hastalık (illness) ve bozukluk (disorder) · yal fobi, psikoterapi kuramları, tik bozuklukları,...

i

EKİM 2014

Rölatif Bütüncül Psikoterapi13. Dönem Serisi

Hastalık (illness)ve

Bozukluk (Disorder)

Tahir ÖZAKKAŞ

ii

Psikoterapi Enstitüsü Eğitim Yayınları: 244

Hastalık (illness) veBozukluk (Disorder)

ISBN 978-605-9137-69-0Copyright© Psikoterapi Enstitüsü

Tüm hakları saklıdır. Yayıncının izni olmaksızın tümüyle veya kısmen yayımlanamaz, kısmen de olsa çoğaltılamaz ve elektronik ortamlarda

yayımlanamaz.

Birinci Baskı: Ocak 2018

Editör: Tahir ÖzakkaşKatkıda Bulunanlar: Gökhan Sönmez, Halenur Alkoçlar

Baskı: Acar Matbaacılık Prom. ve Yayın. San. ve Tic. Ltd. Şti.Osmangazi Mahallesi Mehmet Deniz Kopuz Caddesi No: 20/1

Esenyurt - İSTANBUL

PSİKOTERAPİ ENSTİTÜSÜ EĞİTİM ARAŞTIRMA SAĞLIKORG. VE DANIŞMANLIK LTD. ŞTİ.

Eğitim ve Kongre Merkezi: Fatih Sultan Mehmet Caddesi No:285 Darıca / KOCAELİ Tel: 0262 653 6699

PSİKOTERAPİ ENSTİTÜSÜ LTD. ŞTİ. BEYOĞLU ŞUBESİAsmalı Mescit Mah. İstiklal Cad. No:120 Galatasaray İşhanı Kat: 5

Beyoğlu / İSTANBUL Tel: 0212 243 2397

www.psikoterapi.com - www.psikoterapi.org - www.hipnoz.com

iii

SUNUŞ

İnsanlık tarihi boyunca, her toplumda psikolojik rahatsızlıkları te-davi etmeye yönelik girişimler olmuştur. Bu alanda yapılan girişimler sonucu ortaya çıkan pek çok farklı ekolün savunucuları, kendi ekol-lerini yüceltme ve diğer ekolleri küçümseyerek ötekileştirme yoluna gitmiştir. Ancak buna rağmen farklı yaklaşımlardan bilgiler edinerek kuramını zenginleştirmeye ve bu alanda çalış-malar yapmaya başla-yan öncü terapistler, psikoterapide bütünleşmeyi sağlayarak alandaki bölünmeleri büyük oranda azaltmıştır.

Bütüncül psikoterapi, hastanın bilişlerinin, davranışlarının, kişili-ğinin ve duygusal süreçlerinin yeniden düzenlemesine yardımcı ol-mak için pek çok farklı ekolden faydalanarak daha gerçekçi, uyumlu ve esnek bir çalışma alanı sunar. Eğitimini verdiğimiz bütüncül psiko-terapi, zaman zaman eklektik ve asimilatif, genellikle de entegratif ve ortak faktörler üzerine kurulmuş bütüncül bir yaklaşımı içerir. Bireye, teori odaklı değil danışan odaklı bakmaya çalışan bütüncül psikote-rapiler, farklı yaklaşımların bileşenlerini bir araya getirerek terapisti geniş bir vizyona ulaştırır.

Bu amaçtan yola çıkarak, çeşitli bilimsel etkinlik, araştırma, eği-tim ve yayın çalışmalarıyla, ülkemizde bütüncül psikoterapi uygula-malarının gelişimine öncülük etmekten gurur duyuyoruz. Elinizdeki bu ders notları, ruhsal bozuklukların tedavisinde tek bir psikoterapi yaklaşımına bağlı kalmaktansa elindeki veriyi kullanarak uygulana-bilecek en iyi tekniği ve teoriyi arayan bütüncül yaklaşımlı terapistler

iv

yetiştirme adına verilen Bütüncül Psikoterapi Teorik Eğitimi 13. Gru-bunun Ekim ayı deşifrelerini sunmaktadır. Bu ders notları, eğitim de-şifresinin derlemesi olma özelliğiyle dünyada eşi benzeri görülmemiş bir yayın niteliği de taşımaktadır.

Bu ders notlarında ICD (Uluslararası Hastalık Sınıflandırması) ve DSM (Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı) kıla-vuzlarının incelenmesi, hastalık ve bozuklukların ayırt edilmesi, sos-yal fobi, psikoterapi kuramları, tik bozuklukları, bebeklik, çocukluk ya da ergenliğin diğer bozuklukları, anksiyete bozuklukları kümesi rahatsızlıkları konuları ele alınmaktadır.

Bütüncül psikoterapiler de insanın ruhsal yapısının gelişiminde ol-duğu gibi zamanla özerkleşecek, bireyselleşecek ve ayrışarak psikote-rapi ruhunu ayakta tutacaktır.

Psikoterapi uygulayıcıları için önemli olduğunu düşündüğümüz bu eğitim ders notlarını, sizlerin ilgisine sunmaktan kıvanç duymaktayız. Keyifli okumalar dileriz…

Tahir ÖZAKKAŞPsikoterapi Enstitüsü Başkanı

v

İÇİNDEKİLERI. GÜNI. DERS

ICD ve DSM Kılavuzları ................................................................... 1Hastalık Nedir? .................................................................................. 8Disorder (Bozukluk) Nedir? .............................................................. 9Sendromal Yapı Nedir? .................................................................... 10ICD ve DSM ................................................................................... 18DSM’nin ICD’den Farkı Nedir? ...................................................... 22DSM Eksenleri : ............................................................................... 31

