NİTEL ARAŞTIRMALARDA ÖRNEKLEM SEÇİMİ

Ahmet Can ABBAK2014931067

ÖRNEKLEM BÜYÜKLÜĞÜ

NİTEL ARAŞ. ÖRNEKLEM SEÇİMİ

NİCEL ARAŞ. ÖRNEKLEM SEÇİMİ

ÖRNEKLEM NEDİR?

EVREN NEDİR?

ÖRNEKLEM SEÇİMİ

Evren nedir?Evren (population) araştırma yapmayı düşündüğümüz dünya üzerindeki herhangi bir olgu ya da kişileri ifade eder. Nicel araştırmalarda bilindiği gibi genelleme çabası vardır ve bu sonuçların genelleneceği olgu veya kişilere evren denilir. Çalışma yapılması planlanan alan büyüdükçe evren de büyür. Evren büyüdükçe soyutlaşır. Tüm bu evren üzerinde çalışma yapmak zorlaşır. Yıldırım ve Şimsek’e (2013) göre Evren özellikle bir araştırmacının çalışma yapamayacağı kadar büyüktür. Özellikle çalışma yapılacak alan oldukça büyük olduğu için küçük dilimlere ihtiyaç duyulur.

Örneklem nedir?Araştırmaya konu olan evrende bilim adamlarının tüm evrenle çalışmaları oldukça güçtür. Evren bilindiği gibi büyüdükçe soyutlaşır. Bu yüzden sosyal bilimlerde kaynağın tamamıyla çalışmak yerine belli bir kesit üzerinde çalışılır. Bu yüzden bilim adamları evrenin özelliklerini yansıtan örneklem kavramını geliştirmiştir. Evrenden incelenmek üzere seçilen ve evrenin özelliklerini yansıttığını düşünülen olgu ve kişilere örneklem denir. Diğer bir deyişle; “bir evrenin tamamının ölçülemediği durumlarda evreni en iyi temsil edebileceğine inanılan yeterli büyüklükteki kümedir.”(Yıldırım ve Şimşek, s129, 2013)

EVREN & ÖRNEKLEM

Evren

Örneklem

Örnekleme nedir? Örneklem seçme işine örnekleme denir.

Araştırmanın nicel ya da nitel olma durumuna göre çeşitleri vardır. Nicel ve nitel araştırmalarda kendi içinde farklı örnekleme yöntemlerine sahiptir.

Örnekleme yapmayı gerekli kılan etmenler

Maliyet Kontrol güçlükleri Etik zorunluluklar

Örnekleme aşamaları Grubun oluşturulması Çalışmanın grup üzerinde uygulanması Bulunan sonuçların tersi bir süreçle evrene

genellenmesi Örneklem kriterleri

Yeterli sayıda olmalı Seçim yansız olmalı Uygun yöntemlerle seçilmeli

Örnekleme hatası Temsil gücünün az olması Evrenin sahip olduğu nitelikler ile örneklemin

niteliklerinin uyuşmaması

Nicel araştırmalarda örneklem seçimi

Nicel paradigmayı yansıtan bilim anlayışına göre araştırma yapılırken evrenin tamamını ölçmek veya onlar hakkında bilgi edinmek oldukça güçtür. Evren üzerinde çalışmanın belirli sınırlılıkları vardır. Bu yüzden nicel paradigmaya göre bilim adamları evren özelliklerini yansıtan bir örneklem seçerler. Bu örnekleme belli uygulamalar yapılır. Uygulamalar neticesinde oluşan değişimler gözlemlenir ve ölçülür daha sonra bu farklılıklar evrene genellenir. Nicel araştırmalarda daha fazla kişiden bilgi edinip onları evrene genelleme arzusu var iken nitel de ise her bire başlı başına inceleme söz konusudur. Nicel araştırmalar herkesi tek tip olarak nitelendirme amacı vardır. Nicel araştırmalarda örneklem seçimi nitel araştırmadaki örneklem seçiminden bu yüzden farklılaşır. Nicel araştırmalarda olasılık temelli (probabilistic sampling) örnekleme yöntemi kullanılır.

Yıldırım ve Şimşek’e göre (2013) araştırmada kullanılan örnekleme yöntemlerini bir birine zıt uçlara veren bir doğrusal çizgi üzerinde incelemek mümkündür.

