1 MAYIS 2006 törenlerinin, iflçi sendikalar›ve ba¤l› olduklar› konfederasyonlar›n içerisindebulunduklar› durumun de¤erlendirilmesiyönünden ciddi bir mesaj verdi¤i kan›s›nday›m.Tabii ki tüm önyarg›lardan s›yr›labilmeolgunlu¤unu gösterebilmek kayd›yla. Çünkütemel sorun, kimlerin kat›l›p kat›lmad›¤› veyakimlerin say›sal olarak ço¤unlukta olup olmad›¤›de¤ildir. Sorun; var olma, yok olma sorunudur.Bunu izlenen politika belirler. Var olmak gibibir anlay›fl›m›z var ise; ki olmal›d›r; öyleyseyap›lacak olan bu ölü topra¤›n› bir an önceüzerimizden atmakt›r. Ülkemizde bunca sorunyaflan›rken, yani hukuksuzluk boyutundaözellefltirmeler yap›l›rken, tüm yoksul halk›ilgilendiren sosyal güvenlik yasas›, genel sa¤l›ksigortas›, tüm özgürlükleri k›s›tlayan TerörleMücadele Yasas› (TMY) ve benzeri temel sorunlarve 1 MAYIS gibi iflçi s›n›f›n›n birlik, mücadeleve dayan›flma günü yaklafl›rken, Türk-‹fl gibi birkonfederasyonun sekiz ay kadar uzun bir zamaniçerisinde baflkanlar kurulunu toplamamak lüksüolamaz, olmamal› da. Yukar›da de¤inmeyeçal›flt›¤›m bu hantal anlay›fl›n sorgulanmas› vegere¤ine uygun olarak her kurumun üzerinedüfleni yapmas›dır. Çünkü ülkemiz yang›n yerigibi; toplumun hangi kesimine el atsan›z elinizyan›yor. Demokrasi, hak ve özgürlükler, bar›flve kardefllik ad›na varoldu¤unu söyleyendemokra t ik kuru lufl la r ›n , ey lem vedavran›fllar›nda AKP’nin arka bahçesiymifl gibidavranmamas› gerekir. Bu siyasi iktidar,ekonomik ve siyasi politikalar›yla bitmifltir. fiöyleki; Baflbakan partisinin il ve ilçe kongrelerinde,“yat›r›mlar patlad›” diyor, oysa ki yat›r›mlar›nGayri Safi Milli Has›la (GSMH) içerisindeki pay›

2002 y›l›na göre yüzde 2,5’dan, yüzde 2’yegerilemifl. “‹flsizlik azald›” diyor, yine 2002 deyüzde 16,6 iken 2005’de 17,1’e ç›km›fl. Küreselsermayenin Türkiye’ye gelifliyle övünüyor.Yat›r›m yap›p istihdam› art›racak dedi¤i, ili¤imizikemi¤imizi soyup, so¤ana çeviren s›cak parad›rya da Dubai kuleleri gibi gayrimenkulyat›r›mlar›d›r. D›fl ticaret a盤›nda ise, ihracat2004 y›l›nda 15,8 artarak 62 milyar dolarayükselmifl, ithalat ise 2004 y›l›na göre, yüzde19 artarak 116 milyar 48 milyon dolarat›rmanm›fl. K›sacas› yoksullaflma, ABD ve ABpatentli teslimiyet politikalar› had safhada.Tümbunlar›n yan› s›ra, AKP hükümetininsöylediklerinden çok söyleyemedikleri,yapt›klar›ndan çok henüz flartlar olgunlaflmad›¤›için yapamad›klar› önemlidir! ‹flte biz iflçisendikalar›n›n; iflçilere ve halka karfl› olansorumlulu¤u burada yatmaktad›r. Siyasiiktidarlar›n arka bahçesi olmak yerine, siyasiiktidarlara karfl› ba¤›ms›z duruflumuz vemücadele anlay›fl›m›zla umut olmay›becermeliyiz.

Sayg› ve sevgilerimle.

AT‹LAY AYÇ‹NHava-‹fl Sendikası Genel Baflkanı

Var olmak veyaolmamak

1

BAfiYAZI

Ulusal havayolumuz parçalanıp, “halka arz”

makyajıyla özellefltirilerek yok edilmek isteniyor

2

‹lk statü de¤iflikli¤i25 Eylül 1990 tarih ve 20646 say›l›

Resmi Gazete'de yay›nlanan 22 A¤ustos1990 tarih ve 90/822 say›l› BakanlarKurulu Karar› ile Ortakl›¤›n 3291 say›l›kanun kapsam›na al›narak özellefltirilecekK‹K’ler aras›nda yer almas›na kararverilmifltir.

Yeni özellefltirme kanun kapsam›na giriflOrtakl›k, 27 Kas›m 1994 tarih ve

22124 say› l › Resmi Gazete'deyay ›n lana rak yü rü r lü¤e g i r enÖze l le fl t i rme Uygu lamala r ›n ›nDüzenlenmesi ve Baz› Kanun HükmündeKararnamelerde De¤ifliklik Yap›lmas›naDair 4046 say›l› Kanun kapsam›na al›n›p,mezkur kanunun 35. Maddesi uyar›ncaÖzellefltirme ‹daresi Baflkanl›¤›'na ba¤l›‹ktisadi Devlet Teflekkülü olmufltur.

4046 say›l› yasada imtiyazl› hisseStratejik konu ve kurulufllar ile imtiyazl›haklar›n belirlenmesi.

Madde 13 - Özellefltirme program›naal›nan kurulufllarla ilgili olarak;

a) Stratejik say›lacak konu vekurulufllar› tespit etmeye,

b) Tekelleflmenin önlenmesi de dahil,ekonomi ve güvenlik ile ilgili olarak milliyarar›n korunmas› amac›yla, (a) bendigere¤ince tespit edilecek stratejikkurulufllardaki kamu pay›n›n yüzde50’nin alt›na düflmesi durumunda bukurulufllar›n yetkili kurullar›nda al›nacak

kararlarda söz ve onay hakk› verecekimtiyazl› hisselerin miktar›n› ve bupaylara dayanarak devletin sahip olaca¤›imtiyazl› haklar› belirlemeye, imtiyazl›hisselerin miktar›n› ve bunlarla ilgiliimtiyazl› haklar› de¤ifltirmeye, stratejikkonu ve kurulufl olarak tespit edilenleribu kapsamdan ç›karmaya Kurul yetkilidir.

fiu kadar ki, afla¤›da belirtilenkurulufllar›n sermayelerinin yüzde49`undan fazlas›n›n özellefltirilmesinekarar verilmesi halinde bu kurulufllardaimtiyazl› hisseler oluflturulmas›zorunludur:

- Türk Hava Yollar› AO,- TC Ziraat Bankas›,- Türkiye Halk Bankas› A.fi.,- TMO Alkoloid Müessesesi,- Türkiye Petrolleri AO

Özellefltirmelerde ilk alt›n hisse imtiyaz›Teletafl'›n PTT'den KO‹'ye devredilen

yüzde 40 oran›ndaki ifltirak pay›ndanyüzde 22 oran›na tekabül eden k›sm›fiubat 1988'de halka arz edilmifltir. fiirkethisselerinin halka arz›ndan önce toplananola¤anüstü genel kurulda flirketin anasözleflmesinde baz› de¤ifliklikleryap›larak, flirket hisseleri A, B, C ve Dolmak üzere dört gruba bölünmüfltür. Agrubu hisseler yüzde 39 oran›ndakiyabanc› ortak pay›n›, B grubu hisselerKO‹ dahil yerli ortaklar›n pay›n›, C grubuhisseler de halka arz edilmesi öngörülenyüzde 22'lik pay› temsil etmektedir. D

4046 sayılı yasadaimtiyazlı hissestaratejik konu vekurulufllar ileimtiyazlı haklarınbelirlenmesiMaddesi'nde THYA.O.da imtiyazlıhisse düzenlenecekkurulufllar arasındasayılmıfltır.

GÜNDEM

3

THY’nin 2000 y›l›sonunda yüzde 51

blok sat›fl yöntemiyleihalesi yap›lmak

üzere ifllemleribafllat›ld›.

2001 Nisan ay›ndayap›lan ihaleye

kat›lan al›c›olmad›¤›ndan buihale iptal edildi.

‹hale esnas›nda bloksat›fl ile imtiyazl›

hisseiliflkilendirilerek

düzenleme yap›ld›.

grubu hisse senedi, sermayede temsiledilmeyen, ancak KO‹'ye flirket üzerindebir tak›m imtiyazlar sa¤layan alt›nhissedir. Böylece Türkiye'de ilk kez alt›nhisse uygulamas› bafllat› lm›flt›r .

Alt›n hisse imtiyaz› ile KO‹'ye;flirketin, ana statüsünde belirlenenamaçlara uygun olarak yönetilmesini veküçük hissedar lar ›n haklar ›n›nkorunabilmesini sa¤lamak, A ve B grubuhisseler in, Hükümetin s t ratej ikpolitikalar›n› olumsuz yönde etkileyecekbiçimde devrini önlemek ve KO‹'ninpay› yüzde 3'ün alt›na düflünceye kadarbu konularda veto hakk›n› kullanmakyetkisi verilmifltir.

THY imtiyazl› hisse düzenlemesi ve 2000y›l›nda blok sat›fl için yap›lan düzenleme

THY’n›n 2000 y›l› sonunda yüzde 51blok sat›fl yöntemiyle ihalesi yap›lmaküzere ifllemleri bafllat›ld›.

2001 Nisan ay›nda yap›lan ihaleyekat›lan al›c› olmad›¤›ndan bu ihale iptaledildi. Bu ihale esnas›nda blok sat›fl ileimtiyazl› hisse il iflkilendirilerekdüzenleme yap›ld›.

Özellefltirmeden Sorumlu BakanYüksel Yalova düzenlemeyi flöyleaç›kl›yordu.

“ÖYK karar› ile 4046 say›l› kanungere¤ince devletin elinde kalacak az›nl›khisseye söz ve onay hakk› veren bir adetimtiyazl› hisse ihdas edildi. Bu hisse, anasözleflmesi yeniden belirlenen flirketinamaç ve misyonunu sürdürmesinde, anasözleflme de¤iflikli¤i yap›lmas›nda,sermayenin art›r›lmas›nda, THY'nin baflkaflirketlerle birleflmesi, fesih ve tasfiyesinde,herhangi bir uçufl hatt›n›n kapat›lmas›ndave sefer say›s›n›n belirli bir flekilde

azalt›lmas›nda ve önemli kararlar›nal›nmas›nda devlete nihai söz ve onayhakk› tan›maktad›r.

Gerekli yasal düzenleme yap›l›ncayakadar ve her halükarda 31 Aral›k 2003tarihine kadar Türk Silahl› Kuvvetleri'nceolas› bir kriz ve gerginlik durumundai h t i y a ç d u y u l a c a k h i z m e t i ngecikmeksizin flirket taraf›ndan tahsisi,ihale flartnamesinde güvence alt›naal›nm›flt›. Dolay›s› ile bu konudaki yasalbofllu¤un doldurulmas› için yeterli süretan›narak, bu süre içinde ulusalgüvenli¤imizin olumsuz yönündeetkilenmesi önlenmifl bulunmaktad›r.”

‹mtiyazl› hissenin THY anasözleflmesindeki yeri

C grubu h i sse Baflbakanl ıkÖzellefltirme ‹daresi Baflkanlı¤ı’na;Baflbakanlık Özellefltirme ‹daresiBaflkanlı¤ı’nın görevlerini devretmesihalinde ise devretti¤i kuruma aittir. Cgrubu hisseye Baflbakanlık Özellefltirme‹daresi Baflkanlı¤ı veya bu kurumungörevlerini devretmesi halinde, devralankurumun C grubu hisseye sahip oldu¤usürece sürer.

Bu ana sözleflme uyarınca C grubuhisseye tanınan imtiyazın kaldırılmasıhalinde, C grubu hisse A grubunadönüflür. C grubu hissenin A grubunadönüflmesi ile C grubuna bu anasözleflmenin 10. Maddesi ile tanınan”yönetim kuruluna aday göstermehakkı”da A grubu hisseleri elindebulunduran hissedarlara geçer.

‹flte size yaflanm›fl bir imtiyazl› hisseörne¤i: POAfi (2000-2002)

2000 y›l›nda ‹fl-Do¤an Petrol Yat›r›m

GÜNDEM

4

A.fi.’ye sat›l›rken “imtiyazl› hisse”oluflturuldu ama 5 y›l geçerli olmas›gerekirken ikinci y›lda kald›r›ld›.

‹ki y›l sonra “halka arz” yap›ld› amaayn› grup bu hisseleri de ucuz fiyata elegeçirdi.

AKP dönemi özellefltirme giriflimleriAKP döneminde THY’nin özellefltirme

çal›flmalar› halka arz yönünde yo¤unlukkazand›. Öncelikle flirketin özellefltirmeçal›flmalar› çerçevesinde; ÖYK’n›n08.12.2000 tarih ve 2000/87 say›l› karar›ile ortakl›¤›n ana sözleflmesinde idareyeait bir adet C grubu imtiyazl› hisseoluflturulmas›na karar verilmifltir. 4046say›l› Kanunun 20/a maddesi taht›ndaflirket ana sözleflmesi, yabanc›larla ilgilidüzenlemeyi ve yeniden belirlenen

imtiyazl› hisseyi de kapsayacak flekilde17.01.2003 tarihinde yap›lan ola¤anüstügenel kurul ile de¤ifltirilmifl olup, halenyürürlükte bulunmaktad›r.

Halka arz çal ›flmalar › h›zlasonuçland›r›ld›. Yap›lan halka arz›n birmakyaj ve aldatmaca oldu¤u asl›ndaflirketin yabanc›lara devredilmesisürecinin bafllad›¤› halka arz sonuçlar›n›naç›klanmas› ile ortaya ç›k›yordu.

2. “Halka arz”da 2004 y›l› Aral›kay›nda Ö‹B’e ait hisselerin yüzde 23’üsat›lm›fl olup, kamu pay› yüzde 75,18’edüflmüfltür.

• Yüzde 23 halka arz›n yüzde 15’iniyabanc› yat›r›mc›lar ald›.

• Bu oran toplam sat›lan hisselerinyüzde 65’ine tekabül ediyordu.

• 110 yabanc› yat›r›mc›ya yüzde 65,

AKP dönemindeTHY’ninözellefltirmeçal›flmalar› “halkaarz” yönündeyo¤unluk kazand›.

GÜNDEM

• 40.000’ne yak›n yerli yat›r›mc›yayüzde 35,

• ‹flte size “halka” arz. Yap›lan buhalka arz sonras› bu oranlar›n nas›lde¤iflti¤ide meçhul.

THY halka arz ile nitelik de¤ifltiriyorTHY ana sözleflmede yap›lan de¤iflikliklerözellefltirmeyi de flekillendiriyor.

Bugün bir THY yönetim kuruluüyesini yabanc› yat›r›mc› belirleyebilir.

2. “Halka arz” sonras›nda yedi kiflilikTHY Yönetim Kurulu’nun bir üyesinibundan böyle yabanc› yat›r›mc›larbelirleyebilir. THY Ana Sözleflmesiuyar›nca “ortakl›¤›n halka aç›kl›k oran›n›nyüzde 15 olmas›” durumunda, yedi kiflilikyönetim kurulundan birini belirlemehakk›, halka aç›k hisseleri elindebulunduran hissedarlara aittir (Madde10).

Bugün “halka aç›kl›k” oran› yüzde

24.83’e varm›fl oldu¤u için, anasözleflmenin bu hükmü geçerlilikkazanm›flt›r. Bugün THY hissesi alanyabanc› yat›r›mc›lardan bir veya birkaç›,bir THY yöneticisini belirleyebilecekkonumdad›r. Yüzde 2 oran›nda THYhissesine sahip herhangi bir hissedar birsonraki THY Genel Kurulu’nda THYYönetim Kurulu üyeliklerinden birineaday gösterebilecektir.

Yeni hissedarlar› temsil eden buyönetim kurulu üyesi baflka ülkevatandafl› da olabilir, çünkü yine flirketana sözleflmesine göre yedi kiflilik THYyönetim kurulunun befl üyesinin Türkvatandafl› olmas› zorunludur (Madde 11).

Halka aç›kl›k oran› yüzde 15’ibuldu¤unda bir, yüzde 35’i buldu¤undaiki yönetim kurulu üyesi yeni hissesahipleri taraf›ndan belirlenecektir ve buyönetim kurulu üyelikleri için Türkvatandafl› olma flart› getirilmemifltir.

3. Halka arzSize afla¤›da sundu¤umuz ÖYK

karar› ile THY’nin 3. halka arzçal›flmalar› da resmen bafllat›lm›floldu.

3. Halka arzın muhtemel sonucu•Bu öngörüye göre 3. halka arz

ile THY’de devlet mülkiyeti az›nl›¤adüflecek.

•Ancak esas sorun yeni yönetimkompozisyonu nas›l oluflacak?

•‹flçilerin yeni patronu kimolacak?

•‹mtiyazl› hisse neyi koruyacak?

Özellefltirme ile birlikte yürütülenparçalanma süreci

THY’nin özellefltirilmesi ileyaflanan bu geliflmelerin yan›nda

2. “Halka arz”sonras›nda yedi

kiflilik THY YönetimKurulu’nun birüyesini bundan

böyle yabanc›yat›r›mc›lar

belirleyebilir.

5

GÜNDEM

flirketin parçalanma süreci de bafllat›ld›.THY Yönetim kurulu 28 Kas›m 2005tarihinde mevcut ulusal ve uluslararas›piyasalarda yaflanan rekabete uyumsa¤lamak amac›yla ortakl›¤›m›zbünyesindeki teknik ve e¤i t imbirimlerinin ayr› flirketler olarakyap›land›r›lmas›n› teminen, nakdi veyaTHY AO’nın son bilanço aktif toplam›n›nyüzde15’ini geçmeyecek bir k›sm›n›mukayyet de¤erler (defter de¤eri)üzerinden ayni sermayeye konularak,yüzde100 hissesi THY’ye ait “THYHABOM A.fi.”, “THY Teknik A.fi.” ve“THY E¤itim A.fi.” ad› alt›nda üç ayr›flirketin 4046 say›l› kanun kapsam›ndakurulmas› hususunun gere¤i içinÖzellefltirme ‹daresi Baflkanl›¤›’nabildirilmesine karar verdi¤i fleklinde birkarar alm›flt›. Ancak Ö‹B’dan bu kararlailgili bir onay ç›kmam›flt›.

Ancak THY yönetimi 28 Nisan 2006t a r i h l i t o p l a n t › s › n d a y a p › l a nde¤erlendirmede, “nakdi veya ayni THYA.O.’nun son bilanço aktif toplam›n›nyüzde 15’ini geçmeyecek bir k›sm›n›mukayyet de¤erler (defter de¤eri)üzerinden ayn› sermayeye konularak,

yüzde 100 hissesi THY’ye ait ”THYTeknik A.fi.” ad› alt›nda bir flirketin 4046say›l› kanun kapsam›nda bölünmesuretiyle kurulmas› konusunun gere¤iiçin Özellefltirme ‹daresi Baflkanl›¤›’nabildirilmesine karar verilmiflti.“ fleklindeyeni bir karar ald› ve bu karar Ö‹B’caonayland›.

Bu parçalanma iflleminin arkas›ndayatan nedir? 3. Halka arz ile kamuhisselerinin yüzde 45’e indirilmesi ileoluflacak yeni sermaye yap›s›nda, halkaarz ile hisse alanlar THY Teknik A.fi.’deyasal olarak ço¤unluk hissesine sahipolacaklar m›?

Ne yaz›k ki mevcut siyasi iktidar veonun atad›¤› THY yönetimi yang›ndanmal kaç›r›rcas›na THY’de 10.500 çal›flanad›na yetkili Hava-‹fl Sendikas›’na tekbir bilgi ve belge sunmamas›, sizce neyihedeflemektedir.

Çal›flanlar bu süreçte çok dikkatli veörgütlü hareket etmek zorundad›r.Önümüzdeki günlerde bizleri zorunlubir süreç beklemektedir. Ulusal havayo-lumuzu yok etmeye yönelik al›nan karar-lar ile ilgili meflru hukuki ve di¤er tümhaklar›m›zı kullanaca¤›z.

6

Çal›flanlar busüreçte çok dikkatlive örgütlü hareketetmek zorundad›r.Önümüzdekigünlerde bizlerizorunlu bir süreçbeklemektedir.Ulusalhavayolumuzu yoketmeye yönelik al›nakaralar ile ilgilimeflru hukuki vedi¤er tümhaklar›m›zıkullanaca¤›z.

Hisse gruplarının çıkarılmıfl sermaye içindeki da¤ılımıafla¤ıda belirtilmifltir.

Grubu Sermaye Miktarı Türü Hisse Adedi

A 174.999.999.999.000 Nama 174.999.999.999

C 1.000 Nama 1

TOPLAM 175.000.000.000.000.

