konferencija ekonomski i ekološki razvoj crne gore

b

KONFERENCIJA

Ekonomski i ekološki razvoj Crne Gore

Podgorica, 15. septembar 2011.

Konferencija: ,,Ekonomski i ekološki razvoj Crne Gore’’

2

Izdavač: Agencija za zaštitu životne sredine Crne Gore Za izdavača: Daliborka Pejović, dipl. pravnik Direktor Agencije za zaštitu životne sredine Crne Gore Obrađivači: Dušan Raspopović, dipl.ing. poljoprivrede Mr Bojan Bašanović, magistar ekonomije i dipl.sociolog Valentina Aranđelović, dipl.ing. pomorstva Adnan Đečević, specijalista primijenjenog računarstva Dizajn korica: Agencija za zaštitu životne sredine Crne Gore


3

SADRŽAJ 1. Uvod............................................ ......................................4 2. Deklaracija o ekološkoj državi Crnoj Gori....... ..............6 3. Otvaranje konferencije……………………………………7

3.1. Leopold Mauer, pozdravni govor................................7 3.2. Daliborka Pejović, pozdravni govor............................7 3.3. Predrag Mitrović, pozdravni govor..............................8

4. Prva panel diskusija - Zakonska regulativa……………9 4.1.Prezentacija: ,,Zakonodavni okvir u Crnoj Gori’’ Jovana Žarić, Agencija za zaštitu životne sredine………..9 4.2.Iskustva iz regiona, Nebojša Atanacković, predsjednik Unije poslodavaca Srbije………………………………….35

5. Druga panel diskusija - Strategije i politike……… …..35 5.1. Prezentacija: ,,Upravljanje posebnim vrstama otpada

u Crnoj Gori’’- Siniša Stanković, Ministarstvo održivog razvoja i turizma…………………………….35

5.2. Prezentacija: ,,Razvoj obnovljivih izvora energije u Crnoj Gori’’ – Mr Lucija Rakočević, Ministarstvo ekonomije………………………………………………42

5.3. Prezentacija: ,,Izvještaj o aktivnostima Kancelarije za održivi razvoj’’ – Marija Mijušković, Kancelarija za održivi razvoj…………………………………………...50

6. Treća panel diskusija – Projekti ………………………..58 6.1. Prezentacija: ,,ETG grupa’’ – Slaviša Delić, izvršni direktor……………………………………………………….58 6.2. Prezentacija: ,,Oktopus doo’’ – Ljubo Marjanov, izvršni direktor……………………………………………….66 6.3. Prezentacija: ,,Cryomont doo’’ – Boro Bogdanović, izvršni direktor………………………………………………69

7. Preporuke i zaklju čci Konferencije…………………….79 7.1. Lista učesnika konferencije………………………….83


4

UVOD

Dragi čitaoci,

Razvoj i održavanje konkurentnosti nacionalne ekonomije predstavlja imperativ za svaku državu koja želi da se razvija. S tim u vezi razvoj malih i srednjih preduzeća predstavlja najbrži i najefikasniji način za svestrani razvoj nacionalne ekonomije.

Svjesni činjenice da se bez ekspanzije privatnih

inicijativa malih i srednjih preduzeća ne može očekivati prosperitetan ekonomski razvoj Crne Gore, Agencija za zaštitu životne sredine i Unija poslodavaca Crne Gore, u saradnji sa Delegacijom Evropske unije u Crnoj Gori, dana 15.septembra 2011.godine u Podgorici, organizovali su Konferenciju na temu: „Ekonomski i ekološki razvoj Crne Gore“ .

Apostrofirajući značaj koje ulaganje u održivi razvoj ima za Crnu Goru, njenu privredu i građane, namjera organizatora je da kroz prezentacije, diskusiju i zaključke Konferencije doprinese svim budućim aktivnostima koje će voditi snaženju veza između ekonomije i ekologije, te razvoju privrede i crnogorskog društva na način koji je usklađen sa potrebama i ograničenjima prirode i njenih resursa.


5

Kako su kompanije jedan od nezaobilaznih partnera održivog razvoja i zaštite životne sredine, država mora biti spremna za svaki oblik saradnje sa njima, jer na taj način stvaramo preduslove da Crna Gora bude prepoznata kao primjer dobre prakse usklađenosti ekonomskog razvoja, socijalnih potreba i očuvanja životne sredine, te uspješnog završetka procesa EU integracija naše zemlje.

Konferencija „Ekonomski i ekološki razvoj Crne Gore“ imala je za cilj da upozna crnogorsku javnost sa zakonodavnim okvirom, poslovnom praksom i potrebama očuvanja životne sredine, a time i uputi na značaj izgradnje dugoročno održive ekonomije čiji koncept počiva na ekonomskom razvoju usklađenim sa ekološkim osnovama.

Na konferenciji su predstavljene i projektne aktivnosti Ministarstva održivog razvoja i turizma - sektora za upravljanje otpadom i komunalni razvoj, Ministarstva ekonomije - sektora za energetiku, Kancelarije za održivi razvoj, iskustva iz regiona, kao i poslovna praksa crnogorskih privrednika, a sve u interesu kvalitetnijeg sagledavanja međusobne zavisnosti koja postoji između ekonomskog razvoja i očuvanja životne sredine.

Daliborka Pejovi ć Direktor Agencije za zaštitu životne sredine


6

D E K L A R A C I J A O EKOLOŠKOJ DRŽAVI CRNOJ GORI

Mi, poslanici Skupštine Republike Crne Gore, svjesni smo da je zbog ugrožavanja prirode zaštita identiteta prostora na kome živimo i djelujemo postala naš neodložan i pravomreni posao. Svjesni duga prema prirodi, izvoru našeg zdravlja i inspiraciji naše slobode i kulture, posvjećujemo se njenoj zaštiti u ime sopstvenog opstanka i budućnosti potomstva. Prihvatimo da nijedna razlika među nama nije toliko velika koliko su velike promjene kojima je izloženo naše prirodno okruženje. Bez obzira na naša nacionalna, vjerska, politička i druga ubjeđenja i osjećanja, znamo i prihvatimo da su dostojanstvo i svetinja ljudskog bića organski povezani sa svetinjom i čistotom prirode. Čovjek i priroda u njemu i oko njega cjelovito su jedino u svojim dubinama i po svom smislu i naznačenju. Stoga je oduvjek zloupotrebu čovjeka pratila zloupotreba prirode. Zato, opredjeljujući se i boreći se za dostojanstvo čovjeka, pozvani smo da se borimo i za dostojanstvo prirode. Donošenjem ove Deklaracije, Crna Gora prema prirodi uspostavlja državni odnos i poziva na mudrost ljude da spriječe ekološku katastrofu koja nam prijeti.

20. septembra 1991. Skupština Republike Crne Gore


7

Otvaranje Konferencije

Ambasador Leopold Mauer, šef delegacije EU u Crnoj Gori (izvod iz pozdravnog govora)

,,Transformacija ka zelenoj privredi najbolji je način da se životna sredina iskoristi kao resurs. Crna Gora mora unaprijediti strateško planiranje i sistematski poboljšati sva pitanja koja se odnose na životnu sredinu. Koncept ekološke države treba sprovesti u realnost i primijeniti principe održivog razvoja u razvojnoj politici. Poslovna zajednica mora da shvati kako kolektivna odgovornost, koja podrazumijeva i ekološku, treba da bude jedan od glavnih principa u cilju jačanja konkurentnosti u Crnoj Gori. Privredni subjekti moraju da shvate da održivost i očuvanje životne sredine nijesu dodatni trošak za poslovanje, već ključ za budući uspjeh preduzeća. Država takođe, treba da stimuliše preduzeća koja posluju po tim principima, a u dijalog o održivom razvoju treba uključiti sve činioce društva, Vladu, poslovnu zajednicu i građansko društvo. Posebno treba ojačati svijest građana o životnoj sredini’’. Daliborka Pejovi ć, direktorica Agencije za zaštitu životne sredine (izvod iz pozdravnog govora)

,,Zelena ekonomija nije samo evropski, već bi trebalo da postane i brend ekološke Crne Gore. Mala i srednja preduzeća treba da čine okosnicu budućeg ekološkog razvoja.


8

Ona su, kao mali sistemi, mnogo fleksibilniji i bolji za prihvatanje novih inicijativa, tehnologija i ideja. Nažalost danas u Crnoj Gori imamo probleme sa velikim privrednim subjektima i zaostalim ekološkim problemima. Fleksibilna mala privreda potpomognuta Vladom i vladinim institucijama, dobrim ekonomskim i biznis okolnostima, zaista jeste garancija da naš sistem može biti stabilan i da može biti sjutra adekvatna konkurencija za šire evropsko tržište’’. Predrag Mitrovi ć, predsjednik Unije poslodavaca Crne Gore (izvod iz pozdravnog govora)

,,Obaveza i cilj kompanija je njihova ekonomska i pravna odgovornost, ali i poslovanje u skladu sa osnovama održivog razvoja. Zato nam predstoji značajan rad na propisivanju i usvajanju mjera i regulativa koje će usmjeriti privredne subjekte da u poslovanju bolje koriste prirodne resurse, vode računa o očuvanju životne sredine, a mehanizme ekonomskog rasta koriste u interesu očuvanja, a ne eksploatacije ograničenih rezervi. Briga o životnoj sredini i prirodnim resursima mora postati trajno i iskreno opredjeljenje Crne Gore, a ne samo deklarativna floskula’’.


9

Prva panel diskusija - Zakonska regulativa

Prezentacija: ,,Zakonodavni okvir u Crnoj Gori’’

Začeci ekološke države

• 20. septembra, 1991. godine usvojena Deklaracija o Ekološkoj Državi Crnoj Gori

• 1992. godine Ustav Republike Crne Gore, članovi 1 i 19, “Sl. list RCG”, br. 48/92, definiso Crnu Goru kao “Demokratsku, socijalnu i ekološku državu”.

• 1996. godine usvojen Zakon o životnoj sredini koji govori o zaštiti životne sredine u skladu sa principima održivog razvoja.


10

Konkretizacija postulata i principa ekološke države

• 2001. godine Vlada Republike Crne Gore je usvojila studiju Pravci razvoja Crne Gore ekološke države. Ova studija predstavlja dugoročni razvojni dokument i osnovu za uspostavljanje ekološki održivog razvoja.

• 2002. godine po prvi put urađen Izvještaj o stanju životne sredine u skladu sa standardnom metodologijom Evropske agencije za životnu sredinu (EEA).

• mart 2003. godine usvajena Agenda ekonomskih reformi u Crnoj Gori,

2005. godine Strateški master plan za upravljanje čvrstim otpadom i Strateški master plan za otpadne vode.

Klju čni instrumenti horizontalne politike Godinu dana prije sticanja nezavisnosti usvojen set ključnih strateških dokumenata:

• Zakon o integrisanom sprečavanju i kontroli zagađenja životne sredine (IPPC)

• Zakon o strateškoj procjeni uticaja na životnu sredinu (SEA)

• Zakon o procjeni uticaja na životnu sredinu (EIA)

Zakon o SEA i EIA stupili su na snagu 1. januara 2008.,


11

Zakon o IPPC godinu dana kasnije.

• mart 2007. godine finalizacija Nacionalne strategije održivog razvoja

• 15. oktobra 2007. godine potpisan Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju

• 19. oktobra 2007. godine usvojen prvi Ustav nezavisne Crne Gore koji svojom preambulom i konkretnim članovima sadrži odredbe o posvećenosti CG zaštiti životne sredine i razvoju baziranom na principu održivosti

• 2008. godine usvojen Zakon o zaštiti prirode i Zakon o životnoj sredini

• 2008. godine CG usvojila Nacionalni program za integracije sa jasno naznačenim rokovima za ostvarenje reformi i jačanje kako administrativnih tako i zakonskih propisa, uključujući i oblast životne sredine.

• 2008. godine osnovana Agencija za zaštitu životne sredine.


12

Ovlaš ćenja i obaveze Agencije kao državnog organa

• Agencija za zaštitu životne sredine osnovana je

12.11.2008. godine Uredbom o izmjenama i dopunama uredbe o organizaciji i načinu rada državne uprave (Sl.list CG br. 68/08).

• mart 2009. godine , Agencija je preuzela određene nadležnosti od tadašnjeg Ministarstva turizma i zaštite životne sredine.