Olasılık Temelli Amaçlı Nicel <_______________________________________________> Nitel Gelenek Gelenek Şeki l 1: Örnekleme Yöntemleri

Nitel araştırmalarda örneklem seçimi

Post pozitivist bilim anlayışı pozitivist bilim anlayışından sonra ortaya çıkan ve son yıllarda ise araştırmalarda fazlaca kullanılır. Post pozitivist bilim anlayışını savunan bilim adamı sayısı da oldukça artmıştır. Post positivist bilim anlayışına göre her insan kendi içinde biriciktir. Onları evrene genellemek doğru değildir. Herkesi belli bir kalıba sokmak doğru değildir. Nitel araştırma geleneği ve nicel araştırma geleneği örneklem seçimi yönüyle farklılık göstermektedir. Nicel araştırmanın desenine göre ise kendi içinde örnekleme seçimi değişmektedir. Örneğin kültür analizinde evrenin tamamı örneklem olarak kabul edilirken bir başka araştırmada evrenden sadece bir kişi araştırma konusu olabilmektedir. Nitel araştırmalarda amaçlı (non-probabilistic sampling) örnekleme yöntemi kullanılır.

Olasılık temell i örnekleme (probabil ist ic sampling)

Olasılık temelli örneklemede kişilerin evrende eşit bir şekilde dağıldığı varsayılır. Ancak bu sanıldığı kadar kolay değildir. Geleneksel anlayışa göre herkes örnekleme katılmak için eşit şansa sahiptir. Nicel gelenek çerçevesinde gelişmiştir. Kendi içinde dörde ayrılır.

Olasılık temelli örnekleme

(probabilistic sampling)

Seçkisiz (rastgele) örnekleme

Sistematik örnekleme

Tabaka örnekleme

Küme örnekleme

Seçkisiz (rastgele) örnekleme

Bu yöntemin kullanıldığı araştırmalarda örneklem tamamen rastgele bir şekilde seçilir. Ancak bu yöntemi kullanmak o kadar da kolay değildir. Evrenle aynı oranda siyah saçlı, ela gözlü, orta boylu örneklem bulmak oldukça güçtür. Örneklemin evreni temsil etme gücü zayıftır. Bu da bu yöntemin sakıncalı yönüdür. “Hem nicel hem nitel araştırmalarda çok az kullanılır.” (Yıldırım ve Şimşek, s132, 2013)

Örnek: Öz Bu araştırmanın amacı, öğretmen adaylarının bilimsel tutum ve

bilişötesi öğrenme stratejilerine ilişkin farkındalık düzeylerini çoklu değişkenler açısından incelemektir. Araştırma, betimsel araştırma yöntemlerinden tarama modeli kapsamında yürütülmüştür. Tarama modeli, sosyal bilimlerde en popüler araştırma modellerinden biri olup, geniş bir örnekleme ulaşma yoludur. Araştırmada yer alan gruplar seçkisiz örnekleme yöntemlerinden, basit seçkisiz örnekleme kapsamında seçilmiştir. Basit seçkisiz örnekleme yönteminde evrendeki tüm birimler, örneğe seçilmek için eşit ve bağımsız bir şansa sahiptir. Bununla birlikte seçkisiz örnekleme yöntemleri temsili sağlamada diğer örnekleme yöntemlerinden daha güçlü ve örneklemin evreni temsil etme gücü daha yüksektir. Bu kapsamda, 2010-2011 eğitim-öğretim yılında Selçuk Üniversitesi Eğitim Fakültesi Sınıf Öğretmenliği, Sosyal Bilgiler Öğretmenliği ve Fen Bilgisi Öğretmenliği bölümü 203 öğretmen adayı bu kapsamda çalışma grubuna alınmıştır.

Sistematik örnekleme: Sistematik örneklemede evrende hazır bir şekilde

var olan ya da sonradan sıraya koyulan listelerden araştırmacı her 5. ya da her 7. kişiyi araştırmaya dahil edebilir. Bireylerin ya da olguların alfabetik, kronolojik ya da sayısal olarak sıraya dizilmesi gerekir. Her birim ya da birey belirli aralıklarla seçilmiştir ve bu aralığın büyüklüğünü araştırmacı belirler.

Örnek: Örneklemin seçimi: Ornekleme alınacak hanelerin saptanmasında il merkezindeki sağlık ocaklarının ETF ( ev halkı tespit fişi) kayıtları esas alınmıştır. İl merkezinde toplam 27 sağlık ocağı bulunmaktadır ve hepsi calışma kapsamına alınmıştır. Oncelikle her sağlık ocağının merkez nufusunun buyukluğune gore bu sağlık ocaklarından araştırmaya alınacak hane sayıları hesaplanmıştır. Her sağlık ocağının mahallelerindeki haneler listelenmiş ve daha sonra araştırmaya alınacak haneler bu listelerden sistematik ornekleme yontemi kullanılarak secilmiştir. Orneğe cıkan hanelerin bir alt ve bir ustundeki haneler yedek olarak kabul edilmiş ve herhangi bir nedenle bulunamayan haneler icin sırasıyla bu yedekler kullanılmıştır.

