avrupa birliği maddi hukuku · 2013. 1. 3. · İlke gÖÇmen 2 avrupa bütünleşmesinin...

İlke GÖÇMEN 1

Avrupa Birliği Maddi Hukuku

Avrupa Bütünleşmesi: Derinleşme ve Genişleme

-1. Ders-

Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Lisans Programı

2012-2013 Güz Dönemi

Yrd. Doç. Dr. İlke GÖÇMEN

İlke GÖÇMEN 2

Avrupa Bütünleşmesinin Gelişimi

• Ana konular– Avrupa bütünleşmesi, dinamik niteliktedir.

• AB– Amaçları– Politikaları– Kurumsal yapısı– Üye sayısıYönünden sürekli bir değişim göstermektedir.

– Derinleşme• Kurumsal yapıdaki değişimler• Yetki alanındaki artış

– Genişleme• Üye devlet sayısındaki artış

İlke GÖÇMEN 3

Bütünleşmenin Farklı Aşamaları

Parasal Birlik

Ortak Pazar + Tek para birimi

Ekonomik Birlik

Parasal Birlik + Merkezi bir otorite tarafından yürütülen tek parasal ve mali politika

Siyasi Birlik

Ekonomik Birlik + Merkezi bir otoritenin merkezi bir parlamentoya karşı sorumlu tutulması + ortak dış politika ve güvenlik politikası

Ortak Pazar

Gümrük Birliği + Kişilerin, hizmetlerin ve sermayenin serbest dolaşımı

Gümrük BirliğiSerbest Ticaret Alanı + Üçüncü ülkelere yönelik ortak dış ticaret politikası

Serbest Ticaret AlanıTaraf devletler arasında malların serbest dolaşımının sağlanması

(Üçüncü ülkeler ile kurulan ticari ilişkilerde özerklik)

İlke GÖÇMEN 4

Avrupa Bütünleşmesinin Yöntemi

• İki temel unsur – Rızaya dayalı bütünleşme

• Ortak hukuk ve hukukun üstünlüğü temeli

– Ortak ekonomik menfaatler çerçevesinde tedricen (git gide) bütünleşme

• Böylelikle Avrupa devletleri ve halklarının bir araya getirilmesi

İlke GÖÇMEN 5


• Üç bütünleşme türü– Ekonomik bütünleşme

• Ekonominin tek sektörü ile başlama• Karşılıklı bağımlılık yaratma • Karşılıklı menfaatler çerçevesinde ekonominin tüm

sektörlerine genişleme

– Hukuki bütünleşme• Hukuku araç olarak kullanma• Ortak bir hukuk düzeni yaratma• Böylelikle üye devletleri birbirine bağlama

İlke GÖÇMEN 6


– Uluslarüstü bütünleşme• Üye devletler

– uluslarüstü örgüt lehine yetki terki yapar.

• Uluslarüstü kurumlar– bu alanlarda kararlar alır.

• Bu kararlar– üye devlet hukukları karşısında öncelikli kabul edilir.

• Üye devletler– uyuşmazlıkları bu ortak ve özerk hukuk düzenine göre

çözer.

= “uluslarüstü hukuk düzeni”

İlke GÖÇMEN 7

Avrupa Bütünleşmesi: Kuruluşa Doğru

• I. Dünya Savaşı– 1914–1918– Hayatını kaybeden kişi sayısı

• Yaklaşık dokuz milyon

• Milletler Cemiyeti– 1919– Ulus devletlerin barış içinde bir arada

yaşamasına dayalı siyasi yapılanma girişimi– Başarılı olamamıştır.

İlke GÖÇMEN 8


• II. Dünya Savaşı– 1939–1945

– Hayatını kaybeden kişi• Yaklaşık elli milyon ila yetmiş milyon arası

– Avrupa, savaş sonrasında tam anlamıyla harap olmuştur:

• altyapıların çoğu yok olmuş;

• ekonomik üretim sekteye uğramış;

• toplumsal yer değişiklikleri yaşanmıştır.

İlke GÖÇMEN 9


• II. Dünya Savaşı sona erinceH– Avrupa bütünleşmesi hareketinin temeli için

uygun zemin oluşmuştur. • Milliyetçilik � güç kaybetmiştir.