II. DERSKlinik İlgi Odağı Olabilecek Sağlık Durumları .............................. 45İlişki Sorunları: ................................................................................ 59Bir Mental Bozuklukla Ya da Genel Tıbbi Durumla İlgiliİlişki Sorunu: ................................................................................... 60Anababa-Çocuk Arasında İlışki Sorunu: ......................................... 60Karı Koca Eşle İlgili Sorunlar (Partnerle İlgili Sorunlar): .............. 61Kardeşle İlişki Sorunu: .................................................................... 62Başka Türlü Adlandırılamayan İlişki Sorunları: .............................. 62Klarifikasyon, Netleştirme: ............................................................. 68Çocuğun Fiziksel Kötüye Kullanımı: .............................................. 70Çocuğun Cinsel Kötüye Kullanımı: ................................................ 70Çocuğun İhmal Edilmesi: ................................................................ 70Erişkinin Fiziksel Kötüye Kullanımı: .............................................. 70Erişkinin Cinsel Kötüye Kullanımı: ................................................ 71Klinik İlgi Odağı Olabilecek Ek KodlarTedaviyle Uyumsuzluk: ................................................................... 71Temaruz (Simülasyon): ................................................................... 74

vi

İÇİNDEKİLERErişkin Antisosyal Davranışı: .......................................................... 79Çocuk Ya da Ergen Antisosyal Davranışı: ....................................... 79Sınırda (Borderline) Entellektüel İşlevsellik: .................................. 79Yaşla İlişkili Kognitif Gerileme: ..................................................... 92Yas: .................................................................................................. 93Okul Sorunu: ................................................................................. 110Mesleki Sorun: .............................................................................. 111Kimlik Sorunu: .............................................................................. 111Dinsel ya da Manevi Sorun: .......................................................... 112Yeni Bir Kültürden Etkilenme Sorunu: ......................................... 113Bir Yaşam Evresi Sorunu: ............................................................. 113Nikotinle İlişkili Bozukluklar: ...................................................... 117Alkolle İlişkili Bozukluklar: .......................................................... 117ROL PLAYING ............................................................................. 118LED ve DSM’de Yer Alan Hastalıkların İncelenmesi .................. 147DSM Nasıl Kullanılır: ................................................................... 147Şiddet ve Gidişin Belirleyicileri: ................................................... 148Asıl Tanı, Başvuru Nedeni: ........................................................... 149Geçici Tanı: ................................................................................... 150

III. DERSHastalık ve Bozuklukların Ayırt Edilmesi ..................................... 167Kognitif Yapılar: ............................................................................ 187Davranışçı Kuram: ......................................................................... 188Bilişsel Kuram: .............................................................................. 188

IV. DERSSosyal Fobi .................................................................................... 195Sosyal Fobinin Türleri: .................................................................. 210

vii

İÇİNDEKİLERII. GÜNI. DERS

Psikoterapi Kuramları .................................................................... 217Sempatik ve Parasempatik Sistem ................................................. 217İnsanların Temel Duyguları ........................................................... 217Maladaptif Duygularla Ortaya Çıkan Tabloların Düzenlenmesi ... 217Tüneme Nedir? .............................................................................. 219Davranışçı Ekol: ........................................................................... 221Bilişsel Ekol: ................................................................................ 221Dinamik Ekol: .............................................................................. 222Sempatik ve Parasempatik Sistem ..................................................223İnsanların Temel Duyguları ............................................................227Öfke: ............................................................................................. 228Korku: .............................................................................................228Arzu, Excitement, Desire: ............................................................ 229Utanç: ............................................................................................ 229Maladaptif Duygularla Ortaya Çıkan Tabloların Düzenlenmesi ... 230DSM ve ICD’de Hastalıkların Sınıflandırılması ........................... 231DSM 4’e Göre Rahatsızlıkların İncelenmesi ................................. 232Genellikle İlk Kez Bebeklik, Çocukluk Ya da ErgenlikDöneminde Tanısı Konan Bozukluklar ......................................... 232İletişim Bozuklukları: .................................................................... 233Konuşma İle İlgili Bozukluklar: .................................................... 233Kekemelik: .................................................................................... 234

II. DERSVaka Anlatımı ................................................................................ 261Otistik Bozukluk: .......................................................................... 268

viii

İÇİNDEKİLER

Rett Bozukluğu: ............................................................................. 270Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu: .............................. 286Davranım Bozukluğu: ................................................................... 290Karşıt Olma Kavramı Karşıt Gelme ve Bozukluğu: ..................... 292

III. DERSTik Bozuklukları .............................................................................309Dışa Atım Bozuklukları ..................................................................309Bebeklik, Çocukluk ya da Ergenliğin Diğer Bozuklukları .............309Kronik Motor Ya Da Vokal Tik Bozukluğu: ...................................313Gelip Geçici Tik Bozukluğu: ..........................................................313Dışa Atım Bozuklukları: .................................................................315Bebeklik, Çocukluk Ya da Ergenliğin Diğer Bozuklukları .............329Ayrılma Anksiyetesi Bozukluğu: ....................................................329Seçici Konuşmamazlık (Mutizm): ..................................................347Bebeklik Ya da Küçük Çocukluk Döneminin ................................353Tepkisel Bağlanma Bozukluğu: ......................................................353Basmakalıp Davranış Bozukluğu: ...................................................357BTA Bebeklik, Çocukluk Ya Da Ergenlik Bozukluğu: ...................358

IV. DERSAnksiyete Bozuklukları Kümesi Rahatsızlıkları .............................359Sosyal Fobi......................................................................................359Özgül Fobi: .....................................................................................365Anksiyete: ......................................................................................365Anksiyete Tipleri:.......................................................................... 367İmpulsif Anksiyete: .........................................................................367Seperasyon Anksiyetesi: ................................................................367Kastrasyon Anksiyetesi: .................................................................368

ix

İÇİNDEKİLERSüperego Anksiyetesi: .....................................................................368Fragmantasyon Anksiyetesi: ..........................................................369Özgül Fobi: ....................................................................................375Sosyal Fobi: ....................................................................................380Şizoid Sosyal Fobi: .........................................................................384Sosyal Fobi Tiplerini Ayırd Etme: ..................................................385Panik Bozukluk: ..............................................................................389

