4 örneklem

1

ÖrneklemÖrneklem

2

Temel Kavramlar

Evren; araştırmada elde edilecek sonuçların

yorumlanacağı ve genelleneceği gruptur.

Evren Birimi; sonuçların geçerli olacağı

evrenin sınırlandırılmış bir parçasıdır.

Evren Değer (parametre); evreni

betimlemek için kullanılan değerlere denir.

3

Temel Kavramlar

Sayım; evrenin tüm birimlerine

ulaşılarak bilgilerin toplanmasıdır.

Hedef Evren; araştırmacının ulaşmak

istediği ideal seçimi,

Ulaşılabilir Evren; araştırmacının

gerçekçi seçimi ve ulaşılabilir olanıdır.

4

Tanımlar

Örneklem, evrenin temsili bir kümesidir.

Evrenden seçilir ve sınırlı bir parçasıdır.

Örneklem Değer (İstatistik);

örneklemlerden elde edilen verilerden

hesaplanan, örneklemi betimlemede

kullanılan değerlerdir.

5

Tanımlar

Örnekleme, araştırma evreninin bir

kesitinin çalışma birimi olarak alınması ve

buradan elde edilen sonuçların araştırma

planının tümüne genellenmesidir.

Örnekleme Evreni simgeleyebilecek

nitelikte bir miktar birimin oluşturduğu

alt grup olarak da tanımlanmıştır.

6

Tanımlar

Örnekleme bir bütünün kendi içinden

seçilmiş bir parçasıyla temsil edilmesidir.

Örnekleme birimi; örneklem

oluşturmadaki temel birime denir.

Eleman ve grup örnekleme.

7

Örneklemeye GirişÖrneklemeye Giriş

Veri Toplama

DoğrulukDoğruluk

ZamanZamanZamanZaman MaliyetMaliyetMaliyetMaliyet İş Gücüİş Gücüİş Gücüİş Gücü

8

Veri Toplama YöntemleriVeri Toplama Yöntemleri

Tam SayımTam Sayım ÖrneklemeÖrnekleme

9

ÖrneklemeÖrnekleme

Evrenden seçilmiş bir gruptan veri toplama yöntemiEvrenden seçilmiş bir gruptan veri toplama yöntemi

ZorluklarıZorluklarıZorluklarıZorlukları

Tam ve doğru bilgiye ulaşma zorluğu

YararlarıYararlarıYararlarıYararları

Maliyeti azaltması

Süre kısalığı

Fazla işgücü gerektirmemesi

Derleme, değerlendirme kolaylığı

10

Örneklemeye GirişÖrneklemeye Giriş

Örneklemeden Yararlanma Örneklemeden Yararlanma KoşullarıKoşullarıÖrneklemeden Yararlanma Örneklemeden Yararlanma KoşullarıKoşulları

Uygun Örneklem Uygun Örneklem BüyüklüğüBüyüklüğü

Uygun Örnekleme Uygun Örnekleme YöntemiYöntemi

Uygun Örnekleme Uygun Örnekleme YöntemiYöntemi

11

Uygun Örneklem BüyüklüğüUygun Örneklem Büyüklüğü

Evren Ortalamasının Evren Ortalamasının Kestirilmesinde Kestirilmesinde

Evren Oranının Evren Oranının Kestirilmesinde Kestirilmesinde

12

Maliyet

Araştırmanın nitel ve nicel olması

Araştırmanın yöntemi, modeli, veri

toplama araçları, veri analizi teknikleri.

Değişken türleri (Sürekli ve süreksiz)

Maliyet

Araştırmanın nitel ve nicel olması

Araştırmanın yöntemi, modeli, veri

toplama araçları, veri analizi teknikleri.

Değişken türleri (Sürekli ve süreksiz)

Örneklem BüyüklüğüÖrneklem Büyüklüğü

13

Örneklemede temel amaç seçilen örneklemin Evreni temsil edebilecek özellikte olmasıdır.Örneklemin evreni tümüyle temsil etmesi beklenir. Ancak bu gerekli değildir.Örneklemin, evrene ulaşmak istediğimiz bilgide farklılık yaratabilecek etkenler yönünden temsil edebilecek özellikte olması yeterlidir.