GÜNDEM

Çal›flma ve Sosyal Güvenlik Bakanl›¤›,29 Mart 2006 tarihinde, 2822 say›l› Toplu‹fl Sözleflmesi Grev ve Lokavt KanunTasar›s› tasla¤› ile yüzde 10 ifl kolubaraj›na iliflkin metin ile di¤er alternatifde¤ifliklikleri Türk-‹fl Konfederasyonu’nagöndererek, konfederasyonun görüfl veönerilerini bildirmesini istedi. Türk-‹fl, 13Nisan’da konuyla ilgili olarak, ba¤l›sendikalardan gelecek görüfl ve önerileride¤erlendirmek amac›yla HukukçularKurulu Toplant›s›’n› gerçeklefltirdi.Toplant›ya Hava-‹fl sendikas›n› temsiletmek üzere Hava-‹fl Hukuk Müflaviri Av.Abdi Pesok kat›ld›.

Toplu ifl Sözleflmesi Grev ve Lokavtkanun tasar›s› tasla¤›nda 38’i as›l 3’ügeçici olmak üzere toplam 41 maddedede¤ifliklik öngörülüyor. Tasar›da,de¤iflikli¤i öngörülen ve 1963’den buyana uygulamadaki aksakl›klar ortadaoldu¤u halde bir türlü de¤ifltirilmeyen üçmadde özellikle dikkat çekici. Sendikalörgütlenmenin önündeki en büyükengellerden biri olarak görülebilecek buüç maddeyi Av. Abdi Pesok ile görüfltük.

2822 say›l› Toplu ‹fl Sözleflmesi Grev veLokavt Kanun Tasar›s›’nda yer alan vede¤ifliklik d›fl›nda tutulan 8. Madde hangikonuyu kaps›yor? Söz konusu de¤iflikliksendikal örgütlenme aç›s›ndan hukukiolarak yorumland›¤›nda ne anlamageliyor?

8. Madde, taraflar›n durumundade¤ifliklikten bahsetmektedir. Bu madde,eskiden beri iyi niyetten uzak iflverenlertaraf›ndan istismar edilen bir maddedir.Tasar›da, bu maddede ilave paragraf ilebaz› eksikl ikler tamamlanmayaçal›fl›lm›flt›r. Ancak, getirilmek istenende¤ifliklik, istismar› önlemek için yeterlide¤ildir. Çünkü, 8. Madde, imzalanm›flve yürürlükte bulunan bir toplu iflsözleflmesinin taraflar›nda de¤iflikliko lmas › ha l inde, ne o laca¤›n › ,düzenlemektedir. Bu durumu da,taraflar›n de¤iflmesi halinde de toplu iflsözleflmesinin geçerlili¤inin devam

edece¤i fleklinde düzenlemektedir.‹flte 8. Madde’de yeni düzenleme

yap›lmas› s›ras›nda, Yarg›tay taraf›ndandoldurulan bofllu¤un, yasa metninekonulmas› gerekirdi. Bu konu atlanm›flt›rveya düzenlenmek istenmemifltir.

O halde, 2822 say›l› yasada taraflar›ndurumundaki de¤ifliklikte toplu ifls ö z l e fl m e s i n i n i m z a l a n m a s ›beklenmeksizin, ço¤unluk tespitiyap›ld›ktan sonra olan her türlüde¤iflikli¤in toplu ifl sözleflmesi için al›nanyetkiye etkisinin olmad›¤› belirlenmelive yasada yerini almal›yd›. Yarg›tay herne kadar bu bofllu¤u doldurmufl ise de,bundan sonraki Yarg›tay kararlar›nda ayn›bofllu¤u doldurur yönde devamedilmesinin garantisi yoktur.

Yasa koyucunun bu hususu, Yarg›taykararlar›na b›rakmadan düzenlemesi ve8. Madde’de tart›flmaya yer b›rakmayacakfleki lde düzenlemesi gereki rdi .

Yüzde 10 ifl kolu baraj› nedir? Yeni kanuntasar›s›nda öngörülen de¤ifliklik neyönde?

Bu yasada as›l önemli olan madde12. maddedir, yani T‹S ile ilgili yetkimaddesidir. Yetki maddesinde, ifl yerindeçal›flanlar›n yar›dan fazlas›n›n üyeli¤iniüzerinde tafl›yan ve ayn› zamanda kurulubulundu¤u ifl kolunda çal›flanlar›n yüzde

Toplu ‹fl Sözleflmesi Grev ve Lokavt Kanun

Tasarısı’nda de¤ifliklik

7

Toplu ‹fl SözleflmesiGrev ve LokavtKanun Tasarısı

tasla¤ında 38’i asıl,3’ü geçici olmaküzere toplam 41

maddede de¤iflikliköngörüyor.

HUKUK

10’undan fazlas›n› kendi bünyesindetoplam›fl olan iflçi sendikalar›n›n, topluifl sözleflmesi yapma yetkisine sahipoldu¤u fleklindeydi. Getirilmek istenensistem ile, yüzde 10 iflkolu baraj›kald›r›lmakta, bunun yerine, “en fazlaüyes i o lan üç ‹ flç i Send ikas ›Konfederasyonundan birine üye olma”flart›n› getirmektedir.

Yüzde 10 oran›ndaki ifl kolu baraj›,eskiden beri tenkit edilmekteydi vehakikaten yüzde 10 ifl kolu baraj›,bugünkü sendikal örgütlülük karfl›s›ndaçok yüksek bir orand›r. Herkes bu konudahem fikirdir, ama bu tasar› ile getirilmekistenen iflkolu baraj› sistemi, felsefe olarakyanl›flt›r. Burada yanl›fl olan, sadece‘yüzde10 veya yüzde 5 tart›flmas›’, sadece‘ifl kolu baraj› gerekli mi gereksiz mi’tart›flmas› de¤ildir. Bizim hukuksistemimize göre milli tip sendikalar sözkonusudur. ‹flçiyi temsil eden, iflçisendikalar›d›r ve toplu ifl sözleflmesinintaraf› da, milli tip iflçi sendikalar›d›r.Konfederasyonlar de¤il. Bu tasar› ile millitip dedi¤imiz, tüzel kiflilik tafl›yansendikalar yok kabul edilmekte,sendikalar›n varl›¤› reddedilmektedir.Konfederasyonlar› esas alan ve sankibütün iflçilerin iradesi üç konfederasyondatoplanacakt›r diye zorlayan bir yasametnidir bu. Bu üç iflçi konfederasyonud›fl›nda konfederasyonlara ba¤l› veyaba¤›ms›z bir iflçi sendikas›, bir ifl yerindeyüzde 100 temsil yetkisine sahip olsadahi, belirlenen üç konfederasyondan

birine ba¤l› de¤ilse, toplu ifl sözleflmesiimzalama yetkisi bulunmayacakt›r. Budurumun, ne hukuken, ne mant›ken nede vicdanen izah edilmesi mümkünde¤ildir.

Konfederasyonun içinde dahi hukukiihtilaflara yol açacak bir düzenlemedir.“X” konfederasyonunda, ayn› ifl kolunaba¤l› olarak faaliyet gösteren birden fazlasendika var ise ne olacakt › r? ’düzenlenmemifltir. Bu durumu hiçbirkonfederasyonun veya hiçbir iflçisendikas›n›n kabullenebilece¤inizannetmiyorum.

Bugün faaliyette bulunan, en fazlaüyeye sahip üç iflçi konfederasyonundanTürk-‹fl d›fl›ndakiler, bu düzenlemeyes›cak bakabilirler; çünkü hiçbir yetkisiolmad›¤› ifl kollar›nda, otomatikmanyetkili hale gelmifl olacaklard›r. Türk-‹flde bu konuya bir anlamda s›cak bakabilir,ama benim kanaatime göre böyle birs›cak bak›fl hukuken de hakkaniyetaç›s›ndan da yanl›fl olur.

Yine sendikal hareket aç›s›ndande¤erlendirildi¤inde sizce ifl kolu baraj›olmal› m›?

‹fl kolu baraj›n›n, ülkemizin flartlar›düflünüldü¤ünde gerekli oldu¤ukan›s›nday›m. Ancak bu baraj›n yüzde10 olmas› kesinlikle düflünülemez, çünkü,dünyada ve Türkiye’de sendikalörgütlülük giderek azalmaktad›r. Budo¤rultuda de¤erlendirdi¤imizde yüzde10 baraj›n›n sabit kalmas› halinde birçok ifl kolunda hiç bir sendikan›n baraj›geçemedi¤i görülecektir.

O halde daha önce de¤erlendirildi¤igibi ifl kolu baraj› yüzde 5 mi olmal›? Buda fazla olabilir ama mutlaka bir ifl kolubaraj›n›n olmas›nda yarar görmekteyim.‹flkolu baraj›, yüzde 1, yüzde 2 ya dayüzde 3 olabilir, ama daha fazlas›n›nyararl› olmad›¤›n› düflünmekteyim.

Baraj konusunu, bu yasan›n en önemlikonusu olarak görmekteyim. Bu maddedüzenlenirken, dar yorumla hatayap›lmamal›d›r. Hem ülkemizin genelmenfaatleri aç›s›ndan, hem de sendikalhaklar, örgütlenme özgürlü¤ü ve topluifl sözleflmesi özgürlü¤ü aç›s›ndandengenin iyi kurulmas› gerekmektedir.Biri di¤erinin alt›nda veya üstündeolmamal›d›r. ‹kisinin birden korunmas›,dengelenmesi mümkündür.

8

‹flçinin iradesinitemsil edensendikalardır ancakbu tasarıyla milli tipdedi¤imiz sendikalaryok sayılırkenkonfederasyonlaresas kabul ediliyor.

Av. Abdi Pesok

HUKUK

9

‹fl kolu barajı olmalı,ancak sendikal

özgürlü¤ü veörgütlenmeyi

ortadan kaldıranoranda olmaması

kaydıyla.

‹fl kolu baraj›n›n olmad›¤›n›düflündü¤ümüzde, elbette sendikalözgürlük aç›s›ndan olumlu yönleri vard›r;a n c a k d e n g e i ç i n t e r a z i y ekoydu¤umuzda, sivil toplum örgütü ad›alt›nda her türlü faaliyete s›n›rs›z flekildeimkan tan›nm›fl olacakt›r. Bu durumülkemizi zararl› noktalara getirebilir.Ayr›ca, iflçilerin gerçek iradesini temsiletmeyen, iflverenin sevk ve idaresindekiiflçi sendikalar›n›n ço¤almas›na nedenolur ki, tabiri caizse, sar› sendikac›l›¤›hortlatan bir durumla karfl›laflabiliriz.

Bu bak›mdan, bir ifl kolu baraj›n›nolmas›nda yarar görmekteyim, ancakbaraj ›n, sendikal özgürlü¤ü veörgütlenmeyi ortadan kald›ran orandaolmamas› gerekir. Terazinin iyi kurulmas›gerekir bunun için de kendime göre birformül gelifltirdim, bunu Türk-‹flHukukçular Kurulu’nda ki toplant›da vepek çok seminerde de dile getirdim.

Önerim fludur; örnek olarak, yüzde 3ifl kolu baraj› konsun, o ifl kolunda buyüzde 3’ü aflan bir sendika yok ise o iflkolunda en fazla üyeye sahip iflçisendikas›n›n, belirlenen ifl kolu baraj›n›aflm›fl oldu¤u kabul edilsin. Böylece, hemülke menfaatlerine ayk›r› geliflmelerinönüne geçilmifl olur, hem de örgütlenmeve toplu ifl sözleflmesi özgürlü¤ünün önükapanmam›fl olur.

Özetle, tasar›daki sistem yanl›flt›r.Özellikle belirtiyorum, sendikalar› birkenara koyup konfederasyonlar› yetkilik›lan anlay›fl, ifl hukuku felsefesiyleba¤daflmaz.

Yasada, grev ve lokavt ertelenmesikonusunu kapsayan 33. Maddeyle ilgiline tür bir de¤ifliklik tasarlan›yor?

Bu de¤ifliklik, Hava-‹fl Sendikas› olaraks›k s›k muhatap oldu¤umuz konuylailgilidir. Konu, grev ve lokavt›nertelenmesiyle ilgili husustur. Dahaönceki metinde, “…karar verilmifl veyabafllanm›fl olan kanuni bir grev veyalokavt genel sa¤l›¤› veya milli güvenli¤ibozucu nitelikte ise…” BakanlarKurulu’na erteleme yetkisi verilmekteydi.

Bugün önümüze getirilen tasar›da, bu“nitelik” aranmaks›z›n, sanki sadece bu“gerekçeyle” erteleme yetkisi verir anlam›ç›kmaktad›r. Yeni düzenlemede,”Bakanlar Kurulu Yüksek HakemKurulu’ndan istiflari mütalaa ald›ktan

sonra, karar verilmifl veya bafllam›fl olankanuni bir grev ve lokavt› genel sa¤l›¤›veya ulusal güvenli¤i bozucu nitelikteoldu¤u gerekçesiyle 60 gün süreyleerteleyebilir...” denmektedir.

Bu, kurulan cümlenin ne anlamageldi¤i düflünülmeden yap›lan masumanebir hata m›d›r? Yoksa, bilinçli olarak,sadece gerekçe ileri sürmekle BakanlarK u r u l u ’ n u n g r e v v e l o k a v t ›erteleyebilece¤i uygun görülerek, “benbu yetkiyi veriyorum” düzenlemesi midir?Bende soru iflareti var. BakanlarKurulu’na, bu gerekçeyi öne sürmekyeterlidir, anlam›nda bir yetki veriliyor.Bu durumu hukuk mant ›¤› i leba¤daflt›rmak mümkün de¤ildir. Otakdirde Dan›fltay’a gidilmesi halindeDan›fltay, sadece, Bakanlar Kurulu bugerekçeyi ileri sürmüfl mü, sürmemifl mi?Bunu denetleyebilir. Yoksa Dan›fltay, bugerekçe gerçekten var m›, yok mu? Onudenetleyemez. Esas hakk›nda, Yarg›denetimi ortadan kald›r›l›r ki son derecesak›ncal› görmekteyim.

Bir di¤er önemli konu da 34. Madde...34. Madde’de de bir de¤ifliklik

yap › lmas ›n ›n zo run lu o ldu¤ukanaatindeyim. fiu anda yürürlükte olanyasaya göre, taraflar aras›nda uyuflmazl›kolmas› halinde resmi arabulucuyagidilmekte, sonra grev prosedürübafllamakta, grev prosedürünün devametti¤i s›rada, Bakanlar Kurulu’nunerteleme yetkisi bulunmaktad›r.

Bugünkü düzenlemeye göre, BakanlarKurulu erteledikten sonra 60 gün geçmesihalinde, otomatikman konu YüksekHakem Kurulu’nun önüne gitmekte vedolay›s›yla sendikalar›n ve iflçilerin serbestiradeleri ortadan kalkarak zorunlu topluifl sözleflmesi imzalanmas› söz konusuolmaktad›r. Tasar›da bu konuya hiçde¤inilmemifl, konuyla ilgili hiçbirdüzenleme yap›lamam›flt›r. Grev veyalokavt›n ertelenmesi halinde, 60 günlüksüre içinde anlaflma sa¤lanamaz ise grevveya lokavt, kald›¤› yerden devamedebilmeli, bu konuya imkan sa¤layandüzenleme yap›lmal›d›r.

Bu düzenleme yap›lmadan, toplu iflsözleflmesi grev lokavt yasas›n›n yenidendüzenlenmesinde, as›l mihenk noktas›elden kaçm›fl olmaktad›r, ki bu büyükbir eksikliktir.

HUKUK

Sermayenin iktidar›, insan›n eme¤iniçalmaya devam ediyor. Sadece eme¤ini mi?Beynini, bedenini, sa¤l›¤›n›… Her türlü insaniihtiyac›n maliyet kalemi olarak görüldü¤ü vebu maliyet kaleminden titizlikle imtina edildi¤iça¤›m›z›n bu vahfli üretim biçiminde insanlarh›zla yaln›zlafl›p, yabanc›lafl›yor: Kendilerineve insanl›klar›na…

Pek çok ifl kolunda, görmezden gelinerekve hatta özellikle öyle tasarlanarak yarat›lançal›flma koflullar›, sermayenin bundan sonrakivarl›¤›n›n da sigortas› oluyor bir anlamda.Sermaye yaln›zlaflm›fl, örgütsüz insan›n kolayteslim al›naca¤›n› biliyor.

Birey de¤il köle, soru de¤il itaat, hak de¤ilsadece görev istiyor. ‹nsan›n h›zla metalaflt›¤›,fleyleflti¤i kapitalist üretim biçiminde bu gözüdönmüfl kâr h›rs› insan› ve onu insan yapande¤erleri h›zla alafla¤› ederken sermayedarlardaha çok nas›l sömürürüz hesaplar›n›“baflar›yla” hayata geçiriyor. Küreselleflendünyan›n küreselleflen teknolojisiyle birlikteyeni ifl kollar› hayata geçerken sermayesömürü mekanizmalar›n› da kendi içindehemen orac›kda yarat›veriyor, geriye buiflleyiflin az geliflmifl ülkelere ithal etmekkal›yor ki o da biliyoruz hiç zor de¤il.

Ad›yla birlikte ithal edilmifl sektörlerdenbiri de ‘call center’ler, yani ça¤r› merkezleri.En son iletiflim ve bilgisayar teknolojilerinin

kullan›ld›¤›, yine en son ofis tasar›mtrendlerinin aktar›ld›¤› bu modern zamanhapishanelerinde neler oluyor dersiniz?

Büyük flirket ve holdinglerin sürgünmekanlar› kabul edilen ça¤r› merkezlerindede di¤er pek çok ifl kolunda oldu¤u gibi günde 8 saat mesai yap›l›yor; ancak hayli zor olançal›flma koflullar› ile di¤er pek çok ifl kolundanda kolayl›kla ayr›l›yor.

THY call centeri de bunlardan... Her birigünde ortalama 100 ile 150 telefona yan›tvermek zorunda olan ça¤r› merkeziçal›flanlar›n›n ö¤len yemekleri için yar›msaatleri ve saat bafllar›nda dinlenmek veihtiyaçlar›n› gidermek için kullanabilecekleri5 dakikalar› var. Aksakl›klar›n nedenleriaras›nda personel eksikli¤i önemli bir kalemiolufltursa da yönetimin iflçiyi cezaland›r›r gibiçal›flt›rma anlay›fl› yaflanan sorunlar›nkayna¤›na iflaret ediyor.

Çal ›flma ortam›m›z nazi kamp›nadönüfltürüldü

“Sürekli bitmeyen bir ifl yo¤unlu¤u var.Her iflin bir yo¤unlu¤u vard›r, ancak insanlar›narada nefes ald›klar›, dinlendikleri zamanlar›da olur. Biz de durum biraz farkl›. Gündeortalama 150 telefona yan›t veriyoruz ancak300’e kadar ç›kt›¤› da olabiliyor. ‹ki telefonaras›nda ki dinlenme süremiz 5 saniye, buda tabii ki büyük bir s›k›nt› çünkü bir öncekitelefondaki meseleyi henüz halledememifloluyorsunuz bir sonraki telefona geçerken.Yo¤un saatlerde hatta bekleyen yolcu say›s›100’e kadar ç›kabiliyor. Bu kendi bafl›na birbask› kayna¤› iken bir de fleflerimizinbask›s›yla karfl› karfl›yay›z. Müflteri hattabeklerken gerilmifl oluyor, öfke de hakaret veserzenifl olarak bize yans›yor. Telefonlar,“Allah kahretsin 15 dakikad›r bekliyorumPTT’yle ortak m›s›n›z” diye bafll›yor. Yo¤unlukoldu¤unu söyleyerek müflteriyi rahatlatmayaçal›fl›yoruz. ‹flin enteresan taraf› personel say›s›yetersiz, ifl yükü haddinden fazla, zatenözverili bir ortamda çal›fl›yoruz ama bizdendaha fazla özveri, daha fazla ifl ve daha fazla

HABER

Call center

Modern zaman hapishaneleri

10

Pek çok iflkolundagörmezdengelinerek, hattaözellikle öyletasarlanarakyaratılan çalıflmakoflulları,sermayenin bundansonraki varlı¤ınında sigortası.

telefon görüflmesi bekleniyor” diyerek günlükçal›flma pratiklerini aktaran bir call centerçal›flan›, “Çal›flma ortam›m›z nazi kamp›nadönüfltürüldü” diyor.

“Dinleniyor olman›n getirdi¤i psikolojikbask› da var. Sigara ve lavabo ihtiyac›m›z›gidermek için sadece 5 dakikam›z›n oluflu vekimi zaman bunun bile kulland›r›lm›yorolmas› ciddi psikolojik sorunlara yol aç›yor.”

Her zaman müflteri mi hakl›d›r?Ça¤r› merkezlerinde “müflteri her zaman

hakl›d›r” anlay›fl› yöneticilerin elinde sallananbirer tehdit sopas›na dönmüflken çal›flanahiçbir söz hakk› tan›nm›yor.

“Yolcu, flikayetini yönetime iletti¤i andanitibaren yasal süreç bafll›yor. Uyar›, k›namacezalar›n›n ard›ndan maafltan yevmiye kesimive en son iflten ç›kartma ile süreçtamamlan›yor. fiirket yönetiminin bu konudakitavr› çok net, yolcu flikayetleri an›ndade¤erlendirilip hemen iflleme konuyor. Bu tipdurumlarda bizlerden de savunma isteniyor;ancak hemen hiçbir zaman dikkate al›nm›yorçünkü yolcunun flikayeti var.