• Avrupa federalizmi düşüncesi � güç kazanmıştır. – İtalya, Fransa ve Almanya (↑) vs. İngiltere ve İskandinav

ülkeleri (↓)

• Avrupa Federalistleri Birliği – 1946

İlke GÖÇMEN 10


– Avrupa Kongresi – The Hague (Hollanda)• 1948

• Avrupa Federalistleri Birliği toplamıştır.– Amaç: Avrupa için federal bir anayasa oluşturmak

– Sonuç:

» Avrupa Konseyi kurulmuştur.

» Avrupa Konseyi, uluslarüstü değil; hükümetler arasınitelik taşır.

İlke GÖÇMEN 11


• II. Dünya Savaşı sonrasıH– Soğuk savaş yılları

• Kapitalist Batı X Komünist Doğu• “Demir Perde”

– Avrupa’nın ortasından bölünmesi– 1945–1946

– ABD• Marshall Yardımı

– 1947– Yardımın dağıtımı ve kullanımına yönelik kararlar, tek bir elden

alınmalı.

• Avrupa Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (AEİT) – 1948

İlke GÖÇMEN 12

Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğuna (AKÇT) Giden Yol

• Schumann planı– Mayıs 1950

– Kömür ve çelik sanayi üzerindeki yetki, ortak bir yapıya devredilecektir.

• AKÇT Antlaşması (Paris Antlaşması)– Fransa, Almanya, İtalya, Benelüks

– Nisan 1951 (imza)

– Temmuz 1952 (yürürlük)

İlke GÖÇMEN 13

AKÇT

• AKÇT– Ulusüstü yapı– Kurumlar

• Yüksek Otorite (� Komisyon)– Ana karar alıcı

• Bakanlar Konseyi– Tali karar alıcı

• Ortak Asamble (� Avrupa Parlamentosu)– Denetim (Siyasi)

• Adalet Divanı– Denetim (Hukuki)

İlke GÖÇMEN 14

Avrupa Savunma Topluluğu ve Avrupa Siyasi Topluluğu

• Savunma alanı– Brüksel Anlaşması

• 1948 (Fransa, İngiltere, Benelüks)

– NATO• 1949

• Avrupa Savunma Topluluğu (ASaT) (Plevenplanı)– Tıpkı AKÇT’deki mantık gibi, Fransız ve Alman

ordusunu bir araya toplamak

• Avrupa Siyasi Topluluğu (ASiT)– Ortak ordu, ortak dış politika ile desteklenecek

İlke GÖÇMEN 15

Avrupa Savunma Topluluğu ve Avrupa Siyasi Topluluğu

• ASaT– Mayıs 1952 (imza)– Fransa � onay vermemiştirH

• ASiT ile ilgili çabalar, sonuçsuz kalmıştır.

• Batı Avrupa Birliği – 1954– Brüksel Anlaşması tarafları + Almanya ve

İtalya– NATO ile organik bağ

İlke GÖÇMEN 16

Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET) ve Avrupa Atom Enerjisi Topluluğuna (AAET)

Doğru• Messina Konferansı

– 1955–1956 – Fransa

• Sektörel bütünleşme (nükleer enerji, ulaşım vs.)

– Almanya ve Hollanda• Ortak pazar kurma

– Belçika ve Lüksemburg• Sektörel bütünleşme + ortak pazar

– İtalya• Gelişmemiş (fakir) bölgeler ile ilgili fon istemi

• AET ve AAET Antlaşmaları– Mart 1957 (imza) – 1958 (yürürlük)

İlke GÖÇMEN 17

AET

• AET– Açık hedef � Ortak Pazar– Örtülü hedef � Siyasi Birlik

• Kurumlar– Komisyon

• Temsil edilen çıkar: Avrupa bütünleşmesi

• İşlev: – Yasama (başlatma)– Gözcü (Kurucu antlaşmalara uyum) – Uluslararası anlaşmalar (müzakere)

– Bakanlar Konseyi• Temsil edilen çıkar: Üye devletler• İşlev: Yasama (çıkarma)

– Kimi zaman, nitelikli oy çokluğu (belirli sayıdaki üye devlet) ile karar alır.