Spisak svih propisa koje Agencija primjenjuje u okviru svojih nadležnosti

• Zakon o životnoj sredini (»Sl.list CG«, br. 48/08)

• Zakon o procjeni uticaja na životnu sredinu (»Sl.list RCG«, br 80/05)

• Zakon o strateškoj procjeni uticaja na životnu sredinu (»Sl.list RCG«, br 80/05)

• Zakon o integrisanom sprje čavanju i kontroli zagađivanja životne sredine (»Sl.list RCG«, br 80/05)

• Zakon o upravljanju otpadom (»Sl.list RCG«, br 80/05)

• Zakon o zaštiti vazduha (»Sl.list CG«, br.25, 5 ma j 2010. )


13

• Zakon o kvalitetu vazduha (»Sl.list CG«, br.48/07)

• Zakon o ratifikaciji Kjoto protokola uz okvirnu Konvenciju UN o promjeni klime (»Sl.list CG«, br. 17/07)

• Zakon o zaštiti prirode (»Sl.list CG«, br. 51/08, 21/09)

• Zakon o nacionalnim parkovima (»Sl.list CG«, br 56/09)

• Zakon o šumama (»Sl.list RCG«,br. 55/00)

• Zakon o divlja či i lovstvu (»Sl.list CG«,, br. 51/08)

• Zakon o hemikalijama (»Sl.list CG«, br 11/07)

• Zakon o zaštiti od jonizuju ćih zračenja i radijacione sigurnosti (»Sl.list CG«,br. 56/09)

• Zakon o zaštiti buke u životnoj sredini (»Sl.list RCG«, br. 45/06 )

• Zakon o vodama (»Sl.list CG«, br. 27/07)

• Zakon o geneti čki modifikovanim organizmima (»Sl.list CG«, br.22/08)

• Zakon o moru (»Sl.list CG«, br. 17/07, 06/08)

• Zakon o morskom dobru (»Sl.list RCG« br.14/92 – 99 i »Sl.list CG«, br.51/08. 21/09)


14

• Zakon o morskom ribarstvu i marikulturi (»Sl.list RCG« br.55/03 i 40/04)

• Zakon o planinskim stazama (»Sl.list CG«, br. 51/08)

• Zakon o inspekcijskom nadzoru (»Sl.list RCG«, br.39/03, »Sl.list CG« br,76/09)

• Zakon o opštem upravnom postupku (»Sl.list RCG«, br. 60/03)

• Zakon o izmjenama i dopunama Krivi čnog zakona (»Sl.list CG« br.25, 5 maj 2010.)

• Zakon o prekršajima (»Sl.list RCG«, 29/95 i 75/95)

• Zakon o slobodnom pristupu informacijama (»Sl.list RCG«, br.68/05)

• Zakon o zaštiti dobrobiti životinja (»Sl.list CG«, br.14/08)

• Zakon o hidrografskoj djelatnosti (»Sl.list CG«, br.26/10) .


15

Konvencija o biološkoj raznovrsnosti

Amandman Montrealski protokol o supstancama koje ošte ćuju ozonski omota č, London, 29. jun 1990.

Konvencija o ranom obavještavanju o nuklearnim nesre ćama

Kartagena Protokol o biološkoj raznovrsnosti

Amandman Montrealski protokol o supstancama koje ošte ćuju ozonski omota č, Kopenhagen, 25. novembar 1992.

Konvencija o pružanju pomo ći u slu čaju nuklearnog incidenta ili radiološke opasnosti

Konvencija o očuvanju migratornih vrsta divljih životinja (Bonska konvencija)

Amandman Montrealski protokol o supstancama koje ošte ćuju ozonski omota č, Montreal, 17. septembar 1997.

Sporazum o privilegijama i imunitetima Me đunarodne agencije za atomsku energiju, obavještavanju o nuklearnim nesre ćama

Konvencija o vlažnim podru čjima (Ramsar konvencija)

Amandman Montrealski protokol o supstancama koje ošte ćuju ozonski omota č, Peking, 3. decembar 1999.

Konvencija o kontroli prekograni čnog kretanja opasnog otpada i njihovog odlaganja (Bazelska konvencija)

Konvencija o zaštiti svjetske kulturne i prirodne baštine

Konvencija o prekograni čnom zagađenju vazduha na velikim udaljenostima (CLRTAP)

Ugovor o zabrani eksperimenata sa nuklearnim oružjem u atmosferi, kosmosu i pod vodom

Konvencija o međunarodnom prometu ugroženih vrsta divlje flore i faune (CITES Konvencija)

Protokol o dugoro čnom finansiranju programa saradnje za pra ćenje i procjenu prekograni čnog prenosa zaga đenih materija u vazduhu na velikim udaljenostima u Evropi (EMEP)

Ugovor o zabrani smještanja nuklearnog i drugog oružja za masovno uništavanje na dno mora i okeana i u njihovo podzemlje

Okvirna Konvencija UN o promjeni klime

Ugovor o sveobuhvatnoj zabrani nuklearnih proba sa Protokolom

Statut Me đunarodne agencije za atomsku energiju


16

Konvencija o zaštiti divlja či i prirodnih staništa (Bernska konvencija)

Amandman uz Konvenciju o procjeni uticaja na životnu sredinu u prekograni čnom kontekstu (ESPOO), Sofija, 27.februar 2001.

Evropska konvencija o predjelima Amandman uz Konvenciju o procjeni uticaja na životnu sredinu u prekograni čnom kontekstu (ESPOO), Cavtat, 4. jun 2004.

Konvencija Ujed injenih Nacija o borbi protiv dezertifikacije u zemljama sa teškom sušom i /ili dezertifikacijom, posebno u Africi

Protokol o strateškoj procjeni uticaja na životnu sredinu u prekograni čnom kontekstu

Kjoto protokol uz okvirnu Konvenciju UN o promjeni klime

Konvencija o prekograni čnim efektima udesa u industriji

Konvencija o pr ocjeni uticaja na životnu sredinu u prekograni čnom kontekstu (ESPOO Konvencija)

Konvencija o dostupnosti informacija u oblasti životne sredine, u češću javnosti u donošenju odluka i dostupnosti pravosu đa o pitanjima koja se ti ču životne sredine (Arhuska konvencija)

Sporazum o zaštiti kitova Cetacea u Crnom moru, Sredozemnom moru i susjednom atlanskom podru čju – ACCOBAMS

Protokol o zaštiti Sredozemnog mora od zagađivanja od kopnenih izvora i kopnenih aktivnosti

Konvencija o zaštiti morske sredine i priobalnog podru čja Sredozemlja (Barselonska konvencija)

Protokol o podru čjima pod posebnom zaštitom i biodiverzitetu Sredozemlja

Protokol o saradnji u spre čavanju zagađivanja Sredozemnog mora sa brodova i borbi protiv zaga đivanja u slu čaju udesa

Prot okol o prevenciji zaga đivanja Sredozemnog mora putem prekograni čnih kretanja opasnog otpada i njegovog odlaganja


17

SEKTOR ZA IZDAVANJE DOZVOLA

• Saglasnost na izvještaj SEA (strateška procjena uticaja planova i programa na životnu sredinu)

• Saglasnost na EIA (procjena uticaja projekata na životnu sredinu)

• Izdaje IPPC dozvola (integrisano sprečavanje i kontrola zagađenja)

• Izdaje dozvole za uvoz, tranzit neopasnog otpada i izvoz opasnog otpada

• Izdaje dozvole za uvoz, tranzit i izvoz supstanci koje oštećuju ozonski omotač, kao i proizvoda koji sadrže iste

• Izdaje CITES dozvole (promet zaštićenih biljnih i životinjskih vrsta)

• Izdaje dozvole za promet izvora jonizujućih zračenja

• Izdaje dozvole za promet hemikalija

• Izdaje dozvole za sakupljanje, korišćenje, uzgoj, držanje i promet divljih vrsta životinja, biljaka i gljiva.


18

STRATEŠKA PROCJENA UTICAJA

Zakon o strateškoj procjeni uticaja na život nu sredinu (“Sl. list RCG”, br. 80/05)

• Strateška procjena se vrši za planove ili programe iz oblasti: poljoprivrede, šumarstva, ribarstva, energetike, industrije, upravljanja otpadom, saobraćaja, upravljanja vodama, urbanističkog ili prostornog planiranja, koji daju okvir za budući razvoj projekata koji podliježu izradi procjene uticaja za životnu sredinu.

Nadležan organ za sprovođenje postupka strateške procjene uticaja, u skladu sa ovim zakonom odgovoran je:

• Organ državne uprave nadležan za pripremu plana ili programa -za planove i programe koje usvaja organ na republičkom nivou,

• Organ lokalne uprave nadležan za pripremu plana ili programa - za planove i programe koji usvaja organ na lokalnom nivou.


19

PROCJENA UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU

• Zakon o procjeni uticaja na životnu sredinu („Sl. list RCG”, 80/05 i 40/10)

• Predmet procjene uticaja na životnu sredinu su projekti koji se planiraju i izvode, a koji mogu značajno da utiču na životnu sredinu ili zdravlje ljudi. Procjena uticaja vrši se za projekte iz oblasti industrije, rudarstva, energetike, saobraćaja, turizma, poljoprivrede, šumarstva, vodoprivrede i komunalnih djelatnosti, kao i za sve projekte koji se planiraju u zaštićenom prirodnom dobru i u zaštićenoj okolini nepokretnog kulturnog dobra.

Nadležni organ odgovoran za sprovođenje postupka procjene uticaja je:

• organ državne uprave nadležan za poslove zaštite životne sredine - za projekte za koje saglasnosti, odobrenja i dozvole izdaje drugi organ državne uprave;

• organ lokalne uprave nadležan za poslove zaštite životne sredine - za ostale projekte za koje saglasnosti, odobrenja i dozvole izdaju drugi organi

lokalne uprave.


20

Faze u postupku SEA I EIA:

I Faza: odlučuje se o potrebi strateške/procjene uticaja na životnu sredinu;

II Faza: određuje se obim i sadržaj Izvještaja o strateškoj/Elaborata o procjeni uticaja na životnu sredinu

III Faza: odlučuje se o davanju saglasnosti na Izvještaj/Elaborat

Uredba o projektima za koje se vrši procjena uti caja na životnu sredinu („Sl. list RCG", br. 20/07 od 04.04 .2007)

Ovom uredbom utvrđuju se projekti za koje je obavezna procjena uticaja na životnu sredinu i projekti za koje se može zahtijevati procjena uticaja. Projekti za koje je obavezna procjena uticaja na životnu sredinu utvrđeni su u Listi I ove uredbe. Projekti za koje se može zahtijevati procjena uticaja na životnu sredinu utvrđeni su u Listi II ove uredbe.


21

DOZVOLE ZA OTPAD

Zakon o upravljanju otpadom »Službeni list RCG« bro j 80/05, 73/08 u nadležnosti Agencije je i izdavanje sljedećih dozvola:

• Dozvole za prekogranično kretanje otpada

• Dozvole za sakupljanje odnosno transport opasnog otpada

• Dozvole za preradu odnosno odstranjivanje opasnog otpada

Važno je napomenuti da je puna primjena ovog Zakona po čela 01.01.2010. godine.

DOZVOLE ZA PREKOGRANI ČNO KRETANJE OTPADA

• Dozvole za izvoz opasnog otpada

• Dozvole za tranzit opasnog otpada

• Dozvole za uvoz neopasnog otpada

• Dozvole za tranzit neopasnog otpada


22

• Dozvole nijesu potrebne za izvoz neopasnog otpada, dok je uvoz opasnog otpada zabranjen.

• Propis kojim je bliže udređeno prekogranično kretanje otpada je Pravilnik o bližem sadržaju dokumentacije koja se podnosi uz zahtjev za izdavanje dozvole za uvoz, izvoz i tranzit otpada, kao i listi klasifikacije otpada. (»Službeni List Crne Gore« broj 71/10).


23

DOZVOLE ZA SAKUPLJANJE ODNOSNO TRANSPORT OPASNOG OTPADA

Potrebna dokumentacija za izdavanje ove dozvole propisana je članom 34 Zakona o upravljaju otpadom i ona sadrži:

1) podatke o podnosiocu zahtjeva (ime ili naziv, prebivalište ili sjedište);

2) specifikaciju vrsta otpada koje će se sakupljati ili transportovati, uključujući i osnovni hemijski sastav i karakteristike otpada;

3) teritoriju na kojoj će se vršiti sakupljanje, odnosno transport otpada;

4) lokaciju i način skladištenja otpada;

5) način i vrstu transporta;

6) tehničke i organizacione kapacitete;

7) rok za koji se traži dozvola.

Važno je naglasiti da dozvole za sakupljaje odnosno transport neopasnog otpada izdaju nadležni organi lokalne uprave.


