlara bile yaban-

c, uzaktaki memleketin sloganlaryla oradadr. i snfnn anarizm ve sosyalizm gibi ulus-

lar aras eilimlerinin krmz ve siyah renkleri deil, ulusal bayraklarn renkleri ve sembolleri

doldurur manzaray.


10/41

10

1 Mayslarn ne ii ne de enternasyonalist karakteri kalmamtr gsteriler yapld yerlerde.

Bu anlamda, iilerin uluslar aras birlik, mcadele ve dayanma gn olarak 1 Mays artk

yaamamaktadr. Ne ii vardr ne de uluslar aras dayanma.

Elbette, toplumun tarihinde gemiteki geleneklerin yeni mayalanmalara vesile olduu ok

grlr; gelecein eitliki mcadeleleri de tekrar 1 Maysa sahiplenip onu canlandrabilirama bu artk ieriiyle baka bir anlam tayacaktr.

1 Mays elbette yeniden canlanmaldr ama bambaka bir ierikle, programla ve zneyle. Kla-

sik bir Mays, geen yzyldaki, ii hareketinin rnyd. O zamanlar tek bir zne vard top-

lumun karsna bamsz bir programla kabilen: iiler. Ne var ki, sermayenin gerek tarih-

sel hareketi, yepyeni zneleri ortaya karm bulunuyor: ezilen uluslar, rklar, cinsler; srf

insan olduu iin bir atom savana veya ekolojik felakete kurban gitmek istemeyen insanlar.

O halde ilk olarak, 1 Mays iilerin birlik mcadele ve dayanma gn olmaktan kp, tm

ezilenlerin birlik mcadele ve dayanma gn olmaldr. Bylece bir bask biimine urayan-larn dier bask biimlerine urayanlar karsndaki krlne kar bir fonksiyon stlenme-

lidir ve farkl znelerin ortak bir program etrafnda birlemesini hedeflemelidir.

kincisi, bir uluslararas gn olmaktan kp, uluslara kar bir gn olmaldr. Yani ulusu kii-

nin bir inan ve tercih sorunu yapma ars; ulusal olanla politik olan arasndaki ulusuluun

ngrd ba paralama ars olmaldr. Ancak bylece tekrar var olan sisteme kar bir

meydan okuma ve gelime gc kazanabilir. Ancak byle evrensel bir parola, btn ezilenleri

tekrar ortak bir bayrak ardnda toplayabilir.

Bu gn yeryzndeki insanlarn byk ounluu ii; sermaye her zamankinden daha uluslar

aras ve globallemi; buna kar global bir program gerekir.

Savunmaya ynelik hi bir somut alternatif nermeyen slogan ve programlarla veya gerek

somut politikalardan uzaklamann arac olan globallemeye kar retoriklerle bu salanamaz.

25 Nisan 2000 Sal


11/41

11

Demokratik Cumhuriyet ve 1 Mays

Demokratik Cumhuriyet sanlann aksine son derece nadir bulunur bir sistemdir. Esas olarak

dnyadaki demokrasiler cumhuriyet deildir, cumhuriyetler de demokrasi. ngiltere, skandi-

nav ve Felemenk lkeleri demokrasinin beiidirler ama ayn zamanda hepsi krallktr cumhu-

riyet deil; buna karlk, dnyada, bata btn nc dnya lkeleri olmak zere, geri kalan

lkeler cumhuriyettir ama demokrasi deil. Yakn zamana kadar dnyada Amerika ve Fransa

haricinde hem demokratik hem de cumhuriyet denebilecek lke pek yoktu. kinci Dnya Sa-

va sonrasnda talya ve Almanya gibi lkelerin katlmasyla bu say biraz artm bulunuyor.

O kuzey Avrupa lkelerindeki demokrasilerdeki krallarn veya Japonya'daki gibi imparatorla-

rn, yurttalarn kaderi zerinde, rnein Trkiye'deki bir karakol jandarmas kadar bile, yet-

kisi, gc ve etkisi yoktur. Trkiye gibi Cumhuriyetlerde ise, en sradan memurlarnn yetkile-

ri ve gleri ngiltere kralnnkileri fersah fersah aar.

Trkiye'de yaayan en sradan vatanda bile bilir ki iktidar halkn seilmi temsilcilerinin e-

linde deildir. Demokrasilerde krallar bile harcayacaklar her kuru iin, vergi veren yurttala-

ra ve onlarn temsilcilerine hesap vermek zorundadr; Trkiye gibi cumhuriyetlerde ise mecli-

sin ordunun harcamalarn denetleme ve belirleme yetkisi bile yoktur. Ordunun bandakiler,

zorda kalp biraz ksntya gittiklerinde, bunu halka yaplm byk bir cmertlik gibi sunabi-

lirler ve szm ona halkn temsilcileri bu ltuf karsnda minnetlerini bildirmek iin kuyrua

girerler.

Demokratik Cumhuriyet demek, iktidarn gerekten halkn, dolaysyla onun temsilcilerininelinde bulunmas demektir. Bu nedenledir ki Demokratik Cumhuriyet slogan, 1917'ye kadar,

i Hareketinin temel slogan olmutur. Alman i Hareketinin de, Rus Boleviklerinin de

slogan Demokratik Cumhuriyetti. Yani gerek iktidarn halkn ve onun temsilcilerinin e-

linde bulunmas. nk bu ayn zamanda ii snfnn iktidara gelebilmesi iin el elverili

koullar yaratt gibi, bizzat bu iktidarn da zgl bir biimiydi. Engels, Erfurt Progra-

mnn taslan eletirirken yle yazyordu:

"Partimizin ve ii snfnn, egemenlie ancak demokratik bir cumhuriyet biimi altnda ula-

abilecei son derece ak bir eydir. Demokratik Cumhuriyet, byk Fransz devriminin daha

nce gstermi olduu gibi, proletarya diktatoryasnn da zgl biimidir..."

Bu nedenle 1. Mays gsterilerinde iilerin temel slogan Demokratik Cumhuriyetti Rus Dev-

riminin ilk yllarna kadar.

*

Ne var ki, ii hareketinin bu gzel gelenei ve program yirminci yzylda unutuldu. Unu-

tulmasnn nedeni ayn zamanda yirminci yzyln kaderini de belirleyen nedendir. Geri ve

yoksul bir lke olan Rusya'da iilerin iktidarnn tecrit olmas, ileri lke devrimlerinin yar-

dma gelmemesi ve sonuta iktidarn bir brokratik kastn eline gemesidir. Egemenlii elegeiren bu brokratik kast, ii hareketinin btn demokratik gelenek ve taleplerini unuttur-

mak iin her eyi yapt.


12/41

12

Yirminci yzylda hemen hemen btn demokratik devrimler, iileri ve yoksullar iktidara

getirip sosyalist devrime dntler. Bylece Demokratik Cumhuriyet bir cebirsel forml

olarak gerekletiinde bir ii veya ii-kyl cumhuriyeti oluyordu. Ama sosyalist cumhu-

riyetler geri lkelerde olduundan ve daha nceden brokratik kastn eline gemi Sovyet

etkisi ve rneiyle birer brokratik diktatrle dntler veya daha doarken brokratik birarplmayla dodular. Bylece aslnda ii devletinin bir zgl biiminden baka bir ey de

olmayan Demokratik Cumhuriyet, kendilerine "Proletarya Diktatrl" diyen brokratik

diktatrlklerin glgesinde kayboldu ve unutuldu.

Bu dnem boyunca 1 Mayslar, iilerin deil, iilere kar brokratik kastn bir g gsteri-

sine dntler. Kapitalist dnyann ileri lkelerinde bu slogan anlamn yitirmiti; geri lke-

lerinde ise "Demokratik" kavram devlet biiminin bir tanm olmaktan km ve burjuva

karakterdeki dnmleri tanmlayan bir kavram olmutu. Fikir ve rgtlenme zgrlkleri,

yetkinin bu koullarda seilmi temsilcilerin elinde toplanmas gibi btn talepler unutulmu

ve hatta bunlar burjuva taleplerdir diye hor grlmt. Bylece, halkn iktidar gerektenelinde bulundurmasnn bu biricik biimi, ezilenlerin hafzasndan ve programndan yitip gitti.

Bu somut ve radikal slogann yerini genellikle kitle partilerinin reformist sloganlar veya radi-

kal sol hareketlerin, hedeften yoksun rozet sloganlar ald.

*

Krt Ulusal Hareketi, drt bir yandan sktrlnca, el yordamyla da olsa, ii hareketinin bu

unutulmu slogann yeniden gn yzne kard ve bayrana yazd. Kimi keskin sosyalistler

ise, "Demokratik Cumhuriyet de neymi, o burjuvazinin slogandr, bizim sloganmz Sosya-

list Cumhuriyettir" dediler.Demokratik Cumhuriyet nedir?

Her eyden nce Vali, kaymakam gibi btn tepeden atanan memurluklarn kaldrlmas. B-

tn ehir ve blgelerin zerk, seilmi organlarn yetkisi altnda olmas; polis ve jandarmann

bunlarn emri altnda bulunmas; memurlarn seilmesi; snrsz bir rgtlenme, fikir zgrl-

. Dillerin ve kltrlerin eitlii; her trl aznlklarn fiili alt durumlarn dengeleyecek ko-

talar vs.. Ulusun tanmndan rk, dil ve kltrn dlanmas ve hukuki bir tanma indirgenmesi

ve bylece tpk ABD ve AB'de olduu gibi, yurttalk ve ulusun akmas. Memurlarn tayin

ve terfi ilemlerinde onlarn bamsz sendika ve birliklerinin tuttuu sicillerin esas alnmasvs.. Temelleri bu olan liste daha uzatlabilir. z, halkn hizmetinde olanlarn ondan bam-

szlamamas ve zerinde ykselmemesidir. ktidarn halkn ve onun temsilcilerinin elinde

bulunmasdr.

Trkiye'nin temel sorunu Demokrasidir. Szde anti-emperyalist IMF kart grnen slogan-

lar, ordunun fiili egemenliini srdrmesinin aracdrlar. Toplumu tefeciye drenler, tefeci-

yi hedef gstererek kendi sularn rtmek istiyorlar. Bu ordu, bu polis devleti, bu baskc dev-

let ve onun zorlad sava harcamalardr toplumu tefeciye dren. Sulu ierde ve gerek

iktidar elinde tutmaya devam etmekte. Bu nedenle 1 Mays'n slogan "Demokratik Cumhuri-

yet" ve bunun somutlanm ifadeleri olmaldr.


