NSANLARDA REME, BYME ve GELME

VCUDUMUZDA SSTEMLER

Dolam SistemiMustafa ELK

1. Kann Vcuttaki YolculuuKan vcuda pompalayan kalp, besin ve oksijeni hcrelere tayan kan ve kann ak ynn belirleyen damarlar dolam sistemini oluturur.

2. Vcudun Yorulmayan Pompas: KalpKalbin i ksm incelendiinde tam ortadan ikiye ayrlm olduu grlr.Her iki blmde de biri stte, biri altta olmak zere iki odack bulunmaktadr. Sa ve soldaki blmlerde stte olan odacklara kulakk, altta olan odacklara ise karnck denir.

Karncklar ve kulakklar arasnda kapaklar vardr. Bu kapaklar sadece tek yne doru alr. Kapaklar, kalbin iindeki kan aknn tek yne doru olmasn salar, kann geriye doru akmasn engeller.Kalbin sa tarafnda bulunan st blm sa kulakk, alt blm ise sa karncktr. Sol tarafnda bulunan st blm sol kulakk, alt blm ise sol karnck olarak adlandrlr.Karncklarda kas tabakalar kulakklara gre daha kaln ve gldr. Bunun nedeni karncklarn kan pompalama ilevinin daha fazla olmasndan kaynaklanr.

Kalbi altran kalp kas, almas srasnda kaslma geveme hareketi yapar.Kalp kan araclyla;Vcudun ihtiyac olan besin ve oksijeni datmada,Atk maddeleri toplamada,Kirlenen kann temizlenmesi iin ilgili organa pompalamada grev alr.

Vcudumuzun her noktasna besin ve oksijen ulatran damarlarmz farkl yap ve grevlere sahiptir. Bunlar;Temiz kan kalpten vcuda tayan atardamar,Vcuttan toplanan kirli kan kalbe getiren toplardamar,Datm, alm ilemlerinde en kk noktalara kadar ulaabilen ince yapl klcal damarlardr.

3. Damarlar indeki Sv:KanVcudunuz iin gerekli olan besin ve oksijen damarlar iinde dolaan kan araclyla tanmaktadr.Kan, pek ok krmz hcreden meydana gelmitir. Ama kann iinde bulunan tm yaplar krmz renkte deildir.

Kann yaps incelendiinde en fazla sayda grnen kan hcreleri alyuvarlardr.Krmz kan hcreleri adyla da bilinen alyuvarlar, kana krmz rengini verir. Hcrelere oksijen gtrr ve hcredeki karbondioksiti geri alr.Alyuvarlar, oluumlar srasnda ekirdeklidir, olgunlamalaryla birlikte ekirdeklerini kaybeder. ekirdeklerini daha fazla oksijen tayabilmek iin kaybederler.

Alyuvarlara gre daha az grnen ve ekirdekli olan hcreler akyuvarlardr. Renkleri beyazdr.Kzamk, grip gibi hastalklara kar akyuvar hcreleri savar.Bu beyaz hcreler, vcudun mikroplara kar savunmasnda grevlidirler.

Kanda bulunan bir baka hcre kan pulcuklardr.Kan pulcuklar, boyutunun ok kk olmas nedeniyle mikroskopta grlemeyebilir.Kan pulcuklar kann phtlamasnda grev alr. Bu greviyle kan kaybn nler.

Kanda kan hcreleri ile birlikte bu hcrelerin damarlar iinde hareketini salayan kan svs da bulunur. Kan svs plazma olarak adlandrlr.Kan hcreleri plazma iinde yzer. Plazmann iinde ayrca eker, vitamin, madensel maddeler ve zel salg maddeleri de bulunmaktadr.

Temiz kann tm vcutta geirdii yolculua byk dolam, temizlenmek zere kann akcierlere yapt yolculua ise kk dolam denir.

Kirli kan, toplardamar ile kalbin sa kulakna gelir. Karnck ve kulakklar arasndaki kapak, kirli kann kulaka gelmesi ile alr ve kan sa kulakktan sa karnca gnderilir.Sa karnck, temizlenmesi iin kan akcierlere yollar. Akcierlerde temizlenen kan, kalbin sol kulakna gelir. Aradaki kapak yine alr ve kan sol karnca geer.Sol karnck kan vcuda pompalar.

