SPORT

POEZI

KËRKESA

Faqe 3

MINATORI nëvolejboll femra, një histori suksesi

Poetë të rinj,mirditorët vetëmpër “Mirdita”

gazetaMIRDITAE PËRMUAJSHME SOCIALE DHE KULTURORE ÇMIMI 50 LEKË; 26 DHJETOR 2013; NR: 3(55)

Gjokë Beci, poeti që ngriti në këmbë Shqipërinë e Kosovën

“Mirdita në Metropol”është një suksesi paralajmëruar

PORTRETMARK TOPOLLAJ

AKTIVITETIALBANA LLESHAJ

Faqe 2

Organ i Shoqatës Klubi kulturor “Mirdita”

Poetët e Rilindjes, Gavril Dara dhe Zef Jubani, për origjinën mirditase të Kastriotëve

Gjergj Kastrioti, nga Kastrii Mirditës, e dokumentuarJohan Von Hahn dhe Falmerajer: Kastriotët ishin nga Kastri i Mirditës

Faqe 8

Drita e kontinetit të vjetër asnjëherë nuk e ndriçoi Shqipërinë. Qysh në vitin 1663 Ipeshkvi Pjetër Mazreku është shprehur: “Populli Shqiptar është ma i varfër dhe i braktisur nga të gjitha nocionet shtet” Europa nuk përgjigjet edhe pse dheu i

djegur e akuzon. Ndale djallin, ndale shkjaun për hir të Zotit dhe po se ndalove ta ndal vet, sepse ne jemi rrit...

Natyrisht, për ata që nuk kanë qenë në Ditën Kulturore të Mirditës më 7 dhjetor në Tiranë (edicioni i 4-t), kësaj rradhe në Akademinë Arteve, e ka të vështirë të kuptojë gjithë atë përjetim të pazakontë që qindra mirditorë e miq të Mirditës

patën përgjatë gjithë ditës, falë një organizimi të përbashkët nga bashkia Rrëshen, faktori kulturor dhe...

Shkrimtarët dhe artistët pijnë ujë në kroje të thata. Harrohen nga politika, por jo nga shqiptarët e të gjitha trevave

Mirdita dhe bisnesi, forum në “Dita Kulturore e Mirditës”. E ardhmja e pyjeve komunalë, ringritja. Prend Doçi, Abati i Mirditës dher Bibë Doda përmes autorit Luigj Martini

ISH-TRAJNERI HAKI HALILI

NDUE GJIKA

MIRDITA KËRKON NJËSIMINTERRITORIAL NË NDARJEN E RE

Faqe 7

Faqe 2

Faqe 6-7

Faqe 4-5

Një histori e rrallë e sportit në trevën ku themeli emancipimit të gruas i shqiptare u ngjiz nga gjaku i katër heroninave

Vargje poetike nga Liza Ndreca, Fatjon Beci dhe Gjystina Leka Miteva që shkruajnë për gazetën Mirdita të mirditorëve

Nuk është kundër riorganizimit që kërkohet nga qeveria. Por të marrë fund coptimi në pesë rrethe të bëra për efekte politike nga regjimi komunist

ZI

PJETËR SHPANIDINASTIA PRINCËROREE SHPANËVE NGA DRISHTI E DERI NË MIRDITË

7

Dominuan veriun, duke u shtrirë deri në Raguzë, ku nxori gjeneralë të spikatur, si Pjetër Spanin, bashkëluftëtari Gjergj Kastriotit-Skënderbeut në luftën kundër turqve osmanë

2 26 DHJETOR 2013 MIRDITAOrgan i Shoqatës Klubi kulturor “Mirdita”

LIZA NDRECA

TRAZUAR SI LUMI Në rrugën me pisha ndaj anës së lumit, ma bëje me dorë, në hije të tyre mbështetur pas trungu, më thurje kurorë.

S`dëgjoje hiç lodhje, as vapa e gushtit, dot jo ty s`të mundi, gjinkalla pëllciti, e ti s`u dorëzove, veç etja të shkundi.

I strukur në hije, herë në rreze dielli, djegur përvëluar. njerëzia pushonin veç ti rrije zgjuar, Me lumin trazuar...!

RETË LOZANJARE Flladit mëngjezorfluturoj pa anë, nisem pa e ditur veç sillem ngado,me mashtrojnë egër retë lozanjare që i ndjek pa mundur,të matem me to.

Ato qeshin, defrejnë, zgërdhihen, Inatin fustanit, të mëndafshtë m`i kanë A flokëve të artë që ma mbulojnë shpinën.

Rrugën përsëri se ndal, nuk ulem, Kokën e mbaj ngritur vazdoj lartësimin, Duan apo s`duan unë s`u përkulem, Me krahë te hapur vazhdoj rrugetimin. Kur ngrihem mbi to rregulloj gjërdanin, Boll e rrudhin ballin, nxihen e sterrojnë,

Flokët bëj gërshet…. u fal veç fustanin..

DUA Dashurinë s`e dua paqe,as mjaltë, të ëmbël s`e dua. Dashurinë s`e dua luftë, as helm s`e dua. Dashurinë e dua pleksur luftë e paqe. Dashurinë e dua mjaltë -helm përzier. torturë të ëmbël. Pa prekur ferrin s`mund të më kesh mua, nëse do parajsën, përballu! Eja!

FATJON BECI

Mespërmes MirditësE kam marrë një udhëtim,Po kam mall për vendin tim,Për ato bjeshkët e Mirditës,Në çdo bajrak del një prijës.

Nuk po di nga t’ia filloj,Në cilin vend më parë të shkoj,Po kaloj nëpër Selitë,Në djepat e saj tundën fëmijtë.

Do të dal në Valmor,Do ta marr një lule në dorë,Do të flas me lisin e plepin,Si e kanë selitasit trabjetin.

Anembanë botës të shkosh,S’ka ma bukur se në Orosh.Lum kush aty ka le e jetu,Mali i Shenjte e ka beku.

Se Oroshi ka kapidana,Që kanë pre e vra sulltana,Kan luftu turk e kan luftu krajla,Preng Mark Kola dhe Preng Bibë Pasha.

Kur kam zbrit në Mashtekorë,Shikoj dashin që tund këmborë,E i prin tufës së vet,Sikur princ e sikur mbret.

Do të drejtohem për në Fanë,Se atje e kam një nanë.Do të ndalem në Konaj të Fanit,Në atë vend të bukur të vatanit.

Ka dal cuca me bulierë te kroni,Mos ki frikeës’jam turk Stambolli.Jam Mirditas fati yt,Ma qit pak ujë e të laj sytë,Ma qit pak ujë të shuj etjen,Ma gjej një hije të çlodh veten.

Se do të shkoj në Bisak,Do takoj Preng Tucin plak.Sa eci nëpër Ndërfanë,Më del para ajo Barrgjanë,Gëzimi fytin ma ka tha,Loti syrin ma ka la.

Kam me buj në Domgjon,Një zë poeti ushton,Mirësevjen në gurrën tonë,Thotë At Gjergj Fishta me veladon.

Tungjatjeta , Anton Çeta,I nderu qofsh e tu shtoftë vlera,Si rrojnë xhuxhasit në trojet e veta.Po e lidhim një duhan,Për me ba bisedë taman.

Me ka çu fjalë Zef Kolë Noka,Po më pret në ato kodra,Po më pret Zef Bajraktari,Si Homer me gjak shqiptari.

Do të kthehem për në Kthellë,Në Pelat, Prosek e Trojës,Kam me mbledhë lulet e Zojës,Në Rrëshen, Malaj, Shebe e Tene,Kam me mbledh lule sherebele.

Për Qafë të Kishës tu shku në shpi,Kam degju t’u qa një fëmi,Heu ! Çpo rrit Selita filiza të ri.Në Kurbnesh, Bardhaj, Lëkundë e Lufaj,Në Kumbull, Tharri, Mërkurth e Gjocaj.

Falëmeshëndet keni nga Spaçi,Nga Kashnjeti, Kaçinari dhe Kalivaçi.Sa bukur gjithkund ia kalova,Zemrën time e lumturova.

Nga Rrubiku metalurgjiku,Bakër, flori po nxjerr metalurgu.Mespërmes Mirditës kur kalova,Në autostradën e kombit vallëzova.

Ne Bushkash, Bulger e Manati,Me xhamadan janë djemte e ri,Bashkë me ne vjen dhe Vela,

Oj Mirditë ty t’u rritë ndera.

Në çdo fshat që kam kaluar,Vetëm dasma kam dëgjuar,Vetëm krushq kam takuar,Veç trashëgime kam uruar.

Se Mirditasi ban dasma,Marton djemtë e marton vajza,Këndon këngë e kërcet pushka,Po vijnë nuset nëpër mushka.

Në vend të duvakut vënë flamurin,Po fjaloset mali me gurin,Në Mirditë këndon grykëholla,Se Mirditasit janë Mic Sokola.

GJYSTINA LEKA MITEVA

Pa titull....Me vesë lotësh lag petalet e mia,e vetiu ngjyrosen me ngjyrën që servir mërzia,aroma mbetet e pa prekur, aty brënda petaleve të mia,e do kundrohet lehtë në bahçen e caktuar nga perëndia...

Veç jona...Anije pa vela në oqean, zjarr i ndezur në tufan, dritë e fikur në sytë e tu,në zërat tanë trishtim i pa përshkruar,mbeten ëndrrat tona ,....kjo është jeta që mbetet, veç jona..

Më fol o mbrëmjeEj, o mbrëmje pse s’më flet, po shoh se dhe kësaj dite i erdhi fundi prap,shoh errësirën ku skaj më skaj mbretëron,shoh dhe trishtimin, që në shpirtin tim sundon,..Ej o mbrëmje, ku je të lutem, më fol pak, mos më lër në qiellin e errët shikimin të humbas,mos më lër se mbetem atje mes yjeve,më fol pra më fol me gjuhën e dashurive.

Na ishte njëherë…jeta është si një kosh me fruta,e larmishme në ngjyrë e shije, ndodh të prishet më e buta,mos e mbaj se të dhimbset por hidhe,ndryshe do prishet gjithë koshi,përveç një grumbulli mizash do gjesh,ngjyrë, as shije s’do mbesë, veç sa mbetet për t’u thënë...na ishte një herë

Gjokë Beci, poeti që ngriti nëkëmbë Shqipërinë e KosovënShkrimtarët dhe artistët pijnë ujë në kroje të thata. Harrohen nga politika, por jo nga shqiptarët e të gjitha trevave

MARK TOPOLLAJ, KINO-REGJIZOR

Drita e kontinetit të vjetër asnjëherë nuk e ndriçoi Shqipërinë. Qysh në vitin 1663 Ipeshkvi Pjetër Mazreku është shprehur: “Populli Shqiptar është ma i

varfër dhe i braktisur nga të gjitha nocionet shtet” Europa nuk përgjigjet edhe pse dheu i djegur e akuzon. Ndale djallin, ndale shkjaun për hir të Zotit dhe po se ndalove ta ndal vet, sepse ne jemi rrit me lisat që i kanë rrënjët në shkrepa guri, por përgjigjia ka qenë heshtja e përgjakur. Shqiptari në troje të veta ka krijuar raportin njerëzor me perceptimin e kohës sepse “synin pa armë nuk ia deshti balli”. Kjo do të thotë se Shqiptari në

-tuar një kujtesë biologjike në arkivin e historisë.

dy allti”, Kosovë e Shqiptari. Por dhe djepit kur përkundet: I këndojnë ninullën, se buka e arbërit piqet me barot.

Në vazhdimësinë e jetës dhe të mendimit sh-qiptar lindi një fëmijë në fshatin Zajs të Mirditës më 30 korrik të vitit 1939. Emrin ia pagëzuan Gjok, Gjok Beci. Askush nuk mund ta merrte me mend që ky vocërrak do të naltësonte kombin në madhështinë e vet. Kjo ndodhi sepse kur lindi

Mëngjesi i asaj dite kur erdhi në jetë Gjoka ishte i nxehtë dhe i ndriçuar nga rrezet e diellit. Avulli i argjendë i bjeshkëve zbukuronte natyrën përrreth. Era që përkëdhel degët e pishave të gjelbërta lëshonte një melodi ngazëllimi. Kënga e bilbilave, të lehurat e qenve dhe blegërima e bagë-tive prezantonin harmoninë e jetës. I lindur në një familje të varfër ai u rrit, siç rritet bari në mes gurëve të oborrit. Muza e frymëzimit i lindi përnjëherë me shpirtin dhe u rritën bashkë. Lodra e parë e tij ishte macja e shtëpisë dhe zogjtë e klloçkës që vraponin në oborrin e gurtë. Çdo ditë shikonte malet për-rreth dhe çuditej se si ato putheshin me retë. Në mbrëmje pranë vatrës i pëlqente të dëgjonte burrat që kuvendonin “Këto male mbrojnë vetveten, por u vijnë në ndihmë shtojzavallet me krahë të hapura”. Ato krijuan kryqin njerëzor të hyjnisë. Dalëngadalë në rrugën e burrnisë Gjoka e kuptoi se në këtë jetë kemi ardhur me dasht e jo me urry.

