anlatım bozuklukları – dil yanlışları

Anlatım Bozuklukları – Dil YanlışlarıAnlatım Bozuklukları – Dil Yanlışları

Dil yanlışları, dört ana başlıkta Dil yanlışları, dört ana başlıkta toplanabilir:toplanabilir:

Sözcük Düzeyinde YanlışlarSözcük Düzeyinde Yanlışlar

Tamlama, Deyim, Atasözü YanlışlarıTamlama, Deyim, Atasözü Yanlışları

Cümle Düzeyinde YanlışlarCümle Düzeyinde Yanlışlar

Yazım ve Noktalama YanlışlarıYazım ve Noktalama Yanlışları


A) SÖZCÜK DÜZEYİNDE DİL YANLIŞLARIA) SÖZCÜK DÜZEYİNDE DİL YANLIŞLARI

Bir sözcükte görülen anlam ve biçim Bir sözcükte görülen anlam ve biçim yanlışı, tüm cümleyi ilgilendirir. Sözcük yanlışı, tüm cümleyi ilgilendirir. Sözcük

düzeyindeki yanlışlar, şu başlıklar altında düzeyindeki yanlışlar, şu başlıklar altında toplanabilir:toplanabilir:

1) Anlama ilişkin Yanlışlar1) Anlama ilişkin Yanlışlar

2)Yapıya ilişkin Yanlışlar2)Yapıya ilişkin Yanlışlar

3)Göreve ilişkin Yanlışlar3)Göreve ilişkin Yanlışlar


I) ANLAMA İLİŞKİN YANLIŞLARI) ANLAMA İLİŞKİN YANLIŞLAR

1. Sözcüklerin Yanlış Anlamda 1. Sözcüklerin Yanlış Anlamda KullanılmasıKullanılması

Sözcüklerin anlam kapsamını bilmemek ve Sözcüklerin anlam kapsamını bilmemek ve onları gelişigüzel kullanmak, bu tür onları gelişigüzel kullanmak, bu tür

yanlışlara yol açar.yanlışlara yol açar.

Anlamları karıştırılan sözcüklerin Anlamları karıştırılan sözcüklerin başlıcaları şunlardır:başlıcaları şunlardır:


tepki - etkitepki - etki

"Okul müdürünün yaptığı konuşma, "Okul müdürünün yaptığı konuşma, öğretmenler üzerinde olumsuz öğretmenler üzerinde olumsuz tepkitepki

yarattı,"yarattı,"


Bu cümlede “tepki" sözcüğü yanlışlıkla Bu cümlede “tepki" sözcüğü yanlışlıkla "etki" sözcüğünün yerine kutlanılmıştır."etki" sözcüğünün yerine kutlanılmıştır.

"Tepki" sözcüğünün yerine "etki" sözcüğü "Tepki" sözcüğünün yerine "etki" sözcüğü getirilse bile cümledeki anlatım bozukluğu getirilse bile cümledeki anlatım bozukluğu

düzelmez.düzelmez.

"... "... öğretmenler üzerinde olumsuz öğretmenler üzerinde olumsuz etkietki yarattı."yarattı."

Bu durumda da "üzerinde etki yarattı" Bu durumda da "üzerinde etki yarattı" sözlerinin arasında uyumsuzluk görülür.sözlerinin arasında uyumsuzluk görülür.


Doğrusu:Doğrusu:

Okul müdürünün yaptığı konuşma Okul müdürünün yaptığı konuşma öğretmenler üzerinde olumsuz öğretmenler üzerinde olumsuz etkietki bıraktı. bıraktı.


alabildiği-olabildiğialabildiği-olabildiği

"Bardağı "Bardağı olabildiğinceolabildiğince doldurdu." doldurdu." "Konuşmanızı "Konuşmanızı alabildiğincealabildiğince kısa kesiniz." kısa kesiniz."

Bu cümlelerde altı çizili sözcükler Bu cümlelerde altı çizili sözcükler birbirinin yerine yanlış kullanılmıştır.birbirinin yerine yanlış kullanılmıştır.


süreli-süreklisüreli-sürekli

"Genellikle üç aydan daha az "Genellikle üç aydan daha az süreklisürekli işlerde çalıştı.işlerde çalıştı." " "Hiçbir işte "Hiçbir işte sürelisüreli

çalışmaz, yer değiştirirdi."çalışmaz, yer değiştirirdi."

Yukarıdaki cümlelerde "sürekli" ve Yukarıdaki cümlelerde "sürekli" ve "süreli" sözcükleri birbiriyle yer "süreli" sözcükleri birbiriyle yer

değiştirmelidir.değiştirmelidir.


çalmak - zorla almak / kapıp kaçmakçalmak - zorla almak / kapıp kaçmak

Yaşlı kadının elinden çantasını çaldılar.Yaşlı kadının elinden çantasını çaldılar.

"Çalmak" eyleminin anlamı; taşınabilen bir "Çalmak" eyleminin anlamı; taşınabilen bir eşyayı, sahibinin haberi olmaksızın, art eşyayı, sahibinin haberi olmaksızın, art

niyetle, bulunduğu yerden alıp niyetle, bulunduğu yerden alıp götürmektir. Bir kişinin elinden çantası götürmektir. Bir kişinin elinden çantası çalınmaz, zorla alınır ya da kapıp kaçılır. çalınmaz, zorla alınır ya da kapıp kaçılır.

Bu cümlede "çalmak" sözcüğü yanlış Bu cümlede "çalmak" sözcüğü yanlış kullanılmıştır.kullanılmıştır.


görev - yetkigörev - yetki

"Polisin "Polisin yetkisi,yetkisi, huzuru sağlamaktır." huzuru sağlamaktır." "Polisin "Polisin görevi,görevi, huzuru sağlamakla huzuru sağlamakla

sınırlıdır."sınırlıdır."

Görev ve yetki sözcükleri birbirini Görev ve yetki sözcükleri birbirini bütünleyen kavramlardır. Yetki, görevden bütünleyen kavramlardır. Yetki, görevden

kaynaklanır; görev, yetki kullanılarak kaynaklanır; görev, yetki kullanılarak yerine getirilir.yerine getirilir.

Buradaki cümlelerde, bu iki sözcük Buradaki cümlelerde, bu iki sözcük birbirinin yeri ne yanlış kullanılmıştır.birbirinin yeri ne yanlış kullanılmıştır.


şans - olasılıkşans - olasılık

Bu hastalığa yakalanma Bu hastalığa yakalanma şansışansı çok yüksek. çok yüksek.


değin - kadar / denlideğin - kadar / denli

Korkulacak değin hasta değilsiniz.Korkulacak değin hasta değilsiniz.


yıl-günyıl-gün

Cumhuriyet, 29 Ekim 1923 yılında ilan Cumhuriyet, 29 Ekim 1923 yılında ilan edildiedildi


ayrıcalık - ayrılıkayrıcalık - ayrılık

Görüşlerimiz arasında fazla bir ayrıcalık Görüşlerimiz arasında fazla bir ayrıcalık yok.yok.


sağlamak - neden olmak / yol açmaksağlamak - neden olmak / yol açmak

izlenen ekonomi politikası dar gelirlilerin izlenen ekonomi politikası dar gelirlilerin durumla rının daha da kötüye gitmesini durumla rının daha da kötüye gitmesini

sağladı.sağladı.


tanıştırdı -tanıttıtanıştırdı -tanıttı

Ben, Ali Bey'in sözünü ettiği kişiyim, diye Ben, Ali Bey'in sözünü ettiği kişiyim, diye kendini kendini tanıştırdı.tanıştırdı.


öğretim-öğrenimöğretim-öğrenim

Bu konuda dört yıl öğretim gördüm.Bu konuda dört yıl öğretim gördüm.


görünmek - görülmekgörünmek - görülmek

Geçmişte Geçmişte görünmeyengörünmeyen olaylara giderek olaylara giderek alışıyoruz.alışıyoruz.


azımsamak- küçümsemekazımsamak- küçümsemek

Polonya, sanat alanında Polonya, sanat alanında azımsanacakazımsanacak bir bir ülke değildir.ülke değildir.


sakınılmaz - kaçınılmazsakınılmaz - kaçınılmaz

Sonunda, Sonunda, sakınılmazsakınılmaz olaylarla olaylarla karşılaşabilirsin.karşılaşabilirsin.