En baflta izinlerde sorun ç›kart›yorlar.Y›ll›k, alt› ayl›k bir çal›flma program›m›z varen baflta onu ihlal ediyorlar. Diyelim normalçal›fl›yorsunuz, bir sorun yafland›¤›ndayöneticiniz sizi hemen iki vardiyal› çal›flmabiçimine geçiriyor. Özellikle evli olanlar için3’lü vardiya hayli zor oluyor. Yasal prosedüreek olarak bir de bu tür keyfi uygulamalaryap›l›yor. Ücretlerinden, bir yerdeekmeklerinden kesiyorlar.”

Antidepresan kullan›m› yayg›nYaln›zlaflma ve yabanc›laflman›n had

safhada yafland›¤› ça¤r› merkezi çal›flanlar›aras›nda psikolojik rahats›zl›klar s›kçagörülüyor. Y›llarca bu ifli yapt›ktan sonrakiflinin sa¤l›kl› kalmas›n›n mümkün olmad›¤›n›söyleyen bir baflka ça¤r› merkezi çal›flan›,“Yan›mda oturan arkadafl›mla befl y›ld›r birlikteçal›fl›yorum; ama onula gün içindekonufltu¤um cümle befli geçmez. Bazenbirlikte çal›flt›¤›m›z› servise bindi¤imizdeancak fark edebiliyoruz. Yaln›zlaflma çokyo¤un, etraf›m›zda kimin oldu¤unun,kendimizin bile fark›nda de¤iliz” derkenantideprasan kullananlar›n çoklu¤undan veça l › flma a rkadafl la r ›n ›n ps iko lo j ikdurumla r ›ndan flöy le bahsed iyor .

“Yaln›zlaflman›n, yabanc›laflman›n yan›ndayalanc›laflmaya da bafll›yorsunuz; çünkü güniçinde müflteriye yan›t verirken baz› sorunlar›nçözülmemesinden kaynaklanan yalan söylemehuyu bafll›yor asl›nda. Y›llarca bu ifli yapt›ktansonra sadece ifli yaparken de¤il, günlükhayatlar›m›zda da yalan söylemeyebafll›yorsunuz. D›flar›ya da yans›maya bafll›yor.Sinir boflalmalar›, a¤lama krizleri s›kl›klaolabiliyor, özellikle akflam vardiyalar›nda.Antideprasan kullanan pek çok arkadafl›m›zvar, ancak say› veremeyece¤im çünkü insanlaryaln›zlaflt›klar› için çok yak›n›m›zda ki çal›flmaarkadafllar›m›z ne durumda ço¤u zamanbilemiyoruz. ‹nsanlar sorunlar›n› baflkalar›ylada paylaflam›yor.”

Azap çekilen yerBir baflka çal›flan “Bir kiflinin iflini yaparken

sürekli a¤lad›¤›n› sinir krizleri geçirdi¤inidüflünün; o ifl, kifli için ne kadar anlaml› vek›ymetli olabilir ki? “ diye soruyor ve ekliyor.“Biz bile zaman zaman insanl›ktan ç›kt›¤›m›z›hissediyoruz. Call centerlerda çal›flman›nyaratt›¤› en büyük dejenerasyon bu. Biranlamda çürüyorsun. Arayan kiflilerin de hakl›oldu¤unu biliyorsun, onlara hak veriyorsun,ben de onlar›n yerinde olsam benzer flekildedavran›r›m; ancak o hale gelmifl oluyoruzki,biz de ona ba¤›rmak istiyoruz.

Kap›dan ç›kt›ktan sonra kendi kendimizitelkin ediyoruz, bir sonraki mesaiye kadarbitti diye. Çünkü oras› sorunlu, azap çekilenbir yer.

11

Yalnızlaflma veyabancılaflmanın

had safhadayaflandı¤ı ça¤rı

merkezi çalıflanlarıarasında

antidepresankullanımı yaygın.

HABER

Call centerler gibi; yap›lan iflin tekrar›nadayal›, rutin ifllerde çal›flan kiflilerinyaflayabilece¤i psikolojik sorunlar› ve çözümyollar›n› Marmara Üniversitesi Psikiyatri AnaBilim Dal› Ö¤retim Üyesi Psikiyatrist Prof.Dr . Mehmet Sungur ’ la konufl tuk.

Mekanik ifllerde uzun süre çal›flman›ndepresyon, kronik yorgunluk, sürmenaj gibia¤›r sonuçlar› olabilece¤ini söyleyen Sungur,kronik yorgunluk sendromunun ayn› ifli uzuny›llar yapan, yaparken de ilerleme flans›olmayan ve ödül alamayan kiflilerde ortayaç›kabilece¤ini belirtiyor.“‹lerleme flans›n›z›nolmad›¤›n› düflündü¤ünüzde gelecekle ilgiliumutlar k›r›ld›¤›nda, kronik yorgunluk ortayaç›k›yor ki, psikiyatride az konuflulan ancakçok önemli bir konu. Daha çok ödül almayanve rutin ifllerde çal›flan kiflilerde görülüyor.Son derece önemli bir sorun, hem iflperformans›n› düflürüyor hem de kiflinin özelve sosyal yaflam›n› olumsuz etkileyebiliyor.Depresyon düzelen bir tablo ancak kronikyorgunlu¤a bir kez girildi¤inde kolaydüzelmiyor, tedavisi de depresyondan daha

uzun sürüyor.”“Kendi imzam›z›, kimli¤imizi aktard›¤›m›z

ifller oldu¤u gibi bunu her zaman yapmam›zaolanak sa¤lamayan ifllerde olabiliyor. Standartbir iflte çal›fl›yorken ‘ben’ olam›yorsunuz.”diyen Sungur, böylesine bir iflte ki imzan›nesneklik olabilece¤ini söylüyor. “Kendinizinas›l aktarabilirsiniz? Arayan müflteriye karfl›daha anlay›fll› ve yard›mc› olarak, ona dahaiyi hizmet vermeye çal›flarak… Ancakesneklik yapmaya bafllad›¤›n›zda, ‘seninyapman gereken bu de¤il, buradan öteyegeçme’ dendi¤inde kimli¤inizi ve imzan›z›da geri çekmeye bafllars›n›z. Ne diyorlar;‘standart bir ifl ve standart fleylersöylemelisiniz’ ancak bu standard›n yan›tveremedi¤i durumlarla da karfl›laflabilirsiniz.”

Konsantrasyon süresi iyi belirlenmeliMekanik ifllerde konsantrasyon süresinin

iyi belirlenmifl olmas› gerekti¤ini anlatanSungur, çal›flma zamanlar›n›n aras›nda yeterlid i n l e n m e s ü r e l e r i n i n k o n m a s ›zorunlulu¤unun da alt›n› çiziyor “Çokyoruluyorlar ve ayn› fleyi gün içinde defalarcaanlatm›fl oluyorlar. Rutin yap›lan ifllerdedikkatte azalma oluyor çünkü otomati¤eba¤lanm›fl durumdalar. Çal›flma zamanlar›n›naras›na yeterli dinlenme süreleri konmal›.Biz mant›¤›m›z› sadece çal›flan ve iflverenaç›s›ndan de¤il hizmeti alan aç›s›ndan dakurmal›y›z. Burada ki gerginli¤i anlaman›nen iyi yolu, ortalamalara bakmak olabilir.Ben ara vermeden arka arkaya 10 hastayabakabilirim bir baflka doktor ara vermedenüç hastaya bakabilir dolay›s›yla böylestandartlar kifliden kifliye de¤iflebilir. Bu sürenas›l hesaplanabilir? Bir insan›n hata yapmas›hangi aflamadan sonra bafll›yorsa, takip edenzaman›n aras›na dinlenme süresi konabilir.Konuflmalar dinlenerek kiflinin optimalçal›flma zaman› hesaplanabilir.”

Maliyet etkinli¤iÖnemli olan›n maliyet de¤il, maliyet

SA⁄LIK

12

Call center hastalı¤ı

kronik yorgunluk

Prof. Dr. Mehmet Sungur

Aynı mekanik ifliuzun yıllar yapan,yaparkende ilerlemeflansı olmayankiflilerde depresyon,kronik yorgunluk,sürmenaj gibi a¤ırpsikolojik sorunlargörülüyor.

13

Rutin önemsizdemek de¤ildir, rutin

ifller bazen hayatkurtarır.

Çalıflma koflullarıinsani olmayan

kifliyi cezalandırıyorolmak, insanları

cezalandırmaktır.

etkinlik oranlar› oldu¤unu belirten Sungur,Türkiye’de ki personel politikalar›n›n dahaçok ‘kalan sa¤lar bizimdir’ anlay›fl›nadayand›¤›n› anlat›yor. “Örne¤in bir ifl içindört kifliyi ifle al›yorum, onlar› dinlendirerekçal›flt›r›yorum, bir kifli sürekli boflta duruyor4. kifli fazladan maliyet gibi görünebilir ancakdi¤er üç kiflinin yapt›¤› iflin performans›n›artt›rd›¤› için maliyet etkinli¤i olarakbak›ld›¤›nda çok faydal› oldu¤u görülecektir.Oysa biz de insanlar ifle al›n›yor ve köle gibiçal›flt›r›l›yor, ‘yapabilen yapar, yapamayanlargider, kalan sa¤lar bizimdir deniliyor.’ böyleoldu¤unda yapanlar da bir süre sonra yapamazhale geliyor.”

E¤itimde cezaland›rma motivasyonu düflürürSungur, ça¤r› merkezlerinin çal›flma rejimi

haline gelmifl cezaland›rma anlay›fl›yla ilgiliolarak ise, “E¤itimde ceza diye bir fleyinolmad›¤›n› aç›kça söylemek isterim.” derkenb ö y l e s i b i r a n l a y › fl l a v e r i m i nartt›r›lamayaca¤›n› aksine azalt›laca¤›n› vesadece hizmet verenin de¤il hizmet alan›nda cezaland›r›lm›fl olaca¤›n› söylüyor. “‹yiolan ifllerde ödüllendiririz, iyi olamayan ifllerdede ödülü keseriz. Zaten ödülü kesti¤imiz anda bireyin kafas›nda ödülü hak etmedi¤ine dairdüflünceler oluflacakt›r. Ödüllendirme yerinecezaland›rma yöntemi seçiliyorsa bu sonderece moral bozan, motivasyon düflüren birdurumdur. Rutin ve yorucu bir ifl yap›yorsunuzve bunu uzun vadede gerçeklefltiriyorsunuz.Kiflinin gücü yetmedi¤inde ona ceza olarakdaha fazla ifl veriyorsunuz. ‘Madem öyle flimdi

daha fazla çal›fl bakal›m.’ dendi¤inde çal›flanlabirlikte hizmet alan› da cezaland›rm›floluyorsunuz. Önemli olan iyi diyetan›mlad›¤›m›z çal›flanlar› iyi yapan özelliklerinelerdir bunlar› tan›mlamak ve daha yavaflçal›flanlar› daha iyi yapmak için hangiözelliklerin kazand›rmak gerekti¤ine bakmak.Bu, bir tak›m kurumlardan yard›m al›narakda yap›labilir. Çal›flma koflullar› insaniolmayan kifliyi cezaland›r›yor olmak insanl›¤›cezaland›r›yor olmakt›r.”

Rutin bazen hayat kurtar›rSungur, “Rutin önemsiz demek de¤ildir,

bazen rutin ifller hayat kurtar›r. Rutin s›k›c›demektir ama bir taraftan da güvenlidir.”derken, insan do¤as›n›n bir taraftan güvenisterken di¤er yandan da sürpriz beklentisiiçinde oldu¤unu belirtiyor. Bunun da busürprizi onlara verebilecek rutin d›fl›nda baz›olanaklar›n sunulmas› i le mümkünolabilece¤ini söylüyor. “Bu insanlar›ntükenmiflli¤ini azaltmak için onlar›nyarat›c›l›klar› nas›l gelifltirilebilir bunlar›düflünmelisiniz. Zaman zaman onlar için birfleyler yapmal›s ›n›z, ai leler iyle dekat›labilecekleri bir tak›m etkinliklerdüzenleyerek sosyal ihtiyaçlar›na yan›t vermekzorundas›n›z. ‘Biri gider yenisi gelir anlay›fl›’sa¤l›kl› ve do¤ru bir bak›fl aç›s› de¤il. Siz deifl yerinizin mant›¤›n›n bu oldu¤unu farkederseniz ve yan›n›zda çal›flan arkadafl›n›z›nödül yerine ceza ald›¤›n› görürseniz bir süresonra siz de çal›flamaz hale gelirsiniz”.

SA⁄LIK

14

Türkiye Sivil Havac›l›k Sendikas› (Hava-‹fl), 4 Nisan 2006 tarihinde Atatürk HavaLiman› D›fl Hatlar Terminali Tepe Akfen (TAV)Toplant› Salonu’nda uçufl personelininsorunlar›n› kamuoyuna duyurmak amac›ylabas›n toplant›s› düzenledi. Hava-‹fl Sendikas›Genel Baflkan› Atilay Ayçin, Baflkan Yard›mc›s›Eylem Atefl, Genel Sekreter Mustafa Ya¤c›’n›nkat›l›m›yla gerçeklefltirilen toplant›da THYuçufl personeli de yer ald›.

Toplant› gündemini; uçufl güvenli¤i, sosyalgüvenlikle ilgili hak ihlalleri, lisans kayb›sigortas›, büyüme ve istihdam sorunuoluflturdu.

Emekli pilotlar›n sa¤l›k karneleri geri al›nd›“Uçufl emniyeti kavram› THY yönetimi

olarak sizi ilgilendirmiyorsa, bizi, ailemizi,çocuklar›m›z›, arkam›zdaki yolcuyu, ulusalde¤erlerimizin korunmas› yönünden ülkemiziilgilendiriyor” diyen Hava-‹fl Genel Baflkan›Atilay Ayçin, THY yönetiminin birbirini takipeden 7 günde bir kez “biriken yorgunlu¤utelafi etmek için” verilen 24 saatlik süreyiortadan kald›rd›¤›n›, konaklamalarda 10 saatolan dinlenme süresini ise 8 saate çekti¤inibelirtti. Toplant›da, THY yönetiminin buuygulamayla uçufl personelinin kazan›lm›flhaklar›n› gasp etti¤i ve uçufl güvenli¤ini hiçesayd›¤› vurguland›.

2005 y›l› bütçe kanununda kamuiflyerlerinde (THY’de) çal›flan 500’e yak›nEmekli Sand›¤› mensubu emekli pilotun emeklimaafllar›n›n kesilmesi yönünde düzenlemeyap›ld›¤›n›, bu düzenlemeyle hükümetçeanayasan›n eflitlik ilkesinin hiçe say›ld›¤›n›belirten Ayçin; “Emekli Sand›¤› sa¤l›k karneleripilotlardan geri al›nd›. Zaten emekli statüsündeolan pilotlar SSK’n›n tüm prim ödemelerine

tabi tutularak sanki ikinci kez emeklilikverilecekmifl gibi SSK kapsam›na al›nd› veilave prim ödemek zorunda b›rak›ld›. YaniTHY pilotlar›na ‘kamuda kal›rsan haklar›ndanolursun, özele git’ mesaj› verildi.” dedi.

Lisans kayb› sigortas› tüm dünyada yapt›r›l›yorAyçin, mesle¤in kaybedilmesi halinde

sonuçlar›n› sosyal aç›dan bertaraf etmeyeyard›mc› uygulama anlam›na gelen lisanskayb› sigortas›n›n THY yönetimi taraf›ndanuygulamas› taahhüt edildi¤i haldeuygulanmad›¤›n› belirterek “Lisans kayb›sigortas› dünyan›n tüm önemli havayollar›ndaflirket taraf›ndan yapt›r›l›r. Lisans kayb› sigortas›ilave bir sosyal güvenlik hakk› de¤ildir.Reklama 15 milyon dolar ay›rabilen THY,pilotlar›ndan mesle¤i takdir etme katk›s›n›esirgemektedir” dedi. THY’nin plans›zbüyüdü¤ünü, büyürken de istihdam› dikkatealmad›¤›n› belirten Ayçin; bu plans›zl›¤›nsonuçlar›n›n uçufl emniyeti ve hizmet kalitesiaç›s›ndan ne anlama geldi¤ini ise flöyleaç›klad›: “82 uçak adedine göre flu anda kabinmemuru a盤› 619 kiflidir. Genel müdürünsöyledi¤i gibi uçak ay›s› y›l ortas›nda 105oldu¤unda, bu aç›k 1309 kifli olacakt›r. Yaztarifesi bafllam›flt›r, THY’de 898 kabinmemuru a盤› ile planlama ve uçufl göreviyap›lmaya çal›fl›lacakt›r. THY bu eksi¤itamamlamad›¤› gibi 2006 Ocak ay›nda 355deneyimli personelini iflten ç›karm›flt›r.Bunlar›n 44’ü THY’nin en deneyimli kabinamiriydi. Bu nas›l bir mant›kt›r? THY’denitilen mevcut pilotlar›m›z THY’den ayr›lmayabafllarsa as›l o zaman gerçek kay›p ortayaç›kacak, bunun flirkete maliyeti inan›lmazolacakt›r.”

Uçufl güvenli¤i riske at›lamaz

Uçufl güvenli¤ikavramı, THYyönetimi olarak siziilgilendirmiyorsa;bizi, ailemizi,arkamızdakiyolcuyu, ulusalde¤erlerimizinkorunmasıyönünden ülkemiziilgilendiriyor.

HABER

Hava-‹fl Sendikas› 19 Nisan 2006tarihinde Atatürk Hava Liman› D›fl HatlarTerminali Tepe Akfen (TAV) Toplant›Salonu’nda teknik personelin kat›l›m›ylabas›n toplant›s› düzenledi.

THY yönetimi taraf›ndan yürürlü¤e yenisokulan ‘crew consept’ uygulamas› velisansland›rma ile ilgili aksakl›klar›nkamuoyuna duyuruldu¤u toplant›da, THYteknik personelinin genifl kat›l›m› dikkatçekti. Bak›m personelinin havaalan›nın enkritik operasyonunda görev yapt›¤› ve bukonuda yaflanan olumsuzluklar›nmaliyetinin tahmin edilemeyecek kadarbüyük oldu¤unun hat›rlat›ld›¤› toplant›da,Hava-‹fl Teflkilat Sekreteri Kaya Say›n,büyüme planlar› yap›l›rken istihdamgereklerinin göz ard› edilmemesi gerçe¤ininalt›n› çizdi. “Uçak say›lar› ve tiplerini k›sasürede yüzde 30’lara varan bir orandaart›r›yorsan, bu uçak tiplerinde lisansl›teknik personel say›s›n› da o orandaar t › rman ge rek i r . Yoksa bak ›muygunsuzluklar› artmaya ve bak›m kalitesidüflmeye bafllar” diyen Say›n, teknikpersonelin bir havayolu flirketi için öneminive plans›z büyümenin sonuçlar›n› flöyleanlatt›: “THY teknikte görev yapan lisansl›teknisyen, mühendis, lisanss›z teknisyenve di¤er görevliler, uça¤›n s›f›r hata ilebak›m ünitesinden ç›kar›lmas› ve güveniçinde uçufla sunulmas› konusunda y›llard›re¤itim, deneyim ve yüksek meslekikabiliyetleri ile her zaman ulusalhavayolumuzun en önemli unsurlar›olmufllard›r.”

Crew consept iptal edilmelidirTeknikle ilgisi olmayan, mesleki e¤itim

almam›fl personeli sadece ikifler saate¤itimlere tabi tutarak hat bak›m ifllemlerininyapt›r›lmas› anlam›na gelen crew conseptuygulamas› ile teknik ekibin hiçe say›lmakistendi¤ini söyleyen Say›n, THY yönetimininbu uygulamayla ilgili olarak yan›tlamas›

gereken sorular oldu¤unu belirtti. “Crewconsept uygulamas›n› yapacak havayolubunu baflta hangi havaalan›nda yapaca¤›n›,öncelikle otoriteye sonra da tüketici olarakyolcular›na aç›klamak zorundad›r. THYyönetimine soral›m; crew conseptde enönemli rolü oynayan ve uça¤›n “evetuçabilir” imzas› ile uçufla verecek pilotlar›nabunun e¤itimini tam verdin mi? Yak›t alma,ground line kontrolleri, head set (kulakl›klauça¤› kald›rma) vb. teknik kontrolleri ikiflersaat e¤itim verdi¤in floför operatöreyapt›rabilir misin? Hadi yapt›rd›n, tarifelibir havayolu olarak teknisyenin olmad›¤›bir havaalan›nda an›nda müdahale edilmesigereken teknik sorunlar ortaya ç›karsayolculara ne diyeceksin? Kusura bakmay›nar›za var, teknisyenim yok, sefer iptal mi?Ya da teknik ar›zay› gidermeyi pilota veyaflo fö r ope ra tö re mi yap t › rmay ›düflünüyorsun? Bu yanl›fltan dönülmeli buuygulama iptal edilmelidir.”