13/41

13

Cezaevlerinde lme yatanlarla da, Krt halkyla da en byk ve etkili dayanma en etkili bu

hedefe ynelerek salanabilir ve bu slogan toplumdaki tm gayr memnunlar birletirebilecek

biricik slogandr.

Demokratik Cumhuriyet on dokuzuncu yzylda sosyalizme giden ideal koullar salard.

Yirminci yzylda, fiilen sosyalizme dnt (bu dnmn dinamiinden kaynaklanmayanbrokratik arplmalar bir yana), gnmzde demokratik cumhuriyetin, hele Trkiye gibi bir

lkede, ne sosyalist mcadele iin elverili koullar hazrlayan bir yol olma; ne de bir sosya-

list devrime dnme ans var. iler kendini snrlayaca iin sosyalizme dnme ans

yoktur; demokrasi refah salayaca ve refaha ulam bir toplumun bireyleri, dnya nfusu-

nun byk ounluunu oluturan yoksul uluslarla zenginlikleri paylamak istemeyecei iin

de sosyalizme yaklatrmayacak uzaklatracaktr. Buna ramen ve bunu syleyerek, Demok-

ratik Cumhuriyet parolasn desteklemek sosyalistlerin grevidir. Trkiye'deki ezilenlerin

kar ve istekleri bu ynde olduundan; ve onlar bir kere bunu gerekletirmek zere tarihsel

inisiyatif gsterdiklerinde daima bir daha ileriye de gitme olasl zayf da olsa bulunduun-dan.

29 Nisan 2001 Pazar


14/41

14

Mays Dnceleri

Kendilerine sol diyenlere egemen olan bir stil vardr. Hep kendi gcn ve yeteneklerini v-

mek, hatalar, zayflklar ve zorluklar grmezden gelmek. Ne var ki, bir harekete bu stil, bu

merep egemen olduu zaman o hareketin hi bir baar ans yoktur. Gerekten yapt ii

ciddiye alanlar ise, tam aksine, hep yetersizlikleri, zaaflar, yanllar vurgularlar.

Bu farkn farkna ilk kez Trkiye'de ii hareketinin yetitirdii tek gerek ii nderi olan,

Zapatalarn, Pano Villa'larn hamurundan yorulmusmet Demir'de varmtm.

TP'liler, sosyalistler iilerle iliki kurduklarnda, onlarn ne kadar iyi, ne kadar cesur ve g-

l olduklarn onlara anlatmaya kalkarlard. Bizim smet Demir ise, tam tersini yapard, onlara

be para etmediklerini, bir ie yaramadklarn sylerdi. Ve iiler de bizim smet Demir'e

gvenirlerdi, o dierlerine deil. nk onlar smet Demir'in kendi ilerinden biri olarak on-lara doruyu sylediini biliyorlard.

Burjuva sosyalizmi ile ii sosyalizmi arasnda byle bir fark vardr. Burjuva sosyalizmi, ezi-

lenleri, iiyi, halk idealize eder, kutsar. Ve bunlar hep onun dndan bir vg ve kutsamadr.

Bu stilin en u rnei Ruhi Su'dur. Bu nedenle Ruhi Su Burjuva sosyalizminin trkcsdr,

emekilerin, halkn ezilenlerin deil, onun dndan ona ilan ak edenlerin. Ama tutkularnn

kr ettii bu aklar, ak olduklarnn gzlerinin badem gibi deil kr olduunu gremezler

ya da grmek istemezler. Ruhi Su'nun mzii, iinin, ezilenin, alttakinin dnyasn ve duygu-

larn yanstmaz. Onun dnyasn ve duygularn dile getiren Orhan Gencebay'dr. O Ruhi Su

hayran burjuva sosyalizmi ise, Orhan Gencebay'dan irenir, katlanlmaz bulur. Aslnda nefret

ettii o uruna methiyeler dzdnn ta kendisidir. Bunu bilmek ve anlamak istemez. Ola ki

fark ettiinde bu sefer de sevgi ve vgnn yerini ilgisizlik, hatta nefret ve yergi alr.

Elbette burada Orhan Gencebay ve Ruhi Su birer semboldrler bir fark ve yaklam yans-

tan. Sorun ezilenlerin kendilerine nasl yaklat ve onlarn stiliyle ilgilidir ve aslnda sanld-

ndan ok nemlidir.

Franz Fanon rkla kar ayn zamanda en radikal eletirileri ieren kitaplarnda sanlann

aksine beyaz adama saldrmaz dorudan, siyaha ne kadar berbat bir insan olduunu, ne kadar

drlm olduunu anlatr. Siyah'a vg bulamazsnz.

Aslnda Marksizmin ruhu da byledir. Sosyalistlerin ou iilii idealize ederler. Marks'n

eseri, iiliin, smr ve yabanclam emein insan nasl insanlktan kardnn, dr-

dnn hikayesidir. Kapital toplumu ii yapmak iin deil, iileri iilikten kurtarmak i-

indir, iilii yok etmek iindir, iilii yok etmek iin de patronluu yok etmek gerekmek-

tedir.

mr yabanclam emekle geen ii kadar drlm, insanlktan km varlk yoktur.

Bu nedenle toplumsal tabakalar kyaslandnda, tek tek insanlar olarak, ortalamasna bakld-

nda, iiler kadar skc, tek dze toplum kesimi az bulunur. Bir kyl, bir kk burjuva,bir patron, bir aydn ok daha renkli ve hatta derin bir tip sunarlar ii karsnda. Tek tek ii-


15/41

15

ler, dier toplum kesimleri karsnda insanla en uzak, insanlktan en km ortalamay yan-

strlar.

Tek tek burjuvazi, kyller ve kk burjuvazi karsnda kesinlikle kaybetmeye mahkum bu

iiler, bir snf olarak, bir btn olarak toplumu deitirme yeteneindedirler. Burada

Engels'in o klasik rnei anlamay kolaylatrr. Engels, Msr seferinde Memlklerle sava-m Napoleon'un szlerini aktarr. Napoleon, bir Memlk askeri tek tek iki Fransz askerinden

stnd, iki Franszla iki Memlkl kar karya gelince, eit olunuyordu, drt Memlkl ve

Fransz karlanca kesinlikle biz kazanyorduk anlamnda bir eyler syler. Tam rakamlar

hatrmda deil ama byle bir eydi. ilerle dier toplum kesimleri arasndaki temel fark

buradadr. iler insani kaliteler bakmndan bu rnekteki Fransz askerlerine benzer. Burjuva

sosyalizmi ise hayalinde, bu Fransz askerlerine (iilere), birer Memlk giysisi giydirir,

altna saf kan bir arap at eker ve sonrada bu yaratt hayale tapar.

Sadece Franz Fanon mu byle? Malcom X de yledir rnein. Siyah adam "tom Amcalar"

diye eletirir. Aslnda o kadar uzaklara gitmeye de gerek yok. Krt hareketinde de ayn olgu

geerlidir. Abdullah calan da Krtlere hep yle yaklamtr. Krt burjuvazisinin ideal bir

Krt vardr, ona vgler dzer, Trkiye'nin burjuva sosyalistlerinin iilere ve halka yakla-

t gibi yaklar Krtlere. calan ise smet Demir gibi. calan'n konuma ve yazlar Krt'n

ne kadar drlm olduunu, bir ie yaramadn anlatr durur. Ama tabii bizzat Krtlere.

Ve nasl burjuva sosyalistleri bir ii hareketi yaratamadlarsa, bu Krt burjuvazisi de bir ulu-

sal hareket yaratamad. Bunu smet Demir gibi, onlar vmeyen aksine yeren ve eletiren Ab-

dullah calan baard.

Aslnda bu stil, onlarn bizzat kendi eiliminin yansmasdr. Bir snf, bir ulus, bir hareket bireyler yapmak istiyorsa nce kendi zayflklaryla hesaplamak, onlar ak yreklilikle ortaya

koymak ve zerine gitmek zorundadr, bu nderlerin fonksiyonu da aslnda bu tarihsel srecin

bir arac olmalardr. smet Demir'in iilere, calan'n Krt'lere ynelik ar eletirileri asln-

da o snfn veya ulusun kendisiyle hesaplamas, kendi zayflklarn ak yreklilikle ortaya

koymas ve kendini deitirmesinden baka bir ey deildir.

*

1 Mays gsterilerine ve bu gsteriler hakknda sol basnda verilen haberlere, bu ezilenlerin

kendi zayflklarn sermesi ve onlarla ciddi hesaplamaya girmesi asndan baklnca durumgerekten umut krc, bu sol basnn yansttnn aksine, ne gsterilerde, ne haberlerde kendi

zaaflarn bir sergileme ve onlarla mcadelenin izi bile olmamas, sylenenin aksine mcade-

lenin ykselmekten ok uzak olduunu gsteriyor. Bir mcadele ykselme eilimi tadn-

da, dmanlarndan nce kendi zaaf ve yanllaryla mcadele etmeye balar. slamiyetin

dedii gibi, en zor sava olan kendi nefsine kar savaa ynelir. Bunun izi bile yok. Ve bu da

sanlann aksine, ezilenlerin henz byle bir deitirme ve deime hedefinden veya yneli-

inden ok uzak olduunu gsteriyor.

Burjuva sosyalizmi, iiye hayrandr. Hadi gene burjuvazinin iiye hayranlnn iyi kt bir

mant vardr. Ama bu iiye hayranln sloganlar, sendikalar ve sendikaclar araclylaii rgtlerinin de sloganlar olarak ortaya knca, iilerin kendine hayranl gibi garip bir

durum ortaya kar.


16/41

16

Aslnda burjuva sosyalizminin iiye hayranl ile sendikaclar zmresinin kendine (tabii bu

iiler biiminde ifade edilir) hayranl birbirini tencereyle kapak gibi tamamlar. Bu iki stilin

egemen olduu yerde ii olmaz. Sadece, bu tr burjuva sosyalizminin etkisinde kalm veya

kendiliinden ii bilinci olan sendikacl aamam tek tk iiler olur ki, bunlarn olduu

yerde ii olmaz. Dolaysyla gerek bir ii hareketi ancak bu gn ii hareketi diye ortalkaplayanlarn ortadan kaybolmasyla ya da srlmesiyle mmkndr. Gerek ii hareketinin

olduu yerde, iilerin kendilerine ynelik, kendileri iin bir ey isteyen, kendilerini ven

sloganlar olmaz. Tm topluma ynelik sloganlar olur.