Filozofinë shqiptarët e kanë kuptuar herët. Ajo lindi kur mendimi u bë racional në sensin e proçedurave logjike dhe në kërkim të realitetit

-alizmi e dogmatizmi. Idealizmi shoqërohet me ndjenjat dhe si bazë ka intelektin. Kurse dogmatizmi prodhon hamendje e supozim. Gjok Becit, dogma e

ia ndal rrugën për t’u vu në rresht me korifejt e racës.Në vazhdimësinë e jetës nuk e pati të lehtë, por

e vendlindjes. Dalëngadalë u bë gjurmues e hu-

lumtues i vlerave poetike, shumë të larmishme të folklorit tonë në të gjithë trevat shqiptare.

Në këtë atmosferë emocionesh të mendimit shqiptar Gjoka nisi rrugën e krijimeve të para që ngjajnë si pika vese në ballin e Shqiptarëve dhe vaditi lulet e historisë. Një talent i ri në poezinë e kultivuar. Ai thotë se: kur zgjohen bjeshkët zgjohet Shqipëria dhe Dardania.

ndihmesën në temën e heroizmit kombëtar.Shkrimtari i madh Petro Marko (mësues i

Gjok Becit) i dha një porosi: “Zgjidhni në shpirtin e popullit lulet më të rralla, me kusht që shportën ta keni tuajën”. Dhe ashtu ndodhi. Tek poeti ynë, talenti është një fakultet produktiv. Gjenialiteti dhe mundësia e lindur është vendosur në mes natyrës të maleve të Mirditës dhe rregullave të artit. Ajri i shqiptarisë e ushqeu dhe i dha mundësi që, xhama-danin e plagosur të Mic Sokolit ta bëjë himnin e heroizmit Kombëtar. Poeti thotë: “Mu deshën 10 vjet e 5 minuta për ta shkruar. Kosova është në mendjen e çdo shqiptari, por Gjok Beci i ka dhënë edhe zemrën”. Kamer Loshi bënte dasëm, dasëm me

burrit i thërret shkjaut me piskam: “Naçallnik largo taborret, mos ma shkel barin mbi varret sepse jam

gur, jam Kosovë e nuk shuhem kurrë”. Këto fjalë të fuqishme lëshuan rrufe nga qielli dhe sistemi diellor

Dardania o loti im, krah me plagë në trupin tim.

Kur dhimbja përcillet me burrëri dhe nanat derdhin lot nga këta baloz të zinj, shpirti i Gjergj Fishtës del nga varri dhe rri në krah të Gjok Becit e këndojnë së bashku. Gurrat të lira kurrë si pata, kam pi ujë në

i thirrën përsëri Europës: “Pash njat Zot na e largo natën e zezë nga vatra, se djepin thatë nuk e përkund Shqiptari! Përgjigjia ishte përgjakja masive e stu-dentëve kosovar. Si shqiponjë ngrihet Prishtina, po i kullon gjaku nga shpina, po, po i kullon gjaku nga shpina, e kjo është pabesia. Zëri i nanave kosovare bashkojnë zanin e protestës: “Ndale hovin moj Serbi, se jam Kosovë me histori, Stinët vijnë e shkojnë, e lu-let nuk po çelin, sepse Marsi erdhi pa pranverë, se ka trokitur vdekja der më derë. O ju nuset e Kosovës/A i mbani mend unazat që jua patën dhanë?!/ Qyqja në degët e lisave në vajtimin e vet shpreh mall e gjamë njëkohësisht. Ku, ku, ku, ku…../

Poeti lëviz brënda shpirtit njerëzor dhe e gjen forcën për rigjenerim. Ai nuk pranon që shqiptarëve t’u hidhet mbi kokë hiri i kufomave të Gërdecit siç bëri qeveria në ikje. Ai thotë se inteligjenca e Kombit ka theksuar në mënyrë të vazhdueshme se kushti themelor për të mos i

-tazhit të shovinistit serb. Kjo vjen me vetmohim e kulturë Kombëtare e me një kapacitet kreativ për t’i dhënë kombit në mënyrë të vazhdueshme ekuilibrin e historisë dhe i thërret Arbërisë: “Na jemi këtu, jemi lisa e s’dimë me u tha”.

Shpirtin e heroit legjendar Adem Jasharit, poeti e

dhe e ngul në shkëmb të përjetësisë. Me poezinë e vet Gjoka e shndërroi vdekjen në të kundërt të saj dhe lidhi epikën legjendare me harkun e historisë e krijoi harmoninë e madhe të traditës. Poeti kombëtar ka punuar me kompozitor të cilët në mendjen e zemrën e çdo shqiptari kanë skalitur harmoninë e melodisë shqiptare si: Çesk Zadeja, Pjetër Gaci, Femi Ibra-himi, Edmond Zhulali, Kol Susaj e shumë të tjerë. Krahas këtyre kanë shpërthyer fuqishëm jehona e zërave hyjnor si Vaçe Zela, Gaqo Çako, Kastriot Tusha. Epika dhe legjendat, lavdia e etërve tanë dhe ëndrra e U.Ç.K mbollën palmën e artë të çështjes kombëtare. Kjo rrugë e lavdishme e harmonizuar me emocionet e mendimit shqiptar të poetit dhe nga talente të fuqishme si Arif Vladi, Ilir Shaqiri, Shkurte Kejza e mjaft të tjerë. Gjoka në jetën e tij ka dhënë një kontribut të çmuar edhe në aspektin politik. Pluralizmi e gjeti në gjirin e partisë Repub-

politike të qartë. Me kalimin e kohës kjo parti humbi vitalitetin e saj dhe mori rrugën e servilizmit. I harroi njerëzit e vet dhe poetin e madh. Çdo shqiptar e di se politikanët tanë, kanë një parandalesë mendore. Ata krijuan shumë varre, e varri i heshtur me sa

ulurijnë kundër hipokrizisë e padrejtësisë. Kjo vjen se mitologjia dhe e vërteta komuniste, jetojnë bashkë në kohët moderne. Diskutimi për vuajtet është marrësi e krenarisë, është burrëri e mohuar, është mangësi e një kujtese të vullnetshme Sot poeti ynë kombëtar nuk ka një shtrat të mbështesë kockat e sëmura. Ashtu i sëmurë e gjen fuqinë e fjalës për dëshmorin e UÇK, Kol Mirditën para se të vdiste. Amanet ka Shqiptari, me bashku dy jetët e mija, Kosova e Shqiptaria. Të gjithë ne, politika e qeveria duhet të përulemi për fjalën e mendimin kombëtar të poetit tonë. Ky njeri i fjalës është rritur e burrër-ruar bashkë me talentin dhe është skalitur në altarin e korifejve të racës.

POEZI NGA POETË TË RINJ

326 DHJETOR 2013MIRDITA Organ i Shoqatës Klubi kulturor “Mirdita”

PRENG CUB LLESHI *

Tek meditoja për faqet me dritë të historisë së Shqipërisë, kujtesa më çoi një gjysmë shekulli më parë. Atëherë, kur u shpjegoja nxënësve të mi poemën madhore “Kënga e sprasme e Balës” të rilindësit të shquar, Gavril Dara i Riu, më pati bërë përshtypje

poeme: Duke kujtuar të parët e tij, të cilët u shpërngulën nga atdheu mëmë e u vendosën

parët, ishin gjyshërit e mi, që emërohen gjer më sot, Mërkuri

Kastriotit nga ana e Vojsavës, nënës së tij, që ishte e bija e princit të Mirditasve”. Ky pohim interesant më shtyni atëherë t’u them, si me krenari, nxënësve të mi: “Këto fjalë të këtij poeti duket se

paska qenë nga anët tona, nga Mirdita! Dhe jo vetëm kaq: Nga Mirdita jonë duket se e paska origjinën edhe Heroi ynë Kom-

e tyre i martonin në të njëjtën trevë në shtëpitë e sojit të tyre. Dhe atëherë, i frymëzuar nga këto ide, pata shkruar ca sonete

shekulli, po përmend vetëm dy strofa të njërit prej atyre soneteve, në të cilin bëhet fjalë për Kuvendin e Dukagjinit, që u mblodh në kishën e Shën Aleksandrit në Orosh të Mirditës më 1602:

“Atje n’Shën Llezhdër burra t’rreptë po vijnë Nga Vjosa plakë, Kosova e Kurbini; Kërkojnë atje shtigje për lirinë

“Ka vdekë ai që i doli zot ardheut, Dragoi që lindi bija mirditore, Po do të rrojë Shqip’ri e Skënderbeut… Përpara, burra! Turkut s’i bjemë ndore”!

Pak vite më vonë, duke studiuar variantin e parë të “Histor-isë së Skënderbeut” të Fan S. Nolit të vitit 1921, më tërhoqën vëmendjen dy pohime të rëndësishme të këtij autori: Së pari, pohimi se “Thaloc dhe Jeriçek e quajnë përrallë skllavërinë e Kastriotëve e shtojnë se llagapi i tyre, tregon se i kishin rrënjët nga një fshat i quajtur Kastri” dhe, së dyti, pohimi se “Fshatra me emrin “Kastër” ka sot në Shqipëri, një në Çamëri dhe një

Thaloc e Jeriçek, edhe Fan S. Noli e Gavril Dara i Riu. Të gjithë këta, duke folur për vendorigjinën e Kastriotëve, na çojnë në fshatin Kastër të Mirditës, që bën pjesë në atë që quhet “Ba-jraku i Dibrit”, siç pohojnë historianë të ndryshëm. Dhe, tek po mendoja për këto, më erdhën ndërmend vargjet e një rilindësi

“Leu nji yll në Shqipni,Me na shndritë, me na drejtue;Me shumë dije e me trimni,

Skënderbeg shumëkush donë”!Dhe, tek i rilexoja e i analizoja këto vargje, pyesja me habi: “Si

Kastriotëve?! Se, edhe në qoftë se Thaloc dhe Jeriçek nuk mund të kishin të dhëna të sakta për këtë çështje, rilindësi Gavril Dara i Riu nuk mund të fantazonte që Mirdita ishte vendorigjina e tij dhe e Kastriotëve legjendarë, pa u mbështetur në dokumente e në të dhëna të tjera. Se edhe Zef Jubani, para se të shkruante ato vargje plot frymëzim për Gjergj Kastriotin, do të ketë pasur të dhëna të sakta për Kastrin, që e “shenjonte” si vendin e Kas-triotëve. Se poetët nuk luajnë me emra vendesh, kur është fjala për të vërteta historike…

HISTORIANËT: GJON KASTRIOTI NJIHEJ SI NJË NGA PRINCAT KATOLIKË TË RAJONIT TË MIRDITËS

Për Mirditën, si vendorigjina e Kastriotëve, na vijnë në ndi-hmë edhe shumë dokumente të tjera, të cilat, çuditërisht, janë lënë në harresë jo vetëm gjatë gjysmës së dytë të shekullit njëzet,

Athanas Gegës, një historian i mirënjohur i gjysmës së parë të shekullit XX, i cili, në veprën “Arbëria-Gjergj Kastrioti-Skënder-beu”, shkruante: “Kastriotët zotëronin territoret e përfshirë në verilindje të Shkodrës dhe të Lezhës e deri në Prizren. Mirdita bënte pjesë në zotërimet e Kastriotëve. Mbiemri “Kastrioti”, që ka mbijetuar në histori, lidhet më shumë me lokalitetin (fshatin-shënimi im) e Kastrit në Mirditë, që ndodhet midis fshatrave të Dibrit (bajrak i mëvonshëm i Mirditës), Mnelës, Kashnjetit e Vi-gut, se sa me lokalitete të tjera që kanë të njëjtin emër”. Këtë tezë Athanas Gega, të cilin Fan S. Noli e quante “njohësin më të mirë” të historisë së Skënderbeut, e hodhi në temën e doktoraturës që do të mbronte në Universitetin e Luvrit. Dhe kushdo e kupton se ky dijetar me kulturë të gjerë nuk mund të stiste me fantazinë e tij Kastrin në Vig të Mirditës si vendorigjinën e Kastriotëve, pa u mbështetur në dokumente historike, të cilat kishte mundësi t’i shtinte në dorë në kohën e tij. Kështu, gjersa “sipas burimeve osmane, Kastriotët ishin pronarë të tokave në mes Shkodrës

thekson A. Gega, “sipas një dokumenti venecian të vitit 1439,

siç thotë Fan S. Noli, “Mirditën dhe Hasin i kishte Gjon Kastrioti”, atëherë edhe Gjergji, i biri i Gjonit, në pronat e babait të tij do të ketë lindur, pra, në Mirditë. Dhe duket se kurorën këtij mendimi ia vë historiani turk, Nuray Bozbora, i cili, në veprën “Shqipëria dhe nacionalizmi shqiptar në Perandorinë Osmane”, shkruan:

