demir kucukaydin - marksist demokrasi teorisine katki - v-4.pdf

7/29/2019 Demir Kucukaydin - Marksist Demokrasi Teorisine Katki - V-4.pdf

1/70

1

Demir

Kkaydn

Marksist

Demokrasi

TeorisineKatkYaynlar


2/70

2

MMaarrkkssiisstt DDeemmookkrraassii TTeeoorriissiinnee

KKaattkk

DDeemmiirr KKkkaayyddnn

BBiirriinnccii SSrrmm

KKaassmm 22000099

DDiijjiittaall YYaayynnllaarr

nnddiirrOOkkuuOOkkuutt --ooaallttDDaatt

BBuu kkiittaapp KKxxzz ssiitteessiinniinn ddiijjiittaall yyaayynnddrr..

KKaarr aammaacc oollmmaaddaann,, ookkuummaakkvvee ookkuuttmmaakkiiiinn,, iinnddiirrmmeekk,, ddiijjiittaall oollaarraakk

bbaassmmaakkvvee ddaattmmaakksseerrbbeessttttiirr..

AAllnnttllaarrddaa kkaayynnaakkggsstteerriillmmeessii ddiilleenniirr..

YYaayynnllaarr


3/70

3

Marksist Demokrasi Teorisine Katk

indekiler

MARKSST DEMOKRAS TEORSNE KATKI ............................................................................ 3Birinci Srme nsz .......................................................................................................................................... 4Demokrasi ve Zor.............................................................................................................................................. 11Demokrasi ve zgrlkler................................................................................................................................ 14Biimsel ve Tarihsel Anlamyla Demokrasi....................................................................................................... 17Demokratlar Demokrat deildir; Demokrat Olmayanlar Demokrattr............................................................. 20Demokrasinin z: Aznln ounlua Uymas .............................................................................................. 23Sorulmayan Sorular ve Szde Aklamalar....................................................................................................... 28Demokrasi, Kleler ve Genel Oy....................................................................................................................... 31Bir Paradoks ..................................................................................................................................................... 34Demokrasi ve Gerek Tarih............................................................................................................................... 38Ezilen ounluun ki Kanad ve Konumlar ..................................................................................................... 41Snflarn Tarihsel ve Kltrel Konumlan ....................................................................................................... 44Kk Burjuvazi, Burjuvazi ve Demokrasi......................................................................................................... 47Diktatrlk Kavramnn ki Zt Anlam .............................................................................................................. 51Brokrasi ve Demokrasi................................................................................................................................... 53Aznlklar ve Demokrasi.................................................................................................................................... 56Sosyalist Demokrasi (I) - i Demokrasisinin Koullar ..................................................................................... 59Sosyalist Demokrasi (II) Seenler ve Seilenler.............................................................................................. 62Sosyalist Demokrasi (III) Eski Egemen Snflar ve Demokrasi......................................................................... 64Sosyalist Demokrasi (4) - Ezilen ounluun indeki elikiler........................................................................ 67Yaz Serisinin Bitii Nedeniyle Son Sz .............................................................................................................. 70


4/70

4

Marksist Demokrasi Teorisine Katk

Birinci Srme nsz

Biz Marksn teorisini tamamlanm ve dokunulmaz bir ey

olarak grmyoruz; tersine biz onun, eer yaama ayak

uydurmak istiyorlarsa, sosyalistlerin her dorultudagelitirmek zorunda olduklar bilimin sadece bir temel tan

koyduuna inanyoruz.

(V. . U. Lenin, Programmz, 1899)

bni Haldundan ok sonra ve ondan bamsz olarak, toplumun ve tarihinin bilimi1 olan

Tarihsel Maddecilii ikinci defa kuran Marks ve Engels, kendilerinden sonra gelitirilmesi ve

tamamlanmas gereken bu bilimin sadece birka ke tan koyabildiler.

rnein, onlar bizlere, Leninin de ierat ettii gibi, byk harflerle bir Mantk

brakmadklar gibi, byk harflerle bir styaplar Teorisi, birSnflar Teorisi, bir

Politika Teorisi vs. brakmadlar.

Braktklar ise hep, orada burada geer ayak sylenmi, dahiyane, yol gsterici, ilham verici,

ufuk ac deinmeler oldu.

Kuruculardan btn bunlar beklenemezdi de. Onlarn buna ne mr, ne gc yeterdi. rnein

Marks, neredeyse yetikin bir insan olarak btn mrn verdii ve modern toplumun

yzndeki peeyi kaldrmakolarak tanmlad, modern kapitalist toplumun temelinin

analizinin bile (Das Kapital), ancak ok kk bir blmn yazabilmi, yazabildiinin deok kk bir blmn yaynlayabilmiti2.

1Biz, yalnz bir tek bilim tanyoruz, o da tarih bilimidir. Tarih iki ynden incelenebilir. Tarihi, doa tarihi ve

insanlar tarihi diye ikiye ayrabiliriz. Marks-Engels,Alman deolojisi

2(...)Bir kere marxn kapitalist retim tarznn btn elerinin genel zmlemesine ait almasn

bitiremediini biliyoruz. Daha Grundrisseyi yazd gnlere dek uzanan ilk plannda sermaye zmlemesini

toprak mlkiyeti, cretli emek, devlet, d ticaret ve dnya pazar zmlemesi izleyecekti. Bu planlamann ancak

altda biri gerekletirilebildi ve bu halde bile Kapitalin IV. Cildi (Artkdeer Teorileri) ilk ksmndan teye

gidemedi. (...) (Ernest Mandel,Marksn ktisadi Dncesinin Oluumu, stanbul 1978, s.107) Bilindii gibi,Marks, salndaKapitalin sadece Birinci Cildini yaynlayabildi. kinci ve nc Ciltleri Marksn notlarna


5/70

5

Sonradan gelenler, birka ke ta koyulmu ve sonra gelen kuaklarca gelitirilip

tamamlanmas gereken bu binaya belirli katklarda bulundular. Ama bu katklar bile, byk

harflerle ifade edilebilecek teoriler olmaktan ziyade, etd edilip sistemletirilmeyi bekleyen

deinmeler olarak kaldlar.

Bu nedenle, aradan bir buuk asrdan fazla bir zaman gemi olmasna ramen,Marksizmin nasl hala byk harflerle bir Mantk3yoksa, nasl byk harflerle bir

styaplar Teorisiyoksa, byk harflerle bir Demokrasi Teorisi de yoktur4.

Byk harflerle bir teori yoktur ama byle birDemokrasi Teorisinin kavramsal temelleri,

bir ok eserde geer ayak, baka balamlar iinde ifade edilmitir. Gotha Programnn

Eletirisinden; Paris Komnn zmleyenFransada Savaa;Ailenin Devletin ve zel

Mlkiyetin KkenindenDevlet ve Devrime kadar bir ok eser ilk elde sralanabilir.

Elbette Tarihsel Maddeci birDemokrasi Teorisi, birDevlet ve Politika Teorisinin;

Devlet ve Politika Teorisi de bir styaplar Teorisinin; bir styaplar Teorisi de genelbirToplum Teorisinin bir bileeni olarak var olabilir.

Bu nedenle, bir Demokrasi Teorisi, bir bileeni olduubu daha genel teoriler ile

kavramsal bir i tutarllkiinde olmaldr.

Elinizdeki bu alma, henz bizzat kendileri de byk harflerle ifade edilememi olan bu

daha genel teorilerle kavramsal bir i tutarllk iinde byk harflerle Tarihsel Maddeci bir

Demokrasi Teorisinin (dolaysyla Devlet ve styaplar Teorisinin de) kurulmas ynnde bir

deneme, bir giriimdir.

Ama bu giriim sadece, kurucu eleri orada burada dank olarak ifade edilmi birteoriyi sistematize etme abas deildir; ayn zamanda birgelitirme abasdr da.

Bilimlerin ilerlemesine ihtiyalarn yz niversiteden daha fazla itilim verdii bilinir. Bizi de

bu ynde bir abaya zorlayan, bizzat iinde yaadmz an ve politik hareketlerin

karlatklar sorunlardr.

dayanarak Engels,Artk Deer Teorilerinin kalann da daha sonra yine Marksn notlarna dayanarak Kautsky

yaynlad. Dier bir deyile Marksn yaynlad, ilk plannn altda birinin drtte biri, yani yirmi drtte biri. Bu

sadece bir ilk plana gre ve modern topluma ilikin ksm. Yazl esnasnda ilk planlarn deiip geniledii

bilinir. Ki bizzat Kapitalin yazlnda da byle olmutur. rnein Engelse 15. Agustos 1863 tarihlimektubunda her eyi batan aa deitirmek zorunluluu ile kar karya kaldn yazar (Zikreden Mandel,

ayn yerde). Keza yine Mandelin zikrettiine gre, Roman Rosdolsky, Marksn 1857 eyll ve 1868 Nisan

arasnda, yani on yl iinde, on farkl varyant izdiini belirtmektedir.

Tabii bu ilk planlara, deiimlere henz modern toplumun styaps dahil deil, modern ncesi toplumlar dahil

deil. Btn bunlar gz nne alndnda, kurucularn ne kadar kk bir alanda i grdkleri ve sonra

gelenlerin nnde ne kadar muazzam el dememi alanlar bulunduu gz nne getirilebilir.

3Mantk derken, dncenin tarihini ve dncenin hareket yasalarn anlyoruz.

4LenininDevlet ve Devrimi bu tr byk harflerle ifade edilmemi olan byk harflerle sistematik bir teori

haline getirme abalarnn bir rnei olarak da alnabilir, dorudan byle bir amala yazlmam olmasna

ramen. Bu anlamda, Demokrasi ve Devlet birbirinden ayrlamayacandan,Devlet ve Devrimbir lde bykharflerle birDemokrasi Teorisinin bir balangc, bir girii olarak da grlebilir.


6/70

6

Bu sorunlarn banda yle bir paradoks gelmektedir:

Bugn smren bir aznlk ve smrlen bir ounluktan oluan bir dnyada yayoruz.

Demokrasi, tanm gerei; yap ile ilev arasndaki kopmaz ba nedeniyle, ezenler

tarafndan deil, ezilenler tarafndan kullanlmaya uygun bir ara olmasna ramen; paradoks,

yirminci yzylda ve gnmzde hala niin onun ezilenler tarafndan kullanlmad veyakullanlamad ve ezenler tarafndan kullanld ve kullanlabildiidir.En azndan ortada

byle bir grnm vardr.

Yani demokrasinin bir devlet biimi olarak yaps ile, somut tarihsel ilevi arasnda bir

uyumsuzluk vardr. Bu uyumsuzluk niye vardr? Niin ortaya kmaktadr?

Bu sorular hayati nemdedir, nk bu paradokstur ayn zamanda ezilen ounluun

sosyalizm idealinden yz evirmesine ve burjuvazinin zafer arabasna taklmasna yol aan.

Benzer paradokslar gerek evrende gerek canllar aleminde de vardr ve bunlarn anlalmas

tm yapnn ve hareketin anlalmas iin anahtardr.

Evrenin tarihinden bir iki rnek verelim.

rnein, eer evren bir byk patlamadan olumusa, o patlamada Madde kadar anti-Madde

de olumas gerekir. O zaman da bu Madde ve anti-Maddelerin birbirini yok etmesi.

Dolaysyla da aslnda normal olarak bu evrenin ve bu paradoksa dikkati ekecek insanlarn

var olmamas gerekir. Burada nemli olan, o paradoks olmasayd bu evrenin dolaysyla bu

soruyu soracak insanlarn da olamayacadr. Bu evrenin varolmas iin, en azndan bu gnk

bilgi dzeyimize gre, simetri ilkesinin bozulmu olmas, Maddenin tesadfen anti-

Maddeden biraz fazla olmu olmas gerekir. Yani evrende simetri ilkesi olmasna ve builkeye gre bugnk evrenin olmamas gerekirken bu evrenin varlnn kendisi bile bir

paradokstur ve byle bir paradoks nedeniyle var olmaktadr.

Ama daha nemlisi, bu paradoks olmasayd, bu paradoksu soracak insann da, znelerin de,

dnen yaratklarn da var olamayacadr. Dolaysyla, paradoks tersinden de yle ifade

edilebilir: insan bu soruyu sorabildii iin evren vardr, nk evren var olduu iin bizler bu

soruyu sormaktayzdr. Bir kedinin kendi kuyruunu yakalamaya almas gibidir.

Bir baka rnek. Evren genilediine gre, nasl olmaktadrdabu genileme eilimine ters

olarak, madde galaksilerde ve yldzlarda younlamaktadr. Bu genileme iindekiyounlamalar da bir paradokstur ve yine bu paradoks sayesinde bu soruyu soran insanlar var

olabilmektedir.

Bunu da yine everenin trdeliinden sapmalarla aklayabiliriz. Ama yine ayn sonula

karlarz: O sapmalar olmasayd o sapmalarn varlna, o sapmalarn yol at

paradokslara dikkati ekecek, soruyu soracak insanlarn ortaya kabilecei bir evren de var

olamazd. Tersinden yle de ifade edilebilir: paradokslar, o paradokslarn varlna dikkati

ekebilen insanlar olduu iin vardrlar.