Lisans kaosuna son verilmeliLisans talimatlar›yla ilgili olarak da

kar›fl›kl›k yafland›¤›n› belirten Say›n,SHGM’nü göreve ça¤›rarak yaflanankaosa birlikte çözüm bulmay› önerdi.“SHGM, SHY-66 ad› alt›nda Onaylay›c›Bak›m Personeli Yönetmeli¤i ç›kararak1 Ocak 2006 tarihinden itibarenyürürlü¤e koymufltur. Bu nedenle mevcutSHD-T-35 Uçak Bak›m Teknisyeni LisansTalimat› ile verilmifl bulunan lisanslarlave bunlar›n yeni yönetmelik hükümlerinegöre dönüfltürülmesi ile ilgili önemli birkar›fl›kl›k ve kaos yaflanmaktad›r. BuradanSHGM’nü göreve ça¤ › r ›yoruz .Yönetmeli¤i sosyal taraflar olarakkonsensüs içinde birlikte yapal›m, bukaosa son verelim.”

15

Plans›z büyüme

istihdam›n

gereklerini

yok say›yor

HABER

Crew conseptuygulamasıyla

tekni¤in gerçek yerive önemi maliyete

feda edilmekisteniyor.

Kaya SayınTeflkilat Sekreteri

Sivil havac›l›kta sendikal hareketin emektar ismi

PORTRE

16

Zihni Bar›n

Hava-‹fl’in 1964yılında imzaladı¤ı ilktoplu sözleflmesi birfloför ehliyetnamesikadar küçüktü vesadece 20 maddedenolufluyordu. Bu ilktoplu sözleflme ileüyelere seyyanen65 TL zam alınmıfltı.

Bak›rköy Çavuflo¤lu Pasaj›’nda küçükbir oda, girifl aidat› bir defaya mahsus 5TL, üyelik aidat› 125 kurufl, 100 üye,tarih 4 Nisan 1962…

44 y›l önce böyle kurulan TürkiyeSivil Havac›l›k Sendikas› (Hava-‹fl), bugün10 bine yak›n üyesiyle ad›ndan sayg›ylasöz edilen, etkinli¤i ve faaliyetprensipleriyle yurtiçi ve yurt d›fl›ndaprestijli iflçi örgütleri aras›nda gösterilenbir sendika. Sivil havacılık ifl kolunun1964 y›l›nda imzalanan ilk toplusözleflmesi bir floför ehliyetnamesi kadarküçüktü ve sadece 20 maddedenolufluyordu. Bu ilk toplu sözleflme ileüyelere seyyanen 65 TL zam al›nm›flt›.O ilk toplu sözleflme, ç›k›lan yolun ilkad›m›yd›. Y›llar ilerledikçe sözleflmelerinboyutlar› da, al›nan ücret zamlar› dabüyüdü. Necati Gezer ve NejatYalt›rakl›’dan sonra 1967 y›l›nda Hava-‹fl Genel Baflkanl›¤›’na seçilen Zihni Bar›n,sendikan›n yaflayan en eski yöneticisi.Kiflili¤i ve yürüttü¤ü sendikal mücadeleile toplumda ve havac›l›k camias›ndasayg›yla an›lan Bar›n’› tan›mak veanlamak biraz da o günleri, o günlerin

Hava-‹fl ruhunu ve buralara nas›lgelindi¤ini anlamak olaca¤›ndankendisini ziyaret ettik.

2. Dünya savafl› y›llar›yd›82 yafl›ndaki Zihni Bar›n’›n kiflisel

tarihi için “Türkiye sivil havac›l›k vesendikac›l›k tarihi” ile efl demek yanl›flolmayacak.

Zihni Bar›n, cumhuriyetin ilk y›llar›nda‹zmit’te dünyaya gelir. ‹lk ve ortaö¤renimini ‹zmit’te tamamlad›ktan sonraBursa Askeri Lisesi’ne oradan da topçusubay› olmak üzere Ankara’daki HavaHarp Okulu’na yaz›l›r, ancak fikrininde¤iflmesi uzun sürmez. “2. Dünya Savafl›y›llar›yd›” diyerek anlatmaya bafll›yor.“Askeri liseyi bitirdi¤im zaman topçus›n›f›na kabul edildim, topçu subay›ç›kmak üzere. Henüz havac›l›k diye birbölüm kurulmam›flt›. Pilotlar daAnkara’daki Kara Harp Okulu’ndaokuyordu; fakat son s›n›fta kararde¤ifltirdim. Savafl zaman›yd› ve havac›ihtiyac› vard›. Böylelikle havac› olmayakarar verdim ve sonradan aç›lan havac›s›n›f›na geçtim.”

Sendikayla tan›flmakBar›n, 11 y›l Türk Hava Kuvvetleri’nde

yüzbafl› olarak uçtuktan sonra, istifaederek 1957 y›l›nda THY’na geçer ve 25y›l da burada çal›flt›ktan sonra emekliolur.

Sendikayla tan›flmas› ve sonras›ndaonun mimarlar›ndan biri haline gelmesiise 1960’l› y›llar›n ortas›nda olur ve1967’de “benimle birlikte s›k› koflan birkaptan pilot arkadafl›m vard›” diyerekand›¤› bir önceki Genel BaflkanYard›mc›s› Nejat Yalt›rakl›’ya dan›flarakgenel baflkanl›¤›na adayl›¤›n› koyar vekazan›r. “Genel Baflkan Necati Gezervefat etmiflti ve Nejat yeni biri seçilenekadar yerine vekalet ediyordu. Bir günyine kendisiyle uçarken sordum, “Sengenel baflkanl›¤a adayl›¤›n› koymay›düflünüyor musun?” O da kesinlikledüflünmedi¤ini söyledi ve bu ifli denemekistedi¤imi belirttim. 67’deki genel kuruldaüç baflkan aday› vard›. Bir tanesi bendensonra 10 sene kadar görev yapanarkadafl›m›z Erdo¤an Balc› . Oarkadafl›m›z› da kaybettik. Biri de MustafaÖzkeçec i d i ye b i r t ekn i syenarkadafl›m›zd›.”

Bar›n, 10 y›l sonra 1977 y›l›ndaarkadafllar›n›n ve çal›flanlar›n istekleriüzerine tekrar genel baflkanl›¤a seçilir ve1979 y›l›na kadar görevi sürdürür.

Madem ki ücretli çal›fl›yoruz“‹flçi”, “emek”, “sendika” Bar›n’›n

çocuk yafltan itibaren ilgisini çekenkavramlard›r.

“Asker kökenli olmama ra¤mensendika ve sendikalar›n toplum üzerindekietkileri beni etkileyen bir konuydu. ‹flçisendikalar›; okudu¤um gazeteler, baz›arkadafllar›mla yapt›¤›m›z sohbetler vedo¤du¤um flehirde ald›¤›m baz›

etkilenmelerle beni hep çekmifltir” diyenBar›n, esas meselenin emekçi olmak veemek mücadelesinin özünü verebilmekoldu¤unu söylüyor.

“THY gibi bir müessesede herdüflüncedeki partilere sempati duyaninsanlar olabilir, dün böyleydi tahminediyorum bugün de böyle, ancak bunlar›nhepsinin ortak özelli¤i emekçi olmalar›.Madem ki sendikam›z var, ücretliçal›fl›yoruz ve eme¤in birer temsilcisiyiz,önemli olan bu. Onlara sendikada birlikoldu¤umuzu anlatarak bu ifli yapmayaçal›flt›k. Bir parça faydal› olabildikse nemutlu.”

Bar›n, emek örgütlerinin oluflumy›llar›n›, o zamanlar›n s›k›nt›lar›n› iseflöyle hat›rl›yor: “Sendikan›n yönetimkurulunun d›fl›nda polislikten emekliolmufl Bekir Amca diye bir bey vard›. Obey, primleri toplar, bankaya götürür,elle yazd›¤›m›z bildirileri götürüp da¤›t›r,asardı; bu kadar amatörce ve büyük biremekle yap›l›yordu ifller. O dönem Bekir

Amca’n›n d›fl›nda maafll›çal›flacak bir baflka kifliyialmay› düflünemiyorduk; amadaha sonra profesyonelli¤egeçildi¤inde bir sekreterbirkaç memur al›naraksendikan›n yönetim kurulud›fl›ndaki iflleri yapacak küçükbir kadro kuruldu.”

‹lk MuhalefetHavac› l ›k ta r ih inde

eme¤in sermayeye i lk

PORTRE

17

“‹flçi”, “emek”,“sendika” Barın’ın

ilgisini çocuklukyafllarından itibaren

çeken bafllıcakavramlar oldu.

baflkald›r›lar›ndan biri diye an›labilecekkarfl› durufl Bar›n’›n baflkanl›¤›ndagerçeklefliyor. O zamanki, THY GenelMüdürü Agasi fien taraf›ndan kalemeal›narak çal›flanlar›n tek bir müflteriflikayeti ile iflten at›lmalar›na sebep olacakbildiri, Bar›n’›n müdahalesi ile etkisizhale getiriliyor.

“Yeflilköy meydan›ndaki Atatürk HavaLiman› yok o zaman. THY’nin binalar›gayet küçük, gayet mütevazi ve her fleybu mütevazilik içinde yap›l›yor” diyenBar›n, “Bu benim ilk muhalefetimdidedi¤i” günleri gülümseyerek hat›rl›yor.“Bir gün uçufltan geldim, bakt›m; pilotodas›na genel müdür taraf›ndan kalemeal›nm›fl bir yaz› as›lm›fl. Yolcular THY’ninyer hizmetlerini yapan personeldenflikayetçi olmufl. Genel Müdür talimatta‘bundan sonra’ diyor herhangi biryolcudan herhangi bir personel içinflikayet olursa hiç baflka sorgu sualedilmeden ifline son verilecektir’. Bubildiri arkadafllar›n pek dikkatiniçekmemifl bunun ne kadar yanl›fl bir fleyoldu¤unun fark›na varamam›fllar. Bizsendikada görevli olan birkaç arkadafltopland›k, dedim ki, ‘Genel Müdüre birkarfl› bildiri haz›rlayal›m.’ 5-6 sat›rl›k bubildiride flöyle dedik; ‘Yapt›¤›n›z buaç›klamaya karfl›l›k hiç sorgu sualedilmeden, bir tek flikayet oldu¤unda veçal›flan›n savunmas› al›nmaks›z›n iflineson veri lmesi konusunun de¤iluygulanmas› düflünülmesi bile utançvericidir.’ Alt›na da sendika ad›na imzam›

atarak, onlar›n bildirilerini yap›flt›rd›¤›her yere ast›k. Sonra genel müdürlüktença¤›rd›lar, yan›nda da personel baflkan›var, yazd›¤›m bildiri de masan›n üzerindeduruyor. ‘Yaz› senin mi, nas›l yazars›n’dediler. ‘Bu benim görevim, sendikabaflkan›y›m, yaz›n›zdaki yanl›fllar›belirtmek için ben yazd›m’ dedim. O da‘hepinizin, Allah belas›n› versin’ dedi.‘Bu yaz›n›za karfl›l›k olarak bu bildiriyiyazd›k, flimdi kimin belas›n›n verilmesigerekiyorsa Allah onun belas›n› versin’dedim.”

Bar›n, bu olaydan sonra çevresindekiifl arkadafllar› taraf›ndan flaflk›nl›klakarfl›lanm›fl, hatta onun bu sebeple ifltenat›laca¤›n› düflünenler bile olmufl. “Ad›mad›m buna benzer olaylar› al›flt›ra al›flt›rabir noktaya kadar getirdik. fiimdi belkibunun 100 misli söyleniyor, böyle fleylernispeten daha anlay›flla karfl›lan›yor,kat›lmasalar bile daha anlay›fll› cevaplarveriliyor.”

Hava-‹fl’i anlamakYine THY‘deki ilk grevlerden biri de

1977 y›l›nda sendikan›n 5000’e yak›nüyesi varken Bar›n baflkanl›¤›ndagerçeklefltiriliyor. Üç günlük grev sonundasendika talep ettiklerinin tümünü de¤ilbelki ama büyük bir k›sm›n› elde ediyor.Bar›n’›n “Güzel hat›ralar› var” dedi¤igrev, fener alaylar› eflli¤inde geçiyor.“THY’nin müsait yerlerinde gösterileryaparak grev yapt›k, hem de büyük birbirlik içindeydik, zaten toplum böyle bir

fleye susam›flt›.” Havac›l›kta sendikal hareketin

emektar ismi Bar›n, bugün de sivilhavac›l›k sendika tarihinde ilklereimza atan pek çok de¤erli isimlebirlikte an›l›yor.

Hava-‹fl 10 bine yak›n üyesininiflveren karfl›s›ndaki hak aramamücadelesini 44 y›ld›r kararl›l›klasürdürüyor. Hava-‹fl ruhunuanlamak için; Zihni Bar›n ve onungibi hayat›n› mücadeleden ayr›düflünmemifl di¤er yönetici vesendikac›lar›n kiflisel tarihlerinebakmak yeterli olacakt›r.

PORTRE

18

Havacılıkta sendikalhareketin emektarismi Barın, bugünde sivil havacılıksendika tarihindeilklere imza atanpekçok de¤erliisimle anılıyor.

Kendilerini bu ülkenin duyarl›, dürüst,kamusal sorumluluk bilincine sahipayd›n›, iflçisi, emekçisi diye görenyurttafllar olarak, afla¤›da bafll›klar halindebelirtti¤imiz gerekçelerle TÜPRAfi'›nhalka iadesini ve kamu kuruluflu olarakkalmas›n› sa¤lamay› amaçl›yoruz. Bununiçin de, TÜPRAfi Halk›nd›r Hareketi'nibafllatt›¤›m›z› ve tüm yurttafllar›m›z› buhareketin saflar›na bekledi¤imiziduyuruyoruz:

- TÜPRAfi özellefltirilerek kamubirikiminin ya¤malanmas› ve özelsermayenin bir kesimine kolay birikimimkânlar›n›n sa¤lanmas› sadece Petrol-‹fl Sendikas›n›n de¤il bütün yurttafllar›nsorunu olarak de¤erlendirilmelidir.

- Sendikan›n bu konuda uzun sürediryürüttü¤ü kampanyalar ve çeflitli eylemlerciddi bir kamuoyu oluflturabilmifltir.S o n u ç t a b u g ü n T Ü P R A fi ' › nözellefltirilmesi meselesi salt bir "iflçilerinifl güvencesi, iflten at›lmama gayreti"olmaktan ç›km›flt›r. fiimdi tüm yurttafllaradüflen görev, Petrol-‹fl'in yaln›zolmad›¤›n›, TÜPRAfi'›n sahipsizolmad›¤›n› hem Koç ailesi, hem de AKPiktidar›na göstermektir.

- Türkiye'de geçti¤imiz y›llar içindegerçeklefltirilen özellefltirmelerin sonuçlar›art›k net olarak görülmüfltür. Her renkten,ulusal ve ulus ötesi sermayenin dahiloldu¤u özellefltirmelerin hem toplumsalyarar hem de emekçilerin ç›karlar›aç›s›ndan olumlu sonuçlar› oldu¤unuiddia etmek mümkün de¤ildir. Bugünmilli duyarl›l›klarla sermaye gruplar›aras›nda yap›lan ayr›mlar sonucugelifltirilen söylem ve politikalarözellefltirmelere cepheden ve esastan birkarfl› duruflu zay›flatmaktad›r. Oysa bugüntam da meselenin esas›na dair tav›r almakgereklidir. Bu çerçevede bizler kamubirikimlerini talan ederek, ekonomik vetoplumsal yaflam üzerinde hakimiyetleriniart›racak her renkten sermayeye karfl›

tav›r al›rken ayr›m gözetmemekteyiz.- Dan›fltay'›n 2 flubat 2006'da verdi¤i

yürütmenin durdurulmas› ve TÜPRAfi'›nkamuya iadesi karar› ile TÜPRAfiözellefltirmesi çok aç›k biçimde yasad›fl›bir gaspa dönüflmüfltür. fiimdiye deközellefltirme karfl›s›nda ulafl›lan en meflru,en hakl›, en güçlü anlardan birindebulunmaktay›z. Hem toplumsal vicdanhem de hukukun sundu¤u bu meflruiyetzemininde bu gayri meflru fiili durumadur demenin yurttafll›k görevi oldu¤unudüflünüyoruz.

- KOÇ HOLD‹NG'e ba¤l› 97 ayr› flirketve 82 bin çal›flan bulunuyor. KOÇailesinin tüm Cumhuriyet tarihi boyuncayapabildi¤i birikimlerle bu flirketleriny›ll›k toplam cirosu ancak 18 milyar ABDDolar› (2005 verileri) olabilmifltir. Tekbafl›na TÜPRAfi ise 20 milyar ABD Dolar›ciro yapmaktad›r (2005 verileri). Bu kadarbüyük bir gasp karfl›s›nda namusuylaçal›flan hiç kimsenin vicdan› susamazdiye düflünmekteyiz.

- AKP Hükümet i derhal buhukuksuzlu¤a son vermeli, muhtemel birh›rs›zl ›¤a karfl› TÜPRAfi'›n tümdemirbafllar› acilen kay›t alt›na al›nmal›ve TÜPRAfi en k›sa zamanda halka iadeedilmelidir.

- TÜPRAfi davas›n›n daha öncedefalarca örne¤i görüldü¤ü gibi hukuklabirentlerinde kaybolmamas› veülkemizin zorbalar›n hüküm sürdü¤ü biryer haline dönüflmemesi için emekçiler,kad›n erkek bütün yurttafllar, savc›lar,hakimler, yürütme organlar› derhalharekete geçmelidir.

Bu gerekçe ve düflünceler lekamunun/halk›n müdahale hakk›n›kullanmak üzere yola ç›kan; meflru,demokratik, kat›l›mc› ve kitlesel çal›flmay›benimseyen; ayd›nlara, siyasi ve sendikalyap›lara, kitle örgütlerine ve yurttafllaraça¤r› yaparak oluflturulan TÜPRAfiHalk›nd›r Hareketi yola ç›km›flt›r.

19

GÜNCEL

TÜPRAfi HalkındırHareketi’ne

www.tuprashalkindir.org

adresinden destekverebilirsiniz.

Hava-‹fl “TÜPRAfi Halk›nd›r

Hareketi”ni destekliyor“TÜPRAfi Halk›nd›r Hareketi Ça¤r› Metni”

DOSYA

20

Özellefltirme halkın birikimlerineel koyma hareketidirÖzellefltirme halkın birikimlerineel koyma hareketidir

Söylefli: Özlem Ergun

Erdemir

‹stanbul Üniversitesi‹ktisat Fakültesiö¤retim üyesi Prof.Dr. ‹zzettin Önderile enerji,telekomünikasyonalanlarındakiözellefltirmelerleTHY’nin “halkaarz” aldatmacasınıkonufltuk.

Foto

¤raf

lar:

Evr

ense

l Gaz

etes

i

Son y›llarda yerli ve yabanc›sermayeye sat›larak özellefltirilen kamukurulufllar›n›n sat›fl süreçleri “halka arz”aldatmacas› ile gündeme tafl›n›yor. T›pk›THY örne¤inde oldu¤u gibi. THY’nin ilk“halka arz”da toplam sermayenin 1.8’i,ikinci “halka arz”da 24.8’i, flimdilerdegündemde olan “halka arz”da ise yüzde25’lik hissesinin büyük bölümü asl›ndayabanc› sermayeye ve onlar›n arac›yat›r›m fonlar›na devredildi, devrediliyor.Son sat›fl›n gerçekleflmesi ile THY’ninkamu pay› yüzde 50’nin alt›nadüflürülerek yüzde 46’ya indirilmesiplanlan›yor.

‹stanbul Üniversitesi ‹ktisat FakültesiÖ¤retim Üyesi Prof. Dr. ‹zzetin Önderile enerji, telekomünikasyon alanlar›ndakiözellefltirmelerle, THY’nin “halka arz”aldatmacas›n› konufltuk. Önder;“Özellefltirme; s›k›flan sermayeninkendisine yeni faaliyet ve kâr alanlar›aramas›, bunu yaparken de baflkakanallarla halk›n yapt›¤› birikimlere elkoymas›d›r. Bir çeflit ya¤ma yapmahareketi asl›nda” derken, ac› bir hikayeyafland›¤›n› anlat›yor. “Bugün özellefltirmeuygulamalar›n›n karfl›s›nda durmakkurtulufl savafl› gibi bir fley, ekonomikkurtulufl savafl›… Mecburuz bumücadeleyi yapmaya çünkü ilerisi bizimiçin daha karanl›k…”

Hükümet görülmemifl bir h›zlaözellefltirme ihaleleri gerçeklefltirmeyi“baflar›” olarak görüyor. Sermayegruplar›n›n denetiminde ki bas›n dasüreci destekliyor. Kamuya ait en büyükiflletmelerin birbiri ard›na özellefltirilmesikonusunda ne düflünüyorsunuz?

Bugün özellefltirme kavram›ndan sözediliyorsa demek ki vaktiyle kamulaflt›rmayap›lm›fl.