III. GÜNI. DERS

Agorafobi ........................................................................................409Yaygın Anksiyete Bozukluğu (445 son) .........................................409Agorafobi: ....................................................................................... 411Yaygın Anksiyete Bozukluğu: ........................................................436Maddenin İlacın Yol Açtığı Kaygı Bozukluğu:...............................448Başka Bir Sağlık Durumuna Bağlı Kaygı Bozukluğu: ...................448

II. DERSObsesif-Kompulsif Bozukluk .........................................................459Trikotilomani (Saç Yolma Bozukluğu) ...........................................459Okunacak Kitap Önerileri ...............................................................461Obsesif Kompülsif Bozukluk ..........................................................462Obsesyon ve Kompulsiyon Nedir? .................................................463OKB’de Tedavi: ..............................................................................483Tikler ve OKB İlişkisi: ....................................................................483Vücut Dismorfik Bozukluğu: ..........................................................484Trikotilomani (Saç Yolma Bozukluğu) ...........................................491Biriktiricilik İstifçilik Bozukluğu: ..................................................496

x

İÇİNDEKİLERDeri Yolma Bozukluğu: ..................................................................515Başka Bir Sağlık Durumuna Bağlı Takıntı-ZorlantıBozukluğu ve İlişkili Bozukluk: .................................................... 516Tanımlanmış Diğer Bir Takıntı Zorlantı Bozukluğuİlişkili Bozukluklar: ....................................................................... 517

III. DERSDisosiyatif Bozukluklar ..................................................................519Tepkisel Bağlanma Bozukluğu: ......................................................521Sınırsız Toplumsal Katılım Bozukluğu: ..........................................525Kayıtsız Bağlanma Stilleri: .............................................................527Örselenme Sonrası Gerginlik Bozukluğu: .....................................529Altı Yaşındaki ve Altı Yaşının Altındaki Çocuklar İçinÖrselenme Sonrası Gerginlik Bozukluğu: ..................................... 543Uyum Bozuklukları: ...................................................................... 544Tanımlanmış Diğer Örselenme ve Tetikleyici Etkenleİlişkili Bir Bozukluk: ..................................................................... 545Disosiyatif Bozukluklar: ................................................................ 547Kimlik Çözülmesi Bozukluğu: ...................................................... 548

IV. DERSBeslenme ve Yeme Bozuklukları ....................................................573Uyku Uyanıklık Bozuklukları: ........................................................579Cinsel İşlev Bozuklukları: ...............................................................585Piromani: .........................................................................................601Kleoptomani: ...................................................................................602Madde İle İlişkili Bozukluklar ve Bağımlılık Bozuklukları: ..........602Kişilik Bozuklukları: .......................................................................605

I. GÜN

I. DERS– EKİM 2014 –

ICD ve DSM KılavuzlarıHastalık ve Bozukluk Kavramlarının Tanımı ve Ayrıldığı Noktalar

Uluslararası Hastalık Sınıflandırması (ICD) ve Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı (DSM)

3ICD VE DSM KILAVUZLARI

ICD ve DSM Kılavuzları Değerli arkadaşlar, hoş geldiniz. Bu ay, hastalıkları şöyle bir göz-

den geçireceğiz. Amacımız da psikoterapi ile müdahale edeceğimiz hastalık sınırlarının neler olduğuna değinerek, onlar hakkındagenel bir değerlendirme yapmak olacak. Yani, doktorların sınırları nerede baş-lıyor, nerede bitiyor, psikoterapi ile müdahale edecek ruh sağlığı pro-fesyonellerinin sınırları nerede başlıyor, nerede bitiyor? Bunu anlaya-bilmek için de kaba hatlarıyla da olsa hastalıkların adlarını, isimlerini, çeşitlerini, içeriklerini öğreneceğiz. Bu, bizim yol ve güzergahımızı belirleyecek olan bir şey. Psikolojide, psikiyatride ne tür rahatsızlık-lar var ne tür bozukluklar var bunu görmek ve anlamaya çalışacağız. Bunların hangilerine ne amaçla ne kadar müdahale edebiliriz? Etik bunun sınırlarını bilmek ile başlar. Sınır ihlallerinin yapılmaması açı-sından herkesin bilgi ve becerisi bağlamında insanlara daha iyi hisseti-rebilmek ve daha iyi ruhsal yapıya kavuşturabilmek için nasıl aracılık ederiz, nasıl fonksiyon görürüz bunu değerlendiriyoruz.

Şöyle kaba hatlarıyla bakacak olursak, bir anne ve babanın ev-lenmeden önce veya evlendikten sonra nasıl bir çocuk istediklerine, çocuk isteyip istemediklerine, hangi yılda çocuk istediklerine zihinle-rinde karar vermeleriyle başlar ruh sağlığı. Erkek veya kız çocuğu is-teyip istemediğini daha evlilik falan ortada yok iken, hatta ergenlikten başlatabilirsiniz. Bu zihinlerinize bir tohum olarak ekilir. Bu tohum mühürlenme yolu ile nörobiyolojik yolaklarda kodlanır, protein halini alır. Daha sonra öyle birisiyle evlenelim ki, böyle bir çocuğumuz ol-sun diye başlayan hikâyede veyahut da evliliği sadece bir törensel yapı olarak görüp sadece seks olarak görüp, tesadüfen bir çocuğumuzun olması da yine çocuğun ruhsal sağlığını belirleyen bir yapıdır. Veyahut da kılı kırk yararak çocuk sahibi olma isteği ve arzusu da çocuğun ruh sağlığını belirleyen önemli parametrelerden birisidir.

