Bu besinler sindirildikten sonra artk vcut hcreleri onlar kullanmaya balar. Muzun ya da bir elmann iindeki eker, hcrelerinize yakt salar ve enerjiniz artar, etin iindeki protein hcrelerinizin gelimesi yani vcudunuzun bymesi anlamna gelir. Bunu anlamak iin biraz gemie dnp, yeni dodunuz halinizi kafanzda canlandrn. YEDMZ YYECEKLERN VCUTTAK YOLCULUU Vcudumuzun almas iin gerekli olan enerjiyi eitli yiyecek ve ieceklerden salarz. Ama yediiniz her yiyecein, rnein makarnann, etin ya da muzun vcutta kullanlabilecek hale gelmesi iin sindirilmesi gerekir.

Doduunuzda yaklak 2-3 kilogram arlndaydnz. 10 yandayken 30-35, 15 yandayken 40-50, 20-25 yanda ise 50-60 kilo olacaksnz. Aradaki bu byk kilo farknn sebebi yediiniz besinlerin iindeki maddelerin zaman iinde vcuda katlmasdr. Bu besinlerin bir ksm sizin bisiklete binmeniz, koup oyun oynamanz iin gerekli olan enerjiyi salar, bir ksm ise vcudunuza eklenir ve etinizi, kemiinizi oluturur. e yaramayan ksmlar ise vcuttan atlr. te btn bu ilemler sindirim sisteminizde gerekleir. Mide, barsaklar, pankreas gibi organlar sindirimde rol alrlar.

Sindirim sisteminin almas, petrol rafinelerinin alma prensibine benzer. Rafinerilere hammadde olarak gelen petrol, makineler tarafndan ilenerek kullanlr hale getirilir. Midemize de yediimiz besinler hammadde olarak girer ve vcudun kullanabilecei hale gelecek ekilde eitli ilemlerden geirilir. Mide ve barsaklarda paralanan besinler hcrelerin besin olarak kullanabilecei hale gelmitir ve kan damarlar yoluyla tm besinler ihtiya duyulan blgelere doru ilerler.

Ancak unu unutmayn ki siz gzel bir sandvii yedikten sonra midenizde gerekleen olaylar, bir rafineride gerekleenlerden ok daha detayldr. Petrol rafinerilerinde nasl tek bir madde farkl ekillerde ilenerek baka baka rnlere; rnein arabay altran benzine veya spor ayakkabnzn lastik ksmna dntrlyorsa, yiyeceklerin iindeki besinler de midede ihtiyaca gre ya, eker ve karbonhidrat olarak daha kk paralara blnrler.

Bu durumda elmay az dilerinizle kesemezdiniz. Ayn ekilde kesici n dileriniz aznzn arka ksmnda olsayd, bu kez de yediiniz yiyecekleri ineyemezdiniz. rnein; n dileriniz keskindir bylece elmay kolaylkla srabilirsiniz. Peki ya arkadaki az dileriniz n ksmda olsayd?

Bir dnn nefes almanz, yzmeniz, bisiklet kullanmanz, yemek yemeniz... Bunlarn hepsi gnlk hayatn bir parasdr. Ancak ou zaman tm bunlarn nasl gerekletiini dnmeyiz. Vcudumuzun enerjiye ihtiyac vardr. Bu enerjiyi yediimiz besinlerden aldmz belirtmitik. Ancak vcudun ihtiyac olan besinler kann iinde dolaabilecek kk, basit paralar eklinde olmaldr. Aksi takdirde hcrelerin iine girmeleri mmkn olmaz.

Aslnda buna ksaca yediimiz yiyecekleri daha kk paralara blecek bir tc de denilebilir. te vcudumuzdaki bu tc makineye "sindirim sistemi" ad verilir. Fakat bizim yediimiz yiyecekler kocaman paralar halindedir. Bu durumda yediimiz yiyeceklerin vcudumuz tarafndan kullanlabilmesi iin gerekli olan bir makineye ihtiya vardr.