Örneklemede temel amaç seçilen örneklemin Evreni temsil edebilecek özellikte olmasıdır.Örneklemin evreni tümüyle temsil etmesi beklenir. Ancak bu gerekli değildir.Örneklemin, evrene ulaşmak istediğimiz bilgide farklılık yaratabilecek etkenler yönünden temsil edebilecek özellikte olması yeterlidir.

Uygun Örnekleme YöntemiUygun Örnekleme Yöntemi

14

Örneklemden elde edilen istatistik Örneklemden elde edilen istatistik Örneklemden elde edilen istatistik Örneklemden elde edilen istatistik xxevren parametresievren parametresievren parametresievren parametresi μ olmak üzereolmak üzereolmak üzereolmak üzere

μx örnekleme hatasıörnekleme hatası olarak adlandırılır. olarak adlandırılır.örnekleme hatasıörnekleme hatası olarak adlandırılır. olarak adlandırılır.


Örnekleme hatası, örneklemin evreni Örnekleme hatası, örneklemin evreni temsil düzeyi ile orantılıdır.temsil düzeyi ile orantılıdır.

15

Örneklemede RastgelelikÖrneklemede Rastgelelik

Örneklemede Rastgelelik, evrendeki her deneğe Örneklemede Rastgelelik, evrendeki her deneğe örnekleme seçilme yönünden örnekleme seçilme yönünden eşit şanseşit şans verilmesidir. verilmesidir.

Bu şansın eşitlenememesi durumunda; Bu şansın eşitlenememesi durumunda; örneklemeden elde edilecek sonuçlardaki hatalar örneklemeden elde edilecek sonuçlardaki hatalar rastgele olmayacağı için sonuçlar rastgele olmayacağı için sonuçlar yanlıyanlı olur. olur.

Örneklemede yansız sonuçlar elde edebilmek için Örneklemede yansız sonuçlar elde edebilmek için rastgelelik koşullarına uyulmalıdır.rastgelelik koşullarına uyulmalıdır.

Örneklemede RastgelelikÖrneklemede Rastgelelik

Örneklemede Rastgelelik, evrendeki her deneğe Örneklemede Rastgelelik, evrendeki her deneğe örnekleme seçilme yönünden örnekleme seçilme yönünden eşit şanseşit şans verilmesidir. verilmesidir.

Bu şansın eşitlenememesi durumunda; Bu şansın eşitlenememesi durumunda; örneklemeden elde edilecek sonuçlardaki hatalar örneklemeden elde edilecek sonuçlardaki hatalar rastgele olmayacağı için sonuçlar rastgele olmayacağı için sonuçlar yanlıyanlı olur. olur.

Örneklemede yansız sonuçlar elde edebilmek için Örneklemede yansız sonuçlar elde edebilmek için rastgelelik koşullarına uyulmalıdır.rastgelelik koşullarına uyulmalıdır.


16

ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİÖRNEKLEME YÖNTEMLERİÖRNEKLEME YÖNTEMLERİÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ

Kota Kota ÖrneklemeÖrnekleme


Olasılığa Dayalı ÖrneklemeOlasılığa Dayalı ÖrneklemeOlasılığa Dayalı ÖrneklemeOlasılığa Dayalı Örnekleme

B. Rasgele B. Rasgele ÖrneklemeÖrneklemeB. Rasgele B. Rasgele ÖrneklemeÖrnekleme

Tabakalı Tabakalı ÖrneklemeÖrneklemeTabakalı Tabakalı

ÖrneklemeÖrneklemeKüme Küme

ÖrneklemesiÖrneklemesiKüme Küme

ÖrneklemesiÖrneklemesi

Olasılık Dışı ÖrneklemeOlasılık Dışı ÖrneklemeOlasılık Dışı ÖrneklemeOlasılık Dışı Örnekleme

Kartopu Kartopu ÖrneklemeÖrnekleme


Kazara Kazara ÖrneklemeÖrnekleme


AmaçlıAmaçlıÖrneklemeÖrnekleme


17

Olasılığa Dayalı örnekleme yöntemlerinde örnekleme seçilecek örnek birimlerine eşit şans verilir.