4 13. BPT EKİM DERS NOTLARI

O zaman bir çocuğun ruh sağlığını değerlendirirken, anne ve ba-banın zihninde bebek yapmak ne zaman ve nasıl filizleniyor buraya kadar gidebilirsiniz. Çünkü, çocuğun ruhsal yapısı bir sanal program-dır. Bu sanal program biyolojik bir program değildir. Bu program anne ve babanın bakış tarzına göre oluşacak olan bir programdır. En önemli oluşum şeklide sosyal referanslama dediğimiz anne ve babanın verbal ve nonverbal iletişimiyle yüzlerindeki ve gözlerindeki ifadeden ortaya çıkar. Yani konuşmakla değildir. Demek, siz ruhunuzda bir şey taşıyorsunuz, bir çocuk ideali taşıyorsunuz. Veyahut da çocuk nefreti taşıyorsunuz. Bu çocuk idealiniz ve çocuk nefretiniz çocuk tarafından bir şekilde alınarak kendi ruhsal kimliğinin kodlanmasına neden ola-cak. Bu kod sonunda ya iyi bir insanla ya da sıkıntılı bir insanla karşı karşıya getirecek bizi. İşte böyle bir yapıda evlilikle beraber çocuğu planlama süreci başlar. Planlı bir çocuk mu, plansız bir çocuk mu, rastgele bir çocuk mu? Bunların hepside anne ve babanın kişilik örgüt-lenmelerinin, ruhsal yapılarının çocuğa yansıma şeklidir.

İşte çok düzenli, dizaynlı bahar ayının ikinci haftasının ortalarında, tam da reglden 14 gün sonra, tamda kadının vücut ısının ölçüldüğü ve bir derece yükseldiği gün cinsel ilişkiye girerek, çocuk yapma arzusu iki tarafa da uygun görülüyorsa; bu sefer OKKB li bir çocuk karşımıza gelecektir. Kaçarı yok bunun anlatabildim mi? O kadar şeyki aslında! Daha evlendikleri gün beraber olmuşlar, daha yumurtlama var mı, yok mu şak diye böyle gül diker gibi dikmişler o gün. Çocuk 9 ay 10 gün sonra doğuyor. Ya, siz nasıl yaptınız bunu, gününden önce mi beraber oldunuz falan gibi şüpheleri de beraberinde getiriyor. Yok, kardeşim ya valla beraber olduk. Sanki ceketimizi assak hamile kalıyor şek-lindeki hikâyeye dönüşür. Bu da sallapati, rastgele, anlatabildim mi? Çocuk olmuş, nasıl bakılacak, nasıl planlanacak, hiçbir programı ol-mayan bir durum garibim. Veyahhut da güneydoğudaki Kürt kardeşle-rimizin yaptığı gibi, madem devlet sizi yok etmeyle karşı karşıya, ço-ğalın kardeşim çoğalabildiğiniz kadar. ALLAH ne verdiyse! Ne yaptı?


Her baskılanan nüfus çoğalır. Hıyarların hikâyesini anlattım ben size değil mi? Hiçbir ifade olmadığına göre anlatmadığım anlamına geli-yor. Hıyarların köylüler suyunu keserler…

Kursiyer: Anlattınız hocam.

Tahir ÖZAKKAŞ: Anlattım değil mi, ne güzel. Suyunu keserler. Duymayanlar var, gelmeyenler var. Suyunu kesince hıyar bir anda kor-kar. Öldüm bittim, neslim bitiyor, aman tanrım diyor. Bir döl verir, bir döl verir ki, bütün teveğin üst kısmı bir sürü çiçek açar, hıyar çiçeği. O çiçekler açar açmaz da köylü suyu basar. Hepsi uzun uzun salatalık olarak evlerinize gelir. Önce badem olur, sonra salatalık, en büyükte de hıyar olur. Bu şekilde bir sistemde gelir. Yani ölümle karşı karşıya kalan her canlı kendi neslini devam ettirebilmek için üremek zorun-dadır. Yani üremenin içgüdüsel yapısında böyle bir sistem vardır. Bir ırkı bir toplumu yok etmeye çalışırsanız yahudiler gibi dünyanın her bir yanına dağılır ve her tarafta dünyaya egemen bir güç olur bir avuç insan. Çünkü yok etmeye çalıştınız, ortadan kaldırmaya çalıştınız. O zaman birlik ve beraberlik içinde daha güçlü bir dinamizm sergilerler. Bunu niye anlattık şimdi. Ben ne bileyim anlattık işte!

Tahir ÖZAKKAŞ: Çok çocuk olursa onlara yeteri kadar bakım veremezsiniz. Eğitim veremezsiniz, sağlık veremezsiniz. Kalan sağlar bizim olur. Kaç çocuk var? İşte beş çocuk var. Kaç çocuk doğurdun? Onbeş. Onu nerede? İşte Allah’ın rahmetine gitti. Sorgulanmıyor bile, anlatabildim mi? Çünkü orada çocuk başka şeyin aracı haline geliyor. İşte, ilk ruhsal eğitimi anne baba verir. Önce emzirerek verir, yedire-rek verir, ardından dur yapma diye başlayan yasaklama hikâyeleri, bir buçuk yaşından sonra böyle ellenip ayaklanıp yürümeye başladığında yasaklar başlar.

İlk ruhsal profesyonel eğitimciler kimmiş? Annelermiş. Anneler yavaş yavaş, babalar yavaş yavaş çaresiz kaldığında ikinci terapistler


kimler olur aile içerisinde? Anneanneler, babaanneler olur. Kızım, ge-linim yani yanlış anlama da bu çocuğun gazı var, bu çocuk uykusuz, bu çocuk aç diye birtakım lakırdılar duyar. Gelin de derki; ulan seni mi dinleyeceğim pis karı, biz neler okuduk biliyor musun? Der ama o karı bilir. O deneyimden gelen bir öğrenmeyle bilir onu. Ne oluyor, ikinci terapistler anneanneler oluyor. Bu arada halalar, teyzeler kote-rapist olarak dört dönerler.