Ya da canllar ele alalm. Yaam son durumada, hep kendilerinin tpk benzerlerini yapan

molekllere indirgenebileceine; hayat denen ey son durumada, DNA zincirinin kendisinin


7/70

7

tpksn, aynsnyaratmasna indirgenebileceine gre, nasl olmaktadr da, milyarlarca

farklcanl tr olumaktadr? Burada da bir paradoks vardr. Tpk evrenin varl gibi,

milyonlarca trn varl da, simetri ilkesinin bozulmasna, istisnai durumlara, sapmalara

baldr. u milyarlarca farkl canl trnden oluan hayat dediimiz harika ey hep aynsn

yapmaya dayanan var olu tarznn aynsn yapamam olmasna baldr. Paradoks busapmalarn sonucu olarak ortaya kmaktadr.

Ama bu paradokslar ok daha genel bir sorunu ima etmektedir: Evrenin de, milyonlarca

canlnn da var oluu, bir bakma, kuraldan sapmalara, istisnai olana, tesadfi olana baldr.

Bylece rastlant, zorunluluun br yz olarak grnmekten kmakta, zorunlu ilikilerden

olutuu dnlen canl ve cansz evrenin kendisi rastlantlarn sonucu olarak ortaya

kmaktadr. Bylece rastlant ve zorunluluk ilikisi tersine dnmektedir: eski kavraymzda;

rastlantlar zorunluluk belirler ve onlar zorunluluun br yz olarak grnrken, imdi

rastlantlar zorunluluu belirlemekte; zorunluluk olarak grlen aslnda rastlantlarn br

yz olarak grnmektedir.

Bunun genel felsefi ve toplumsal sonular zerinde yeterince durulduu sylenemez.

Topluma gelirsek. Burjuvazi ve egemen snflar demokrasiye kar; ezilenler demokratik

olmalar gerekirken; niye durum tersinedir? Ya da niin tam tersine grnmektedir? Bu

paradoksa yol aan nedir?

Nasl, evrenini varlna; genileme eilimine zt younlamalara (Galaksilere); trlerin

muazzam eitliliine yol aan dzensizlikler ise; istisnai olan durumlar ise, bu tarihsel

paradoksa yol aan da, tarihin anormallii; sosyalizm ocuunun dnyaya ayaklar nde,

tersine geliidir.

Yani Sosyalist devrimlerin retici glerin kapitalist retim ilikileriyle en ok elitii

gelimi lkelerde olmas gerekirken, hep geri lkelerde olmas ile demokrasi olmamas

arasnda derin bir iliki bulunmaktadr. Aslnda paradoks bu evrimin ortaya kard bir

grnmdr.

Ne var ki, bu kategorik cevap, bu paradoksun var olu koullarn aklar ama onun ileyi

mekanizmalarn aklamaz.

Elinizdeki bu aba, bu paradoksu ortaya karan ileyi mekanizmalarnn ortaya karlmasynnde bir giriimdir ayn zamanda.

Bunu aklama abas, snf kavramnn daha derinletirilip, dakikletirilmesini, ona tarihsel

bir boyut verilmesini gerektirmitir.Yani Snf Kavramnn veya Snflar Teorisinin

gelitirilip derinletirilmesi. Biz bu gelitirip derinletirmeyi Snf kavramna tarihsel ve

kltrelbir boyut katarak yaptk ya da yapmaya altk.

*

Bilindii gibi Marks bize byk harflerle bir Snflar Teorisi de brakmamt: yarm kalm


8/70

8

bir eser olanKapitalin son blm, Snflarder ve bir ka paragraf sonra biter5.

Daha sonra zellikle Brokrasinin zmlemesi balamnda Trokinin bu alanda yapt

katklar ile, Kvlcmlnn Trokiden tamamen bamszca ve onunla ayn sonulara ulaan

katklar gz nne alnabilir6.

Ama Kvlcmlnn esas nemli katks, kapitalizm ncesinin toplumsal katmanlaryla

modern toplumun katmanlar arasndaki ilikiyi incelemesinde; bu ilikinin ele alnnda

yapt metodolojik katklarda grlr.

Kapitalizm ncesi ile kapitalizmin ilikisi sadece zaman iinde birbirini izleyen iki sistem

olarak deilayn a ve mekan iindeki bir iliki olarakda ele alnabilir. Farkl retim

ilikileri ayn ada ve yerde bir arada ve karlkl iliki iinde bulunduundan, snfsal

5Bu yarm kalm blm aynen aktaralm:

ELLKNC BLM

S I N I F L A R

GELR kaynaklar, srasyla, cret, kr ve toprak rant olan, srf emek-gc sahipleri, sermaye sahipleri ve

toprak sahipleri, baka bir deyile cretli-emekiler, kapitalistler ve toprak sahipleri, kapitalist retim tarzna

dayanan modern toplumun byk snfn olutururlar.

ngiltere'de modern toplumun ekonomik yaps, hi kukusuz en st dzeyde ye en klasik biimde gelimitir. Ne

var ki, burada bile, snflardaki tabakalama, en saf biimi iersinde grnmez. Burada bile, orta ve ara

tabakalar, (kentlerdekine gre krsal blgelerde ok daha az olmakla birlikte) her yerde snr izgilerini

silikletirmitir. Ama bunun bizim incelememiz iin nemi yoktur. Grm olduumuz gibi, kapitalist retim

tarznn srekli eilimi ve gelime yasas, retim aralarn gitgide emekten ayrarak, dank retim aralarnbyk kitleler halinde biraraya toplar ve bylece, emei cretli-emee, retim aralarn sermayeye dntrr.

Ve bu eilime, te yandan, toprak mlkiyetinin sermaye ve emekten bamsz hale gelerek ayrlmas[58] ya da

btn toprak mlkiyetinin, kapitalist retim tarzna uygun den bir toprak mlkiyetine dnmesi tekabl eder.

(sayfa 775)

Yantlanmas gerekli ilk soru udur: Bir snf oluturan ey nedir? - bu sorunun yant doal olarak bir baka

sorunun yantndan kar, yle ki: cretli-emekileri, kapitalistleri ve byk toprak sahiplerini, byk

toplumsal snf haline getiren ey nedir?

lk bakta - gelirlerin ve gelir kaynaklarnn zdeliidir. yelerinin, kendilerini oluturan bireylerin, srasyla,

cret, kr ve toprak rant ile, kendi emek-glerinin, sermayelerinin ve toprak mlkiyetlerinin gereklemesi ile

geimlerini salayan byk toplumsal grup vardr.

Ne var ki, bu gr asndan, rnein tabipler ile devlet memurlarnn, iki farkl toplumsal gruba ait olduklar

ve bu gruplarn her birisinin yeleri, gelirlerini bir ve ayn kaynaktan aldklar iin, iki snf oluturmalar

gerekir. Ayn eyin, toplumsal iblmnn, emekileri olduu kadar, kapitalistler ile byk toprak sahiplerini

de -rnein bu sonuncular, ba-bahe sahipleri, iftlik sahipleri, orman sahipleri, maden sahipleri, dalyan

sahipleri gibi-sonsuz trde kar ve stat gruplarna paralamas iin geerli olmas gerekir.

[Elyazmas burada kalyor.] (sayfa 776)

http://www.kurtuluscephesi.org/marks/kapitalc3.html

6Hikmet Kvlcmlnn Genel Olarak Sosyal Snflar ve Partiler adl, snf kavramn derli toplu bir ekilde

ele ald alma u adreste bulunabilir:http://www.comlink.de/demir/kivilcim/eserler/goss.htm#I
http://www.kurtuluscephesi.org/marks/kapitalc3.htmlhttp://www.kurtuluscephesi.org/marks/kapitalc3.htmlhttp://www.comlink.de/demir/kivilcim/eserler/goss.htm#Ihttp://www.comlink.de/demir/kivilcim/eserler/goss.htm#Ihttp://www.comlink.de/demir/kivilcim/eserler/goss.htm#Ihttp://www.kurtuluscephesi.org/marks/kapitalc3.html


9/70

9

ilikilere byle bakldnda, snf kavram, sadece retim ilikileri iindeki konumla

belirlenmez; tarihsel ve kltrel bir boyut da kazanr.

Farkl snflar arasndaki iliki, byle bir bak iinde, farkl tarihsel dnemlerin, zamanlarn,

kltrlerin ilikisi olarak da ortaya kar. Bylece snf kavram, ayn zamanda ktrel ve

tarihsel bir boyut da kazanr.

te bu alma, paradoksu aklamak iin, snflar ilikisinin kltrel ve tarihsel boyutunu bir

analiz arac olarakkullanmakta; snf kavramna, tarihsel ve kltrel bir boyut eklemektedir.

*

Elbette, bu alma sadece amzn bir paradoksunu aklamaya ynelik deildi7; daha

dorudan bir pratik ve politik bir sorunla ilgiliydi.

PKK, calann yakalanmasndan sonra programatik, stratejik ve rgtsel olarak kendini

dntrme grevini nne koymutu. Bu dnmn karlat snrlar ve sorunlar da

aklamak ve bylece dolayl da olsa, bu abalara birdestek hedefleniyordu.

Bu nedenle yazlar, zgr Politikaya haftalk yaz olarak yazld. Ne var ki, yine bizzat

yazlarda aklanan nedenlerle, bu yazlar da dier niceleri gibi, sar boluklarda yitip gitti.

imdi aradan drt yl gemi bulunuyor. O zamanlar PKKiinde veya yannda grnp bu

yazlar susua getirenler, imdi ABDnin Orta Douya lk gibi kmesinden beri, artk

aktan karya gemi ve dn iinde sorumlular veya destekleyicileri arasnda bulunduklar

rgte saldrlarda bulunuyorlar.Aktan karya gemeyenler ise iinden rtmeye devam

ediyorlar.

Bu muazzam kaya ancak tutarl ve salam bir ideolojik temelle kar durulabilir. Bu nedenle

teorik aklk ve ideolojik mcadele her zamankinden daha byk nem tamaktadr. Ne var

ki,bu alanda en kk bir direni bile grlmemektedir. Aslnda PKKy savunmak adna,

eletirenlere kar yazanlar bile onlara ideolojide teslim olarak, yani onlarn esas sorgulanmas

gereken n kabullerini kabul ederek yazyorlar ve teslimiyeti pekitiriyorlar.

ABD ve AB gibi byk emperyalist gler ve blgedeki btn gerici rejimler, Trkiyede,

randa, srailde veya her hangi bir yerde olduu gibi, Krdistanda da dile, etniye, soya, dine

dayanan ve yz yldan fazla bir sredir katliam ve pogromlardan baka bir ey getirmemi

gerici milliyetilie tm desteklerini ve olanaklarn sunuyorlar. Bu destek somutta, gericimilliyetilie en uzak demokratik milliyetilie en yakn hareket olan PKKya kar, Barzani

ve Talabaninin desteklenmesi olarak ortaya kmaktadr.

7Ayn paradoks kapitalizm ncesi uygarlklarda da vardr. rnein Alevilik, komnn, yani snfsz toplumun

styaps olmasna ramen, nasl olmaktadr da ayn zamanda bir ky retmenleri partisi olmaktadr. Antik

tarihteki, kyl kavram, tarihsel bir boyut kazandnda, yani kylln ayn zamanda yaayan komn olduu;

uygarlk ncesine ait olduu grldnde, bu paradoks da aklanm olur. Bunun ilk ipular bizzat

Kvlcmlda vardr. rnein, Kadn Sosyal Snfmzadl yazsnda, ky, kasaba ve ehri insanln temel

dnemi olarak tanmlar ve snf kavramna tarihsel bir boyut kazandrmann n koullarn hazrlar. Kyllk

kavramna kazandrlan bu tarihsel boyut, Aleviliin ayn zamanda nasl olup da ayn zamanda snfsz toplumunstyaps ve snfl toplum iinde bir parti olduu paradoksunu aklar.


10/70

10

Bunun karsnda, dnya ii snfnn, Krdistann emekilerine ve ezilenlerine, devrimci

demokratik bir ulusuluu savunan ve bu gn hzl bir kan kayb iinde bulunan

sosyalistlerine ve demokratlarna sunabilecei ne silahlar, ne petrol gelirleri ne diplomatik ve

politik aralar var. O sadece, yz elli yln toplumsal mcadeleler tarihinin z suyundan

beslenmi teorik ve ideolojik bir yardm sunabilir. Bu yaznn bu ikinci yaynlan, buanlamda, yani, dnya ii snfnn, bir ezilen ulusun hareketinin ezilenlerine, Krt ulusal

hareketi iindeki devrimci demokrat ve sosyalistlere bir teorik ve ideolojik yardm ve destek

sunuu olarak grlebilir.