24

DOZVOLA ZA PRERADU ODNOSNO ODSTRANJIVANJE OPASNOG OTPADA

Potrebna dokumentacija za izdavanje ove dozvole propisana je članom 28 Zakona o upravljaju otpadom i ona sadrži:

1) podatke o podnosiocu zahtjeva (ime ili naziv, prebivalište ili sjedište);

2) podatke o postupku prerade, odnosno odstranjivanja i postrojenju i lokaciji na kojoj će se vršiti obrada otpada;

3) specifikaciju planiranih vrsta otpada sa osnovnim hemijskim sastavom I karakteristikama otpada;

4) planirane godišnje količine pojedinih otpada koje će se obrađivati, odnosno odlagati;

5) način transporta otpada;

6) metode prerade i odstranjivanja ostataka iz postrojenja;

7) period predložen za obavljanje aktivnosti prerade i odstranjivanja otpada.


25

Uz zahtjev za izdavanje dozvole prilaže se:

1) dokaz o registraciji, izdat od strane Centralnog registra Privrednog suda;

2) detaljan opis radnog procesa

3) plan zaštite od havarija;

4) predlog plana za prestanak rada postrojenja ili deponije;

5) kopije izdatih dozvola, uslova ili odobrenja u skladu sa zakonom;

6) polisa osiguranja odgovornosti iz djelatnosti za štete pričinjene trećim licima ili njihovim stvarima, u skladu sa opštim propisima

PLAN UPRAVLJANJA OTPADOM PROIZVO ĐAČA OTPADA

Proizvođač otpada dužan je da izradi plan upravljanja otpadom, ako na godišnjem nivou proizvodi više od 200 kg opasnog otpada ili više od 40 tona neopasnog otpada.

Saglasnost na plan upravljanja opasnim otpadom daje nadležni organ državne uprave. Saglasnost na plan upravljanja neopasnim otpadom daje nadležni organ lokalne uprave na čijoj teritoriji se otpad proizvodi.


26

DOZVOLE ZA UVOZ, TRANZIT I IZVOZ SUPSTANCI KOJE OŠTEĆUJU OZONSKI OMOTAČ, KAO I PROIZVODA KOJI SADRŽE ISTE

• U skladu sa Zakonom o zaštiti vazduha ("Službeni list CG", broj 25/10) pravna lica i preduzetnici ne mogu vršiti djelatnost održavanja i/ili popravku, kao i isključivanja iz upotrebe proizvoda koji sadrže supstance koje oštećuju ozonski omotač i/ili alternativne supstance bez dozvole Agencije.

Članom 24 Uredbe o supstancama koje ošte ćuju ozonski omota č i alternativnim supstancama ("Službeni list CG", broj 5/11) propisani su uslovi koje moraju ispuniti pravna lica i preduzetnici:

• je registrovan u Centralnom registru Privrednog suda (u daljem tekstu: CRPS), odnosno odgovarajućem registru nadležnog organa matične države stranog pravnog lica za vršenje tih poslova;

• ima najmanje jedno zaposleno lice sa srednjom ili visokom stručnom spremom, mašinskog ili tehničkog smjera, koje je završilo obuku za pravilno rukovanje i servisiranje rashladnih i klima uređaja;


27

• ima uređaj za prikupljanje i/ili recikliranje kontrolisanih i alternativnih supstanci i cilindre za prikupljanje tih supstanci;

• ima prostor za čuvanje cilindara sa prikupljenim supstancama.

U skladu sa Zakonom o zaštiti vazduha (”Sl. CG” br., 25/10) Agencija izdaje i sljedeće dozvole:

• Dozvola za pra ćenje kvaliteta goriva

Dokumentacija koja se podnosi: dokaz o

registraciji u Centralnom registru Privrednog suda; Sertifikat o akreditaciji izdat od Akreditacionog tijela Crne Gore.


28

Dozvola za pra ćenje kvaliteta vazduha Dokumentacija koja se podnosi za dobijanje dozvole: dokaz o registraciji u Centralnom registru Privrednog suda; Sertifikat o akreditaciji izdat od Akreditacionog tijela Crne Gore;

• Dozvola za mjerenje emisija

Dokumentacija koja se podnosi za dobijanje dozvole: dokaz o registraciji u Centralnom registru Privrednog suda; Sertifikat o akreditaciji izdat od Akreditacionog tijela Crne Gore;

• Dozvole o dozvoljenim emisijama zaga đujućih materija u vazduhu


29

U skladu sa Zakonom o zaštiti vazduha (”Sl. CG”, br.25/10), Uredbom o supstancama koje ošte ćuju ozonski omota č i alternativnim supstancama ("Službeni list CG", broj 5/11), Odlukom o kontrolnoj listi za izvoz, u voz i tranzit robe („Službeni list CG“, br. 10/11) Agencija izdaje:

Dozvole za uvoz ili izvoz supstance koja oštećuje ozonski omotač, alternatinih supstanci i proizvoda koji sadrži supstance koja oštećuje ozonski omotač.

Dokumentacija koja se podnosi:

• Pismeni zahtjev za uvoz/izvoz koji sadrži sljedeće podatke: naziv i vrsta robe; tarifna oznaka, odnosno tarifne oznake robe; količina robe u jedinici mjere; podaci o licu koje uvozi odnosno izvozi robu (ime, naziv, adresa, matični odnosno registracioni broj); naznačenje države porijekla robe (proizvođač robe i zemlja proizvodnje); naziv firme koja isporučuje robu i zemlja iz koje se isporučuje roba; granični prelaz;

• kopija fakture ili profaktura firme koja isporučuje robu;

• potvrda/uvjerenje od proizvođača ili od izvoznika o vrsti supstance u proizvodu;

• dokaz da je uvoznik/izvoznik registrovan za obavljanje navedene djelatnosti;

• dokaz o uplaćenoj administrativnoj taksi.


30

DOZVOLE ZA CITES

Konvencija o me đunarodnoj trgovini ugroženim vrstama divlje faune i flore - CITES ( the Convention on International Trade in Endangered Species of Wild F auna and Flora ) je međunarodni sporazum između vlada država potpisnica.

Cilj Konvencije je da se osigura da međunarodna trgovina primjercima divljih životinja i biljaka, njihovim djelovima i derivatima ne ugrozi opstanak istih vrsta u prirodi.

U Crnoj Gori se CITES Konvencija sprovodi kroz niz nacionalnih propisa, odnosno dozvole za uvoz izvoz i tranzit ugroženih boljnih i životinjskih vrsta izdaju se u skladu sa Zakonom o potvrđivanju CITES Konvencije o međunarodnoj trgovini ugroženim vrstama divlje faune i flore (“Sl. list SRJ”, međunarodni ugovori, br. 11/01)

CITES Konvencija reguliše promet preko 33 hiljade vrsta životinja i biljaka koje se nalaze u Dodacima I, II i III Konvencije.


31

SEKTOR ZA PRIRODU

Izdaje 18 različitih vrsta dozvola:

• Dozvola za unošenje alohtonih vrsta;

• Dozvola za unošenje autohtonih vrsta;

• Dozvola za upotrebu sredstava za hvatanje;

• Dozvola za uvoz i izvoz strogo zaštićenih i zaštićenih divljih vrsta životinja i biljaka i radi izlaganja;

• Dozvola za uzgajanje divljih vrsta životinja;

• Odobrenje za obavljanje radnji, aktivnosti i djelatnosti u zaštićenom prirodnom dobru;

• Određivanje kompenzatornih mjera;

• Ovlašćenje za čuvanje privremeno oduzetih vrsta biljaka, životinja i gljiva;

• Dozvola za držanje u zatočeništvu, uzgajanje i stavljanje u promet pojedinih strogo zaštićenih i


32

zaštićenih životinja;

• Dozvola za branje, sakupljanje i korišćenje zaštićenih divljih vrsta životinja, biljaka i gljiva na području zaštićenog prirodnog dobra;

• Dozvola za držanje u zatočeništvu divljih vrsta radi prikazivanja javnosti;

• Dozvola za izvoz geoloških i paleontoloških objekata koji su proglašeni zaštićenim prirodnim dobrom;

• Dozvola za korišćenje zaštićenih divljih vrsta životinja, biljaka i gljiva;

• Dozvola za naučno obrazovna istraživanja na zaštićenim prirodnim dobrima;

• Dozvola za obavljanje radnji i aktivnosti u speleološkom objektu;

• Dozvola za osnivanje banke gena;


33

• Dozvola za promet pojedinih divljih vrsta biljaka, životinja i gljiva koje su zaštićene zakonom i međunarodnim propisima;

• Dozvola za sakupljanje, uvoz i izvoz, hvatanje i ubijanje nezaštićenih biljnih, životinjskih vrsta i gljiva.

U dosadašnjoj praksi najviše izdatih dozvola odnosilo se na zahtjeve za sakupljanje, uvoz i izvoz, hvatanje i ubijanje nezaštićenih biljnih, životinjskih vrsta i gljiva.


34

POCEDURA IZDAVANJA DOZVOLA

7/6/2011

www.epa.org.me

Puno je učinjeno na usvajanju zakonskih propisa koji podržavaju razvoj biznis sektora, kako bi se osiguralo da Crna Gora zadovoljava standarde konkurentne tržišne ekonomije i nastavi da privlači raznovrsne investicije koje su joj potrebne, kao i zahtjeve iz procesa evropskih integracija u pogledu životne sredine.

Imajući u vidu predhodno navedeno isti čemo da samo uz pravilan odnos prema životnoj sredini, što podrazumjeva primjenu svih relevantnih politika, strategija, direktiva, konvencija, zakona i podzako na, mogu će je naći sklad izme đu dva često suprostavljena i međusobno isklju čiva stava: ekonomski razvoj sa jedne i zaštite životne sredine sa druge strane.

Jovana Žari ć, Agencija za zaštitu životne sredine


35

Nebojša Atanackovi ć, predsjednik Unije poslodavaca Srbije (izvod iz govora)

Pozdravljajući prisutne u ime Unije poslodavaca Srbije g-din Atanacković je istakao da ova Konferencija ima mnogo smisla, te da je Unija poslodavaca Srbije nedavno organizovala sličnu konferenciju sa kolegama iz Hrvatske. Što se tiče iskustava iz Srbije, kao i iskustava iz zemalja regiona, „mišljenja sam da je neophodno istaći da treba ići ka novim tehnologijama i ka sasvim drugačijem posmatranju potrebe zaštite životne sredine”.

II Druga panel diskusija – Strategije i politike Prezentacija

Ministarstvo održivog razvoja i turizma

UPRAVLJANJE POSEBNIM VRSTAMA OTPADA U CRNOJ GORI

KONFERENCIJAEKONOMSKI I EKOLOŠKI RAZVOJ CRNE GORE

Podgorica, 15. septembar 2011.


36


UREDBE ZA POSEBNE VRSTE OTPADA

� U cilju postepene harmonizacije u oblasti upravljanja posebnimvrstama otpada sa legislativom Evropske unije, donešene su sljedećeuredbe :

-Uredba o načinu i postupku prijave stavljanja guma na tržište, osnivanja sistemapreuzimanja, sakupljanja i obrade otpadnih guma i rada tog sistema (“Službeni listCG”, broj 09/10),

-Uredba o načinu i postupku prijave stavljanja ambalaže i upakovanih proizvoda natržište, osnivanja sistema preuzimanja, sakupljanja i obrade otpadne ambalaže i radatog sistema (“Službeni list CG”, broj 09/10),

-Uredba o načinu i postupku prijave stavljanja električnih i elektronskih proizvoda natržište, osnivanja sistema preuzimanja, sakupljanja i obrade otpada od električnih ielektronskih proizvoda i rada tog sistema (“Službeni list CG”, broj 09/10),

-Uredba o načinu i postupku prijave stavljanja vozila na tržište, osnivanja sistemapreuzimanja, sakupljanja i obrade otpadnih vozila i rada tog sistema (“Službeni listCG”, broj 09/10).

-Uredba o načinu i postupku prijave stavljanja baterija i akumulatora na tržište,osnivanja sistema preuzimanja, sakupljanja i obrade istrošenih baterija i akumulatora irada tog sistema (“Službeni list CG”, broj 15/10),


UVOD

� Od strateških dokumenata u proteklom periodu donešeni su:- Nacionalna politika upravljanja otpadom (2004),- Strateški master plana za upravljanje otpadom (2005)- Državni plan upravljanja otpadom u Crnoj Gori za period od2008 – 2012. godine.

� Strateškim master planom predviđeno je da se do 2014. godine uoblast upravljanja otpadom u Crnoj Gori investira oko 120miliona € .