2. paylafl›m savafl› sonras›nda bütünhükümetlerde farkl› sebeplere dayal›olarak sermaye kamulaflt›r›lm›fl. Bununmant›¤›nda devlet in ekonomiyidüzenlemesi yat›yor. Sermaye büyüyüpde bu birikim küreselleflince kârlar›ndaralmas›yla ortaya ç›kan -kendisini öylegösteren- krizi yaratt›. Bu kriz sonucundasermaye bir yandan piyasalar ›geniflletmeye bir yandan da maliyetunsur lar ›n › dara l tmaya çal › fl t › .Özellefltirme; s›k›flan sermayeninkendisine yeni faaliyet ve kâr alan›aramas› bunu yaparken de baflkakanallarla halk›n yapt›¤› birikimlere elkoyma ve ya¤ma yapma hareketidirasl›nda. Bu sadece Türkiye’de de¤il bütündünyada böyledir. Devletin verimsizoldu¤u söylemi safsatad›r. Devlet,verimsizse verimli hale getirilebilir, birsürü özel iflletme de verimsizdir asl›nda.Kâr ve verimlilik farkl› kavramlard›r. Özel

iflletmelerin bir ço¤u kâr elde edebilir;ama bu onlar›n her zaman verimli oldu¤uanlam›na gelmez. Buradaki meselese rmayen in ge reks in imle r i vedayatmalar›d›r.

Sermayenin elindeki medya halk›nbeynini y›k›yor ve ay›b›, günah› çokbüyük. Üniversi tenin de büyüksorumlulu¤u var bu konuda. Sermayeyanl›s› ö¤retim üyeleri de televizyon,gazete ve radyolarda yapt›klar›konuflmalarla halk› ideolojik bask› alt›naal›yorlar, dolay›s›yla sermayeye hizmeteden süreç pohpohlan›yor. Bizim gibigeri kalm›fl ülkelerde siyasi iktidarlar d›flgüçler taraf›ndan ne kadar onaylan›rsabu baflar› diye alg›lan›r; ancak bu yanl›flçünkü uluslararas› iliflkiler çat›flmal›d›r,ç ›ka r ça t › flmas › va rd › r . B iz imbaflbakan›m›z ABD baflkan›ndan takdirgörüyorsa, bu demektir ki bizimbaflbakan›m›z bize de¤il ABD’ye hizmetediyor. Bu bir ya¤ma hareketidir, baflar›falan de¤il.

Kapitalist sistemlerde siyasi iktidarlarhalk›n iktidar› de¤ildir, halka bir fleylerverirler, a¤za bir parmak bal çalma, gözboyama niteli¤inde. Kamu ortakl›¤›, TOK‹,fak-fuk fon böyledir. Seçim dönemleridaha çok s›klaflan bu harcamalar asl›ndayine sermaye için yap›l›r, sermayeninelinde üretimi denetleme gücü vard›r vebu gücünü kullanarak hükümeti hattahalk› tehtit eder. Halk bu esnadasermayeyi de¤il hükümeti suçlar. Benzin

kuyruklar›, ya¤ kuyruklar› olufluyorsa halkhükümeti sorumlu tutar; oysa bunlar›tezgahlar›n alt›na saklayan sermayedir.Bu ideolojik bir yan›lsamad›r. Hükümetlersermayeye hizmet eder ve onun siyasalbir uzant›s› olarak çal›fl›rken, sermayeayn› zamanda medyas›n› kullan›r bu dahükümetin iflini kolaylaflt›r›r.

1980 sonras›nda imtiyazl› anlaflmalar›nbafll›ca sektörlerde yo¤unlaflt›r›lmakistendi¤i görülüyor. Ener j i vetelekomünikasyon gibi. Her iki sektör deuluslararas› tekellerin az geliflmiflülkelerdeki cazip av alanlar›. THY’ninözellefltirme sürecinin de benzer birpolitikaya dayand›r›ld›¤›n› söyleyebilirmiyiz?

Baz› alanlar vard›r ki bunlar›n üretimibölgeseldir, baz›lar›n›n ise üniversaldiryani dünya çap›ndad›r. Enerji bunlardanbiridir, tüm dünyan›n ihtiyacıd›r ancakbüyük flirketlerin uluslararas› politikalar›vard›r. fiimdi onlar uluslararas›politikalar›n› iflletebilmek için yerelkalm›fl, ifl yapan devletleri devredenç›kartmak isterler çünkü devletler göreceba¤›ms›z, kendi ulusal ç›karlar›do¤rultusunda iflleri “maniple” edebilirama büyük flirketler taraf›ndan, “bu çak›ltafllar›n›n ay›klanmas›” gerekmektedir.Bunun için de enerji alan›n›n kesinlikledevlette olmamas› gerekir. Sermayenindüflüncesi budur. THY’ye geldi¤imizde

DOSYA

21

Devletin verimsizoldu¤u söylemi

safsatadır. Devlet,verimsiz ise verimlihale getirilebilir. Kârve verimlilik farklıkavramlardır. Özeliflletmeler kâr elde

edebilir ama buonların her zaman

verimli oldu¤uanlamına gelmez.

Prof. Dr. ‹zzettin Önder

TÜPRAfi

DOSYA

22

Sermaye için önemliolan öncelikledevleti bertarafetmektir. Sermaye,THY’yi alırken onubüyük ulafltırmapolitikasına monteetmek istiyor.

TÜPRAfi

bir dünya ulaflt›rma a¤› bütünlefliyorsae¤er; “merkezi planlamas›n›n olmas›gerek ve o plana yerel bir idareninuymas › , baflka ld › r › yo r sa onunözellefltirilmesi gerek”. Özellefltirdi¤inizdebu merkezi plana uydurabilirsiniz. Bununbir yolu da kurumu devletin elindenalmakt›r, devletin elinden ald›¤›n›zdaözel sektörle bu ifli çok daha kolayyapabilirsiniz. Burada önemli olan ilkaflama devletin elinden alma k›sm›d›r.Dünya çap ›nda b i r op t imumsa¤lan›yormufl gibi gösteriliyor; ancaktüm bunlar olurken halk yoksullafl›yor,e n e r j i , u l a fl t › r m a p o l i t i k a l a r ›yabanc›lafl›yor. Yan›lm›yorsam THY‹stanbul-Miami hatt›n› do¤rudan tafl›yorduancak ne olduysa kald›r›ld› flimdi insanlarMaimi’ye gitmek için di¤er özel havayolu flirketlerini tercih ediyorlar. Böylelikleözel flirketlerin imtiyaz etmesi sa¤lanm›floldu.

Bugün özellefltirme uygulamalar›n›nkarfl›s›nda durmak kurtulufl savafl› gibibir fley, ekonomik kurtulufl savafl›…Mecburuz bu mücadeleyi yapmayaçünkü ilerisi bizim için daha karanl›k…

THY’nin son halka arzının gerçekleflmesiile kamu payının yüzde 50’nin altınadüflürülmesi planlanıyor. Stratejik önemesahip bir kurumun bu durumunu nas›lde¤erlendiriyorsunuz, sonuçlar› nelerolacakt›r?

THY, Erdemir, Tüprafl gibi büyükkurulufllarda hiçbir zaman küçük oranlarahalka arz yap›lamaz; çünkü halk›n zaten

tasarruf kapasitesi yok denecek kadarazd›r. Dolay›s›yla al›c›lar sisli havadabekleyen kurt gibi beklerler. Sat›lan hisseoran›n›n yükselmesini beklerler; çünküonlar›n bütün amaçlar› hakim konumdakidevletin karar mekanizmas›ndaki varl›¤›n›yüzde 50’nin gerisine itmektir. Devletiyüzde 50’nin alt›na çektikten sonra tekbir flirketin hissesinin yüzde 51 olmas›n›çok önemsemezler. Yüzde 30 hisseyesahip flirket için kalan hisseleri zamaniçinde toplamak mümkündür; kald› kihisse oran› yüzde 30 bile olsa yönetimdesöz sahibi olacakt›r ve devlet önemliölçüde bertaraf edilmifltir. Burada sermayeiçin önemli olan öncelikle devleti bertarafetmektir. Sermayenin amac› THY’yial›rken onu büyük ulaflt›rma politikas›namonte etmektir. Sermaye hem dünyapolitikas› hem de para politikas› aç›s›ndansöz sahibi olmak ister. Halk için hissealmak tasarruf etmek demektir dolay›s›ylabelirli bir gelir seviyesinde olabilecek birifltir. Hisseler bafllang›çta tasarruf etmekisteyen halktan kiflilere sat›labilir; ancakbir süre sonra büyük bir sermaye grubugelir ve bu hisseleri toplar. ‹flte böyle ac›bir hikaye yaflan›yor.

THY yönetimi tüm bu özellefltirmesürecini sürdürürken bir yandan dabüyüme politikalar›n› hayata geçiriyor.Son y›llarda uçak ve ekipman al›mlar›n›art›rarak büyüme sürecine giren THY,tüm bu uçak ve ekipman› kullanacakyetiflmifl eleman ihtiyac›n› ise ›srarlagörmezden geliyor. Yetiflmifl elemanlar

iflten ç›kar›lma tehditiyle yaflarken,ye t e r s i z o l duk l a r › ko l ay l › k l asöylenebilecek kifliler ifle al›nabiliyor.AKP iktidar›n›n her alanda pervas›zcasürdürdü¤ü bu kadrolaflma politikalar›n›norta ve uzun vadedeki sonuçlar›n› nas›lde¤erlendiriyorsunuz?

THY siyasal iktidar taraf›ndan birkamusal alan olarak kullan›l›yor.AKPiktidar› bunu bilinçli ve yanl› olarak,aç›ktan ve pervas›zca yap›yor. Bu ikiaç›dan yanl›fl. Bir defa AKP’li bir adamniteli¤i varsa orada görevlendirilebilir,buna itiraz›m olmaz; ama bu tersindenbaflka bir fleyi de do¤urur AKP’li olmayanayn› nitelikte baflka insanlar›n da ayn›alana girmesi gerek. Bugün ifl bulmakiçin AKP’li olmak gerekiyorsa bu kabuledilemez bir durum. Bu çok tehlikeli veyanl›fl bir fley, hele ki hava yollar› gibigüvenli¤in bu kadar önemli oldu¤u biry e r d e g e r ç e k l e fl t i r i l i y o r s a …Özellefltirmeye mutlak olarak karfl›y›mfakat orada bile iyi parsa koparabilmekiçin nitelikli insan›n gelmesi laz›m. Sonra‹stanbul uluslararas› bir alan, çok önemlibir ba¤lant› merkezi. Salt AKP’li, bizimyandafl›m›z diye saçl› sakall› insanlarladoldurulmamas› gerek.

Özel flirketler bugün otobüs fiyat›nayolcu tafl›yor. fiimdi bu fiyatlarla bumaliyetler karfl›lan›yorsa aç›klas›nlar,nas›l olabiliyor? Uçak havalan›rken kazariskinin yüzde 0 olmas› gerek. Pilotunuykulu ya da uykusuz olmas›ndan tutundi¤er personelin deneyimine kadar tümbunlar›n hiç flüpheye yer vermeyecekflekilde riskten uzak olmas› gerek. Bufiyatlarla bu ifl olabiliyorsa bensöyledi¤imi geri al›yorum. Bunun birmerkezi denetime sahip olmas› gerekiyor.Bir uça¤›n tekerle¤inin 50. kullan›mdansonra de¤ifltirilmesi gerekiyorsa ode¤ifltirilmeli, “can›m ne olacak bir beflsefer daha gider geliriz” denemez. Tümbunlar›n eksikli¤i ve birikimi yar›n büyükkazalara yol açar ancak bu iktidar di¤erbütün iktidarlardan daha yayg›n birflek i lde kadro laflmaya g id iyor .

Sermaye kesimi “istihdam art›fl›n›n,istihdam maliyetlerinin düflürülmesiyle”sa¤lanabilece¤ini ve iflsizli¤in “özel sektöreliyle” çözülebilece¤ini öne sürüyor.

Öze l le fl t i rmenin propagandac ›dayanaklar›ndan biri bu. ‹stihdammaliyetleri yani ücretleri düflmüfl ve özelsektörün eline geçmifl kamu kurulufllar›istihdam sorununun çözümüne katk›dabulunacak m›d›r?

Özel sektör, globalleflmeye aç›l›rken1960-79 politikalar›yla planlaman›nuyguland›¤› ve d›fla kapand›¤› dönemde,geri sanayi temeli oluflturuldu. Sermaye,d›fl rekabete aç›ld›¤› zaman bu geri sanayitemelini kompanse (telafi) edebilmek içiniki yere baflvurdu. Bunlardan ilki; devletinvergi almamas› aksine, destek vermesiyönünde a¤›rl›¤›n› koydu, ikincisi; eme¤eücretleri gerileterek çok büyük bask› yapt›.Sadece ücretleri geriletmek de¤il bunuyaparken yeni istihdam politikalar›na dageçti. Kurals›zlaflt›rma, parça bafl›na iflve para verme, iki kiflin yapaca¤› ifli tekkifliye yükleme; bunlar özel sektörünpolitikalar› haline dönüfltü. Hatta iki seneönce ‹stanbul Sanayi Odas›’n›n haz›rlad›¤›500 büyük flirket kitab›nda özel sektöraynen flunu söyledi. “2001 y›l›ndaekonomik krize ra¤men çok büyük kârkayb›na u¤ramad›k, yeni istihdampolitikas›na geçtik”. Yeni istihdampolitikas› dedikleri adam ç›kartmak veücret ler i bask› lamak. Ücret ler ibask›lamak; neo-klasik iktisad›n, yaniyeni düzende ortaya ç›kan arz yanl› iktisatpolitikalar›n›n bir sonucudur ve onundayanaklar›ndan biridir. “E¤er ücretlerigeriye do¤ru bask›layabilirsek istihdam›art›rabiliriz” demektir. Dolay›s›yla bupolitikalar›n uyguland›¤› ortamda özel

DOSYA

23

Kuralsızlafltırma,parça baflı ifl, ikikiflinin iflini tekkifliye yaptırma;

bunlar özel sektörünpolitikaları. “Yeni

istihdam politikası”dedikleri ise iflçi

çıkartmak veücretleri

baskılamak.

TELEKOM

sektör eliyle istihdam› art›rmak mümkünde¤ildir. Özel sektör ciddi yat›r›myapm›yor bu bir, ikincisi ise kay›t d›fl› veaz adam çal›flt›rman›n yolunu ar›yor;çünkü böyle rekabet edebilece¤inidüflünüyor. Devlet ise insanlar› sigortas›zçal›flt›rmaz, ikincisi devlet istihdampolitikas›n› kamu politikas› olarak görür.

Kamu kurulufllar›nda (devletin idaribirimlerinde) de¤il; ama K‹T’lerde ciddiistihdam yap›l›yor ve bunlar büyükfabrikalard›r. Erdemir gibi, Petkim gibi.Özel sektörden istihdam yaratmas›n›beklemek do¤ru de¤ildir. 1980politikalar›yla endeks de¤eriyle 100 olanücretler, 1985-86’larda 55’lere kadargeriletilmifltir; ama istihdam artamam›flt›r.

Özellefltirme politikalar›n›n neredeysebaflka hiçbir bürokrasi biçimindeolmad›¤› kadar böylesine çarçabukhayata geçirildi¤i bir dönemde sizcesendikalara, onlar›n üyelerine ve iflçilerene gibi sorumluluklar düflüyor?

Sendikal anlay›fl›, çal›flan iflçilerdenç›kart›p bütün potansiyel emekçilereyaymak gerek. Küreselleflme dönemindeilginç bir tez öne sürülüyor, madem kisermaye küresellefliyor bunun karfl›s›ndaemek de küreselleflsin.

Sendikalar›m›z çok ilginç ve hattak›skanç bir biçimde giderek küçülürkenpolitikalar›n› sadece istihdam içi eme¤ehapsetmifl durumdalar. Bence sendikalaristihdam d›fl›na at›lm›fl bütün potansiyelyoksullar› kapsayacak flekilde politikaüretmelidir. O politika bir anlamdayoksu l lu¤u a flma po l i t i ka s ›nadönüfltürülmelidir.

May›s›n ilk haftas› Türkiye’nin heryerinde emekçi haftas› olarak ilane d i l m e l i . E m e k ç i h a f t a s › n d aakademisyenleri, ayd›nlar›, yazarlar›,iflçileri, iflçi liderlerini katarak konferanslardüzenlenmeli. Yeni dünya düzeni,sermaye, devlet nedir? Politikalar neolabilir? Bir hafta boyunca bunlar›tart›flal›m. Sermaye emekçilerdenkorkmak durumunda olmal›d›r .Sermayenin kalbine korku salam›yoruz,bunu baflarabilmek için s›n›f bilincinekuvvetle sar›lmam›z, o yetmez “ben”bilincine sahip olmam›z, bunu dasermayeye göstermemiz gerekiyor.

DOSYA

24

Özel sektörünistihdamyaratmasınıbeklemek do¤rude¤ildir. Özel sektörciddi yatırımyapmadı¤ı gibi kayıtdıflı ve az iflçiçalıfltırıyor, çünküancak böyle rekabetedebilece¤inidüflünüyor.

TEKEL

TÜPRAfi

THY milli de¤erdir, de¤erler sat›lamaz

Mevlüt Aslano¤luCHP Malatya Milletvekili

CHP Malatya Milletvekili ve ayn›zamanda TBMM K‹T Komisyonu üyesiMevlüt Aslano¤lu’na, K‹T Komisyonufaaliyetlerini ve THY’nin özellefltirilmesiile ilgili görüfllerini sorduk. Aslano¤lu;ülkemizde kaynak yaratan kimi de¤erlerinmilli oldu¤unu, THY’nin de bude¤erlerden biri olarak sat›lmas›n›ndüflünülmeyece¤ini söyledi. “THY gibimilli bir de¤eri elden ç›karan veekonomik ba¤›ms›zl›¤›n› dinamitleyenanlay›fl›n hayata geçmesi halinde, buülkenin bir vatandafl› olarak derin üzüntüduyaca¤›m. THY’nin ge lece¤i ,Özellefltirme ‹daresi’nin, THY’nin yakas›n›b›rakmas› ile daha baflar›l› olacakt›r.”diye konuflan Aslano¤lu, THY’ninbaflar›s›nda temel unsurun kurumçal›flanlar› oldu¤unu belirtti. “THYçal›flanlar›n›n sosyal ve ekonomikgeleceklerinde tek tarafl› yap›lanuygu l ama la r öneml i so run l a rdo¤uracakt›r. Bu sorunlar her defas›ndaözellikle THY yetkililerine defalarcailetilmifltir.”

Hükümetin özellefltirme uygulamalar›hakk›nda ki görüflleriniz nelerdir?THY’nin 3. halka arz ile kamu pay›n›nyüzde 50’nin alt›na düflürülmesini nas›lde¤erlendiriyorsunuz?

Türkiye Cumhuriyeti Anayasas›’ndabelirtilen temel unsurlardan birisi desosyal devlet anlay›fl›d›r. Bu anlamdahalk›n ve ülkenin gelece¤i mutlaka enüst seviyede tutulmal›d›r. Ülkemizdekaynak yaratan baz› de¤erler millide¤erlerdir. Milli de¤erler sat›lamaz. THYözellikle turizm aç›s›ndan sahip ç›k›lmas›gereken önemli bir de¤erdir. Bu de¤ersat›lamaz. Ülkelerin ba¤›ms›zl›¤›n›n birdi¤er göstergesi ise ülkenin ekonomikba¤›ms›zl›¤›d›r. Bu nedenle THY gibimilli bir de¤erini elden ç›karan veekonomik ba¤›ms›zl›¤›n› dinamitleyenanlay›fl›n hayata geçmesi halinde, buülkenin bir vatandafl› olarak derin üzüntüduyaca¤›m. THY’nin ge lece¤i ,Özellefltirme ‹daresi’nin THY’nin yakas›n›b›rakmas› ile daha baflar›l› olacakt›r.

Hava-‹fl Sendikas›’n›n CHP’ye toplu ifltenç›karmalar ve ihlallerle ilgili olaraks u n d u ¤ u d o s y a T B M M K ‹ TKomisyonu’nda nas›l de¤erlendirildi?

THY’nin baflar›s›nda ki en temel etken;kurum çal›flanlar›d›r. Baflar›s›zl›¤›nda isetek temel unsur bu güne kadar siyasetingölgesinde ki bir yönetim anlay›fl›d›r.THY, kurum olarak verdi¤i hizmetlerde,kurumda çal›flanlar›n özverili çal›flmalar›ile bugüne kadar belirli çizgisinikorumufltur. Son y›larda kurumda yaflananyap›sal de¤ifliklikler, gelecekte önemlisorunlar yaratacakt›r. Özellikle Hava-‹flve Talpa’n›n görüfl ve düflüncelerial›nmamaktad›r. THY çal›flanlar›n›n sosyalve ekonomik geleceklerinde tek tarafl›yap›lan uygulamalar önemli sorunlardo¤uracakt›r. Bu sorunlar her defas›ndaözellikle THY yetkililerine defalarcailetilmifltir.

K‹T Komisyonu’nun son toplant›sındaTHY ile ilgili hangi konular ön planaç›kt›?