Bu yazda rnein, PKKya kar yaplan saldrlarn dayand btn temel argmanlarn

hem eletirisi, hem de aklamas vardr. Hatta bu yaz, daha bundan drt yl nce bu gn

olacaklar aynen de grm bulunmaktadr. Bu gn olanlar, her okuyann kolayca

grebilecei gibi, bu yazda ngrlenlerden baka bir ey deildir.

Krdistanl Devrimci Demokratlarn ve Sosyalistlerin bu teorik aralar bu sefer olsun,

grmezden gelmeden, ellerine alp kullanmalarn dilemekten baka elimizden bir ey gelmez.

*

Elinizdeki almada,gazetede haftalk makaleler halinde yaynlamaktan ile gelen tekrarlar

olabildiince karmaya altk. Buna karlk, metinde sylenenleri dip notlarla

zenginletirmeyi denedik.


11/70

11

Demokrasi ve Zor

En olaan ve biimsel anlamyla Demokrasi, aznln ounlua uymasn prensip olarak

kabul eden sistemdir8. Bu en biimsel demokrasi tanm ister istemez demokrasinin olmazsa

olmaz iki koulunu ifade edilmemi bir var saym olarak ierir: zor ve zgrlkler.

Zor, yaptrm demokrasinin ayrlmaz bir kouludur.

Tanm, aznln ounlua uymasndan sz ediyor.

Burada hemen u soru akla gelir: "Ya aznlk ounlua uymazsa?".O zaman da uydurulmas gerekir.

Nasl?

Yaptrmlarla, zorla.

Zaten ounluk, ounluk olduu iin daha byk bir g, dolaysyla da bir yaptrm

yetenei demektir, brakalm silah ya da hapishaneleri bir yana. Yaygn kanaatin aksine,

demokrasi ve zor birbirlerine zt kavramlar deildir, zor olmadan demokrasi olmaz.

Demokrasinin z, aznln ounlua uymas ve eer uymuyorsa uydurulmas olduundan,Marksizm, zgrlkler alemininzorunluluklar aleminin, yani demokrasinin, yaptrmlarn

TESNDEsonsuz bolluun bir alemi olabileceini vurgular.

Sosyalizmin ilkesi olan "almayana ekmek yok","herkese emeine gre" gibi

prensiplerin, demokrasiyi ve zoru gerekli kldn vurgular ve zgrlk ve demokrasiyi

birbirine zt kavramlar olarak konumlandrr.

Bu kullanmda zgrlk, demokratik bir sistemin ayrlmaz paras olan fikir, rgtlenme

zgrlkleri gibihaklar deil, demokrasi gibi bir sistem anlamna sahiptir ve onun yani

demokrasinin tesinde var olabilir.

Ancak ekmein alma kouluna bal olmad, "herkese ihtiyacna gre ve herkesten

yeteneine"gre ilkesinin geerli olabildii bir sistemde artk demokrasi yoktur. nk

aznln ounlua uyma ve uydurulma mecburiyeti yoktur. Ve bu nedenle de zor yoktur.

Bunun nasl bir ey olduunu tasavvur edebilmemizi bize dil salar. Her hangi bir dili

konuurken, szckleri herkes ihtiyacna gre ve yetenei kadar kullanabilir. Dilin

kelimelerini kullanmda, zgrlkler alemi vardr. Belli bir kelimeyi kullanmak iin belli bir

emek miktarna gerek yoktur.

8aznln ounlua uymasn ilke olarak kabul eden idare tarz (Lenin)


12/70

12

Ama insanlarn hayatlar boyunca kelimeleri diyelim ki sadece onar defa kullanma haklar

olsayd, on defadan fazla kullanmlar tespit etmek, kullananlar cezalandrmak iin bir zora

gerek olurdu. Yani dil, zgrlkler aleminden, zorunluluklar alemine geri derdi. Ya da belli

szckleri kullanmak belli bir crete tabi olsayd, dil de demokrasi alemine, zorunluluklar ve

yaptrmlar alemine dm olurdu.Bu, dildeki kelimelerin kullanmnn snrlanmas veya crete tabi olmas gibi, ilk bakta

okuyucunun "olur mu yle ey?"diyebilecei sama bir durumu gzlerimizin nnde sanal

uzayda (cyberspace, daha bilinen deyimiyle nternet) yayoruz.

Sanal Uzayda her hangi bir bilgiyi, bir yazy, bir mzii, bir resmi, yani dijitalize edilebilen

her eyi, yani grme ve iitme duyularyla kavranabilen her eyi (belki ilerde dokunma da

simulasyonlarla bu kategoriye girebilir) (bir bilgisayar olup internete fazla telefon masraf

kaygs olmadan girebilen gelimi lkelerin orta gelirli bir yurtta iin olanakl bir durumdur

bu), pratik olarak ihmal edilebilir bir emekle, yani bilgisayarnzn tuuna basp kopyala

emrini vermekle, yine pratik olarak ihtiyacnz lsnde oaltp kullanabilirsiniz. Sanal

Uzay, en azndan belli bir toplumsal kesim iin, digitalize edilebilir nesneler alannda,

zorunluluklar aleminin tesindeki zgrlkler alemidir teorik olarak.

Ama gzlerimizin nnde, sanal uzayn, tpk dildeki kelimelerin kullanmnn crete tabi

olmas gibi, zgrlkler aleminden bir zorunluluklar ve yaptrmlar alemine ekiliini

yayoruz.

Burjuvazinin btn abalar bu emeksiz oaltma ve kullanma olanan, ekonomi d cebir

araclyla ortadan kaldrmaya, sanal uzay, zgrlkler aleminden zorunluluklar alemine

drmeye yneliktir. Tpk dildeki kelimelerin kullanmn bir defayla snrlamak, ya da bellibir crete tabi klmak ve bir emek karl yapmak gibi.

Kapitalizmin dokunulmaz kutsal zel kii mlkiyetiyle zgrlkler alemi bir arada

yaayamaz. Bir mziin isteyence istenildii kadar kopyalanp dinlenebilmesi ve bunun

yarataca toplumsal ruhsal zenginlik, o mzii yapann bireysel maddi zenginliine feda

edilmektedir. Bu nedenle tpk bir kelimeyi kullanmn crete tabi klnmas gibi, kopyalamay

olanakszlatran teknikler aratrlmakta, sanal uzay d zoraraclyla cezalandrmalarla,

hkmetlerin kontrol abalaryla oras birzorunluluklar alemi haline getirilmeye

allmaktadr.

Bu durum, bu gn kullandmz dildeki kelimeleri retenlerin, rettikleri kelimelerin

bakalar tarafndan kullanlmasn yasaklamalarna benzer. nsanlk binlerce yl byle bir eyi

dnmemitir bile. Ama imdi, bir ok firma kendi adnn kullanmn patente balayarak

byle bir durum yaratmaktadr. rnein, yukarda, "ekonomi d zor"kavramndan

esinlenerek, "sanal uzay d zor"diye bir kavram kullandk. Muhtemelen bu kavram ilk

kullananz. Bunun patentini alp bakalar tarafndan kullanlmasn yasakladmz ve

kullanmak isteyenin bize belli bir mebla demesi gerektii bir durum dnelim. Tam byle

bir duruma denk dmektedir bu gn gzlerimizin nnde oturtulmaya allan sistem.

(Buna kar sz yerindeyse, ifreleri kran, kontrolleri engelleyen programlar yazan (PGP);


13/70

13

paral programlarn yapabildiklerini yapabilen ama pratik olarak bedava olarak isteyenin

kullanmna sunan, tpk bir dil gibi kollektif bir rn olan programlar yazan (Linux) sanal

uzay devrimcilerinin abalaryla bir gerilla sava verilerek, insanlk iin bu alan bir

zgrlkler alemi olarak korunulmaya allmaktadr. Bu eitsiz gler sava ne kadar

srdrlebilir? Bilinmez. Ama bu nclerin tm insanlk adna bir sava verdikleriunutulmamaldr.)

Konumuz sanal uzayn ekonomi politii olmamakla birlikte, demokrasinin zgrlkler

aleminin berisinde, zoru zorunlu klan bir alem olduunu gze batrabilmek iin;

demokrasinin bir bolluk aleminde kullanlmaya kalkmasnn ne kadar irrasyonel ve

yoksullatrc olduunu gze batrabilmek iin sanal uzay ve dili bir rnek olarak aldk.

Elbette bu sorunlar, henz kendi dilini konuma zgrl iin bir mcadelenin yrtld

koullarda ok anlamsz gibi de grlebilir. Bizlerin gnlk hayatta karlatmz zor ise,

demokrasinin kendi iindeki, ounlua uyma zoru, ktlktan doan zor, emekten doan zor

deil, demokrasiye kar bir zor.

Yaznn banda, demokrasinin tanmnda iki gizli varsaym vardr demitik. Zor ve

zgrlkler. z itibariyle zor demokrasinin gerekleme kouludur

Ve sistem olarak zgrlkler alemi, demokrasi alemiyle ya da zorunluluklar alemiyle

uzlamaz.

Ama biim olarak zgrlkler, demokrasinin olmazsa olmaz kouludur ve zorla bir arada

olamazlar. O halde gelecek yaznn konusu: Demokrasi ve zgrlkler. Demokrasi niin

zgrlkler olmadan olamaz?

07 Haziran 2000 aramba


14/70

14

Demokrasi ve zgrlkler

lk yazda, biimsel anlamyla demokrasinin znn zor ve yaptrmolduunu, bu nedenle,

zorunluluklar aleminin tesianlamyla zgrlk ile demokrasinin bir arada

bulunamayacan; demokrasinin, emein ve yaptrmlarn olduu yerde zgrlk

olamayacandan sz etmi, dil ve sanal uzaydan rneklemeler kullanmtk.

Bu yazda ise, bu sefer de tersini savunacaz: demokrasi ancak zgrlklerle var olabilir.

Bu taban tabana birbirine zt gibi grnen, (demokrasinin zgrlk ile uyuamayaca vedemokrasinin zgrlksz olamayaca) nermeleri mmkn klan, zgrlk kavramnn

farkl ierikleri ve kullanmlardr.

Zaten demokrasi bahsinde, kafalarn karma kark olmasna yol aan, bir kavramn bir ok

farkl anlamlar ve kullanmlar olmasdr. Bu karmaa en anti demokratik sistemlerin

kendilerini demokratik olarak tanmlamalarn mmkn klmtr.

*

zgrlk kavram, Klasik Alman felsefesinde, "zorunluluun bilince kmas"olarak

tanmlanr. Bu anlayn kkleri, doa bilimlerindeki ilerlemenin yaratt iyimserliktenkaynaklanr ve aydnlanmac burjuva karakterdedir. Daha nce Bacon tarafndan formle

edilen, "doay itaat altna almak istiyorsanz ona itaat ediniz", yani doa ancak doa

kanunlar bulunup onlara uyularak kontrol altna alnabilir tarzndaki ngiliz ampirizminin bu

formlasyonu, Alman felsefe geleneinde daha sofistike bir ifadeye kavumutur: doaya

itaat etmek, birzorunluluu bilince karmakdeil midir? nsan doaya itaat ederek onu

itaat ettirebildike doaya bamll artp ondan zgrlememi midir? O halde, zgrlk

zorunluluun bilince kmasdr!

Marks, klasik Alman felsefe geleneinden gelen bir dnr olarak, zorunluluk ve zgrlnbu ilikisi anlayndan beslenmi ama onu am ve onlarn ilikisini felsefi deil sosyolojik

bir kavram olarak tanmlamtr: bu anlamyla zgrlk, artkzorunluluun bilince kmas

deil, zorunluluklar aleminin tesidir: yani zenginliklerin grl grl akt; emein

ortadan kalkt; almannbirzorunluluk deil, ruhsal ve bedensel bir ihtiya, bir oyun

olduu bir dnyann; dier bir ifadeyle, "komnisttoplumun st aamas"denen toplumsal

sistemin znn tanmdr.

zgrln burjuva ufku iindeki kavrannda, zgrlk zorunlulukla bir arada, onun bilince

kmas olarak tanmlanrken, tarihsel maddecilikte zgrlk, zorunluluklar aleminin

tesindedir, ve onunla bir arada olamaz.


15/70

15

Burjuva ufkundaki zgrlk kavram felsefi olduu kadar tarih ve toplum ddr, Marksist

zgrlk kavram ise tarihsel ve toplumsaldr.Burjuva zgrlk kavram felsefi bir

kavramdr; Marksist zgrlk kavram ise Sosyolojik bir kavramdr yani Tarihsel

Maddeciliin bir kavramdr.

*

Ne var ki, zgrlk kavram, Fransz toplumsal mcadeleler geleneinde politik alana ilikin

haklar olarakda tanmlanmtr. Yani dnceleri ifade edebilme, onlar etrafnda serbeste

birlikler oluturabilme haklar olarak. Bu politik anlamyla zgrlkolmadan, demokrasi

mmkn deildir.