– Parlamenter Asamble • Temsil edilen çıkar:

Avrupa halkları• İşlev: Denetim (Siyasi)

ve Danışma – Ekonomik ve Sosyal

Komite• Temsil edilen çıkar:

Ekonomik ve sosyal kesim

• İşlev: Danışma – Adalet Divanı

• İşlev: Denetim (Hukuki)

İlke GÖÇMEN 18

AET: 1958 – 1987

• Bu dönem ile ilgili olarak yaşanan gelişmeler– Genişleme

– Diğer Gelişmeler• Uluslarüstü görüş (yaklaşım)

vs.

• hükümetler arası görüş (yaklaşım)

İlke GÖÇMEN 19

Genişleme• İngiltere

– 1960 • Avrupa Serbest Ticaret Birliği

– İngiltere, Norveç, İsveç, Avusturya, İsviçre, Danimarka, Portekiz

– 1961• AET’ye üyelik başvurusu

• Fransa (de Gaulle) – 1963 ve 1967

» Veto

– 1973• İngiltere, İrlanda ve Danimarka

– (Norveç � referandum � üyelik reddi)

• Tam üyelik

İlke GÖÇMEN 20

Genişleme

• Güney Genişlemesi– Yunanistan � 1981

– İspanya ve Portekiz � 1986

İlke GÖÇMEN 21

Diğer Gelişmeler

• Uluslarüstü görüş (yaklaşım) vs.

hükümetler arası görüş (yaklaşım)

• Boş Sandalye Krizi (Temmuz 1965)– Komisyon, Topluluğun bütçesi ile ilgili bir öneri

getirmiştir. • Topluluk, kendi kaynaklarına sahip olsunH

Parlamento, denetlesinH

– Fransa (de Gaulle), Bakanlar Konseyi toplantılarından çekilmiştir.

İlke GÖÇMEN 22

Diğer Gelişmeler

• Lüksemburg Uzlaşısı (1966)– Bütçe, üye devlet katkıları ile oluşmaya

devam edecekH

– Bir konu, nitelikli oy çokluğu ile karara bağlanacak iseH

• Bir üye devlet, hayati ulusal çıkar iddiası ile ilgili tasarıyı veto edebilecektirH

İlke GÖÇMEN 23

Diğer Gelişmeler

• Avrupa Siyasi İşbirliği – 1973

– Dış politika yönünden hükümetler arasıişbirliği (toplantılar)

• Avrupa Zirveleri (Hükümet ve Devlet Başkanları Konseyleri)– 1974

• Komitoloji

İlke GÖÇMEN 24

Diğer Gelişmeler• Gümrük Birliği (1968)• Avrupa Para Sistemi (1977)• Avrupa Parlamentosu

– Doğrudan genel seçimler (1979)

• Bütçe (öz kaynaklar)– 1. Bütçe Anlaşması (1970)– 2. Bütçe Anlaşması (1975)

• Avrupa Parlamentosu � bütçe onayı (Bakanlar Konseyi ile birlikte)• Sayıştay (1977) (mali denetim)

• Avrupa Toplulukları Adalet Divanı (ATAD)– Öncelik ve doğrudan etki ilkesi– Negatif bütünleşme– Yetki (geniş yorum)

İlke GÖÇMEN 25

Avrupa Tek Senedi’ne (ATS) Giden Yol

• Haziran 1984 -- Fontainebleau Avrupa Zirvesi– İngiltere

• Topluluk bütçesi ile ilgili ihtilaf giderilmiştir.

• Şubat 1985 -- Avrupa Zirvesi– Komisyon

• Tek pazarın tamamlanması için takvim hazırlasınH

• Komisyon– İç pazarın tamamlanmasına yönelik “Beyaz Kitap”

İlke GÖÇMEN 26

ATS’ye Giden Yol

• Haziran 1985 -- Milan Avrupa Zirvesi – Hükümetler Arası Konferans (HAK)

• Kurucu antlaşmaları değiştirmek üzereH

• ATS– İmza (1985)

– Yürürlük (1987)

İlke GÖÇMEN 27

ATS

• Kurumsal reformlar– Bakanlar Konseyi

• Nitelikli oy çokluğu (iç pazar ile ilgili pek çok alan)