Bu sistem, her makinede olduu gibi eitli paralardan oluur ve bu paralarn her biri eksiksizce alt iin besinleri sindirebilirsiniz. Sindirim sisteminin paralarnn birbirine uyumlu ve bir arada olmas ok nemlidir, yoksa sistem almaz. Vcudunuzda sindirim ilemlerinin gerekletii yol toplam 10 metre uzunluundadr. Bu, insan boyunun 6-7 kat fazla bir uzunluk demektir ki, byle bir uzunluun bedenimize sdrlm olmas da ok olaanst bir durumdur.

SNDRM MAKNES ALIMAYA BALIYOR...Besinlerin sindirimi ilk olarak azda balar. Yediiniz yiyeceklerin iinde bulunan karbonhidratlar ilk olarak aznzdaki tkrk tarafndan paralanr. rnein; sabah kahvaltda yediiniz ekmek ilk olarak aznzda paralanmaya balad. Ama onunla birlikte yediiniz peynirin paralanmas iin biraz daha zaman gerekiyor.

Azda paralanan besinler yemek borusunu geerek mideye gelirler. Mideye gelindiinde ise baka bir mkemmel denge ile karlalr. Besinlerin midedeki sindirimi, paralayc etkiye sahip ok gl bir sv tarafndan yaplr. Bu sv midedeki hidroklorik asittir. Asitlerin paralayc etkisi vardr. Dedikleri yeri yakarak eritirler. te midemizde bulunan bu gl asit sayesinde de byk paralar halinde mideye ulaan besinler, vcudumuzun kullanabilecei hale gelirler.

Besinlerin mideden sonraki dura ise barsaklardr. nce ve kaln olmak zere iki eit barsaktan geen besinler bu yol boyunca daha da kk paralara ayrlr ve yine vcudun kullanabilecei hale gelirler. Bu besinlerin gerekli olan ksmlar ince barsaktan kana karr ve gereksiz olanlar da boaltm sistemiyle vcuttan atlrlar. Yediimiz besinlerin barsakta geirdikleri aamalar da ok nemlidir. Midede olduu gibi ince barsakta da sindirim devam eder. Besinler daha da kk paralara ayrlrlar. Artk o kadar klmlerdir ki barsaklarn etrafndaki incecik kan damarlarnn iine girip kan yoluyla vcudun her yerine gidebilirler.

Vcudumuzun sindirim mekanizmas eksiksiz olarak planlanmtr. Azdan balayp, yemek borusu, mide ve barsaklar boyunca devam eden bu yolculuk srasnda yediimiz yiyecekler eitli aamalardan geerler. Ve sonunda hcrelerimizin ihtiya duyduu besinler elde edilmi olur. Bunlar da barsaklardan kan yoluyla datlmak zere vcuda gnderilir. Eer bu mekanizma kusursuz bir ekilde ilemeseydi, yediimiz yiyeceklerin hazmedilmesi bizim iin ok zor olurdu.

Eer midemiz besinleri sindirip, paralayacak zellikte olmasayd, yediimiz her yiyecek koca bir ktle eklinde midede kalp rahatszla neden olurdu. Ayrca besinlerin sindirilememesi demek vcudumuzun beslenememesi anlamna gelir. Beslenemeyen vcut da bir sre sonra tm gcn kaybeder ve hcreler lmeye balar.

Ana Sayfa lk olarak, eer dilerimiz olmasayd, yiyecekleri yeterince paralayamazdk ve boazmzdan geileri mmkn olmazd. Geseler de yemek borusunda ok byk tahribat olutururlard.

Hatta damarlarmz o kadar uzundurlar ki dz bir alana yaylacak olsalar toplam uzunluklar yaklak 100 bin kilometre olur. Kan damarlarnn vcudunuzun her yerini kapladn anlamak aslnda hi zor deildir. KANIN DAMARLARDAK YOLCULUU nceki blmlerde vcudumuzun her yann saran dev bir sinir a olduundan bahsetmitik. Vcudumuzu kaplayan bir baka mucizevi a daha vardr.Bu da kan damarlarnn oluturduu sistemdir. Kan damarlar da sinir a gibi vcudun her noktasn dolar.