THY’nin alt komisyon toplant›s›nda,YDK raporunda yer alan önerilergörüflülmüfl ve temel olarak kurumunorganizasyon yap›s ›n›n s ›k s ›kde¤ifltirilmesi, kurumun baz› birimlerininteftifl kurulu taraf›ndan bir süredenetlenmemesi, baz› görevlerin uzunsüreden beri vekaletle yürütülmesi, Hava‹fl Kanunu’nun ç›kar›lmas›, tehirlerinazalt›lmas›, baz› ülkelerden bilet sat›flhas› lat lar ›n›n zaman›nda tahsi ledilememesi, acentalar›n veya sat›flbürolar›n›n hatal› veya eksik ücretuygulamalar› nedeniyle düzenlenennoksan tahsilat faturalar› ile ilgili alacaklar,ikram paslar› ile personele verilen pasbilet uygulamalar›, THY’nin imajyenileme çal›flmalar› kapsam›nda seçilenk›yafetler ve uçak içi düzenlemeler:ikramlar; THY’nin reklam giderlerinde kiart›fllar, kurumun kârl›l›¤›n›n sürmesi içinyeni bir tak›m pazarlama ve sat›flfaaliyetlerinde bulunmas› gibi konularön plana ç›km›fl ve tart›fl›lm›flt›r.

25

HABER

“TürkiyeCumhuriyeti

Anayasası’ndabelirtilen temel

unsurlardan biriside sosyal devlet

anlayıflıdır. THYgibi milli bir

de¤erini eldençıkaran veekonomik

ba¤ımsızlı¤ıdinamitleyen

anlayıflın hayatageçmesi halinde, bu

ülkenin birvatandaflı olarak

derin üzüntüduyaca¤ım.”

1 Mayıs 1947 New York

1 Mayıs 1939 Münih

1 Mayıs 1961 Almanya

1 Mayıs 1934 Mineapolis

1 Mayıs1 May›s Dünya iflçi s›n›f›n›n sömürü,

kâr ve savafl dünyas›na karfl› birlik vedayan›flma bayram›d›r. Özgürlük, eflitlik,kardefllik, sloganlar› ile 1789 y›l›ndafeodal toplum yerine Fransa’da yenidüzene egemen olan burjuva iktidar›n›nça¤r›s›na, yar› kölelikten kurtulmakisteyen kitleler ümitle kofltu. Milyonlarbu sözleri yaflama geçirmek için hareketegeçti. Henüz üç y›l geçmiflti ki fabrikalarasahip olanlar toprak sahipleri ile ellevererek özgürlük isteyen emekçilerigiyotine, idam sehpalar›na, zindanlarayollad›lar. Eflitlik isteyenleri fabrikalardagünde 15 saat sefalet ücreti ile köleyapt›lar. Kapitalizmin h›zla geliflt¤i Fransa,‹ngiltere ve Amerika’da yeni makineler,bilimin üretimde uygulanmas›, yeniulaflt›rma yollar›n›n bulunmas› nedenleriile büyüyen iflletmeler kârlar›n› artt›r›rkens›n›flar aras› uçurum ve çat›flmaderinlefliyor, iflçi s›n›f›; özgürlük, eflitlikve kardeflli¤in sa¤lanamayaca¤›n› görerekörgütleniyor ve mücadeleye bafll›yordu.

‹flsizlik, sefalet ücretleri yokluk, açl›k,uzun çal›flma süreleri sadece Avrupa’dade¤il, kapitalizmin geliflmekte oldu¤utüm ülkelerde görülüyordu. 19. yüzy›l›nson çe¤re¤ine do¤ru Amerika’datekelleflme dönemi bafll›yordu. 1860’l›y›llarda sanayi ve ulaflt›rma kollar›nda1800 ücretli iflçi ve 800 bin tar›m iflçisivard›. ‹ç savafl, yani güneyli toprak a¤alar›ile kuzeyli toprak a¤alar› aras›nda kikavga sona ermiflti. Kuzeyli kapitalistlerözgürlük vaadi ile güneydeki zencilerikuzeye göç ettirdiklerinden büyük, küçüksanayi kentlerinde yüzbinlerce aç ve iflsizinsan y›¤l›m›flt›. 1874 y›l›n›n ilk günübüyük sanayiciler dört eyalette birdenücretleri düflürme karar› verdiler.Milyonlarca iflçi, yeterince örgütlüolmamalar›na ve 13 Ocak günü belediyebaflkan›n›n yasaklamas›na ra¤menNewyork’da bir gösteri düzenledilersede milli muhaf›z denen silahl› çeteler veatl› polis birliklerince bast›r›ld›. Pek çokiflçi yaraland› ve tutukland›. ‹flçilerinbilinçlendirilmesine karfl› bask› ve fliddetinartmas›na ra¤men Pensilvan’ya kömüriflçileri harekete geçti ancak yetersizörgütlülük sonucu, paral› grev k›r›c›lar›,

ajan provokatörlerde harekete geçincedirenifl kanl› bir flekilde k›r›ld›. Tutuklanan24 iflçiden 10’u as›ld›, di¤erleri dezindanlara at›ld›. Art›k emek ve sermayearas›nda ki uzlaflmazl›k ve s›n›fmücadelesi daha genifl iflçi kitleleritaraf›ndan kavranmaya bafllam›flt›.

1877 y›l›nda en örgütlü kesimdemiryolu iflçileri ve ard›ndan madeniflçileri ve bir çok fabrika iflçisi, liderleriolmamas›na ra¤men ifl ve aletb›rak›yorlard›. Bafllar›na uzun grevlerdensonra geçen ve ölümüne kadar tümeylemlere kat›lan Albert Parson geçincedirenifl yayg›nlaflt›. Ancak terörde gelifliyorve Baltimor’da silahl› polisler 12 iflçiyidaha öldürüyordu. Bu arada eylem içindebilinçlenen ve sendikalaflan iflçiler, sekizsaat kampanyas›na kat›lan sendikalardabirleflince Parson’u Chicago’dan delegeolarak sekiz saat kampanyas›n› yönetecekkomiteye seçtiler. 1 May›s 1886 günüAmerikan iflçi s›n›f›n›n bilinçli ve örgütlükesimi sekiz saatlik ifl günü için genelgreve gittiler. ‹lk iki gün olays›z geçti.Polisler haz›rl›klar›n› tamamlay›p, sokakserser i le r i ve grev k › r ›c › la r ›n ›silahland›rarak Mc. Cormik Harvesterfabrikas› önünde toplanm›fl olan on bincivar›nda iflçinin üzerine sald›rtt›. Aç›lanatefl sonucu iflçiler vuruldu, direnleri decopla da¤›tt›lar. Ertesi gün bir baflkaalanda toplanan iflçilere Spies ve Parsonbirer konuflma yapt›. Parson ilerdeki birsalona efli ve çocu¤u ile birlikte giderkenbir bomba patlad›, bir dakika sonra polistabancalar› çekerek ve rastgele atefl açarakortal›¤› savafl alan›na çevirdi. Profesyonelajanlar, ayak tak›m›, grev k›r›c›lar iflçitulumu giyen herkese sald›r›p vuruyor veParson’u ar›yordu. ‹fl adamlar› birli¤i elegeçirene 1000 $ ödül koymufltu. Bu aradayedi iflçi liderini cinayet iflletmek bahanesiile tutuklad›lar. Parsons bir süre sonrakendi teslim oldu. Özür dilekçisi verseölümden kurutlacakt›, bunu reddetti. “Bütün dünya sosyalist oldu¤umu biliyor,as›l›rsam cani oldu¤umdan de¤il, sosyalistoldu¤umdan as›laca¤›m” dedi ve dörtarkadafl› ile birlikte 11 Kas›m 1887’deas›ld›.

Avni Erakal›nSendikacılar Derne¤iBasın Yayın Sorumlusu

TAR‹HTE

26

Eflitlik, özgürlük, adalet ve bar›fl için

1 May›s

Eflitlik, özgürlük, adalet ve bar›fl için

1 May›s

27

HABER

‹stanbul Kad›köy’de gerçeklefltirilen1 May›s etkinlikleri yaklafl›k 40 bin iflçive emekçinin kat›l›m›yla coflkuylakutland›. Hava-‹fl, Ankara flubeden 1May›s kutlamalar› için ‹stanbul’a gelenTHY teknik personelinin de kat›l›m›ylaalandaki yerini ald›.

1 May›s mitingine, siyasi partilerin,dernek ve meslek odalar›n›n, sendikalar›nyan› s›ra, ayd›nlar, sanatç›lar çeflitli liseve üniversitelerden ö¤renciler de destekverdi.

THY halk›nd›r sat›lamazHava- ‹ fl , “ ‹ flç iy iz , hak l › y ›z ,

kazanaca¤›z”, “Özellefltirmeye hay›r”,“THY halk›nd›r sat›lamaz” sloganlar›n›atarak özellefltirmeye tafleronlaflt›rmaya

karfl› taleplerini dillendirdi.Mitingte, “Hak grevi istiyoruz”, “‹fl,

ekmek yoksa bar›fl da yok”, “Savaflahay›r”, ”Nato’ya hay›r”, “Halklar›nkardeflli¤i için yürüyoruz”, “‹flsizli¤e,tafleronlaflt›rmaya ve özellefltirmeye karfl›yürüyoruz”, “‹flçilerin birli¤i sermayeyiyenecek” “‹flgale karfl› yürüyoruz”,“Paras›z e¤itim, paras›z sa¤l›k” sloganlar›at›ld›.

Mitingte, Terörle Mücadele YasaTasar›s› (TMY), Sinop’ta yap›lmak istenennükleer santral, Tuzla’da bulunan zehirlivariller de protesto edildi. 1 May›s’tayurdun dört bir yan›ndan 10 binlerce kifli“‹nsanca bir yaflam, eflitlik, özgürlük,adalet ve bar›fl” için alanlar› doldurdu.

Foto¤raflar: Ali Kayalar

Hava - ‹fl, 1 Mayıs’taalanlardaydı.

Sevgili arkadafl›m Kaptan SedatMüniro¤lu, ondan heyecanla söz etmiflti.Venezüellal› bir kaptan, ülkesindekiözellefltirme maceras›n›n canl› tan›¤› vebuna karfl› direnen Pilotlar Sendikas›’n›nönderlerindendi. Küreselleflme rüzgar›ikisini Pekin’de buluflturmufltu. Türkiye’yegelince bizi tan›flt›rd›. Uzun bir söylefligerçeklefltirdik kendisiyle ve dergimizinekinde yay›nl›yoruz.

Alejandro Rodrigez, ülkesinde sivilhavac›l›¤›n “öldürülmesinin” canl› tan›¤›;buna karfl› elinden gelen ne varsa yapm›fl;280 pilot arkadafl›yla beraber bayraktafl›y›c›lar› VIASA’y› kurtarabilmek için,ülkesinin havac›l›k pazar›n›n tümüyleyabanc›lar›n eline geçmesine engel olmakiçin, direnmifl bir sendikac›. Bununonuruyla da, sonuç ne olursa olsun sankizafer kazanm›fllar, yabanc› tekelleriuzaklaflt›rabilmifller gibi bafl› dik, ayn›heyecanla anlatt› bize saatlerce. Hiçsusmadan, araya girip bir-iki soru sorsakveya THY’den bir örnek versek hemen“hah bizde de tam böyle bafllad›lar, sak›nizin vermeyin, arkas›ndan flu gelecek”gibi girifllerle sözü tekrar al›p anlatt›,anlatt›…

1991 y›l›nda önce medya VIASAçal›flanlar›n› “VIASA People “(VIASA’l›lar)ad›yla mutlu az›nl›k ilan etmifl. Çok parakazan›p az ifl yapan, yan gelip yatarakpara kazanan, s›rt›n› devlete dayam›flfl›mar›k iflçiler gibi göstererek y›pratm›fl.M e d y a d e s t e ¤ i y l e k a m u o y uoluflturmufllar. “fiöyle zarar ediyor,ekonominin s›rt›nda böyle kambur” vs.“O halde sat›ls›n!”

Kime, nas›l, kaça hiç önemli de¤il.Hükümetin ‹spanyollarla dolay›s›yla

IBERIA ile el alt›ndananlaflt›¤›n› sezinleyençal›flanlar o zamanakadar kardefl flirket gibiolan KLM’nin sat›nalmas›n› tercih ediyorlarama VIASA’y› sadece140 mi lyon dola rödeyerek IBERIA sat›nal ›yor. Yüzde 40’›hükümette kal›yor. Yenihissedar yabanc›lar›nflirketi bat›rma niyetleribundan hemen sonra

belli olmaya bafll›yor. 30 y›ld›r ifl bar›fl›n›sürdüren çal›flanlar›n› greve sürüklüyor,filoyu modernlefltirme kararlar›ndanvazgeçtikleri gibi IBERIA’dan eski uçaklar›VIASA filosuna kat›yor, bunu da büyüksermaye art›r›m› gibi gösteriyorlar.Sonunda da flirketi kapatmay› planl›yorlar.Bunun fark›na varan iflçiler aylarca ücretödenmemesine ra¤men çal›fl›yorlar. Eldeavuçta ne varsa sat›p dayanmayaçal›fl›yorlar ama nafile. IBERYA sat›nald›¤› VIASA’y› kapat›yor. “Neden sat›nald› o zaman? 140 milyon dolar› nedenödedi?” diye soruyorsunuz hemen. Cevapçok net “kapatmak için!” Çünkü eskidenMadrid-Caracas hatt›nda VIASA haftadayedi gün uçarken IBERYA 2 uçuyormufl.fiimdi bu seferlerin hepsini onlar yap›yor.

fiimdi çal›flanlar›n hepsi dünyan›n birköflesine savrulmufl, ço¤u iflsiz.Venezüella sivil havac›l›¤› onun tabiriyle“died”, yani ölü. Bütün pazar yabanc›lar›nelinde. Venezüellal›lar gelen baflka ülkeflirket uçaklar›n›n temizli¤ini ve belkibagajlar›n› yüklüyorlar. Ha bir detuvaletleri çekiyorlard›r..!

Son ana kadar “hükümet satmaz” diyedüflünmüfl halk, hani bizde de“vazgeçemezler bu kaymaktan” ya da“OYAK al›r, yabanc›lara b›rakmaz” vs.gibi safdilliklerle kendini kand›ranlargibi..! Venezuella halk› iflçilere gerekendeste¤i vermemifl. Onlar “mutlu az›nl›k”ya, “hak etmifller!” ‹flçiler di¤ersendikalarla dayan›flmay› baflaramam›fllar,daha önce telekomünikasyon vs.sat›l›rken onlar da susmufl, s›ralar›n›beklemifl çünkü. Alejandro anlat›rkenneredeyse yar›s›na kadar bu filmiizledi¤inizi fark ediyorsunuz.

Geriye sadece, örne¤in Lufthansa’n›n“halka arz” edilen hisselerle beraber sat›nald›¤› yüzde 20 ile (ya da x özel flirketiarac›l›¤›yla) THY’yi kapatma karar› almas›kal›yor. Böyle bir fley olduktan sonraTHY’yi ne yaps›nlar, Avrupa-Türkiyehatt›ndaki yolcu pazar› onlara yetmezmi?

Sevgili meslektafllar peki bizler neyapaca¤ız? Saklandı¤ımız köflklerimizdensadece seyredip, filmin sonunu mubekleyece¤iz? Vatanseverlik her fleyinfarkında olup seyirci mi kalmaktır?Atatürk'de böyle mi yapmıfltı?

Bahad›r AltanUçufl ‹flletme Temsilcisi

IBERYA satın aldı¤ıVenezüella UlusalHavayolu VIASA’yıkapatıyor. Çünküeskiden Madrid -Caracas hattındaVIASA haftada yedigün uçarken,IBERYA iki günuçuyormufl. fiimdibu seferlerintümünü IBERYAyapıyor.

Venezüella’dan bir özellefltirme öyküsü

DÜNYADAN

28

29

DÜNYADAN

ABD - AB, ‘Aç›k Gökler’

müzakerelerinde kritik noktaABD ile AB aras›nda yap›lmas›

düflünülen ‘Aç›k Gökler Anlaflmas›’ içinmüzakerelerde kritik bir noktaya ulafl›ld›.ABD’nin kendi havayollar› üzerindekiyabanc› mülkiyet ve denetim kurallar›n›gevfletmeyi kabul etmesi kofluluyla, buiki ekonomik blok aras›nda dünyan›n enbüyük çapl› ‘Aç›k Gökler Anlaflmas›’yap›lm›fl olacak. Bu anlaflma mevcut ikilihavac›l›k anlaflmalar›n›n yerine geçecek.

fiu anda, ABD ile her bir AB üyesiülke aras›nda 25 farkl› ikili havac›l›kanlaflmas› var. AB/ABD müzakerelerininamac›, tek tek AB üyesi devletler ile ABDaras›nda yap›lm›fl olan ikili havac›l›kanlaflmalar›n›n yerine, iki bölge aras›nda“Aç›k Havac›l›k Alan›” oluflturacakkapsaml› tek bir AB/ABD anlaflmas›n›hayata geçirmek.

Avrupa Konseyi’nin 5 Haziran2003’de gerçeklefltirdi¤i toplant›s›nda,ABD ve di¤er üçüncü ülkeler ile ABaras›nda yap›lacak havac›l›k anlaflmalar›müzakere yetkisi, Avrupa Komisyonu’nadevredildi.

Daha önceki y›llarda da bafllat›lanancak sonuç al›namayan ABD-ABmüzakereleri, geçti¤imiz aylarda yenidenbafllat›ld›. Bu müzakerelerde, piyasaeriflimi (rotalar, kapasite, s›kl›k),fiyatland›rma, rekabet, emniyet vegüvenlik, ticari f›rsatlar, hükümetdestekleri, çevre, bilgisayar rezervasyonsistemleri, daha fazla serbestlefltirme vede anlaflman›n uygulanmas›n› izlemekiçin kurulacak ortak komite konular› eleal›nd›.

Hava-‹fl’in de üyesi oldu¤u AvrupaTafl›mac›l›k ‹flçileri Federasyonu’nun (ETF)sivil havac›l›k bölümü, bu müzakereleregözlemci olarak kat›l›yor. ETF, gözlemcirolünü, dengeli ve adil bir anlaflman›nhayata geçmesi, sosyal konular›nilerletilmesi, sivil havac›l›k çal›flanlar›n›nç›karlar›n›n korunmas› ve anlaflman›nolumsuz etkilerine karfl› önlemler al›narakuygulamas›n›n sa¤lanmas› olaraktan›ml›yor.

ETF, kurulacak olan ortak komitenin

görevleri aras›nda; “Uygulanmas›esnas›nda anlaflman›n sosyal etkilerinide¤erlendirmek ve meflru görülenkayg›lara dair uygun yan›tlar› gelifltirmek”konusunun da say›lmas›n› sa¤lad›. Yineortak komitenin çal›flmalar›nda “her ikitaraf veya taraflardan biri aksine kararvermedi¤i durumlarda, paydafllar›ntemsilcilerinin gözlemci olarak davetedilece¤i” de belirtildi. Yani ETF ve ABDtaraflar›n›n iflçi temsilcileri, -ABD veyaAB taraflar› onlara kap›y› kapatmad›¤›sürece- anlaflman›n uygulanmas›na dairsürece gözlemci olarak kat›labilecekler.

AB’nin bir ABD dan›flmanl›k flirketiolan Brattle Grubu’na yapt›rm›fl oldu¤uaraflt›rmaya göre, böylesi bir anlaflman›ndaha faz la se rbes t lefl t i rme vekurals›zlaflt›rma getirece¤i, birleflme vesat›n almalar ve iflaslara neden olaca¤›,Atlantik’in iki yakas›nda da yeni istihdamimkan› getirece¤i (9000 yeni istihdam),Atlantik ötesi uçufllarda art›fl getirece¤i(yüzde 9 ile yüzde 24 aras›nda büyüme)öngörülüyor.

ABD’de havac›l›k iflkolunu temsileden sendikalar›n ise, ABD havayollar›n›nyabanc›lar›n denetimine girebilmesineolanak veren de¤iflikli¤e karfl› olduklar›görüldü. Örne¤in AFL-CIO’ya ba¤l›Transport Workers Union of America(TWU), var›lan bu ön anlaflman›nard›ndan Bush’un kongreden geçirmekistedi¤i bu de¤iflikli¤in gerçekleflmemesiiçin yo¤un çaba gösterdi. TWU baflkasektörlerdeki ifller, ülke d›fl›na tafl›n›rkenböyle bir karardan sonra bunun havac›l›kiçin de söz konusu olmaya bafllayaca¤›n›söylüyordu.

ABD ile AB aras›ndaki bir aç›k gökleranlaflmas›n›n gerçekleflmesi, dünyan›nsivil havac›l›k trafi¤i en yo¤un olanbölgesinde tam bir aç›k pazar yaratacakve büyük bir alt-üst olufla neden olacakt›r.Sivil havac›l›¤›n, tümüyle piyasakurallar›na terk edilmesinin etkileri; sivilhavac›l›k, çal›flanlar ve ulusal havac›l›kflirketleri için olumsuz olacakt›r.