– Avrupa Parlamentosu • İşbirliği usulü• Uygun bulma usulü

– Avrupa Zirvesi• Kurucu antlaşmada yer bulma

– Adalet Divanı• İlk Derece Mahkemesi (ile desteklenme)

İlke GÖÇMEN 28

ATS

• Politika alanındaki yenilikler – İç pazar (tamamlanma)

– Yeni politika alanları• sosyal politika

• çevre

• yapısal fonlar

• araştırma ve teknoloji politikası

• ekonomik ve sosyal uyum

– Avrupa Siyasi İşbirliği mekanizması

İlke GÖÇMEN 29

1990’lı Yıllar• Avrupa bütünleşmesinin geleceği

– Odak noktası

• Gelişmeler– İç pazar

• Büyük ölçüde tamamlanma

– Orta ve Doğu Avrupa ülkeleri• Komünizmin etkisinden çıkma

– Doğu ve Batı Almanya • Birleşme

– Avrupa bütünleşmesine yönelik halk desteği • Azalma

İlke GÖÇMEN 30

Maastricht Antlaşması’na Giden Yol

• 1991– Parasal birlik ile ilgili HAK

– Siyasi birlik ile ilgili HAK• Ekonomik gelişim, siyasi bütünleşme ile

desteklenmeli görüşü

• Avrupa Birliği (“AB”) ya da MaastrichtAntlaşması– İmza (1992)

– Yürürlük (1993)

İlke GÖÇMEN 31

Maastricht Antlaşması

• Kurumsal reformlar– Avrupa Ekonomik Topluluğu � Avrupa Topluluğu – Sütunlu yapı

• Avrupa Toplulukları (uluslarüstü) • Ortak Dış Politika ve Güvenlik Politikası (“ODGP”) (hükümetler

arası)• Adalet ve İçişlerinde İşbirliği (“Aİİ”) (hükümetler arası)

– Avrupa Parlamentosu• Ortak karar usulü• Komisyonun atanması

– Bakanlar Konseyi • nitelikli oy çokluğu (daha çok alan)

– Bölgeler Komitesi, Avrupa Merkez Bankası ve Ombudsman – Katmanlı yetki ilkesi

İlke GÖÇMEN 32

Avrupa Birliği

Avrupa Toplulukları

Ortak DışPolitika ve Güvenlik Politikası

Adalet ve İçişlerinde İşbirliği

İlke GÖÇMEN 33

Maastricht Antlaşması

• Politika alanındaki yenilikler – Ekonomik ve parasal birlik hedefi

– Avrupa (Birlik) vatandaşlığı

– Temel haklar � kurucu antlaşma • Adalet Divanının içtihadının yansıtılması

– Yeni politika alanları• Eğitim

• Kültür

• Genel sağlık

• Tüketicinin korunması

• Trans-Avrupa ulaşımı

• Enerji ağları

İlke GÖÇMEN 34

Genişleme

• Genişleme– Avrupa Serbest Ticaret Alanı (“ASTA”) üyeleri

• İsveç (1995)

• Finlandiya (1995)

• Avusturya (1995)

• Norveç– Referandum ile ret

• İsviçre – Tam üyelik başvurusunun geri çekilmesi

İlke GÖÇMEN 35

1990’lı yıllar (ortaları)

• Ana tema– Esnek bütünleşme fikri

• Tek para birimi• Yeni genişleme süreci (12 aday)

• 1996 HAK– Genişleme odaklı

• Komisyon– “Gündem 2000” Raporu (1997)

• Amsterdam Antlaşması– İmza (1997)– Yürürlük (1999)

İlke GÖÇMEN 36

Amsterdam Antlaşması

• Kurumsal reformlar– Daha çok alan yönünden

• nitelikli oy çokluğu • ortak karar usulü

– Ulusal parlamentolar • AB kurumları ile diyalog kurma çabası

– Katmanlı yetki ve orantılılık ilkeleri ile ilgili Protokol– Güçlendirilmiş işbirliği – Yeniden madde numarası verme – Bakanlar Konseyi Genel Sekreteri