“Skënderbeu ishte më i vogli i tre djemve të Gjon Kastriotit, kreu i familjes Kastrioti, që njihej si një nga princat katolikë të rajonit të Mirditës”. Ky pohim përbën një dokument që nuk mund të hidhet poshtë nga askush dhe, aq më shumë, të anashkalohet. Se historianët e dinë mirë që, në mesjetë, krahinat e ndryshme të Shqipërisë, veçanërisht ato të malësive të veriut, princat i kishin vendas. Ata nuk i “importonin”, siç mund të importohen në “kohët moderne”. Për rrjedhojë, nuk mund të mendohet që Gjon Kastrioti të ishte nga Hasi, nga Dibra a nga Mati dhe të vinte princ në Mirditë. Për këtë të vërtetë bën fjalë edhe akademiku Dhimitër Shuteriqi, kur përmend një dokument të përcjellë edhe nga Fan S. Noli, sipas të cilit Gjon Kastrioti, “më 1407, pretendon të ketë kisha, të cilat ishin pjesë e peshkopatës së Arbrit. Midis tyre është edhe Shën Mëria e Ndërfandës. Ai thotë se, prej

vendosej në tokat e sunduara prej tij”. Dhe këto dëshmi janë me shumë rëndësi, kur dihet se kisha e Ndërfandës gjendet në zemër të Mirditës. Këtë çështje sikur e nxjerrin më në dritë edhe Milan

qartë se “Gjon Kastrioti shfaqet për here të parë në dokumente (1407) si protektor i Peshkopatës së Arbrit” (“Arbanum”), kurse i dyti thotë: “Për nga relata kishtare, vendi (Arbëria dhe

i përkiste pjesërisht Peshkopatës së Arbrit (“Arbanum”), pjesa tjetër kishës serbe.” Këto të dhëna kanë një rëndësi të veçantë për Mirditën, kur mbajmë parasysh se, siç thek-son arkeologu i njohur Neritan Ceka “Mirdita dhe, më gjerë, lugina e Matit, e Fandit dhe e Drinit ishin boshti i Arbrit të hershëm”. Këtë pikëpamje duket se e mi-raton edhe prof. dr. M. Korkuti, kur shkruan se mbishkrimi në kishën e Gëziqit e mbështet tezën se “Mirdita ka qenë qendra e Shtetit të Arbrit”. Edhe më i madhi historian i gjysmës së dytë të shekullit njëzet, Aleks Buda, edhe pse mbështeste tezën se vendorigjina e Kastriotëve duhet kërkuar në Has, duke iu referuar J. Radoniq, pohon qartë: “Sipas të dhënave të një marrëveshjeje tregtare me qytetin e Dubrovnikut (1420), tokat që u përkisnin zotërimeve të Gjon Kastriotit, nisnin në perëndim, në bregdet, në rrethinat e qytetit të Lezhës dhe arrinin deri në rrethinat e Prizrenit, d.m.th., përf-shinin trevën në jug të lumit Drin: Mirditën dhe Lumën”. Dhe pohime të tilla është vështirë të vihen në diskutim.

GJERGJ KASTRIOT SKËNDERBEUVË KURORË NË KISHËN E VAUT TË DEJËS

Përveç këtyre të dhënave me rëndësi, për një historian larg-pamës edhe disa ngjarje të rëndësishme që lidhën me jetën dhe

princore të Kastriotëve. Se nuk mund të ketë vetëm një shkak që e bëri Heroin tonë Kombëtar ta organizojë besëlidhjen shqiptare pikërisht në Lezhë, afër Kastrit, ashtu si nuk mund të quhet si rastësi fakti që Skënderbeu u varros pikërisht në Lezhë. Se ky kalorës i lirisë, si katolik që ishte, po të ishte nga Hasi, mund ta kishte lënë amanet që ta varrosnin në vendlindje. Të njëjtën gjë do të bënte, po të ishte nga Kastrioti i Dibrës apo nga Mati.

Gjergji lavdimadh do të kishte lënë si amanet që ta varrosnin në kështjellën e Krujës. Por ja që ai “zgjodhi” pikërisht Lezhën, të cilën rilindësi i njohur Preng Doçi e quante “cepin e Mirditës”. Për në Kastër na çon edhe një moment tjetër i jetës së Gjergj Kastriotit-momenti i martesës së tij. Për këtë historiani francez, Markus Petërs, në librin “Përballja e historisë së kishës kato-like shqiptare”, pohon: “Kisha gotike e Vaut të Dejës, e vetmja e këtij stili në Shqipëri ishte kisha në të cilën ishte martuar

Gjergj Kastrioti-Skënderbeu”. Dhe, po të pranohet si i vërtetë ky pohim i historianit francez, logjika e thjeshtë do të na bënte të mendonim se Gjergj ynë nuk do ta kishte marrë një rrugë kaq të gjatë, po të ishte nga Hasi, nga Kastrioti i Dibrës, nga Mati apo nga kështjella e Krujës, për të vënë kurorë në kishën e stilit

gotik në Vaun e Dejës. Ai do të ketë qenë diku afër vend lindjes së tij: Në Kastër ose në Lezhë, që ishin në rrezen kishtare të Peshkopatës së Arbërit.

JOHAN VON HAHN DHE FALMERAJER: “KASTRIOTËT ISHIN NGA KASTRI I MIRDITËS”

Për në Kastër, si vendorigjina e Kastriotëve, na çojnë edhe fragmente pohimesh të historianëve, albanologëve a studi-

shqiptarë. Kështu, nuk është e rastit që Kristo Frashëri e të tjerë përmendin që “udhëtari

frëng Ami Bue shkruante se kishte dëgjuar që Skënderbeu kishte lindur në fshatin

Kastër të Mirditës, gjysmë ore larg fshatit të sotëm Vig”. Këtë ide na e thotë edhe

albanologu gjerman Johan Von Hahn, -

lindjeje të re” të Skënderbeut”, diku afër një kështjelle të vjetër në fshatin Kastër të Mirditës. Dhe, duke i dëgjuar këta zëra që na vijnë nga mendje të ndritura të botës intelektuale, i besojmë edhe historianit austriak Jakob F. Falmerajer, i cili, në librin “Elementi shqiptar në Greqi”, shkruan se “Kastriotët ishin nga fshati Kastër i Mirditës”, siç i besojmë edhe francezit Ami Bue, kur na tregon se “Flamujt e Skënderbeut ishin të kuq me shqiponjën e zezë me dy krerë,

sikundër e kanë edhe mirditasit”. Për këtë dëshmon edhe historiani

Dr. Pal Doçi, kur bën fjalë për protestën e krye ngritësve mirdi-

torë drejtuar Valiut të Shkodrës, më 1901, në të cilën shkruhej se “Flamuri

ynë do të jetë ai i Gjergj Kastriotit”, gjë

identik me stemën e Kastriotëve, është gjetur pikërisht në fshatin Kashnjet, fare afër Kastrit,

poshtë të të cilit është emri “Mirdita”. Në këtë këndvështrim, si një argument në favor të idesë që e

konsideron Mirditën si vendorigjinën e Kastriotëve, përbën edhe fakti që bashkëluftëtarë të Gjergj Kastriotit në betejat legjendare kundër pushtuesve osmanë, përveç të tjerëve, ishin edhe Pal, Lekë e Nikollë Dukagjini, që i kishin zotërimet e tyre

Mirditës. Edhe shamia e zezë, që mbajnë gratë mirditore, kur është fjala për vendorigjinën e familjes princore të Kastriotëve, sikur i kalon caqet e legjendës. Se ato gra të bukura që e kanë ruajtur me besnikëri kostumin e lashtë ilirian, që është i bardhë si bora e malit, dhe i qëndisur mjeshtërisht, shaminë e zezë thuhet se e përdorën kur vdiq prijësi legjendar i shqiptarëve në shekullin e 15-të. Dhe e ruajtën këtë shami, krejt ndryshe nga

të thella e studime serioze, duket se i japin të drejtë historianit Moikom Zeqo, i cili, nëpërmjet ca pyetjeve që shtron, kur bën fjalë për Kuvendin e Arbrit, që u mblodh në Mërçi të Lezhës, jo larg Kastrit, më 1703, sikur na çon në të njëjtat përfundime si edhe shumë paraardhës të tij, lidhur me vendorigjinën e Kastri-otëve legjendarë: “Përse u zgjodh pikërisht fshati Mërçi pranë Lezhës, pyet autori, si vendi më i për shtatshëm për Kuvendin e Arbrit? Pse pikërisht ky vend dhe jo ndonjë vend tjetër? A ka

evokimin e mrekullueshëm e të paharruar të Atletit të Krishtit, Gjergj Kastriot Skënderbeut, që i mbylli sy të pikërisht në Lezhë?! Dhe përgjigjet nënkuptohen. Mbi këto dëshmi historike duket se hidhte dritë edhe poeti i Rilindjes sonë kombëtare Risto Siliqi, kur këndonte:

“O Mirditë! O trimnesh; e dheut!

. . . . . . . . . . . . . . . . . . Vuejte prova, por s`i mbete shtegut Dhe ja mbajte jazin Skënderbegut”!

* Autori është poet, publicist dhe studiues. Idetë e këtij shkrimi ai i ka trajtuar gjerësisht në librin e tij “Polemika për Kastriotët” me parathënie të Akademik Mark Tirta

Gjergj Kastrioti, nga Kastrii Mirditës, e dokumentuar

Johan Von Hahn dhe Falmerajer: “Kastriotët ishin nga Kastri i Mirditës”. Poetët e Rilindjes, Gavril Dara dhe Zef Jubani, për origjinën mirditase të Kastriotëve

4 26 DHJETOR 2013 MIRDITAOrgan i Shoqatës Klubi kulturor “Mirdita”

Natyrisht, për ata që nuk kanë qenë në Ditën Kulturore të Mirditës më 7 dhjetor në Tiranë (edicioni i 4-t), kësaj rradhe në Akademinë Arteve, e ka të vështirë të kuptojë gjithë atë përjetim të pazakontë që qindra mirditorë e miq të Mirditës patën përgjatë gjithë ditës, falë një organizimi të përbashkët nga bashkia Rrëshen, faktori kulturor dhe Klubi Kulturor “Mirdita” në Tiranë.

Duke nisur me:I. Promovim libri

për Bib Doden dhe abat Prend Docin.II. Panair dhe ekspozita.-ekspozimet e zejeve te ndryshme të artizanëve të veshjeve

-me eksponatet e bollshme të librave të autorëve të Mirditës e

-ekspozita në pikturë dhe skulpturë nga piktorë e skulptorë të

III. Forumi i bisnesit“Mirdita dhe bisnesi”, ku u rrahën debate dhe analiza me

8 tema të ndryshme të spikatura.IV. Vidoprojeksione të larmishme për Mirditën Turistike.

V. Koncerti i madh festiv.Me këngë e valle nga rreth 70 artistë të ansamblit Mirdita dhe

këngëtarë të rrymave të ndryshme muzikore të artistëve të rinj që kanë vënë emër në tregun muzikor, moderuar nga Gjergj Marku dhe

VI. VlerësimeNga shoqata Klubi Kulturor “Mirdita” për individë dhe organizma

(U vlerësuan: Bashkia Rrëshen për nje qytet mjedisor si dhe këngëtarët: Ndue Perkola (pas vdekjes), rapsodi Nikollë Preci, Marianne Graf (humaniste), Eugent Bushpepa (këngëtar), formacioni orkestral i të rinjve me drejtues Kol Picaku.