Tabaka örnekleme: “Tabaka örneklemede önemli olan evrenin

kendi içinde saf ve benzeşik bir olgu olarak kabul etmek yerine evren içindeki alt tabakaların varlığından yola çıkılarak evren üzerinde çalışmaktır.” (Yıldırım ve Şimşek, s133, 2013)

Örnek: Evren ve Örneklem Araştırmanın çalışma evrenini 2001-2002 öğretim yılı Ankara merkez ilçe

sınırları içindeki genel liselerin onuncu sınıf öğrencileri oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemini belirlemek için, tabakalı örnekleme yönteminin orantılı seçimi kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma evreninden, araştırmacının imkanları çerçevesinde 500 öğrencinin oluşturduğu araştırma örneklemi oluşturulmuştur. Tabakaların belirlenmesinde Resmi Genel Liselerdeki 2001- 2002 öğretim yılında kayıtlı öğrenci sayıları belirleyici olarak kullanılmış ve tabakalar aşağıdaki şekilde belirlenmiştir.

1. Tabaka: onuncu sınıf öğrenci sayısı 150 ve 150’den az olan 12, 2. Tabaka: onuncu sınıf öğrenci sayısı 151-300 arasında olan 23, 3. Tabaka: onuncu sınıf öğrenci sayısı 301-450 arasında olan 13, 4. Tabaka: onuncu sınıf öğrenci sayısı 451 ve daha fazla olan 17 Resmi Genel Lise ve bu liselerin onuncu sınıfına devam eden öğrenciler. Yapılan

oranlama sonucunda birinci tabakaya 1, ikinci tabakaya 3, üçüncü tabakaya 2 ve dördüncü tabakaya 2 okul girmiştir. Her bir tabakadan örnekleme girmesi gereken sayıdaki okul SPSS programı ile yansız olarak tespit edilmiştir. Araştırma örneklemine giren, birinci tabakada; Farabi Lisesi (29 öğrenci), ikinci tabakada; Mamak Lisesi (45 öğrenci), Mehmetçik Lisesi (35

öğrenci), S. Bağları Lisesi (44 öğrenci), üçüncü tabakada; Alparslan Lisesi (60 öğrenci), İnönü Lisesi (55 öğrenci), dördüncü tabakada; Fatih Sultan Mehmet Lisesi (134 öğrenci), Sincan Lisesi (98 öğrenci) onuncu sınıf öğrencileri üzerinde çalışma yapılmıştır. Araştırma sadece matematik dersi alan öğrenciler üzerinde yapılmıştır.

Küme örnekleme: Doğal olarak oluşmuş ya da yapay olarak

oluşturulmuş kendi içinde belirli özellikleri benzerlik gösteren değişik grupların olması durumunda kullanılır.

Örnek: Araştırmanın Modeli İlköğretim okulu öğretmenlerinin, okul müdürlerinin

algıladıkları liderlik davranışları ile kişilik özellikler arasındaki ilişkiyi belirlemeye yönelik, tarama modelinde olan bu araştırmada küme ve rastgele örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Araştırma bulguları yurtiçinde ve yurt dışında, ilgili literatürün taranması ve anket ve ölçek uygulanması sonucunda elde edilen verilere dayanılarak oluşturulmuştur. Evren ve Örneklem Araştırmanın evrenini İstanbul ili Küçükçekmece ilçesinde Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı ilköğretim okulunda, 2005–2006 öğretim yılında görev yapan ilköğretim okulu müdürleri oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemini, Küçükçekmece ilçesinde bulunan dört farklı eğitim bölgesinde yer alan 38 ilköğretim okulunda görev yapan 38 ilköğretim müdürü ve 380 öğretmen oluşturmaktadır.

Amaçlı örnekleme (non-probabil ist ic sampling):

Nitel araştırma geleneği içinde ortaya çıkmıştır. Bilindiği gibi positivist bilim anlayışında genelleme arzusu vardır. Tek tip bir kalıba sokma gayreti vardır. Nitel anlayışa göre farklılıklar, çeşitlilikler zenginlikler aykırılıklar da çalışmaya dahil edilmelidir. Doğada var olan konuların bir panoroması gün yüzüne çıkartılmalıdır. Nitel araştırmada esas olan konular tüm ayrıntıları ve olası ayırt edici özellikleri ile gözler önüne serilmelidir. Amaçlı örnekleme kendi içinde değişik kollara ayrılır.