Burada kopmaz bir ba vardr, kendine kar gaddarlk, toleransszlk ve eletirellik ile tm

toplumu deitirmeye ynelik, sadece kendine ilikin dzenlemeler istemeyen, kendine vg

dzmeyen slogan ve hedeflerin birlii. Tersi de bir btndr, kendini hayranlk, kendine ili-

kin sloganlar bir btndr.

Olaylara bu adan baklnca, solun varlnn, kendiliinden bir ii hareketlenmesinin bile

nnde bir engel olduu grlr. Bu stillerin egemenlii, iilerin gsterilerden uzak durma-

sna yol ayor. Bu gn dnyada duvarla birlikte, soldan ne kalmsa onlar da yklsayd, r-

nein dinazorlarn bir kozmik felaketle yok olmas gibi, memeli hayvanlarn geliimi iin bir

frsat domas gibi, yepyeni ve canl bir sol harekete olanaklar alabilirdi. Maalesef olmad.

Bizlerin kuann bir ekilde yok olmas gerekiyor solun yeniden canlanabilmesi iin.

Solu inleten problem aynen burjuvazide de var. Ama burjuvazi daha tecrbeli. Yava yava

eski kuaklarn deitiriyor. Ecevit'lerin, Ylmaz'larn, Demirel'lerin kua gidiyor ve yerine

Dervi, Sezer, Pikinst'lerin, kua geliyor. Burjuvazi bunu yolsuzluk dosyalaryla, skandal-

larla adm adm gerekletiriyor. Koullar biraz daha olgunlatktan sonra, bambaka bir parti-ler ve tiplerle bir seim yapabilirse sonraki yirmi otuz yl gtrr. imdiki bunalm bu kabuk

deiiminin sanclar.

te bu kabuk deitirdii an sistemin en zayf andr. imdi bir ey baarldysa baarld,

yoksa yeni sistemin salayaca olanaklarla bir ka on yl daha sistem kendine srdrecek

gc bulur. nn'nn ok partili hayata gei reformu olmasayd; 27 mays olmasayd ve

zal'n reformlar olmasayd bu sistem oktan kerdi. Bunlarn her biri en azndan sonraki

on veya onbe yl gtrmeyi salad.

te bu kabuk deitirme annda grdmz ne? Burjuvazi bile kuak deiimini yaparken,solun iinde giderek talamann yaand. Elbette ortalama olarak solun ya kk oldu-

undan biyolojik bakmdan fazla yal saylmaz sol. Burjuvazide imdi onlarn kua srada.

Ama problematikler olarak baktmzda, sosyolojik olarak yaldr. Duvar sonrasnn solu

deildir bu gn Trkiye'ye egemen olan. Duvar sonrasnn bir solu da yok. Dolaysyla duvar

ncesinin kua damgasn vuruyor.

1980'lerin sonunda, Kurueme tartmalar olurken bile sol bu gnknden daha yaknd bu

gne, daha gen, dinamik ve canlyd. nk kendisiyle hesaplayordu, kendisini acmaszca,

aslnda biraz acyarak, ama o kadar bile nemliydi, eletirmeye balamt. Ve bu eletiri onu,

yzyln bann problemlerine gtrmt, sosyalizmi yava yava kaynandan tanmayabalamt. Aslnda paradoksal gibi grnebilir ama, u an 130 ya civarnda olacak Ekim

Devrimi ncesi kuaklar, bu gnn dnyasn anlamaya bu gnn kuaklarndan daha yete-


17/41

17

nekliydi. Zaten oralara gitmeden bu gnlere gelemez sol. Kimliini kaybettii yerde aramak

zorundadr. 1980'lerin sonuna doru byle bir eilim belirmiti. Sol ii bu ayaklanma, bu is-

yan toplumsal bir ykseli ile desteklenseydi belki imdi bu rgtler de olmayabilirdi. Ama

Kurueme olurken Duvar yklyordu. Onu doksanlarn terr ortam izledi. Bu gnn ortala

egemen rgtleri, bu dnya ve Trkiye lsnde kar devrimci dalgalarn sol iinde tekrarykselttii rgt ve eilimlerdir ve ayn laneti tamaktadrlar. Burjuvazinin iinden iyi kt

Sema Pikinst'leri kyor. Sol'un kendi Pikinst'leri yok. Hi bir rgtn, hareketin sarsl-

dn, iinden muhalefet ve isyanclar ktn duymuyoruz. in kts, bu iinde bulunulan

toplumsal bunalm dnemindeki memnuniyetsizlik, bu rgtlere daima bir takm memnuni-

yetsizlerin akmasna yol aarak, bu rgtlerin krize girmelerini engelleyen bir d yardm ile-

vi de grr. Eh iyi kt byyen bir rgt de krize girmez.

u an ortala egemen olan ve damgasn vuran hareket ve eilimler dalmt seksenlerin

sonuna doru. Btn rgtler yenilikiler ve gelenekiler diye hzla blnyordu. Bu isyan

halindeyken, yenilikiler geleneksel izgi ve rgt biimlerini savunanlara kar uzlamaszbir mcadele yrtp onlar imha etmeleri gerekirken onlarla uzlatlar. Kurueme bu uzla-

mann hikayesidir. Sosyalistlerin yeniliki kanad Frankfurt Parlamenterleri gibiydiler

1848'deki. Sol apndaki bu devrimci kabar yeterince uzlamaz ve kararl olamad iin,

bunu gericilik ve restorasyon dnemi izledi, btn rgtler tekrar canland. rgtler mezba-

has olmas gereken Kurueme'den zaferle kan rgtler oldu. O dnemde bunun dnda

kalan bir Dev-Yol olmutu. Kuruemenin rgtler iin grd fonksiyonu da, Dev-Yol

iin DP grd. Bylece Dev-Yol'u, Sol'u, Aydnlk', Halkn Kurtuluu, Partizan', TP'i, vs.

hepsi tekrar yerlerini aldlar. te Trk solu, imdiki bunalm burjuvazinin aksine, solun iin-

deki bu gerici restorasyonun rgt ve kuayla karlyor. Dolaysyla hi bir ans yok. Hattabu sol olmasayd, ezilenlerin ve iilerin ok daha ans olabilirdi. Bu sol onun bizzat yaratc

kendiliindenliinin bile nnde bir engel. Bu solun olduu yere ii gelmez. Gelmeyince de

kendiliinden hareketlerin yolu tkanr.

Rosa, Alman Sosyal demokrasisini Lenin'den ok daha iyi tanyordu. Sava kredilerine Sosyal

Demokrasinin oy verdiini duyunca inanamamt Lenin. Rosa ise hi armamt. Onun

kokumu bir ceset olduunu biliyordu. Tam bu nedenle Rosa biricik umut olarak

kendiliindenlie daha byk bir vurgu yapmtr.

Bu gn de durum ayn. u an btn rgtl sol bir engel ve tutucu. Kitle hareketi ancak bunaramen bir eyler yapabilir. Ama bizzat bu solun varl bunun nnde de bir engel.

Bu gnk btn sol hareketler, 1980'lerin sonundan beri gelen, Dnya ve Trkiye lsndeki

gericilik ve kar devrim dalgasndan g alan, sol iindeki restorasyonun, kar devrimin -

rn olarak ortadalar. Toplumsal bunalm burjuvaziyi ayn dnemin tiplerini deitirmeye

zorlarken, ayn bunalm solda bu tiplerin ve eilimlerin stabilize olmasna yol ayor ve top-

lumsal bir kkl dnmn nndeki muazzam bir engel haline dnmesine yol ayor.

Ama bu rgtlerin dnda kalan sol da farkl saylmamal. Yani u sivil toplum vurgulular,

kk ve somut hedefleri ne karanlar vs.. Bunlar genellikle daha sonra politize olmu burkuak, daha esnek gibi grnyor. Ama bizzat o rgtler gibi, ayn gericilik ve kar devrim


18/41

18

dneminin ocuudurlar, dolaysyla ii dna evrilmi olarak tpk rgtlerle ayn olumsuz-

luklar tamaktadrlar.

in ilginci, rgtler ve rgtszler, "dinazorlar" ve "post-modernler" birbirlerinin varlna

hakllk kazandrp birbirlerini glendiriyorlar. Bunlarn dnda baka bir alternatifin varl

akla bile gelmiyor.

Ama daha da ilginci u, solun bu genel blnml, Trkiye'nin egemen snflar arasndaki

atmadaki blnmeye de denk dyor.

rgtler genellikle anti-emperyalizm ve anti-kapitalizm vurgularyla, farkna varmadan veya

vararak, tpk benzer argmanlarla Sovyet brokrasisinin deiimlere kar direnmesi gibi (ki

bu hareketler ayn zamanda Sovyet ve in brokrasilerinin de ayn gerekelerle destekileri

olmulardr), genel kurmayn, "Devlet Snflar"nn, Bonapartizmin ya da "Devlet Partisi"nin

liberal burjuvaziye saldrsnda mzrak ucu rol oynuyorlar.

Buna karlk, sivil toplumcu muhalifler, daha gen ve modern grnenler ise, bu saldrlarakar Liberal burjuvazinin bir kalkan ilevi gryorlar.

Bylece bamsz bir sol hareket aktel politik gelimeler balamnda da olanaksz hale geli-

yor.

Btn bu manzarada bir tek istisna var. Krt ulusal hareketi. Btn dnyada gericiliin yk-

seldii dnemde ykselme ve canlanma eilimi gsterdi. Bu ykseliin dinamii bu harekete

de yansd. Balangta bu gnn talam kk sol rgt ve hareketlerinden pek az farkl-

lklar gsteren bu rgt ve hareket, kitle balar ve bu ykselen harekete dayanmas nedeniyle

kendini yenileme yetenei gsteren tek hareket oldu. 1990'larn bandan beri, Trk solundakikar devrimci restorasyonu pekitiren gelimeler, (duvarn ykl, zel sava rejimi) bu ha-

reketin ve rgtn srekli olarak kendini yenileme giriimlerine yol at. Krt hareketinin i

mcadeleleri bu adan incelendiinde, mcadelenin aslnda deiim ve eski biimleri sr-

drmek isteyenler arasnda olduu grlr. Bir bakma demokratlar ve milliyetiler mcade-

lesidir. Bir yandan liberallere ve burjuvaziye, bir yandan da ar sola kar bir mcadele gr-

lr.