Örnek birimlerine eşit şans verilerek evrendeki değişkenliğin örneklemde korunması sağlanır. Böylece örneklemin evreni temsil yeteneği artırılmış olur.

Evrendeki her örnek birimine örnekleme seçilme yönünden eşit şans verebilmek için evrendeki birimler arasından rastgele seçim yapılır.

Rasgeleliği sağlayabilmek için rasgele sayılar tablosu yada rasgele sayı üreten bilgisayar yazılımlarından yararlanılır.

Olasılığa Dayalı Örnekleme Olasılığa Dayalı Örnekleme YöntemleriYöntemleri

18

Basit Rasgele Örnekleme, elde edilmesi istenen bilgide farklılık yaratacak herhangi faktörün olmadığı, evrendeki deneklere ulaşmanın olanaklı olduğu durumlarda basit rasgele seçim yöntemine göre örneklem oluşturulmasına denir.

Bu yöntemde uygun örneklem büyüklüğü belirlendikten sonra, basit rasgele örnek seçim yöntemi ile örnekler seçilir. Seçim sonrası oluşan örneklem istatistikleri hesaplanarak evren parametreleri için kestirimler yapılır.

Basit Rasgele Örnekleme, elde edilmesi istenen bilgide farklılık yaratacak herhangi faktörün olmadığı, evrendeki deneklere ulaşmanın olanaklı olduğu durumlarda basit rasgele seçim yöntemine göre örneklem oluşturulmasına denir.

Bu yöntemde uygun örneklem büyüklüğü belirlendikten sonra, basit rasgele örnek seçim yöntemi ile örnekler seçilir. Seçim sonrası oluşan örneklem istatistikleri hesaplanarak evren parametreleri için kestirimler yapılır.

Basit Rasgele ÖrneklemeBasit Rasgele Örnekleme

19

Örnek Seçim YöntemleriÖrnek Seçim YöntemleriÖrnek Seçim YöntemleriÖrnek Seçim Yöntemleri

Basit Rasgele Basit Rasgele SeçimSeçim

Sistematik Sistematik SeçimSeçim

Dairesel SistematikDairesel SistematikSeçimSeçim

20

Bir örneklemin elemanlarının tesadüfi –rastgele olarak Bir örneklemin elemanlarının tesadüfi –rastgele olarak alınmasına basit rastgele örnekleme – basit tesadüfi örnekleme alınmasına basit rastgele örnekleme – basit tesadüfi örnekleme adı verilir.adı verilir.

Evrendeki her elemanın örneklemde bulunması olasılığı aynıdır.Evrendeki her elemanın örneklemde bulunması olasılığı aynıdır.

Evrendeki denek sayısı Evrendeki denek sayısı NN örnekleme seçilecek denek sayısı örnekleme seçilecek denek sayısı nn ise ise

Evrendeki denekler istenilen biçimde sıraya dizilerek Evrendeki denekler istenilen biçimde sıraya dizilerek numaralandırılır.numaralandırılır.

11 ile ile N N arasında arasında nn tane rasgele sayı seçilir. tane rasgele sayı seçilir.

Seçilen rasgele sayı numaralı denek örnekleme alınır..Seçilen rasgele sayı numaralı denek örnekleme alınır..

basit rasgele seçimbasit rasgele seçim

21

Alfabetik ya da numaralı olmak üzere evrendeki Alfabetik ya da numaralı olmak üzere evrendeki elemanlar sıralanır.elemanlar sıralanır.Örnekleme alınacak eleman sayısı önceden saptanır.Örnekleme alınacak eleman sayısı önceden saptanır.Örneklemdeki eleman sayısının evrendeki eleman Örneklemdeki eleman sayısının evrendeki eleman sayısına oranı hesaplanır.sayısına oranı hesaplanır.

1 ile k arasında rasgele bir sayı seçilir (R).1 ile k arasında rasgele bir sayı seçilir (R).