� Zakon o upravljanju otpadom donešen je 2005. godine, a krajem2008. godine ovaj zakon je dopunjen saglasno promjenama uevropskom zakonodavstvu. U toku je procedura donošenjanovog zakona.


37


KARAKTERISTIKE SISTEMA

� U skladu sa članom 54a Zakona o upravljanju otpadom,data je mogućnost Vladi Crne Gore da organizuje sistempreuzimanja, sakupljanja i obrade posebnih vrsta otpada(istrošenih baterija i akumulatora, otpadnih guma,otpadnih vozila, otpada od električnih i elektronskihproizvoda i otpadne ambalaže).

� U skladu sa Zakonom o koncesijama, Zakonom oupravljanju otpadom, Master planom i Državnim planom,pripremjen je Koncesioni akt za posebne vrste otpada,koji je Vlada usvojila 16. decembra 2010. godine.

� Na osnovu Zakona o koncesijama („Sl. list CG”, broj08/09), ovi poslovi mogu se ustupiti jednom ili višekoncesionara


KARAKTERISTIKE SISTEMA

� Sistem preuzimanja, sakupljanja i obrade posebnih vrstaotpada treba da ima sljedeće karakteristike:

- da ima dovoljno lokacija za preuzimanje posebnihvrsta otpada koja su dostupna krajnjim korisnicima,

- da krajnji korisnik proizvoda besplatno predajeposebnu vrstu otpada u sistem,

- da su proizvoñači i uvoznici, obavezni su da seuključe u sistem preuzimanja, sakupljanja i obrade ida plaćaju sve troškove rada tog sistema.


38


KONCESIJA I ALTERNATIVA

� Davanjem koncesije za poslove preuzimanja, sakupljanja i obradeposebnih vrsta otpada obezbeñuje se ispunjavnje obaveza iz Direktiva

94/62/EC, 2000/53/EC, 2002/96/EC i 2006/66/EC, i to:

-Postizanje ciljeva sakupljanja, recikliranja i drugih postupakaprerade

-Postepenom uvoñenju takozvane "proširene odgovornostiproizvoñača"

� Alternativna mogućnost pružanja usluga preuzimanja, sakupljanjai obrade posebnih vrsta otpada je:

� organizacija ovih poslova od strane države, koja može osnovatipreduzeće za vršenje ovih poslova, ili

� prepuštanje ovih poslova slobodnom tržištu tako, da se proizvoñači iuvoznici, sami organizuju i osnuju sistem preuzimanja, sakupljanja iobrade posebnih vrsta otpada


CILJEVI EU

Materijal Sakupljanje RecikliranjeDrugi

postupci prerade

Otpadna ambalaža najmanje 60 %najmanje 22,5 % (plastika)

najmanje 60 % (papir)najmanje

60 %

Otpadna vozila 100 % 80 % 85 %

EE otpad 4 kg/stanovnika 50 – 75 % 70 -80 %

Istrošene baterije i akumulatori

25 – 50 % 50 – 80 %50-80 %

� Upravljanje otpadnim gumama u zakonodavstvu EU nije ureñeno posebnim aktomkojim bi bili utvrñeni ciljevi sakupljanja, recikliranja ili drugih postupaka preradeotpadnih guma. Tehnički je moguće, da su ciljevi prerade otpadnih guma veći od 85 %(najveći udio ima energetska prerada), ciljevi recikliranja oko 30 %, a ciljevisakupljanja treba da su, isto kao kod otpadnih vozila, oko 100 %.


39


TROŠAK VRŠENJA KONCESIJE (1/2)

Posebna vrsta otpada

Godišnja koli čina

nastajanja otpada

(t)(a)

Ciljevi odvojenog sakupljanja

otpada(%)(b)

Godišnji troškovi

koncesije kad su dostignuti

ciljevi odvojenog sakupljanja

otpada(x 103 €)

(c)

Godišnji troškovi

koncesijeprve

godine(x 103 €)(0,1*c)

Godišnji troškovi

koncesijedruge

godine(x 103 €)(0,3*c)

Godišnji troškovi

koncesijetreće

godine(x 103 €)(0,6*c)

Godišnji troškovi

koncesiječetvrtegodine(x 103 €)(0,8*c)

Istrošene baterije i akumulatori

min 30max 60

80od min.

13,2 1,32 3,96 7,92 10,56

Otpadne gume 3.600 80 72 7,2 21,6 43,2 57,6Otpadna vozila 5.000 80 0 0 0 0 0Otpad od elektri čnih i elektronskih proizvoda

4.20060

(4 kg/stan.)630 63 189 378 504

Otpadna ambalaža -355 -35,5 -106,5 -213 - 284

Papir i karton 15.240 60 - 640 -64 -192 -384 - 512Staklo 11.060 70 116 11,6 34,8 69,6 92,8Metal: Al

Fe2.1443.000

7070

- 54052

-545,2

-16215,6

-32431,2

- 43241,6

Plastika: PETdruga plastika

6.4808.000

6060

- 39696

- 3,969,6

- 11,7208,8

- 23,4417,6

- 31,2556,8

UKUPNO 360,2 36,02 108,06 216,12 288,16


EKONOMSKO-FINANSIJSKA ANALIZA

Ekonomsko-finansijska analiza je urañena na način kojim seželi postići ostvarenje ciljeva sakupljanja i recikliranja i drugeprerade posebnih vrsta otpada u Crnoj Gori u petoj godinivršenja koncesija za pojedinu posebnu vrstu otpada s tim, daje godišnja količina otpada, koji je sakupljen i dat na daljupreradu ili recikliranje:

� u prvoj godini vršenja koncesije najmanje 10% od ciljevasakupljanja,

� u drugoj godini vršenja koncesije najmanje 30% od ciljevasakupljanja,

� u trećoj godini vršenja koncesije najmanje 60% od ciljevasakupljanja,

� u četvrtoj godini vršenja koncesije najmanje 90% od ciljevasakupljanja i

� u petoj godini su dostignuti ciljevi odvojenog sakupljanja zapojedine posebne vrste otpada.


40


TROŠAK VRŠENJA KONCESIJE (2/2)

� Uzimajući u obzir sadašnju cijenu sekundarnih sirovina kojenastaju posle prethodne obrade posebnih vrsta otpada,ukupan godišnji trošak vršenja koncesije za sve posebnevrste otpada je oko 360.000 € u godini, u situaciji kada sudostignuti ciljevi odvojenog sakupljanja tog otpada.

� Na dostizanje ciljeva odvojenog sakupljanja posebnih vrstaotpada, a time i na trošak vršenja koncesije za pojedinuposebnu vrstu otpada, ima veliki uticaj obim ilegalnogsakupljanja i prerade otpada, naročito otpadnih vozila,pojedinih djelova otpada od električnih proizvoda i otpadneambalaže od papira i metala.


ROK TRAJANJA KONCESIJE

� Period trajanja koncesije za poslove sakupljanja, preuzimanja iprerade pojedinih posebnih vrsta otpada je od 10 godina(minimalni rok) do 15 godina (maksimalni rok), pod uslovom da uvrijeme poslije stupanja Crne Gore u EU, a ne kasnije od petgodina od potpisa ugovora koncesije, sve troškove poslovakoncesije (troškovi sakupljanja, preuzimanja i prerade pojedinihposebnih vrsta otpada) koncesionaru plaćaju, u smislu „prošireneodgovornosti“, proizvoñači i uvoznici proizvoda od kojih nastajeposebna vrsta otpada.

� Obaveza proizvoñača i uvoznika je da, u vrijeme poslije stupanjaCrne Gore u EU, a ne kasnije od pet godina od potpisa ugovorakoncesije, plaćaju koncesionaru sve troškove obavljanja poslovakoji su predmet koncesije („proširena odgovornost“ proizvoñača iuvoznika) u skladu sa propisom Vlade Crne Gore kojim će se upotpunosti uskladiti postojeći propisi za posebne vrste otpada saDirektivama 94/62/EC, 2000/53/EC, 2002/96/EC i 2006/66/EC.

� Rok trajanja koncesije može se produžiti nakon isteka prvobitnougovorenog roka, u skladu sa zakonom.


41


ZAKLJUČAK

Očekuje se da će Država:

� U fazi uspostavljanja sistema upravljanja posebnimvrstama otpada podrži obradu tog otpada upostrojenjima van Crne Gore.

� Financijski stimuliše koncesionare da osposobe postojećeobjekte u Crnoj Gori za infrastrukturu sakupljanja iprethodne obrade posebnih vrsta otpada, odnosnoobjekte koji su pogodni za privremeno skladištenje iliprethodnu obradu ovog otpada.

� Podrži komunalna preduzeća u formiranju reciklažnihdvorišta, odakle će koncesionari preuzimati najveći dioposebnih vrsta otpada.

Siniša Stankovi ć, pomo ćnik ministra održivog razvoja i


KONSTATACIJE

� Zbog specifičnog i malog tržišta Crne Gore nije racionalno planiratiosnivanje sistema preuzimanja, sakupljanja i obrade posebnih vrstaotpada od strane proizvoñača i uvoznika.

� Većina proizvoda od kojih nastaju posebne vrste otpada se u Crnu Goruuvozi.

� Crna Gora, zbog malih količina posebnih vrsta otpada koje generiše,nema ekonomskog interesa za izgradnju vlastitih kapaciteta za obradu.

� Krovnom Direktivom 2008/98/EC o otpadu zemlje članice Evropskeunije treba da izgrade vlastitu infrastrukturu za upravljanje otpadom, aukoliko to nije ekonomski opravdano, mogu zajednički koristiti pojedineobjekte za obradu.


42

turizma Prezentacija

mr Lucija Rakočević, dr Igor KovačevićSektor energetike

Ekološki i ekonomski razvoj Crne GorePodgorica, 15. septembar 2011. godine

Razvoj obnovljivih izvoraenergije u Crnoj Gori


43

“Ekološki i ekonomski razvoj Crne Gore” Podgorica, 15.09.2011. godine

Pregled prezentacije

1. Zakonodavni i regulativni okvir

2. Pregled projekata OIE

3. Zaključci

Obnovljivi Izvori Energije (u nastavku prezentacije: OIE) su izvori energije koji su sačuvani u prirodi i obnavljaju se u cijelosti ili djelimično, posebno energija vodotoka, vjetra, neakumulirana sunčeva energija, biogorivo, biomasa, biogas, geotermalna, hidrotermalna i aerotermalna energija, energija talasa, plime i osjeke, gasa iz deponija, gasa iz postrojenja za preradu otpadnih voda (definicija Zakon o enegetici) Kanjon Tare


� Inovirana Strategija razvoja energetike CG do 2030. godine (u pripremi)

� Zakon o energetici (“Službeni list CG”, br. 28/10) tretira OIE u skladu sa najnovijom Direktivom 2009/28/EK

� OIE električna energija, toplota i transport

� Podsticaji za OIE

� Garancije porijekla za proizvedenu energiju

1.1. Energetska politika Crne Gore

� Održivi razvoj energetskog sektora je prepoznat kao značajna pokretačka snaga ekonomskog razvoja Crne Gore na ekološki prihvatljiv način

� Energetska politika Crne Gore do 2030. godine (2011. godina) definiše 3 glavna prioriteta: sigurnost snabdijevanja, konkurentnost tržišta i održivi energetski razvoj

1. Z

akon

odav

ni i

regu

lativ

ni o

kvir

EU politika u energetici i zaštiti životne sredine


44


� Proceduru i kriterijume za dodjelu energetske dozvole (“Službeni list CG”, br. 49/10)

� Vrste i klasifikaciju postrojenja koja koriste OIE i postrojenja za visokoefikasnu kogeneraciju (VK) (“Službeni list CG”, br. 28/11)

� Proceduru dobijanja dozvole za mjerenje i istraživanje potencijala OIE (“Službeni list CG”, br. 28/11)

� Status i prava povlašćenih proizvođača električne energije (“Službeni list CG”, br. 37/11)

� Izdavanje, prenošenje i povlačenje garancija porijekla (“Službeni list CG”, br. 37/11)

1.2. Regulativni okvir

U toku 2010-2011. godine usvojena regulativa koja definiše:

1. Z

akon

odav

ni i

regu

lativ

ni o

kvir

� Regulative koja definiše podsticajne cijene električne energije iz OIE i VK i načinu podsticaja proizvodnje energije iz OIE i VK

� Nacionalnog cilja udjela OIE u ukupnoj energetskoj potrošnji (6,5 % porast u odnosu na baznu 2005. godinu - 30 %)

� Program razvoja i korišćenja OIE (NREAP iz Direktive 2009/28/EK)

U 2011. godini se planira još usvajanje:


� Nacionalni cilj za OIE [% ] se računa po formuli:

� Nacionalni cilj za OIE za Crnu Goru

29,5 % ( S2005 = 23,0 % + 5,5 + BDP faktor = 1.0 %)

� Planiranim projektima se može dostići očekivani ukupni Nacionalni cilj za OIE (električna energija i toplota)!