çarptırmak - çarpıtmakçarptırmak - çarpıtmak

Sözlerimi neden Sözlerimi neden çarptırıyorsunuzçarptırıyorsunuz


sömürge - sömürüsömürge - sömürü

Geçmişte pek çok ülke İngiliz Geçmişte pek çok ülke İngiliz sömürgesisömürgesi altında yaşıyordu.altında yaşıyordu.


güçlendiren -güçleştirengüçlendiren -güçleştiren

Öğrencilerin sınıf geçmesini Öğrencilerin sınıf geçmesini güçlendirengüçlendiren pek çok neden var.pek çok neden var.


sonucunda - sonundasonucunda - sonunda

Bu olayların gerçek yüzü yapılan Bu olayların gerçek yüzü yapılan soruşturma soruşturma sonucundasonucunda ortaya çıkacaktır. ortaya çıkacaktır.


ayrıntı - ayrımayrıntı - ayrım

İki şehir arasındaki ayrıntıyı saptamak çok İki şehir arasındaki ayrıntıyı saptamak çok kolay.kolay.


resim - fotoğrafresim - fotoğraf

Başvuru için altı adet renkli resim Başvuru için altı adet renkli resim istiyorlar.istiyorlar.


yaklaşık - yakın / bitişikyaklaşık - yakın / bitişik

Yeni kurulan mahallelerde evler birbirine Yeni kurulan mahallelerde evler birbirine çok çok yaklaşıkyaklaşık yapılıyor. yapılıyor.


yayın - yayımlamakyayın - yayımlamak

Bu yıl, geçen yıldan daha çok kitap Bu yıl, geçen yıldan daha çok kitap yayınlandıyayınlandı


süreç - süresüreç - süre

Seçim konusunda doğal Seçim konusunda doğal sürecinsürecin dolmasını dolmasını beklemek zorundayız.beklemek zorundayız.


Konuyla ilgili Bozuk Cümleler :Konuyla ilgili Bozuk Cümleler :


Hastayı kurtarmak için kan basıncını Hastayı kurtarmak için kan basıncını artırmak artırmak kokoşuldur. (Y)şuldur. (Y)

gereklidir. (D)gereklidir. (D)


Şimdi sizlereŞimdi sizlere yarınki programımızdan yarınki programımızdan bazılarınıbazılarını

anımsatıyorum.anımsatıyorum. (Y) (Y)

sayıyorum (okuyorum). (D)sayıyorum (okuyorum). (D)


Bulvardan söktükleri fidanları Bulvardan söktükleri fidanları Kurtuluş Parkı'naKurtuluş Parkı'na

ekmişler.ekmişler. (Y) (Y)

dikmişler (D)dikmişler (D)


Ozanımızın ölümünün onuncu yılını Ozanımızın ölümünün onuncu yılını kutluyoruz.kutluyoruz. (Y) (Y)

Ozanımızı, ölümünün onuncu yılında Ozanımızı, ölümünün onuncu yılında anıyoruz. (D)anıyoruz. (D)


Orman yangınının dikkatsizlikten çıktığı Orman yangınının dikkatsizlikten çıktığı öngörülüöngörülüyor(Y)yor(Y)

sanılıyor. (D)sanılıyor. (D)


ÖRNEK SORULAR :ÖRNEK SORULAR :

1.1. "Etken ve etkin" sözcüklerinin aşağıdaki "Etken ve etkin" sözcüklerinin aşağıdaki kullanımlarından hangisi yanlıştır?kullanımlarından hangisi yanlıştır?

A)Yoksulluğun A)Yoksulluğun etkenetken olduğu toplumlarda suç olduğu toplumlarda suçoranı yüksektir.oranı yüksektir.

B)Türkiye'de B)Türkiye'de etkinetkin bir yanardağ yoktur. bir yanardağ yoktur.

C)Orman, yağmur için önemli bir C)Orman, yağmur için önemli bir etkenetkendir.dir.

D)Şişmanlığın D)Şişmanlığın etkenetkenlerinden biri de yanlış bes lerinden biri de yanlış bes lenmedir.lenmedir.

E)E) Bu öğretim yılında en Bu öğretim yılında en etkinetkin eğitim ilkokulları eğitim ilkokulları mızda yapılmıştır.mızda yapılmıştır.


Çözüm :Çözüm :

"Etken" sözcüğü "neden, faktör"; "etkin" "Etken" sözcüğü "neden, faktör"; "etkin" sözcüğü ise "etkili, çalışan, işler durumda sözcüğü ise "etkili, çalışan, işler durumda olan" anlamındadır. Bu sözcüklerin B, C, olan" anlamındadır. Bu sözcüklerin B, C,

D, E seçeneklerindeki kullanım ları D, E seçeneklerindeki kullanım ları doğrudur.doğrudur.

A seçeneğinde ise "etken" sözcüğü A seçeneğinde ise "etken" sözcüğü "etkin"in yerine yanlış kullanılmıştır. Yanıt "etkin"in yerine yanlış kullanılmıştır. Yanıt

AA'dır.'dır.


2.2. "Özel" kelimesi, aşağıdaki cümlelerin "Özel" kelimesi, aşağıdaki cümlelerin hangisinde hangisinde yanlışyanlış kullanılmıştır? kullanılmıştır?

A) Bu, Türkiye'ye özel bir durumdur.A) Bu, Türkiye'ye özel bir durumdur.

B) Çocuk, özel okullardan birinde öğrenciydi.B) Çocuk, özel okullardan birinde öğrenciydi.

C) Annesi, onun için özel yemekler yapmıştı.C) Annesi, onun için özel yemekler yapmıştı.

D) Her oyunun özel kuralları vardır.D) Her oyunun özel kuralları vardır.

E)E) Kendisine özel işlem yapılmasını Kendisine özel işlem yapılmasını istemiyordu.istemiyordu.

(1987/11)(1987/11)



"Özel" sözcüğü; B'de "kişiye ait olan", "Özel" sözcüğü; B'de "kişiye ait olan", C'de "her zamankinden farklı", D'de C'de "her zamankinden farklı", D'de

"yalnız bir şeye ilişkin", E'de "ayrtcalıklı" "yalnız bir şeye ilişkin", E'de "ayrtcalıklı" anlamlarıyla doğru kullanılmıştır.anlamlarıyla doğru kullanılmıştır.

A'da ise, "özellikle bir şeyde bulunan" A'da ise, "özellikle bir şeyde bulunan" anlamıyla yanlış kullanılmıştır. Çünkü bu anlamıyla yanlış kullanılmıştır. Çünkü bu anlama gelen sözcük "özel" değil, "özgü" anlama gelen sözcük "özel" değil, "özgü"

dür. Yanıt dür. Yanıt AA'dır.'dır.


2. Eş ya da Yakın Anlamlı Sözcüklerin 2. Eş ya da Yakın Anlamlı Sözcüklerin Birlikte KullanılmasıBirlikte Kullanılması

Eş ya da yakın anlamlı sözcüklerin bir Eş ya da yakın anlamlı sözcüklerin bir arada kullanılması dil yanlışına yol açar. arada kullanılması dil yanlışına yol açar.

Bu tür bozuklukları gidermek için Bu tür bozuklukları gidermek için sözcüklerden biri atılır.sözcüklerden biri atılır.


Okul müdürü, öğrencileri tebrik edip Okul müdürü, öğrencileri tebrik edip kutladı, (atılmalı)kutladı, (atılmalı)


Tüm Tüm güçlükleri, zorluklarıgüçlükleri, zorlukları aşarak aşarak rahatlamıştı, (atılmalı)rahatlamıştı, (atılmalı)


Büyüklerine karşı çok saygılı, Büyüklerine karşı çok saygılı, hürmetlihürmetli biriydi.biriydi.

(atılmalı)(atılmalı)


1.1. Doktoruna göre babamın, bir ay dinlenip Doktoruna göre babamın, bir ay dinlenip istirahatistirahat

etmesi gerekiyormuş.etmesi gerekiyormuş.Bu cümledeki anlatım bozukluğu aşağıdaki Bu cümledeki anlatım bozukluğu aşağıdaki

değişikliklerin hangisiyle giderilebilir?değişikliklerin hangisiyle giderilebilir?A) "doktoruna" yerine "doktora" getirilerekA) "doktoruna" yerine "doktora" getirilerekB) "dinlenip" yerine "dinlenerek" getirilerekB) "dinlenip" yerine "dinlenerek" getirilerek

C) "dinlenip" sözcüğü çıkarılarakC) "dinlenip" sözcüğü çıkarılarakD)"istirahat etmesi" yerine "istirahati" getirilerekD)"istirahat etmesi" yerine "istirahati" getirilerek

E)E) "gerekiyormuş" yerine "zorunluymuş" "gerekiyormuş" yerine "zorunluymuş" getirilerekgetirilerek

(1986/11)(1986/11)



"istirahat etmek", "dinlenmek" anlamını "istirahat etmek", "dinlenmek" anlamını taşıyan bir eylemdir. Bunların bir arada taşıyan bir eylemdir. Bunların bir arada kullanılması dil yanlışına yol açmıştır.kullanılması dil yanlışına yol açmıştır.