R’ye k eklenerek seçilecek diğer sıra numaraları belirlenir.R’ye k eklenerek seçilecek diğer sıra numaraları belirlenir.

n

Nk

sistematik seçimsistematik seçim

22

1-N arasında rasgele sayı belirlenir (R).1-N arasında rasgele sayı belirlenir (R).

R’ye k eklenerek seçilecek diğer sıra numaraları R’ye k eklenerek seçilecek diğer sıra numaraları belirlenir.belirlenir.

Ekleme işlemi sırasında elde edilecek sıra Ekleme işlemi sırasında elde edilecek sıra numaraları N’yi aşarsa elde edilen sıra numarasında numaraları N’yi aşarsa elde edilen sıra numarasında N çıkarılarak seçilecek sıra numarası belirlenir.N çıkarılarak seçilecek sıra numarası belirlenir.

n

Nk bulunurbulunur

dairesel sistematik seçimdairesel sistematik seçim

23

32 birimlik bir evrenden 4 tane örnek seçmek 32 birimlik bir evrenden 4 tane örnek seçmek istiyoruz.istiyoruz.Evrendeki eleman sayısı 32, örneklemdeki eleman Evrendeki eleman sayısı 32, örneklemdeki eleman sayısı 4 olur.sayısı 4 olur.

ÖRNEKÖRNEK

Basit rasgele örneklem seçimi yaparsak;Basit rasgele örneklem seçimi yaparsak;o Evrendeki 32 sayıdan rasgele 4 tanesi seçilir: 03, Evrendeki 32 sayıdan rasgele 4 tanesi seçilir: 03, 08, 19, 32. 08, 19, 32.

24

ÖRNEKÖRNEK 84

32k

Sistematik örnekleme yaparsak;Sistematik örnekleme yaparsak;1 ile 8 arasından tesadüfi olarak seçilecek bir 1 ile 8 arasından tesadüfi olarak seçilecek bir seçmenden örneğin 3. başlanılarak 8’er artıralarak seçmenden örneğin 3. başlanılarak 8’er artıralarak seçilir.seçilir.3., 11., 19., 27 olmak üzere toplam 4 kişi seçilir.3., 11., 19., 27 olmak üzere toplam 4 kişi seçilir.

Dairesel sistematik örnekleme yaparsak;Dairesel sistematik örnekleme yaparsak;1 ile 32 arasında tesadüfi bir sayı seçilir; 15 1 ile 32 arasında tesadüfi bir sayı seçilir; 15 151515+8 = 2315+8 = 2323+8 = 3123+8 = 3115-8 = 715-8 = 7

25

Bu örnekleme, toplanmak istenen bilginin doğruluğunu etkileyecek faktörler olduğunda, evreni bu faktör gruplarına göre tabakalara ayırarak her tabakadan ayrı ayrı örneklem seçerek yapılır.

Her tabakadan ayrı örneklem seçerek, tabakaların (faktör gruplarının) evrendeki değişkenliği örneklemde de korunarak örneklemin evreni temsil yeteneği artırılmış olur.

Tabakalı ÖrneklemeTabakalı Örnekleme

26

Yararları Eğer tabakalama iyi yapılmış ise daha doğru bilgi elde etme olanağı sağlar

Her tabakadan alınan örneklemin kendi tabakasını temsil yeteneği olduğundan her tabaka için ayrı sonuç elde etme olanağı sağlar.

EksikleriÖrnekleme hatası hesaplamak zordur.

Eğer tabaka örneklem büyüklükleri küçük ise bilginin doğruluğu azalır.


27

•Tabakalı örneklemeden iyi sonuç alabilmek için

•Tabakalar, kendi içinde homojen

•Tabakalar, kendi aralarında heterojen olmalıdır.


28

•Örneklem Büyüklüğü

•Tabakalı örneklemede örneklem büyüklüğü, her tabaka için ayrı değil, tüm evren için bilinen yöntemlerle hesaplanır.

•Hesaplanan örneklem büyüklüğü, tabaka büyüklüklerine göre orantılı olarak dağıtılır.

•Her tabaka için hesaplanan sayıda örnek, bilinen örnek seçim yöntemlerinden yararlanarak seçilir.