Amaçlı örnekleme

Aşırı veya aykırı durum

örneklmesi

Maksimum

çeşitlilik örnekleme

si

Benzeşik örnekleme

Tipik durum

örneklemesi

Kritik durum

örneklems

Kartopu veya zincir örneklemsi

Ölçüt örneklem

Doğrulayıcı veya

yanlışlayıcı

örnekleme

Kolay ulaşılabilir

durum örnekleme

si

Aşırı veya aykırı durum örneklemesi (extreme or deviant sampling)

Evren içinde var olan çok iyi ve çok kötü özelliklere sahip olay ve kişiler seçilir. Yöntemin yararlı yanı daha zengin bir veri ortaya koyar. Problemi çok boyutlu bir şekilde görebilmeye olanak sağlar. Örneğin Adana çevresinden iyi performansa sahip bir okulun ve kötü performansa sahip bir okulun seçilmesi aşırı ve ya aykırı durum örneklemesine bir örnektir.

Örnek: ÖRNEKLEM Görüşme yapılan öğrencilerin seçiminde, amaçlı örnekleme yöntemlerinden

aşırı ve aykırı durum örneklemesi kullanılmıştır ( Yıldırım,1999). Bu öğrencilerin seçiminde şöyle bir yol izlenmiştir: İlk olarak 2000-2001 öğretim yılında alt ve orta sosyo ekonomik düzeyi temsil ettiği düşünülen okullar içinden basit küme örnekleme yolu ile Adana İlinden 4 okul; İçel ilinden 6 okul seçilmiştir. Bu okulların lise ikinci sınıfında bulunan 900 öğrenciye Sosyal Kaçınma ve Huzursuzluk ile Olumsuz Değerlendirilmekten Korkma Ölçekleri uygulanmıştır. Toplam 900 öğrenciden 782 öğrencinin ölçekleri değerlendirmeye alınmıştır. Daha sonra öğrencilerin her iki

ölçekten aldıkları puanların ortalama ve standart sapmaları hesaplanmıştır. Değerler, SKH ölçeği için X : 9.956 , Ss:5.004; ODK ölçeği için X :16.812, Ss:5.482 olarak bulunmuştur. Ölçeklerden alınan puanların ortalamadan bir standart sapma üstü ve altı bu çalışma için kesme noktası olarak kabul edilmiştir. SKH ölçeği için 15 puan ve üstü ; ODK ölçeği içinde 22 puan ve üstü sosyal kaygı düzeyinin yüksekliğine işaret etmektedir. Buna göre SKH ölçeğinden 5 puan ve altında puan alanlar, ODK ölçeğinden de 11 ve daha düşük puan alanlar, sosyal kaygı düzeyi düşük olarak değerlendirilmişlerdir. Bu kriterleri karşılayan, sosyal kaygı düzeyi yüksek öğrencilerin

sayısı 66; sosyal kaygı düzeyi düşük öğrencilerin sayısı da 54 olarak bulunmuştur. Sosyal kaygı düzeyi yüksek ve düşük öğrenciler arasından random olarak altışar öğrenci görüşme yapmak için seçilmişlerdir. Sosyal kaygı düzeyi yüksek altı öğrencinin dördü kız, ikisi erkek ve yaş ortalaması 15.83 dür. Sosyal kaygı düzeyi düşük altı öğrencinin ikisi kız, dördü erkek ve yaş ortalaması 16’ dır.

Maksimum çeşit l i l ik örneklemesi (maximum variation sampling)

Evren içinde var olan tüm farklı durumları yansıtacak tüm örneklemler devreye sokulur. Örneğin Türkiye’de öğrenim gören yabancı uyruklu öğrenciler ile çalışılacak ise tüm ülkelerden gelen öğrencilerden eşit sayıda alınmalıdır. Problem farklı boyutları ile ele alınır. Farklı tipeki örneklemlerin alınmasındaki amaç genelleme yapmak değil, aksine ortak ya da paylaşılan durumların olup olmadığı belirlenmeye çalışmaktır.