Krt hareketinin bu i mcadelelerinde kazanan yenilikiler oldu denebilir. Bir rastlant de-

ildir, Krtleri en ar dille eletiren kiinin bu hareketin nderi olmas. calan'n ayn za-

manda, sadece Krtleri deil, tm toplumu, hatta blgeyi deitirmeye ynelik proje sunmas.

Kendi iine kapanma, kendini vme, toplumun tmne ynelik hedef yokluunun bir btn

olduu olgusuyla burada da karlarz. deal bir Krt'e en ok vg dzenlerin ayn zamanda

yeni stratejiyi anlayamamas ve onun en byk dman olmalar rastlant deildir. Buna kar-

lk, Krtlere en ar eletirileri yapan, onun yzne srekli eksik ve yanllarn vuranlarn

da ayn zamanda tm toplumu deitirmeye ynelik bir perspektif sunmas da bir rastlant

deildir.

O halde bu gzlemlerden bir tek sonu kyor. Bu bunalm dneminde, olur da sol hareketle-

rin kontrol kendiliinden bir kitle hareketlenmesinin engelleyemezse ve byle bir hareket-lenme ortaya karsa, bu kitle hareketinin kendiliinden radikallemesine cevap verebilecek


19/41

19

tek olanak Krt hareketi oluyor. Devrimci demokrasiyi temsil eden bu hareket Liberaller ve

Genel Kurmay karsnda nc bir kutup olabilir ve tm gayr memnun alt kesimleri etra-

fnda toplayabilir. O zaman gericilik dneminin glendirdii btn sol rgtler ve sivil top-

lumcular liberal burjuvazinin ve Genel Kurmayn yedei olarak bu hareketin karsnda yer

alr. Demokratik bir devrim Krt hareketini iktidara getirebilir.Bu gn calan'n resmini paralayanlar yarn onun resimleriyle yrrse kimse armasn.

nk tm toplumu deitirmeye ynelik demokratik bir program, gc ve bunu yrtecek

tecrbesi olan tek hareket Krt hareketi. Trkiye'deki bir radikallemenin ve devrimci kabar-

n bununla bulumas kanlmazdr. imdilik, krizin derinlii bunu desteklerken, sola ege-

men olan rgtler ve sivil toplumcular bunun nnde en byk engel, bu nedenle kendiliin-

den ykseliler bunun n koulu. Ama bir kendiliinden hareketlenme ve ykseli olursa, bu

Krt hareketini iktidara getirir. Ve ortaya Ortadou ortamnda Mandela'nin Gney Afrika's

gibi bir ey kar.

Aslnda bu yazda ifade edilen dnceler asndan 1 Mays gsterilerini ele alacaktm. Ama

dnce ald ban baka yerlere utu. Fakat, 1 mays gsterileri bu yazda ifade edilen yakla-

mlar asndan ele alnrsa, onun hakkndaki haberler ve ondaki sloganlarn onun btn za-

yfln yanstt grlr. Bunu okuyucunun kendisine brakmak en iyisi.

Solun kendini vmeyen, kendi eksikleri ve yanllarn sergilemekten kanmayan geleneini

de srdrm oluyoruz bylece kendini ven, kendinden memnun sloganlar ve 1 Mays ha-

berleri karsnda.

02 Mays 2001 aramba


20/41

20

Refah, Eitlik ve Demokrasi

En kaba bir gzlem bile Refah ve Demokrasi arasnda bir iliki bulunduunu gsterir. Dnya-

daki btn ileri ve refah iindeki lkelerde demokrasi vardr; buna karlk btn geri ve yok-

sul lkelerde ise demokrasinin D'si bile yoktur. Bir dier zellik de udur: zengin ve demok-

ratik lkelerde, zengin ve fakirler arasndaki farklar, fakir ve anti demokratik lkelerdekinden

daha azdr. Bylece toplumsal eitlik veya gelir farklarnn kkl ile, toplumun genel

zenginlii ve demokrasi arasnda kopmaz bir ba grlr. Sorun udur: bunlardan hangisi son

tahlilde belirleyicidir? Bu lkeler zengin olduu iin mi toplumsal adaletsizlik daha azdr ve

demokrasi vardr? Yoksa Toplumsal adaletsizlik daha az olduu iin mi zenginlik ve demok-

rasi vardr? Yoksa demokrasi olduu iin mi, zenginlik ve daha eit bir gelir dalm vardr?

Elbette refah, eitlik ve demokrasi birbirini besler. Bir lke ne keder zenginse, yani emekretkenlii yksekse ve ok retiyorsa, toplumsal eitlik ve demokrasi o kadar kolay salanr.

Demokrasi varsa, bu ezilenlerin kendilerini savunma iin rgtlenmelerini salar bu da bir

yandan toplumsal eitsizlikleri azaltr, dier yandan emek retkenliinin ykselmesine ve

dolaysyla genel toplumsal zenginlemeye yol aar.

Ama burada temel sorun udur: bunlar iinde belirleyici olan hangisidir? nk bu soruya

verilen cevaplar ayn zamanda toplumdaki temel snflarn karlaryla ilgilidir ve programatik

bir anlam tarlar.

Trkiye'nin gerek egemeni Bonapartist devlet kast, Trkiye'nin demokratiklemesi iin nce

zenginlemesi, modernlemesi gerektii anlayndan hareket eder. Trkiye nce zenginlee-

cektir, toplumsal atmalar lmlandrabilecek bir manevra alanna sahip olacaktr ki ondan

sonra demokrasi lksne katlanabilsin! imdi demokrasi olursa, bu ocuun eline silah ver-

mek gibidir, tutar babasn vurur.

Bylece her trl demokratik hak snrlanarak, ezilen alt kesimlerin rgtlenmesi ve kendile-

rini savunma mekanizmalar oluturmas engellenir. Ama bu ister istemez, yoksullar devletin

ve st snflarn insafna terk ettiinden, zengin ve yoksul makasnn muazzam almasna,

toplumsal rmeye, yaratcln yok olmasna, i pazarn daralmasna, ucuz ii altrmak

modern makine kullanmaktan daha karl olduundan, modern tekniin durmasna, vs. yolaar. Bylece nce zenginleme ve modernleme anlay fiilen, fakirlik, gerilik ve eitsizliin

ebedilemesi; ilerde ulalaca sylenen demokrasinin eriilmez bir hayal olmas sonucunu

verir. Burjuvazi de bu anlayn destekisi olagelmitir.

Sosyal Demokrasi ve Sosyalist hareketler ise, yani alt snflarn dorudan kendi karlarna

ynelik hareketler ise, vurgularn sosyal adalet noktasnda yaparlar. ster Trkiye ile dier

lkeler arasndaki zenginlik fark ve smr ilikisi, ister Trkiye'nin kendi iindeki smr

ilikisi sz konusu olsun, vurgular hep iktisadi bakmdan egemen snfn smrsnedir, ya

da uluslar aras lekte IMF veya Emperyalist lkeleredir. Bunlarda siyasi iktidar ve demok-

rasi bir hedef deildir, iktisadi karlar ve bunlarn savunusu egemendir.


21/41

21

Demokratik bir lkede, pek ala reformist bir ii hareketinin savunmasn oluturabilecek bu

politikalar, fiiliyatta olmayan bir demokrasiyi varm gibi gstererek ve gerek politik iktidar

elinde tutan brokratik ve Bonapartist kast problem etmeyerek, demokratik mcadelenin za-

yflamasna ve fiiliyatta bu kastn egemenliini srdrmesine hizmet ederler.

Hasl bu gnk parlamento ve bakanlar kurulu vs. nasl devlet dzeyinde Genel Kurmayniktidarnn plakln rten bir asma yapra fonksiyonu gryorlarsa, aa yukar piyasa-

daki btn klasik sol da ayn fonksiyonu, parlamento dnda grmektedir. te yandan, kendi-

ne bu solla mesafe koyan, szm ona "sivil toplumcu" sol da, sivil toplumun var olmas iin

en ufak bir olanan bulunmad bir sistemde bu varm hayali yayarak ve gerek iktidar so-

rununu gzden gizleyerek ayn fonksiyonu biraz daha modern ve liberal grn altnda g-

rr.

Ama bu paral ve kendini savunmaya ynelik muhalefet, toplumsal eitlii veya ksmi d-

zenlemeleri temel problem yapmasna ramen, var olan egemen kast fiilen glendirdiin-

den, bizzat kendi var oluunu tehlikeye atar ve btnyle, egemen kastn hogrsne baml

hale gelir, bu ho gr ise, ancak onlar, IMF, veya Amerika veya Kapitalizm veya Patronlar

veya Sabanc hedef gsterildii ama Genel Kurmay'n egemenlii tartma d brakld

srece gsterilir.

Bylece, Genel Kurmay ile bu szde eitliki sol muhalefet arasnda zmni bir i birlii geli-

ir. Genel Kurmay egemenliini srdrmek iin byle bir "majestilerinin komnistleri"ne ve

sivil toplumcularna; bu komnistlerin, solcularn ve sivil toplumcularn da Genel Kurmayn

egemenliine ihtiyalar vardr.

te 1 Mays gsterileri veya Emek Platformlarnn, demokratik bir lkede pek ala sol vedemokratik olabilecek glerin, Trkiye'deki sistemdeki fiili ilevleri budur. Sosyal adaletten

yola karlar ama fiiliyatta bu sosyal adaleti glendirecek savunma mcadelesini; demokrasi

mcadelesini zayflatrlar ve ne ksmi dzenlemelere, ne sivil topluma ulaamaz olurlar.