Dört yaşları civarına geldiği zaman yeni bir terapi aşaması başlar; çocuğun eğitim ve öğretiminde anaokulundaki öğretmenleri. Oradaki okul öncesi eğitiminde görev alan hem pedagog arkadaşlar hem okul öncesi öğretmen arkadaşlarımız yavaş yavaş annenin babanın müdahil olamadığı, sıkıştığı konularda destek olmaya başlarlar. Tuvalet alış-kanlığını yapmakta sıkıntılanıyor, tırnak yiyor, parmak emiyor, uyku bozuklukları var, arkadaşının saçını çekiyor, bilmem neyini yapıyor… Dikkat ederseniz taa anne rahmine düşmeden önceki hikâye ilk patlak vermeyi sosyal hayatta verdi. O zaman oradaki psikoterapistler müda-hale edecek. Ama psikoterapistler müdahale edip 7, 8 yaşına kadar bu bu sistemi getirecekler.

Fakat bu psikoterpist arkadaşlar, sınıf öğretmenleri, okul öncesi öğretmenleri, pedagoglar bir şizofreniye teşhis koymayacaklar. Ama çocuğun bir asperger okuma güçlüğü, yazma güçlüğü, otistik tablo gibi birtakım rahatsızlıklarını gördüğünde diyecekler ki; bu bizi aşar. Bunu bir RAM merkezine götür. Rehberlik Araştırma Merkezi (RAM) böyle şehrin en şey köşesinde durur. Bütün öğretmen arkadaşlarımız ilkokulda şey avlarlar! Yaramaz, kötü çocuk bulsak dağıtsak bunları diye… Göndermeye çalışırlar. Onları ya kaynaştırma eğitimine alırlar, özel sınıflara alırlar ya da özel eğitimlere alırlar değil mi?

Şimdi ne yaptık gittikçe profesyonellik artıyor dikkat ediyor mu-sunuz? Ama herkes kendi alanında duruyor. Anne baba kendi alanın-da duruyor. Anneanneye, babaanneye müdahale etmiyorlar, onların


bilgilerine güveniyorlar. Anneanne, babaanne bir yerde duruyor okul öğretmenine güveniyor. Okul öğretmeni bir yerde duruyor RAM Mer-kezine gönderiliyor. Çünkü orada birtakım testler yapılıyor. IQ testleri yapılıyor, davranış testleri yapılıyor, mini motor becerilerin testleri yapılıyor, kognitif testler yapılıyor. Orada daha bilimsel bir havaya giriyor. Onlar da bu çocuk öğrenme güçlüğü içerisinde, kaynaştırma eğitimi içerisinde filan bölgede, filan okul var ona gönderilsin diyor-lar.

Fakat onların da bir kısmı, ya bu çocukta bir tip biyolojik bozuklar olabilir aile hekimine gönderelim diyor. Mahalledeki aile hekimine gönderiyor veyahut da devlet hastanesine yönlendiriyor. Orada bir doktor arkadaşımız onu inceliyor çocukta duyma güçlüğü var, duyma problemi var bu çocuğun diyor. Bu çocuğun görme problemi var, anla-tabildim mi? Bu çocuğun bağırsaklarında özel bir galaktoz intoleransı var. Çocuk ikide bir ishal oluyor, sınıfta duramıyor vesaire. Bakıyor-sunuz biyolojik bir parametrede doktor müdahale ediyor. O doktor arkadaşımız bakıyor diyor ki, ya bu benim anlayabildiğim bişey değil bu çocukta ciddi ruhsal davranış bozuklukları var diyor. Bir psikiyat-rist arkadaşımıza yönlendiriyor. Bir psikiyatrist arkadaşımız bakıyor. Bu çocuk ayakta tedavi edilebilecek gibi değil. Bunu en az on beş gün müşahade altına almam lazım. Hastaneye yatırmam gerekir diyor, hastaneye yatırıyor. Şimdi bakarsanız bu sistemin içerisinde herkes biryerde ruhsal profesyonel olarak çalışır anne babadan başlayarak.

İşte biz bu sistemin içerisinde doktora gerek duymacak kadar, dok-torun yanında ikinci eleman olarak ama birçok psikolojik alandaki müdahalelerin yetersiz kaldığı yerde müdahale edilecek ara bantta ne-ler yapacağımızı öğreneceğiz. Psikoterapi dediğimiz şey bu, anlaştık mı arkadaşlar. Haddimizi de sınırımızı da bileceğiz, tamam?

Niye güldün abla? Haddimiz dedim değil mi? Laf gelir gibi mi oldu? Evet….


Hastalık kelimesini bilen var mı? Duyan çok, bilen var mı? Kimse yok ne güzel! Hastalık ne demek? Köyde amiyane tabirle, kahvede konuşurken? Evet, konu hastalık nedir?

Kursiyer H.A: Bozukluk.

Tahir ÖZAKKAŞ: Bozukluk, başka?

Kursiyer S.A.Ö: Normal gidişatın dışında bir durum.

Tahir ÖZAKKAŞ: Normal gidişatın dışında bir durum, başka?

Kursiyer H.Ç.M: İyi olmama.

Tahir ÖZAKKAŞ: İyi olmama. Bunların hepsi halk arasında kul-lanılan hastalık tanımı. Ama tıbbi olarak hastalık tanımı farklı bir şey arkadaşlar.

(Hoca tahtaya birşeyler yazıyor). İnce iki tane ayrı kelime, bizim psikiyatride çok önemli çünkü bu iki kelime.

Hastalık Nedir?

Tahir ÖZAKKAŞ: Hastalık; tıpta etyolojisi belli, patolojisi belli, sonuçları ve süreci belli, sonuçta da tedavi şekli belli olan rahatsızlık-lara, tıbbi rahatsızlıklara verilen isimdir. Etyopatogeneze bağlı olarak ortaya çıkan, normal gidişatın dışındaki her türlü bozukluğa hastalık diyoruz. Basit bir örnek verecek olursak, boğazlarınızda bir iltihap var. Veyahut da Ebola virüsü bugünlerde çok olmaya başladı, etkeni belli.