Elbet bu zgrlk kavramnn ardnda, Fransz aydnlanmasnn gelitirdii, yine tarih ve

toplum st, toplum ve insan kavramlar vardr. Btn feodal ve ataerkil balarndan

kurtulmu, eit ve zgr bireyler ve bunlarn toplu yaamak iin bir szleme yapmalar

(Rousseau, Toplumsal Szleme) gibi.Ama bu tarih ve toplum st insan ve toplum anlay, znde somut tarih ve toplum iinde

modern burjuva toplumunun; kapitalizmin ortaya kard toplumun anlay ve gerekliidir.

Demokrasinin ardndaki varsaym, ounluun kendi karnn nerede olduunu bildii,

kendi ihtiyalar ve kar hakknda en doru kararlar kendisinin verebileceidir.

Ama ounluk neye gre ve nasl oluabilir?

Bu, her biri bir atom gibi ve bir toplumsal szlemeyle bir araya gelen bireylerin, kendi

kendilerini ynetmesi, bir kabile halknn her somut sorunda kyn meydannda tartp karar

vermesi veya zaten kk topluluktaki herkesin eilimleri ve arlklar herkes iinbilindiinden, zel silahl adamlar da olmadndan, bu eilimlere gre hareket eden eflerin

veya ihtiyar heyetlerinin kendiliinden demokrasisi gibi olamaz modern toplumda.

Bunun yerine insanlarn temsilcileri seilmelidir.

Ama bu seimler neye gre yaplacaktr? nsanlarn on binlerce sorunu vardr. nsanlar her

sorunda ok farkl konumlarda da bulunabilirler. Dolaysyla, ounluun veya aznln

oluabilmesi, toplumdaki temel sorunlarda sistematik grler getiren partiler olmadan

mmkn deildir. On bin farkl gr etrafnda bir demokrasi olanakszdr, aksine byle

durumlarda, demokrasi gibi grnen ey, tek bir grn egemenliinin rts olur.

O halde, bir rgt iinde bile demokrasi, rgtn sorunlar ve zmleri hakknda sistematik

grleri olan eilimler ve bunlarn gleri orannda ynetime yansmas olmadan mmkn

deildir. Yani bir rgt iinde eilim ya da fraksiyon; bir lkede de parti ya da herhangi bir

rgt kurma hakk olmadan, fikir zgrl bir kandrmacadan baka bir ey olamaz. Olamaz

nk sistematik fikirler etrafnda bir ounluun olumas, dolaysyla bunlarn iradesinin

yansmas olanaksz olur.

Modern toplumda, demokrasinin tanmnn zndeki, ounluk ve aznlklarn

oluabilmesinin bakahi bir yolu olmadiin, dnce ve rgtlenme zgrlkleriolmadan demokrasi, yani "aznln ounlua uymasn kabul eden idare ekli"olanakl


16/70

16

deildir.Ama sadece bunun iin deil, ounluun ve aznln deiebilmesi ve yeniden

retilebilmesi iin de gereklidir. ounluk ve aznlk bir kere oluunca hep yle kalacak

deildir, insanlar zaman iinde grlerini deitirebilirler. Bu gr deiimlerinin ve yeni

grler etrafnda yeni birliklerin olumas da zgrlkler olmadan olmaz.

*

Ne var ki, buraya kadar yine, ounluk ve aznlk gibi, tarih ve toplum st kavramlar,

biimsel tanmlamalar alanndayz.

ounluklar ve aznlklar; fikir sistemleri, partiler rast gele olumazlar. Onlar toplumdaki

byk toplumsal glerin eilimlerini yanstrlar. Demokrasi modern toplumda bu eilimlerin

politik alana yansmas iin en elverili, en az srtnmeli, en az enerji kaybna; en az

patlamalara yol aan koullar sunar.

Ama toplumsal eilimler yasaklarla ortadan kaldrlamaz. Onlar var olurlar vebir ekilde

akacak damar bulurlar. Bu nedenle, en anti demokratik sistemde, en korkun polis devletindebile, politikaya egemen olanlar her eylere kadir deildirler ve bir bolukta hareket etmezler,

var olan toplumsal glerin dengelerini kollarlar. Ayndurum partiler ve toplumsal rgtler

iin de geerlidir. En gl sanlan rgt liderleri bile, aslnda, rgtlerinin destekisi

toplumsal eilimlerin ve onlarn iindeki baka blnmelere bal glerin dengelerini

kollarlar.

Bu gereklik ok sk unutulmaktadr. rnein bir politik rgt ve onda ifadesini bulan

toplumsal g ve eilimler hakknda, onun demokratik yntemlere dayanyor olup

olmamas, bize hi bir fikir vermez.

Siyasi mcadele somut toplumsal gler hakknda, onlarn ifade ettikleri eilim ve gler

hakknda az ok doru grleri gerektirir. Demokratik olup olamama ise, bir gcn

toplumsal karakteri konusunda hemen hemen hi bir fikir vermez, hatta ou kez yanltcdr.

Ezilenlerin ve hakl olanlarn daima demokratik olaca, ocuksu bir var saymdr ve

tarihin ve toplumun ok dz ve yzeysel bir kavranna dayanr.

Niye byledir? Niye demokrasi ile, hakllk, ezilen hareketi olmak, demokratlk arasnda

dorudan bir iliki yoktur. Bu da gelecek yazlarn konusu.

(Bir not: ilk bata ok soyut gibi grnen bu "Demokrasi zerine Yazlar" serisi, aslnda sonderece somut bir politik tartmayla ilgilidir. Trk sosyalistlerinin ve Krt muhaliflerin Krt

Ulusal Hareketi karsndaki tavr ve eletirilerinin ardndaki metodolojik yanlglar ele

alnmaktadr. Yani politik mcadelenin bir parasdr bu yazlar. Ama ayn zamanda, klasik

Tarihsel Maddeciliin unutulan, deer verilmeyen ya da yanl bilinen grlerinin ifadesi

olarak da, ortal kaplam burjuva karakterdeki anlaylara kar bir ideolojik mcadeledir.)

15 Haziran 2000 Perembe


17/70

17

Biimsel ve Tarihsel Anlamyla Demokrasi

Eer bir merakl kp da, 1960'lardan beri yaynlanm btn sosyalist yaynlarda geen

demokrasi, demokrat, demokratik gibi kavramlarn hangi ieriklerle kullanldn ve

bunlardaki anlam ve ierik deimelerini inceleseydi yle ilgin bir durumla karlard.

Biimsel anlamyla demokrasi, yani aznln ounlua uymas ve bunun gerekleebilmesi

iin fikir ve rgtlenme zgrlklerianlamnda demokrasi, uzun yllar sosyalist yaznda

hemen hemen hi yer almaz. Hatta, 60'l yllarda, bu biimsel anlamyla demokrasi genellikle,

"Filipin tipi demokrasicilik"gibi, "cici demokrasi"gibi biimler altnda, nlerine kmseme

sfatlar getirilerek kullanlmaktadr.

1970'lerin kitle hareketleri ykseliinde, Trkiye'de tarihinin en byk kitlesel politiklemesi

ve radikallemesi yaandnda da durum farkl deildir.

Kk Trokist gruplar haricinde, her hangi bir rgtn ne programnda, ne siyasi pratiinde

ne de i ileyiinde biimsel anlamyla demokrasi diye, yani fikirlerin serbeste ifadesi ve

onlar etrafnda birlikler kurabilme zgrl diye bir sorun yoktur (ki bunlar olmadan

demokrasinin gerekleemeyeceini, ounluklar ve aznlklarn oluamayacan geen

yazda ele almtk).

Siyasi bir program olarak, bu anlamda demokrasi, "Demokrasi snflar st deildir. Kimin

demokrasisi olduu nemlidir"denerekten geitirilir veya fiilen reddedilir.

Pratikte de yoktur bu sorun. Hi bir hareket egemen olduu mahallede, demokratik bir sistem

kurmaya, yani btn fikirlerin zgrce ifade edildii ve rgtlenebildii bir dzen kurmaya

kalkmamtr. Brakalm bunu, kimse, egemen olduu alanda, baka sol akmlarn propaganda

yapmasna, rnein afi, bildiri, gazete datmasna bile msaade etmemitir. Fiili byle

durumlar olduunda, somut g ilikilerinin sonucu olarak, katlanlmas gereken bir durum

olarak grlmtr.

rgtlerin iinde eilimler ve gruplar ve bunlarn ayr platformlar halinde birbirleriyle

yarmalar gibi bir anlay ise ihanet gibi grlrd. Kimi rgtlerin i tartmalarnyrttkleri bltenlerde ise, bireysel dzeyde grler yer alr, bu grlerin etrafnda

platformlar olumas kabul edilmez, fraksiyonculuk ve blclk olarak deerlendirilirdi.

Dnemin karakteristii o dnemin en etkili ve kitlesel hareketi Dev-Yol'un yneticileri,

rgtn program erevesinde farkl grlerin aka ifade edildii platformlar, seilmi

delegeler vs. ile oraya gelmemilerdir. Kimse sememitir onlar. Dier rgtlerdeki kadar

olsun biimsellik yoktur. Dier rgtlerde en azndan, delegeler seilir, kongreler yaplr. Bu

harekette bunlar bile yoktur. En demokratik olduunu iddia eden hareket aslnda, biimsel

anlamyla demokrasiyle en az ilgisi olan, en manplasyona uygun hareket durumundadr.

Ama daha ilginci udur. Bu durum kimseyi rahatsz etmez.


18/70

18

Evet, ne pratikte, ne teoride biimsel anlamyla demokrasi diye bir sorun yoktur, 60'l ve 70'li

yllar boyunca. Ama bu yllarn literatrnde, demokrat ve demokratik kavramlarnn

olaanst bolca kullanld grlr. Ne var ki, bu kavramlar fikir ve rgtlenme

zgrlkleri temelinde, aznln ounlua uymasn kabul edenler anlamnda deil; tarihsel

ve sosyolojik olarak burjuva karakterde olan tanmlama anlamnda kullanlmaktadr.Politik literatrde, demokratik ve demokrat, genellikle tarihsel olarak burjuva karakterdeki

deiimleri tanmlama anlamnda da kullanlr. rnein, toprak sorunu, ulusal sorun burjuva

demokratik karakterde sorunlardr. Pratik kullanmda, nndeki burjuva atlp, demokratik

veya demokrat olarak kullanm da yaygndr.

te Trk solunun, 60'l ve 70'li yllar boyunca demokratik ve demokrat kavramlarn bu

anlamda bolca kulland grlr, hatta sosyalist olmalarna ramen, mttefiklerinden

kopmamak iin kendilerini de demokrat veya demokratik olarak tanmlamaktadrlar.

Bir de bu gne bakalm. Bu gnn sosyalist literatrnde ise durum tam tersine dnmtr.Tarihsel ve sosyolojik anlamyla demokratik ve demokrat yok olmutur, bu kavramlar

biimsel anlamyla demokrasiden yana gr, kii ve sistemleri tanmlamakta

kullanlmaktadr artk. Tabii demokrasi de, en biimsel anlamyla, dierlerinin kendisinden

tredii temel kavram olarak tahta oturmutur.

Artk kimsenin tarihsel ve sosyolojik olarak, yani burjuva karakterde anlamyla demokratik

ya da demokrat olma diye bir sorunu yoktur, sorun biimsel anlamyla demokratik ve

demokrat olmaktr. Tavrlarn temel ls budur.

Bu en ak olarak, ulusal kurtulu hareketleri karsndaki tavrlarda grlr, 1960'larn ve

70'lerin dnyasnda kimse, rnein her hangi bir ulusal kurtulu hareketini desteklemek iin,

onun biimsel anlamyla demokratik ve demokrat olmas koulunu aramamtr. Onun tarihsel

anlamyla demokratik karakterde bir hareket olmas, onu desteklemek iin yeterli

grlmtr. Halbuki gnmzn dnyasnda, rnein Krt hareketini desteklemek iin onun

tarihsel ve sosyolojik olarak demokratik karakterini kimse anlamak bile istememekte,

biimsel demokrasinin kriterlerine uymad gerekesiyle ondan destek

esirgenmektedir.

rnein, bir ok Trk sosyalistinin u tr bir argman ile tavr belirlediini gryoruz: "Biz

ikisi de anti demokratik olan PKK ve Genel Kurmay arasndaki savata, iki olumsuzluktanbirini seme durumunda deiliz."

Bylece, szde nc bir alternatif adna, biri ezen biri ezileni temsil eden iki g arasndaki

savata tarafsz kalnmakta, ama byle bir savata tarafszlk fiilen hakszn desteklenmesi,

egemen olann desteklenmesi anlamna geldiinden, Genel Kurmay desteklenmektedir.

Dikkat edilirse bu argmanda, demokratik olmak, tarihsel ya da sosyolojik anlamyla deil

biimsel anlamyla kullanlmaktadr ve PKK'nn tarihsel ve sosyolojik anlamyla demokratik

karakteri, gndemden drlmektedir.

Elbette bu fiilen Genel Kurmay destekleme tavrnn demokrasinin bu farkl anlamlarnn


19/70

19

kartrlmasndan kmad, aksine bu fiili tavrn gnmz dnyasnn ideolojik atmosferine

denk olarak kendini byle ifade ettii bir gerektir.