4. Kan Ba ve Kan GruplarKan gruplar kiiye zg olan bir zelliktir. Drt eit kan grubu bulunmaktadr. Bunlar; A, B, AB ve 0 gruplar olarak adlandrlr. Kan gruplarnn adlandrlmas, kann iinde bulunan proteinlere gre yaplr.Kana ihtiyac olan insanlara kan verilmesine kan nakli denir. Kan nakli, kan gruplarnn uygunluuna gre yaplmaldr.Her kan grubu kendi ierisinde birbirinden kan alp verebilir.Sfr ve AB kan gruplar farkl bir zellie sahip olarak bilinmektedir. Sfr kan grubu, dier tm kan gruplarna kan verebildii iin genel verici, AB kan grubu ise dier tm kan gruplarndan kan alabildii iin genel alc olarak adlandrlr. Oysa gnlk yaamda byle bir uygulama yoktur. Yani hastanede AB kan grubundan bir insandan alnan kan A, B ya da sfr kan grubu insanlara verilmez. Farkl kan gruplar arasnda kan al verii birok salk problemine, hatta lmlere yol aabilir.Kan gruplar tayin edilirken bir de Rh faktr belirlenir. Kan gruplar Rh faktryle beraber adlandrlr. Rh faktr baz bireylerde Rh pozitif, baz bireylerde ise Rh negatiftir. Kan gruplaryla beraber Rh faktr de kan naklinde nemlidir.

5. Lenf DolamDolam sisteminde kan dolamna yardmc olan ve lenf dolam ad verilen baka bir dolam sistemi daha vardr. Bu sistem, lenf, lenf damarlar ve lenf dmlerinden oluur. Lenf, lenf damarlar iindeki akc bir maddedir. Lenf damarlar, kandan hcreler arasna szan maddeleri toplayarak yeniden kana kazandrr. Lenf dmleri ise vcudumuzu hastalklara kar korur.

6. Dolam Sisteminin SalKalp hastalklarnn nedenlerinden biri kalbi besleyen damarlar ierisinde ya tabakalarnn olumasdr. Bu ya tabakalar, damarlarn etrafn sararak tkanmalara yol aar. Bu da kan dolamn engeller. Ya depolar giderek arttnda kan ak durabilir ve kalp krizi oluabilir.

Kalp hastalklar asndan en byk risk grubu obezlerdir. Obezite halk arasnda bilinen adyla imanlk, vcutta fazla miktarda ya birikmesi sonucu ortaya kar. Mutlaka tedavi edilmesi gerekir.

Dolam sisteminin sal iin;Haftada 3 gn en az yarm saat yrmek ya da farkl bir spor yapmak,Hazr ve kzartlm yiyeceklerden uzak durmak,Stresten ve stres yaratacak durumlardan kanmak,Sigara, alkol ve uyuturucu kullanmamak,Dengeli ve dzenli beslenmek gerekmektedir.Bilim ve teknolojideki gelimeler, kalp ve damar hastalklarnn tedavilerinde de ilerlemeler salamtr.rnein anjiyo, kalp pili, kalp nakli, ak kalp ameliyat gibi tedavi yntemleri gelitirilmitir. Bu gelimeler, hastalar iin yeni bir yaam umudu olmaktadr.

7. Kim Korkar MikroptanMikroplar solunan havada, yemeklerde, ksacas her yerde olabilir.Vcudunuz kendisini zararl mikroplardan uzak tutabilecek bir yapdadr.Deri, ter, gzya, tkrk ve mukus mikroplarn vcuda girmesini engeller ve onlarn vcuttan uzaklamasna yardm eder. Bunlar vcudun doal engelleridir.