Boğazınızdaki iltihabın etkeni büyük ihtimalle beta hemolitik streptokoklardır. Streptokok grubunda bir bakteri vardır ve gelir sizin bademciklerinize oturur. Bunlar özel bakteriyolojik testlerle incelendi-ğinde beta hemolitik tipler olduğu anlaşılır. Bademciklerinizde şişme ve iltihap yapar. Bu şişme ve iltihaplar sekonder birtakım hastalıklara sebep olur. Ateş, kırgınlık, iştahsızlık gibi çeşitli bozuklukların, has-talık belirtilerinin yanında kalpte iltihap yapabilir. Daha sonra onun


oluşturmuş olduğu ek maddeler nedeniyle kardit, romatizmal bozuk-luk, romatoid artrit yapabilir. Beyinde birtakım bölgelere oturabilir. Bunun sebebi, sonucu, süreci ve tedavisi de bellidir. Penisilin enjek-siyonu yapıldığında bu hastalığın önünü kesersiniz sistem itibariyle. Demekki; sebebi, süreci, nasıl geliştiği, ne olduğu belli olan yapılara ‘hastalık’ ismi veriyoruz.

Disorder (Bozukluk) Nedir?

Disorder (bozukluk) ise; sebebi tam belli olmayan, süreci tam belli olmayan, nasıl geliştiği tam anlaşılamayan, ama klinik tablo itibariyle tanımlanabilen, herkeste aynı belirtilerin görüldüğü rahatsızlık türüne de ‘disorder’ veya ‘bozukluk’ denir. Biz de tıpta karşılaştığımız ra-hatsızlıkları, hastalık veya disorder (bozukluk) diye ikiye ayırıyoruz.

Kursiyer N.B: Hocam sendrom diye tanımlayabilir miyiz?

Tahir ÖZAKKAŞ: Sendrom ayrı birşey. Şimdi hastalık ve bozuk-luk kavramlarını bu şekilde kafamızda bir netleştirelim. Hastalık; tıbbi gerekçelerle yapılan bilimsel incelemelerle bir rahatsızlığın arkasın-daki kökeninin nedenselliği, determinal ilişkisi bulunmuş ise, bunun süreçleri aydınlanmış ise ve sonuçta nasıl bir klinik tablonun ortaya çıktığı belirlenmiş ve artı hatta bir müdahale imkânının tedavi tek-niklerinin olup olamayacağı netleştirilmiş ise buna ‘hastalık’ diyoruz. Siz alkol alırsanız, alkolün dozunu artırırsanız, yavaş yavaş alkol ze-hirlenmesine gidersiniz.

Alkol zehirlenmesiyle birlikte konfüzyon halinde, zihniniz bula-nık bir halde ya da koma halinde nereye götürülürsünüz? Hastaneye götürülürsünüz. Hastanede doktor size sorar eğer cevap alınmışsa ne-fesinizi koklar, ardından kan tahlili yapar, yanınızdaki insanlara sorar, sizin bir alkolik olduğunuz anlaşılır ve siz sebebi, süreci, sonucu belli olan bir rahatsızlıkla karşı karşıyasınızdır anlatabildim mi? Bu durum-da alkolü detoksifiye edecek bir takım tedavi teknikleri uygulanması


amacı ile hastaneye yatırılırsınız. Alkolün size zarar vermiş olmasın-dan kurtulmaya çalışırsınız.

Veyahut da eroin bağımlılığı. Eroin, beyinde belirli reseptörlere bağlanma özelliği çok yüksek olan kimyasal bir madde diyelim. Bu eroini aldığımızda beyinde hem biyolojik bağımlılık, hemde psiko-lojik bağımlılık dediğimiz bir bağımlılık türünü yaratır. Oradaki re-septörlere bağlanır. Bu reseptörler eroin eksikliği durumunda eksiklik belirtileri meydana getirerek sizi eroin almaya zorlar. Buradada yine hastalığın gelişimi, başlangıcı, süreci aynı şekilde belirlenmiştir ve al-kol paranoyası alkolizmin uç noktalarında yavaş yavaş paranoid bir tablo çıkar.

Alkol paranoyası veya Alzheimer rahatsızlığı gibi birtakım rahat-sızlıklarda gördüğümüz kadarıyla tablo nettir. Psikiyatrik hastalıklar-da hastalık diyebileceğimiz, birkaç maddenin dışında hastalık yoktur, bozukluklar vardır. Sebeplerini bilmeyiz ama bir sürü hipotezi vardır. Hipotezim bir beta hemolitik streptokok gibi net, altı çizilen sebebi-henüz gösterilememiştir. Psikiyatrinin zorluğuda buradan gelir. Bütün tıbbi alanlarda; dâhiliye, cerrahi, kadın doğum, göz hastalıkları çok standart bir şekilde kodlanır. Onun markerleri vardır. Laboratuvara dayanırlar, teste dayanırlar, muayeneye dayanırlar, gözleme dayanılır. Ama bunların hepsi net bir şekilde tablo olarak ortaya konduğu zaman Amerika’daki doktorda aynısını söyler, doğudaki doktor da aynısını söyler. Çünkü laboratuvar testleri standarttır. Bu nerede şaşar? Psiki-yatride şaşar.

Sendromal Yapı Nedir?

Psikiyatrinin en büyük handikapı hastalık nedir kavramına tam bir cevap verememesidir. Onun için ikinci bir kelime uydurulmuştur, bo-zukluk kelimesi. Hastalıklar belirli klinik görünümlerle bir geçişsel süreç belirler, bir grup semptomla gelirler. Semptomların başlangıcı


vardır, gelişmesi vardır ve sonuçlanması vardır. Buna ‘sendromal yapı’ denir. Sendromal yapı dediğimiz hastalığın gelişim seyrinde bir-çok tabloyu birlikte gösteren, o bir araya gelmiş olan klinik özellik-ler belli bir seyir takip eder, bu seyrede biz sendromal yapı diyoruz. İşte mesela, şizofreninin başlangıç dönemlerinde ergenlik döneminde içe çekilme, dünya ile ilgilin azalması, karakter değişiklikleri, aşırı mastürbasyon, mistik alanlara ilgi, sosyal izolasyon diyebileceğimiz yavaş yavaş karakterin kişiliğin çatırdamaya başladığı bir dönemde kişi kendini koruyabilmek için regresif olur, evden yavaş yavaş dışarı çıkmaz, ilgi alanları daha çok mistik, dini alanlara doğru yönelir, bir taraftan da cinsellikle ilgili yatıştırmaya yönelik olarak mastürbasyon çok artar.