Örnek: örneklem :Araştırma evrenini, 2008–2009 öğretim yılında, Gaziantep ili merkez ilçeleri (Şahinbey ve Şehitkâmil) sınırları içerisindeki ilköğretim okullarında görev yapan öğretmenler oluşturmaktadır. Araştırma evreninde 178 ilköğretim okulu bulunmaktadır. Bu okullarda toplam 6023 öğretmen görev yapmaktadır. …Bu çalışmanın nitel veri toplama sürecinde amaçlı örnekleme olarak maksimum çeşitlilik örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Amaçlı örnekleme yöntemleri nitel araştırma geleneği içinde ortaya çıkmış ve sıklıkla kullanılmaktadır. Bu yöntem durumların derinlemesine çalışılmasına olanak vermektedir (Somekh ve Levin, 2005; Dey, 1993; Sherman ve Webb, 2005).

Benzeşik örnekleme (homogeneous sampling):

Maksimum çeşitlilik örneklemesinin tam tersidir. Homojen olarak oluşturulan örneklem üzerinde çalışılır. Öğrencilerden sadece babası öğretmen olanlarla çalışılması buna örnek olabilir. Patton’a (1990) göre buradaki amaç belli bir alt tabakadaki grubu derinlemesine bir şekilde betimlemektir. Örneğin çeşitli velilerin bulunduğu bir okulda yapılacak çalışmada boşanmış ya da tekil velilerle çalışmak bu benzeşik örneklemeyle belirlenebilir. Benzeşik örnekleme aynı hayat stiline sahip 8-9 bireyin belli bir amaç çerçevesinde bir araya getirilerek onlara açık uçlu sorular sorulmasından oluşur. Bu kişiler aynı hayat stiline sahip oldukları için çalışma esnasında kendilerini rahat hissederler.

?

Tipik durum örneklemesi (typical sampling)

Burada esas olan evrende en genel şekliyle olayı tasvir eden örneklemin bulunmasıdır. Örneğin Ankara genelinde bir okulla çalışılacaksa anakarayı en iyi temsil edecek örneklem bulunur. Bulunan okul kent ortalamasına her yönüyle en yakın olandır.

Örnek: Örneklem Amaçlı örneklem yöntemlerinden tipik durum örneklemesi yöntemi tercih edilmi_tir.

Ara_tırma kapsamına alınan okuldaki sınıf mevcutlarının ortalaması 29’dur. Eski_ehir ili genelindeki ilkö_retim okullarının sınıf mevcutlarının ortalaması ise 30’dur (http://www.eskisehirmem.gov.tr/). Seçilen okulun sınıf mevcutları, velilerin sosyo-ekonomik ve e_itim düzeyleri kent ortalamasına yakındır. Patton (1987)’a göre amaç evrene genelleme

yapmak de_ildir. Amaç ortalama durumları çalı_arak belirli bir konu hakkında fikir sahibi olmak veya bu konu hakkında yeterli bilgi sahibi olmayanları bilgilendirmektir (Akt.: Yıldırım ve _im_ek, 2005). Ara_tırmanın yapıldı_ı okulun yöneticileri ve sınıf ö_retmenleri ile görü_ülerek, gözlem ve görü_menin yapılması ile ilgili olumlu görü_leri alındıktan sonra ara_tırmayla ilgili yasal izin alınmı_tır. Yarı yapılandırılmı_ görü_me için Eski_ehir’deki bir ilkö_retim okulunun 1–5. sınıf ö_retmenlerinden olu_an ve her sınıf düzeyinde iki ö_retmen olmak üzere toplam 10 ö_retmen örnekleme alınmı_ ve görü_meler 15 Mayıs 2006 – 18 Mayıs 2006 tarihleri arasında gerçekle_tirilmi_tir. Okuldaki tüm sınıf ö_retmenleri örnekleme dâhil edilmi_tir. 22 Mayıs 2006 – 26 Mayıs 2006 tarihleri arasında aynı ö_retmenlerin sınıflarında Türkçe ve Matematik derslerinde birer ders saati olmak üzere toplam 20 ders saati yarı yapılandırılmı_ gözlem yapılmı_tır. Sözel derslerden Türkçe dersinin ve sayısal derslerden Matematik dersinin bütün sınıflarda okutulması bu derslerin seçilmesinde etken olmu_tur. Doküman incelemesinde ise gözlem yapılan derslerin planları ve 2005–2006 ö_retim yılındaki 2–5. sınıf listelerinin birinci ve sonuncu sırasındaki ö_rencilerin 2004–2005 ve 2005–2006 ö_retim yılına ait devam durumları incelenmi_tir. Ara_tırmaya dâhil edilen sınıflar ve bu sınıfların mevcutlarına ili_kin bilgiler Tablo 1’de verilmi_tir. Ara_tırmaya katılan ö_retmenlere ili_kin bilgiler ise Tablo 2’de verilmi_tir. Tablo 2’de her katılımcı farklı büyük harfle (kodla) temsil edilmi_tir. Bulgular sunulurken de katılımcılar burada verilen kodlarla anılacaklardır.