Ama niin Trk ovenizmi kendini baka trl deil de byle ifade ediyor? Niin artk

tarihsel ve sosyolojik olarak demokratik olmak ikna edici olmuyor? Niin 60 ve 70'lerin

dnyasyla bu gnk dnya arasnda byle bir anlam ve vurgu kaymas oldu. Bu kaymann birtarihsel ve sosyolojik anlam var mdr? Varsa nedir? Eer varsa bundan ne gibi, programatik,

stratejik ve taktik sonular karmak gerekir? Bu sorunlar Krt hareketinin nne ne gibi

zorluklar ve olanaklar karmaktadr?

Bunlar da gelecek yazlarmzda ele almay deneyelim. Sezilebilecei gibi, demokrasi sorunu,

eer zerinde biraz dikkatlice kafa yorulursa, sanldndan ok daha karmak ve nemlidir.

Ortal kaplam harc alem yarglarn, yerleik kanaatler ordusunun, mavi hikayelerin

bysne kaplmadan, demokrasi konusunu incelemeye devam edelim.

21 Haziran 2000 aramba


20/70

20

Demokratlar Demokrat deildir; Demokrat Olmayanlar Demokrattr

Biimsel anlamyla demokrasi, aznln ounlua uymas ve bu aznlk ve ounluklarn

oluabilmesi iin fikir ve rgtlenme zgrlkleri; tarihsel ve sosyolojik anlamda

demokrat ve demokratik: znde burjuva karakterdeki dnmler ve hedefler karlnda

kullanlmaktadr. Ayn kavramn ve ondan treyen kavramlarn bu farkl ierikleri ve bu

ieriklerin kazandklar arlklar ve bunlarn tarihsel anlamve somut politika bakmndan

sonularnada bu yazda balayalm.

1917 ile 1989 aras dneme baktmzda garip bir paradokslakarlarz. Tarihsel ve

sosyolojik olarak demokratik hareketlerin hi birinin demokrasiyle ilgisi yoktur yani

anti demokratiktirler; buna karlk bu demokratik karakterli direnilere kar kan, onlarezmeye alanlarn hepsi biimsel olarak demokratiktir. Demokratlar demokrat deildir;

demokratik hareketleri bastranlar, kar duranlar demokrattr.

Ekim Devrimi'nin ve spanya'daki Cumhuriyeti rejimin ilk dnemleri bir yana braklrsa,

zellikle kinci Dnya Savandan sonraki dnemde zirvesine kan demokratik karakterdeki

hareketlerin hi birisinin, ne biimsel anlamyla bir demokrasi kurmak, ne de bunu kendi

iinde uygulamak diye bir derdi yoktur. Buna karlk, bu demokratik hareketlerin hepsi,

kinci Dnya Savandaki faizme kar direni hareketleri hari, biimsel olarak demokratik

karakterdeki rejimlere karsavamlardr.

in'in tarihin grd en byk kyl ayaklanmasn rgtleyen Komnist Partisi'nin ne

iinde demokrasi vard, ne de biimsel olarak demokratik sistem kurmak gibi bir problemi;

ama karsndaki ABD bir demokrasiydi. Kenya bamszlk savalar olan Mau Mau'larn

da demokrasi diye bir sorunu ve pratii yoktu; ama ngilizler dnyann en kkl

demokrasisiydi. Cezayir savan yapanlarn da yoktu ama Fransa da bir demokrasiydi. Ne

Kuzey Vietnam'da demokrasi vard, ne de gneydeki Vietkong gerillalarnn demokrasi diye

bir problemi; ama Vietnam halkn ezmeye alan ABD ise gerekten az bulunur bir

demokrasiydi. Daha geenlerde, Lumumba'y izi kalmasn diye asitte erittiklerini itiraf

edenlerin Belika's kta Avrupa'snn klasik demokrasilerinden biriydi. srail'e kk sktrponu masaya oturtmak zorunda brakan ta ocuklarnn ve slam' bayrak eden direniin

demokrasiyle ilgisi yoktur ama srail Orta Dou'da yaayan tipik bir Avrupa demokrasisidir.

Daha ileriye gidelim. 12 Eyll ncesi dnemde, hi bir hareket etkili ve egemen olduu

mahallelerde fikir ve rgtlenme zgrl kurmak gibi bir kayg tamyor ve kurmuyordu;

ama onlarn ykmak iin uratklar sistem, btn Asyallna, keyfiliine ve btn hukuki

yasaklara ramen, rnein hi bir Arap ve Afrika lkesiyle kyaslanamayacak kadar fikir ve

rgtlenme zgrlklerine sahipti.

Byle bir dnyada, btn smrgeci ve egemenlerin demokratik, demokrasi diye problemleriolmayanlarn ise smrgeci ve egemenlere kar savat bir dnyada, kimsenin bir


21/70

21

demokratik hareketi desteklemek iin biimsel demokrasi kriterleri aramak gibi bir sorunu

yoktu. an ruhu baka tellerden alyordu. Zaten bu a ruhu iindedir ki, ezilenlerin ayn

zamanda biimsel anlamyla da en iyi demokrasiyi gerekletirmeleri gerektii yolundaki,

klasik sosyalizmin geleneklerine dayanan uyar ve eletiriler , zerrece yank bulmam

hatta alayla karlanmtr.Ne var ki, burada ok garip bir durum, bir pardoks karmza kmaktadr. Demokrasi,

aznln ounlua tabi olmasn ilke olarak kabul eden rejimdir demitik. Ezilenler daima

nfusun byk ounluunu oluturduklarna ve elbette kendi karlarnn nerede olduunu

en iyi, yine bizzat byk ounluu oluturan ezilenlerin kendileri bileceklerine gre; byle

bir sistemin ezilenlerin karlarn korumak iin ideal bir sistem olmas gerekmez mi? O halde

ezilen geni kitlelerin biimsel anlamyla demokrasinin en uzlamaz savunucular da olmalar

gerekmez mi? Ama somut tarihe baktmzda, yukardaki rneklerde de grlecei gibi, en

azndan yirminci yz yl boyunca, ezilenlerin biimsel anlamyla demokrasi diye bir

sorunlarnn pek olmadn gryoruz.

Bunun bir izah gerekir? Niye byle oluyor? Bu ezilenler bu kadar aptal m? Niye kendilerinin

karna olmayan bir duruma dyorlar? Niye hep yamurdan kaarken doluya tutuluyorlar?

Smrgecileri atyorlar, ondan sonra onlara rahmet okutan kendi ilerinden km

diktatrlerin egemenlii altna dyorlar? Bu bir kader mi? Bu onlarn yapsal bir zellii

mi, yoksa belli tarihsel koullarn bir rn m? Yok eer yapsal bir zellii ise, ezilen

ounluk demokrasiden yana olmadna gre, bu ayn zamanda demokrasiye kar bir

argman oluturmaz m? Ezilenler demokratik bir ekilde, yani ounluk olarak, demokratik

olmamaya ayaklaryla oy vermi olmuyorlar m? Eer byle ise, niye byle yapyorlar?

Tarihsel ve sosyolojik anlamyla demokratlarbu sorulardan kaarlar. Demokratla

sosyalizm yolunda deil, liberalizm yolunda veda edenler ise bu sorulara normatif ve soyut

dzeyde cevaplar vermeye kalkarlar. Bu nedenle bu sorular sorulur ve cevaplar aranrken

izlenecek yntemin, metodolojinin ayn zamanda politik bir anlam ve sonular vardr.

Bu sorularn cevab, somut tarihsel srelerde, bu srelere damgasn vuran toplumsal

glerin karakterlerinde bulunabilir. En ok unutulan hep bu basit metodolojik ilkedir. Her

hangi bir toplumsal sorun gibi, demokrasi sorunu da soyut ve normatif tanmlar erevesinde

anlalamaz. Nasl olmaktadr da, byk ounluu oluturan ezilenler, ounluun

karlarn ifadeye en uygun sisteme byle ilgisiz ve kar bir durumda; buna karlk;kk smrenler kitlesi, ounluun karlarn savunmaya en uygun sistemin

savunusunun bayraktarln yapar durumda olabiliyor?

19. Yzyln sosyal mcadeleler tarihinde durum tam tersineyken, yani, ezilenlerin

demokratik hareketleri ayn zamanda biimsel anlamyla da demokrasinin en byk

savunucularyken; demokratik zgrlkler ve genel oy hakk ezilenlerin mcadelelerinin

daima temel sloganlarndan biri olmuken ve bu gn "bat demokrasisi" denen ey aslnda bu

mcadelelerin rn iken, nasl oldu da ezilenler demokrasi bayran ezenlere kaptrdlar?

Bu sorulara doyurucu cevaplar verilmeden bu bayrak tekrar kazanlamaz. Cevaplar ise, ancaksomut tarihsel srelerde, glerde ve onlarn ilikilerde bulunabilir. ayn zamanda


22/70

22

30 Haziran 2000 Cuma


23/70

23

Demokrasinin z: Aznln ounlua Uymas

"Bir eyi anlamann en iyi yolu nce onu anlayamamaktr"diye bir sz vardr. Demokrasi

konusunu da anlamann en iyi yolu, o ok bilinen ve apak gibi grneni anlayamamakla ie

balamaktr.

Yirminci yzyl tarihine bakld ve u sonula karlald, ezilenlerin, hakl olanlarn, "tanrm

beni batan yarat"diyen ve daha batan yenik olarak yaratlanlarn, bir iki istisna hari,

aznln ounlua uymas ilkesi ve bunlarn gereklemesi iin zgrlkleri garantiye alan

bir rejim kurmak gibi, yani demokratik bir rejim kurmak gibi bir dertleri olmamas ve

kurmamalar.

O zaman da u sorular ortaya kt: Niye byle? Bu insanln ounluu olan alttakiler bu

kadar aptal m? Yoksa yine birileri tarafndan kandrld m? Kandrld ise kandrlmamann

yolu ne? Ya da bu zellik sadece yirminci yz yln tarihine has bir nitelik mi?yle ise bu

nitelii ona neler vermektedir?

Btn bu sorularn cevaplarnn, yer yznden bask ve smrnn kaldrlmas mcadelesi

iin, devrimci strateji iin ok ciddi sonular douraca ok aktr. Keza zellikle Krt

Ulusal mcadelesini deerlendirmek ve onun karsndaki tavrlarla da yakndan ilgilidir.

Yani bu gibi sorular ve cevaplar, hem programatik ve stratejik, hem de aktel politika

bakmndan hayati nem tamaktadr.Bilgi ve bilim, her zaman dzenli ilerleyen bir ordu gibi, adm adm fethederek ilerlemez.

Bazen derinlemesine aknc hcumlar yapar; bazen ilerlemek iin muazzam ylmalara

ihtiya duyar, bazen sonradan geri dnp fethetmek iin, fethedilmemi alanlar brakr

arkasnda, hzn kesmeme amacyla. imdi yukardaki sorulara cevap verebilmek iin de,

nce o sorulardan, o konulardan uzaklamak gerekiyor. Tpk bir engeli amak iin, geriye

gidip hz almak gibi.

Dikkat edilirse, bu pehlivan tefrikasna dnen demokrasi zerine yazlar serisinde, sk sk

byle yapmak gerekmitir, farkl soyutlama dzeylerine ilikin kavramlar ve anlamlar

ayrabilmek iin. Bu nedenle sk sk genellikle bir nerme sylenmi, sonra da ztt

sylenmitir. rnein nce demokrasi ve zgrln bir arada bulunamayaca; sonra da

demokrasinin zgrlksz olamayaca sylendi. nce demokratlarn demokratikolduklar,

sonra da demokratikolmadklarn sylendi. Bu yaz boyunca daha byle ok nermelerle

karlalacak. rnein demokrasi aznln ounlua uymasdr denildi, ilerde bunun aksi

iddia edilerek, demokrasinin gelimesi ounluun aznlk hakknda karar alma hakknn

snrlandrlmasdr denilecek. Demokrasi ve diktatrln ayn ey olduu sylenecek, ama

sonra kalkp demokrasi ve diktatrln birbirinin zdd olduu sylenecek.

lk bakta sama gibi grnen, byle bir birine zt nermelerin art arda doru nermelerolaraksralanmasnn nedeni ayn szcn farkl anlamlarn vurgulamak ve bu anlam


24/70

24

kaymalarnn somut snf mcadelelerinde nasl kullanldn, bu anlam kaymalarnn bizzat

bir kar taraf ideolojik olarak silahszlandrma arac olduuna dikkati ekmektir. Tabii bu

ayn zamanda Hegel, Marks, Clausewitz gibi byk diyalektikilere bir yknme ve onlarn

anzn tazelemeyle ve gnmzn moda akmlarna kar bir durula da ilgilidir.

Bu yazda da, yine nce sylenmi bir nermenin zdd sylenecek. ounluun aznlauymasnn hep demokrasinin BMSEL VE GENEL anlam olduunu sylenmiti, bu sefer

de, tam ztt, onun Z olduun sylenecek. Ve ancak bu uzaklama yapldktan sonra

tekrar ounluun niye bu ounluk idaresine bigane kald sorusuna dnlecek.