16’lı, 17’li, 18’li yaşlarda bu belirtiler bir sendromal belirti olarak karşımıza gelir, takibe alıp baktığınızda yavaş yavaş artık halüsinas-yonlar, işitsel halüsinasyonlar, zaman zaman görsel halüsinasyonlar ortaya çıkar. Bu tabloyla dersiniz ki, bu çocuk şizofreniye gidiyor ve-yahut da obsesif kompulsif bozuklukla ilk başta ortaya çıkabilir, birta-kım fobilerle ortaya çıkabilir, daha sonra tablo yerleşir ve oturur.

Bozukluk ise, biz bir klinik tablo görüyoruz. Mesela ne görüyoruz? Obsesif kompulsif bozukluk; kişi saplantılı, zorlantılı bir bozukluğa sahiptir. Saplantılı, zorlantılı bozukluğu olan bireyleri toplumdan top-ladığımızda; aa bende elimi yıkıyorum, aa sende elini yıkıyorsun, aa bende elimi yıkıyorum diye bir ellerini yıkayan bin kişiyi topluyo-ruz. Aa bende biriktiriyorum, sende biriktiriyorsun, sende biriktiri-yorsun, bin kişide buraya topluyoruz. Aa bende simetri yapıyorum, sende simetri yapıyorsun, sende simetri yapıyorsun, bin kişi de ora-ya topluyoruz. Aa arabaların plakalarını bende okumak zorundayım, sende okumak zorundasın, bin kişide oraya. Katların sayısını saymak zorundayım; 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8,1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8. Ne yapıyorsun böyle böyle dedim? Her geçtiğim arabanın tekerleğine bir tane böyle


parmak dokundurmak zorundayım. Eğer araba süratli olursa mahvo-luyorum diyor. Belediye otobüsü ile gitmiş, yanından arabalar geçiyor ya, her tekerine böyle sallayacak (hoca el hareketini gösteriyor). O kadar süratli ki! Kaç araba geçti, 27 araba geçti gibi! Şimdi ne oldu? Tablo net. Diyoruz ki, bu belirtileri bir araya getiren; sayma, topla-ma, yıkama gibi belirtileri bir araya gelen kardeşlerimizi bir torbaya koyalım. Buna ad verelim. Ne diyelim? Saplantılı zorlantılı hastalık diyelim, OKB diyelim. Peki, bu neden oluyor? Biz biliyoruz bunu di-yorlar. Nasıl oluyor? İşte serotonin sistemindeki birtakım eksiklikler, yok canım dopaminerjik sistemdeki, yok asetilkolin sistemindeki, yok adrenerjik sistemlerdeki….

Baktığınız zaman beyinde 3-4 tane ana nörontransmiter var. Bü-tün bu nörotransmiterlerle ilgili araştırmalar yapıp bir şekilde de bir şeyler bulurlar. Zaten hepsi 4 tane. Çaprazlama 4x4=16 tane. 16 tane çaprazlama balans değiştir. Sonuç mu, sebep mi kimse bilmez bunu. Ve hipotezler başlar OKB’nin kaynağı ile ilgili. İşte genetik araştırma-lar gelir, nedir genetik araştırmalar? Belki bunun amcasında, teyze-sinde, dayısında normal popülâsyona göre yüzde 20 fazla var. Hemen davranışçılar zıplar, efendim davranışsal öğrenme. Bilişselciler zıplar, efendim aynı sistemin içerisinde bilişsel şemaları geliştirmiş, insanlar elbette OKB olacak. Yine aynı kişiler zıplar, dürtüsel sistemleri bas-tırabilmek için elbette bu OKB semptomu geliştirecek der. Herkesin bir iddiası var.

Biz tarafsız olarak bakacağız. Onlar bağırsın, çağırsınlar, kavga et-sinler, aralarında anlaşsınlar, sonra sonucu bize bildirsinler, bizde ona göre işlemlerimizi sürdürelim. Kavgaya bulaşmayalım. Ama kavganın ne olduğunu öğrenelim. Dopaminerjikler ne diyor, serotoninerjikler ne diyor, adrenerjikler ne diyor, genetikçiler ne diyor? Hatta hatta son zamanlarda FMRI’lar çıktığından dolayı OKB’de beyindeki hangi alanları çalıştığı, hangi alanların çalışmadığına dair kanlanma ile ve


metabolizma artışıyla ilişkilendirerek; işte filan bölgenin metaboliz-ma artışı, falan bölgenin metabolizma azalmasıyla hipofonksiyon ve hiperfonksiyonları izah eden sistemler gelişiyor.

Ama bir betahemolitik streptokok gibi olayın nedenselliğini bize anlatan bir yapı ile karşı karşıya değiliz. Burada bir hipotez gelişiyor. Buda bir varsayım. Psikoterapilerin tamamının dayandığı varsayım. Diyorlar ki; insanoğlunda epigenetik olarak gelen bir biyolojik açılım malzemesi var. Epigenetik; hiyerarşik ve basamaklı bir şekilde bir alt evre açıldıktan sonra bir üst evreye geçen sistem demektir.