Cümledeki anlatım bozukluğu C Cümledeki anlatım bozukluğu C seçeneğinde önerilen değişiklikle seçeneğinde önerilen değişiklikle

giderilebilir. Yanıt giderilebilir. Yanıt CC'dir.'dir.

NOT : Duru bir anlatım için "istirahat NOT : Duru bir anlatım için "istirahat etmesi" yerine "dinlenmesi" demek daha etmesi" yerine "dinlenmesi" demek daha

doğru olur.doğru olur.


3. Çelişen Sözler3. Çelişen SözlerBirbiriyle anlamca çelişen sözcüklerin Birbiriyle anlamca çelişen sözcüklerin

aynı cümlede kullanılması, anlatım aynı cümlede kullanılması, anlatım bozukluğuna yol açar:bozukluğuna yol açar:

KesinlikleKesinlikle dostlukların uzun sürmediğini dostlukların uzun sürmediğini sanıyo rum.sanıyo rum.

(Cümlede altı çizili sözcükler, biri kesinlik, (Cümlede altı çizili sözcükler, biri kesinlik, diğeri olasılık bildirdiği için, anlamca diğeri olasılık bildirdiği için, anlamca çelişmektedir. "Kesinlikle" sözcüğü çelişmektedir. "Kesinlikle" sözcüğü

cümleden çıkarılmalıdır.)cümleden çıkarılmalıdır.)


BelkiBelki ülkemizde sorumluluğunun ülkemizde sorumluluğunun bilincinde olan yöneticilerimiz bilincinde olan yöneticilerimiz kuşkusuzkuşkusuz

vardır.vardır.

(Cümlede "belki" ve "kuşkusuz" (Cümlede "belki" ve "kuşkusuz" sözcükleri anlamca çelişmektedir. "Belki" sözcükleri anlamca çelişmektedir. "Belki"

sözcüğü cümleden çıkarılmalıdır.)sözcüğü cümleden çıkarılmalıdır.)


4. Dilde Kararsızlık4. Dilde KararsızlıkArı bir anlatımda kimi yabancı sözcüklere yer ve Arı bir anlatımda kimi yabancı sözcüklere yer ve rilmesi, anlatıcının dilde kararsızlığını gösterir: rilmesi, anlatıcının dilde kararsızlığını gösterir:

HaneHane başına iki ton kömür dağıtımı uygun başına iki ton kömür dağıtımı uygun görüldü. Bu güncel konuyla ilgili neşriyat görüldü. Bu güncel konuyla ilgili neşriyat

süreceğe benzer. Çiftçimize yardımı ödev telakki süreceğe benzer. Çiftçimize yardımı ödev telakki ederiz.ederiz.

"Dağıtım, güncel, ödev" gibi Türkçe sözcükleri "Dağıtım, güncel, ödev" gibi Türkçe sözcükleri yeğleyen bir anlatıcının "hane, neşriyat, telakki yeğleyen bir anlatıcının "hane, neşriyat, telakki etme"yi kullanması dilde kararsızlığını gösterir.etme"yi kullanması dilde kararsızlığını gösterir.Bunların yerine "ev, yayın, sayarız" sözcükleri Bunların yerine "ev, yayın, sayarız" sözcükleri

kullanılmalıydı.kullanılmalıydı.


II) II) YAPIYA İLİŞKİN YANLIŞLARYAPIYA İLİŞKİN YANLIŞLAR

Dilbilgisi kurallarına aykırı biçimlendirilmiş Dilbilgisi kurallarına aykırı biçimlendirilmiş sözcükler, önemli bir dil yanlışıdır:sözcükler, önemli bir dil yanlışıdır:

Öğrencilere konularla ilgili örnekler Öğrencilere konularla ilgili örnekler verilebilinir.verilebilinir.

Bu yeterlik eyleminin edilgen çatılı geniş Bu yeterlik eyleminin edilgen çatılı geniş zaman üçüncü kişisi "verilebilir" dir.zaman üçüncü kişisi "verilebilir" dir.


Yanlış yapılı sözcüklerin başlıcaları ve Yanlış yapılı sözcüklerin başlıcaları ve bunların doğruları şunlardır:bunların doğruları şunlardır:


deyilip - denipdeyilip - denip

koşaraktan - koşarakkoşaraktan - koşarak

erdemlik - erdemlilikerdemlik - erdemlilik

güvencelik - güvencegüvencelik - güvence

alıkoyulmuş - alıkonulmuşalıkoyulmuş - alıkonulmuş

hoşgörülük hoşgörülük - - hoşgörürlükhoşgörürlük

çirkinletmek çirkinletmek - - çirkinleştirmekçirkinleştirmek

yesyeni - yepyeni 'yesyeni - yepyeni '

yepyeşil - yemyeşilyepyeşil - yemyeşil


III) III) GÖREVE İLİŞKİN YANLIŞLARGÖREVE İLİŞKİN YANLIŞLAR

Sözcüğün görevinin tam bilinmemesinden Sözcüğün görevinin tam bilinmemesinden doğan yanlışlar da anlatım bozukluğuna doğan yanlışlar da anlatım bozukluğuna

yol açar. Bu duruma en çok, edat ve yol açar. Bu duruma en çok, edat ve bağlaçların kullanılmasında rastlanır:bağlaçların kullanılmasında rastlanır:


ile:ile:Gel seninle Gel seninle birliktebirlikte biraz söyleşelim. biraz söyleşelim.

"ile" edatı birliktelik anlam ı taşır. "ile" edatı birliktelik anlam ı taşır. "Birlikte" sözcüğü, bu cümlede "Birlikte" sözcüğü, bu cümlede

gereksizdir.gereksizdir.ama :ama :

Bu bağlaç ve benzerleri karşıt cümleleri Bu bağlaç ve benzerleri karşıt cümleleri bağlar. Karşıt olmayan cümlelerin bağlar. Karşıt olmayan cümlelerin

arasında kullanılması dil yanlışına yol arasında kullanılması dil yanlışına yol açar:açar:

Havası güzel, Havası güzel, amaama suyu çok temiz. suyu çok temiz.


eğer:eğer:

Bu sözcük, cümle başı bağlaçlarmdandır Bu sözcük, cümle başı bağlaçlarmdandır ve koşul bildirir. Türkçedeki"- se / - sa" ve koşul bildirir. Türkçedeki"- se / - sa"

koşul eki, aynı görevi karşılar. Bu koşul eki, aynı görevi karşılar. Bu sözcüğün kullanılmaması, anlamda bir sözcüğün kullanılmaması, anlamda bir

daralma yaratmayacağından, daha daralma yaratmayacağından, daha doğrudur:doğrudur:

Eğer gelirse, beni arasın.Eğer gelirse, beni arasın.

Gelirse, beni arasın.Gelirse, beni arasın.


ÖRNEK SORU:ÖRNEK SORU:içtenlikleiçtenlikle söylüyorum; söylüyorum; eğereğer vapur vapur biletinibiletini I II IIII II IIIalmamış almamış olsaydım,olsaydım, bu bu geziden geziden IVIV VVvazgeçerdim.vazgeçerdim.

Bu cümleden altı çizili sözcüklerin Bu cümleden altı çizili sözcüklerin hangisi çıkarılırsa cümlenin anlamı hangisi çıkarılırsa cümlenin anlamı değişmez?değişmez?

A) I B) II C) III D) IV E) V(1988/1)A) I B) II C) III D) IV E) V(1988/1)



Cümlede "olsaydım" sözcüğü koşul Cümlede "olsaydım" sözcüğü koşul anlamı verdiğinden "eğer" sözcüğü anlamı verdiğinden "eğer" sözcüğü

gereksizdir. Yanıt B'dir.gereksizdir. Yanıt B'dir.


ise:ise:

Aynı görevi üstlenen başka bağlaçların Aynı görevi üstlenen başka bağlaçların bulunduğu cümlelerde "ise" bağlacı bulunduğu cümlelerde "ise" bağlacı

gereksizdir; anlatımı bozar:gereksizdir; anlatımı bozar:

Ancak,Ancak, uygulamada uygulamada iseise böyle bir durum böyle bir durum görülmez.görülmez.