� Ekonomski potencijal Crne Gore je manji od potencijala resursa OIE što znači da Crna Gora mora uvesti granice na podsticaj od strane krajnjeg potrošača u skladu sa Programom razvoja i korišćenja OIE

� Uticaj energetske efikasnosti na nacionalni cilj za OIE

OIEee + OIEtop + OIEsao

GFECUkupna proizvodnja energije iz OIE

RES% ==GFEC

GFEC – ukupna potrošnja energije

1.3. Nacionalni cilj za OIE

1. S

trat

eški

i za

kono

davn

i okv

ir


45


Pregled prezentacije

1. Zakonodavni i regulativni okvir

2. Pregled projekata OIE

3. Zaključci


46


2.1. mHE (nast.)

2. P

regl

ed p

roje

kata

OIE

Smanjenje uticaja

na životnu sredinu

� Hidrološki minimum i kvalitet vode

� Cjevovod položeni trasom pristupnih puteva

� Dodatne mogućnosti zavisno od lokacije

• Pristup Đalovića pećini (Bistrica, B. Polje) ili ljepoti vodotoka (Grlja, Plav)

• Rekreativni parkovi, izletišta

� Šuma i drveće oko vodotoka (pr. Jezerštica – cjevovod)

Značajni uticaj na

ekonomski razvoj

� Koncesiona naknada će uticati na budžete lokalnih samouprava (pr. 0,4 – 9 % budzeta opstina 2010 ili 2011 godinu)

� Zapošljavanje kompanija u periodu

� izrade tehničke dokumentacije (elaborata)

� izgradnje objekta

� Poboljšanje infrastrukture (putevi, EES – sigurnije snabdijevanje)

� Planovi za dalji razvoj mHE: III tender krajem 2011- prva polovina 2012

energetska dozvola (mHE do 1 MW)


� Realizovana dva javna nadmetanja (2008. i 2010. godine) – potpisano 13 ugovora o koncesiji (5/8 crnogorske kompanije)

2.1. Male hidroelektrane (mHE)

Više informacija nainternet stranici:www.oie-cg.me

2. P

regl

ed p

roje

kata

OIE

� Planirana izgradnja 35 mHE

� Ukupna instalisana snaga ~ 100 MW

� Planirana godišnja proizvodnja ~ 300 GWh

� Početak proizvodnje 2012-2014. godine

� 3 mHE za građevinsku dozvolu (+ 4 u septembru predaju)

� Investicija 150 M€ (30 % u CG)

� Hidrološka mjerenja od strane HMZCG:� 35 vodotoka završena mjerenja

� 8 mjerenja u toku

� Izrada Katastra malih vodotoka na teritoriji 13 opština – završetak do juna 2012. godine Lokacija vodotoka na kojima su dodjeljene koncesije


47


2.2. Vjetroelektrane

VE OpštinaPojedinačna

snaga[MW]

Brojvjetrogenera

tora

Instalisanasnaga[MW]

Proizvodnja[GWh]

MožuraUlcinj

2,0 23 46 ~97Bar

KrnovoNikšić

2,4 30 72 ~160Šavnik

� Dva ugovora o zakupu zemljišta i izgradnji vjetroelektrana su potpisana sredinom 2010. god. (Početak proizvodnje 2013-2014 godine VE Krnovo i VE Možura

Lokacije dvije vjetroelektrane

2. P

regl

ed p

roje

kata

OIE

� Projekti u fazi dobijanja građevinske dozvole � Elektroenergetska saglasnost (avgust 2011 i oktobar 2011)

� Ekološka saglasnost (krajem 2011)

� Mjerenja potencijala vjetra 2 lokacije + mape vjetrova rezolucija 1 km kompjutersko modeliranje

� Regionalni IPA Adriatic projekat– Offshore vjetropotencijal


2.2. VE (nast.)2.

Pre

gled

pro

jeka

taO

IESmanjenje uticaja

na životnu sredinu

� Monitoring ptica

� Seminar „Vjetroelektrane i ptice“ – ornitolozi iz EU zemalja

� Priručnik „Vjetrenjače i ptice“ CZIP maj 2011

� Korišćenje zemljišta oko vjetroelektrane za poljoprivredu

� Putna infrastruktura – voženje bicikla, planinarenje, čišćenje puteva

Značajni uticaj na

ekonomski razvoj

� Povećanje BDP za 0,8 %


� izrade tehničke dokumentacije (elaborata i istraživanje)

� izgradnje objekta, puteva

� Razvoj elektroprenosnog sistema(Studija integracije vjetroelektrana)

� Program razvoja i korišćenja OIE definiše razvoj vjetroelektrana u Crnoj Gori


48


2.3. Biomasa (nast.)

� FODEMO projekat – fokus na razvoj drvne industrije u Crnoj Gori – pomoć privrednicima i stvaranju tržišta drvnog goriva

� Planirane izgradnje: regionalne deponije, Možura, Opštine Bar i Ulcinj

postrojenja za otpadne vode – Opštine Budva i Herceg Novi

2. P

regl

ed p

roje

kata

OIE

Smanjenje uticaja

na životnu sredinu

� Rješavanje problema

� Odlaganja otpada

� Neželjenih uticaja otpada (gasova, mirisa, i sl.)

� Dobijanje kvalitetnog đubriva

� Odlaganja taloga nakon prečišćavanja otpadnih voda

� Održavanje šuma

Značajni uticaj na

ekonomski razvoj


� Izrade studija potencijala, studjaizvodljivosti

� izrade tehničke dokumentacije (elaborata i istraživanje)

� izgradnje objekta, prikupljanja drvne mase, otpada

� Smanjenje troškova struje korišćenjem sopstvenog otpada


2.3. Biomasa

� Projekat daljinskog grijanja Opštine Pljevlja, instalisane snage 18 MW

� Energana u Beranama, snage ~2 MW� Instalisani kapacitet za proizvodnju peleta i briketa ukupnog

kapaciteta ~65.000 t/god (Pljevlja, Brezna i Bijelo Polje)

Drvni i šumski otpad (potencijal ~ 400 GWh)

Poljoprivredni otpad (potencijal ~ 60 GWh)� 2011. godine počela proizvodnja briketa Plantaže

13. jul – 7.000 t/god

� Elektrana na biogas od otpada živine – 520 kW, Mataguži, Podgorica (2011-2012. godine)

Drvni otpad na sjeveru CG

2. P

regl

ed p

roje

kata

OIE

Sanitarne deponije i otpadne vode (potencijal ~ 60 GWh)� Projekat kogenerativnog postrojenja na gas iz

otpada, Opština Podgorica


49


2.4. Solarno zračenje� Veliki potencijal sunčevog zračenja u CG (Broj sunčanih sati 2500 h/god i

insolacija Podgorice je ~1600 kWh/m2)

Solarna elektrana u Podgorici

Fotonaponski paneli� Proizvodnja električne energije bez

priključenja na elektroenergetski sistem� Planirana solarna elektrana, instalisane

snage 130 kW, na zgradi UN u Podgorici

� Mogućnost razmjene na mjestu konekcije do 20 kW OIE

Solarno-termalni sistemi

� Kreiranje povoljnog regulatorno-investicionog ambijenta za realizaciju ovih projekata (fondovi iz zaštite životne sredine)

2. P

regl

ed p

roje

kata

OIE

Privatna kuća, Kotor


2.4. Solarno zračenje (nast.)2.

Pre

gled

pro

jeka

taO

IESmanjenje uticaja

na životnu sredinu

� Povlašćeni proizvođači samo zasolarne sisteme na postojećoj infrastrukturi (zgrade i građevinskekostrukcije)

� Ne zahtijevaju razvoj velike infrastrukture (decentralizovano korišćenje)

� Smanjenje emisije CO2

Značajni uticaj na

ekonomski razvoj

� Zapošljavanje kompanija

� izrade tehničke dokumentacije

� Instalacija i održavanje

� Smanjenje troškova zagrijavanja za sopstvene potrebe, osvjetljenje (lokalni budžeti), lokalni saobraćaj –električna vozila

� Veoma važna pravilna instalacija i stoga kvalitetan trening za održivost (analiza postavljenih sistema)

� Mogućnost korišćenja sistema energetskih dozvola


50


� Toplotne pumpe koje koriste:

� geotermalnu energiju (pr.: O.Š. „Milan Vukotić“ u Zeti, Podgorica)

� hidrotermalnu energiju (zgrada Europoint i Atlas capital centra u Podgorici)

2.5. Drugi OIE

2. P

regl

ed p

roje

kata

OIE

Zgrada Europoint-a u Podgorici

� Smanjenje uticaja na životnu sredinu približavanjem standardima pasivne gradnje, odnosno “zero-emission”

� Dugoročni ekonomski uticaj kroz smanjenje cjelokupne potrošnje energije


� Crna Gora je prepoznala mogućnost ekonomskog razvojaiskorišćenjem potencijala OIE

� Stvara se pozitivni ambijent za realizaciju OIE projekata kroz:

� Usvajanje podzakoskih akata u domenu OIE

� Definisanje i pojednostavnjenje procedura autorizacijeprojekata

� Pripremu i ubrzo usvajanje podsticajnih mjera

� Razvoj energetike može težiti ne samo smanjenju uticaja naživotnu sredinu već i aktivno učestvovati u očuvanju životnesredine

� Mnogobrojne mogućnosti za aktiviranje domaćih kompanija usvim fazama projekata OIE

� Decentralizovano korišćenje OIE – potrebna dodatna podrška idefinisanje procedura povezivanja ovakvih sistema (razmjena namjestu konekcije)

Zaključci

Mr Lucija Rako čević, Ministarstvo ekonomije


51

Prezentacija

Izvještaj o aktivnostima Kancelarije za održivi razvoj

Marija Mijušković

Kancelarija za održivi razvoj

Konferencija "Ekonomski i ekološki razvoj Crne Gore“Podgorica, 15. septembar 2011. godine

Jovana Tomaševića bb, tel: 241 536, fax: 241 392, e-mail: [email protected],

www.kor.gov.me

IZRADA, REVIZIJA & PRAĆENJE STRATEŠKIH DOKUMENATA

Izvještaj o aktivnostima Kancelarije za održivi razvoj

2


52

Nacionalna strategija održivog razvoja (NSOR)

Usvojen Inovirani Akcioni plan Nacionalne strategije održivog razvoja 2011-2012.

godine na sjednici Vlade Crne Gore održanoj 21. aprila o.g;

– Urađen nacrt Trećeg godišnjeg izvještaja o implementaciji NSOR-a, podnosi se Vladi na usvajanje u prvoj polovini septembra;

– Četvrti godišnji izvještaj radiće se na osnovu Inoviranog AP NSOR-a;početak izrade: septembar 2011. godine

– Revizija NSOR-a početak izrade: septembar 2011. godine

3© Kancelarija za održivi razvoj, Vlada Crne Gore

Međuresorski tim za održivi

razvoj

kontinuirano tokom godine prati progres u sprovođenju principa i

standarda održivog razvoja iz domena svojih resora

prati i izvještava o implementaciji KSOR-a i Akcionog plana KSOR-a

4

– Održano 5 sastanaka od marta do jula mjeseca o.g.– Poslovnik o radu usvojen 19. maja

– Mjesečni Newsletter sa prilozima od 9 resora: prvi broj - jul 2011. god.

© Kancelarija za održivi razvoj, Vlada Crne Gore

Komunikaciona strategija održivog razvoja (KSOR)

Interresorskagrupa za

komunikaciju održivog razvoja

Koordinaciono tijelo za

implementaciju KSOR-a

Sastav Tijela

Bosiljka Vukovićv.d. šefa KOR-a

Duško VukovićPredsjednik RG NSzOR-a za

komunikacije

Stefan VukotićBiro za odnose s javnošću

Ljiljana FilipovićPKCG, biznis sektor NSzOR-a

Jovo RadulovićNVO sektor NSzOR-a

Zoran JovovićNVO sektor NSzOR-a

Saša ŠćekićPredstavnik Zajednice opština

Šef komunikacionog tima KOR-a

Predsjedavajući Interresorske grupe za komunikaciju OR-a*

odgovorno za implementaciju KSOR-a i pod direktnom je

nadležnošću Savjeta

– Do julske sjednice Savjeta dobijena su imenovanja od svih relevantnih institucija (više detalja u KSOR-u)

*rotirajuće predsjedavanje


53

Milenijumski razvojni ciljevi (MDG)

U julu 2010. godine usvojen je Srednjoročni izvještaj o Milenijumskim razvojnim ciljevima u Crnoj Gori

Kancelarija je zadužena za godišnje izvještavanje


POKAZNI PROJEKTIIzvještaj o aktivnostima Kancelarije za održivi razvoj

6


54

Projekat KOR- a i Njemačkog društva za međunarodnu saradnju (GIZ) – “Solarna stanica za električna bicikla”

Stanica je zvanično otvorena 16. septembra2010. godine.