Bir de nc anlay vardr, demokrasi olmadan refah ve toplumsal adaletin olamayacan

savunan. Bu anlay, devrimci demokrasi ve sosyalistlerin anlay olagelmitir. Buna gre,

gerek toplumsal eitlik gerek refah iin demokrasinin ncelii ve belirleyicilii vardr. 1954

Vatan Partisi Program'ndan bu gn Krt hareketinin Demokratik Cumhuriyet program ve

parolasna kadar bu sosyalistlerin ve devrimci demokrasinin anlaydr. Ancak demokrasi vezgrlkler olduu takdirde; iktidar halkn seilmi temsilcilerinin elinde bulunduu takdirde,

ezilenler smr karsnda kendilerini daha iyi savunabilirler; bu ise toplumsal eitsizlikleri

azaltt; inisiyatifleri harekete geirdii lde bamllk azalr; genel olarak emek retken-

lii ve toplam retimin artar, dolaysyla toplumsal zenginlik de genel olarak ykselir

Tarih demokrasinin belirleyici olduunu gstermektedir. Modern demokrasinin doum belge-

si saylan Magna Carta, o zamanlarn dnyann en geri ve yoksul blgelerinden birinde Kraln

harcamalarn denetlemek iin yaplmt. Dayana o zamanlarn Britanya'snda henz yok

olmam, ilkel sosyalist eitlik ve demokratik geleneklerdi. Magna Carta olmasayd, ngiltere

demokratik olamazd, demokratik olmasayd zenginleemez ve nispi sosyal eitliisalayamazd.


22/41

22

Trkiye'de ise, Trkiye'nin dokunulmaz ve gerek egemeni Ordu'nun, o brokratik ve

Bonapartist kastn harcamalarn brakn belirlemeyi, kontrol yetkisi bile yok meclisin.

Bor krizlerinin de, geriliin de, sosyal adaletsizliin de temelinde demokrasisizlik yatmakta-

dr. Yoksulluktan da, gerilikten de kurtulmann ana halkas iktidarn halkn temsilcilerinin

elinde bulunduu; her trl fikir ve rgtlenme zgrlnn garanti altnda olduu; tm dilve kltrlerin eitliini salayan; aznlklarn fiili ezilmiliklerini dengeleyen bir demokratik

cumhuriyettir. Her kim ki, bu ana halkay grmezden gelip baka bir sorunu, ister anti kapita-

lizm, ister anti emperyalizm ister de "iktisat bilimi" adna gzden gizliyorsa, fiilen Genel

kurmayn egemenliine hizmet ediyor demektir.

05 Mays 2001 Cumartesi


23/41

23

1 Mays Vesilesiyle Enternasyonalizme Kar

Enternasyonalizm kavram bu gn otantik anlamn oktan yitirmi bulunmaktadr. Enternas-

yonalizm, bu gn byk lde iilerin uluslararas dayanmas; hatta iiler bir yana halk-

larn ve uluslarn bir dayanmas olarak anlalmaktadr.

Enternasyonalizm, ne iilerin ne halklarn ne de uluslarn uluslararas dayanmas deildir.

Brakalm uluslar halklar bir yana, onu iilerin dayanmas olarak anlamak, yorumlamak

ve tanmlamak, onun iini boaltmak demektir. nk Enternasyonalizm bamsz birimler

arasndaki karlkl karlara dayanan; basit bir toplam gibi bir birlik anlay deildir.

Enternasyonalizm, bir lke proletaryasnn karlarnn, dnya proletaryasnn karlarna tabi

olmas, her hangi bir lke proletaryasnn dnya proletaryasnn zaferi iin azami olan yap-

masdr.

Yani enternasyonalizm, cebirsel bir birlik anlayna dayanr. lk bakta ve ksa vadede bir

veya birka parann aleyhine olan, btnn, yani dnya proletaryasnn karna olabilir.

Tpk cebirde eksi ile eksinin arpmnn art sonu vermesi gibi. Tpk askercil ordular sava-

nda, birliklerin ordunun genel karlarna tabi olmas gibi.

Ne var ki, enternasyonalizmin bu otantik anlam, kendinin enternasyonalist olduunu syle-

yenler ve buna inananlar arasnda bile oktan unutulmu bulunmaktadr.

Bu gnn enternasyonalistleri, gerek anlamda enternasyonalistler deil, ulusal karlarn

daha iyi savunmaya, yeni mttefikler salamaya yarayaca iin, enternasyonalizmi dilindendrmeyen kaba milliyetilerdir.

Biz bu yazmzda Enternasyonalizme kar olmaktan sz ederken, bu bayalam biimiy-

le, aslnda s bir gerici milliyetilikten baka bir ey olmayan bu gnk egemen enternasyo-

nalizm anlayn kastetmiyoruz. Hayr.

Otantik biimiyle de enternasyonalizmin yeterli olmadn ve giderek yanla dntn

iddia ediyoruz. nk enternasyonalizm milliyetiliin millet anlayna dayanmaktadr.

Milliyetilik, bir milletin karlarn ne almak olarak tanmlanr. Milliyetilii

Enternasyonalistler de byle tanmlamaktadrlar ve bu nedenle kendilerinin bir milletin deil,dnya ii snfnn karlarn ne aldklarn sylemektedirler.

te temel yanl buradadr ve ii snf ve Marksizm bu yanln kurban olmutur.

Milliyetiliin, bir milletin karlarn ne alma olarak tanmlanmas, milliyetiliin milliyet-

ilik tanmdr. Bu tanm milliyetiliin ufku iinde bir tanmdr. Milliyetiliin tanmna da-

yanarak milliyetilie ve milletlere kar bir mcadele verilemez, onlara kar bir program

gelitirilemezdi.

Milliyetilik, bir milletin karn ne almak deildir; Milliyetilik, ulusal olanla politik olann

akmas ilkesini savunmaktr.


24/41

24

Milliyetiliin biricik doru tanm budur. Bu tanm onu, kendi dndaki bir duruma gre

tanmlar. Yani bu tanm rnein, politik olann baka eylere gre de belirlenebileceini var

sayar. Halbuki, milliyetilii bir milletin karn ne almak olarak tanmladnzda, uluslarn

dnda baka bir toplumsal var olu, tasavvurun ve tanmn dnda kalr.

te enternasyonalizm, en otantik biiminde bile, milliyetiliin tanmna gre kendini tanm-lad iin, onun varsaymlarn kabul ettii iin, milliyetiliktir. Ama milliyetilerin milliyet-

ilik olarak tanmladklar anlamda deil, sosyolojik anlamda, Tarihsel Maddeci anlamda,

Marksist anlamda.

Enternasyonalizm, milliyetiliin millet ve milliyetilik anlaylarna dayandndan, ulusal

olanla politik olann akmas ilkesini hibir zaman ve hibir ekilde sorgulamad, dolaysy-

la kendisi milliyetiliin ufkunun dna kamad ve dolaysyla da milliyetiliin ne olduu-

nu hibir zaman anlayamad ve ona kar hibir program gelitiremedi.

Bizzat Enternasyonal szc bile, yani uluslar aras szc bile, bu milliyeti ufkun dam-gasn tar. Yani uluslar aras, uluslara kar deil. Yani a-nasyonal ya da anti-nasyonal deil.

Yine ayn nedenle, ii hareketi ve Marksizm, burjuva uygarl karsnda baka bir program

ve baka bir uygarlk tasavvuru gelitiremedi. Bu uygarln dini iinde, heretik bir mezhep

olarak kald. Bu nedenle Enternasyonalizm znde, burjuva uygarlnn dini ve ufku iinde,

milliyetiliin ufku iinde bir heretik mezheptir.

Halbuki, son yllarda bir ok Marksistin de eksikliini hissedip dikkati ektii gibi, ii hare-

keti, burjuvazi karsnda, baka bir uygarlk, batan aa baka bir toplumsal sistem tasavvu-

ru gelitirmek zorundadr.

Bu uygarln temel var olu biimi olan uluslara ve ulusal olanla politik olann akmas

ilkesine kar kmadan, yani a-nasyonalist, anti-nasyonalist olmadan, (buradaki anti nasyona-

lizm, politik olanla ulusal olann akmas ilkesini reddetmek olarak anlalmal, yani milli-

yetilerin nasyonalizm tanm anlamnda anti ya da a-nasyonalizm deil) ona kar bir prog-

ram gelitirilemez.

i hareketinin bayrana yazd, btn lkelerin iileri birleiniz szleri, bu birleen

iilerin hedeflerinin belirsizliinin ve zayflnn grlmesini engellemitir.

Ama bu dnyann btn iileri niin birleecek?Ulusal olanla politik olann akmas ilkesine son vermek iin.

Yani nasl tanmlanrsa tanmlansn, ister demokratik ve cumhuriyeti, her hangi bir dil, din,

etniye gnderme yapmayan uluslar olsun, ister bunlara gnderme yapan, ulusal olan bunlara

gre tanmlayan gerici ulusulua gre olsun, politik olan ulusal olana gre tanmlamaya son

vermek iin. Ulusal olan, apolitik yapmak, onu kiinin bir vicdan sorunu yapmak iin. Anti-

nasyonalizm ya da a-nasyonalizm budur.

Yani kapitalizm ncesinde btn toplum dinlere gre rgtleniyorduysa ve kapitalizm nasl

tm toplumsal yaam rgtleyen dini zel e ilikindir, inantr diyerek ekonomi ve politikaalanndan dladysa; sosyalizm de, ii hareketi de kapitalizmin dinine gze gz, die di


25/41

25

cezan suunun cinsindendir deyip onun dinini de politik ve ekonomik alandan dlayp i-

nan alanna atmaldr.

Ama burada i biter mi?

Hayr?

Bu bir sosyalist devrimin iar olur, ama ii snfnn gerek hedefi, ulusal olan zel, bir i-

nan ve vicdan sorunu olarak tanmlamak deildir. Bu sadece burjuvazinin siyasi biimine

son vermek olur. Halbuki ii snf iin hedef burjuvaziyi alaa etmek, onun siyasi ve eko-

nomik iliki ve biimlerine son vermekle yetinmek deildir; o devleti ve snflar yok etmekle

de ykmldr.

Burjuva uygarl, politik olan, ulusal olana gre tanmlamak iin, ekonomik, politik ve zel

diye, toplumsal hayat farkl ilikilerin geerli olduu blmelere ayrm ve toplumu yle r-

gtlemitir.

Sosyalist bir uygarlk, sadece meta retiminin ve snflarn ortadan kalkmas deil; bu burjuva

uygarlnn yaratt zel, politik, ekonomik ayrmn da toplumsal rgtlenmeden yok et-

mektir. Ancak o zaman burjuva uygarlnn ufkunun tesine geebilir.

Bunun iin, snflarn dolaysyla devletin yok olmas, politiin yok olmasdr; meta retimi-

nin yok olmas ekonominin yok olmasdr; bunlar yok olduunda zelin kendisi de tm top-

lum olmu olur. zel ve toplumsal ayrm yok olur. Yani zenginliklerin grl grl akt,

herkesten yeteneine gre, herkese ihtiyacna gre ilksinin geerli olduu bir topluma ulala-

bilir.

nsanlk iin byle bir toplum olanann hala var olup olmad ayr bir sorundur. Yldzlarada ulalamaz ama onlar bizlere yolumuzu gsterirler.