Buna karşılık,Buna karşılık, klasik edebiyatın dili klasik edebiyatın dili iseise oldukça ağırdır.oldukça ağırdır.

Bu cümlelerdeki "ise" sözcüğü çıkarılarak Bu cümlelerdeki "ise" sözcüğü çıkarılarak anlatım bozukluğu giderilir.anlatım bozukluğu giderilir.


ÖRNEK SORU :ÖRNEK SORU :Aşağıdaki cümlelerin hangisinde "ise" Aşağıdaki cümlelerin hangisinde "ise"

sözcüğünesözcüğünegerek yoktur?gerek yoktur?

Mektup yazmış ise gelmekten vazgeçmiştir.Mektup yazmış ise gelmekten vazgeçmiştir.Bunun nedeni ise beni çok sevmemesidir.Bunun nedeni ise beni çok sevmemesidir.

Olayı ancak kendin gördün ise tanıklık Olayı ancak kendin gördün ise tanıklık yapabilirsin.yapabilirsin.

Bunu yapan o ise gidip kendisiyle konuşun.Bunu yapan o ise gidip kendisiyle konuşun.E)E) Yanlış öğrenecek ise hiç öğrenmesin.Yanlış öğrenecek ise hiç öğrenmesin.

(1986/1)(1986/1)



B seçeneği "Bunun nedeni" ile B seçeneği "Bunun nedeni" ile başladığından "ise" ye gerek yoktur. Yanıt başladığından "ise" ye gerek yoktur. Yanıt

B'dir.B'dir.


B) TAMLAMA - DEYİM - ATASÖZÜ B) TAMLAMA - DEYİM - ATASÖZÜ YANLIŞLARIYANLIŞLARI

I) I) TAMLAMA YANLIŞLARITAMLAMA YANLIŞLARI

Tamlama yanlışları; hem ad, hem de sıfat Tamlama yanlışları; hem ad, hem de sıfat tamla malarında görülebilir.tamla malarında görülebilir.


A) AD TAMLAMALARIN A iLiŞKiN A) AD TAMLAMALARIN A iLiŞKiN YANLIŞLARYANLIŞLAR

1) Belirtili ad tamlamalarında, tamlamayı 1) Belirtili ad tamlamalarında, tamlamayı oluşturan sözcüklerin arasına başka oluşturan sözcüklerin arasına başka

sözcükler girince, tamlayan ile tamlanan sözcükler girince, tamlayan ile tamlanan birbirlerinden uzaklaşır. Bu durumda birbirlerinden uzaklaşır. Bu durumda

tamlama eklerinden birinin bulunmayışı dil tamlama eklerinden birinin bulunmayışı dil yanlışına yol açar:yanlışına yol açar:


Öğretmen,Öğretmen, öğrencilerin eğitilmesinde öğrencilerin eğitilmesinde önemli önemli so rumluluklarıso rumlulukları vardır. vardır.

Kimin sorumlulukları vardır? Kimin sorumlulukları vardır? Öğretmenin.Öğretmenin.


ÖRNEK SORU :ÖRNEK SORU :Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, bir anlatım bo Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, bir anlatım bo

zukluğu vardır?zukluğu vardır?Soğuklar yüzünden okullar bir hafta kapatıldı.Soğuklar yüzünden okullar bir hafta kapatıldı.

Ahmet Bey, derneğimizin üye ve ikinci Ahmet Bey, derneğimizin üye ve ikinci başkanıdır.başkanıdır.

Bugünlerde resim yapmaya bir türlü vakit bulamı Bugünlerde resim yapmaya bir türlü vakit bulamı yorum.yorum.

Yazarın bu ikinci romanı, beni düş kırıklığına Yazarın bu ikinci romanı, beni düş kırıklığına uğrattı.uğrattı.

E)E) Dinlenmek için yaz tatilini iple çekiyorum.Dinlenmek için yaz tatilini iple çekiyorum.(1990/11)(1990/11)



B seçeneğindeki cümlede, belirtili ad B seçeneğindeki cümlede, belirtili ad tamlaması nın, tamlanan eki tamlaması nın, tamlanan eki

bulunmadığından anlatım bozukluğu bulunmadığından anlatım bozukluğu vardır.vardır.

Doğrusu: "Ahmet Bev. derneğimizin üyesi Doğrusu: "Ahmet Bev. derneğimizin üyesi ve ikinci başkanıdır." Yanıt B'dir.ve ikinci başkanıdır." Yanıt B'dir.


2)2) Belirtili ad tamlamalarında tamlamayı Belirtili ad tamlamalarında tamlamayı oluşturanoluşturan

eklerin gelişigüzel kullanımı, tamlamanın öğeleri eklerin gelişigüzel kullanımı, tamlamanın öğeleri ara ara

sındaki anlam ilişkisini bozar:sındaki anlam ilişkisini bozar:

Öğütlerinizden hepsiniÖğütlerinizden hepsini kulağıma küpe yaptım. kulağıma küpe yaptım.

Belirtili ad tamlamalarında, tamlanan sözcük Belirtili ad tamlamalarında, tamlanan sözcük "biri, birkaçı, hangisi vb." olursa, tamlayan "biri, birkaçı, hangisi vb." olursa, tamlayan

sözcük "-den" ekini alabilir; ama "öğütlerinizden sözcük "-den" ekini alabilir; ama "öğütlerinizden hepsi" tamlamasın da "- den" in kullanımı hepsi" tamlamasın da "- den" in kullanımı

yanlıştır. Doğrusu "öğütlerinizin hepsi" olmalıdır.yanlıştır. Doğrusu "öğütlerinizin hepsi" olmalıdır.


3)3) Bir tam lamada birden fazla tamlayan Bir tam lamada birden fazla tamlayan bulunduğubulunduğu

zaman, tamlayan sözcüklerden biri tamlananla zaman, tamlayan sözcüklerden biri tamlananla anlamanlam

uyumsuzluğu gösterebilir:uyumsuzluğu gösterebilir:Gece Gece yarısı yarısı kurtların, kuşlarınkurtların, kuşların yırtınırcasına yırtınırcasına

ötmesi. ötmesi. kötü bir doğa olayını haber veriyordu.kötü bir doğa olayını haber veriyordu."Ötme" sözcüğü kurt ve kuş için ortak "Ötme" sözcüğü kurt ve kuş için ortak

kullanılmış tır. Kuşlar ötebilir; ama kurtlar ötmez. kullanılmış tır. Kuşlar ötebilir; ama kurtlar ötmez. Doğrusu:Doğrusu:

Gece yarısı kurtların uluması, kuşların Gece yarısı kurtların uluması, kuşların yırtınırcası na ötmesi, kötü bir doğa olayını haber yırtınırcası na ötmesi, kötü bir doğa olayını haber

veriyordu.veriyordu.


B) SIFAT TAMLAMALARINA iLiŞKiN B) SIFAT TAMLAMALARINA iLiŞKiN YANLIŞLARYANLIŞLAR

1)1) "Biraz, birkaç, her, hiçbir, birçok vb." "Biraz, birkaç, her, hiçbir, birçok vb." belgisizbelgisiz

sıfatların tamladığı adlar tekil olmalıdır; sıfatların tamladığı adlar tekil olmalıdır; çoğul olursaçoğul olursa

anlatım.bozukluğu ortaya çıkar:anlatım.bozukluğu ortaya çıkar:


Secim döneminde Secim döneminde her çeşit sivasal her çeşit sivasal etkinliklerin etkinliklerin yasaklanmasına "seçim yasaklanmasına "seçim

yasağı"denir, (etkinliğin)yasağı"denir, (etkinliğin)

Kalbindeki Kalbindeki her çarpıntıları,her çarpıntıları, kalp kalp hastalığına yorma, (çarpıntıyı)hastalığına yorma, (çarpıntıyı)

Birçok kaynaklardaBirçok kaynaklarda bu konuya geniş yer bu konuya geniş yer verildiğini görüyoruz, (kaynakta)verildiğini görüyoruz, (kaynakta)

Herhangi bir kimselerdenHerhangi bir kimselerden sorabilirdin sorabilirdin beni. (kim seden)beni. (kim seden)


2)2) "Birden büyük sayı adlarıyla kurulan "Birden büyük sayı adlarıyla kurulan sıfat tamla sıfat tamla

malarında tamlananın çoğullanması malarında tamlananın çoğullanması tamlamayı bozar:tamlamayı bozar:

Bizde, Tanzimat'tan bu yana Bizde, Tanzimat'tan bu yana iki türlü iki türlü düşünürler düşünürler vardır, fdüşünür)vardır, fdüşünür)


3)3) Bir sıfat birden çok adı nitelerse, sözcükler Bir sıfat birden çok adı nitelerse, sözcükler ara ara

sında anlam uyumu olmalıdır:sında anlam uyumu olmalıdır:Pembe güller ve ağaçlar,Pembe güller ve ağaçlar, ay ışığı altında büyülü ay ışığı altında büyülü

bir görünüm içindeydi.bir görünüm içindeydi.Bu kullanımda, sıfat ortak olduğu için, "pembe Bu kullanımda, sıfat ortak olduğu için, "pembe

ağaçlar" biçiminde bir sıfat tamlaması da ortaya ağaçlar" biçiminde bir sıfat tamlaması da ortaya çık-çık-

mıştır. Bu durum, sözcüklerin yerleri mıştır. Bu durum, sözcüklerin yerleri değiştirilerek gi derilebilir:değiştirilerek gi derilebilir:

Ağaçlar ve pembe güller, ay ışığı altında büyülü Ağaçlar ve pembe güller, ay ışığı altında büyülü bir görünüm içindeydi.bir görünüm içindeydi.


II) II) DEYİM YANLIŞLARIDEYİM YANLIŞLARI

Deyimler, kalıpları bozulamayan söz Deyimler, kalıpları bozulamayan söz öbekleridir. Bunlar, anlamlarına uygun öbekleridir. Bunlar, anlamlarına uygun

durumlarda kullanılması gereken durumlarda kullanılması gereken değişmeceli sözlerdir.değişmeceli sözlerdir.

Deyimlerle ilgili yanlışlar iki türlüdür:Deyimlerle ilgili yanlışlar iki türlüdür:

Deyimin biçimi bozulmuştur.Deyimin biçimi bozulmuştur.

Deyim doğrudur; ama anlamına uymayan Deyim doğrudur; ama anlamına uymayan yerdeyerde

kullanılmıştır.kullanılmıştır.


a)a) DEYlMlN BlÇlMlNlN BOZULMASIDEYlMlN BlÇlMlNlN BOZULMASI

Deyimleri oluşturan sözcüklerin;Deyimleri oluşturan sözcüklerin;

Yerleri değiştirilemez:Yerleri değiştirilemez:Kelin perçeminden tut. Kelin perçeminden tut. (Yanlış)(Yanlış)Tut kelin perçeminden. Tut kelin perçeminden. (Doğru)(Doğru)


Yerlerine başka sözcükler kullanılamaz:Yerlerine başka sözcükler kullanılamaz:Su Su dökmüş kedi gibi.. dökmüş kedi gibi.. (Yanlış)(Yanlış)

Süt dökmüş kedi gibi... (Süt dökmüş kedi gibi... (Doğ ru) Doğ ru) Ağzına bir Ağzına bir kaşık bal çaldılar. kaşık bal çaldılar. (Yanlış) (Yanlış) Ağzına bir Ağzına bir parmak bal çaldılar. parmak bal çaldılar. (Doğru) (Doğru) Doğru Doğru oturup eğri konuşalım. oturup eğri konuşalım. (Yanlış) (Yanlış) Eğri Eğri

oturup doğru konuşalım. oturup doğru konuşalım. (Doğru)(Doğru)


b)b) DEYlMlN YERiNDE DEYlMlN YERiNDE KULLANILMAMASIKULLANILMAMASI

Deyimlerin, anlamlarına uygun olmayan Deyimlerin, anlamlarına uygun olmayan durumlar da kullanılması da dil yanlışına durumlar da kullanılması da dil yanlışına

yol açar: -yol açar: -

Bundan başka bir şey elinden tutmuyordu. Bundan başka bir şey elinden tutmuyordu. (Yanlış) (Yanlış) Bundan başka bir şey elinden Bundan başka bir şey elinden

gelmiyordu. gelmiyordu. (Doğru)(Doğru)

Onun iyiliklerini unutamam; her sıkıntılı Onun iyiliklerini unutamam; her sıkıntılı anımda anımda elimden tutmuştur.elimden tutmuştur. (Doğru)(Doğru)


III) III) ATASÖZÜ YANLIŞLARIATASÖZÜ YANLIŞLARI

Atasözleri de deyimler gibi kalıplaşmış Atasözleri de deyimler gibi kalıplaşmış anlatımlar dır. Atasözleri yerli yerinde anlatımlar dır. Atasözleri yerli yerinde

kullanılmalı ve bunların . -kalıpları kullanılmalı ve bunların . -kalıpları bozulmamalıdır:bozulmamalıdır:


AçmaAçma (Açtırma) kutuyu, söyletme kötüyü. (Açtırma) kutuyu, söyletme kötüyü. Ağaç, dalıyla (vapradıvla) gürler.Ağaç, dalıyla (vapradıvla) gürler.


Derdini söylemeyen, Derdini söylemeyen, çareçare (derman) (derman) bulamaz.bulamaz.

Can boğazdan Can boğazdan geçergeçer (gelir). (gelir).

El ile gelen düğün El ile gelen düğün demekdemek (bayram). (bayram).


Aşağıdakilerin hangisinde bir dil yanlışı Aşağıdakilerin hangisinde bir dil yanlışı yoktur?yoktur?Kör ölür zeytin gözlü olur.Kör ölür zeytin gözlü olur.

Sana kaç defa, dereyi görmeden etekleri sıvama,Sana kaç defa, dereyi görmeden etekleri sıvama,dedim.dedim.

Birçok insanlarda görülen kusurlardan biri de dü Birçok insanlarda görülen kusurlardan biri de dü şünmeden inanmaktır.şünmeden inanmaktır.

D)D) Öğrenciler en çok yakındıkları konulardan Öğrenciler en çok yakındıkları konulardan biri debiri de

• • büyüklerin anlayışsızlığıdır.• • büyüklerin anlayışsızlığıdır.E)E) Kardeş kardeşin ne öldüğünü ister, ne de Kardeş kardeşin ne öldüğünü ister, ne de

ondu ondu ğunu.ğunu.



A seçeneğinde "zeytin" yerine "badem", B A seçeneğinde "zeytin" yerine "badem", B seçeneğinde "etekleri" yerine "paçaları", seçeneğinde "etekleri" yerine "paçaları",

C seçeneğinde "insanlarda" yerine C seçeneğinde "insanlarda" yerine "insanda","insanda",

D seçeneğinde "öğrenciler" yerine D seçeneğinde "öğrenciler" yerine "öğrencilerin" sözcükleri kullanılmalıydı."öğrencilerin" sözcükleri kullanılmalıydı.

E seçeneğindeki atasözü doğrudur. Yanıt E seçeneğindeki atasözü doğrudur. Yanıt E'dir.E'dir.


DÜZEYİNDE YANLIŞLARDÜZEYİNDE YANLIŞLAR

I) I) YÜKLEM YANLIŞLARIYÜKLEM YANLIŞLARI

Cümlede gereksiz bir yardımcı eylemin Cümlede gereksiz bir yardımcı eylemin kullanıl ması, bir eylemin ya da yardımcı kullanıl ması, bir eylemin ya da yardımcı eylemin eksik olması; bağlı cümlelerin eylemin eksik olması; bağlı cümlelerin

yüklemleri arasında uyumsuzluk bu yüklemleri arasında uyumsuzluk bu lunması, dil yanlışlarına yol açar.lunması, dil yanlışlarına yol açar.


1. Gereksiz Yardımcı Eylemler1. Gereksiz Yardımcı Eylemler

Bir yardımcı eylemin, gerekmediği yerde Bir yardımcı eylemin, gerekmediği yerde kullanımı cümlede duruluğu bozabilir:kullanımı cümlede duruluğu bozabilir:


umut etmek - ummakumut etmek - ummak

"Umut" sözcüğünün kökü "ummak" "Umut" sözcüğünün kökü "ummak" eylemidir. "Umuyorum" yerine "umut eylemidir. "Umuyorum" yerine "umut ediyorum" demek, gerek sizdir ve bir ediyorum" demek, gerek sizdir ve bir

anlatım pürüzüdür:anlatım pürüzüdür:


Biz, uğradığımız haksızlıktan bir an önce Biz, uğradığımız haksızlıktan bir an önce kurtul mayı umut ediyoruz, (umuyoruz)kurtul mayı umut ediyoruz, (umuyoruz)


Aşağıdakilerden hangisinde bir anlatım Aşağıdakilerden hangisinde bir anlatım bozuklu ğu yoJüm?bozuklu ğu yoJüm?