Krit ik durum örneklemesi (crit ical sampling)

Araştırma durumu şöyle olmalıdır. Bu ‘bu durumda oluyorsa her durumda olur’ ya da bu ‘bu durumda olmuyorsa hiçbir durumda olmaz’ gibi kesin bir yargı içermelidir. MEB hazırlamış olduğu bir yönetmeliğin anlaşılabilirliğini test etmek için Yüksek lisans mezunu velilere bu yönetmeliğin okutulup anlamayan var mı yok mu diye araştırılması ya da tam tersi ilkokul mezunu velilere okutulup bunlar bunu anlıyorsa tüm veliler anlar gibi bir genellemenin yapılmasıdır.

Örnek: Participants Participants were 31 senior ELT students at İnönü University who had

had 116 credit courses during the first three years, nearly half of which were about teaching in general or teaching English in particular. These candidate students were instructed to write reflective journals based on their observations during the EFL lessons conducted by five mentor teachers at practice schools during the first semester of the 2008-2009 school year. The classes they attended were composed of rather young learners, i.e. 4th, 5th, 6th graders, children at the age of 9 to 12-13 (MoNE, 2006). The mentor teachers were 5 female ELT teachers (with pseudonyms: Derya, Merve, Esin, Lale, and Cemile) from 5 different primary schools. They had teaching experiences ranging between 5-25 years. As the teachers were chosen by the school principals based on the criteria of capability to provide pedagogical models to candidate teachers, they were assumed to be suitable for critical case sampling method in terms of qualitative purposive sampling (Yıldırım & Şimşek, 2006). According to critical case sampling method, if a hypothesis is not proven in a certain case (critical case), then it is already not proven in other similar cases or vice versa. In this study, although it is not intended to generalize the results, it is assumed that if these mentor teachers nominated by school principals are not adequate in terms of applying the principles of teaching English to young learners both in relevant literature and the curriculum, then their colleagues may already not be adequate, but not the vice versa.

Kartopu ve zincir örneklemesi (snowball or chain sampling)

Bir konu hakkında oldukça fazla bilgiye sahip olan bireylerin tespitinde etkili olan bir yöntemdir. Bu yöntemde süreç ilk olarak bir konuda en fazla bilgi sahibi kimdir sorusunu herkese sorarak başlar, ilk başta birçok isim ortaya çıkabilir ancak bir süre sonra bazı isimler tekrarlamaya başlar. İstanbul’da Boşnak halkın yaşadığı bölgenin tespitinde bu yöntem kullanılmıştır. İlk başta birçok İstanbul semti belirlenmiştir. Ancak bir süre sonra iki yer en fazla Boşnak halkın yaşadığı yer olarak tespit edilmiştir.

Örnek: Çalışma Grubu Bu araştırmada amaçlı örnekleme yöntemlerinden yararlanılmıştır. Bu çerçevede

araştırmanın çalışma grubu, kartopu ve uç örnekleme tekniğine göre seçilmiştir. Araştırmanın problemine ilişkin olarak zengin bilgi kaynağı olabilecek bireylerin (örneklemin) saptanması gerektiğinden, uç örnekleme ve kartopu örnekleme tekniğine başvurulmuştur. Uç örneklem için, farklı gruplarda görev alan yedi ilköğretim bölge müfettişinin görüşleri alınmış olup, derslerinde yapılandırmacı yaklaşım uygulamalarını etkin bir şekilde kullanan öğretmenlerin isimleri istenmiş ve önerilen öğretmenlerle görüşme yapılmıştır. Kartopu örneklemi için ilçede görev yapan 140 sınıf öğretmeninin ve görüşme yapılan öğretmenlerin önerileri alınmıştır. Sürece “bu konuda en çok bilgi sahibi kimler olabilir? Bu konuyla ilgili olarak kim veya kimlerle görüşmemi önerirsiniz?” sorularıyla başlanmıştır (Patton 1987, s.56). Görüşmeler devam ettikçe, ilerledikçe elde edilen isimler tıpkı bir kartopu gibi büyüyerek devam etmiş, belirli bir süre sonra belirli isimlerin daha fazla öne çıktığı görülmüştür. Böylelikle görüşülmesi gereken bireyler belirginleşmiş ve sayısı azalmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu yapılan tarama çalışması sonucu ulaşılan, yapılandırmacı yaklaşımı derslerinde etkin bir şekilde uygulayan ve Ankara ili Şereflikoçhisar ilçesinde görev yapmakta olan 20 sınıf öğretmeni oluşturmaktadır. Bu öğretmenlerin dördü birinci sınıfı, ikisi ikinci sınıfı, dördü üçüncü sınıfı, beşi dördüncü sınıfı ve beşi de beşinci sınıfı okutmaktadır. Önerilen öğretmenler arasından farklı sınıfları okutan öğretmenlerin seçilmesi yoluyla örneklemde maksimum çeşitlilik sağlanmış, bu şekilde farklı sınıflara sahip öğretmenlerin, okuttuğu sınıftan kaynaklı, sınıf yönetimi stratejileri belirlenmeye çalışılmıştır. Öğretmenlerin hizmet sürelerinin üç ile yirmi yedi yıl arasında değiştiği görülmüştür. Görüşme için önerilen öğretmenlerin dokuzunun üç, dört veya beş yıllık deneyimleri olduğu tespit edilmiştir. Bu durum, yapılandırmacı yaklaşım uygulamalarını, üniversiteden yeni mezun olan öğretmenlerin, daha etkin olarak kullandıklarını göstermektedir.