Aynı bizim anne karnında tek bir zigot olarak başlayan hikâyemiz-de yavaş yavaş bunun çoğalması; göz hücrelerinin, ayak hücrelerinin, kalp hücrelerinin, sinir hücrelerinin epigenetik açılımlarıyla farklı-laşarak bir insan organizmasını meydana getirilmesinde olduğu gibi ruhsal yapımızda da böyle bir programla kodlanmışız. Birebir genetik açılımla bir sanal program vardır. Biyolojik yapınız bozuksa yapaca-ğınız fazla bir şey yoktur. Eğer zekâ geriliği ile ilgili bir genetik kusu-runuz varsa, bu genetik kusurumuzu bugünkü imkânlar altında değiş-tirmeniz mümkün değildir. Genetik kusurlu olması nedeniyle software programınızın açılımında kısıtlı kalacaktır.

Eğer biyolojik yapınız tamsa, epigenetik açılımları normal bir in-san olarak dünyaya gelmişseniz, bu dünyaya gelme ile ilgili software programı anne ve babanın evlenme kararı verdiğinde zihinlerindeki çocuk modelleri ile beraber çocuğa bir şekilde aktarmaya başlanır. Bunun aktarım şekillerini bugün yavaş yavaş daha detaylı öğrenmeye başladık. Yani özellikle nörobiyolojik gelişmelerin, çocuk anne ilişki-lerinin birlikte incelenmesi sonucunda çocuk annedeki bilgileri nasıl alıyor ve içselleştiriyor? Nonverbal iletişim yollarıyla bununla ilgili nörobiyolojik çalışmalardan haberdar oldu. İşte bu sistemde software; bir şekilde topluma uyum göstermeyen, çan eğrisinin dışında kalan (hoca tahtaya bir şey çiziyor) birtakım bozukluklardan bahsediyoruz.


Diyor ki; bu bir bozukluktur. Nedir bu bozukluk? Bir tane bozukluk ismi verin.

Kursiyer S Y: Bipolar.

Tahir ÖZAKKAŞ: Bipolar organik peki.

Kursiyer E.A: Şizoid.

Tahir ÖZAKKAŞ: Şizoid olabilir de yani gittiniz hep uç noktaları buldunuz. Yani hastalık olabilme ihtimali daha yüksek olanları. Fobi, OKB, cinsel işlev bozukluğu, yeme bozukluğuvb mesela ne verelim?

Kursiyer Y Ö: Fobi.

Tahir ÖZAKKAŞ: Fobi, neden korksun?

Kursiyer Y: Köpekten.

Tahir ÖZAKKAŞ: Ne diyoruz uçaktan korkan insana normal mi diyoruz, anormal mi diyoruz?

Kursiyer S C: Anormal.

Tahir ÖZAKKAŞ: Anormal, kim diyor bunu?

Kursiyer S C: Korkmayanlar.

Tahir ÖZAKKAŞ: Korkmayanlar diyor. Bu hipotez gördüğünüz gibi. Gerçek bir temeli yok. Hâlbuki betahemolitikstreptokokların çok net bir şekilde bakteriyel analizlerde ortaya çıkıyordu mikrop olduğu ve öldürüyordu insanı. Uçağa binmediği zaman ölür mü bu adam?

Kursiyer E.A: Binerse ölür.

Tahir ÖZAKKAŞ: Binerse ölür. Şimdi aslında bakarsınız softwa-redeki bozukluklar bir kültürel medeniyetin dayatmasıdır. İnsanlık bir medeniyet kurmuştur. Bu medeniyetin sonucunda bu medeniyetin iş-leyebilmesi için insanların belirli fonksiyonları daha iyi yapması, be-lirli fonksiyonlardan da kaçınması istenir. Belirli davranış şekilleri;<


toplamayı yasaklarlar işte. Her şeyi toplar anlatabildim mi. Korkmayı yasaklarlar. Yani abartılı bir korkma. Dolayısıyla baktığımızda bozuk-luk teriminin arkasında insanoğlunun kurmuş olduğu medeniyeti tehlikeye atacak olan birtakım sıkıntılar veya performans eksik-likleri vardır. Böyle diyebilirsiniz.

Kursiyer S.Ş: Abartı var sadece.

Tahir ÖZAKKAŞ: Evet, yani bugün teşhis koyup şu hastalıklarla ilgili isimleri, bozukluklarla ilgili isimler, verdiğimiz şeyler aslında sanal programda software’de birilerinin gönlüne hoş gelmemiş. Otur-muşlar demişler ki; ya biz normal miyiz arkadaşlar? Normaliz. Bizim dışımızda olan her şeye anormal diyelim mi? Diyelim anasını satayım. Onları damgalayalım mı? Damgalayalım anasını satayım. Onlara siz fobikler, siz obsesif kompülsifler, siz ereksiyon olamayanlar, siz vaji-nismuslar, siz bilmem neciler diye. Adam olmak istemiyor yaa sana nediyemiyoruz.

Şimdi bu software programı nasıl çalışıyor? İnsanlar neden fobi hissediyor? Nasıl fobi hissediyor? Bu hayatına nasıl engel oluyor? Artı bir insan bu fobiden kurtulmak istiyor mu? O zaman diyorlar ki; bu medeniyetin bir parçası olmak istiyoruz. Bu medeniyetin bir parça-sı olurken anamızdan, babamızdan, çevremizden, toplumumuzdan ve başımızda yaşadıklarımızdan, medeniyetin bize önermiş olduğu insan tipine uygun davranışlar sergileyemiyoruz. Beni düzeltin. Makineye ayar verin diye bize geliyorlar. Uçağa binmeye korkuyorum. Uçak fobimi ortadan kaldırın. Çünkü bu medeniyette uçağa binmek zorun-dayım. Hiç size, kliniğinize jawstan korkuyorum bundan beni tedavi et diye gelen oldu mu? Evet, jawslar okyanuslarda belki var belki yok veya dinozorlardan çok korkuyorum diyenler. Dinozorlar yok çünkü. Ama burada baktığımızda…

Kursiyer N.B: Hocam bende balina korkusu vardı.

hastalık (illness) ve bozukluk (disorder) · yal fobi, psikoterapi kuramları, tik bozuklukları,...

Documents