Şimdi size çok istek alan bir parça Şimdi size çok istek alan bir parça dinletiyoruz.dinletiyoruz.

Bu turnuvada iki yengi, üç yenilgi aldık.Bu turnuvada iki yengi, üç yenilgi aldık.

Sağlığa etki eden etmenler şunlardır.Sağlığa etki eden etmenler şunlardır.

Şirketler, otel ihalesi için başvuru yapıyor.Şirketler, otel ihalesi için başvuru yapıyor.

E)E) Üç gün boyunca, yollarda, aç insanlar Üç gün boyunca, yollarda, aç insanlar gördük.gördük.



A seçeneğinde "istenen", B seçeneğinde A seçeneğinde "istenen", B seçeneğinde "...yengimiz, üç yenilgimiz var", C "...yengimiz, üç yenilgimiz var", C

seçeneğinde "... - ı etkileyen" D seçeneğinde "... - ı etkileyen" D seçeneğinde "başvuruyor" sözlerinin kul seçeneğinde "başvuruyor" sözlerinin kul

lanılması gerekirdi. Yanıt E'dir.lanılması gerekirdi. Yanıt E'dir.


2.2. Yardımcı Eylem EksikliğiYardımcı Eylem Eksikliği

Bir yardımcı eylemin, gerektiği halde, Bir yardımcı eylemin, gerektiği halde, kullanılma ması anlatım bozukluğuna yol kullanılma ması anlatım bozukluğuna yol

açabilir:açabilir:


Biraz Biraz hasta va da hasta olmavanhasta va da hasta olmavan herkes herkes sabahın köründe hastane kapısına sabahın köründe hastane kapısına

dikiliyor.dikiliyor.

(Biraz (Biraz hasta olanhasta olan yada ...) yada ...)


insan, yaşamın sorunları karşısında sabırlı insan, yaşamın sorunları karşısında sabırlı ve yılgın ve yılgın olmamalı.olmamalı.

(.... sabırlı olmalı ve...)(.... sabırlı olmalı ve...)


3.3. Gereksiz Kip EkleriGereksiz Kip Ekleri

Bileşik cümlelerde, aynı kişi ve zaman Bileşik cümlelerde, aynı kişi ve zaman eklerinin yinelenmesi gereksizdir:eklerinin yinelenmesi gereksizdir:


Bir araya gelirdik, akşama kadar çalışırdık. Bir araya gelirdik, akşama kadar çalışırdık. ("gelirdik" değil, "gelir" denmeliydi.)("gelirdik" değil, "gelir" denmeliydi.)


Kaldığımız otel rahattı ve konforluydu. Kaldığımız otel rahattı ve konforluydu. ("rahattı" değil, "rahat" denmeliydi.)("rahattı" değil, "rahat" denmeliydi.)


4.4. Yüklem EksikliğiYüklem Eksikliği

Bir olumlu, bir olumsuz yüklemle sıralı Bir olumlu, bir olumsuz yüklemle sıralı cümle ya pıldığında; yüklemler ayrı ayrı cümle ya pıldığında; yüklemler ayrı ayrı belirtilmezse, anlatım bozukluğu ortaya belirtilmezse, anlatım bozukluğu ortaya

çıkar:çıkar:


içkiyi az, sigarayı hiç içmem.içkiyi az, sigarayı hiç içmem.

(içkiyi az içerim....)(içkiyi az içerim....)

Çocuklar oyunu çok, dersi pek Çocuklar oyunu çok, dersi pek sevmiyorlar.sevmiyorlar.

(..... oyunu çok seviyor,...)(..... oyunu çok seviyor,...)


5. Yüklemlerin Uyuşmazlığı5. Yüklemlerin Uyuşmazlığı

a)a) Öznesi ortak sıralı cümlelerde Öznesi ortak sıralı cümlelerde yüklemler kişi,yüklemler kişi,

zaman ve çatı açısından uyumlu olmalıdır:zaman ve çatı açısından uyumlu olmalıdır:


incelemeler yapmak üzere yurda incelemeler yapmak üzere yurda gelmişgelmiş ve ve yakın da Amerika'ya yakın da Amerika'ya dönecek.dönecek. ' '

Zamanları ayrı olan böyle cümlelerle Zamanları ayrı olan böyle cümlelerle bileşik cümle yapılmaması gerekir:bileşik cümle yapılmaması gerekir:

incelemeler yapmak üzere yurda gelmiş. incelemeler yapmak üzere yurda gelmiş. Yakında Amerika'ya dönecek.Yakında Amerika'ya dönecek.


b)b) Özneleri ayrı olan cümlelerde, eylem Özneleri ayrı olan cümlelerde, eylem kişi ekleri kişi ekleri

nin ortak düşünülmesi dil yanlışına neden nin ortak düşünülmesi dil yanlışına neden olur:olur:


Siz keyif çatacak, biz güneşin altında Siz keyif çatacak, biz güneşin altında çalışacağız, öyle mi?çalışacağız, öyle mi?

(... çatacaksınız,...)(... çatacaksınız,...)


c)c) Girişik cümlelerde eylemsi ve Girişik cümlelerde eylemsi ve eylemlerin çatıeylemlerin çatı

açısından uyumu aranır:açısından uyumu aranır:


Gazetelere göz gezdirerek olay hakkında Gazetelere göz gezdirerek olay hakkında bilgi edinmek bilgi edinmek istendi.istendi.

(... istedi.)(... istedi.)

Cümlenin yükleminin edilgen değil, etken Cümlenin yükleminin edilgen değil, etken olması gerekirdi.olması gerekirdi.


II) II) ÖZNE YANLIŞLARI x 1. Özne - Yüklem ÖZNE YANLIŞLARI x 1. Özne - Yüklem UyuşmazlığıUyuşmazlığı

Sıralı ya da bağlı cümlelerde ortak özneler, Sıralı ya da bağlı cümlelerde ortak özneler, yük lemlerin tümüyle uyumlu olmalıdır. İlk yük lemlerin tümüyle uyumlu olmalıdır. İlk

cümledö kulla nılan özne ilk yükleme cümledö kulla nılan özne ilk yükleme uygunken, diğerlerine uygun olmazsa; uygunken, diğerlerine uygun olmazsa;

özne - yüklem uyuşmazlığından kaynakla özne - yüklem uyuşmazlığından kaynakla nan dil yanlışı doğar:nan dil yanlışı doğar:


Üyelere birer kâğıt verildi ve yazmaları Üyelere birer kâğıt verildi ve yazmaları istendi. ... kâğıt yazmaları istendi. (Yanlış) istendi. ... kâğıt yazmaları istendi. (Yanlış) Üyelere birer kâğıt verildi've görüşlerini Üyelere birer kâğıt verildi've görüşlerini

yazmaları istendi. (Doğru)yazmaları istendi. (Doğru)


Bu fabrikanın inşaatı ekim ayında bitecek Bu fabrikanın inşaatı ekim ayında bitecek veve

üretime geçecektir.üretime geçecektir.

...fabrikanın inşaatı üretime geçecektir. ...fabrikanın inşaatı üretime geçecektir. (Yanlış)(Yanlış)

Bu fabrikanın inşaatı ekim ayında bitecek Bu fabrikanın inşaatı ekim ayında bitecek ve fabri ka üretime geçecektir. (Doğru)ve fabri ka üretime geçecektir. (Doğru)


itici davranışlarına dayanma gücüm itici davranışlarına dayanma gücüm giderekgiderek

azalıyor ve beni kendisinden soğutuyordu.azalıyor ve beni kendisinden soğutuyordu.

Soğutan ne?Soğutan ne?