*

Daha ilk yaznn ilm cmlesinde, demokrasi en genel ve biimsel anlamyla aznln

ounlua uymas prensibini kabul eden rejimdir denildi. Burada "genel ve biimsel"

ayrmlar, ondaki aznln ounlua uymas ilkesinin pek nemli olmad veya onun zne

ilikin bir nitelik olmad eklinde anlald.Bu genel ve biimsel ayrmna vurgu, demokrasiye yklenen anlamlar; demokrasiyle ilgili

talepler ve uygulamalarn somutsnf mcadeleleri dnda anlalamayaca, bizlere

demokrasi zerine yryen mcadelelerin zn anlamak bakmndan hi bir ip ucu

vermeyeceini vurgulamak iin yaplyordu. Bizlerin demokrasi zerine tartmalarnn

ancak somut toplumsal gler ve onlarn kar ve konumlar balamnda

anlalabileceini vurgulamak iin, bu genel ve biimsel vurgusu yaplyordu.

Ne var ki, biim ayn zamanda zdr. Her ey zddna dner, z biim, biim z olur. Somut

tarihsel ilikiler iinde biimsel bir anlam kazananbu ounluk aznlk ilikisi,

arptmalarndan arndrlm, saf, soyut, kavramn hareketi olarak, demokrasinin

zdr.

"nsan anatomisi maymun anatomisinin anahtardr"diye bir sz vardr. Yani bir olgunun ya

da kavramn zne, onun en gelimi ve en mkemmel biiminde; en saf halinde varlabilir,

ve ancak ondan sonra geri biimler anlalabilir. Ama bu saf hali demek, onun tarihsel srecin

aplmalarndan soyutlanmas da demektir.

rnein ilk kabileler arasndaki dei toku yapld an rnler mala dnmeye balar;

varoluun yeni bir biimi ve onun kendi i yasalar ortaya kar, ama bu yeni z, binlerce yl

boyunca genelleerek, kapitalizmde her eyin bir mal haline dnmesi durumunda; genel mal

retiminde, bu en yetkin biiminde, en saf biiminde gerek zn aa vurur: bu z: onu o

yapann iindeki younlam emek miktar olduudur.

Ama dnce, bu tarihsel olan, yine ancak tarihsel arptmalardan arndrlm haliyle,

karamn kendi i dnmlerinin hareketi olarak ele almak zorundadr, zaten dncenin

hareket yasalar yani diyalektik de aslnda bundan baka bir ey deildir: tarihsel

arpmalardan soyutlanm haliyle kavramlarn hareketi ve znn ortaya k.

Demokrasi'ye de ayn ekilde yaklalmaldr. Demokrasinin zolan aznln ounlua

uymas, tarihsel arplmalar iinde, biimsel bir nitelik kazanr, gerek anlamn yitirmekle


25/70

25

kalmaz gerekleemez olur. Ama ancak yok olmasnn arifesinde, en mkemmel, en

gelimi eklinde, o biim gibi grnen, bir z olarak ortaya kar.Nasl?

Snfsz bir toplum dnelim, sadece snf deil, cins, ulus ve baka ayrmlar da yok. Btn

bunlar iin zel mlkiyet ve i blm de yok. nsanlar dezavantajl durumlara dren

aznlklar da yok. rnein herkes salkl, sakatlar da yok. Bu toplumun bir tek zellii var:Zenginlikler grl grl akmyor. Bu toplumda herkese emei kadar yani almyana

ekmek yokilkesi geerli olacaktr, herkese ihtiyac kadardeil.

Herkese emei kadar olan yerde ise, kimsenin emeinden fazlasn almamas iin bir yaptrm,

bir zor, yani zgrln ztt olarak demokrasi olacaktr.

Ve bu demokrasi siyasi olarak, aznln ounlua uymasnda ifadesini bulacaktr. Aznln

ounlua uyma zorunluluunun olmad yerde zgrlk olabilir. Aznln ounlua

uymamas sorunu, demokrasi aleminin iindeki bir sorun deil, dndaki bir sorundur;

zgrlkler ve demokrasi alemlerinin zlerine ilikin bir sorundur. Demokrasi, aznlkounluk ilikisi olarak zn ancak zgrlk aleminin eiinde gsterebilir, ve o eikten

ieri admn atamaz, att an kendi zddna dner, aznlklar ve ounluklar yok olur.

Tarihsel bakmdan en ge gelen veya gelebilecek olan, nk insanln yle bir noktaya

kadar yaayabileceine dair bir emare yok, demokrasinin z, mantki bakmdan, en baa

alnmal ve analiz oradan hareketle yaplmaldr. Tpk Marks'n kitabnn en banda metay,

modern toplumda her eyi belirleyen duruma geleni, ele alp analiz etmesi gibi. Ancak bundan

sonra somut tarihsel hareket yeniden, yine ilk elde tarihsel aplmalarndan arndrlm olarak

ve giderek de tarihsel aplmalaryla birlikte ina edilebilir.

Zor, yaptrm, ktlk, aznln ounlua uymas. Demokrasinin z bunlardr. Artk bundan

sonra, rnein sakatlar, yallar ve ocuklar koyabilirisiniz analizinize; rnein genel olarak

henz byk bolluk olmamas anlamnda deil de, kelimenin gerek anlamnda ktlk, yani

alk ve lm tehlikesi olarak ktl koyabilirsiniz, insanln on binlerce yl yaad. O

zaman demokrasi modelinizde, yallarkurda kua yem edilecek; ocuklar fazlaysa tanrlara

kurban edilecek; insanlar birbirini yiyebilecektir. nsan kavram, ounluk aznlk kavram

anlamlarn yitirecektir. Burada, artk tpk fizikte, byk hzlarda veya ok kk alanlarda

olduu gibi baka kuvvetler, baka yasalar devreye girer. rnein on binlerce yl insanlk

tarihinde veya tarih ncesinde olduu gibi, zayflarn korunmas deil, en gllerin ayakta

kalabilmesi iin, onlarn yok edilmesi gerekir, byle yapmad takdirde insan tr devamn

salayamazd.

Byle bir topluma snf kavramn katp, ilikinin bununla birlikte ne olacan analiz etmeyi

deneyin, bu kavram katamayacanz grrsnz. Byle bir ktlkta art rn olmadndan

snflar oluamayacaktr. O halde emek retkenliini ykseltmeniz gerekecektir. Burada artk

ocuklar yerine koyunlar kurban edilecektir, insanlar birbirini yemeyecektir, tam artk

gerekten demokrasinin kysndasnzdr.

Ama o emek retkenlii nasl ykselmitir? blmyle. blm al veri demektir. Yani

u meta (mal) denen ey ortaya km ve insanlk tarihi bu sefer onun, adeta bir toplum ve


26/70

26

doa yasas gibi grnen deer yasalarnnetkisi altna girmitir. Ticaret, eitsiz deiim,

zenginliklerin ortaya k ve belli ellerde toplan. Ve snflar ortaya ktnda, eitlik, yani

emek rnlerinin emek lsnde eite leimi yok olur. Art sorun zenginliklerin ele

geirilmesi ve korunmasdr byk smrlen ounlua kar.

Artk snf mcadelelerinin yasalar egemendir, bir ktlk toplumunda eitlii salamanndeil. Mcadele demek sava demektir. Ama savan da kendi yasalar vardr ve artk onlarn

egemenlii balar. Sava, kar tarafa kendi iradesini dikte ettirmektir. Bu ise g demektir. O

halde g toplama, kullanma; kar taraf dank tutma sanatdr. Ve bu bylece gider.

Grld gibi, o demokrasinin z, toplumsal eite datm iin, aznln ounlua bal

olmas artk yok olmutur. Hatrlanmas ve hayal edilmesi bile mmkn deildir artk. Ama

bu soyut model, aslndainsanlk tarihinin, sapmalardan arndrlm genel gidii deil mi?

Sonra bir gn insanlar gelmi bu demokrasiyi tekrar hatrlayacak bir emek retkenlii

dzeyine ulamtr. Ama snf mcadelelerinin, metann, savan yasalar, bu maherin atllarhala tozu dumana katyor ve egemenliklerini srdryorlar. te burada, demokrasi, bir hedef

ve uygulama bile olduunda, daima bu mcadelelerin bu yasalarn bir aracdr, henz kendisi

yoktur. O ancak zel mlkiyetin olmad, snfsz bir toplumda, meta retiminin olmad bir

toplumda, savan olmad bir toplumda gerekleebilir. Bunlarn olduu toplumda,

demokrasi bu mcadelelere hizmet ettii veya hizmet etmedii lde var olabilir, yani

sadecebiimsel ve genel bir anlamda.

Demokrasiyi uygulamak veya bayrak edinmek savan yasalarna tabidir artk. nsanlar, ya da

toplumsal gruplar bu savata kendi kar ve konumlarn glendirdikleri iin demokrasiyi

savunurlar veya ona kar dururlar.

Bu nedenle, demokrasi zerine yrtlen her tartma ve mcadele, baka bir mcadelenin

biimidir, bu tartmalarda sylenenlere ve hatta yaplanlara baklarak, glerin gerek konum

ve karlar hakknda hi bir fikir edinilemez. Demokrasi denen siyasi kategori de, dier

ahlaki kategoriler gibi, kendi bana bir ama deildir. Mcadeleye g veriyorsa, kar tarafn

kafasn kartryor veya onu blyorsa toplumsal gruplar demokrasiden yanadrlar. Bylece

daire kapanr. Demokrasinin sadece genel ve biimsel olarak var olabilir ve z savatr.

nk onun bir aracdr artk.

Bu nedenle demokrasi genel ve biimsel anlamyla ancak gnmzn somutmcadeleleri iinde anlalabilir. Demokrasinin z, snflarn, metann, aznlklarn olduu

yerde savatr. Demokrasi bu savan sadece bir biimidir. Ama bu savata, kimin hakl

olduu, kimin ezilenler tarafnda olduu konusunda bize bir fikir vermez.

O halde, demokrasi sorununa ancak, ezilenlerin mcadelesine hizmet edip etmedii asndan

yaklalabilir, tarih ve toplum st bir kategori olarak deil. Soyut bir varsaym olarak,

kategorik dzeyde, Demokrasi ezenlere hizmet ediyor ve onlarn egemenliini korumaya

yaryorsa, ezilenlerin baskdan kurtulmak iin demokrasiyi reddetmeleri reddedilemez.

Demokrasi kendi bana tarih ve toplum st bir kategori veya hedef deildir. O ancak

ezilenlerin kurtulu mcadelesine yararl olduu lde dorudur.


27/70

27

Peki ne zaman ve niin dorudur?

te bunun cevabn somut tarihte aramak demek, ayn zamanda o yaznn bandaki sorulara

da cevap aramak demektir.

13 Temmuz 2000 Perembe


28/70

28

Sorulmayan Sorular ve Szde Aklamalar

Snfl toplumda demokrasi her zaman snflar savann bir aracdr. Savaan glerin kar ve

konumlarna hizmet ettii lde demokrasi istenmi ve uygulanmtr. Bu dn byleydi, bu

gn de byledir ve yarn da byle olacaktr. En demokratik gelenekli geinen lkelerin bile,

iler biraz sknca, demokratik sistemi kurtarma adna en anti demokratik sistemlere

geileri; en anti demokratik tedbirleri almalar hi deimeyen bir kural olmuturve

olacaktr. Demokrasiyi, tarih ve toplum st bir kategori olarak bir hedef olarak ele aldklarn

ilan edenler iin de bu deimez.

En az anlalan konu bu olmasna ramen, teorikolarak bu noktada sorun yoktur.

Sorun uradadr: demokrasi ilke olarak aznln ounlua uymas olduuna gre ve de yer

yzndeki ounluk ezilenler olduuna gre, niye ezilenlerin byle bir rejim diye pek dertleri

olmamtr? Ya da syle formle edelim: demokrasi, ezenlere kar savalarnda, ezilenlere

hizmet eden bir araolmas gerekmez mi? Nasl oldu da durum hep tersi oldu? Niye byledir?

Bu soruyu nedense kimse sormuyor, bu soruya yol amas gereken olgular kimse alt alta

sralamyor. Niin Vietnam halknn demokratik karakterli direnii demokratik bir sisteme

dayanmaz da ABD'nin bu demokratik harekete kar sava demokratik bir sisteme dayanr?

Benzeri durumlarn btn yirminci yz yl boyunca adeta bir saat intizamyla tekrarlanmasna

ramen, byle bir sorunun sosyalistlerce sorulmamas bir rastlant mdr? Rastlant deildir veyirminci yzylda sosyalist hareketin znde demokrat, yani burjuva ufkunun tesine

geemeyen kk burjuva karakterde olmasyla ilgilidir, yani sosyalistler aslnda kendini

sosyalist sanan demokratlar olduklar iin; yani sorunun bizzat konusu olduklar iin byledir,

ama imdilik bu konuyu bir tarafa brakalm.