Ölçüt örnekleme (criterion sampling)

Araştırmacı tarafından araştırmaya konu olacak örnekleme belli bir kıstasın getirilmesi ile oluşur. Araştırmacı hangi tür birey ya da durumları çalışacağına karar verir ve ölçütü kendisi belirler. Örneğin 10 günden fazla devamsızlığı olan öğrenciler ya da dört yıllık fakülteleri beş veya altı yılda bitirenler bir kıstas oluşturur.

Örnek: Katılımcılar Bu araştırmada amaçlı örnekleme yöntemlerinden ölçüt örnekleme

kullanılmıştır. Amaçlı örnekleme, zengin bilgiye sahip olduğu düşünülen durumların derinlemesine çalışılmasına olanak vermektedir. Araştırmacı seçilen durumlar bağlamında doğa ve toplum olaylarını ya da olgularını anlamaya ve bunlar arasındaki ilişkileri keşfedip açıklamaya çalışır. Ölçüt örnekleme kullanılan araştırmalarda da gözlem birimleri belli niteliklere sahip kişiler, olaylar ya da durumlardan oluşturulabilir. Bu durumda örneklem için belirlenen ölçütü (temel nitelikleri) karşılayan birimler örnekleme alınırlar (Büyüköztürk ve diğerleri, 2009; Patton, 2002). Bu araştırmaya katılacak öğretmen adaylarının seçiminde, adayların fen bilimlerine ait alan derslerini ve fen öğretimi dersini almış ve mezun duruma gelmiş Sınıf Öğretmenliği 4. sınıf öğrencisi olmaları temel ölçüt olarak belirlenmiştir. Bu temel ölçüt uyarınca, 2009-2010 öğretim yılında Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü Sınıf Öğretmenliği programında öğrenim görmekte olan 76 son sınıf öğrencisinin gönüllülük esasına göre görüşüne başvurulmuştur. Ancak eksik doldurulan anketler örneklemin dışına alınmış ve 70 öğretmen adayının verileri analiz edilmiştir.

Doğrulayıcı veya yanlışlayıcı örnekleme (confirming or dis-confirming sampling)

Araştırmacıların herhangi bir olguyu araştırma amacı onu doğrulamak ya da yanlışlamak olabilir. Hali hazırda mevcut olan sonuçlara zenginlik ve derinlik katmak amacı ile var olan bir durum tespit edilip araştırılabilir. Örneğin öğrenci sayısının az ve çok olduğu sınıflarda başarı keşfedilen durumlarla ne derece tutarlı ve geçerli olduğu saptanabilir. İnceleme altındaki durumu aydınlatacak bilgice zengin sorular seçmek araştırmayı olumlu yönde etkileyecektir.