Bundan sonra 1 Mayslarda dnya iilerinin slogan u olmaldr:

Tm dnyann iileri birlein ve burjuvazinin dinini, onun dier dinleriz att yere atn!

Onun zel, kiisel, deyip politik olandan dlad yere atn.

Nasl tanmlanrsa tanmlansn ulus ve ulusuluk kiinin bir inan sorunu olmaldr.

Bu fiilen, bu gn dnyadaki btn devletlerin ve snrlarn reddi demektir.

Bu gelecein bir sorun deildir.

retici gler, dnya ticareti yani globalleme ylesine gelimitir ki, bu temele uygun biricik

styap da bu olabilir.

mparatorluk bu globallemeye burjuvazinin cevab ve zmdr.

i snfnn cevab ulusal olann tpk dinler gibi zel bir sorun olmasdr.

30 Nisan 2004 Cuma

[email protected]

http://www.comlnik.de/demir/


26/41

26

Kurban Bayramnn Ekonomi PolitiiVeyalenler, Bayramlar, Kurban Bayram ve Sosyalizm

Bir toplumun refah ve zenginlik dzeyini emek retkenliinin ykseklii belirler; emek ret-

kenlii ise son durumada, daha byk ve baka enerji kaynaklarnn retim srecine katlma-

s demektir. nsanlk tarihi ve insanln yaad belli bal toplum biimleri, temel enerji

kaynaklarna gre de snflanabilir ve bu tam tamna farkl retim biimlerine de denk der.

Kabaca insann kol ve kas enerjisine dayanan retim Vahet; bitki ve hayvanlarn ehlileti-rilmesiyle birlikte, adeta gne enerjisine dayanan organik robotlarla yaplan retim Barbar-

lk; rzgar ve su gc klasik tarma dayanan tefeci ve bezirgan sermaye uygarl; fosil ya-

ktlarn enerjisine dayanan retim de modern kapitalist uygarlk demektir.

Homo Sapiens, atein ocuudur. Ate sayesinde insan denen canl tr, ilk giyinen, ilk meza-

r olan canl olmutur. Ate sayesinde, o maymun benzeri, alet kullanan yaratk Afrika savan-

larnn lman iklimini terk ederek tm iklimlerde yaayabilen ilk canl, hasl insan olabilmi-

tir.

Evet, bu gnk insan, yani Homo Sapiens, atein bir rndr, ama ate kendi bana, insannavclk ve toplayclktan, yani esas olarak kol gcne dayanarak retim yapmaktan kurtulma-

sn salayamamtr. Atein emek retkenliini arttrmada kullanl, ok snrl alanlar hari,

neredeyse sanayi devrimine kadar mmkn olmamtr. Nasl atei kontrol altna almak iin,

canlnn onunla dorudan temasn ve yanmasn engelleyen bir alet, dolaysyla aleti kavra-

yan bir el n koul idiyse ve alet denen cansz nesneyi arac etmedike hibir canl atei kul-

lanamadysa; atete ortaya kan s enerjisini de mekanik enerjiye dntrebilmek ve onu

ite yani emek retkenliini artrmakta kullanabilmek iin de hem bu ynde bir ihtiya hem

de belli bir teknik gelime dzeyini gerekiyordu. htiyac ve teknik dzeyi dnya ticareti ve

kapitalist geni yeniden retim binlerce yl sonra yaratabildi.Bu nedenle, neredeyse modern sanayi devrimine kadar ate, retim srelerinde, mekanik

hareketlere dntrlerek emek retkenliini arttran bir enerji kayna olarak kullanlama-

mtr. Kullanm dorudan s ve k kayna olmakla ve madenlerin artlmasnda veya kimi

yiyeceklerin hazrlanmasnda olduu gibi kimyasal dnmlerin arac olmakla veya onlar

hzlandrmakla snrl kalmtr. Modern sanayi devrimine kadar olan dnemde, emek retken-

liini arttrmada enerji kayna olarak insann kas gcne sadece hayvan, su ve rzgar gc

eklenebilmitir.

Hayvan gcnn kullanm, hayvanlarn ehliletirilmesini yani neolitik devrimi; su ve rzgargcnn kullanm ise, byk miktarda rnleri ve yerleiklii, yani tarma dayanan retimi

ve belli bir ticaret dzeyini, ehirleri, hasl uygarl n koul olarak gerektirir.


27/41

27

Homo Sapiensin yuvarlak hesap yz bin yldr var olduunu ve Neolitik devrimin de yuvar-

lak hesap on bin yl nce gerekletiini dnrsek, modern insan trnn ortaya kndan,

neolitik devrime kadar geen zaman, yani doksan bin yl; yani homo sapiensin var oluunun

onda dokuzu; sadece kas gcne dayanan son derece dk bir emek retkenlii dzeyinde;

dolaysyla srekli bir ktlk ve alk tehdidi altnda gemitir.nsann sadece kol gcne, kaslarnn gcne dayanarak yapt retim, esas olarak avclk ve

toplaycla denk gelir. Ok, yay, mzrak, balta gibi btn retim aralar hep insann kas g-

cne dayanrlar ve bu gc biriktirerek kullanmak ve belli bir noktada younlatrmak ilevi-

ne dnktrler.

Bylece insan bir yandan ate sayesinde ilk mezar olan, sanat olan, bir toteme dayanan top-

lumsal styaps ve rgtlenmesi olan bir canl haline gelirken dolaysyla mezar olan ilk can-

l olurken, yani lleri bile toplumun bir paras olurken, ayn zamanda esas olarak kendi kas-

larnn gcne dayanarak retim yaptndan, yani emek retkenlii son derece dk oldu-

undan, srekli bir ktlk halinde yaamtr.

Ama ktlk demek, canlnn yaayabilmek iin birbiriyle rekabeti demektir; insann insana

rekabeti demektir. A bir insan, dier hemcinslerini, ocuklarn, yallarn yemekten alko-

yacak bir rgtlenme demektir. Hem ktlkta yaamak, hem de birbirini, zellikle gsz o-

cuklar ve yallar yemeyip dayanabilmek. Diinin soyun devam iin gerekli analk igd-

leri bunu bir lde engellese bile, erkekler iin nasl engellenecektir bu?

Totem, yani soy ve kardelik ve Kutsallk bu elikiyi zen bir styap salamtr. Bunun

temeli ise, neredeyse btn dinlerin nefsine hakimiyet diye sonradan da ululayaca ve s-

nfl toplumun eitsizlikleri karsnda kiisel bir k yolu olarak nerecei i gdlere ha-kimiyettir. gdler toplum, yani totem ya da tanr iin kurban edilebilmelidir ki toplum

varln srdrebilsin. Bu gn bizlere bir mazohizm veya ikence gibi gelebilecek btn il-

kel toplumlarda grlen acl imtihanlar, hep parann btne; nefsin, i gdlerin topluma

tabi olmas eitimine yneliktirler.

Bu gn bizlerin yamyamlk ya da kanibalizm dediimiz ey, aydnlanmann insan kavramna

dayanr. Bu ktlk dneminde insanlar ayn kabile ya da soydan olanlardan ibaretti; onlar ba-

ka kabileleri veya insanlar ldrp yediklerinde, baka insanlar deil; baka canllar

yiyorlard. Ama buna karlk hibir kanda toplum kendi kandana, yani insanlaradokunmazd. Aksine, kanda ya da soyu ve kabilesi iin kendini feda toplumsal rgtlenme-

nin temelini oluturmutur. Toplum iin feda, i gdlere egemenlik, parann btne (tote-

me, soya) tabi olmas, eit hakl bir kanda olabilmek iin acl imtihanlar (ki snnet vs. bunun

bir kalntsdr) btn bu toplumlarn hepsinde ortak zellikler olagelmilerdir.

Ktlkta ocuklarn zellikle a erkeklerce yenmesi bu mekanizmayla engellenmitir ama kt-

lk var olmaya ve ocuklar da bir ok durumda ya ala mahkum olmaya (ama totemin so-

yundan gelenler arasnda dayanma ve parann btne tabi olmas esas olduundan ve hi

kimse a braklamayacandan) doyurulduu takdirde, kabilenin alktan lmesine yol aabi-

lecek bir tehlike olmutur.


28/41

28

Bu koullarda insan, tek tek canllar olarak ocuk ve yallar yememi ama onlar toplum

adna kurban etmek ve bylece hep parann btne tabi olmas ilkesini yaatmak hem de

kabile olarak varln srdrmek olana bulabilmitir.

Bu nedenle, ktln, yani neolitik devrim ncesinin btn toplumlar ayn zamanda ocuk

kurban etmilerdir. Denebilir ki, bu gnk insan soyu istisnasz ocuk katillerinin ahvaddr.

Bu nedenle, insanlk var oluunun onda dokuzu boyunca, doksan bin yl boyunca, ocuklar

da kurban etmitir. Bu ktlk dneminin kalntlar, uygarla ve daha yksek bir emek ret-

kenliine daha ge geen haklarda ok yakn zamanlara kadar yaamtr.

Fenikeliler, uygarlatktan sonra bile Moloka ocuklarn kurban ediyorlard. ocuk kurban

etme gelenei, ta Roma ana, Kartacallara kadar devam etmitir.

Bu gn Amerikadan tekrar dnyaya yaylan Hallowen, Keltlerden kaynaklanr ve

Keltlerdeki ocuk kurban etme adetinin, orta doudaki Kurban Bayram benzeri bir ekilde

brakln ama ayn zamanda bunun yakn zamanlara kadar yaadnn kantn temsil eder.

Araplarda, daha slamiyetin dou dneminde bile, kz ocuklarnn kurban edilmesi adeti

yayordu. Ve nihayet bizzat Kurban bayram ocuk kurbannn bir kantdr.

nsanln, srekli ktlktan kurtulmas, hayvanlar ve bitkileri ehliletirmesiyle mmkn ola-

bilmitir. Hayvanlarn ve bitkilerin ehliletirilmesi, yani znde neolitik devrim, dnya tari-

hinde gelmi gemi en byk devrimdir ve bu gnk uygarln en byk keifleri bile bu

devrimin yannda birer cce gibi kalr. Bu gnk btn yaammz hala bu devrimin kazanm-

larna dayanmaktadr. Temel gdamz oluturan btn hayvanlar ve bitkiler; giydiklerimiz

(Dokumaclk); yemek yediimiz tabaklar ve yiyecekleri iinde koruduumuz kaplar (m-lekilik) hemen her ey bu devrimin bulduklardr znde.