ABD’nin kendihavayollar›

üzerindeki yabanc›mülkiyet ve denetim

kurallar›n›gevfletmeyi kabuletmesi kofluluyla,

ABD - AB ekonomikblokları aras›nda

dünyan›n en büyükçapl› ‘Aç›k Gökler

Anlaflmas›’ yap›lm›flolacak. Bu anlaflma

mevcut ikilihavac›l›k

anlaflmalar›n›nyerine geçecek

Uçufl operasyonunun temeldepartmanlar› olan Uçufl ‹flletme, Teknik,Yer ‹flletme, Sat›fl, Ça¤r› Merkezi,Rezervasyon ünitelerini ve bunlar›nkoordinasyonunu “yönetemeyen” THY yönetiminin zaaf ve eksiklerinikamuoyuna aç›klamay› bir görev olarakönümüze koyduk. Hükümetin, sektörüplans›z ve alt yap› eksiklikleri ile rekabeteaçmas›, özellikle vas›fl› ve lisansl›personel s›k›nt›s›n›n had safhaya ulaflmas›,THY yönetiminin umurunda bile de¤ildir.“Özel havayolunda çal›fl›rsan emeklimaafl ve sa¤l›k yard›m›n› al›rs›n, amaTHY’de hay›r” mant›k d›fl›l›¤› karfl›s›nda;THY, pilotlar›n› hükümet nezdindesavunmada s›n›fta kald›.

THY’de yürürlükte bulunan toplu iflsözleflmesi ve bu sözleflmenin at›ftabulundu¤u uçufl personeli ile ilgili ortakl›kyönetmelikleri alenen ihlal edilmektedir.Bu ba¤lamda; “grev noktas›nda”sendikam›z›n sa¤duyulu davranmas›sonucunda, 5 Temmuz 2005 tarihindeimzalanan 20. Dönem Toplu ‹flSözleflmesi’nin eki olan, alt›nda THYGenel Müdürü Say›n Temel Kotil’inimzas› olan bir protokol imzalanm›flt›r.

Lisans kayb› sigortas› mesle¤in takdiridirBu protokol; pilotlar›n lisans kayb›

p r i m l e r i n i n T H Y t a r a f › n d a nkarfl›lanmas›n›, uçucu ve di¤er personeleyurt içi konaklamal› görevlerde 1 ö¤ün

yemek verilmesini içermektedir. 10 ayd›rbu iki madde f i i len yürürlü¤ekonulmam›flt›r. ‹mzan›n bir haysiyetivard›r, ancak Say›n Temel Kotil buk o n u n u n ö n e m i n i n e d e n s ekavrayamam›flt›r.

Lisans kayb› sigortas›, pilotlaraç›s›ndan maddi bir kazan›m olarakgörülmemektedir. Mesle¤in “öneminintakdir edilmesini”, böylece kokpittemotivasyon ve güvenle görev yapmay›etkileyen manevi bir faktördür.

Pilotlar “mesle¤in devam›na veyabitirilmesine” karar verilen ve yafla göreçeflitli periyotlarda zorunlu sa¤l›kmuayenelerinden geçmek zorundad›rlar.

Bu nedenle lisans kayb› sigortas›;“mesle¤in kaybedilmesi halinde”sonuçlar›n› sosyal aç›dan bertaraf etmeyeyard›mc› olmaya yönelik gelenekseluygulamad›r.

Uçufl güvenli¤i ne olacak?THY Yönetim Kurulu, 8 A¤ustos 2005

tarihinde uçufl personelinin uçufl görevsüre ve dinlenme zamanlar› ile ekipplanlama esaslar ›n› daha öncesendikam›zla konsensüs sa¤lanarakdüzenleyen THY , 07-029 uyumlaflt›r›lm›flmetnini, tek tarafl› bir kararla de¤ifltirdi.Aylard›r uygulanan önemli bir çok kural›ortadan kald›rd›. Bu ba¤lamda:

Birbirini takip eden 7 günde bir kez“biriken yorgunlu¤u” telafi etmek için

THY yönetimini uçufl güvenli¤ikonusunda uyar›yoruz

30

GÜNDEM

THY’de yürürlüktebulunan toplu iflsözleflmesi ve busözleflmenin at›ftabulundu¤u uçuflpersoneli ile ilgiliortakl›kyönetmeliklerialenen ihlaledilmektedir.

31verilen 24 saatlik bofl süreyi ortadankald›rd›. Ana üs ve konaklamalardaminimum 10 saat olan dinlenme süresinikonaklama meydan›nda 8 saate çekti.

Ekip planlamalar›, ay bafl›nda uçuflpersoneline ayl›k bildirildi¤i halde ayiçinde keyfi tebli¤lerle önemli orandabozuldu. Sivil Havacıl ık GenelMüdürlü¤ü’nün keyfi uçufl tebli¤leri “uçuflgüvenli¤i için kabul edilemez” resmiyaz›s› hiçe say›ld›. Daha önce 4, veyadaha fazla zaman dilimi ile tarif edilenuzun menzil uçufl görevleri ile ilgilik›s›tlama, 4 saatten fazla olarakde¤ifltirilerek, fiilen 5 zaman dilimi ileiyice geniflletildi. Çünkü uzun menziltan›m›na giren uçufllar ekip say›lar›n› vedinlenme sürelerini art›rmaktad›r.

En önemlisi en son olarak uçucuekiplere bir takvim ay›nda verilen 7 boflgünler “takvim günü” olmaktanç › k a r › l a r a k b i r i h l a l d a h agerçeklefltirilmeye çal›fl›ld›.

NTSB’nin (ABD Ulusal Tafl›maGüvenli¤i Departman›) çal›flmalar›na göreyorgunluk ulaflt›rma kazalar›n›n (hava,deniz, yol, demiryolu) yüzde 20 – 30’unayol açmaktad›r. Ticari havac›l›koperasyonlar›nda ölümlü kazalar›n yüzde70’i insan hatas›yla ba¤lant›l›d›r.Yorgunluk ise toplam ölümlü kazalar›n

yüzde 15 - 20’sine yol açmaktad›r.Yorgunlu¤un temel bir risk faktörü oldu¤ugörüflü bu alandaki önde gelen bilimadamlar›nca da kabul edilmektedir vebu görüfller konsensüs belgelerinde yeralmaktad›r.

Avrupa Ulafl›m Güvenli¤i Ajans›n›n(ETSC) raporu ayr›ca ülkemizde 1925y›l›nda Miladi Takvim sistemine geçilirken697 ve 698 say›l› yasalar ç›kar›lm›fl buyasalar “gün tan›m›n›” ve takvim gününüaç›kca belirlemifltir.

SHGM ulusal Talimat olarakyay›nlad›¤› SHT-6A 50 düzenlenmesindebu kanuna ayk›r› düzenleme yaparak“günü” uçucu ekipler için UTC saati ile00.00 da (k›fl›n +2, yaz›n+3) olarakbafllatarak bu Kanunu ihlal etmektedir.(SHT 6A-50 Zaman Tan›mlar›; GÜN:00.01 UTC ile 24.00 UTC aras›ndakisüre). Bu ihlal ile ilgili olarak sendikam›zDan›fltay’da SHT 6A-50 Talimat›n›n baz›maddeleri ile ilgili daha önce açt›¤› iptaldavas›na bu konuyu da ayr›ca ilaveetmifltir. Gün tan›m›n›n UTC olmas›havayolu iflletmelerine uçucu ekipleriplanlama konusunda esneklik getirmekte,takvim günü k›s›tlamas› ile oluflacak ilavepersonel istihdam›ndan kaç›n›lmaktad›r.

Günün yirmi dört saate taksimine dair

GÜNDEM

THY yönetimibirbirini takip edenyedi günde bir kez

biriken yorgunlu¤utelafi etmek için

pilotlara verilen 24saatlik bofl süreyi

kaldırdı.

32

GÜNDEM

THY yönetimiteknikle ilgilimesleki e¤itimalmamıfl personeliikifler saatlike¤itimlere tabiitutarak hat bakımifllemleriniyaptırmak istiyor.

kanunKanun Numaras›: 697, Kabul Tarihi:

26/12/1925, Yay›mland›¤› R.Gazete:Tarih: 2/1/1926, Say›: 260, Yay›mland›¤›Düstur: Tertip: 3, Cilt: 7, Sayfa: 158,Madde 1 - Türkiye Cumhuriyeti dahilindegün, gece yar›s›ndan bafllar ve saatlers›f›rdan yirmi dörde kadar say›l›r. Madde2 - (De¤iflik: 6/12/1984 - 3097/1 md.)Griniç`e göre otuzuncu derecede bulunanboylam dai res i bütün Türk iyeCumhuriyeti saatleri için esas al›n›r.Ayr›ca bafllang›ç ve bitifl tarihleribelirtilmek ve bir saati aflmamak flart›ylayaz saati uygulamaya Bakanlar Kuruluyetkilidir. Madde 3 - ‹flbu kanun neflritarihinden muteberdir. Madde 4 - ‹flbukanunun ahkam›na icraya ‹cra VekilleriHeyeti memurdur.

Hem SHGM’nü hem de THYYönetimi’ni bir an önce kanuna uymayadavet ediyoruz.

Plans›z büyüme, teknik istihdam sorunlar›yarat›yor

U ç a k r e v i z y o n v e b a ¤ l ›atölyelerimizde uçaklar›n büyükbak›mlar› yap›lmaktad›r. (A-B-C-DBak›mlar›) Uçak revizyon iflyerimizde iflyo¤unlu¤u çok fazlad›r. Teknisyenlerinistifa ederek ayr›lmas› sonucu yanl›flistihdam anlay›fl› ile ortaya ç›kan temelsorun fludur:

Kendi uçaklar›m›z›n bak›mlar› plans›zbüyüme nedeniyle de uçak bafl›na düflenlisansl› say›s›n›n azalmas›na yeni ifleal›nanlarla birlikte ifl planlamas›yap›ld›¤›ndan bak›m kali tesinindüflmesine ve yetersizliklerin ortayaç›kmas›na neden olmaktad›r.

2004’te yap›lan 200’e yak›n teknisyenal›m› sonras› teknisyenler, haiz olduklar›

e¤itime uygun atölyelere gerekti¤i gibida¤›t›lmam›flt›r. Bir çok elektronik bölümümezunu lisans› olan teknisyen, lisans›n›kullanmad›¤› atölyede görevlendirilmifltir.

Teknisyenlerin kalite güvencetaraf›ndan yetkilendirilmesinde önemlizaaflar yaflanmaktad›r. Örne¤in; uça¤›nhat bak›m›n› yapan teknisyene onaylay›c›personel yetkisi verilmekte; ancak uça¤›ndikmesini söken, takan ve bak›m›n›onaylayan teknisyene bu yetkiverilmemektedir.

Bu yetkilendirme farkl›l›klar› nedeniyleuçak bak›m atölyesi içinde II. s›n›f bak›mlisans›na sahip iki teknisyenden birineC/S primi verilmemekte, di¤erine iseverilmektedir. Hatta teknisyene verilmektebaflteknisyen ve fleflere verilmemektedir.

Crew consept uygulamas›yla ne yap›lmakisteniyor?

fiimdi de tarifeli bir havayolu flirketininakl›ndan bile geçiremeyece¤i yeni biruygulamaya gidiliyor: Crew consept…Teknikle uzaktan yak›ndan ilgisi olmayan,mesleki e¤itim almamıfl personeli ikiflersaatlik e¤itimlere tabi tutarak hat bak›mifllerini yapt›rmak istiyorlar. Crew conseptuygulamas›n› yapacak havayolu, bunubaflta hangi havaalan›nda yapaca¤›n›öncelikle otoriteye sonra tüketici olanyolcuya aç›klamak zorundad›r .

THY Yönetimi, daha 2 y›l önce THYTekni¤in b›rak›n kendi uçaklar›n› di¤erhavayollar›na bak›m hizmeti vererek 500milyon dolar ciro yapaca¤›n› ilan etmiflti.

fiimdi ne olmufltur? THY’nin markas›ile ilgisini çözemedi¤imiz lale figürlerinibile teknik d›fl›nda para ile yapt›r›-yorsunuz, bu sizin ay›b›n›z de¤il mi?

2003’te piyasaya hizmet satmaçerçevesinde kaç uçak motoru revizyonuyap›ld› bu gün kaç tane? Yoksa hiç mi?

HABOM denildi daha çivi çakmadanbaflkalar›na hediye edilmeye kalk›fl›ld›;flimdi de “iptal edildi” deniliyor. Bufiyasko de¤il de nedir?

THY teknik ve uçufl iflletme, THY’ninana dinamolar›d›r. Bu dinamolardanbirinde aksakl›k bafllad›¤›nda flirkettemelden sars›l›r. Bu nedenle bizler,teknik ve uçucu ekipler, ulusalhavayolumuza olan sorumlulu¤umuz vesahiplenmemiz gere¤i uyar› görevimiziyap›yoruz.

400 2 12 9 10*11

800 6 27 23 8*9

320 2 7 5 6

310 2 3 3 3

330 1 1

340 4 2 2 1

52 43

TOPLAM TEKN‹SYEN 16 K‹fi‹ TOPLAM 95 UÇAK

UÇAKT‹PLER‹

T‹P L‹SANSINASAH‹P TEKN‹SYENSAYISI

G‹DEN UÇAKSAYISI

GELEN UÇAKSAYISI

B‹R TEKN‹SYENEDÜfiEN UÇAKSAYISI

• Bir önemli örnek : bir hat bak›m teknisyeni kaç uça¤a bakar?• Hat bak›m müdürlü¤ünde eksik istihdam›n sonuçlar›• Tarih: 14.02.2006 15.00-23.00 vardiyas›

Hava-‹fl,

Avrupa kabin

ekipleri dilekçe

kampanyasına

katılıyor

33

HABER

Sivil havacılıkfaaliyetlerinin tüm

parçalarınıoluflturan, güvenlik

ve emniyetzincirinde yer alanuçaklar, varlıklar vepersoneller yetkiliotorite tarafından

sertifikalandırıl-maktadır, ancak tekbir istisna ile: Kabin

ekipleri.

Sivil havacılık faaliyetlerinin tümparçalarını oluflturan, güvenlik ve emniyetzincirinde yer alan uçaklar, varlık vepersonel yetkili otorite tarafındansertifikalandırılmaktadır, ancak tek biristisna ile: Kabin ekipleri.

Avrupa Ulaflt›rma ‹flçileri FederasyonuETF’nin Kabin Ekipleri Komitesi’nioluflturan ve Avrupa çap›nda kabinekiplerini temsil eden sendikalar eliyle,ç›kar›lma haz›rl›¤›ndaki EU OPSdüzenlemelerine karfl› itiraz ve talepleridile getiren bu dilekçeye tüm ülkelerdenkabin ekiplerinden imza toplan›yor.

AB çap›nda bu y›l yürürlü¤e girmesibeklenen EU OPS düzenlemelerindekabin ekiplerinin sertifikaland›r›lmas› yeralmazken, bu konuda yaln›zca kabinekiplerinin e¤itimlerinin tasdikininöngörülmesi ETF bünyesinde bir arayagelmifl olan ve Avrupa çap›nda kabinekiplerini temsil eden sendikalartaraf›ndan sert biçimde elefltiriliyor. ETF’yegöre AB’nin ç›karmaya haz›rland›¤›düzenlemeler e¤itimsiz kiflilere kabindegörev verilebilmesinin de önünü aç›yor.

Ç›kar›lan bu AB düzenlemesi ile,ülkelerin kendi ulusal düzenlemelerinigeriye götürmemeleri kural› dagetirilmemesi nedeniyle, uçufl görev vedinlenme süreleri (FTL) limitlerinin daha

ileri oldu¤u ülkelerde ve kabin ekipleriiçin lisans uygulamas›n›n oldu¤uülkelerde geriye gidilece¤inden endifleediliyor.

B u a n l a m d a , E T F A v r u p aParlamentosuna bu konuyu Konsey ilebir çözüme kavuflturmas› için ça¤r›yapacakt›r; seyahat eden halk›n dado¤rudan ç›kar›na olarak:

• kabinde görev yapan tüm personelintam kalifiye kabin memuru olmas›n›nsa¤lanmas›;

• yasama önerisindeki uygunmaddenin de¤ifltirilerek Avrupa Havac›l›kGüvenli¤i Ajans›n›n, Kabin Ekipleri içinl i sansland›rma/ser t i f ikaland›rmahaz›rlanmas›nda Komisyona yard›mc›olmas›;

• ülkelerdeki yasal düzenlemeleringeriye götürülmeyece¤i hükmünün vesosyal dampinge (çal›flma koflullar›n›n,ücret ve sosyal haklar›n geriyeçekilmesine) karfl› bir hükmün ilaveedilmesi gereklidir.

Hava-‹fl olarak Türkiye’den kabinekiplerinden binin üzerinde imzatoplayarak dilekçe kampanyas›na güçvermeyi hedefliyoruz.

Osmanl› ‹mparatorlu¤u zaman›nda,toplumdaki cinsiyet ayr›m› ve erkeküstünlü¤ü ideolojisi, meflrulukkayna¤›n› dinden al›yordu. Tanzimatsonras›, temel ilgi alan›n› "devlet nas›lkurtulur" sorusu üzerine yo¤unlaflt›ranOsmanl› ayd›n› ise, çözüm için yenibir insan tipi yaratman›n gereklili¤inifark etti. Tanzimat ayd›nlar›n›n ikincikufla¤› Yeni Osmanl›lar, milli kalk›nmaiçin bütün insan gücünün hareketegeçirilmesini önemseyerek, vas›fl›iflgücünün yetifltirilmesinde kad›n›nrolünü yeniden tan›mlad› lar .

K a d › n l a r › ne¤itimi ilk kez, 19.yüzy› l ›n ik inciyar›s›nda gündemeal›nd›. 1842'de ebeokulu, 1858'de k›zliseleri, 1870'de k›zö¤retmen okuluaç›ld›.

1895'te yay›nkadrosunun hementümü kad›nlardanoluflan ve yay›nsüresi di¤er kad›ngaze te le r indendaha uzun olan veamac› da "kad›nlararas›nda e¤itimiyaymaya hizmete d e r , k a d › ny a z a r l a r › ny a p › t l a r › n ›yay›nlamalar›naarac› olur" biçi-minde belirtilen

"Han›mlara Mahsus Gazete" ç›kar›ld›.Genellikle, toplumun üst tabakas›ndangelen kad›nlar dergi ç›kar›yor, okuyupyaz›yorlard›. En çok tart›fl›lan konularkad›n›n örtünmesi ve çok eflli evlilikti.Kad›n›n toplumsal yaflama kat›lmas›yönündeki her çaba geleneksel zihniyettaraf›ndan tepkiyle karfl›land›.

Kad›n hareketi, 2.Meflrutiyetinilan›ndan sonra hem nitelik, hem nicelikbak›m›ndan önemli bir de¤iflim geçirdi.E¤itimli orta s›n›f kad›nlar›n say›s› artt›.1908 sonras›nda kad›nlar ‹stanbuld›fl›nda özellikle Selanik ve ‹zmir gibikentlerde çal›flmalar›n› sürdürdüler.Gazete ve dergiler ço¤ald›. Kad›nlarDünyas›, Kad›nl›k, Türk Kad›n›,Kad›nlar Alemi gibi yay›n organlar›ndageleneksel düflünce kal›plar›n› k›ranyaz›lar yaz›ld›, foto¤raflar bas›ld›. 1908-1918 tarihleri aras›nda 17-18 kad›nderne¤inin kuruldu¤u saptanm›flt›r.Kad›n hareketinin dergiler arac›l›¤›ylasürdürdü¤ü mektuplaflmalarla özel biriletiflim a¤› kuruldu¤u söylenebilir.

1911 y›l›nda ‹stanbul'da bir konaktakad›nlar için bir dizi konferansdüzenlendi. Beyaz Konferanslar ad›verilen bu toplant›lar›n tek konuflmac›s›Fatma Nesibe Han›md›. Kad›nlar, send-ikal örgütlenmeye kat›larak, ekonomikhaklar›n elde edilmesi için de mücadeleettiler. 1872-1907 y›llar› aras›ndaOsmanl› ‹mparatorlu¤u'nda örgütlenen50 grevin 9'u kad›nlar›n çal›flt›¤›iflkollar›nda yap›ld›. Dönemin önemlisendikal mücadele örneklerinden biriolan Feshane Grevi'ni 50 kad›nörgütledi ve yönetti.

Meflrutiyetten Kurtulufl Savafl›na;Osmanl› kadınları

Dönemin önemli sendikal mücadele örneklerindenbiri olan Feshane Grevi'ni 50 kad›n örgütlemifl veyönetmiflti...

34

KADIN

35

Balkan savafllar› ve 1.DünyaSavafl›'nda kad›nlar, cepheye gidenerkeklerin yerine toplumsal yaflamadaha aktif kat›lmaya bafllad›lar. Hattakad›nlar için, ordunun geri hizmetler-inde çal›flma zorunlulu¤u getirildi.Aflamal› olarak yüksek ö¤renim hakk›verildi. Çok eflli evlilikler k›s›tland›.

Mütareke y›llar› kad›nlar›n siyasalyaflama kat›l›mlar›n›n artt›¤› ve siyasalhak isteklerini aç›kça dile getirebildikleri

bir dönemdir. ‹flgali protesto eden mit-ingler yap›ld›. 5 Kas›m 1919'da kurulanAnadolu Kad›nlar› Müdafaa-i Vatancemiyeti, kad›nlar›n Kurtulufl Savafl›'nakat›l›m› için toplant›lar düzenleyerekdirenme ruhunun sürdürülmesinisa¤lad›. Kad›nlar, kendilerini bir milletyaratma idealinin öznesi olarakalg›l›yorlard›. Erkeklerden hiçbir farklar›yoktu!...