Örnek: Özet Bu araştırmada şehir otellerinde çalışanlar ile sayfiye bölgelerinde

çalışan otel işgörenlerinin sahip oldukları çalışma yaşam kalitesi koşullarında farklılık olup olmadığı tespit edilmeye çalışılmıştır. Ayrıca, işgörenlerin çalışma yaşam kalitesinin hangi unsurlarına önem verdikleri tespit edilmeye çalışılmıştır. Araştırmanın nicel kısmında Ankara bölgesinden 114, Antalya bölgesinden 115 işgören araştırmanın örneklemini oluşturmuştur. SPSS 19 veri analiz programı yardımıyla, eşli gruplar t testi yapılmış ve çalışma yaşam kalitesi ile ilgili olarak önem ve tatmin dereceleri tespit edilmiştir. Araştırmanın nitel kısmında, görüşme formu hazırlanmış ve bu görüşme formu sekiz adet yarı yapılandırılmış sorudan oluşmuştur. Araştırmada, nitel araştırma örnekleme yöntemlerinden, doğrulayıcı veya yanlışlayıcı durum örneklemesi yöntemine uygun olarak, Ankara ve Antalya’da beş yıldızlı otel işletmelerinde çalışan ikisi yönetici olmak üzere toplam on işgören tespit edilmiş ve bu işgörenler araştırmanın örneklemini oluşturmuştur. Çalışanların sorumlulukları ve hakları ile ilgili kendi değerlendirmelerine göre, şehir otellerinde kurallar ve haklar belli bir düzen içinde yürütülmektedir. Ancak sayfiye otellerinde düzenli yapılmadığı görülmektedir. Çalışanların çalışma yaşam kalitesinin toplam yaşam üzerindeki etkisine yönelik görüşlerine bakıldığında, şehir otellerinde durumun daha iyi olduğu söylenebilir. Çalışmanın sonunda şehir otellerinde çalışma yaşam kalitesi koşullarının sayfiye bölgelerinde çalışan işgörenlere göre daha yüksek düzeyde algılandığı anlaşılmıştır.

Kolay ulaşılabil ir durum örneklemesi (convenience sampling)

Araştırmalarda örneklem seçimi önemlidir. Kolay ulaşılabilir durum örneklemesi adından da anlaşılabileceği gibi araştırmacının kolaylıkla ulaşabileceği örneklem grubudur. Ancak bu yöntemi kullanmanın bazı olumsuz yönleri mevcuttur. Örneğin araştırmacı çalıştığı kurumu seçtiğinde çalışanları gerçekleri yansıtmayabilir. Bu da çalışmanın geçerlilik ve güvenirliğini zedeleyen bir etmen olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu yüzden kullanılmaması gerekir. Ancak aksine araştırmacılar oldukça sık bir şekilde çalışmalarında bu metodu kullanmaktadır. Çünkü ekonomiktir.

Örnek: Örneklem Araştırmanın örneklemini, Türkiye’de bazı

üniversitelerin Eğitim Fakültesi Okul Öncesi Öğretmenliği Anabilim Dallarında eğitim görmekte olan öğretmen adayları oluşturmuştur. 2009-2010 eğitim öğretim yılında, Anadolu Üniversitesi (57), Atatürk Üniversitesi (177), Giresun Üniversitesi (50), Mersin Üniversitesi (90) ve Trakya Üniversitesi (75) okul öncesi eğitimi anabilim dalında öğrenim görmekte olan toplam 449 öğretmen adayı çalışmaya katılmışlardır. Örneklemin belirlenmesinde “Kolay ulaşılabilir durum örneklemesi” kullanılmıştır. Bu yöntemde, araştırmacı kendine ulaşılması yakın durumu seçer. Bu nedenle, araştırmacılar kendilerinin kolay ulaşabildiği üniversiteleri seçmişlerdir (Yıldırım ve Şimşek, 2008).

Örneklem büyüklüğü Örneklem büyüklüğü araştırma odağı, veri miktarı ve kuramsal

örnekleme ile yakından ilişkilidir. Araştırma yapılacak konu ile örneklem ilişkilidir. Kültür çalışması yapılacak ise örneklem evrenin tamamı olması gerekir. o yüzden araştırmanın odağında ne var ise ona göre bir örneklem seçimi uygun olacaktır.

Makalemizde sunacağımız veri miktarı da örneklem büyüklüğünü etkiler. Ancak burada örneklem büyüklüğü ile veri miktarı arasında ters bir ilişki mevcuttur. Örneğin 30 kişiden alınan bilgiler 30 sayfalık bir veri üretirken 1 kişiden alınan bilgiler de 30 sayfalık bir veri üretebilir. Bunun nedeni bu 30 kişi ile derinlemesine ilgilenmek onlara sorular sormak güçtür. Ancak araştırmaya dahil edilen kişi az olursa ona her türlü bilgiyi sorabiliriz derinlemesine ve ayrıntılı bilgiler elde edebiliriz. Böylece daha fazla veriyi toplamış oluruz.

Şimşek ve yıldırım’a (2013) göre “Kuramsal oluşturma stratejisi ile yapılan araştırmalarda ise “kuramsal örnekleme” yaklaşımı kullanılabilir. … doyum noktasına kadar devam edilmesini gerektiren bir örnekleme yaklaşımını işaret eder. …”