"... ve onun bu davranışları..." (Doğru) "... ve onun bu davranışları..." (Doğru)


Özne EksikliğiÖzne Eksikliği

Edilgen çatılı cümlelerde nesne Edilgen çatılı cümlelerde nesne görünümdeki söz cük, sözde özne görünümdeki söz cük, sözde özne olduğundan, onun nesne yapısıyla olduğundan, onun nesne yapısıyla

kullanılması anlatım bozukluğuna yol kullanılması anlatım bozukluğuna yol açar:açar:


Bu sorunları saymakla bitirilmez. (Yanlış)Bu sorunları saymakla bitirilmez. (Yanlış)

Saymakla bitirilmeyen nedir? Bu sorunlar. Saymakla bitirilmeyen nedir? Bu sorunlar. (Sözde özne)(Sözde özne)

Yukarıdaki cümle iki biçimde düzeltilebilir:Yukarıdaki cümle iki biçimde düzeltilebilir:

1.1. Bu sorunlar,Bu sorunlar, saymakla bitirilemez. saymakla bitirilemez.

(sözde özne)(sözde özne)

2.2. Bu sorunları,Bu sorunları, saymakta bitiremeyiz* saymakta bitiremeyiz*

(nesrte)(nesrte) . (özne: biz). (özne: biz)


Geçişsiz - edilgen çatılı eylemlerin yüklem Geçişsiz - edilgen çatılı eylemlerin yüklem olduğu cümlelerde özne bulunmaz. olduğu cümlelerde özne bulunmaz. Öznenin bulunmaması bir dil yanlışı Öznenin bulunmaması bir dil yanlışı

değildir:değildir:

Bu yolda durulmaz, inşaata izinsiz Bu yolda durulmaz, inşaata izinsiz girilmez. Bu sıcakta uyunmaz.girilmez. Bu sıcakta uyunmaz.


III) III) NESNE YANLIŞLARINESNE YANLIŞLARI

1. Nesne - Yüklem Uyuşmazlığı1. Nesne - Yüklem Uyuşmazlığı

Bileşik cümlelerde ortak olarak kullanılan Bileşik cümlelerde ortak olarak kullanılan nesne, ikinci eylemle uyuşmazsa, ortaya nesne, ikinci eylemle uyuşmazsa, ortaya

önemli bir dil yanlışı çıkar.önemli bir dil yanlışı çıkar.


Bir cümlede ortak nesnenin yüklemlerle Bir cümlede ortak nesnenin yüklemlerle uyuşup uyuşmadığını denetlemek için, uyuşup uyuşmadığını denetlemek için,

nesneyi yüklemlerin önüne getirerek ayrı nesneyi yüklemlerin önüne getirerek ayrı ayrı okumak gerekir:ayrı okumak gerekir:


Birkaç asker, bir gece diktatörün evini Birkaç asker, bir gece diktatörün evini bastılar;bastılar;

bir kışlaya götürerek kurşuna dizdiler.bir kışlaya götürerek kurşuna dizdiler.

Neyi bastılar? Diktatörün evini (nesne)Neyi bastılar? Diktatörün evini (nesne)

Kimi kurşuna dizdiler? Diktatörü.Kimi kurşuna dizdiler? Diktatörü.


Bu ikinci nesne söylenmediği için, Bu ikinci nesne söylenmediği için, birincisi ortak nesne durumuna girmiş ve birincisi ortak nesne durumuna girmiş ve

anlatım bozukluğu doğ muştur.anlatım bozukluğu doğ muştur.


Doğrusu:Doğrusu:

"... "... bastılar; bastılar; diktatörüdiktatörü bir kışlpya götürerek bir kışlpya götürerek kurşuna dizdiler."kurşuna dizdiler."


Konuşulanları öğrenmeli ve önlemeliydim.Konuşulanları öğrenmeli ve önlemeliydim.

Bu cümlede de aynı dil yanlışı vardır, Bu cümlede de aynı dil yanlışı vardır, ikinci cümle ye ayrı bir nesne gereklidir.ikinci cümle ye ayrı bir nesne gereklidir.

Doğrusu:Doğrusu:

"... ve olacakları önlemeliydim."... ve olacakları önlemeliydim.


2.2. Nesne EksikliğiNesne Eksikliği

Sıralı cümlelerin birinde dolaylı tümleç, Sıralı cümlelerin birinde dolaylı tümleç, diğerinde nesne kullanılması gerektiğinde, diğerinde nesne kullanılması gerektiğinde,

nesnenin bulunma yışı anlatım nesnenin bulunma yışı anlatım bozukluğuna yol açar.bozukluğuna yol açar.


Aşağıdakilerin hangisinde,Aşağıdakilerin hangisinde,"Sana asla kızmıyor, çok seviyoruz.""Sana asla kızmıyor, çok seviyoruz."

cümlesindekine benzer bir anlatım bozukluğu cümlesindekine benzer bir anlatım bozukluğu vardır?vardır?

Ağaçları suluyor, ilaçlıyor.Ağaçları suluyor, ilaçlıyor.Arkadaşlarıyla buluşmuyor, haberleşmiyor.Arkadaşlarıyla buluşmuyor, haberleşmiyor.

G) Kitaplarını yerlerine yerleştirmiyor, üst üste G) Kitaplarını yerlerine yerleştirmiyor, üst üste yığıyor.yığıyor.

D)D) Derslerine çalışmıyor, ihmal ediyor.Derslerine çalışmıyor, ihmal ediyor.E)E) Tarlayı gübreliyor, ekime hazırlıyor.Tarlayı gübreliyor, ekime hazırlıyor.

(1988/11)(1988/11)



Örnek olarak verilen sıralı cümlede nesne Örnek olarak verilen sıralı cümlede nesne eksikliği vardır. Cümlenin, "Sana asla eksikliği vardır. Cümlenin, "Sana asla

kızmıyor, kızmıyor, seniseni çok sevi yoruz." biçiminde çok sevi yoruz." biçiminde olması gerekir. (nesne)olması gerekir. (nesne)

Aynı bozukluk D'de de vardır.Aynı bozukluk D'de de vardır.

Cümle "Derslerine çalışmıyor, Cümle "Derslerine çalışmıyor, onlarıonları ihmal ihmal ediyor."ediyor."

biçiminde düzeltilebilir.biçiminde düzeltilebilir. (nesne)(nesne)

Yanıt D'dir.Yanıt D'dir.


3.3. Nesnelerin Yapısal UyuşmazlığıNesnelerin Yapısal Uyuşmazlığı

Eylemsiler cümlede nesne göreviyle Eylemsiler cümlede nesne göreviyle kullanılabilir; ancak nesne olan kullanılabilir; ancak nesne olan

eylemsilerin biçimlenişleri aynı ol malıdır:eylemsilerin biçimlenişleri aynı ol malıdır:


Nedensiz gülmesini, anlamsız bakışını Nedensiz gülmesini, anlamsız bakışını yadırgadım, (gülüşünü)yadırgadım, (gülüşünü)

(Eylemsilerin her ikisi ya'"- me", ya da "- (Eylemsilerin her ikisi ya'"- me", ya da "- iş"le bi-çimlenmelidir.)iş"le bi-çimlenmelidir.)

Ne Ne gelişinigelişini ne ne gittiğinigittiğini gördüm, (geldiğini) gördüm, (geldiğini)


NOT : Aynı yapısal yanlış, dolaylı tümleç NOT : Aynı yapısal yanlış, dolaylı tümleç için de ge çerlidir:için de ge çerlidir:

"Onun şiir okumasına ve fıkra anlatışına "Onun şiir okumasına ve fıkra anlatışına hayranım.hayranım." " (okuyuşuna)(okuyuşuna)


IV)IV) DOLAYLI TÜMLEÇ YANLIŞLARIDOLAYLI TÜMLEÇ YANLIŞLARI

Dolaylı tümleçlerle yüklemler uyuşmazsa, Dolaylı tümleçlerle yüklemler uyuşmazsa, anlatım bozukluğu doğar:anlatım bozukluğu doğar:


a)a) Cümlede bir nesne bulunması, aynı Cümlede bir nesne bulunması, aynı sözcüktensözcükten

oluşturulacak dolaylı tümleci unutturabilir. oluşturulacak dolaylı tümleci unutturabilir. Bu tür yan Bu tür yan

lışlarda dolaylı tümleç eksikliği söz lışlarda dolaylı tümleç eksikliği söz konusudur:konusudur:

KardeşiniziKardeşinizi tanıyor ve güveniyoruz. tanıyor ve güveniyoruz.


Doğrusu: Doğrusu: Kardeşinizi tanıyor ve ona Kardeşinizi tanıyor ve ona güveniyoruz.güveniyoruz.


b)b) Yönelme dolaylı tümleci, ikinci Yönelme dolaylı tümleci, ikinci yüklemle uyuş yüklemle uyuş

mayabilir:mayabilir:

Arkadaşım Arkadaşım bizebize geldi, geceyi geçirdi. geldi, geceyi geçirdi. (Geceyi ne rede geçirdi? fikaja.)(Geceyi ne rede geçirdi? fikaja.)


c)c) Bulunma dolaylı tümleci, ikinci Bulunma dolaylı tümleci, ikinci yüklemle uyuş yüklemle uyuş

mayabilir:mayabilir:


Mutluluğu sende buluyorum, Mutluluğu sende buluyorum, hoşlanıyorum. hoşlanıyorum. fKimden hoşlanıyorum? fKimden hoşlanıyorum?