“MIRDITA NË METROPOL”, NJË SUKSES I PARALAJMËRUAR

Mirdita, është nga trevat më të pasura në pyje në gjithë vendin, për shkak të

me një katësi bimore tejet të pasur. Ky rajon që hershëm është lakmuar për pyjet e veta, për të ardhur dhe në koncensionet e para në qeverinë e Zogut, kur një sipërfaqe e madhe dushkore, iu dha kompanive italiane për shfrytëzim. Ndërkohë, nga

për të mbartur lëndën drusore drejt Italisë. E në fakt, tej shfrytëzimit me mjete të thjeshta arkaike, kjo pas-uri vite më vonë do të shfrytëzohej për të plotësuar nevojat e vendit për këtë material të çmueshëm. Vite më vonë (pas 90-s), pyjeve të Mirditës ashtu si në gjithë vendin, i`u shkaktua një dëm i madh, aq sa mund të konsiderohet dëm 100 vjeçar! Por

për rritjen dhe shfrytëzimin me kriter të pyjeve. Një

me ato tradicionale sidomos sa i përket pronësisë është dhe kalimi në pyje komunal dhe hartimi i

46000 ha pyje, nga të cilat 45000 ha. kanë kaluar në pyje komunale. Le të ndalemi pikërisht në këtë pikë. Ky proçes pati edhe problematikat e veta, pasi nuk u shoqërua me një buxhet të caktuar për

të transferuara tek NJ.Q.V. Por një problematikë mjaft e madhe, ishte edhe shoqërimi i këtij procesi transferimi të këtyre sipërfaqeve pyjore me hartat me shkallen 1:25000 ,ku kjo shkallë harte pengon regjistrimin e këtyre sipërfaqeve pyjore në ZRPP. Komuna Kthellë, ku unë dhe punoj si inxhiniere

-trimit të Pasurive të Paluajteshme, Mirditë, si e vetmja Komunë në Qarkun Lezhë. Regjistrimi i kësaj sipërfaqeje pyjore, është mbështetur nga CNVP ( Bashkojmë Vlerat e Natyrës me Njerëzit). Komuna Kthellë me mbështetjen e Federatës Kombëtare të Pyjeve dhe Kullotave Komunale, duke i kushtuar një pjesë të mirë të veprimtarisë së saj të decen-tralizimit të mëtejshem te pyjeve nga komuna tek perdoruesit trandicional, ka transferuar 45 ha pyje tek Përdoruesit Tradicionalë. Këto veprimtari, janë kryer në kuadër të lobimit, advokatcisë, krijimit të modelit të pyjeve të fermerit, si edhe të zhvillimit të bashkëpunimit midis aktorëve vendorë dhe atyre kombëtarë. Kështu që për të rritur pjesëmarrjen e banorëve në menaxhimin e pyjeve janë organizuar 9 takime diskutuese dhe ndëgjegjësuese në fshatrat e komunës Kthellë. Po ashtu, janë organizuar takime

në nivel rajonal mbi problemet dhe mundësitë e zhvillimit të pyjeve komunale, para dhe pas procesit të transferimit . Gjithashu janë organizuar trajnime mbështetur nga Federata Kombëtare e Pyjeve dhe Kullotave Komunale, për hartimin e planeve të mbarështimit të pyjeve në krijimin e pyllit të fer-merit. Në këtë kuadër janë ngritur 5 sipërfaqe prove të përhershme, me pjesëmarrjen e përfaqësuesve të SH.P.P.K.K (Shoqatat e Përdoruesve të Pyjeve dhe Kullotave Komunale), Komunave, D.SH.P-së, si edhe vetë Fermerëve . Gjatë ngritjes së sipërfaqeve provë janë zbatuar praktika të reja moderne mbi menaxhimin e pyjeve ,si përdorimi i GPS-se dhe programit AutoCAD. Pjesë e aktivitetit të komunës kanë qenë edhe pjesë të udhëtimeve studimore dhe shkëmbim eksperiencash në Kosovë, Slloveni, etj. Per t’u përmendur është edhe kontributi dhe mbështetja që kanë dhënë Federata ,SH.P.P.K.K dhe Fermerët e Komunës Kthellë në vizitën në terren të organizuar në kuadër të Konferencës së IUFROS , e cila zgjodhi për këtë vizitë komunën Kthellë si një komunë model për projektet e lart-përmenduara për menaxhimin e pyjeve. Gjithashtu, ka dhënë një kon-tribut edhe Federata Rajonale e Pyjeve dhe Kullotave Komunale Lezhë ku janë përmirësuar njohuritë mbi menaxhimin e pyjeve të 12, SH.P.P.K.K të Qarkut të

Lezhës. Një pjesë e drejtuesve të komunave të këtij qarku kanë marrë njohuri për kuadrin e ri ligjor të pyjeve ,si edhe për rolin dhe përgjegjësitë e tyre mbi menaxhimin e këtyre pyjeve të transferuara. Federata e Lezhës vazhdon të asistojë në procesin e transferimit të pyjeve tek përdoruesit tradicionalë. Komuna Kthellë është bërë pjesë edhe e një projekti për krijimin e një Parku Natyral Rajonal për një mirëmenaxhim sa më të mirë të pyjeve të Komunës Kthellë dhe përmirësimit të gjëndjes ekonomike të

edhe hapjes së varianteve të punësimit për banorët e Komunës . Deri tani, me asistencë të Federatës Kombëtare të Pyjeve dhe Kullotave Komunale është bërë regjistrimi i 5 përdoruesve tradicionalë në komunën Kthellë. Së fundmi, Federata Rajonale Lezhë ka përcaktuar synime të qarta për të ardhmen, si nxitjen e krijimin e mundësive për komunat, që të vazhdojnë procesin e kalimit të pyjeve tek për-doruesit tradicionalë. Po ashtu, është e nevojshme rritja e shërbimeve për hartimin e zbatimin e planeve të menaxhimit, kjo në kuadër të aplikimit për grante nga ana e SH.P.P.K.K për projektin e ri të pyjeve.

PËRGATITI: ING. ALBANA LLESHAJ

Mirdita dhe biznesi, forum në“Dita Kulturore e Mirditës”Treva e mbushur me pasuri njërëzore, mbitokësore

dhe nëntokësore kërkon ringjalljen përmes bijve të saj intelektualë dhe biznesmenë

Në edicionin e katërt “Dita Kulturore e Mirditës”, shtuar risive të tjera, kësaj rradhe

spikati “Forumi i bisnesit”, i cili u organizua në sallën kryesore të koncerteve në Akademinë e Arteve në Tiranë. Pos personave të interesuar, bisnesmenë, studentë të degës së bisnesit, pedagogë, studiues e të tjerë, ishin të pran-ishëm dhe prefekti i qarkut Lezhë, Ndrecë Dedaj, drejtori i shërbimit gjeologjik shqiptar Viktor Dodaj, përfaqësues nga Ministria e In-dustrisë, dikastere të ndryshme e të tjerë. Gjithka u perceptua në formën e një paneli referues, nën drejtimin elegant të gazetares së njohur të ekonomisë në Scan Tv, Violeta Shqalshi. Referuesit sollën aspekte të vecanta të tendencës së bisnesit në ditët e sotme dhe u ndalën kryesisht ne burimet natyrore dhe resurset e shumta që ka Mirdita, por që duan or-ganizim, bashkëpunim të fortë të gjithë hallkave, bashkëpunim me qeverinë qëndrore dhe dona-cione të ndryshme, binjakëzime dhe lobing të mirëorganizuar për t’u dalë zot pasurive të Mirditës dhe për t’i vënë ato në shërbim të komuniteteve përkatëse. I pari përshëndeti kryetari i Klubit Kulturor “Mirdita”, Gjon Lleshaj, i cili theksoi se Mirdita i ka të gjitha resurset, por ka humbur shumë në shfrytëzimin e bukurive, në lexi-min e historisë dhe promovimin turistik të vlerave të saj, prandaj kërkon një qasje tjetër ndaj tyre. Ndërkaq u mbajtën 7 tema nga fusha të ndryshme. Kryebashki-aku i Rrëshenit Ndue Gega, referoi për Rrëshenin si një qytet atraktiv për bisneset dhe vizitorët duke shpalosur burimet e ndryshme natyrore, trashëgiminë historike e kulturore, mjedisin joshës e

drejtues i forumit të rëndësishëm zhvillimor MADA, mbajti një referat interesant “Mirdita dhe

Mirditë prej 64. 000 ha, janë transferuar drejt komunave 45

i kantinës së verës “ARBERI”, referoi për rrugën e ngjitjes së një kantine që vinte nga pëëvoja shumëshekullore në truallin e

ndërkombëtar dhe suksesin e padiskutueshëm në sa e sa panaire kombëtare dhe ndërkombëtare, duke qenë një nga verërat më të preferuara jo vetëm në Shqipëri por dhe rajon e më gjerë, si dhe objektivat për ta shtrirë si veprim-tari të frytshme ekonomike dhe tradicionale në Mirditë. Kryetari i Dhomës së Tregtisë Tiranë, Nikolin Jaka, pasi bëri një ana-lizë të hollësishme të bisnesit shqiptar dhe atij në Mirditë duke përmendur dhe histori suksesi, i bëri një operacion të thellë ana-litik marrëdhënieve të bisnesit me pushtetin qëndror dhe lokal, duke theksuar se tashmë bisnesi nuk duhet të shihet si “armik” i pushteteve lokalë, por si partneri më i rëndësishëm dhe jetik për popullatat vendore, ndërkohë që lëshoi kritika të forta që nuk ka një lobing të domosdoshëm në mbështetje të bisneseve vendase. Jaka u tregu i gatshëm për të ndërmarrë nisma konkrete për zhvillimin e bisnesit në Mirditë dhe nxitjen e gjithë bisnesmenëvë mirditorë kudo ata janë me ide, vizion dhe projekte konkrete. Temat u referuan të ilustruara këndshëm në videoprojeksion, duke e bërë të tërheqshëm për publikun në sallë.

Shënim: Po punohet që të mblidhen të gjitha temat e trajtu-ara dhe të botohet për herë të parë

një pasaportë jo vetëm njohjeje për qeverinë, institucionet e ndry-shme, pushtetin lokal, bisneset dhe axhensionet e ndryshme të zhvillimit, por dhe mënyrë rish-

konkrete zhvillimore.

bisneset sociale”, një formë e re që po futet dhe në vendin tonë, si një mundësi e fortë dhe për zhvillimin social të Mirditës, duke ofruar dhe

Viktor Doda, drejtor i Shërbimit Gjeologjik Shqiptar, iu referua me fakte dhe analizë shkencore pas-urive nëntokësore, duke u ndalur në të gjitha vendburimet minerare

të Mirditës, për sasinë që kanë malet bakërmbajtëse, cilësinë dhe mënyrën sesi duhet të operohet në të ardhmen për t’i shfrytë-zuar ato në dobi të komuniteteve

tronditëse për mënyrën sesi po operojnë kompanitë koncension-are, të cilat kanë rrjepur bakrin e pasur dhe tashmë po synojnë

t’i shesin asetet me të varfëra tek kompani të tjera, duke i sjellë borxh të madh shtetit (thuajse nga 60 milion euro në vit), gjë e cila do të jetë objekt hetimi nga Ministria e Industrisë, por pohoi faktin se është gjithë mundësia për të rivënë në punë Uzinën e Bakrit në Rubik dhe asete të tjera të përpun-imit si Uzina e Telave në Shkodër

etj. Albana Lleshaj, inxhiniere e pyjeve në komunën Kthellë u ndal në problematikën që lidhet me pyjet komunalë duke sjellë shembuj dhe përvoja konkrete dhe tendencën e mbarështimit të pyjeve, ruajtjes së tyre nga vetë komunitetet përmes projekteve, ajo theksoj se nga siperfaqa to-tale e pyjeve dhe e kullotave në

“FORUMI I BISNESIT MIRDITOR”

E ardhmja e pyjeve komunalë, ringritja e një pasurie të dhunuar

526 DHJETOR 2013MIRDITA Organ i Shoqatës Klubi kulturor “Mirdita”

Prend Doçi, Abati i Mirditës përmes

autorit Luigj MartiniNJË TABELË MENDELEJEVI

“PUBLICISTIKO–LETRARE” për udhëheqësin shpirtëror të Mirditës

ING. DEDË SHKURTI

Kush ishin njerëzit më me ndikim në Sh-qipërinë e vitit 1916?... Në vitin 1916, pra në

mesin e Luftës së Parë Botërore, Shërbimi i Zbulimit të Admi-raliatit të Marinës Ushtarake Britanike përpilon një raport sekret për Shqipërinë, të ci-lin e emërton,“Personazhet