• Ciljevi projekta:

- korišćenje alternativnih sredstava gradskog prevoza,

- doprinos popularizaciji obnovljivih izvora energije,

- smanjenje negativnih uticaja na klimatske promjene (kroz smanjenje emisije CO2) i

- uticaj na poboljšanje zdravlja i kvaliteta života ljudi.


Edukativni časovi u Solarnoj stanici za električna bicikla

• Pored predavanja o održivom razvoju i obnovljivim izvorima energije, učenici su praktično isprobali bicikla.

• Ukupno 120 učenika iz sljedećih škola:

- JU SSŠ „Ivan Uskoković“

- JU SSŠ „Spasoje Raspopović“

- JU ETŠ „Vaso Aligrudić“

- JU GGŠ „Ing. Marko Radević”

• Nastavak projekta

- Od septembra 2011. godine, nastavićese sa organizovanjem edukativnihčasova.



55

Balkanologija Nova arhitektura i urbani fenomeni u Jugoistočnoj Evropi


Tema izložbe: ubrzani proces urbane transformacije i arhitektura bivših socijalističkih republika Jugoistočne Evrope

Svečano otvaranje i javno vođenje izložbom (kurator Kai Voeckler) –

26. maj 2011. godine

Okrugli sto na temu Arhitektura u tranziciji

– pravo na kvalitetno izgrađen prostor

2. juna o.g.

Nagradna radionica sa studentima Arhitektonskog fakukteta – prikazivanje i diskusija mini-filmova na temu “Arhitektura i održivi razvoj”: 9. juna o.g.

26. maj – 9. jun 2011. godineUmjetnički paviljon, Podgorica

MEĐUNARODNE OBAVEZEIzvještaj o aktivnostima Kancelarije za održivi razvoj

10


56

Učešće u međunarodnim tijelima

UN CSDKomisija Ujedinjenih nacija za održivi razvoj

- Aktivno učešće od 2008-2011. godine (15-19. zasijedanje Komisije); - Izbor Bosiljke Vuković u Biro 20. zasijedanja Komisije za održivi razvoj u ime zemalja Jugoistočne Evrope i za zamjenika predsjedavajućeg Biroa.

ESDNEvropska mreža za održivi razvoj

- Inicijativa za uključivanje predstavnika Zapadnog Balkana u upravno tijelo mreže.

EEACSavjeti za održivi razvoj i životnu sredinu Evrope

- Aktivno učešće u Radnoj grupi za održivi razvoj i pripremama mreže za Rio+20.


Nacionalne pripreme za Konferenciju Ujedinjenih

nacija o održivom razvoju (UNCSD/Rio+20)

Dosadašnji koraci:

� Upitnik za države članice o iskustvima, faktorima uspjeha, rizicima i

izazovima u odnosu na ciljeve i teme UNCSD

� Ministarski sastanak na temu održivog razvoja i energetike (SEECP)� Izvještaj o vodnim resursima Crne Gore (UN-Water)

Saradnja sa UNDP-jem:

� do 1. novembra, pripremiti nacionalni izvještaj o očekivanjima od Rio procesa;

� UNDP će finansirati pripremu metodologije, kao i zapošljavanje nacionalnog i stranog eksperta, koji će raditi na Izvještaju;

Dalji koraci:

� konkretizacija priprema za UNCSD u kontekstu revizije NSOR-a –neophodna donatorska podrška.



57

DONATORSKI PROJEKTIIzvještaj o aktivnostima Kancelarije za održivi razvoj

13

Podsticanje dijaloga i partnerstava za održivi razvoj između Vlade i biznis sektora u Crnoj Gori

– Cilj projekta:

doprinos konkretnoj implementaciji koncepta održivog razvoja u javnom i privatnom sektoru

14

Komponente

1. Izrada priručnika za društveno odgovorno poslovanje za mala i srednja preduzeća i obuku trenera za korišćenje priručnika među odabranim predstavnicima društvenih

aktera

2. Razvoj ujednačene platforme za obuku nacionalnih i lokalnih službenika o ključnim temama održivog razvoja

3. Jačanje kapaciteta za operacionalizaciju novo-formiranog institucionalnog sistema održivog razvoja na lokalnom nivou (u opštini Danilovgrad)

Vlada Holandije



58

Podsticanje održivog razvoja - Jačanje institucionalnih kapaciteta i tehničke pomoći

– Projekat ukupne vrijednosti € 143 400, u trajanju od 30 mjeseci

– Komponente:

� organizovanje niza seminara i obuka za jačanje kapaciteta zaposlenihu Kancelariji za održivi razvoj, ali i šireg kruga institucija koje se bavetemama iz oblasti održivog razvoja

� zapošljavanje konsultanta pri Kancelariji za održivi razvoj u ciljupružanja podrške u sprovođenju već započetih projekata od strane ADA-e

15

Austrijska razvojna agencija (ADA)


17

Procjena tehnoloških potreba u Crnoj Gori uz primjenu TNA priručnika i pristupa “učenje na primjerima”

Podsticanje dijaloga i partnerstava za održivi razvoj između Vlade i

biznis sektora u Crnoj Gori

Radna grupa za održivu potrošnju i proizvodnju

Interresorskagrupa za

komunikaciju održivog razvoja

Međuresorski tim za održivi razvoj

Radna grupa za održivost prostornog

razvoja Crne Gore

Radna grupa za izmjenu Zakona o

Nacionalnim parkovima

Podsticanje održivog razvoja - Jačanje institucionalnih kapaciteta i tehničke

pomoći

= Radne grupe Vlade Crne Gore

= donatorski projekti


= Radne grupe NSzOR-a

Radna grupa za reviziju AP NSOR-a i opštih indikatora OR-a sadržanih u

NSOR-u

Koordinaciono tijelo za

implementaciju KSOR-a

Marija Mijuškovi ć, Kancelarija za održivi razvoj


59

III Treća panel diskusija - Projekti Prezentacija

KonferencijaEkonomski i ekološki razvoj Crne Gore

ETG Grupa

septembar 2011.


60

U oblasti Trgovine ETG Grupa sarađuje sa preko 35 inostranih dobavljača sa kojima ima

potpisane ugovore o zastupanju i saradnji. Prodajni asortiman čini oprema renomiranih svjetskih

proizvođača u oblasti:

� klimatizacije i ventilacije

� vodovoda i kanalizacije

� pumpi i pumpnih postrojenja

� grijanja

� solarnih sistema

� sanitarne opreme

� izolacije

� protivpožarnih i instalacionih sistema

U oblasti Inženjeringa ETG se bavi projektovanjem i izvodjenjem radova svih vrsta unutrašnjih

instalacija, izradom studija i analiza uz poštovanje principa održive gradnje i energetske

efikasnosti. Do sada je realizovan veliki broj objekata, a neki od njih su: Best Western Premier,

Hotel City, Hotel Podgorica, Delta City, Atlasmont banka, Atlas TV, Olimpijski bazen u Podgorici,

Adria Invest, Bar Construction, Zavod za izgradnju Bara, Muzej savremene umjetnosti Cetinje...

O nama

� Ko mpan ija ETG In ženjering je osnovana 1997. godin e u Podgorici.

� U januaru 2011. godine ETG In ženjering je promijen io n aziv u ETG Grupa

� ETG Grupa je sv oje po slovanje foku sirala n a:

� Trgovinu

� Inženjerin g

� Servis i p ro izvo dnju

� Energetski men adžmen t


61

U oblasti Servisa i proizvodnje pružamo sljedeće usluge:

Održavanje

� Pumpe i pumpna postrojenja

� Klimatizacija i ventilacija

� Solarni sistemi

� Centralna grijanja

� Industrijska i kućna automatika

� Rasvjeta

� Agregati i kompresori

Proizvodnja

� Hidro postrojenja za podizanje pritiska

� Upravljački i elektro ormari

Inženjering

� Industrijska i kućna automatika

� Energetski efikasna rasvjeta

Konsalting

U oblasti Energetskog menadžmenta pružamo sljedeće usluge:

� praćenje i kontrola potrošnje energije

� davanje rješenja za racionalizaciju potrošnje

� izrada energetskih bilansa i projektnih rješenja

� praćenje implementiranih sistema

� savjetovanje za privatne i objekte od javnog interesa.

ETG Grupa posjeduje licencu Ministarstva ekonomije za obavljanje

energetskog audita. Kroz energetski pregled (audit), energetski efikasno

planiranje i projektovanje i ugradnju energetski efikasne opreme u prilici smo

da klijentima optimizujemo korišćenje energije.


62

ETG GRUPA

2011

PC ETG TRADE

CONTROL SYSTEM DOO

PC GREEN PROJECTS PODGORICA

GREEN PROJECTS DOO

BEOGRAD

IEEE DOO GREEN INŽENJER

ING

Ekonomski razvoj društva je danas nezamisliv bez obezbjeđenih izvora energije po prihvatljivim cijenama.

Energetska efikasnost treba da obezbijedi povećanje konkurentnosti namakro i mikro planu kroz smanjenje troškova energije, razvoj novih proizvoda i usluga, povećanje zaposlenosti, smanjenje uticaja na životnu sredinu prvenstveno kroz manju emisiju CO2.

Energetska efikasnost treba da prožima sve sfere našeg života jer je toodgovoran odnos prema nama, društvu u kom živimo i budućnosti kojukreiramo danas.


63

Energetska efikasnost (EE)

� Individualna gradnja

� Stambene zgrade

� Poslovne zgrade

� Javne zgrade i ustanove

� Hoteli

� Industrija

� Gradovi i naselja

� Energetski management

� “Pametne” kuće

� “Pametna” mjerenja

� “Pametne” mreže

Obnovljivi izvori energije (OIE)

• Proizvodnja električne energije iz:-Bio mase-phV kolektori-vjetar-male hidroelektrane

• Drvni peleti• Toplotne pumpe• Geotermalna energija• Solarni kolektori


64

ETG Grupa je u mogućnosti da kroz privatno-javno partnerstvo sa Vladom,Lokalnom samoupravom, Univerzitetom, NVO i privatnim firmama iz CrneGore i regiona pruži širok spektar usluga koje se odnose na:

� Pomoć u izradi podzakonskih akata u oblasti energetske efikasnosti iekologije

� Pomoć u implementaciji zakonskih i podzakonskih akata� Izrada nacionalnih , lokalnih i investicionih studija, strategija, planova,

elaborata…� Edukacija i obuka zaposlenih u administraciji zaduženih za sprovodjenje

mjera energetske efikasnosti� Energetske audite i energetski menadžment� Analize uticaja na okolinu

Tretmani voda

• Smanjenje gubitaka u sistemima vodosnabdijevanja

• Upravljanje sistemima vodosnabdijevanja

• Sistemi navodnjavanja

• Racionalna potrošnja vode

• Tretman otpadnih voda

• Nadzor kvaliteta voda

• Proizvodnja pitke vode


65

� Projektovanje� Inženjering� Cjelovita rješenja (turnkey – ključ u ruke)� Vodjenje i održavanje pogona energetskih postrojenja (O&M usluge)� Prostorno planiranje� Razvoj industrije u oblasti EE i OIE

Reference

� Crnogorski Telekom - MTK CENTAR� Fond za zdravstvo Crne Gore� Služba hitne pomoći� Tržni centar DELTA CITY� Poslovni centar TOYOTA� Poslovni centar CASTELLANA VULJAJ� Poslovni objekat EUROPOINT� First Financial Bank� Stambeno – poslovni objekat na Rimskom trgu NORMAL COMPANY� Stambeno – poslovni objekat na Rimskom trgu CIJEVNA KOMERC� Stambeno – poslovni objekat u Momišićima i Kruševcu KROLING� Stambeno – poslovni objekat preduzeća ZAVOD ZA IZGRADNJU BARA� Stambeno – poslovni objekat na Kruševcu ZETAGRADNJA� Stambeno – poslovni objekat preduzeća ELNOS

� Stambeno – poslovni objekat KATEL


66

� Stambeno - poslovni objekat Univerziteta Crne Gore� Stambeno-poslovni kompleks ASTRA MONTENEGRO – MIRAX� Stambeno-poslovni objekat u Baru BAR CONSTRUCTION� Stambeno-poslovni objekat u Baru ZIB� Stambeno-poslovni objekat u Budvi ADRIA INVEST� Hotel "4. Jul"� Hotel “Podgorica”� Hotel „City”� Hotel „Best Western Premier”� Hotel „Kerber“� Hotel „Vardar“� Hotel ”Avala”� Hotel “Queen of Montenegro”� HTP Korali� Hotel “Otrant”� Dva hotela na Svetom Stefanu� Atlasmont banka

� Atlas TV� Podgorička banka� Restoran GALION� Županjski dom pri Katoličkoj crkvi� Katolička crkva� Mljekara ZORA� Zetski Dom� ECO pumpa br.6� ECO pumpa� Ulica Njegoševa� Ulica Bratstva i jedinstva� Raskrsnica za Nikšić i Cetinje� Raskrsnica u Kotoru� Kružni tok� Gradski stadion Podgorica� Olimpijski bazen Podgorica� Atlas Capital Center� Porto Montenegro� Mercator - MEX (Mall of Montenegro)� Veliki broj individualnih stambenih, poslovnih objekata i škola na teritoriji Crne Gore.