Neolitik devrim bir bakma, gne enerjisiyle alan organik robotlarn kefi ve kullanm

gibi tanmlanrsa onun ap ve emek retkenliinde yapt muazzam srama anlalabilir.

Bylece insann almas esas olarak bu robotlarn bakm, rnlerinin toplanmas gibi ey-

lemlerde younlamtr. Kol emei artk ehliletirilmi bitki ve hayvanlarda biriken gne

enerjisinin kontrol altna alnmasna ynelik olarak ilev grr. Dolaysyla enerji kaynan-

daki bu muazzam art, ayn zamanda retkenlikte muazzam bir art bu da srekli ktlk ve

alk tehlikesinden kurtulu demektir.

Bylece avclk ve toplaycln ktlk ekonomisinin yerini; hayvan yetitirmenin ve gelge

baheciliin bolluk ekonomisi almtr. Bu durumda, kabilenin ya da toplumun yaamas iin

ocuklar kurban etmek gerei kalmamtr.

Kurban bayramnn ortaya kn anlatan sylence, aslnda, gerek tarihin doru bir tasvi-

rinden baka bir ey deildir. Avcla ve toplaycla dayanan ktlkta ocuklar kurban edi-

lirken, hayvanlarn ehliletirilmesine geile birlikte, ocuk yerine hayvan kurban edilmesine

geii; yani neolitik devrimi; emek retkenliindeki bu devasa art; bu arta paralel olarak

styapnn da yeni alt yapya uygun hale geliini; insanlarn srekli bir alk ve ktlk tehlike-

sinden kurtuluunu sembolize eder. Bu muazzam devrim ne kadar kutlansa yeriydi ve yeridir.


29/41

29

Daha sonra slam bu Sami gebeliinin geleneini alm, onu uygarln snfl toplumunda;

zenginlik ve yoksulluk farkllklarnn bulunduu toplumda, zenginlerin kurban kesmesi ve

bunu fakirlere datmas dolaymyla, bu farkllklar nispeten lmlandrmann bir arac yap-

mtr.

Klasik uygarlklar anda, bunun da belli bir ilevi vard ve Kurban bayramlar ne kadar kut-lansa yeriydi.

Kurban bayramnda bir bakma bylece iki bayram i ie geiyordu; neolitik devrimin bayra-

m ve slamn uygarln snf elikilerini nispeten yumuatan; Hindistandaki Kastlama

benzeri snf fosillemelerine kar, tm Mslmanlar soyu ya da gelir dzeyi ne olursa olsun,

ayn namaz safnda eite dizen, uygarlktaki kastlamaya ve ar zenginlik farkllklarna

kar slam devrimi veya reformunun bayram.

Kurbanlk hayvan, ok ncenin unutulmu alarnda, toplum iin ve toplum adna kurban

edilen ocuklar gibi, bir gelin gibi sslenir; el bebek gl bebek baklr, bir bakma o ksa ha-yatnn herkesinkinden daha gzel gemesi iin elden gelen arda koyulmazd. Bizzat kurban

edili eylemi bile, o unutulmu gemiin izlerini tar; kurbann leceini bilmemesi; ldrme

ileminin olabildiince seri ve acsz olmas; dualar, seremoniler vs. hepsi, kurbann toplumun

yaamas iin bir dayanma olduunu vurgulamaya ve kantlamaya yneliktir.

Ne var ki, bu gn geni yeniden retim anda, hayvanlarn bant usulyle retildii, ldrl-

d ve ilenip piyasaya srld ada, bu kurban adeti ve bayram, oktan uygarla ge-

mi Fenikelilerin ocuk kurban etmeye devam etmelerine veya Asteklerin uygarlk sembol

piramitler zerinde artk ktlk nedeniyle bir gerei kalmamken insan kurban etmeye devam

etmesine benzer. Gerek anlamn, yitirmi ve hatta tam zt anlamda bir ilev kazanmtr.Azteklerde insan kurban etmenin devam etmesi, bu adetin dier kabileleri ya da kastlar bask

altna almann; onlar terrize etmenin bir arac olarak kullanlmasyla ilgiliydi. Fenikelilerin

ocuk kurban edileri de muhtemelen benzer bir ileve sahipti.

Bu gnk toplumda da kurban, artk bir sosyal adalet ve toplumsal dayanma arac olmaktan

km; bir zenginlik ve g gsterisinin; toplum iinde ne kadar dini btn olduunun rekla-

mn yapmann; bir prestij ve itibar edinmenin arc haline gelmitir.

Saelinin yapt iyilii sol elin bilmeyecek diyen bir dnyann ve deerler sisteminin de-

il; bakn ben ne kadar iyilik yapyorum, ne kadar dindarm diye bar bar baran; kapita-lizm ncesinin her trl deerini yitirmi, modern burjuva toplumunun da demokratik deer-

lerinden bile zerrece nasibini almam insan posalarnn, lmpenlerin deerlerini ifade etmek-

tedir artk kurban kesmek.

On bin yl ncesinin srekli ktlkta yaayan insanlar ocuklarn kurban ederken, bu gnn

kurban kesenlerinden, milyon kez daha insani bir i yapyorlard. O ocuk kurbanlar bir cina-

yet deil, bir ibadetti; bu gn ibadet diye hayvan kesenlerin yapt ise ibadet deil cinayettir.

*


30/41

30

Modern toplumda, bu gnk geni yeniden retim yordamnda, tm deerleri yaratan iinin

i gcdr. Smr orann i gcnn fiyat belirler. gcnn rgtlenmesi ve fiyatnn

ykselmesi, modern toplumu bir para yaanr klan biricik ilatr.

Ama i gcnn rgtlenmesi ve haklar edebilmesi iin, iilerin demokratik zgrlklere;

fikir, rgtlenme, bir araya gelebilip karlarn korumak iin birlikler oluturma; partilerkurma zgrlklerine ihtiyalar vardr. Bu nedenle, demokrasi dene eyin biricik garantisi ve

salaycs, ii snf ve hareketidir.

Ama ii hareketi de ancak demokrasi mcadelesi iinde toplumdaki tm ezilenleri ve gayr

memnunlar birletirip, sadece iiler iin ekonomist bir hareket olmaktan kp, devrimci ve

demokratik bir karakter kazanabilir.

Sadece btn Avrupa ve dnyann modern tarihi deil, Trkiyenin yakn tarihi de bunu ka-

ntlar. 1960lar ve 70ler ii hareketinin hem ykseldii hem de demokratik talepleri toplu-

mun gndemine tad bir dnemdi. Son eyrek yz yl ise, ortalkta hem ii hareketi yok-tur hem de devrimci ve demokratik talepler.

i hareketi rgtlendii ve demokratik haklar elde ettii takdirde, toplumdaki zenginlik ve

yoksulluk farklar azalr. nk ezilenler bu haklara dayanarak kapitalistler karsnda pazar-

lk glerini ykseltirler; vergiler araclyla ulusal gelirin yeniden datmnda arlklarn

koyarak, zenginlik ve yoksulluk farklarn nispeten daha lmlandrc tavizler koparabilirler.

Bylece toplumda, tmyle rmeye ve zlmeye yol aan, korkun yoksulluk ve zenginlik

farklar azalr.

Byle bir toplumda, et yiyebilmek iin kurban bayramn bekleyen yoksullar olmaz. Byle

zenginlik ve yoksulluk farklar ve bunun yaratt rmeler olmaynca, bylesine gsterili

hayvan katliamlar da olmaz.

Bat ile dounun fark buradadr. Douda insanlarn hibir zaman haklar olmaz. Orada avane

kliyen ilikileri geerli olur. Zengin olan, stn olan, yetkisi olan, adamlarn korur, onlara

kyak yapar. Alttakiler de ona kar srekli gebe ve mahkum kalrlar.

Demokraside ise, insanlarn haklar olur. Kimse bu haklar iin kimseye minnet etmek zorun-

da deildir. Byle bir toplumda, birbirinin elini pen, yac, garibann karsnda Allah kesilip

glnn karsnda kpekleen insanlar yer bulamaz ya da daha da azalr.

Trkiyedeki sistem, bunun tam tersini yaratmakta ve retmektedir. Brokratik oligari tm

toplumsal sistemi bu haklar deil, hogr veya grmezden gelme ilikisine gr kurmu bu-

lunmaktadr.

Burjuvazi de bunun karsnda, haklara deil, ayn ekilde, avane, kliyan (klik) ilikilerine

dayanan bir sistemi savunmaktadr. Kurban bayramlarnn bylesine bir katliama, zenginlik

ve hayr severlik gsterilerine dnmesi, hep bu demokrasi yokluunun; hak yoksunluunun;

avane kliyan ilikilerinin tm topluma egemenliinin bir yansmas ve sonucudur.

Kemalist oligari ile burjuvazinin politik slam aslnda ayn sistemi savunmaktadrlar. De-

mokratik haklara deil, hogrye, gebe brakmaya dayanan sistemdir bu. AK Partili beledi-

yelerin yoksullara ekmek datmas da, kurban bayramlarnn gsterili hayvan katliamlar da;


31/41

31

kapkalk da, mthi zenginlik ve israf da btn bunlar hepsi ayn sistemin ayrlmaz par-

alar; ayn madalyonun farkl yzleridir.

Politik slam, ne slamdr ne de demokratiktir. Politik slam, ulusu, yani politik olan dinle

veya slamla tanmlayan gerici bir milliyetiliktir. Eer sorun Mslman olmak ise, bu gn

Mslman olmak ancak tutarl demokrat olmakla; toplumda tm deerleri yaratanlarn, al-anlarn her trl rgtlenme, fikir, gsteri zgrlkleri iin mcadele etmekle; toplumdaki

hibir dilin, dinin, etninin zel bir imtiyaz olmamas iin mcadele etmekle mmkndr. Bu

gnn dnyasnda, bir zamanlar kurban kesmenin salad sevab; ancak demokratik haklar

iin hapiste yatmak; srgnlerde yaamak; ezilen ve yoksullarn demokratik haklar iin m-

cadeleye girmek salayabilir. Bu zgrlkler ve haklar iin bir ey yapmamak, hatta kar

olmak; sonra da yoksullara yardm ve dindarlk adna gsterili veya gsterisiz kurbanlar

kesmek! Bunun ne Mslmanlkla, ne insanlkla ilgisi yoktur. Bunlar cehennemde yanmaya

layk ghahkarlardr.