Senden.)Senden.)


ç) Çıkma dolaylı tümleci, ikinci yüklemle ç) Çıkma dolaylı tümleci, ikinci yüklemle uyuşma yabilir:uyuşma yabilir:

OndanOndan ayrılamam, çünkü mutluluğu ayrılamam, çünkü mutluluğu buldum. buldum. (Mutluluğu kimde buldum? (Mutluluğu kimde buldum?

Onda.)Onda.)


V)V) ZARF TÜMLECİ YANLIŞLARIZARF TÜMLECİ YANLIŞLARI

Bağımlı bileşik cümlelerde, bir cümlenin Bağımlı bileşik cümlelerde, bir cümlenin zarf tüm leci, diğerine uymayabilir:zarf tüm leci, diğerine uymayabilir:

Yardımcısı Yardımcısı ilgiyleilgiyle dinliyor ve yazıyordu. ... dinliyor ve yazıyordu. ... ilgiyle yazıyordu. ilgiyle yazıyordu. (Yanlış)(Yanlış)

ikinci cümleye, yükleme -uygun bir tümleç ikinci cümleye, yükleme -uygun bir tümleç getir mek, anlatım bozukluğunu giderir:getir mek, anlatım bozukluğunu giderir:

... ... ilgiyle dinliyor ve duyduklarını ilgiyle dinliyor ve duyduklarını yazıyordu.yazıyordu.


VI)VI) EDAT TÜMLECİ YANLIŞLARIEDAT TÜMLECİ YANLIŞLARI

Kimi zaman bir nesne ya da dolaylı Kimi zaman bir nesne ya da dolaylı tümleç, edat tümlecini karşılayacak gibi tümleç, edat tümlecini karşılayacak gibi kullanılır ve ortaya edat tümleci eksikliği kullanılır ve ortaya edat tümleci eksikliği

çıkar:çıkar:

Bu güçlüklere nasıl göğüs çerdi, nasıl Bu güçlüklere nasıl göğüs çerdi, nasıl başa çıktı. başa çıktı. Doğrusu: "....., Doğrusu: "....., bunlarlabunlarla nasıl nasıl

başa çıktı.başa çıktı.


VII) VII) YERLERİ YANLIŞ SÖZCÜKLERYERLERİ YANLIŞ SÖZCÜKLER

Sözcüklerin, cümle içinde bulunmaları Sözcüklerin, cümle içinde bulunmaları gereken yerden başka bir yerde gereken yerden başka bir yerde

bulunması, anlamın bulanık olmasına ya bulunması, anlamın bulanık olmasına ya da iki türlü algılanmasına yol açar.da iki türlü algılanmasına yol açar.

Sözcükler, cümlede kullanılırken her Sözcükler, cümlede kullanılırken her sözcüğün en uygun yerde olmasına özen sözcüğün en uygun yerde olmasına özen

gösterilmelidir.gösterilmelidir.


örneklerde yanlış yerlerde kullanılmış örneklerde yanlış yerlerde kullanılmış sözcükler vardır:sözcükler vardır:


BuJcarar, BuJcarar, 279'a karşı 138 oyla279'a karşı 138 oyla alınmıştır. alınmıştır.

(.(. 138'e karşı 279 oyla....)138'e karşı 279 oyla....)


Cesetler çok denizde Cesetler çok denizde kaldıklarıkaldıkları için için tanınamadı.tanınamadı.

(.(. denizde çok kaldıklarıdenizde çok kaldıkları ))


HerHer Tanrı Tanrı 'n/n 'n/n günü.günü.......

(Tanrı'nın her günü(Tanrı'nın her günü ))


Her devrik cümle doğru değildir:Her devrik cümle doğru değildir:

Demek ki, kurallara uymakla olmuyor Demek ki, kurallara uymakla olmuyor yalnızca bu işler. yalnızca bu işler. ,,

Bu cümlede "yalnızca" sözcüğü "ki" Bu cümlede "yalnızca" sözcüğü "ki" bağlacından sonra kullanılmalıdır.bağlacından sonra kullanılmalıdır.


"Üyeler, bir türlü görüşülmek üzere gündeme"Üyeler, bir türlü görüşülmek üzere gündemell IIII IIIIII IVIV

alınmayan konuvu sordular."alınmayan konuvu sordular."VV vıvı

Bu cümlede sözcüklerin yeri yönünden bir Bu cümlede sözcüklerin yeri yönünden bir yanlış lık vardır. Yanlışlığı aşağıdakilerden yanlış lık vardır. Yanlışlığı aşağıdakilerden

hangisiyle giderebiliriz?hangisiyle giderebiliriz?ll'yi l'in önüne getirerekll'yi l'in önüne getirerek

l'i lll'ün sonuna getirerekl'i lll'ün sonuna getirerekll'yi IV'ün önüne getirerekll'yi IV'ün önüne getirerek

lll'ü IV'ün sonuna getirereklll'ü IV'ün sonuna getirerekE)E) l'yi Vl'nfn önüne getirerekl'yi Vl'nfn önüne getirerek



"Bir türlü" sözü, "alınmayan" eylenrisinin "Bir türlü" sözü, "alınmayan" eylenrisinin zarfı oldu-/ ğundan, "görüşülmek üzere" zarfı oldu-/ ğundan, "görüşülmek üzere" sözünden sonra kullanıl ması gerekirdi. sözünden sonra kullanıl ması gerekirdi.

Yanıt C'dir.Yanıt C'dir.


VIII) VIII) GEREKSİZ KULLANILMIŞ GEREKSİZ KULLANILMIŞ SÖZCÜKLERSÖZCÜKLER

Cümlede gereksiz sözcüklere yer vermek Cümlede gereksiz sözcüklere yer vermek anlatımı bozar.anlatımı bozar.


aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili sözcükler gereksizdir:sözcükler gereksizdir:

Aramızdaki Aramızdaki mevcutmevcut ikilik sonuna kadar ikilik sonuna kadar sürecek anlaşılan.sürecek anlaşılan.

Üç saat Üç saat süre ilesüre ile görüşmüşler. görüşmüşler.KarşılıklıKarşılıklı tanışmalarımıza ara verdik. tanışmalarımıza ara verdik.

Geçen yıl da Geçen yıl da yineyine böyle olmuştu. böyle olmuştu.Elli adet sıra alır mı burası?Elli adet sıra alır mı burası?

YapılıYapılı basının önemli bir ustasını daha basının önemli bir ustasını daha yitirdik.yitirdik.


"iyi bir cümlede gereksiz sözcük "iyi bir cümlede gereksiz sözcük bulunmaz. Bunu şöyle anlayabiliriz: Bir bulunmaz. Bunu şöyle anlayabiliriz: Bir sözcüğü attığımızda cümlenin anlam ve sözcüğü attığımızda cümlenin anlam ve

anlatımında bir daralma oluyorsa o anlatımında bir daralma oluyorsa o sözcük gerekli, olmuyorsa gereksizdir."sözcük gerekli, olmuyorsa gereksizdir."


Bu ölçüte göre, aşağıdakilerden hangisi iyi bir Bu ölçüte göre, aşağıdakilerden hangisi iyi bir cümle değildir?cümle değildir?

Neşeli, sağlıklı, şen bir görünüşü vardı.Neşeli, sağlıklı, şen bir görünüşü vardı.

Yağmur, sabaha değin aralıksız yağdı.Yağmur, sabaha değin aralıksız yağdı.

Bütün gün tarlada hiç ara vermeden çalıştık.Bütün gün tarlada hiç ara vermeden çalıştık.

Doğadaki çaplılar üzerinde sayısız inceleme Doğadaki çaplılar üzerinde sayısız inceleme yapıldı.yapıldı.

E)E) Ormanların iklim üzerindeki etkisi anlatıldı.Ormanların iklim üzerindeki etkisi anlatıldı.

(1981/1)(1981/1)



A seçeneğindeki "neşeli" ve "şen" A seçeneğindeki "neşeli" ve "şen" sözcükleri, eşanlamlı olup biri sözcükleri, eşanlamlı olup biri

kullanıldığında diğerine gerek yok tur. kullanıldığında diğerine gerek yok tur. Yanıt A'dır.Yanıt A'dır.

anlatım bozuklukları – dil yanlışları

Documents