ETG Grupa - Slaviša Deli ć, izvršni direktor


67

Prezentacija

Kompanija OCTOPUS DOO sa sjedištem u Baru kao generalni koncesinar i zastupnik Francuske kompanije Thermor,Njemačke kompanije Bosch i Češke kompanije Fenix, već 8 godina je na tržištu Crne Gore.Kompanija Octopus bavi se distribucijom, ugradnjom ekoloških,obnovljivih sistema za grijanjestambenih, poslovnih i radnih prostora. U okviru ekoloških uređaja za grijanjekompanija Octopus nudi tržištu:

� Konvekciono grijanje najnovije generacije; � Solarne sisteme; � Plafonsko grijanje; � Podno grijanje (za podove sa parketom i keramičkim

pločama).


68

U svom dosadašnjem radu ova kompanija plasirala je na tržištu Crne Gore preko 60.000 zidnih radijatora,panela, na desetine hiljada kvadrata podnog grijanja,kao i solarne sisteme za sanitarnu vodu. Navešćemo samo neke od referenci: Hotelski Komples Sveti Stefan, Stambeno poslovni objekat Nivel u Budvi,Stambeno poslovni objekat u Đenovićima,Stambeno poslovni objekat u Nikšiću, Opšta Bolnica u Baru itd.


69

Sa posebnim naglaskom apostrofiramo najnoviji uređaj Francuske kompanije Thermor za grijanje pod nazivomAmadeus Evolution koji na sebi ima ugrađenu senzorsku detekciju sa digitalnim termostatom.Uređaj preko senzora detektuje, prepoznaje otvoren prozor, otvorena vrata, protok osoba u njegovom videokrugu i sam digitalno modulira temperaturu u svom prostoru, što znači ekonomiše i štedi umjesto nas.Dimenzonisan je zavisno od veličine prostorije u snazi 1000kw 1500kw 2000kw. Drugi proizvod koji posebno privlači pažnju je najnoviji model Francuske kompanije Thermor. Riječ je o bojleru pod nazivom Dynapark sa toplotnom pumpom odnosno kompresorom koji sa 500w snage i uštedom do 80% zagrijeva vodu u bojleru kapaciteta 200l i 250l, koristeći topao vazduh iz prostorije u kojoj je instaliran. Solarni sistemi Bosch kompanije su prepoznatljivi u svijetu kao pouzdani , ekonomični, dugotrajni i efikasni sa visokim stepenom apsorpcije Sunčeve energije.Sunčeva energija kao resurs jedina nije limitirana svojim kapacitetima,samo je treba na najbolji način iskoristiti, kako na privatnim objektima tako i na stambenim i poslovnim.U cilju očuvanja planete i energetskih resursa,kompanija Octopus stavila je sve svoje raspoložive kapacitete u funkciju tržišta, energetske efikasnosti i ekonomske opravdanosti.

Oktopus doo – Ljubo Marjanov, izvršni direktor


70

Prezentacija

1

Cryomont - Cetinje

Boro BogdanovićIzvršni direktor

2

Preduzeće Cryomont d.o.o. Cetinje osnovano je 2010. godine.

Djelatnost firme je, iz oblast usluga, čišćenje odnosnopjeskarenje suvim ledom. Posjedujemo opremu, najnovijegeneracije, vodećeg evropskog i svjetskog proizvođača Crionomic iz Belgije. To je oprema koja u istom momentu može da koristi suvi led i bilo koju vrstu abraziva. Konfigraciju ovakveopreme ne posjeduje nijedna firma na prostorima EX Jugoslavije.

Šta je suvi led?

Suvi led je ugljen-dioksid u čvrstom stanju. Kada se suvi led sublimuje pretvara se u gas ugljen-dioksid, koji je sastavni dioatmosfere.U procesu čišćenja suvim ledom koriste se štapići koji sudobijeni od tečnog ugljendioksida (CO2) pri kontrolisanimuslovima u specijalno konstruisanoj mašini. Prvo se dobijasupstanca nalik snijegu, koja se zatim sabija da bi se dobio suviled. On se zatim presuje kroz posebne ploče i tako se dobijajuštapići različitih dimenzija.


71

3

UpotrebaOsim što se koristi u procesu čišćenja, suvi led je poznat kao Dry IceBlasting, koristi se još i u medicini pri transportu krvi, krvne plazme iorgana, za hlađenje hrane i pića u keteringu itd...

• Proces čišćenja suvim ledomPjeskaranje ili čišćenje suvim ledom je nova revolucionarna metoda kojakoristi štapiće suvog leda (CO2 u čvrstom stanju), koji se velikombrzinom izbacuju iz pištolja i dolaze u dodir sa površinom koja treba dase očisti. Ovaj proces je sličan pjeskairanju pijeskom, sodom i drugimmedijumima, ali ima mnogo više prednosti.Ova metoda je ekološka i odlična je alternativa tradicionalnimmetodama čišćenja industrijskih postrojenja.Štapići suvog dobijaju se od ugljendioksida, koji je nus proizvod umnogim industrijskim procesima. Ova metoda ne proizvodi niti povećavakoncentraciju ugljendioksida u atmosferi, tako da ne doprinosi efektustaklene bašte.

4

Pri udaru, suvi led stvara mikro-termički šok koji slabi vezu između naslage itretirane površine.Mlaz komprimovanog vazduha odstranjuje naslage sa površine, dok suvi led isparavai jedini otpad su ostaci naslage koja je očisćena.

Efekat čišćenja se zasniva na tri principa:

Termički- Niska temperatura suvog leda (-79 C) čini naslagu lomljivom, stvaranaprsnuća i slabi vezu između tretirane površine i naslage.Tako suvi led prodire kroz naslagu bez oštećenja i pri tome ne zamrzavatretiranu površinu.Kinetički- Pod uticajem komprimovanog vazduha u pištolju, štapići suvog ledadobijaju potrebno ubrzanje i brzinom zvuka udaraju o tretiranu površinu, stvarajućinapsnuća naslage.Sublimacija- Kada suvi led prodre kroz naslagu, on se trenutno sublimuje(prelazi direktno iz čvrstog u gasovito stanje).Njegova zapremina se povećava 700 puta i tako se stvara efekat eksplozije koji odvajanaslage sa tretirane površine.


72

5

Prednosti pjeskarenja suvim ledom

Pjeskarenje suvim ledom ili CO2 čišćenje je sistem industrijskog čišćenja, koji je neabrazivan, netoksičan i bez ostataka čišćenja (takozvanog sekundarnog otpada). Pored mnoštva prednosti u odnosu na tradicionalne metode čišćenja upoznajemo Vas sa sledećim, najznačajnijim prednostima:

• Prednost #1: Efikasnije vrijeme čišćenja zbog čišćenja na licu mesta

Tradicionalne metode nekada zahtijevaju da se oprema razmontira i premjesti na odgovarajuće mjesto za čišćenje. Pjeskarenje suvim ledom može se vršiti na licu mjesta bez rastavljanja i bez vremena koje je potrebno za sušenje i hlađenje.

6

Prednost #2: Smanjena količina otpada za uklanjanje

Tradicionalne metode čišćenja kao rezutat imaju i dodatno čišćenje,tzv. “sekundarnog otpada”, koji se sastoji od raznih rastvarača, pijeska ili dr., što značida sama supstanca za čišćenje postaje sekundarni otpad koji treba da se ukloni.

Naprimjer: kada se radi klasično pjeskarenje potrošnja kvarcnog pijeska, grita i drugihAbraziva je od 200 do 800 kilograma po 1 satu. Za isto vrijeme naša mašinapotroši od 1 do 20 kg abraziva i suvog leda od 20 do 80 kg uz iste efekte čišćenja.


73

7

Prednost #3: Sistem čišćenja je Eco-Friendly - ne šteti prirodnoj okolini

Štapići suvog leda jednostavno nestaju u kontaktu sa površinom, pretvaraju se u gas, ne ostavljajući za sobom nikave toksične materije niti sekundarni otpad.

Prednost #4: Brže i temeljnije nego ručno čišćenje

Sa suvim ledom dobijate mnogo detaljnije i brže čišćenje, jer možete očistiti i sve nepristupačne djelove. Eliminiše se čišćenje raznim abrazivnim sredstvima i žičanim četkama, smanjujete naporan rad i zastoje u proizvodnji i izbjegavate potencijalne kvarove, koji mogu dovesti do prestanka rada sistema.

8

Prednost #5: Bezbjedan rad sa električnim uređajima

Suvi led čisti temeljno, ostavljajući uređaje suvim i na mjestu. Ne koriste se štetne hemikalije, lubrikanti, rastvarači ili voda u tu svrhu! Zahvaljujući ovim osobinama, pjeskarenje suvim ledom predstavlja idealno rješenje za električne uređaje ili druge uređaje osjetljive na vodu i vlagu. Naprimjer: Za čiscenje trafostanica, transformatora, izolatora, kontrolnih tabli itd. ne treba ih isključivati sa mreže već moze da se čisti iako su uređaji pod naponom.

Prednost #6: Nema oštećenja na tretiranoj površini

Pjeskarenje suvim ledom je neabrazivna i nekorozivna metoda; nema ogrebotina i oderotina površine, kao kod ostalih tradicionalnih metoda čišćenja (pijesak i drugi abrazivi).


74

9

Prednost #7: Dezinfikuje tretiranu površinu od bakterija i buđi

Suvi led je prirodan anti-bakterijski metod čišćenja. Zbog svojeekstremno niske temperature -79º C, suvi led ubija bakterije i buđpri prvom kontaktu. Dok čisti, on i dezinfikuje, bez potrebe zakorišćenjem hemikalija, toksina ili drugih agensa.

Prednost #8: Nije štetan po zdravlje zaposlenih

Suvi led je netoksičan za razliku od mnogih rastvarača koji se koristeu industriji čišćenja. Izlaganje takvim opasnim materijama i agensimaje eliminisana, što smanjuje rizik od zdravstvenih problemazaposlenih. Stvorena je znači, bezbjednija i zdravija radna okolina.

10

Sa razvojem tehnologije i masovne proizvodnje teško je zanemariti mnoge metode čišćenja koje više štete, nego što pomažu životnoj sredini, ostavljajući za sobom hiljade tona toksičnog sekundarnog otpada godišnje.

Naglašvamo i rezimiramo:

- Prednost ove metode u odnosu na čišćenje parom, vodom, hemikalijama, abrazivima itd. je što nema sekundarnog otpada.

- Ekološki pogodna metoda čišćenja koja se ostvaruje bez agresivnog dejstva(bez habanja) tako da ne dolazi do promjene dimenzija tretiranog predmeta.


75

11

- Čišćenje se obavlja bez prisustva vode i vodene pare, tako da je tokom i nakon čišćenja, površina tretiranog predmeta suva.

- Čišćenje se obavlja u radnom položaju tretiranog sklopa, u 90% slučajeva nije potrebno vršiti demontažu i rasklapanja, čime se skraćuje potrebno vrijeme eventualnog isključenja opreme.