“Primo Doçi - Abat i Mirditës. Pretendon se rrjedh nga një familje hungareze. Udhëheqës shpirtëror i Mirditës. Mban lidhje të drejtpërdrejta më Va-tikanin. Armik i arqipeshkvit të Shkodrës. Tani gjendet në Shkodër ku ka një rezidencë dimërore. Njeri inteligjent dhe i

-jisht, gjermanisht dhe italisht. Ka autoritet të plotë mbi Preng Bib Dodën. Ushqen simpati për austriakët dhe merr subvencione

konsiderata në dhjetë rreshta siç dinë t’i thonë anglezët, një vit përpara se Doçi të shkonte në Amshim, gjashtë muaj pas vdekjes së të cilit do të plaste

Preng Bib Dodës, këtij gjigandi të “nënshtruar” vetëm nga Abati. I sulmuan vdekjen sepse jetën e tij të lavdishme nuk mund t’ia preknin dot. Pas kësaj sentence

FALENDERIM SPONSORËVE TË “MIRDITA NË METROPOL 4”Pa ndihmën bujare të bisnesmenëve dhe dashamirëse të artit e kulturës mirditore, asgjë nuk do mund të bëhej, as ky aktivitet i madh që do të mbahet mend

gjatë nga qindra vetë të pranishëm aty në mjediset e Akademisë së Arteve. Ndaj falenderimi shkon për ta:

-Nikolin Jaka, Kryetar i Dhomës së Tregëtisë,Tiranë-Rexhep Ruci, bisnesmen

-Fran Frrokaj, kryetar i komunës Shënkollë-Gjin Marku, drejtues i Komitetit të Pajtimit të Gjaqeve

gjithë asetin kulturor, Universitetin e Arteve për

mjediset, Rafaela Rica për dekorin, dhe gjithë kontributorët e tjerë të cilët sipas mundësive bënë të mundur një aktivitet të tillë multidimensional.Shoqata Klubi Kulturor “MIRDITA”, Tiranë

Librit për Bibë Dodën Luigj Martini i ka vënë titullin domethënës “Mirdita përmes liderëve”. Në fakt, nuk ka një mirditas tjetër që të plotësojë cilësitë më të mira të lidershipit

se Bibë Doda. Nëse kapidanët para tij ishin dalluar për heroizëm dhe trimëri të madhe në fushëbeteja, ai futi diplomacinë në stilin e tij të drejtimit të punëve, duke arritur ta maksimizojë faktorin mirditas në sytë e Portës së Lartë dhe të shteteve të tjera të interesuara për Ballkanin dhe Shqipërinë. Në studimet e sotme, nga autorë mirditas nuk kanë munguar përpjekjet për të dhënë kontribute historike të krahinës, megjithatë studimet për Bibë Dodën kanë mbetur në nivelin e të dhënave që jep Zhan Klod Faverial dhe Dom Ndoc Nikaj, të cilët megjithëse janë përpjekur ta shohin nga afër këtë personalitet të shquar, na kanë dhënë vetëm informacione me karakter episodik. Kjo ka ndodhur për shkak se deri tek Liugj Martini nuk ka

studim të thelluar për jetën e tij. Kapidan Bibë Doda

ardhur prej heroikës së veprës së vet. Dr. Luigj Martini është autori i parë që futet në labirinthet e jetës së tij shumë komplekse. Bibë Doda ishte gjeneral i njohur ndërkombëtarisht dhe politikan e diplomat i shquar. Kapidan e Princ, Bibë Dodë Pasha ka patur një jetë shumë aktive dhe i është dashur të bëjë zgjedhje dhe zgjidhje, duke u përballur me armiq tradicionalë dhe kundërshtarë politikë. I është kërkuar të ishte proturk

mbrojtjen e mirditasve në Mirditë dhe në Kosovë, por edhe të zadrimorëve, bregmatasve, kurbinasve, madje edhe katolikëve shkodranë. Pasi u bë Pasha edhe zyrtarisht, Bibë Doda balanconte pushtetin e Valiut të Shkodrës dhe u njoh gati zyrtarisht si përfaqësues i të gjithë katolikëve. Natyrisht një personalitet i tillë, para se të jetë intrigues dhe tërheqës për studiuesit është dhe i frikshëm për shkak të heroikës dhe kom-pleksitetit të jetës. I takoi Dr. Luigj Martinit të merret

që kemi në duar. Mendoj se ai arriti të na e sjellë Kapidanin siç ai ishte, falë skrupolozitetit të tij prej shkencëtari, interesat e të cilit kapin një univers, që rrok hapësira të gjëra në shkencë dhe metodologjinë e duhur studimore. Bibë Doda i Luigj Martinit është vetë Mirdita e kohës së tij. Mirdita e Bibë Dodës nuk është trebajrakëshe, as pesëbajrakëshe dhe as dym-

bëdhjetëbajrakëshe, nuk është Mirdita statike, por ajo dinamike, Mirdita jo në tkurrje, por në zgjerim, në kërkim të hapësirave të reja. Mirdita e Bibë Dodës dhe ai bashkë me të lëvizin drejt projekteve ambicioze. Kapidan Biba blen prona në Lezhë dhe toka në Kallmet, ndërton kullë në Kallmet dhe pallat

-timin e plotë të fjalës, me gardë, punonjës shërbimi, kancelari, mësues privat të fëmijëve, etj. Në ndihmë të tij vihen një rrjet i tërë këshill- t a r ë s h nga rradhët e aristokracisë qytetare shkodrane, klerike dhe laike. Nga ana tjetër, Mirdita bëhet një pol në politikën shqiptare të Portës së Lartë, Fuqive europiane të kohës dhe vendeve ballkanike. Rreth Mirditës vërtitet Zadrima, Lura, Bajrakët e Pukës, Malësia e Madhe dhe pjesa katolike e qytetit të Shkodrës. Pjesë e këtij dimensioni të ri të Derës së

Dodën është vendosja e selisë së tij në Shkodër, që duhet parë si një akt i pastër politik dhe i dëshirës për zgjerimin e ndikimit. Përmes librit të Dr. Luigj Martinit, Princi Bibë Dodë Pasha, (a nuk thotë ky emërtim kom-pleksitetin e funksionit dhe të misionit të vet!), lëviz në një terren të vështirë, pothuajse të min-uar. Martini thotë se në njërën anë ishte projekti për krijimin e një principate osmane me qendër Mirditën si alternative ndaj Principatës së Malit të Zi, ideuar nga Stambolli dhe në tjetrën projekti për krijimin e Principatës autonome të Veriut me qendër Mirditën, si formacion shtetëror që ka pavarësi relative nga Porta e Lartë. Bibë Doda udhëtoi vazhdimisht në mes të këtyre dy alternativave. Ai i kryente mrekullisht detyrimet ndaj Stambollit, kur ato nuk cënonin inte-resat e Mirditës dhe të mirditasve dhe i kundërshtonte me vendosmëri kur ishin të dëmshme për ta. Duket se Bibë Doda është korrekt me Stambollin, por pas shlyerjes së detyrimeve në kuadrin e autonomisë, ishte gjithë kohën i përfshirë në aleancat antiturke dhe priste vetëm rastin që të ngrihej për të realizuar

misionin e tij historik dhe jetësor të përzënies së tur-qve nga Shqipëria. Bibë Doda eci gjithë jetën me shpe-jtësinë e kohës së vet. Luigj Martini bën kujdes për të n`a dhënë kompleksitetin e ngjarjeve që e shoqëruan Mirditën e asaj kohe dhe situatën e vështirë politike e ushtarake në terren. Ai ishte i ndërgjegjshëm për tre rreziqe ekzistenciale ndaj Mirditës dhe shqiptarëve në tërësi që në atë kohë vinin nga Mali i Zi, Turqia dhe Serbia, përballë Austrisë që ruante njëfarë asnja-nësie për hir të interesave të saj, Britanisë që ishte e painteresuar për çështjen shqiptare, Italisë në formim

e sipër dhe vetëm Francës, të interesuar për mbështetjen e Mirditës. Bibë Doda ka meritën e madhe se krijoi me Parisin një aleancë që rezultoi shpëtimtare për vetë atë, vijimësinë e pushtetit të Gjon-markajve dhe ruajtjen e autono-misë së Mirditës, çka u vërtetua më vonë edhe me protokollin nr.13 të Kongresit të Berlinit, ku autonomia e Mirditës në kuadrin e Perandorisë Osmane u garantua nga Fuqitë e Mëdha dhe u bë çështje ndërkombëtare e Fuqive të Mëdha. Një kontribut të veçantë Dr. Martini n`a sjell për të ndriçuar kryengritjen e Mirditës dhe pozicionin e mbajtur nga Bibë Doda në të. Një kompleks

ishin të gjithë shtetet e mëdha europiane, vendet fqinje dhe Turqia. Pas leximit të librit të Dr. Martinit n`a krijohet bindja

se Bibë Doda me siguri ka qenë faktori kryesor i organizimit të asaj kryengritje dhe se ai ka

-shme, sepse kryengritja nuk ishte përgatitur si duhet, ndihmat e premtuara nga jashtë nuk kishin ardhur dhe situata ndërkombëtare ishte e pafavorshme. Autori Martini e jep Kapidanin Bibë Doda në skena dhe prapaskena, që si një politikan me shumë përvojë qe di të zgjedhë kohën e duhur për të vepruar në re-alizimin e misionit të vet. Gjatë lëvizjes së Mirditës, Bibë Doda pothuajse u braktis dhe u keqkuptua nga të gjithë, madje sipas Dr. Martinit edhe nga francezët, të cilët si prosllavë që ishin, e dëshironin kryengritjen e Mirditës dhe nga austriakët që, si antisllavë, donin ta pengonin e sabotonin me çdo kusht.

nga Ballplatz. Më parë ka jetuar në Indi dhe në Kebek.”.(Piro Misha, “Arratisja Nga Burgu i Historisë, Botimet, Toena,

Revolucioni i Tetorit, dy vjet përpara përfundimit të Luftës së Parë Botërore dhe tre vjet për-para se t’i siguronin një vdekje ordinere, për t’mos thënë, banale

me një dendësi “bërthamore”

“Unazë të ndritshme Saturniane asteroidësh” të përmbledhur në një libër 500 faqesh për mirdi-tasin më të madh të të gjithë kohërave, Prend Doçin, nga In-xhinieri i respektuar Luigj Mar-tini. E lexova me një frymë dhe ma gudulisi trurin: Vërtetë dija pak, fare pak për Abatin mend-jendritur. M’u duk se Autori më mori përdore nga Paraspori në Kallmet tek kisha e Eufemisë, nga Shkodra në Romë, nga Korthpula në Kalivare, nga burgu i Stambollit në Korfuz, nga Kanadaja në Australi, nga Australia prapë në Romë, nga Roma në Orosh, nga Ulqini në Vjenë. M’u shfaqën parasysh një Plejadë mendjendriturish, nga Dora D’istria, De Rada, Edith Durham, Dhimitër Kamarda, Gjergj Fishta, njëzetepesë vjet më i ri, Ndre Mjeda, Ndoc Nikaj, Luigj Gurakuqi, Shtjefën Gjeçovi e Pashk Bardhi. Një personalitet poliedrik ku janë mishëruar e gërshetuar si tek askush shqiptar tjetër i këtij formati, përkushtimi dhe sakrifica e Misionarit re-ligjioz, qëllimi i lartë i Patriotit, trimëria e Luftëtarit, eleganca e Diplomatit, elokuenca e Politi-kanit, erudicioni i Shkencëtarit Kryevepra e tij, me shkëndija gjenialiteti dhe heroizmi të për-zier bashkë, është “Shoqëria Bashkimi”, me produktin e saj më të ndritur, Alfabetin shqip të Manastirit. E mahnitshme dhe unikale Memorandumi për gjendjen e Besimtarëve në Greqi, në raportet e ndërlikuara të gjeopolitikës ballkanike, aus-trohungareze, ruse, franceze dhe italiane.

Dritëhijet e marrëdhënieve mirditase-malazeze.

Luigj Martini na ka shtruar në tryezën e leximit pothu-ajse gjithçka është shkruar për Doçin, pa retush, pa përzgjed-hje tendencioze. Martini nuk i shikon me antipati dhe nuk bën interpretime tifozi, as nuk shfaq skepticizëm nënvleftësues edhe ndaj ndonjë reference të nivelit mesatar, të paklasi-fikuar në vlerën e një doku-

si një kimist i kultivuar dhe i superkualifikuar na ka sjellë një Tabelë Mendelejevi me një-qindepesë “Elementët” dhe i ka shpupurisur grupet.