Vcudunuzun herhangi bir yerinde ufak bir izik bile olsa hemen kanamaya balar. Bu, kan damarlarnn her yerinizi sardn gsterir. Kan damarlarnn vcudun her noktasnda olmas ok nemlidir. nk nceki blmde de bahsedildii gibi, kan damarlar sayesinde hcrelerin ihtiyac olan besinler tanr. Hcrelerin almas iin gerekli olan oksijen de damarlardan akan kan sayesinde hcrelere ular.

Kan damarlarnda besinlerin tanmasn deniz tamaclna benzetebiliriz. Gemilerle yk tanaca zaman ncelikli olarak limanda ykleme yaplr. Bunun iin uygun paketleme ve yerletirme yaplmas arttr. Ykleme bittikten sonra gemi denize alr ve yk brakaca limana doru hareket eder. Limana vardnda paketler boaltlr ve ilgili merkeze gider.

Kan damarlarnda da dev bir okyanusta gemilerin yk tamas gibi hcrelerin ihtiyac olan besinler tanr. Oksijen, ya, amino asitler paketler halinde kanda ilerler ve ilgili hcreye geldiklerinde boaltlrlar. Bu tama sisteminde hibir zaman hata olmaz. Her madde ilgili hcreye doru zamanda ve doru miktarda ular. Aksi olsayd ve bir hcreye oksijen yerine ya gitseydi, bu o hcrenin lmesine sebep olurdu. Dikkat edilirse bu sistemdeki en ufak bir hata ok byk zararlara neden olabilirdi.

YK TAIMAVcudunuzun ihtiyac olan her trl maddenin kan vastasyla ilgili organlara tandndan sz etmitik. Kan hcreleri, bu tama srasnda karbondioksit gibi atk maddeleri de toplar ve vcuttan dar atlmasn salarlar.

KANIN NDE NELER VAR? Kan tm vcudu dolat iin ayn zamanda birok grevi de vardr. imdi bu grevlerin neler olduuna ksaca bir gz atalm. Bir anlamda kan p tc olarak da grev yapar. Her gn 100 trilyon hcreyi defalarca gezerek hem ihtiyalar olan besinleri brakr hem de onlarn fazlalklarn toplar.

rnein; bir hcreden atk madde olarak ald karbondioksiti hatayla gidip bir baka hcreye vermez. Her zaman hcrelerden karbondioksiti alp, oksijeni onlara verir. Kan, dikkat ve sorumluluk gerektiren bir ii hi hatasz yapar. inde tad maddelerin hepsinin ne olduunu, hangi ite kullanldklarn ve nereye braklmalar gerektiini ok iyi bilir.

Vcudumuz her gn birok bakteri, virs ve mikroba kar mcadele eder. Kimilerinin vcuda girmesi engellenir fakat bazlar ieriye girmeyi baarr. Bu mikroplarla mcadele etmek iin vcudumuzda zel savunma hcreleri vardr.

KANDAK ASKERLERKann iinde farkl grevleri olan eitli hcreler vardr. Yukardaki resimde de grld gibi bu eitli hcrelerin kimisi besin tar, kimisi adeta bir asker gibi savunma yapar.

HABERLEMEKan ayn zamanda vcudumuzun haberleme iin kulland yollardan biridir. Kann iinde vcudun bir blgesinden dier blgelerine haber tayan mesajclar da bulunur. Hormon ad verilen bu mesajclar bilinli hareket eden postaclar gibi tadklar mesaj hi hata yapmadan ilgili organa gtrrler. Vcudumuzun gelimesi, susamamz, terlememiz, kokular alglayabilmemiz gibi birok nemli faaliyet bu mesajlarn doru tanmasyla gerekleir.

Vcut iinde eitli mesajlar tayan hormonlar, resimde de grld gibi kan damarlar araclyla hareket ederek tadklar mesajlar ilgili yerlere ulatrrlar.

YARALARI TAMR EDEN KAN Derinizin zerinde ufak bir yara olduunda, ksa bir sre sonra kanamann kendiliinden durduu mutlaka dikkatinizi ekmitir. Bu ok ilgin bir durumdur. nk normal artlarda bir svnn alan bir delikten aknn kendi kendine durmas mmkn deildir. Bunu daha iyi anlamak iin elinizde ii su dolu bir balon olduunu dnn. Balonu ineyle delip ufak bir delik atnzda, iindeki su hemen szmaya balar. Peki suyun ak belli bir sre sonra siz hibir ey yapmadan durur mu? Elbette ki bu mmkn deildir. Balonun iindeki su, bitene kadar delikten akmaya devam eder. Bu durum kapal bir yerde duran btn svlar iin geerlidir.