Trk devletinin Trk devleti olmasna, Trkenin resmi devlet dili olmasna; yurttaln

Trklkle tanmlanmasna kar kmadan; tm dillerin eitliine savunmadan; yurttaln

hibir din, dil etni ile balantsnn olmamas gerektiini savunmadan Mslman da

olunamaz, demokrat da olunamaz.

Gerek Mslman, diyanet ilerinin lavn, Snnilerin de tpk aleviler gibi, din grevlileri

iin kendi gnll balaryla onlara bakmasn savunur.

Bir yandan bu konularda azn amayacaksn, hatta bu gnk rtc ve gerici sistemi sa-

vunacaksn, dier yandan da, ha, kurban ya da slamiyetin faziletleri zerine gevi getire-

ceksin ve kurban kesip szde a ve yoksul braktklarna be krnt datp onlar kendineveya zenginlere minnet borlu brakacaksn. Bunun ad ikiyzllktr; mnafklktr.

*

Bayram her eyden nce allmayan gn demektir. allmayan bir gn ise, o allmayan

gnde insanlar a kalmaktan kurtaracak bir art rn var sayar. Bu art rn ise, belli bir

emek retkenlii dzeyini.

nsan bu dzeye ancak, neolitik devrimle ulamtr. Dolaysyla, Kurban bayram, sadece

ocuklar yerine hayvanlarn kurbanna geiin deil, ayn zamanda bayram denen, almadan

yaanabilecek gnlerin ortaya kn da sembolize eder.1

Neolitik devrim ncesinde, insanlarn ktlk iinde yaadklar alarda da elbette rastlantsal

iyi bir av sonucu, ya da uygun bir mevsim dolaysyla bol yiyecek bulunduu zamanlar olabi-

liyordu2. Ama bunlar tamamen rastlantsald ve dzenli deildi. Dolaysyla, srekli bir art

1 Oru ve eker bayram byk lde avclk ve toplaycln ktl ve nefsi kontrol altna almaya ynelik

kurallar ve rastlantsal art rn tketmeye yarayan lenlerin, neolitikten sonra varln srdren bir kalnts

olabilir. Neolitik ncesi dnemlerin bir hatrlatlmas ve ondan kurtuluun kutlanmas gibidir.

2 Newroz bayram orta douda doann uyanyla, baharla balantl olduundan, baharn salad nispeten

daha bol av ve bitki anlamna geldiinden muhtemelen kkleri neolitik devrim ncesinin bahar lenlerine daya-

nyor olsa gerektir.


32/41

32

rn olmadndan, bu rastlantsal art rnn korunmas ve saklanmas iin gerekli ihtiya ve

teknikler de bilinmiyordu. Dolaysyla, rastlantsal art rnler derhal tketilmeliydi.

Bu nedenle neolitik devrim ncesinde bayram yoktur, rastlantsal art rnleri tketmeye

yarayan len vardr. Neolitik ayn zamanda bayramn da kefidir. Bir bakma Kurban Bay-

ram, srekli ve dzenli bir art rnn varlnn, yani bayramn kefinin de bayram say-labilir. nsanlk tarihinin btn gz nne alndnda, gerekten bayram olarak kutlanmay

hak eden muazzam devrimci deiikliklere; retim gleri, ilikileri ve styapdaki muazzam

deiikliklere denk dmektedirler bu ve benzeri bayramlar. Her sosyalist, bu bilinle, bu bay-

ramlar kutlamaldr, insanlk tarihindeki en byk devrimlerin bir ans olarak. Ama bu bay-

ramlar kutlamak, bu gn yaadmz dnyaya uygun bir styap mcadelesiyle olabilir.

Semavi dinler de ok byk toplumsal devrimlere karlk derler elbet. Bu dinler sonra geli-

en uygarlk ve snfl toplumlar iinde, nispeten eitliki byk reform ve devrimleri sembo-

lize ederler.

rnein sann doumunun kutlanmasn ele alalm. Birbiri pei sra gelen uygarlklar koca

Akdeniz ve Ortadouyu bir tek Pazar klm, bir tek uygarlk alannda birletirmiti. Hepsi

Romann egemenlii altndaydlar ama her kavim, hatta her kabilenin ayr tanrlar, dolay-

syla ayr hukuku var olmaya devam ediyordu; insanl hayvanlktan karm olan totemler

artk retici glerin o gnk gelimilik dzeyinde ciddi bir engel haline gelmilerdi. Tm

bunlar aacak, tm uygarlk alannda ayn hukuku, ayn toplumsal ilikileri, ayn politikay

geerli klacak yepyeni bir styap gerekiyordu. Hristiyanlk Romann salad ekonomik

birliin gerektirdii st yapy salyordu. Ama bunu yaparken ayn zamanda, yoksullara ve

klelere, Allah evreni alt gnde yaratt yedinci gn dinlendi diyerek, haftada bir, yani yldaelli iki gn tatil hakk da veriyordu. Ondan sonra hibir hareket ve devrim bu apta bir refor-

mu ya da hakk alanlara salayabilmi deildir. i hareketinin muazzam savalar sonucu

elde ettii sekiz saatlik i gn bile bunun yannda kk kalr

rm Bizans ve Sasani, yani in ve Hint yolundaki Uygarln ve Akdeniz Ortadou uy-

garlnn kmaza girmi toprak ilikilerini yeniden dzenleyen; nispeten daha eitliki bir

dzen kuran slam da bir tr devrim idi, bu anlamda, insanlar bilincinde olmasa bile sann ya

da Muhammetin doumunu kutlarken, gerekten byk devrimleri bir bayram olarak kutla-

m oluyorlard.

Modern ulusal bayramlar ise, bu bayramlarn yannda bayram adyla anlmaya layk hibir

kazanm salamamlardr insanla. lk burjuva devrimleri, yani Amerikan ve Fransz dev-

rimleri, daha ilk admlarnda gericiletiler. Modern toplumun dini balangta, yurttal,

insan haklaryla tanmlyor; insan da dini, soyu, etnisi ne olursa olsun eittir diye

tanmlyordu. Ne var ki, daha ilk admda, bir yandan gemiin kalntlaryla; yani insann sa-

dece erkek ve beyazlar, kapsamas nedeniyle; hem de burjuvazinin yurttalar (yani insanla-

r), belli bir dil, etni veya dinden olan veya belli bir toprak paras zerinde yaayan insanlarla

snrlayan gerici milliyetilie geii nedeniyle, tam anlamyla birer gericilik insanlara kar

bir tehdit ve terr gsterisidir bu gnn modern, ulusal bayramlar. Tanklar, toplar, uy-durma tarihler, yalanlar zerine dayanrlar ve bu anlamda birer kar devrim bayramlar, birer

gericilik ayinidirler.


33/41

33

Bu bayramlarn birer tatil gn olmas, iilerin ve emekilerin bundan biricik kazancdr ve

burjuvazinin ii ve emekilere verdii bir rvettir.

Sosyalist devrimlerin tamamlanmam devrimler olduundan ok sz edilmitir. Ama esas

tamamlanmayan ve ihanete urayan devrim, burjuva devrimidir. Burjuva devrimlerinin,

vatanm yer yz, milletim insanlk diyen devrimci z; vatan ve milleti, belli bir din, dil,etni, soy ile snrlayan gerici milliyetilik tarafndan olmama evrilmitir.

Burjuva devriminin bu idealine, enternasyonalizm ad altnda ii hareketi sahiplenmitir.

Enternasyonalizmin bayram olan 1 Mays, aslnda, sosyalizmin deil; vatanm yeryz mil-

letim insanlk diyen, ihanete uram ve unutulmu burjuva devriminin bayramdr.

Ne yazk ki, 1 Mays bile, burjuva devriminin bu idealini terk etti. O da, brokrasinin egemen-

lii altnda, burjuvazinin yoluna girdi. 1 Mayslar, tpk gerici burjuvazinin tankl toplu ulusal

bayramlar gibi, brokrasinin sosyalist veya enternasyonal isimli ulusal bayramlar; yani kar

devrimlerin bayramlar oldular. Bylece Enternasyonalizm biiminde varln srdren bur-juva devrimlerinin idealleri bile unutuldu.

Bu gnn dnyasnda, gerici milliyetilikle izilmi snrlara kar bir hareket, yani bir yery-

z apnda tm insanlarn eitliine dayanan bir hareket ve onun baars ancak modern top-

lumun adna layk bir bayram oluturabilir. Ama bu bayram bile sosyalist bir bayram deil,

modern burjuva uygarlnn, sanayi uygarlnn bayram olur. 1 Mays modern toplumun

bayram olmaya adaydr. Ama 1 Maysn modern toplumun bayram olabilmesi iin, bu gnk

gerici ulus ve ulusuluklarn ve onlarn bayramlarnn yer yznden silinmesi gerekmektedir.

Burjuva toplumun ve uygarlnn bayram iiler eliyle oluabilir. iler bu bayramn, snf-

sz toplumun deil, iilerin, yani burjuva toplumunun, yani kapitalist toplumun has rnnnbayram olduunu bildikleri lde, bu mcadele gnn bir bayram yapma ansna sahip

olabilirler.

Sosyalizm ise snfsz toplumdur. Sosyalizmin bayram hi olmayacaktr. nk orada devlet

olmayacaktr. nk orada snf ayrmlar ve smr olmayacaktr. Meta retiminin ve devle-

tin yaratt yabanclamalar olmayacaktr.

Bunlarn olmad yerde ise, hayat bir bayram olur. Hayat bir bayram olunca da bayramlarn

var oluunun bir anlam kalmaz.

Bu anlamda sosyalizm iin mcadele, bayramlar yok etme ve anlamsz klma mcadelesidir.

10 Ocak 2006 Sal

Demir Kkaydn

[email protected]


34/41

34

Newrozun Dnm

nsanlk, tarihindeki byk devrimler bayramlamtr. nsan, on binlerce yl, bir ktlk eko-

nomisi iinde ve alk tehdidi altnda yaamt

demir kucukaydin - 1 mayis-newroz-bayramlar - v-1.pdf

Documents