-Ja ku i keni, sikur na thotë Luigji: Arin e fjalës, Platinin e Dijes, Volframin e qëndresës, Molibdenin e Politikës, ok-sigjenin e Patriotizmit, por edhe “inertet”, toksidet, radioaktivët, squfurin e zilive dhe deforma-cionet e ndonjë geni të shprishur shqiptar. Me librin e tij të punuar më dashuri dhe përkushtim, Luigji na ka ftuar, sidomos ne mirditasve, t’u afrohemi më shumë bibliotekave dhe arki-vave për t’i prekur me duart tona “ të thënat” për Mirditën dhe mirditasit. Faleminderit, i nderuari Luigj Martini, për këtë shteg të hapur me dashuri dhe përkushtim!

Bibë Doda në librin “Mirdita përmes liderëve”NIKOLLË LOKA

STUDIUES

6 26 DHJETOR 2013 MIRDITAOrgan i Shoqatës Klubi kulturor “Mirdita”

Dinastia princërore e ShpanëveDominuan veriun, duke u shtrirë deri në Raguzë, ku nxori gjeneralë të spikatur, si Pjetër NIKOLLË LOKA

SPANËT NË FISNIKËRINË E HERSHME ARBËRESHEPerandoria Romake e Lindjes që jetoi për më shumë se njëmijë vjet qe

nga përbërja etnike shumëkombëshe, por në traditën politike trashëgonte praktikën romake të qeverisjes, pavarësisht se gjendej në hapësirën kul-

të madhe, por me kalimin e kohës ky faktor u dobësua dhe arbërit zunë vetëm pozicione të ulta dhe të mesme në hierarkinë feudale bizantine.

arbëreshe dhe përmenden krahas familjeve më të vjetra: Ari-aniti, Barbuka, Besosja, Blenishti, Braka, Klange, Grinani, Leti, Limi (Lillini), Mesia (Misia), Skura, Sumbramoni, Verona, etj. Në gjysmën e dytë të shekullit XV, dy shtresa shoqërore po vinin duke u shkrirë për herë

arbre: Spanë, Dukagjinë, Zahariaj, Jonimë, si dhe Cernojeviçët e Malit të Zi me bashkësitë luftarake e blektore, të cilat përgjatë shekullit

të forta. Duke marrë parasyshë nivelin e lartë të zhvillimit ekonomik dhe shoqëror në pellgun e Matit, mendohet se Shpanët në zanafillë e kishin origjinën nga kjo trevë. Duke u zhvendosur drejt veriut, në aleancë herë me venedikasit dhe herë me serbët, Shpanët u bënë zotër të Pultit që aso kohe shtrihej në hapësira të gjëra. Pulti i Epër në shekullin VIII-XIV përfshinte ter-ritoret e sotme të Gashit, Krasniqes, Nika-jve, Mërturit, Toplanës, Lumës dhe Mirditës

ORIGJINA E SHPANËVE Në shumë raste ngjitja e familjeve feudale

shqiptare ishte bërë nën hijen e perandorëve bizantinë ose despotëve serbë, të cilëve u kishin shërbyer dhe prej të cilëve ishin shpërblyer me tituj të bujshëm, si sebastokrator, e të tjerë. Si te shoqëritë e tjera feudale, edhe në territoret arbëre pati përpjekje për legjitimimin e pushtetit feudal në mënyra të ndryshme përmes të drejtës së vjetërsisë, të drejtës së më të fortit ose më të pasurit, etj. Edhe Shpanët, siç duket, janë prekur nga kjo mënyrë sjellje. Gjon Muzaka i konsideron të lidhur me familjen Perandorake Engjëlli dhe përmes saj deri me perandorin Teodosi i Madh. Këtë prejardhje e deklarojnë dhe kushërinjtë e tyre, Ëngjëllorët e Drishtit. Sidoqoftë, si familje me status

-

shqiptarë që u njohën nga Karli I Anzhu nuk u formuan menjëherë si dyer sunduese, por kishin ndjekur procesin e natyrshëm historik në

marrë nga territoret e Spanëve së bashku me një pjesë të Shqipërisë së Veriut dhe të gjitha rrugët që të çonin në Mirditë dhe në Lezhë. Siç kuptohet, Shpanët kishin në zotërim një territor në veriun e vendit, ndoshta pellgun e Matit dhe ata ranë nën sundimin e Balshajve si vasalë të tyre. Për disa kohë nuk kemi një përplasje të Shpanëve me Balshajt. Për sa kohë sundimtari kryesor ishte i fortë ushtarakisht, vasalët e tij nuk ngrinin krye. Dukagjinët, Jonimët, Zahariajt dhe Shpanët para vitit

arrinin të shkëpusnin çdo varësi, qoftë prej Balshajve ose më vonë prej Venedikut, sapo të shfaqej rasti i volitshëm. Shpanët arritën të hiqnin qafe zgjedhën e Balshajve dhe në vazhdim bashkëpunuan me feudalë të tjerë ose krijuan aleanca afatshkurtëra me të huajt në përpjekje për të mbrojtur interesat e tyre. Ata në periudha të caktuara qenë aleatë të venedikasve, serbëve dhe turqve, ndërkohë që në periudha të tjera u bënë armiq me ta. Prandaj territoret e Shpanëve kanë ndryshuar nga koha në kohë, por, siç duket, Drishti qe bërë qendër e tyre dhe vazhdoi të mbetej i tillë deri në pushtimin osman.

SHPANËT NË SHKODËR DHE DRISHTShpanët në përpjekje për të shtuar ndikimin e tyre kaluan nga pellgu

i Matit ku ishin dhe u vendosën në Shkodër dhe Drisht. Ata u panë nga -

tokratike. Për herë të parë i gjejmë në Shkodër në vitin 1322. Në vitet

1416 ishin pronarë të mëdhenj tokash, një pjesë të së cilave e humbin -

rëdhënieve që krijonin me venedikasit ose serbët, të cilët praktikonin shpronësimin e kundërshtarëve të tyre rebelë. Kështu, gjatë kohës kur despotët serbë qeverisnin Drishtin, në vitin 1430, Republika e Venedikut i dhuroi Tanush Malomu-t një shtëpi në Shkodër, e cila më parë ishte pronë e kryengritësit rebel Stefan Shpanit. Po ashtu, një pronë tjetër e

Cvektu-t. Edhe kleriku Pjetër Shpani nga Drishti, në vitin 1401, atëherë kanonik i Drishtit dhe pastaj, në vitin 1422, Kryeipeshkëv i Tivarit, i kishte bërë kërkesë Republikës së Venedikut që t’i rikthente disa prona të cilat Gjergji II Strazimir Balsha ia kishte rrëmbyer të atit, Nikollës dhe ia kishte dhuruar njëfarë Jonimës nga Shkodra, por këtë kërkesë Republika e kishte hedhur poshtë.

Pas rregullimit të marrëdhënieve me Venedikun, gjendja ndryshoi

armiqëve të Republikës. Si shpërblim për aleancën në luftë kundër Balshës III në vitin 1415, Pjetër Shpani, më vonë komandant i shquar

dhuruar Stefan Jonimës nga Shkodra. Por së bashku me të vëllanë

Shqipëri Michele Steno, fortesën e vogël të Petras, që ishte pronë e

Shpanit zotërimet e rebelit Del Conte. Me anë të aleancave politike dhe ushtarake, Shpanët i kishin shtuar shumë pronat në zonën e ulët, sa kur autoritetet venedikase u angazhuan në zgjidhjen e mosmarrëveshjeve për

në veçanti, si një pikë referimi me rëndësi në ndarje. Në dokumentin e

Pjetër Shpanit. “Përcaktohen ndërmjet Giorgio i të ndjerit Vulco

Coponico, Kli e vjetër, dy kështjellat, Liqeni i Shkodrës, Drini, Rrjolli, Balza, San Giovani, Karpaneto, Castel-

leto, maja e Marina, Veschas, pronat e Pjetër Shpanit, mali Veleçik, Otot, Stara, shtëpia e Benco Otti do

të jetë i Venecias”. (At Zef (Giuseppe) Valentini, Vepra III, Shënime mbi regjimin e vendqëndri-

meve veneciane në Shqipëri në shekullin XIV dhe XV, Tiranë 2006, f.70) Në rregjistrin e kadastrës dhe të koncesioneve për rrethin e Shkodrës 1416-1417 del se Pjetër Shpanit i ishin njohur privilegjet që kishte patur në vitet e mëparëshme dhe krahas shumë pronave të tjera, bënin pjesë fshatrat Dobre dhe Karpeneto në rrethinat e Shkodrës dhe Brex e Kurtis pranë Drishtit. Pinjolli

në Shkodër dhe kishte shumë prona në

prona të tjera me letra dukale dhe ishte kreu i fshatrave Bishtrjollë e Karroq. Edhe

Nikollë Shpani dhe pasardhësit e tij kishin prona të shumta në Shkodër dhe rrethinat e

saj. Shpanët njihen gjërësisht si zotër të Pultit. Kjo nuk do të thotë se në trevat malore të jetë

vendosur sundimi klasik feudal, por sidoqoftë një marrëveshje në mes të fshatarësisë së lirë të

këtyre trevave dhe Shpanëve duket të ketë patur. Mesa duket, ashtu si dhe në treva të tjera malore,

edhe në Pult, fshatarësia nuk paguante taksa dhe nuk i nënshtrohej të drejtës feudale, por qeverisej sipas të Drejtës

Zakonore dhe në shkëmbim të këtij lëshimi, ishte e detyruar të merrte pjesë në luftëra të ndryshme për llogari të princërve Shpanë.

PËRFAQËSUES TË SHQUAR TË DERËS SË SHPANËVE

pastaj pronarë të mëdhej tokash në Shkodër e Drisht. Për t’u dalluar nga

miles), më vonë titullin venedikas “ser”, etj”. Sipas autorit Ducange, në kohën kur në Serbi mbretëroi Uroshi, pasardhësi i fundit i Nemanjëve, Andrea, pinjolli i familjes së shquar të Shpanëve qeveriste Drishtin me titullin Dukë. Ai vdiq në vitin 1366, duke ua lënë Principatën fëmijëve të tij. Në këtë kohë Dukët e Drishtit (pra Shpanët) kishin nën sundimin e tyre Du-

kagjinin e Epërm që përfshinte Shalën, Shoshin, Shllakun, Temalin, Pultin dhe Postribën. Familja e madhe Shpani konsiderohet si një nga familjet më

vëllezërit: Pjetër e Marin Shpani dhe Aleks Shpani, djali i Pjetrit. Thallozi

Spanoviçi). Nje degë e kësaj familje në qindvjetshin XV ka qenë në shërbim të Venedikut. Një tjetër ishte partizane e serbëve”. Duke rritur fuqinë dhe

arbëre dhe më gjërë. Andrea Shpani u martua me Katerinën, vajzën e Gjergj Arianitit dhe u bë baxhanak me Skënderbeun, Gjuragj Cernojeviçin,

dhe Bartolomeo Giupedella Rovere, nipin e Papës Siksti VI. Ndërsa Aleks Shpani u martua me Elizabetën, që quhej ndryshe Milica, vajza e Despotit të Serbisë Gjergj Brankoviç dhe motra e Despotit Llazar Brankoviç dhe Mara Brakoviç, gruas së sulltanit otoman, Murati II.

Pjetër Shpani ishte gjeneral i shquar. Ai radhitet ndër udhëheqësit që kishin komanduar luftërat antiturke në vitet 30 të shekullit XV. Kishte qenë pjesëmarrës i Lidhjes së Lezhës dhe mbështetës i Skënderbeut.