Kan da damarlarn iinde kapal bir yerde durur ve en ufak bir hasarda hemen damarlardan dar akmaya balar. Ancak bu akn durdurulmas vcudumuzun sal asndan ok nemlidir. Belki duymusunuzdur, byk kazalarda veya ameliyatlarda ar kan kayb insann lmne bile neden olmaktadr.

Peki bir yara kanamaya baladktan belli bir sre sonra kann durmasn salayan nedir?

Bunun sebebi; vcudumuzdaki otomatik gvenlik sistemlerinden biri olan kan phtlamasdr. Kann iinde bulunan baz maddeler, alan yaray tkayp, kapatma zelliine sahiptirler. Bu ekilde ar kan kayb nlenmi olur. Damarn hasar grdn renen kann iindeki baz hcreler hemen olay blgesine hcum ederler. lk olarak yarann olduu delie dizilmeye balarlar. Buraya adeta bir a rer ve kann akn zorlatrrlar. Daha sonra bu a yava yava sertlemeye balayp bizim yara kabuu olarak adlandrdmz hale dnr.

alan yaradan kan dar szar deliin etrafndaki kan phtlar hcreler yaray bir tpa gibi kapatr

Arabalar, uaklar, deniz motorlar hatta sizin uzaktan kumandal oyuncaklarnz da motorlar sayesinde hareket ederler. O halde vcudumuzda durmakszn hareket eden kann da bir motorunun olmas gerekir. Kan, gece-gndz, aylar, yllar boyunca hareket ettiren bu motor kalbimizdir.

VCUDUN MOTORU : KALP Vcudunuzdaki litrelerce kann nasl olup da bir aa bir yukar, stelik durmakszn hareket ettiini hi dndnz m? Herhangi bir nesnenin srekli hareket edebilmesi iin bir motora ihtiyac vardr.

Parmaklarnz bileinizin i ksmna koyup biraz bekleyin. Kalbinizin kan nasl pompaladn hissedeceksiniz. Kalbiniz dakikada 70 kere atar ve tm hayatnz boyunca toplam 300 milyon litre kan pompalar. Bu miktardaki kan 10 bin adet petrol tankerini doldurabilir.

imdi kendinizin bir dakikada 70 defa bir kovadan bardakla su boalttnz dnn. Sonunda kol ve el kaslarnzn sndn hissedeceksiniz ve mutlaka dinlenmeniz gerekecek. Ancak kalp bu ii hi dinlenmeden, stelik tm hayatmz boyunca yapar.

EN MKEMMEL POMPAYeryznn en mkemmel yapya sahip pompas, u anda sol gsnzn hemen altnda almaktadr. Kalp, akl almaz tasarm ve durmak bilmeyen atlaryla, 1 gn iinde vcudumuzdaki kann tamamnn 1.000 tam devir yapmasn salar. Kalp d grn olarak aa-yukar yumruunuz byklnde, etten yaplm bir pompadr. Ancak kapasitesi dnldnde, dnyadaki en gl, en uzun mrl ve en verimli i makinesi olduu anlalacaktr.

Kalp, kan 3 metre kadar yukar sratabilir. Kalbin kapasitesini yle bir rnekle daha da netletirebiliriz. Kalp, bir saatlik zaman zarfnda, orta boy bir arabay yerden yaklak bir metre yukar kaldrmaya yetecek kadar enerji meydana getirebilir. Kalbiniz artc derecede gl bir kastr. Kalp, ortalama dakikada 70 kere atar ve her atta 59 santimetrekp kan pompalar. 70 yl boyunca 2.500.000 kere atan kalp yaklak 152.000.000 litre kan pompalar.