29

ÖRNEK 1ÖRNEK 1

Bir ilin ilkokullarındaki öğrencilerin belli bir konudaki özelliklerinin sınıflara göre değişiklik gösterip göstermediğinin çalışıldığı bir araştırma yapıldığını varsayalım. Bu ildeki ilkokul öğrencilerinin sınıflara göre sayıları yandaki gibi olsun

Sınıf Öğrenci Sayısı

1 7352

2 7208

3 7520

4 6833

5 6429

Toplam 35342

30

Bu evrende 800 kişilik bir örneklem oluşturulmak istenirse;

k=800/35342=0,0226 1. sınıf için: 7352*0,0226=166 2. sınıf için: 7208*0,0226=163 3. sınıf için: 7520*0,0226=170 4. sınıf için: 6833*0,0226=155 5. sınıf için: 6429*0,0226=146

ÖRNEK 1ÖRNEK 1

Sınıf Öğrenci Sayısı

1 7352

2 7208

3 7520

4 6833

5 6429

Toplam 35342

31

Evrendeki deneklerin listelenemediği bu nedenle tek tek deneklere ulaşmanın olanaksız olduğu durumlarda kullanılan örnekleme yöntemidir.Bu yöntemde, Evren birbirine benzer deneklerden oluşan kümelere (denek gruplarına) ayrılır.Bu yöntemde, denek seçme yerine küme seçilerek örneklem oluşturulur.

Küme (Grup) ÖrneklemesiKüme (Grup) Örneklemesi

32

Kümeler kendi aralarında benzer oldukları gibi herbiri

ayrı ayrı evreni temsil edebilir özellikte olmalı ya da kümeler bu özelliği taşıyacak biçimde oluşturulmalıdır.

Küme örneklemesi özellikle saha araştırmalarında deneklere (kişilere) ulaşmanın zor olduğu durumlarda kullanılır.

Bu durumda sınıflar, köyler, sokaklar gibi deneklerin birarada bulunduğu birimler küme olarak belirlenir.

Küme ÖrneklemesiKüme Örneklemesi

33

ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİÖRNEKLEME YÖNTEMLERİÖRNEKLEME YÖNTEMLERİÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ



Olasılığa Dayalı ÖrneklemeOlasılığa Dayalı ÖrneklemeOlasılığa Dayalı ÖrneklemeOlasılığa Dayalı Örnekleme

B. Rasgele B. Rasgele ÖrneklemeÖrneklemeB. Rasgele B. Rasgele ÖrneklemeÖrnekleme

Tabakalı Tabakalı ÖrneklemeÖrneklemeTabakalı Tabakalı

ÖrneklemeÖrneklemeKüme Küme

ÖrneklemesiÖrneklemesiKüme Küme

ÖrneklemesiÖrneklemesi

Olasılık Dışı ÖrneklemeOlasılık Dışı ÖrneklemeOlasılık Dışı ÖrneklemeOlasılık Dışı Örnekleme







34

Olasılık Dışı Örnekleme Yöntemleri

Pratik nedenlerle Olasılığa Dayalı örnekleme yaklaşımlarının uygulanma imkanı olmadığı durumlarda temsil yeteneğinin belki de bir dereceye kadar sağlanabilmesi amacıyla bu tür örneklemelere başvurulur.

Olasılık dışı, örneklemelerde örneklemin, seçiminde yansızlık kuralına uymak yerine, belli karakteristikleri taşıması aranır (Sencer ve Sencer 1978,481).

35

Uygun Örnekleme (Kazara Örnekleme) Burada örneklemin doğruluğu,

zaman paradan

ekonomi karşılığında feda edilir. Özellikle giriş niteliğindeki sosyal bilim

öğrencilerinin, ankete cevap verenler olarak kullanılmasında olduğu gibi yakalanan kişiye anket uygulanması buna örnektir.

Araştırmacıya tanıdık çevresinden örnekleme alma imkanıvermektedir (Aziz, 1990, 48)

36

Kota Örnekleme

Yansız olmayan tabakalı örnekleme olarak görülebilir.