Mirdita deri më sot është shembulli më tipik për dhunën, diskriminim dhe padrejtësitë që sistemet politiko-shoqërore dhe diktaturat kanë ushtruar mbi popullsinë e saj. Pikërisht ky diskriminim është ndjerë më tepër në

pjesë të veta. Aktualisht Shqipëria po bën ndarjen e re territoriale dhe mirditorët e mbështesin këtë vendim, sepse krijohet mundësia e rregul-limit të arbitrariteteve që janë bërë mbi të. Ka ardhur çasti i shumëpritur dhe i kërkuar nga takime përfaqësimi gjithëmirditore, (që nga viti 1993, drejtuar Qeverisë Meksi, në vitin 2009 drejtuar qeverisë Berisha dhe aktualisht kërkesa që i është adresuar Qeverisë Rama dhe gjithë forcave politke të vendit), për të realizuar njësimin e saj territorial. Është pa-drejtësi lënia e mëtejshme e Mirditës në gjendjen e copëzuar të zgjatur deri në ditët e sotme. Konkretisht njësimi i Fanit me Mirditën (më parë i ishte kaluar Kukësit), realizuar në vitin 1976, pati vetëm impakte pozitive

Historia, dokumentet, arkivat tona e të huaja, hartat e vjetra, kronikat e udhëtarët e çdo kategorie që kanë shkelur në këto troje e

kristalizuara. Nisur, më e pakta që nga Shteti i Arbërit, (stema dhe akti i parë juridik i shkruar në gurë janë gjetur në Gëziq të Mirditës), prijësit e sunduesit Blinishtë e më pas Dukagjinët, zotëruan e forcuan njësimin e këtij territori, i cili edhe në kushtet e pushtimit Osman u ruajt dhe

shoqëror, doksor, territorial, etnokulturor duke u pagëzuar me emrin Mirditë. Është theksuar qartë në kërkesat se Mirdita është njësim

veta shumë të dallueshme nga fqinjët e saj. Mirditorët, në kuadrin e tyre historik, gjithmonë kanë qenë me kontribute të evidentuara në ngjarjet më të qenësishme të fateve në zgrip, si dhe të etapave të zh-villimit dhe të përparimit të Shqipërisë: ata kanë qëndruar me armë,

Mirdita kërkon njësiminterritorial në ndarjen e reNuk është kundër riorganizimit që kërkohet nga qeveria. Por të marrë fund coptimi në pesë rrethe të bëra për efekte politike nga regjimi komunist

726 DHJETOR 2013MIRDITA Organ i Shoqatës Klubi kulturor “Mirdita”

nga Drishti e deri në MirditëSpanin, bashkëluftëtar i Gjergj Kastriotit-Skënderbeut në luftën kundër turqve osmanë

Plagoset në betejën e Torviollit në vitin 1444. Mbështet Skënderbeun, por në mbledhjen e Lidhjes Shqiptare, në vitin 1447, kur u kërkua t’i shpallet luftë Venedikut, së bashku me Gjergj Dushmanin e kundërshtuan këtë vendim dhe u larguan nga Lidhja. Afrimi i Skënderbeut me Venedikun do të sillte përmirësimin e marrëdhënieve të tij me rivalët Shpanë, të cilat mbetën në vijimësi si vëllazërore. Vetë Skënderbeu interesohet që Pjetër Shpani të merret në mbrojtje nga Mbreti Alfons i Napolit. Si duket, Pjetrit i pëlqen kjo ide dhe në pranverë të vitit 1456, nëpërmes Ramon de Ortafasë, i kërkonte Alfonsit “që të jetë i mbrojtur prej tij dhe t’i sigurohen mjetet e jetesës dhe, nëse e dëbojnë turqit, të mund të strehohet në tokat e Mbretit”. Për jetën e Pjetër Shpanit ka shumë dokumente në arkivat e Republikës së Raguzës. Në lidhje me të, Gjon Muzaka shkruan se “i mbijetoi luftës dhe vdiq në moshë të thyer në vitin 1457”. Për një kohë, zotërimet e tij pas pushtimit turk u quajtën për një kohë Pjetërshpan.

Marin Shpani kishte luftuar kundër mbretit Grgur Brankoviç, prej të cilit kishte mundur të merrte Shkodrën, Lezhën dhe Durrësin, duke kontrolluar praktikisht gjysmën e Shqipërisë së Veriut. Grgur mundi ta largonte me forcë Marinin nga Shkodra, por ai mblodhi forca të tjera

rreth vetes, që e kërcënonin seriozisht Grgurin. Në ato kushte u arrit një armëpushim dinjitoz, sipas të cilit Marini u bë Vojvodë i Durrësit dhe iu njohën zotërimet e tij. I pasigurtë se do të mund t’i çlironte territoret, Marini e pranoi marrëveshjen, sipas të cilës u radhit ndër feudalët më të fuqishëm të Mbretërisë së Serbisë. Siç duket, pas kësaj ngjarje Shpa-nët u vendosën edhe në Durrës. Në mes të pjestarëve të degës së Durrësit

quhej Perin. Në betejën e Torviollit, më 29 qershor të vitit 1444, Marini komandonte rezervën e këmbësorisë të përbërë nga 1700 luftëtarë. Në atë luftë u dalluan Pjetër Shpani dhe një tjetër pak i njohur, Fran Shpani. Nën

që me dy mijë luftëtarë të mbronte kështjellën e Balzës. Pasi u njoftua nga i vëllai Pjetri për sulmin që kishin përgatitur venedikasit, duke gjykuar se nuk kishte forca të mjaftueshme, Marini u tërhoq dhe shkoi në kështjellën e Danjës. Ruajti pozicione të larta në ushtrinë e Skënderbeut dhe në vitin 1456 Marin Shpani u dallua në një betejë kundër forcave turke të udhëhequra nga Mustafa Pasha dhe Moisiu i Dibrës.

Aleks Shpani si kushëri i sulltan Mehmetit II dhe i Kryevezirit Mahmut Pashë Ëngjëlli për shumë kohë shërbeu si ndërmjetës midis Republikës së Venedikut dhe Perandorisë Osmane, duke marrë nga Venediku shpërblime të majme. Nën sundimin serb Aleksi ishte Vojvodë i qytetit të rëndësishëm Novo Bërdo. Permendet si Zot i Dukagjinit në

e paqes me Venedikun. Por ai duhet të ketë qenë që më parë në kontakt me venedikasit. Në një takim me Gabriel Trivisano, që ishte emëruar Proveditor në Shqipëri, Senati venedikas la të kuptohet se kishin qenë të informuar me letra prej Aleks Shpanit rreth kushteve në Shqipëri dhe

Venedikut, sidomos në lidhje me çështjen e Mahmut Pashës, Aleksi kishte marrë një shpërblim vjetor prej dyqind dukatësh. Pak vjet më vonë, së bashku me familjen Aleks Shpani largohet për në Venedik.

SHPANËT NË HISTORI

Atdheun, ndërsa pjesa tjetër kaloi nëpër male për të vazhduar rezistencën. Siç e dimë në Venedik u hodhën të ikurit e Shkodrës dhe të Drishtit, pastaj dhe ata të Durrësit dhe të Lezhës. Në mes tyre, përveç “borgjezëve si Marin Barleti dhe Marin Biçikemi, ishin edhe Dukagjinët, si dhe të mbijetuarit e familjeve dikur të fuqishme në zonën e Drishtit: Shpanët dhe Ëngjëllorët, që një legjendë familjare i bën të prejardhur nga i njëjti trung. Shpanët ruajtën në Venedik një pozicion shoqëror mjaft të lartë (ndoshta duke shërbyer

rëndësishme veneciane si Kontarinët e Mikelët. Por ata shkuan edhe në Padova dhe ka mundësi që dega kryesore e familjes të jetë vendosur aty. Studiuesi italian Gannaro Grande shkruan se “Shpanët janë një familje

në rajone të ndryshme të Italisë. Antonio ishte Baron i San Giulianos, titull

në Marsala. Një pjestar tjetër i familjes me emrin Antonio mbajti postin e

mbiemri Shpani shfaqet në Kurcola dhe pastaj degëzohet në Shebenik, ku dhe zhduket. Me diplomë në 27 shkurt 1711 Mbreti Karli III i Kastiljes dhe

Aragonës i dha titullin e Kontit të San Martino-s, Don Giovanni Valentino Spano dhe pasardhësve të tij në linjë gjaku. Ndër Shpanët e shquar në Itali përmenden Agamennone Spanò, patriot. Lindi në Reggio di Calabria në vitin 1756. E mobilizuan në ushtrinë e Burbonëve, megjithatë mbështeti idetë republikane dhe u bashkua me lëvizjen kundër tyre. U dallua si komandant i legjionit Campana dhe pastaj Gardës Kombëtare. E arrestuan dhe e dënuan me vdekje. Vdiq në Napoli, në vitin 1799. Familje të moçme shqiptare shihen në Raguzë që më 1322. Në vitet 1365-1371, në oborrin e Arqipeshkëvit të Raguzës gjendeshin pjestarë të familjeve patrice drishtiane: Suma, Palombo, Lepombo dhe Shpani. Sidomos duhen veçuar ato familje që kishin ardhur nga qyteti i Shkodrës dhe i Lezhës, ndër të cilat përmendet ajo e mjekut Gjergj Nikollë Shpani, i cili kishte shërbyer në Bosnjë, Padovë e Kotorr ku

-

reputacionit si prift i ditur, ai emërohet prior në Dubrovnik, në Kuvendin e Domenikanëve, në shkurt të vitit 1404, duke zëvendësuar paraardhësin e tij shqiptar, At Gjonin. Në Raguzë ka jetuar edhe muzikanti Pjetër Shpani. Po këtë emër, Pjetër Shpani, mbante një klerik i njohur, që kishte qenë kanonik i Drishtit dhe në vitin 1422 ishte bërë Arqipeshkëv i Tivarit. Kemi dëshmi

Jakob Shpani ishin diplomuar në Universitetin e Padovës në gjysmën e dytë të shekullit XVII. Nikolla u bë Arqipeshkev i Korculës në vitin 1673, ndërsa

Po kështu në Zarë të Dalmacisë, ku gjendet edhe sot një ngulmim sh-qiptar, që më përpara ishte vendosur një degë e familjes Shpani. Përmendim dhe martesën e Mikelit, djalit të Konstandin Trashit, Çamberlen i Oborrit Mbretëror të Mbretit Sigizmund të Hungarisë me princeshën shqiptare He-lena Pulati-Spano, e cila pas vdekjes sa burrit të saj, në vitin 1402 në Smirne, në luftë kundër Tamerlanit, u bë murgeshë. Mikeli qe varros në Bazilikën e Shën Irenës në Konstandinopojë në vitin 1453. Mikeli dhe Helena patën tre vajza: Theodolinda, Eudocia dhe Joana. Shpanët u mbijetuan dallgëve historike Ata prej Italie dhe Dalmacie u shpërndanë nëpër Europë dhe deri në kontinentin e Amerikës. Në kohën e vonët përmendet një Spiridon

me mbiemrin Spani në Fiume dhe një në Zara, si dhe shumë familje të tjera me këtë emër në rajonet e Kalabrisë dhe Siçilisë. Disa degë të Shpanëve edhe pas rreth 15 breznive e kanë ruajtur mbiemrin e përbashkët. Ato jetojnë në disa vendbanime: Ulëz, Patin, Laç, Mamurras, Shkodër, Lezhë, Shëngjergj, Tiranë dhe në emigracion. Ndër Shpanët e shquar përmendim Dom Nikollë Shpanin, që ka qenë prift në famullinë e Pejës ose Rugovës pas vitit 1722

ka qenë mësues i Liceut Normal të Prishtinës. Kujtohet me respekt Nikollë Zef Shpani për mençuri, mature, besë, trimëri dhe mikpritje. Shtëpia e tij ka qenë bazë e luftës Nacionalçlirimtare dhe strehë e misionit anglez.

Ndërsa sot ka bërë emër Ing. Ndue Gjet Shpani, deputet në legjislaturën e kaluar të Parlamentit dhe aktualisht sekretar i Përgjithshëm i Partisë Demokristiane dhe senator i Unionit Demokristian.

ata shquhen: Xhaferr Shtëpani që udhëhoqi kryengritjen e malësisë së

-

Shtëpani, komandant i çetës së Shëngjergjit, Reshit Ali Shtëpani, partizan i çetës së Shëngjergjit dhe pastaj në brigadën e pestë sulmuese, Fiqiri Shtëpani, drejtor i shkollës së mesme ushtarake “Skënderbej” etj.

Me nismën e Ing. Ndue Gjet Shpanit ka dale videoklipi i këngës kush-tuar gjeneralit Pjetër Shpani, me tekst të Gjok Becit, që e ka kompozuar dhe e këndon Mark Gjoka.

në histori.

çasti të shprehet me veprime konkrete vlerësimi i munguar dhe të krijohen premisat dhe nxitja për një konkurrim vlerash e zhvillimi frytdhënës pozitiv edhe për kushtet e reja ku ka hyrë vendi ynë.

Mirditorët janë të bindur se nuk është as qëllimi dhe as ekzis-

lerë Mirditën peng të këtij formati administrativ, të copëtuar e të shpërndarë në shtatë rrethe. Ne mendojmë se tashmë po të ndiqej formalisht ndarja sipas ish-rretheve të krijuara nga sistemi komunist, çështja e Mirditës do të mbetej pa u zgjidhur.