Bu soru byle kategorik olarak sorulmamaktadr ama tek tek hareketler ele alndnda yapla

gelen tipik aklama udur: aslnda ezilenler demokratik bir sistem de istiyorlar ama onlarn

hareketinin bana geen bir lider veya parti bu zlemleri bastrarak kendi iradesini dayatyor.

Yani nderlikler (partiler veya liderler) ynlar tezgaha drmektedir. En sofistike gibi

grnen aklamalar, znde bundan daha fazlasn sylememektedir.

nderler (Kiiler veya partiler) ile kitleler, snflar arasndaki iliki, kaba bir benzetmeyle alt

ve st yap ilikisine benzer. Son durumada belirleyen nasl maddi hayatn retimi ve

yeniden retiminin biimiyse; ynlar belirler nderliklerin kalitesini. nderliklerin ynlar

kandrd aklamas, bu ilikiyi ba aa getirir ve iin ilginci nderliklere olaan st

yetenek ve gler atfeder.

Ne var ki, en azndan ortada kandrlmadan te, gnll olarak kandrlmay isteme gibi bir

durum olduu grldnde; ya da nderliin aslnda temsilcisi olduu hareketin eilim,

karakter ve zlemlerini yanstmaktan baka bir ey yapmad teslim etmek zorunda


29/70

29

kaldnda, bu sefer de dier uca zplanr ve o harekete damgasn vuran kitlenin kltr ve

eitim dzeyinin bunu gerektirdii trden; aslnda egemenlerin rklna argman olabilecek

bir sonuca ulalr. Bu sefer de nderliklerin o hareket zerindeki etkileri sfra iner. rnein

Rusya'da Ekim devriminin prestiji zerine oturmu brokratik kastnvarlnn ve

ideolojisinin, demokratik hareketleri rgtleyen sosyalist partilerin ideolojisi zerindekietkileri ve bunlarn sonular kaybolur.

Bu gn Krt ulusal hareketi karsnda, gerek Trk sosyalistlerinin bir ksmndan, gerek bu

hareketin Krt muhaliflerinden, gelen btn eletiriler yukarda ifade edilen iki u arasnda

sallanrlar.

Bunun bir deir versiyonu, en azndan yirminci yzyl tarihi iin, Stalinizm denen ideolojiyle

aklamadr. Yani bu hareketler, Stalinist ideolojinin Ekim devriminin prestiji zerinde

ykselen etkisi nedeniyle byle demokrasiye ilgisizdirler; Stalinizm bir brokratik kastn

diktatrln iilere kar hakl gsterebilmek iin bu demokratik gelenekleri tahrif veya

yok etmi ve sosyalizm nam altnda sosyalizmle ilgisiz, onu revize eden bambaka bir

ideoloji gelitirmitir. Tarzndaki aklamadr.

Bu yaklamn mantki sonucu udur. Eer bu hareketlere, Stalinizmin ne olduu anlatlsa, bir

bunu kavrasalar tekrar demokratik geleneklere dneceklerdir.

Ne var ki, bu aklama da son durumada, ynlarn kandrld aklamasnn daha sofistike

bir versiyonu olmaktan teye gitmez ve ayn ba aa durula maluldr.

Ynlarn karsnda sanlann aksine bir ok seenek vardr. Her zaman Stalinistlerden baka

partiler, baka eilimler gruplar da ola gelmitir. Onlar da her zaman baka alternatifler

sunmulardr. Nedense o ynlar onlara deil de Stalinistlere ynelmilerdir. Demek ki ortada

yine kandrma veya yanlsamalarla aklanamayacak, tencere yuvarlanm kapan bulmu

gibi bir durum sz konusudur. Demokrasi diye bir sorunu olmayan Stalinist ideoloji, tam da

bu demokratik karakterdeki devrimci hareketlerin ihtiyalarna uygun bir teori sunuyor

olamaz m?

Demek ki, kandrma veya yanl anlama teorisi bizlere hi bir aklama getirmez. Aksine,

yirminci yzyl boyunca niin btn demokratik hareketlerin demokrasi diye bir derdinin

olmad sorununu aklanamaz klar.

Bu eletirilerin birinci metodolojik hatas, diyalektik olmamalar ise, ikinci byk yanlgs

snflarve snf mcadelelerini grmezden gelmeleridir.

Hi bir demokratik hareket veya genel olarak bir toplumsal hareket bir tek snftan olumaz;

bir diktatre, bir smrgeci devlete veya bir egemen snfa kar savaan glerin kendi

aralarnda da bir sava vardr srekli; her d sava ayn zamanda bir i savatr; sadece

lkeler iin deil; toplumsal snflar ve hareketler iin de byledir bu. Srf ii hareketinde

bile bu kural deimez. i vardr ii vardr. Ezilen ulus hareketinde de, ezilen cins

hareketinde de, her harekette egemenlere kar savaanlar kendi aralarnda da bir sava

yrtrler. Ve bu sava sadece ezenlere kar deil, ezilenler arasnda da ok eitsizkoullarda yrr.


30/70

30

Sorunun cevab dnya tarihinin genel gidii iinde zellikle yirminci yzyln ortaya kard

tarihsel eilimler ve snf ilikileri ve onlarn karakterlerinde aranmaldr. Bu genel tarihsel

kaneva ve onun iinde snflarn karakterlerinin oynad rol gelecek yaznn konusu olsun.

29 Temmuz 2000 Cumartesi


31/70

31

Demokrasi, Kleler ve Genel Oy

Snfsz bir toplumda, demokrasi, toplumda hak eitliini salamann, yani "almayana

ekmek yok"u; bireylerin toplumla ilikisini dzenlemenin bir arac iken, snflara blnm bir

toplumda, snf savann bir aracdr. Dolaysyla btn sava aralar gibi savan hedeflerine

hizmet ettii lde kullanlr.

Bir aracn ilevleri ile onun yaps arasnda ok yakn bir iliki vardr. Bir kalem ile yemek

piiremez ve bir tencere ile yaz yazamazsnz. Ta yerinde ardr. O halde, demokrasi bir

ara da olsa, aznln ounluun ald kararlara uymasn kabul eden idare ekli olduuna;

ve de her zaman ezilenler ounluu oluturduuna gre, sa duyu, demokrasinin snf

savamnda ezen aznlklarn deil; ezilen ounluklarn kullanabilecei bir ara olmasn;ezen aznlklarn bunu ezilen ounlua kar kullanamamasnn doal sonu olmasn

dnmeyi gerektirmez mi?

Gerektirir.

Ama yirminci yzyl tarihine baktmzda ortaya baka bir manzara kyordu: ezilenler hi

bir ekilde demokratik sistemler kurmuyorlard; aksine btn ezenlerin sistemleri

demokratikti. Bu elikinin bir izah gerekiyordu.

O zaman u olaslklar gndeme geliyordu.

1) Olgular yanl bir k altnda grlmektedir, aslnda yirminci yzylda da ezen aznlk

demokrasiyi bir ara olarak kullanamamaktadr, sadece olgulara bak amz deitirmek,

onlar baka bir k altnda grmek gerekmektedir. Yani olgu dzeyinde, en azndan

demokrasinin snf savanda ezen aznln kullanabilecei bir ara olmad nermesi

geerliliini srdrmektedir ve olgular da bunu kantlamaktadr.

2) Yirminci yzyldaki ezilenler adna kurulmu, ezilen ounluun ayaklanmalaryla

kurulmu rejimler, aslnda ezilen rejimleri deildir. Zaten demokrasi ezen aznlklar

tarafndan kullanlamayaca iin bunlar demokratik rejimlere sahip olmamlardr. Biz bu

rejimleri iddialaryla deil, gerek yaptklaryla deerlendirmeliyiz.

3) Demokrasi ounluun karlarn korur ama o ounluk karlarnn nerede olduunu

bilirse, bu gnk toplumda ise ezilenler cahildir, kandrlmaya uygundur, medya zenginlerin

elinde toplanmtr vs.. Bu gibi nedenlerle demokrasi ezilen ounluun karlarn korumak

iin bir ara olamamaktadr ve tam da bu sayede onu ezenler bir ara olarak kullanmaktadr.

Yirminci yzylda eliki gibi grnenin anahtar buradadr.

Bu yaklamlarn her birinde ok ciddi bir gerek pay bulunmaktadr ve her biri bilmecenin

zmnn bir parasdr.

Birincisinden balayalm.


32/70

32

Demokrasi, bu gn bile, aznl oluturan egemenler tarafndan ezilen ve smrlen

ounlua kar bir ara olarak kullanlamamaktadr. Eski Yunan ve Roma demokrasisi ile bu

gnk demokrasi arasnda hi bir temel fark yoktur. Her ikisi de klelere dayanmaktadr.

Snfl bir toplumda, demokrasinin ancak klelere dayanarak, egemenler arasnda var

olabildii ilkesi geerliliini korumaktadr. Sorun bunu grebilecek bir bakla ilgilidir. Gerek tarih ncesinde, gerek tarih boyunca ve hzla yok olmakla birlikte bu gn bile, snfsz

toplumlar kendi ilerinde toplumsal ilikileri dzenleyen kendiliinden bir demokrasi

yaamlardr ve yaamaktadrlar. Kylerin byk bir blm, gebeler ve avclar, kendi

ilerinde kendiliinden snfsz toplum demokrasisi yaarlar. Alevilikten, Alman Mark'na ,

Rus Mir'ine, Zapatistalarn yerli konseylerine kadar bin bir biimiyle bu ilkel demokrasi

varolmutur ve gerek modern, gerek antik ada grlen snfl toplum demokrasilerinin bile

kaynanda bunun kalntlar bulunur.

Eski Yunan ve Roma demokrasisi debu ilkel sosyalist gelenek zerinde var olabilmitir.

Medenilemek ve snfl topluma gei, hemen daima, eski demokratik geleneklerin

tasfiyesiyle atba gider. Klasik Yunan, Roma veya slam veya her hangi bir kavmin

uygarlamas tarihi, bu genel eilimidorulamaktan baka bir ey yapmaz.

Kent (Site, Medine), snfsz toplumdan snfl topluma geiin kozasdr. Eski Yunan

demokrasisinin snfl ve snfsz toplum dnemi birbirinden ayrlmaldr.

Yunan ve Roma'da snfl topluma getikten sonra, bir sre daha bu demokrasi gelenei

srebildiyse, bu, yurttalarn toplu halde bir kleci kast oluturmalaryla mmkn olabilmitir.

Kleler ve pleplerin hi bir hakknn olmamasyla ve onlarn emeinden ve ticaretten art

deer transferiyle elde edilen art rnle salanan bir refah sayesinde bu demokrasi sadeceyurttalar iin geerli olabiliyordu. Bunlarn hi birinde bu gn anladmz anlamda genel oy

geerli deildi. Yani ezilen ounluun zaten hi bir hakk yoktu, kleydi.

Modern tarihte de durum deimedi. Burjuvazi demokrasi dediinde hi bir zaman genel oy

hakkn kastetmedi. Biliyordu ki, nfusun ounluunu oluturan, ezilenler bu hakk

kullanarak kendilerine istediklerini dikte ettirebilirlerdi. Bu nedenle, oy vermek hep belli bir

gelir grubundan olmak, belli bir miktar vergi vermek gibi, son durumada ezilen ounluu

sistemin dna iten ve sadece ezen aznlk arasnda demokrasiyi mmkn klan snrlamalarla

mmkn oldu modern toplumda.

Bu nedenle de, btn 19. yzyl boyunca, iilerin ve ezilenlerin temel sloganlarndan biri,

genel oy hakk oldu. Zengin lkelerde genel oy hakkna dayanan demokrasinin yaygnlamas

yirminci yzylda ve zellikle de onun ikinci yarsnda sz konusudur. Ama bu da tarihin

zgl bir gidii sonucu; genel oy ve demokrasi iin mcadele eden ileri lkelerdeki iilerin

birer kle sahibine dnmesi ile mmkn olabilmitir Bu biraz eski Roma'da, Romalln,

sadece patricilere deil, rnein btn Roma ve talya'da yaayanlara geniletilmesine benzer.

Yani zengin lkelerdeki iiler ve dier ezilenler bir bakma kleci yurttalar haline

gelebildikleri iin, yine zenginler arasnda bir demokrasidir bu.

Bunu grebilmek iin, dnyaya, ulusuluun ufkunu aarak bakmak gerekmektedir. Ama


33/70

33

ulusuluun yaratt n yarglar bunun grlmesini engellemektedir. Ezilen ounluun yine

oy hakk yoktur, yine aznlk belirlemektedir.

Bir insan niye Romal ya da Brahman olmad iin toplumun ynetiminde sz sahibi

deildir, bu bize bu gn insanlk d grnr. Ama ayn eyi, yani bir ABD veya AB

vatanda olmad iini, olaan kabul ederiz. Bunu normal kabul ediimizi sorgulamayaklmzdan bile geirmeyiz. Belli uluslarn yurtta olmann belli haklara sahip olmasn

normal karlyoruz. Budur bu gnk demokrasilerin aslnda birer kleci demokrasi

olduunun grlmesini ve sanki btn zengin lkelerin gerekten demokratikmi gibi

grlmesine yol aan.