Akyuvarlar vcut savunmasnda grev alr.Mikrop, vcuda girdiinde akyuvarlarn says daha da artar ve mikroplara kar vcudu savunmaya alr.Ayrca lenf sisteminiz de mikroplarla savamak iin bekleyen askerlerinizdendir. Ksacas vcut iinde hastalklarla mcadele edebilmek iin her zaman hazr bekleyen korumalardan oluan bir baklk sistemi bulunmaktadr. Bebekken anneden alnan anne st, baklk sisteminin gelimesinde nemli rol oynar.Kzamk, ocuk felci, kolera, grip, uuk, hepatit B, ADS, verem gibi bir ok hastala yol aan zararl mikroorganizmalar virs ve baz bakterilerdir.Virsler ne canl ne canszdr. Beslenme, reme, hareket gibi canllk zelliklerini gsteremedikleri iin cansz, kendilerine zg bilgileri tayan yaplar olduu ve bir baka canlnn hcrelerinde reyebildikleri iin canl olarak nitelendirilir.Virsler, yaamak iin belirli bir canlnn belirli bir hcresine yerleir.Ku gribi, suiei, ocuk felci, kzamk gibi baz hastalklara virsler neden olur.

Bakteriler ise bir hcreli canllardr. Hcre zar, sitoplazma ve sitoplazma iinde dalm kendine zg bilgileri tayan yaplar vardr.Bakterilerin mitokondri, kloroplast gibi organelleri bulunmaz.Verem, kolera, czzam gibi hastalklara bakteriler neden olur. Btn bakteriler zararl mikroorganizmalar deildir. Peynir, yourt, ekmek, sirke vb. yapmnda yararl bakteriler kullanlr.Virsler ve zararl bakteriler, vcuda girince baklk sistemi onlar yok etmek iin harekete geer. Bunun iin baklk sisteminin gl olmas gerekmektedir.

Hastalanmadan nce a ile vcuda l veya zayflatlm mikroplar verilir. Hasta etmeyecek dzeyde verilen mikroplar, savunmac hcreler tarafndan tannr ve vcuda farkl bir zamanda ayn mikrop dardan tekrar girdiinde ona kar nasl savalacan bilir. Bebeklikten yetikinlie kadar birok a vurulmas gerekmektedir.

A olunmam ve mikrop vcuda girerek hastala neden olmusa serum ya da ila alnarak mikroplardan korunulabilir.Gnmzde, gelien teknoloji ile birlikte birok hastaln tedavisi iin eitli a, serum ve ilalar retilmitir. zellikle teknolojik gelimelerle birlikte daha ucuz ve bol a, serum ve ila retilebilmektedir.Gemiten bugne tp alanndaki teknolojik gelimeler sonucunda pek ok hastaln tedavisi bulunmutur.zellikle antibiyotiklerin kefi, bakterilerin neden olduu hastalklarn tedavi edilmesini salamtr. Antibiyotiklerin kefedilmesi ile salgn hastalklar azalm ve insan mr uzamtr. Antibiyotikler, bakterilerin sebep olduu hastalklar tedavi etmede kullanlrken virslerin neden olduu hastalklarn tedavisinde kullanlmaz. Antibiyotik kullanrken dikkat edilmesi gereken nemli bir nokta, ilalarn zamannda alnmas gerektiidir. Tedavi sresince dzenli aralklarla alnmayan antibiyotikler, hastalklarn iyilemesinde etkili olmaz. Eer antibiyotikler ksa sreli ve dzensiz kullanlrsa hastalk yapan bakteriler o antibiyotii tanr. Bir sonraki hastalkta kullanacanz ayn antibiyotik artk bakteriye etki etmez.

la kullanrken dikkat edilmesi gerekir. Vcudunuzun yaps, yanz, hastalnzn tr, aamas, beslenme ekliniz gibi baz zellikler almanz gereken ila trn farkllatrabilir. Bazen ayn hastala yakalanan kiilere bile farkl ilalar verilebilir.Doktor tavsiyesi dnda kullanacanz ilacn salnz olumsuz etkileyebileceini unutmaynz. Bu nedenle ila kullanm konusunda bilinli davrannz.Mustafa ELKFen ve Teknoloji retmeniTrk Telekom YBODigor/KARS