Mirdita nuk është kundër organizimit të ri territorial që po bën qeveria. Nuk është as kundër krijimit të blloqeve të mëdha bashkiake e as njësive të tjera administrative më të vogla. Ajo kërkon që, në bazë të ligjit dhe vendimeve përkatëse që ka marrë aktualisht qeveria për ndarjen territoriale, mirditori të organizohet në njësitë e veta territo-

dinjitetin njerëzor të tij. Është në nderin, të drejtën dhe vullnetin e tij të jetojë, të punojë, të zhvillohet e prezantohet normalisht: “Jam mirditas, jam mirditor” e jo të vazhdojë si deri tani: “Jam mirditor prej Puke…”, apo çfarëdo rrethi tjetër ku e kishin aneksuar. Nuk

do vetveten njësoj si të gjitha njësitë e tjera të Shqipërisë.Gjithashtu ajo kërkon që, në grupimin zonal ku do të përf-

shihet me territoret e tjera, në emërtesën cilësuese të Zonës të evidentohet edhe emri Mirditë. Pra Mirdita nuk kërkon ndarje, por bashkim të konceptuar si njësi të konsoliduar dhe nuk mund ta pranojë bashkimin duke u bërë më parë copa-copa siç është vepruar gjer më sot. Të mos konsiderohet pretendim kërkesa e mirditorëve, por legjitimitet. Është gjëja më legjitime, më nor-male dhe plotësisht e realizueshme kërkesa që Mirdita të gëzojë njësimin territorial jetik të saj.

Njësimi do të krijojë perspektiva dhe mundësi të reja zhvillimi. Duhen krijuar hapësirat e nevojshme si në planin organizativ imediat ashtu edhe për projektet afatgjata të kësaj zone me peshë për Shqipërinë.

Për ta lehtësuar dhe kryer sa më mirë këtë synim të përbashkët: Qeveri-Mirditë, intelektualë, ish-deputetët dhe deputetët, kuadrot, përfaqësimi i të gjitha shtresave shoqërore të traditave dhe forcave politike të sotme të Mirditës kanë ngritur forumin “Për Mirditën e njësuar”. Ky forum i konceptuar si një ndihmesë mbi bazën e një bashkëpunimi e mirëkuptimi ligjor e shoqëror, do të japë kontribut pa rezerva për realizimin e këtij procesi sa më koherent dhe në për-shtatje me dëshirat dhe të mirën qytetare e shtetërore të Shqipërisë sonë të shtrenjtë. Së shpejti do të depozitojmë edhe një studim të gjerë, bërë gjatë këtyre njëzet e tre viteve me propozime konkrete të mbështetura me studime, testime, anketime, të përputhura edhe me kërkesat ligjore aktuale. Diktaturat janë sjellë keq, ne duam ta çojmë në vend deformimin që i është bërë historisë së Mirditës e për rrjedhojë edhe historisë së Shqipërisë. Ndue Gjika

8 26 DHJETOR 2013 MIRDITAOrgan i Shoqatës Klubi kulturor “Mirdita”

REDAKSIA

KRYEREDAKTOR

Jakin MARENA

ZV.KRYEREDAKTORË

Violeta Gjergj MARKU

KORREKTOR LETRAR

Ana PËRTENA

KOLEGJIUMI I REDAKSISË

Mark TIRTA Gjon Gjokë BECI Gjon JAKU Agim DOÇI Anton BOÇI Dedë SHKURTI Albert GJOKA Gjovalin NDOJA

NR. I LLOGARISË I SHOQATËS SË KLUBIT KULTUROR “MIRDITA”:

Banka Kombëtare Tregtare Tiranë.

Shtypur dhe sponsor “MIRGEERALB”

MIRDITA

Organ i Shoqatës Klubi kulturor

“Mirdita” volejboll femra, një histori suksesi

MINATORI

“Një histori e rrallë e sportit në trevën ku themeli emancipimit

të gruas i shqiptare u ngjiz nga gjaku i katër heroinave”

Padyshim “loja e rrjetës” mbetet nga më impresio-nueset prej afro 50 vitesh nga vajzat e Rrëshenit. Me

paragjykues të akumuluar vecmas në krahinat veriore të vendit, vajzat e para të volejbollit, jo vetëm që e përmbysën në një kohë të shpejtë, por e bënë sportin e zemrës të gjithë qytetit dhe Mirditës, duke dhuruar emocione pafund për dekada.

Le të sjellim pak historik. Ekipi “Minatori” në vojelboll

Trajner Haki Halili, Kryetari Kom. Fisk. Rethit, Mëhill Doda, Zv/Kv. Preng Bardhoku. Pjesëmarrja e ekipit tonë: për herë të parë në kampionatin kombëtar për të reja në Lezhë 5-10 Maj 1976.

Pjestaret e para të ekipit:Terezina Marku, Kapitene Skua-

dre, Vitore Gjoni, Çezarina Macaj, Tereze Përkola, Dilë Shtjefanaku, Marte Ndoka, Marie Hyseni,Vitore Tusha, Tereze Pertena, Marie Pepa,Age Nikolli, Prena Doda. Trajner Haki Halili, Përgjegjës ekipi Tom Lleshi. Ekipet pjesëmarrëse në Grupin tonë: Lezha, Peshkopia, Mati, Gramshi, Rrësheni.

Vendin e parë e zuri Korabi i Peshkopisë duke u shpallur dhe kampione e kategorisë së dytë për të rejat. Nga ky vit, ekipi i Korabit bëhet pjesëmarrës në kategorinë e parë. Ekipi ynë zuri vendin e katërt duke mundur vetëm Gramshin. Lezha zuri vendin e dytë. Ekipi ynë u shpall ekipi me korrekt gjatë ndeshjeve në grup dhe vajzat në analizën e punës për këtë aktivi-tet caktuan objektivin për vitin

klasifikimi në vendin e tretë. Për të arritur objektivin, me p r o p o z i m i n e trajnerit H. Halili u vendos të bëhej 15 ditë p u s h i m d h e 11 muaj stër-vitje e pandër-prerë. Pas një p u n e s h u m ë t ë l o d h s h m e 1 vjeçare stër-v i t o r e d h e disa ndeshje m i q ë s o r e s i me Korabin në P e s h k o p i n ë Mars 1977, Rrëshen Prill 1977 me rezultatin 3-0, me 31 Korrikun në Burrel me rezultatin 1-3, ekipi Minatori niset për në Lezhë për të matur forcat për 5 ditë me radhë 10-15 Maj 1977 me ekipet: Besëlidhja, Apollonia, Minatori , 31 Korriku, Luftëtari, Dajti. Në përfundim të ndeshjeve ekipi i Minatorit zuri vendin e dytë duke tejkaluar objektivin e parashikuar. Vendin e parë e zuri Apollonia. Mbas ndeshjes së parë Apollonia u ren-dit në kategorinë e parë. Në Lezhë këtë vit u shpall lojtarja më e mirë e grupit Vitore Gjoni pasuese dhe shutere. Zënia e vendit të dytë në grup na entuzjazmoi pa masë neve dhe sportdashësit tanë që u befa-suan nga ky rezultat i cili nuk pritej. Mbas një analize të hollësishme të punës së bërë për sezonin sportive 1977, njëzëri ekipi mori vendimin e

-din e parë në grup dhe të dilte në

Ky do të ishte dhe objektivi

Kom. Fisk. Rrethit dhe veçanarisht me iniciativën e Z. Preng Bardhoku si kryetar i Kom. Fisk., federata e volejbollit vendosi që një grup të zhvillonte ndeshjet kualifikuese

titullit detyrat dhe përgjegjësitë për ekipin u rritën pa masë. Asnjëherë nuk diskutuam rënien nga katego-ria. Në vitin e parë lamë pas 3 ekipe

e katërt në kategorinë e parë. Maj

reja dhe deputuese në kategorinë e parë për të rritura. Trajner Jorgo Koçuli dhe Përgjegjës Ekipi, Gjergj

Minatori, nën drejtimin e trajnerit Jorgo Koçuli shpallet kampione e Shqipërisë në kategorinë e parë për

kategorinë e parë për të rritura me trajner Jorgo Koçuli. Mbas këtij viti hapet një faqe e re për volejbollistet mirditore. Gjatë kësaj periudhe vlen të kujtohen vajzat që humbën jetën në moshë shumë të re: Dila Shtjefanaku, Pranvera Luca, Arjana Arapi. Për kontributin e madh që ka dhënë në rritjen e cilësisë spor-tive, pallatit të sportit në Rrëshen i vihet emri Arjana Arapi. Krahas këtyre volejbollisteve të talentuara, shkëlqejnë edhe vajzat po kaq të talentuara si: Valbona Arapi, Lulije Vladi, Majlinda Hamitaj, Gjyste Picaku, Majlinda Hysa, Liri Kurti,

-min e ekipit nga H. Halili, ngrihet brezi i dytë i vajzave ku spikasin ne veçanti Dalina Kola, Lindita Prenga (Hoxha), Shpresa Reçi etj. Krahas lojtareve të mira vlen të kujtohen me respekt për kontribu-tin e tyre të paçmuar trainerët e pa-lodhur Ylli Dajçi, Pashk Biba, Preng Toma. Aktiviteti i tyre përfundon deri në vitin 1997. Gjatë atyre 22

viteve punë të palodhur vlen të kujtohet Z. Preng Toma që i dha një impuls të ri volejbollit mirditor. Gjatë kësaj periudhe dhanë kontribu-tin e tyre shefat e klubit spor-tiv Minatori si: Preng Bardhoku, njeriu më aktiv që sakri f ikoi g j i t h ç k a p ë r ecurinë sa më të mirë të volejbol-lit, Ndue Ruçi, Mark Loci, deri

Mark Kola. Me 16 dhjetor 1999 me iniciativën e trajnerit Haki Halili dhe me mbështetjen e pakursyer të Presidentit dhe sponsorit të asaj kohe Z. Fran Kaçorri, u bë e mundur që të ringrihet edhe një herë ekipi i volejbollit. Kjo iniciativë nuk shkoi dëm. Nga ajo ditë e deri më sot Mi-natori jo vetëm u ngrit edhe një herë në këmbë por ka arritur rezultate shumë të larta. Kjo falë ndihmës që kanë dhënë edhe trajnerët e jashtëm në këtë rreth. Pa mbështetjen e Fran Kaçorri, Mark Gjoni dhe Met Troplini, asgjë nuk do të ishte bërë. Periudha 2000-2010 nxori në pah vlera të reja të volejbollit mirditor. Vlen të përmendim lojta-ret e talentuara Arjola Prenga dhe Esmeralda Tuci. Këto pak rrjeshta në përvjetorin vjetorin e krijimit të ekipit janë vetëm një pikë ujë në oqeanin e një pune vetëmohuese të këtyre vajzave. Me respekt dua të falenderoj edhe prindërit e atyre vajzave si dhe sport-dashësit e dashur që kanë qënë një mbështetje e pakursyer përkrah këtyre vajzave. Më falni për emrat që nuk i kam përmendur pasi janë të shumtë.

ISH-TRAJNERI HAKI HALILI

ne Rrëshen. në Rrëshen jo vetëm na gëzuan pa masë, por në të njëjtën kohë ishin

i stërvitjes u bë me kujdes për një vit punë intensive dhe të studjuar mirë nga trajneri Haki Halili dhe mbasi u miratua nga Kom. Fisk.Rrethit, f i l lo i puna. Mungesa e nje salle stërvitje nuk na trem-bi. Përballuam të nxehtin e verës, dhe nuk b ë m ë a s n j ë ditë ndërprerje në dimrin e ftohtë. “Asnjë mungesë në stërvitje” , kjo ishte motoja e punës tonë. Kaloi dimri dhe erdhi pranve-ra. Është një pranverë e paharruar për vajzat dhe sportdashësit tanë të mrekul-

-ve të reja në ekip. Tashmë në ekip ishin vetëm tre vajza nga ato të vitit 76-77, Vitore Gjoni , Vitore Tusha

, Lumturi Nika. Por krahas këtyre vajzave “veterane”, u radhitën plot vajza të talentuara si e paharruara Arjana Arapi por edhe të tjera si Gjystina Përbasha ,Drane Deda, Donika Ndreja ,Lena Vokrri, Lula Vladi, Marte Reçi. Me këto vajza të talentuara “ Minatori” i Rrëshenit

u përball në Rrëshen në datat 10-14

ekipet: Loko-motiva (pre-tendente), 31 Korriku, Dajti, Minatori T. Në praninë e qindra sport-dashësve të të gjitha zonave të Mirditës, shoqëruar me brohoritje të pandërprera, ekipi i Mina-

torit nisi rrugën e pandalshme të

--

natori i Rrëshenit doli kampione e kategorisë së dytë. Pas marrjes së