Her tabaka genelde tüm evren içindeki oranına göre örneklemde temsil edilir.

Burada önce yapılan araştırma ile ilgili tabaka kararlaştırılır.

Bu örnekleme olasılığa dayanmasa da elemanların seçimi titizlikle, yanlılıklardan uzak olarak yapılırsa pekala da temsili ve genellenebilir olabilir (Bailey 1987,93).

37

***ÖrneğinBir seçimde Demokratlar ve Cumhuriyetçiler; ırk ilişkilerinde ise zenci, beyaz ve Asyalılar uygun olabilir. İkinci aşamada araştırmacı her tabakanın evrendeki oranına göre örneklemde yer almasını sağlamak üzere her tabaka için bir kota koyar. Diyelim ki bir seçimde evrenin % 40’ı Demokratlar, %60’ı Cumhuriyetçilerden oluşuyorsa, bu durumda bu oranların örneklemde de yansıtılması gerekir. Sonra da örnekleme girecek özellikleri-nitelikleri taşıyan insanların bulunmasına sıra gelir. Burada seçilme biçimi değil, iki tabakanın evrendeki oranında örneklemde temsili öenmlidir. Diyelim ki yukarıdaki oranlarla 200 kişilik bir örneklemin 120’si Cumhuriyetçi 80’i ise demokratlardan oluşacaktır. (Bailey 1987,93).

• Aynı karaktestikleri taşıyan birimlerden örnekleme girerek olanların seçimi bütünüyle gözlemciye bırakılmıştır (Sencer ve sencer 1978, 482-483).

38

Amaçlı örnekleme (Yargısal örnekleme) Araştırmacı kimlerin seçileceği konusunda kendi

yargısını kullanır ve araştırmanın amacına en uygun olanları örnekleme alır.

Evrendeki her tabaka için bir kota konmaz, ancak uygunluk örneklemesinde olduğu gibi her önüne gelen de örnekleme alınmaz.

Bazı alt kümelerin evreni genel hatlarıyla yansıttığı gözlenmişse, bundan sonra da yansıtacağı varsayımına dayalı olarak bu alt kümelerden örneklem yapılır (İşcil, 1973, 300).

Örnekleme yönteminde kişi ve olaylar kümeler halinde seçilir.

39

Amaçlı örnekleme (Yargısal örnekleme) Avantajı deneklerin seçiminde

araştırmacının önceki bilgi ve becerilerini kullanmasıdır.

Ortalama olarak istenen özellikleri taşıyanların seçilmesi bir yoldur.

Ortalama tipik bir “türk ailesi”nin bulunması böyledir. Böylece onların normdan sapma nedenleri bulunabilir (Baikey 1987, 95).

40

Kartopu ÖrneklemeKartopu Örnekleme

Özellikle gözlem araştırmalarında kullanılan bir yoldur. Son zamanlarda olasılığa dayalı kartopu örneklemesi yaklaşımı da

geliştirilmiştir.Yaklaşım her iki halde de belli aşamaları izler. 1. Aşamada istenen özellikleri taşıyanlar saptanır ve onlarla, görüşme

yapılır. Bu insanlar örnekleme girecek istenen nitelikleri taşıyan diğerlerini tanımlamada bilgi kaynağı olarak kullanılırlar.

2. Aşamada bu insanlarla görüşmeler yapılır, onlar da sırasıyla daha çok insanla üçüncü aşamada görüşme yapılmasına imkan verir. Böylece devam eder.

Kartopu terimi küçükken başlayıp yuvarlandıkça büyüyen bir evreni tanımlar (Bailey 1987 95; Aziz 1990,49).

Eğer kartopu yaklaşımının olasılığa dayalı olması istenirse her aşamanın örnekleminin random olması gerekir. Eğer olasılık dışı kartopu yaklaşımı uygunsa; her aşamada örneğin kota örneklemesi uygulanabilir. Bu yaklaşıma zincirleme kaynak örneklemesi (chain referrral sampling) (Biernaeki and Waldorf 1981, 95) de denir.

Kaynaklar

Kaynak: erkekgozuyle.com

4 örneklem

Documents