Primjena:

Ova ekološka metoda ima široku primjenu za čišćenje i sterilizaciju:

- opreme na hidroelektranama- opreme na termoelektranama- transformatora

12

- trafostanica - visokonaponskih izolatora,- bazena, fontana...,- proizvodnih pogona industrije za preradu mesa.- objekata za tov svinja,junadi, pilića, sterilizacija grubih zaostataka iz proizvodnog procesa sa opreme i površina, a posebno onih zaostataka koji se ne smiju ispuštati u odvode otpadnih voda,- objekata i opreme za proizvodnju mlijeka i mliječnih proizvoda,- sušara (skidanje čađi sa drvenih i betonskih površina, čišćenje i sterilizacija keramičkih pločica, rashladnih komora, dostavnih vozila – hladnjača i uklanjanje mirisa),


76

13

- pjeskarenje avionskih pista, stajnih trapova aviona itd.,- remont brodova, jahti itd.,- odmašćivanje željezničkih šina, motora lokomotiva, skidanje boje i rđe sa mostova,- uklanjanje grafita na objektima ili podzidama magistralnih puteva, rđe, buđi, žvakaćih guma sa trotoara (jedina metoda), skidanje naljepnica, čišćenje kamenih, štukovanih i mermernih fasada, mermernih spomenika, objekata nakon završene konzervacije.- Higijena je veoma bitan činilac u proizvodnji medikamenata. Pjeskarenje suvim ledom je odlična alternativa za čišćenje čeličnih posuda, rezervoara, reaktora, miksera, separatora i kalupa za tablete u farmaceutskoj industriji.- Pjeskarenje suvim ledom efikasno uklanja višegodišnje naslage prašine, buđi i ostalih naslaga na drvetu i restaurira ga do njegovog prvobitnog stanja (oblika).

14

•Pjeskarenje – čišćenje suvim ledom u livnicama se obavlja dok je sve toplo i na licu mjestaU štamparskoj industriji uklanja višegodišnje naslage mastila, ulja, premaza,

papirne prašine, masnoće, bez oštećenja vazdušnih linija, plastičnih kućišta, motora,kontrolnih tabli i sočiva.

•Kako ne postoji vrijeme sušenja i hlađenja, pjeskarenje suvim ledom je efikasan načinda se očiste transportne površine i vozila.•Pjeskarenje suvim ledom uklanja čađ sa ugljenisanog drveta i na taj način smanjuje

ustajao miris paljevine.•čišćenje i sterilizacija učionica u školama i vrtićima.•čišćenje i sterilizacija kuhinja itd.


77

15

Iz našeg dosadašnjeg iskustva, možemo reći, da je ovakva vrsta opreme koja uključuje savremenu ekološku tehnologiju još uvijek nedovoljno zastupljena u Crnoj Gori.

Jedan od razloga zašto oprema nije dovoljno upošljena je i to što veliki projekti koje sprovode Željeznička infrastruktura, Elektroprivreda Crne Gore, Direkcija za javne radove i druge firme kao i institucije, koje daju saglasnosti na projekte ne promovišu adekvatno savremene ekološke metode čišćenja, već tradicionalne : čiscenje kvarcnim pijesakom, gritom, vodom pod velikim pritiskom, sodom pod velikim pritiskom itd.

16

Na kraju pozivam sve zainteresovane da dodju na Cetinje , gdje je firma Cryomont uključena u projekat Prijestonoce,Beauti fullCetinje, na uklanjanju grafita, gdje biste se lično i na licu mjesta, uvjerili u sve ono što Vam je danas saopšteno, kao i u opravdanost prezentirane metode u ralizaciji zacrtanog projekta ekološke Crne Gore.


78

17

Prije čišćenja

18

Poslije čišćenja


79

19

Prije čišćenja

20

Poslije čišćenja

Cryomont d.o.o Cetinje - Boro Bogdanovi ć, izvršni

direktor


80

Preporuke i zaklju čci Konferencije: ,,Ekonomski i ekološki razvoj Crne Gore’’

Agencija za zaštitu životne sredine i Unija poslodavaca Crne Gore, uz podršku Delegacije EU u Crnoj Gori, organizovale su 15.septembra 2011.godine Konferenciju pod nazivom ,,Ekonomski i ekološki razvoj Crne Gore’’ . Cilj konferencije bio je da obilježi 20.godina od proglašenja Crne Gore ekološkom državom, da dodatno upozna crnogorsku javnost sa zakonodavnim okvirom, politikama i strategijama, poslovnom praksom privrednika i potrebama očuvanja životne sredine, a time uputi na značaj izgradnje dugoročno održive ekonomije čiji koncept počiva na ekonomskom razvoju koji je usklađen sa ekološkim osnovama, potrebama i ograničenjima prirode i njenih resursa. Polazeći od činjenice da se u ograničenom prirodnom sistemu ne može dugoročno računati na neograničen privredni rast, neophodno je ostvariti jedinstvo svih aktera javnog, privatnog i civilnog sektora u objedinjavanju, promovisanju i sprovođenju ekonomskih i ekoloških ciljeva društvenog razvoja. U interesu navedenog, formulisane su sljedeće preporuke i zaključci Konferencije: 1.Razvijati javnu svijest o održivom razvoju i sist em javnog informisanja o potrebi o čuvanja životne sredine kroz održivo upravljanje prirodnim resursima.


81

2. Uskladiti potrebu maksimiziranja ukupne društven o-ekonomske efikasnosti sa maksimiziranjem uspješnost i ostvarenja ekološke zaštite. 3. Promovisati me đugeneracijsku ravnopravnost i solidarnost. Pravo sadašnjih generacija na zadovolj enje potreba, iskoriš ćavanje resursa i životne sredine, ne smije ugroziti isto takvo pravo narednim generacija ma. 4. Obezbijediti visok nivo zaštite životne sredine i racionalno koriš ćenje prirodnih resursa, investirati u smanjenje zaga đenja životne sredine i razvoj čistijih tehnologija, podsticati koriš ćenje obnovljivih izvora energije, te promovisati održivu proizvodnju i potr ošnju. 5. Uskladiti nacionalno zakonodavstvo sa evropskim standardima i vrijednostima, ja čati administrativne kapacitete za njihovu implementaciju i sprovoditi aktivnosti koje treba da odgovore uskla đivanju razvojnih potreba sa globalno prihva ćenim principima i na čelima održivog razvoja. 6. Ustanoviti čvrstu komunikaciju nadležnih organa i institucija sa privrednim subjektima po pitanju nji hovog uklju čivanja u proces donošenja zakona i podzakonskih akata. Zajedni čke radne grupe ili odbore treba uspostaviti na operativnom nivou radi lakše me đusektorske saradnje.


82

7. Na lokalnom nivou razvijati i realizovati proje kte koji su u funkciji edukacije zainteresovanih privrednih i drugih subjekata i njihovog uklju čivanja u proces planiranja i donošenja odluka.

8. Integrisati pitanja životne sredine u ostale sektorske politike. Promovisati integraciju ekonomskih, socijalnih i ekoloških pristupa i analiza, podsticati socijalni dijalog, društveno-odgovorno poslovanje, kao i partnerstvo javnog i privatnog sektora.

9. Promovisati edukaciju i razvijanje javne svijest i o održivom razvoju, njegovoj potrebi i zna čaju, te uvesti ekološko-ekonomsku tematiku, u najširem smislu u obrazovni sistem.

10. Obezbijediti odgovaraju ću zakonsku podršku koja

bi pratila razvoj novih tehnologija, dopuštaju ći upotrebu onih koje ili uopšte nemaju, ili imaju minimalne negativne posljedice na životnu sredinu.

11. Mobilisati finansijske institucije koje bi pods takle investiranje u projekte koji podsti ču očuvanje životne sredine.


83

12. Raditi na unaprje đenju mjera koje će privrednim subjektima koji posluju u skladu sa principima društvene odgovornosti, ulažu u zaštitu životne sredine i afirmišu održivi razvoj dati podršku kroz fiskalnu i finansijsku politiku (niži porezi, niže kamatne stope).

13. Promovisati inovativne, konkurentne i ekološki efikasne ekonomske aktivnosti i inicijative koje počivaju na osnovama održivog razvoja i obezbje đuju visok standard života.

14. Obezbijediti o čuvanje i racionalno koriš ćenje prirodne sredine, obnovljivih i neobnovljivih prirodnih resursa, posebno iz razloga njihovog uticaja na komparativne prednosti pojedinih grana privrede Crne Gore – naro čito u oblasti proizvodnje zdrave hrane, turizma i sl.

Dugoro čno, valorizacija, upravljanje i racionalno koriš ćenje prirodnih resursa odrazi će se na rast društvenog proizvoda, rast zaposlenosti i sveukupno poboljšanje kvaliteta života stanovništva Crne Gore .

Suzana Radulovi ć Generalni sekretar Unije poslodavaca Crne Gore


84

Lista u česnika konferencije: ,,Ekonomski i ekološki razvoj Crne Gore’’

1.Siniša Stanković, Ministarstvo održivog razvoja i turizma, e-mail: [email protected]; 2.Lucija Rakočević, Ministarstvo ekonomije-sektor energetike,e-mail: [email protected]; 3.Alfred Reich, Ministry of economy, e-mail: [email protected]; 4.Suzana Radulović, Unija poslodavaca Crne Gore, e-mail: [email protected]; 5.Slobodan Đurković, Đurković Company, e-mail: [email protected]; 6.Boro Bogdanović, Cryomont d.o.o Cetinje, e-mail: [email protected]; 7.Branislav Krušić, Erste bank ad., e-mail: [email protected]; 8.Milan Vuković, Montenegrostars - hotel group, e-mail: [email protected]; 9.Vukoman Vuković, ,,13 jul Plantaže’’ - Podgorica, e-mail: [email protected]; 10.Ranko Šćepanović, Termoinženjering, e-mail: [email protected]; 11.Ljubo Marjanov, DOO ,,Octopus’’ – Bar, e-mail: [email protected]; 12.Vera Leković, TA Royal club travel, e-mail: [email protected]; 13.Veselin Ivanović, Sangreal d.o.o, e-mail: [email protected]; 14.Marijana Kovačević, McCANN ERIKSON – Podgorica,e-mail: [email protected];15.Mileva Seratlić, McCANN ERIKSON – Podgorica,e-mail: [email protected]; 16.Dragan Babić, Vektra Jakić, e-mail: [email protected]; 17.Mirjana Paunović, MOC Pamark, e-mail: [email protected]; 18.Marko Mirković, KAP – Podgorica, e-mail: [email protected]; 19.Ratko Kolinović, d.o.o ,,Privepetrol’’ 20.Milica Stanović, Fab live, e-mail: [email protected];


85

21.Milenko-Mile Stijepović, Hotel Javor - Žabljak 22.Slaviša Šćekić, ,,DOUBLE L’’ , e-mail: [email protected]; 23.Ljiljana Rakočević, Montconsult doo - Budva, e-mail: [email protected]; 24.Jadranka Uzelac, Montconsult doo - Budva, e-mail: [email protected]; 25.Vesna Nikčević, Institut za crnu metalurgiju, e-mail: [email protected]; 26.Vesna Nikčević, Institut za crnu metalurgiju ad. - Nikšić, e-mail: [email protected]; 27.Kata Kovačević, Institut za crnu metalurgiju ad. Nikšić, e-mail: [email protected]; 28.Željko Vidaković, Ekoplant – Podgorica, e-mail: [email protected]; 29.Ratko Vujošević, Udruženje proizvođača biljaka u zaštićenom području,e-mail: [email protected]; 30.Ivan Vuković, Vektra Montenegro – Podgorica, e-mail: [email protected]; 31.Dragan Vuković, Green house, e-mail: [email protected]; 32.Zvezdana Oluić, Unija poslodavaca Crne Gore, e-mail: [email protected]; 33.Luka Popović, ETG grupa, e-mail: [email protected]; 34.Radoman Vukić, Agencija za zaštitu životne sredine, e-mail: [email protected]; 35.Jasmina Janković – Mišnić, Agencija za zaštitu životne sredine,e-mail: [email protected]; 36.Tatjana Boljević, Agencija za zaštitu životne sredine, e-mail: [email protected]; 37.Ana Lekić, Agencija za zaštitu životne sredine, e-mail: [email protected]; 38.Dušan Raspopović, Agencija za zaštitu životne sredine,e-mail: [email protected]; 39.Vesna Zarubica, Agencija za zaštitu životne sredine, e-mail: [email protected]; 40.Dejan Filipović, Agencija za zaštitu životne sredine, e-mail: [email protected]; 41.Boris Nišavić, Agencija za zaštitu životne sredine, e-mail: [email protected]; 42.Sreten Bogojević, građanin, e-mail:[email protected].

konferencija ekonomski i ekološki razvoj crne gore

Documents