• ODGP’nin yürütülmesinden sorumlu Yüksek Temsilci

İlke GÖÇMEN 37

Amsterdam Antlaşması

• Politika alanındaki yenilikler– AB’nin temel değerleri

• “özgürlük, demokrasi, insan haklarına ve hukukun üstünlüğüne saygı”

• Üyelik haklarının askıya alınması mekanizması– AB’nin temel değerlerinin ağır ve sürekli ihlali hali

– Vize, iltica, göç ve hukuki konularda adli işbirliği • 3. sütundan birinci sütuna aktarma

– 3. sütun: “Cezai Konularda Polis ve Adli İşbirliği”

– istihdam politikalarının koordinasyonu – ODGP

• “yapıcı çekimserlik”• “hayati ulusal çıkar iddiası”

İlke GÖÇMEN 38

Avrupa Birliği

Avrupa Toplulukları

Ortak DışPolitika ve Güvenlik Politikası

Cezai Konularda Polis ve Adli

İşbirliği

İlke GÖÇMEN 39

Euro

• Euro – Ocak 1999

• pek çok üye devlette resmi para birimi– Avusturya --- Belçika --- Finlandiya

– Fransa --- Almanya --- İrlanda

– İtalya --- Lüksemburg --- Hollanda

– Portekiz --- İspanya

– Yunanistan -> Ocak 2001

– İngiltere, Danimarka, İsveç -> Euro yok

– 2002 • tedavüle sokulmuştur.

İlke GÖÇMEN 40

Genişleme

• Aralık 1999 ile birlikte– Müzakereler açılan aday devletler

• Çek Cumhuriyeti• Polonya• Macaristan• Slovenya• Estonya• Güney Kıbrıs Rum Kesimi• Bulgaristan• Romanya• Malta• Letonya• Litvanya• Slovakya

İlke GÖÇMEN 41

Reform İhtiyacı

• Genişleme (potansiyel 12 yeni üye devlet)– politika alanları ve kurumlar açısından reform ihtiyacı– Özellikle

• tarım ve yapısal fonlar • nitelikli oy çokluğu hesabı• bloke edici azınlığın boyutu • pek çok politika alanında oybirliğinden vazgeçilmesi• Komisyonun boyutu

• Şubat 2000 HAK– yıl boyu çalışmıştır.– Buna karşın, en çok tartışmalı konularda bir karara

varamamıştır.

İlke GÖÇMEN 42

Lizbon Stratejisi

• Mart 2000 Avrupa Zirvesi– Özel bir gündem ile toplanma

• istihdam, ekonomik reform ve sosyal uyum ile ilgili bir AB stratejisi (Lizbon stratejisi) belirlemekH

– Lizbon stratejisi • Amaç: AB’yi “dünyadaki en rekabetçi ve dinamik

bilgiye dayalı ekonomi” yapmak.

İlke GÖÇMEN 43

Nice Antlaşması• Nice Antlaşması

– İmza (2000)– Yürürlük (2003)

• Kurumsal yapı değişiklikleri– Komisyon (oluşum)– Avrupa Parlamentosu (sandalye sayısı)– Bakanlar Konseyi (nitelikli oy çokluğu hesabı) – Adalet Divanı (İlk Derece Mahkemesi + uzmanlık mahkemeleri) – Daha fazla alan

• Nitelikli oy çokluğu • Ortak karar usulü

• Nice Antlaşması– “Avrupa Birliğinin Geleceği” Deklarasyonu– Avrupa Anayasal Antlaşma ve Lizbon Antlaşmasına giden

sürecin başlatılması

İlke GÖÇMEN 44

Temel Haklar Şartı

• Aralık 2000 Nice Avrupa Zirvesi– AB Temel Haklar Şartı

• Haziran 1999 Avrupa Zirvesi – Konvansiyon

– Avrupa vatandaşlarının medeni, ekonomik, siyasi ve sosyal hakları

• Konsey, Komisyon ve Avrupa Parlamentosu Başkanları

– Aralık 2000 Avrupa Zirvesi – imza ve ilan

• İmza ve ilan– siyasi bir deklarasyon

İlke GÖÇMEN 45

Genişleme• 1 Mayıs 2004 --- Tam üyelik

– Çek Cumhuriyeti– Polonya– Macaristan– Slovenya– Estonya– Güney Kıbrıs Rum Kesimi– Malta– Letonya– Litvanya– Slovakya