Bir ABD veya dier zengin bir lkenin ald kararlar btn insanl etkiliyorsa bu kararlarn

alnmasna btn insanln katlmas gerekmez mi? te, ulus denen ey araclyla btn

insanlar bundan dlanyor ve bunu olaan karlar hale geliyor. unu demeyi kimse akl

etmiyor. "ABD'de domu olmak veya yle bir anann babann ocuu olmak nasl sizi bu

haklara ve beni bunu belirleme hakkndan mahrum etmeye yol aar? Bu eski kleciliin

devam deil mi? Genel oy aslnda bir kandrmacadr, sadece zengin lkelerin yurttalar iin

geerlidir."

Burjuvazinin genel oyu zengin lkelerde kabul etmek zorunda kalmasyla, oralardaki iilerin

de birer kleciye dnmeleri akt iin; yani zengin lkelerin ezilenleri de birer ezen

haline dntkleri iin, demokrasi ezen aznln bir arac olabiliyormu gibi grlmektedir

ulusal bakn prizmasnda krlarak.

Bunun iin yaplmas gereken ilk ey, ulusal devleti tek olas biimmi gibi grmekten

kurtulmak ve yeryznde btn insanlarn bir gemide olduunu; bir kararn sonularnakatlmak zorunda olanlarn, o kararn alnmasna katlma haklarnn olduunu dnmek

gerekmektedir. ABD'nin veya Avrupa'nn ald ve kendisinin btn hayatn belirleyen

kararlarda, niye bir Hintlinin sz hakk olmasn?

Daha nce baka yazlarda da deinildii gibi, uluslar ve ulusuluk; rk ve kleci

ayrmcln bir aracdr artk. Bu mekanizmayla insanln ounluunun genel oy hakknn,

demokratik haklarnnolmad grlmemektedir.

Demokrasi de zenginlerin demokrasisi olmaya devam etmektedir ve hala demokrasiyi

zenginler tm kapsamyla ezilenlere kar bir ara olarak kullanamamaktadrlar.

Evet genel oy yine ezilenlerin temel talebi olmaya devam ediyor. Ama ulusuluun

yanlsamalarndan kurtulmu olarak. Ulusal olanla politik olann akmasn ngren ilkeyi

reddetmek, genel oyu talep etmenin; bu kleciler demokrasisine son vermenin bir

grnmnden baka bir ey deildir.

04 Austos 2000 Cuma


34/70

34

Bir Paradoks

Geenlerde lhan Seluk"Yantsz temel soru!"balkl yazsnda yle diyordu:

"Portekiz krk yllk Salazar, spanya krk yllk Franco faizminden sonra iyis kt endstride

bir dzeye ulaarak demokrasiye alm gerekletirdiler, krk yln ok partiyle yaayan

Trkiye nal topluyor"

Ya da yle:

"Bat sanayileme devrimini demokratik ok partili rejim srecinde mi yapt?

Yoksa sanayileme devrimini gerekletirdikten sonra m, ok partili demokrasiye geti?"

Bunlardan karlmas gereken sonu, demokrasi ile sanayileme ve modernlemenin bir arada

olamayacadr.

Ancak bylesine bir sonucu aka karp savunamayaca iin, burjuva nitelikteki

dnmler anlamyla demokrasi ile, bir rejim olarak demokrasinin, ayn szckle ifade

edilmelerine dayanarak, bir kelime oyunuyla bu kmazdan kmay yle deniyor:

"Oysa lkemizde tek partili rejim faizm deildi; nk ierii bakmndan "demokratik

devrim"di, bir slam lkesinde teokratik dzenden laik dzene geiin "aydnlanma sreci"ni

gerekletiriyordu."

Yani biimsel olarak demokratik olmayan bir sistem tarihsel olarak demokratik(yani burjuva)

karakterde dnmler yapmtr demektedir. Bunu bu ekilde aka ifade etmekten korktuu

iin de; tek partili rejimi aka demokratik olmayan bir rejim olarak nitelemekten ise, faizm

gibi ar ve o rejim iin kullanlmas gerekten tartmal bir kavram kullanarak (rnein

bonapartizm gibi bir kavram ok daha fazla uyard) tarihsel anlaml demokrasi szcn,

rejim biimine ilikin ve faizmin ztt bir kavram gibi koyuvermektedir.

O halde bu ifadeyi kelime oyunlarndan arndrdmzda denilen udur:

"Trkiye'de tek partili rejim, biimsel olarak demokratik olmamakla birlikte, ierii

bakmndan, baard tarihsel grevler bakmndan demokratikti."

Ayn yazda biraz altta u nerme bulunmaktadr:

"ok partili rejim, Trkiye'de demokrasiyi deil, kar devrimi gndeme getirdi."

Yani "demokrasi de kar devrime yol aar"n utangacas.

Bu nermelerden karlmas gereken sonu, modernlemenin, ya da tarihsel bakmdan

demokratik karakterdeki dnmlerin demokrasiyle bir arada olamayacadr.

Aydnlanmac lhan Seluun, kinci Frederik veya Katerina gibi yine bir aydnlanmac

despot olan Abdlhamit ile ayn ekilde dnmesi bir rastlant olmasa gerek.


35/70

35

rnein Abdlhamit resmi ngiliz gazetesi Times'e yle der:

"Beni Hrriyete muhalif grenler yanlyorlar. Kullanmasn bilmeyen bir memlekete hrriyet

vermek, kullanmasn bilmeyen birine tfek vermeye benzer. Herif babasn, anasn,

kardelerini ldrr. Sonra dner kendi kendisini vurur."(V.P. Program, 1954)

Yz elli yl kadar sonra, Kemalist lhan Seluk, kavramlarla oynayarak aslnda ayn mant

ifade ediyor. Bu yaz serisinin diline evirirsek, denilenin z udur: modernlememi bir

toplumda, demokrasi ezilen ounluun bir arac olamaz. Onlar bunu hangi ynde

kullanacaklarn bilemezler veya kandrlrlar. rnein lhan Seluun formle ettii gibi

"Kar Devrimi" iktidara getiriverirler. Onun iin bu ounluun aydnlatlmas, eitilmesi,

ocukluktan karlmas gerekir.

Abdlhamit bunun iin okullar ayordu; lhan Seluk da sanayileme ve eitimle olacan

sylyor.

*

Ama biz gerek mantken, gerek olgulara ilikin olarak, yle bir sonuca ulamtk.:

"Demokrasi, ezen aznlklar tarafndan ezilen ounlua kar kullanlamaz."

Tabii burada demokrasi derken, genel oyun ve her trl fikir ve rgtlenme zgrlnn

olduu bir rejimi kastediyoruz. Buradan da u sonu kar: demokratik olmayan rejimler

aznlklarn rejimleridir. Bylece demokrasi, bize bir rejimin gerekten ezilenlerden yana olup

olmadnn amaz lsn sunar. Bir lkedeki iktidarn ezilen ounlua hizmet edip

etmediini anlamak istiyorsanz o lkedeki rejime bakn; demokrasi yoksa ezen bir aznln

egemenlii vardr orada.

Halbuki bu yaz serisinin balarnda, tamamen buna kar bir nermeden hareket ediyorduk;

"demokrasinin bir toplumsal gcn karakteri konusunda bize bir ip ucu veremeyeceini"sylyorduk. rnein, btn tarihsel olarak demokratik karakterdeki hareketlerin hi birinde

demokrasi olmadn; eer yle olsayd, bunlarn egemenlerin hareketleri, partileri, rejimleri

olduunu kabul etmek gerekir, diyorduk.

Bu iki karsama da, genel olarak hemtarihsel olgular hem de mantki bakmdan dorudur

ama birbiriyle elimektedir. Biri doruysa dierinin doru olmamas gerekir.

Bunun pratik politika bakmndan bilinen bir sonucu udur:rnein Krt Ulusal hareketinin

demokratik bir ileyii olmad sylenmektedir. Bundan pek ala, dolaysyla Krt Ulusal

Hareketinin, ezilenlerin birhareketi olmad; yle olsayd demokratik ileyileri olmas

gerektii gibi bir sonu karmak gerekmektedir. Bundan da politik tavr olarak, rnein Trk

devleti ile Krtler arasndaki savata "tarafszlk" sonucuna kolayca varlabilmektedir. Krt

muhalefeti de btnyle bu manta dayanmaktadr. Btn abalar, ulusal hareketin

demokratik olmadn kantlama, dolaysyla, onun ezilen bir ulus ve insanlarn hareketi

olmadn, bir kii veya aznln diktatrl olduunu kantlama noktasnda

toplanmaktadr.

Eer bu mantk doru ise, btn dnya ve yirminci yz yln tarihini yeniden gzden


36/70

36

geirmek gerekmektedir. Demek ki, ne in devrimi, ne Vietnam, ne Kba, ne Yugoslavya

ezilen ulus ve halklarn ezilen emekilerinin veya onlarn eilimlerini yanstan devrimler

deil, bir takm parti brokratlarnn veya kiilerin veya aznlklarn iktidara gelileridir.

imdiye kadar hep bouna bunlar desteklemiiz. Ha Nikson ha Ho i Ming; ha an Kay ek

veya Amerika ha Mao. Ha PKK ha Genel Kurmay. Al birini vur tekine.Aka ifade edilmemekle birlikte, bu gn yaygn anlay budur.

Eer bunun tersi olan nerme doru ise, yani, demokratik ve modernlemeci hareket ve

rejimlerin demokratik olmayabilecei; olduu takdirde bunun smrgecilerin ve egemenlerin

iine yarayabilecei nermesi doru ise, (ki tarihsel olgular bunun doru olduunu gsteren

bir ok rnek sunuyor). O zaman da pek ala ezilen ounluktan yana, ama demokratik

olmayan rejimlerin ve aksine demokratik ama ezilen ounlua kar sistemlerin olabileceini

dolaysyla, yapyla ilevler arasnda sanld gibi zorunlu bir iliki olmadn kabul etmek

gerekmektedir. Ama eer yap ile ilevler arasnda byle bir iliki yoksa, o zaman demokrasi

talebinin anlam kalmamaktadr.

Eer yap ve ilevler arasnda zorunlu bir iliki yoksa, yani demokratik olamayan bir sistemi

pek ala ezilen ounluk iin kullanmak veya bunun tersi mmknse, ii snfnn burjuva

devlet cihazn paralamasnn da gerei yoktur; iiler de bu cihaz kendi amalar iin

kullanabilirler sonucunu karmak da gerekecektir.

Aka ifade edilmemekle birlikte 60'l ve 70'li yllarn egemen anlay buydu.

Aslnda bu iki tavr da hi bir zaman yukarda zetlenenmantk sonularna gidecek bir

cesareti gsterememektedir ve felsefe gelenei olmayan bu lkenin dnce dnyasnda

eklektik olarak sunulmaktadr. Diyelim somut PKK konusunda belli bir tavr koyanlar, bunu

in, Vietnam, Kba ve dier ulusal kurtulu savalarna genelleyecek cesareti

gsterememektedirler. Dolaysyla kendilerini bir i tutarszla mahkum etmektedirler,

tarihin ve toplumsal olaylarn kavrannda.

Ayn tutarszlk ve korkaklk dier uta da daha az deildir; eer demokrasi ile egemen

snflar arasnda bir iliki yok ise, yani demokratik bir rjim egemen aznlk tarafndan yapsal

olarak kullanlmamaya yapsal olarak elverili deilse, demokrasi istemi anlamszdr

sonucunu hi biri karmamaktadr. karanlar da bu noktada suskunluu yelemektedir. Ama

bunun bir adm tesi de, yap ve ilevlerarasnda bir dorudan ba olmad nermesidir ki,buradan da, Paris komn tipi devletin gerekli olmad sonucuna kolaylkla ulalabilir.

Ve bu tavr ve anlaylar sadece zaman iinde birbirini izlemezler, gnmzde olduu gibi,

ayn zaman iinde bir arada, karlkl etki ve tepki iinde bulunurlar.

Okuyucu fark edecektir ki, bu iki tavr, aktel politika bakmndan, kinci Cumhuriyetilerle

(Liberallerle) Birinci Cumhuriyetilerin (Kemalistlerin) tavrlardr; Bu suyasi kavramlar

snflarn diline eirirsek: Burjuvazinin ve Brokrasinin.

Ama sadece Birinci ve kinci Cumhuriyetilerin fark deildir bu; 60'lar ve 70'lerle, 80'ler ve

90'lar ideolojik ikliminin ve solculuunun da farkdr bu grler.


37/70

37

DP gibi partiler, kinci Cumhuriyetilerin kavray ve varsaymlarna dayanarak politika

yapmaktadr ve ki

demir kucukaydin - marksist demokrasi teorisine katki - v-4.pdf

Documents