Yumruk byklnde bir kastan oluan kalp, iki blmden oluur. Bu blmlerde iki ayr pompa vardr. Sol taraftaki pompa daha gldr ve temiz kan vcuda pompalar. Sa taraftaki ise daha zayf bir pompadr ve kirli kan akcierlere doru pompalar. Kalpten akcierlere doru olan bu yolculuk ksa srelidir ve bu nedenle "kk dolam" olarak adlandrlr. Dieri ise "byk dolam" adn alr.

Kalbin bu iki blm de kendi ilerinde ikiye ayrlr. Bu blmler arasndaki kan, kapakklar sayesinde dier blme geer. Bu pompalar durmakszn byk bir enerjiyle alrlar. Bu sayede damarlarmzdaki kan gn iinde 1.000 kere vcutta tur atm olur. Srekli alan makineler dzenli bakma ihtiya duyarlar. Makineyi oluturan paralarn bakmdan gemesi ya da anan paralarn deimesi gerekir. Belli bir sre kullanlan makineleri yalamak gerekir, aksi takdirde ar srtnmeden dolay paralar anabilir.

Kalbin d iki katl zardan oluan bir klfla kapldr. Bu iki zarn arasnda ise kaygan bir sv bulunur. Bu sv adeta motor ya grevi grerek kalbin kolay almasn salar. Peki sizce kalp kendi kendini nasl yalar? Ana Sayfa

Aslnda nefes almanz demek, vcudunuzdaki hcrelerin oksijenle beslenmesi demektir. Hcreler eer oksijenle beslenmezlerse yaayamazlar. Bu nedenle ancak ok ksa bir sre nefessiz kalabilirsiniz. Bu sre uzarsa hcrelerinizin lmesiyle birlikte vcudunuz da lr. VCUDUMUZDA DURMAKSIZIN ALIAN KLMAHer gn farknda olmadan yaptnz ilerden biri de nefes alp vermektir. Burun, nefes borusu ve akcierlerin stlendii bu grev esnasnda birok ilem gerekleir.

Nefes almanzla birlikte burnunuza dolan hava temizlenmeye balar. zel bir klima gibi alan burnumuzun iinde filtre ilevi gren tyckler kirli, scak, souk ya da nemli havay akcierlerimiz iin uygun hale getirirler. Bu tyckler sayesinde soluduumuz hava szlr, temizlenir, nemlendirilir, stlr ve iindeki bakterilerden arndrlr. Burnumuzdaki bu kk tyckler sayesinde her gn yaklak olarak 20 milyar yabanc maddeye kar vcudumuz korunmaktadr.

Nefes Borusunda Hatasz Yn Tespiti Yapabilen Tyckler

Burunda temizlenen hava, solunumun bir sonraki aamasnda vcut iinde yol alarak biraz daha aalara doru inecektir. Havann burundan sonra geecei blge nefes borusudur. Solunan havann iinde toz gibi vcut iin zararl yabanc maddeler hala vardr. Bunun iin soluduumuz havann akcierlere ulamadan nce bir kez daha gvenlik kontrolnden geirilmesi gerekir. Bu gvenlii salayan, btn solunum yollarnn yzeyini kaplayan kaygan bir tabakadr. Bu tabakaya mukus tabakas ad verilmitir.

Soluduunuz havada ok sayda zararl madde ve mikrop vardr. Nefes borusundaki tyckler sayesinde bunlarn biroundan korunuruz.

Bu tabakay oluturan mukus maddesi, havayla birlikte soluduumuz toz gibi kk maddeleri tutarak, akcierlerimize girmelerini engeller. Ancak yabanc maddelerin sadece mukus tarafndan tutulmas yeterli deildir, ayrca biriken yabanc maddelerin vcuttan atlmas gerekir. Bunun iin de bir baka gvenlik mekanizmas devreye girer. Bu gvenlik mekanizmas nefes borumuzun i yzeyini kaplayan silya adndaki tycklerdir.

Bu tyckler nefes borusundan yukarya yani azmza doru srekli olarak hareket ederler. Bunu rzgarl bir arazide buday baaklarnn hep ayn yne doru hareket etmesine benzetebiliriz. Bu tycklerin srekli azmza doru olan hareketleri sayesinde yabanc maddeleri tutan mukus tabakas da nefes borusundan yukarya doru ilerler. Bu yabanc maddeler yukar doru kp, boazmza geldiklerinde, doal olarak bir yutma hissi oluur. Bylece bize zarar verecek yabanc maddelerin tm yutularak mideye iletilir ve mide asitinde paralanp yok edilir. Nefes borumuza yerletirilmi olan bu tycklerin grmek iin gzleri, dnebilmek iin beyinleri yoktur.