• 2007 --- Tam üyelik– Bulgaristan – Romanya

• Toplam 27 üye devlet ve yaklaşık 500 milyon nüfus

İlke GÖÇMEN 46

Avrupa Anayasal Antlaşması

• Reform ihtiyacının nedenleri – Genişleme– AB’yi vatandaşlarına daha yakın hâle getirme– AB’nin uluslararası konularda tek bir ses ile

konuşmasını sağlama

• Aralık 2001 Avrupa Zirvesi– Konvansiyon

• Ulusal hükümet ve parlamento ile AB kurumlarının temsilcileri• Avrupa Anayasal Antlaşması

• 2003 HAK– Avrupa Anayasal Antlaşması � kimi değişiklikler

• Avrupa Anayasal Antlaşması– İmza (Ekim 2004)

İlke GÖÇMEN 47

Avrupa Anayasal Antlaşması

• Yürürlük (X)– Hollanda ve Fransa (referandum)

• sırasıyla %62 ve %55 hayır oy oranıyla red– AB tarihindeki en büyük krizlerden biri

• Haziran 2005 Avrupa Zirvesi– Düşünme dönemi

• AAA, kurtarılabilir mi? Kurtarılacak ise, nasıl olacak?

• Sonuç: – AAA, tartışmalı sembolik yönlerinden arındırılacakH

– Pratikte gerekli kurumsal reforma ilişkin yönleri kalacakH

İlke GÖÇMEN 48

Lizbon Antlaşması

• 2007 HAK

• Lizbon Antlaşması– İmza (2007)

– Yürürlük (2009)• İrlanda

– İlk referandum ile ret

– İkinci referandum ile kabul

İlke GÖÇMEN 49

Lizbon Antlaşması

• Yenilikler– Avrupa Topluluğu Antlaşması

• Yeni adı: Avrupa Birliğinin İşleyişi Hakkında Antlaşma

– Üç sütunlu yapı kalkmıştır. • ODGP (hâlâ oldukça hükümetler arası) • Cezai Konularda Polis ve Adli İşbirliği (uluslarüstü / geçici

hükümler)

– Avrupa (Birliği) Zirvesi • AB kurumu

– İki yeni üst düzey pozisyon • Avrupa (Birliği) Zirvesi Başkanı• Birlik Dış İşleri ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi

İlke GÖÇMEN 50

Lizbon Antlaşması

– Daha çok politika alanı• nitelikli oy çokluğu (2014 ile yenilenen sistem)• Olağan yasama usulü (eski ortak karar usulü)

– Avrupa Parlamentosu• Bütçe (artan yetkiler)

– AB Adalet Divanı• Yargı yetkisinde artış (adalet, özgürlük ve güvenlik alanı)

– AB Temel Haklar Şartı• Birincil hukuk (kurucu antlaşmalar ile eş seviye)

– Ulusal parlamentolar • Katmanlı yetki ilkesi ile uyumun denetimi (Erken uyarı

mekanizması)

– Yeni yetkiler ve yetki katalogu• Sivil savunma, turizm ve spor

İlke GÖÇMEN 51

Genişleme

• Tam üyelik– Hırvatistan

• 2005 – 2013

• Aday Devletler– Müzakereye

başlayanlar• Türkiye (2005)

• İzlanda (2010)

– Müzakereye başlamayanlar

• Makedonya (2005)

• Karadağ (2010)

• Sırbistan (2012)

• Potansiyel Adaylar– Arnavutluk

– Bosna-Hersek

– Kosova

İlke GÖÇMEN 52

Sonuç

• İç pazar ile ilgili olarak– Avrupa bütünleşmesinin ana aracı

• İç pazar– 1992 yılı ile birlikte büyük ölçüde tamamlanma

» Dinamik bir süreç

– Yeni hedefler • Ekonomik ve Parasal Birlik • Siyasi Birlik

– İç Pazar• (Hala) merkezi konum• 27 üye devlet ve 500 milyon nüfusH

avrupa birliği maddi hukuku · 2013. 1. 3. · İlke gÖÇmen 2 avrupa bütünleşmesinin...

Documents