KADIN

250. do¤um yılında Mozart

Yaflam› k›sa, eserleri büyükChrysostomus Wolfgangus TheophilusMozart. Hakk›nda bolca yaz› yaz›lan,yaflam› sinemaya, tiyatroya aktar›lan18. yüzy›l›n dahisi, üç yafl›nda klavsençalmay› ö¤renmifl, befl yafl›nda ilkbestesini yapm›flt›. 35 y›l süren k›sahayat›nda 24 opera, 41 senfoni, 35keman ve piyano sonat›, 29 orkestraeseri vb. 600'den fazla esere imza att›.

27 Ocak 1756'da Salzburg'dadünyaya gelen Mozart'›n babas› bestecive kemanc›, annesi iyi koflullardayetiflmifl bir burjuvaydı. Baba Mozart,o¤lunun ola¤anüstü müzik yetene¤inihemen fark etmifl ve özel e¤itimvermeye bafllam›flt›. "Küçük dahi"ninünü k›sa zamanda Avrupa'ya yay›ld›.Mozart, yedi yafl›ndayken babas› ve

a b l a s › y l a b i r l i k t eAvrupa 'n ›n çefl i t l ik e n t l e r i n i g e z i psaraylarda konserlerverdi.

1769 y›l›nda henüz14 yafl›ndayken SalzburgP i s k o p o s l u kOrkestras›'ndayd›. O y›lRoma'da "Alt›n Mahmuzfiövalyesi" ünvan›n› ald›.Besteci G.Allegri'niny a l n › z c a S i k s t i nKilisesi'nde çal›nmas›için besteledi¤i vekopyalan›p ka¤ ›dag e ç i r i l m e s i n i nyasakland›¤› uzun duay›Mozart yaln›zca bir kezdin led ik ten sonra ,eksiksiz olarak ka¤›da

g e ç i r i n c e P a p a t a r a f › n d a nödüllendirilmiflti. Seslere karfl› afl›r›duyarl›yd› ve inan›lmaz bir müzikbelle¤i vard›.

Eserlerinde akl› ve duygular›dengeleyebilmifl, çeflitli tarzlar›birlefltirip yetkin bir teknik kullanarak,sürekli kendini yenilemeye özengöstermiflti. Dehas›, özellikle lirik vedramatik sanata yatk›nd›; kendini eniyi biçimde operalar› ve piyanokonçertolar›yla ifade etti¤i söylenir. Butürler ona ruhsal inceli¤ini oldu¤ukadar, virtüozluk e¤ilimini ve t›n›duyarl›l›¤›n› da gösterme olana¤›vermifltir. "Güç"ü ve "trajik olan"› daçok iyi yans›tt›¤› halde, uzun süreyaln›zca zarafet, incelik ve "sevimlilik"örne¤i "küçük dahi" olarak kald›.

‹lk operas›n› 12 yafl›nda bestelemifl,ancak opera sanatç›lar›, bir çocu¤unbesteledi¤i operada rol almaki s t emed i k l e r i i ç i n ope r an ›nsahnelenmesini engellemifllerdi.

Çocukluk ve ergenlik yap›tlar› nekadar yetkin olursa olsun Mozart,gerçek kiflili¤ini, Viyana, Paris ve Romayolculuklar›ndan sonra zenginleflen sondönem eserlerinde gösterir. Müzi¤indedo¤an›n sesini de¤il, insan›n do¤as›n›seslendirdi¤i söylenir. Duygudanduyguya geçiflin, kafa kar›fl›kl›¤› ya dasevincin, hüznün, k›zg›nl›¤›n her türünühissettirebilir. Y›llar sonra ünlü ‹talyanopera bestecisi Rossini, Mozart'›noperalar› için flunlar› söylemifltir;"Mozart'tan önce Alman bestecilersa¤lam armonileri, biz ‹talyanlar iseoperalar›m›zdaki süslü melodilerimizile tan›n›rd›k. Ama o, armoni ve

36

KÜLTÜR-SANAT

Küçük dev adam

Mozart, 36 yıl sürenkısa yaflamında600’den fazla esereimza attı.

Küçük Mozart’ı bir konser sırasında SalzburgBaflpiskoposu ve babasının arasında gösterenbir tablo.

"Duygular›m› fliirle aktaramam, flair de¤ilim; kendimi gölgeler ve›fl›kla ifade edemem, ressam de¤ilim; düflüncelerimi hareketlerle deaç›klayamam, dansç› de¤ilim. Ama hepsini müzikle yapabilirim. Ben birmüzisyenim..."

37

KÜLTÜR-SANAT

melodiyi ak›l almaz bir ustal›klabirlefltirerek, biz ‹talyanlar› büyük birbozguna u¤ratt›."

2006, Mozart'›n 250. do¤um y›l›34. ‹stanbul Müzik Festivali'nin

temas› da 'Do¤umunun 250. Y›l›ndaMozart'. Basel Oda Orkestras›, HüseyinSermet, Julian Rachlin, La Petite Bande,Mar ia Joao P i re s ve TabeaZimmermann, 8-24 Haziran tarihleri

aras›nda gerçeklefltirilecek festivaldeMozart'›n yap›tlar›n› yorumlayacakkonuklar aras›nda yer al›yor. ChickCorea da Mozart'› cazla buluflturacak.Yedi Orkestra, alt› oda müzi¤i, dörtresital, iki opera ve iki vokal müzikkonseri olmak üzere 27 etkinlik, Aya‹rini, Topkap› Saray›, Y›ld›z Saray›Tiyatrosu, Darphane-i Amire Binalar›,Arkeoloji Müzesi ve ‹fl Sanat'tagerçeklefltirilecek.

38

ÜYELER‹M‹ZDEN

EVLENENLERTHY Uçufl üyemiz Buket Demirçevirenile ‹smail, THY Teknik üyemiz ErkanÇardakl› 08.04.2006’da, THY Tekniküyemiz Serdar Bayrakl› ile Aygül25.03.2006’da, THY Yer ‹fll Üyemiz BirolArma¤an ile Raflan 18.03.2006’da, THYOto sevk üyemiz Saim Oruç’un k›z› Bernaile fienol 20.04.2006’da, THY Tekniküyemiz Ali Lütfi ile Meryem30.04.2006’da, THY Genel Müdürlüküyelerimiz Gökflen Bebek ile Altu¤Meydanl› 07.05.2006’da, THY Tekniküyemiz Ulafl Budak ile Yasemin30.04.2006’da, THY Genel Müdürlüküyemiz Tuncay Merdiven ileYasemin07.05.2006’da, Hava-‹fl Ankarafiubesi üyemiz Elif Bayrak ile EmreEjdero¤lu 01.03.2006’da, Hava-‹fl Ankarafiubesi üyemiz Selda ile Bülent18.03.2006’da, Hava-‹fl Ankara fiubesiüyemiz Serkan ile Gizem fienol01.04.2006 tarihinde, THY ‹zmir ‹stasyonMüdürlü¤ü üyemiz Serap SAKUR-KorhanYILMAZ (ikiside üyemiz) 25.03.2006tarihinde, THY ‹zmir Hat Bak›m fiefli¤indeüyemiz Süleyman ÇÖRDÜK’ün kardefl06.05.2006 tarihinde, THY-Antalyaistasyondan üyemiz BarenselBABAO⁄LU 04 MART 2006 tarihindeHayriye ile, STFA’dan üyemiz SedatAKAY 26 MART 2006 tarihinde habibeile evlenmifllerdir; ömür boyu mutluluklardileriz.

DO⁄UMTHY Genel Müdürlük üyemiz YeflimUzuner Alkan’›n bir erkek çocu¤u07.03.2006’da, THY Call Center üyemizJülide Özen’in bir erkek çocu¤u07.03.2006’da, THY Teknik üyemiz Halil‹brahim Eken’in bir çocu¤u29.03.2006’de, THY Harbiye Sat›flüyemiz Dilek Önal’›n çocu¤u01.03.2006’da, THY Harbiye Sat›flüyemiz P›nar Topalo¤lu’nin çocu¤u .THY teknik üyemiz kadir y›ld›z23.03.2006’da o¤lu, THY Teknik üyemizKadir Y›ld›z’›n o¤lu 23.03.2006’da, THYGenel Müdürlük üyemiz Özlem Kabac›k 19.04.2006’da, THY Tekniküyemiz Yücel Sar›’n›n Yi¤it ve Ya¤›zisminde ikiz çocuklar› 10.04.2006’da,THY Kargo Üyemiz Halit Burcu Özbek’inerkek 01.05.2006’da, THY Samsun

üyemiz Ahmet Çelik’in Zehra ad›nda birtorunu, Hava-‹fl Ankara fiubesi üyemizAli S›nay’›n bir o¤lu 30.12.2006’da,Hava-‹fl Ankara fiubesi üyemiz Do¤an-Tuba’n›n 11.03.2006’da, Hava-‹fl Ankarafiubesi üyemiz Erdal Temel’in bir o¤lu16.03.2006’da, Hava-‹fl Ankara fiubesiüyemiz Hakan Sa¤lam’›n bir k›z›21.02.2006’da, Hava-‹fl Ankara fiubesiüyemiz Ebru Karao¤lan’›n bir k›z›16.03.2006’da, Hava-‹fl Ankara fiubesiüyemiz Handan Sever fiavaflkan’›n birk›z› 29.04.2006’da, Hava-‹fl Ankarafiubesi üyemiz Mehmet Gülen’in bir o¤lu11.04.2006’da, Hava-‹fl Ankara fiubesiüyemiz Yavuz fiahin’in bir k›z›22.03.2006’da, Hava-‹fl Ankara fiubesiüyemiz Meliha Eraslan’›n bir o¤lu, THY‹zmir Kargo Müdürlü¤ü üyemiz FundaC‹NAL’›n 18.04.2006 tarihinde o¤lu,THY-Antalya ‹stasyondan üyemiz Melike- Tolga ÖZGÜVEN’‹N 21 fiUBAT 2006tarihinde Metehan ÖZGÜVEN ismindebir o¤lu, THY-Antalya istasyondanüyemiz Hasan AKBAfi’IN efli HaticeAKBAfi’ın bir çocukları, Hava-ifl Antalyaflube sekreteri Orhan KARABULUT’UN21.02.2006 tarihinde Kutay Orhanad›nda bir torunu, THY Antalyaistasyondan üyemiz KemalBA⁄RIYANIK’IN Sude isminde bir k›z›28.03.2006’da dünyaya gelmifltir. Sa¤l›kl›ve uzun ömürlü olmalar›n› diliyoruz.

N‹fiANTHY ‹zmir Kargo Müdürlü¤ü üyemizKayhan B‹LG‹L‹ 24.03.2006 tarihindeniflanlanmıfltır. Kendilerine mutluluklardileriz.

RAHATSIZLANMATHY üyemiz Fatma Zorlu’n›n k›z› Elif24.04.2005’te, THY VIP üyemiz CemGündüz 04.05.2006’da, Hava-‹fl Ankarafiubesi üyemiz Gizem Er Öztürel’in annesiTülay 15.03..2006’da, Hava-‹fl Ankarafiubesi üyemiz Bülent Büyük Bodur’unbabas› Ahmet 22.02.2006’da, Hava-‹flAnkara fiubesi üyemiz Hayri Tuna’n›nannesi Güler 23.02.2006’da, Hava-‹flAnkara fiubesi üyemiz Adnan Kumsel’ino¤lu Tunahan 11.03.2006’da, Hava-‹flAnkara fiubesi üyemiz Pelin GerçekDündar 15.03.2006’da, Hava-‹fl Ankarafiubesi üyemiz Fetullah Alt›nda¤’›n o¤lu

Emre 16.03.2006’da, Hava-‹fl Ankarafiubesi üyemiz Mustafa Kumsel’in babas›22.03.2006’da, Hava-‹fl Ankara fiubesiüyemiz Seher Ortatl› 05.04.2006’da,Hava-‹fl Ankara fiubesi üyemiz P›narGökhan 18.04. 2006’da, Hava-‹fl Ankarafiubesi üyemiz ‹lkay ‹ritafl’›n efli 18.04.2006’da, Hava-‹fl Ankara fiubesi üyemizFatih Erol 18.04. 2006’da, Hava-‹fl Ankarafiubesi üyemiz Mustafa Kuzucu 18.04.2006’da, Hava-‹fl Ankara fiubesi üyemizMustafa Tunç 21.04. 2006’da, Hava-‹flAnkara fiubesi üyemiz SebahattinKaraelma’n›n o¤lu Adnan 22.04.2006’da,Hava-‹fl Ankara fiubesi üyemiz Sibel fianl›Savafl›n babas› H.Hüseyin 06.03.2006’da,Hava-‹fl Ankara fiubesi üyemiz U¤urY›lmaz 02.05. 2006’da, Hava-‹fl Ankarafiubesi üyemiz Selahattin K›z›l18.04.2006’da, Hava-‹fl Ankara fiubesiüyemiz Serdar Serttafl’›n o¤lu, Hava-‹flSendikas› Yönetim Kurulu üyemiz MuratOluzlu’nun efli Fikriye 01.05. 2006tarihinde, THY ‹zmir ‹stasyon Müdürlü¤üüyemiz Ayfle BAL 17.02.2006 tarihinde,THY ‹zmir Hat Bak›m fiefi¤inden emekliüyemiz Melih TANIfi’›n o¤lu Do¤acanTANIfi 27.02.2006 tarihinde, THY ‹zmir‹stasyon Müdürlü¤ü üyemiz SeçkinMUTLU’nun babas› 15.03.2006tarihinde, THY ‹zmir ‹stasyon Müdürlü¤üüyemiz Mert ‹ÇTEN’in babas› 25.03.2006tarihinde, THY ‹zmir ‹stasyon Müdürlü¤üüyemiz Engin OTAR 13.04.2006tarihinde, THY ‹zmir ‹stasyon Müdürlü¤üüyemiz Ali GÖÇ 18.04.2006 tarihinde,THY ‹zmir ‹stasyon Müdürlü¤ü üyemizBora BAfiKAYA 24.04.2006 tarihinde,‹zmir fiubemizin emekli Mali SekreteriAltay VURAL 01.05.2006 tarihinde,Hava-ifl Antalya flubesi yönetim kuruluüyemiz Avni ÇAY’IN o¤lu Durali ÇAY24.02.2006 tarihinde, THY-Antalya’danemekli üyemiz metin AKÇAY 28.02.2006tarihinde, THY istasyondan üyemizAdem Kirifl’in kardefli Ramazan K‹R‹fi28.02.2006 tarihinde, THY-Antalyaistasyondan üyemiz Özcan YILDIRIM’›nk›z› Seren YILDIRIM, THY ‹stasyondan üyemiz Nevzat KÖK’ün annesi GülsümKÖK, THY kargodan üyemiz ‹brahimKURT 23.03.2006 tarihinde kalprahats›zl›¤›, THY istasyondan üyemizZeki EKfi‹L‹’nin efli NURSEL EKfi‹L‹28.03.2006 tarihinde, THY istasyondan

üyemiz Bora POYRAZ’IN kardefli29.04.2006 tarihinde kaza, THYistasyondan üyemiz Ömer ARSLAN’INefli 08.04.2006 tarihinde, THYistasyondan üyemiz ünal FAK‹R09.04.2006 tarihinde, THY istasyondanüyemiz Recep B‹RYILMAZ ‘INkay›npederi, ‹stasyon nöbetçi müdürmuavini Emel B‹RYILMAZ ‘IN babas›Mehmet ÜRKÜT rahats›zlanm›fllard›r;kendilerine acil flifalar diliyoruz.

VEFATTHY Ebi üyemiz Hakan Özkul’un annesi11.03.2006’da, THY Malatya üyemizSalih Y›lmaz 01.04.2006’da, THY Emekliüyemiz Mehmet Kay›fl 02.05.2006’da,THY Teknik üyemiz Naci ayd›n04.03.2005’te, Hava-‹fl Sendikas› Ankarafiube Mali Sekreteri Erkin Günevi’ninkay›nvaldesi 27.04.2006’da, Hava-‹flSendikas› Ankara fiubesi üyemiz MuzafferY›lmaz’›n kay›nbabas› 22.04.2006’da,Hava-‹fl Sendikas› Ankara fiubesi üyemizSinan Bal’›n çocu¤u 13.01.2006tarihinde, THY istasyondan üyemiz SalihaERKAN’IN day›s› 27.02.2006 tarihinde,THY istasyondan üyemiz OsmanTAfiKAN’IN babas› 12.03.2006 tarihinde,THY istasyondan üyemiz ÖmerDERE’N‹N babaannesi 28.04.2006tarihinde, THY istasyondan üyemiz FatmafiAH‹N’in babas›, THY Yer Uçak Emniyetüyemiz Erol Avcı’nın annesi26.04.2006’da, THY Yer Uçak Emniyetüyemiz Hüseyin Yıldız’ın babası14.04.2006’da, Apron Teçhizat Opr.Fatih Karakurt’un annesi 7.05.2006tarihinde vefat etmifllerdir. Vefat edenlereTanr›dan rahmet, yak›nlar›na baflsa¤l›¤›diliyoruz.

39

ÜYELER‹M‹ZDEN

ÖSS-OKS ve YÖS s›navlar›na haz›rl›k dershanesiGökflen E¤itim Kurumlar›, 2006-2007 e¤itim ve

ö¤retim y›l›nda kay›tyapt›racak Hava-‹flüyelerine %30 indirimyap›yor. 2006 Haziranay›n›n sonuna kadaryapt›r›lacak indirimlikay›tlardan faylanmakiçin Hava-‹fl üyelikkart›n› göstermekyeterli.Tel: 0212 660 08 58www.goksen.net

40

BULMACA

SOLDAN SA⁄A

1- Sanayide kullan›lan kahve, kakao, kauçuk vb.bitkilerin genifl ölçüde yetifltirildi¤i iflletme.

2- Turunçgillerden, 3-5 m yükseklikte, k›fl›nyapraklar›n› dökmeyen, beyaz çiçekli bir a¤aç. ---Do¤u Karadeniz bölgesine özgü yelkenli bir tür k›y›teknesi.

3- Elin parmak dipleriyle bilek aras›ndaki iç bölümü,avuç içi.--- Bir yerde öteden beri olagelen davran›fl.

4- Perde ayakl›lardan, uzun, beyaz veya gri boyunlu,suda ve karada yaflayan, uçan, yabani veya evcil kufl.--- Orta Asya'da bir göl.

5- Bir çalg›da do¤ru ses vermesi için yap›lan ayar.---Havada bulunan su buhar›.

6- Kans›z. --- ���Radyum elementinin simgesi.

7- Binme, yük çekme, tafl›ma vb. hizmetlerdekullan›lan, tek t›rnakl› hayvan.--- C›vatan›n ucunageçirilen, içi yivli demir bafll›k.

8- Prometyumun simgesi.--- Yunanistan'da bir kent.9- Ölçü aletleri, saat ve göstergelerde say› veya

iflaret göstermeye yarayan hareketli i¤ne.--- Bir kimseningeçimini sa¤lama zorunda oldu¤u kifli.

10- Demir yolunda yolcu ve yük tafl›maktakullan›lan, bir veya birkaç lokomotif taraf›ndan çekilenvagonlar dizisi.--- Latincede 4.

YUKARIDAN AfiA⁄IYA1- Metal yaprak.--- Sözleflme.2- Lay›k olma, yarafl›rl›k, uygunluk.--- Bromun

simgesi.3- Güney Amerika k›tas›nda bulunan dünyan›n en

uzun nehri.--- Önce olma manas› katan on ek4- Nobelyum elementinin simgesi..--- Kanuna,

yönteme uygun olarak, yöntemince.5- Bir tür patlay›c›.--- Çiftcinin karagün dostudur6- Babil'in ve Sumer'in su ve ak›l tanr›s›.--- Yard›m

isteme kelimesi.7- Sinema, tiyatro veya müzikhol sanatç›s›, y›ld›z.-

-- Posta, kargo, mektup vb. gönderileri al›c›ya ulaflt›rankimse..

8- Güç, etki veya beceri bak›m›ndan al›fl›lm›fl›nüzerinde olan.--- Bir fleyin niteliklerini övme.

9- Optik aletlerinde objektiften ald›¤› ›fl›nlar› gözeveren mercek sistemi.--- multiple linear regression'unkısaltılmıfl hali..

10- Yük hayvanlar›n›n t›rnaklar›na çak›lan, aya¤›nflekline uygun demir parças›.--- Bir destek üzerineoturtulmufl bir tabladan oluflan mobilya.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

Gökflen Dershanesi’nden%30 indirim

Uluslararas› göz lazer merkezi EyeSTAR LASIKInstitute, Hava-‹fl üyelerine özel indirim yap›yor.Göz Lazer tedavilerinde % 20, normalgöz muayenesinde ise %60 oran›nda indirimyap›l›yor.EyeSTAR, randevu ile çal›fl›yor ve VIPkoflullarda günde maksimum 10 hasta kabul ediyor.Adres: Cumhuriyet Caddesi No: 27 Kat: 1 ve 2Taksim Istanbul (Havafl Taksim dura¤›’n›n karfl›s›)Tel: 0212 361 5000 Faks: 361 60 40

www.eyestar.us

’den

Hava-‹fl üyelerine indirim