Ancak kendilerine kyasla kilometrelerce uzakta bulunan azmzdaki yutan yerini tespit edebilmektedirler. Ayrca yabanc maddelerin zararl olduunu bilip, vcuda girmelerine izin de vermemektedirler. Bilim adamlarnn yllar sren aratrmalarna ramen tycklerin alma mekanizmas hala tam olarak kefedilememitir. Ama unutmayn ki, insanlarn sistemini henz zemedii bu tyckler bedenimizdeki dier her ey gibi, yeryznde ilk insan var olduundan beri kusursuzca almaktadrlar.

Soluduumuz hava neden bu kadar nemlidir?

Belli bir sre nefes alamazsak neden insan lr?

Vcudumuzu oluturan hcrelerin en temel besini oksijendir. u anda elinizde bu kitab tutabilmeniz iin elinizdeki kas hcreleri srekli olarak oksijenle beslenmektedirler. Bunun iin de nefes almamz arttr.

Bazen bir ey yerken veya ierken kazara nefes borunuza kk bir para kaar. Hemen o anda bir ksrme refleksi olur. Bu ksrme yksek basnl bir hava patlamas oluturur. Bylece nefes borusuna kaan para bazen saatte 960 kilometreye kadar varan bir hzla darya atlr. En hzl yar arabalarnn saatte 250-260 kilometre hzla ilerlediklerini dnrsek, vcudumuzun ne kadar mkemmel bir koruma mekanizmasyla donatlm olduunu daha iyi anlarz.

Ayn zamanda da hcrelerdeki atk madde olan karbondioksiti alr. Biz nefesimizi geri verirken de hcrelerden toplanan bu karbondioksiti vcudumuzdan dar atm oluruz. SOLUDUUMUZ HAVA ARTIK AKCERLERDENefes aldktan sonra nefes borusundan akcierlere gelen temizlenmi ve nemi ayarlanm hava artk kullanlabilir haldedir. Akcierlerden kan yoluyla vcudun en derinindeki hcrelere kadar gider ve onlar besler.

Eer nefes alma dzeni bizim kontrol ve dikkatimize braklm olsa, nefes almay unuttuumuzda, uykuya daldmzda ya da baka bir ile megul olduumuzda nefessizlikten lebilirdik. Her insan iin hayati bir neme sahip olan nefes alma ilemi, solunum merkezi tarafndan dzenlenir. Bu merkez bir mercimek tanesi byklnde olup beynimizin bir uzants olan "beyin sap" denen yerdedir ve balca grup sinir hcresinden oluur:NEFES ALIP VERME DZENNZ HBR ZAMAN KONTROL ETMYORSUNUZ; NK BAZI HCRELERNZ BU KONTROL SZN YERNZE YAPIYOR.

Birinci grup hcreler, solunumun temel ritmini belirlerler ve iimize hava ekmemiz iin emir verirler. Bylece ihtiyacmz olan havay iimize ekmi oluruz.kinci grup hcreler ise, solunumun hzn ve gidiatn belirlerler. Ancak ikinci grup hcreler devreye girdiinde, birinci grup hcrelerin faaliyetini bir sinyalle durdururlar. Bylece akcierin hava dolum blm kontrol edilir ve nefes alp vermemiz hzlanr.nc grup hcreler ise, normal nefes dzeninde aktif deildirler. Ancak yksek oranlarda soluk alp vermek gerektii zaman devreye girerler, karn kaslarmza sinyal gnderip solunuma katlmalarn salarlar.

Her nefes alp verdiimizde diyafram ile birlikte gs boluu da hareket eder. A- Soluk alma ve verme srasnda diyaframn pozisyonundaki ve gs boluunun hacmindeki deiiklikler. B- Soluk alma ve verme srasnda gs boluunun pozisyonundaki deiiklikler. Gs boluunun hacmi artt zaman hava akcierlere dolar.Ana Sayfa

*