nitel araştırmalarda Örneklem

Nitel Araştırmalarda Örneklem

Yrd. Doç. Dr. Cenk Akbıyık

Nitel Araştırmada Örneklem

Evren ve örneklem kavramları nicel araştırma geleneği içinde doğmuş kavramlardır.


Nitel araştırmalarda genelleme kaygısı bulunmadığı ya da sınırlı olarak bulunduğu için örneklem kavramının nicel ve nitel araştırmacılar için tam olarak aynı anlama gelmediğini söyleyebiliriz.


Nitel araştırmalar açısından örneklemeyi, bir anlamda çalışmanın yürütüleceği grubu, durumu belirleme çabası olarak anlamak daha doğru olacaktır.


Olasılık temelli örnekleme tekniklerinin kullanıldığı nicel araştırmaların aksine nitel araştırmalarda amaçlı örnekleme teknikleri kullanılır.


Nicel gelenekOlasılık temelli

Nitel gelenekAmaçlı


Nitel çalışmalarda çeşitli amaçlı örnekleme teknikleri kullanılmaktadır.

Nitel Örnekleme Teknikleri

Aşırı ya da Aykırı Durum Örneklemesi

Bazen aykırı durumlar, normal durumlara göre daha zengin veri ortaya koyabilir, problemin derinlemesine ve çok boyutlu biçimde anlaşılmasına katkı sağlayabilir.


Örneğin bir eğitim programının etkiliğini anlamak için programda çok başarılı olan ve programdan başarısızlık sebebiyle çıkarılan insanlarla çalışmak seçkisiz yolla belirlenecek bir grupla çalışmaktan daha zengin veriler sunabilir.


Maksimum Çeşitlilik Örneklemesi

Farklı özellik gösteren durumların, problemle ilgili olabilecek bireylerin çeşitliğinin araştırmaya dahil edilmesi değerlidir.


Örneğin ilkokullarda yaşanan sorunlarla ilgili çalışma yapmak isteyen bir araştırmacı maksimum çeşitlilik tekniği ile örneklemini kırsal, varoş ve kent merkezindeki okullardan oluşturabilir.


Benzeşik Örnekleme

Burada amaç araştırmaya birbirine benzeyen durumları katarak belirgin bir alt grup oluşturmaktır.


Örneğin okul aile işbirliği konusunu çalışan bir araştırmacı benzeşik örnekleme tekniği ile okulla işbirliği yapma konusunda en az katılım gösteren aileleri belirleyerek çalışma grubuna onları dahil edebilir.


Tipik Durum Örneklemesi

Bir uygulama, bir yenilik tanıtılmak isteniyorsa bu uygulama bir dizi durum arasından en tipik bir kaçı üzerinde yapılabilir. Burada amaç ortalama durumların çalışılarak belirli bir alanla ilgili bilgi sahibi olmaktır.


Örneğin eğitimde yeni bir teknolojinin kullanımıyla ilgili bir çalışma öncelikli olarak ortalama özelliklere sahip okullar üzerinde denenerek uygulamayla ilgili bakış açısı oluşturulabilir.


Kritik Durum Örneklemesi

Kritik durum örneklemesi yapan araştırmacının bakış açısı “bu, burada oluşuyorsa benzer durumlarda da oluşur” şeklindedir.

Eğer problemle ilgili belirli sayıda durumu inceleyecek kaynaklar yoksa tipik durum örneklemesi daha çok işe yarayabilir.


Örneğin okul aile işbirliği konusunda yeni hazırlanan bir yönetmelikle ilgili ailelerin algısının ortaya konmasında eğitim düzeyi yüksek aileler kritik durum olarak belirlenerek örnekleme dahil edilebilir. Eğer eğitim düzeyi yüksek aileler bu yönetmeliği anlamada sorunlar yaşıyorlarsa diğer aileler daha fazla sorun yaşarlar yargısına varılabilir.


Kartopu Örnekleme

Kartopu örnekleme, araştırma problemşne ilişkin bilgi kaynağı olabilecek bireylerin saptanmasında etkilidir. Kartopu örneklemesi “bu konuda kimler bilgi sahibi olabilir?” sorusu sorularak yapılır.


Örneğin bir üniversitenin kuruluş yıllarını araştırmak isteyen bir araştırmacı bir ya da iki emekli öğretim üyesiyle görüşerek araştırmaya başlayabilir. Ancak görüşülen kişilere sorularak görüşme listesi uzatılır.


Ölçüt Örnekleme

Ölçüt örneklemede örneklem önceden belirlenmiş ölçütlere göre belirlenir.


Örneğin kırsal kesimde yaşayan ve devam sorunu olan dokuzuncu sınıfta öğrenim gören kız öğrenciler ölçüt örnekleme ile belirlenerek araştırma onlarla birlikte yürütülebilir.


Doğrulayıcı veya yanlışlayıcı durum örneklemesi

Bir konu ile ilgili tema ve ilkelerin ne derece geçerli olduğu doğrulayıcı veya yanlışlayıcı durumlarla çalışılarak ortaya konabilir.


Örneğin düşük sınıf mevcutlarının başarıyı artırdığı yönünde genel bir düşünce vardır. Bu düşünce sınıf mevcudu yüksek ve düşük olan durumlar üzerinde çalışılarak incelenebilir. Bu tür bir nitel araştırma başarılı olan öğrencilerin hangi koşullar altında (öğrenme ortamı, öğretmen öğrenci etkileşimi, öğretim yöntem teknikleri gibi) bu başarıya ulaşabildiklerini betimler.


Kolay Ulaşılabilir Durum Örneklemesi

Araştırmacının ancak bu örnekleme ulaşabilirim diyebileceği durumlarla ilgilidir. Araştırmaya hız ve pratiklik kazandırabilir. Ancak bu yolla yürütülen araştırmaların güvenirliği daha düşüktür.


Örneğin araştırmacı araştırmasını kendisine yakın olan bir okulda yapmayı tercih edebilir.

Uygulama

Nitel örnekleme tekniklerinin kullanılabileceği araştırma sorularının oluşturulması ve bu araştırmalarda örneklemin nasıl belirleneceğinin açıklanması.

nitel araştırmalarda Örneklem

Documents