demir kucukaydin - 12 eylul uzerine yazilar - v-3.pdf

7/29/2019 Demir Kucukaydin - 12 Eylul Uzerine Yazilar - V-3.pdf

1/84

Demir

Kkaydn

12 EyllzerineYazlar

Yaynlar


2/84

12 Eyll zerine Yazlar

Demir Kkaydn

(nc Srm 21 Austos 2012)Bu kitapta yer alan yazlar daha nce eitli gazete ve internet sitelerinde yaynlanmtr.

Dijital Yaynlarndir Oku Okut - oalt Dat

Bu kitap Kxz sitesinin dijital yayndr.

Kar amac olmadan, okumak ve okutmak iin, indirmek, dijital olarak basmak ve datmak

serbesttir.Alntlarda kaynak gsterilmesi dilenir.

Yaynlar


3/84

12 Eyll zerine Yazlar

indekiler

kinci Basla Ksa Bir Not.................................................................................................... 4

12 Eyll Rejiminin Karakteri zerine 12 Eyllden Hemen Sonra Yazlmki Yaz .........5

12 Eyll Rejiminin Karakteri zerine....................................................................................6

Cuntann 1 Nolu Bildirisi .................................................................................................... 49

Trkiyede Sosyalist Hareketin Tarihini Yazacaklarin TezlerAdl Yazdan 12 Eyll vencesiyle lgili Blm ......................................................................................................... 54

XIX...................................................................................................................................54

XX ....................................................................................................................................55

XXI...................................................................................................................................55XXII ................................................................................................................................. 56

XXIII ................................................................................................................................ 56

XXIV................................................................................................................................ 57

XXV ................................................................................................................................. 57

12 Eyll zerine Dnceler ............................................................................................... 59

Kemalizm, 12 Eyll, Duvarn ykl, zel Sava ve rme........................................... 65

Teori ve Politika (12 Eyllclerin ve Dierlerinin Yarglanmas Karsndaki Tavrlar

zerine)................................................................................................................................ 75


4/84

kinci Basla Ksa Bir Not

12 Eyll zerine yazlm yazlar derlememesini tekrar yaylnlyoruz. Derlemeye sadecegeen yl yazdmz 12 Eyll zerine yazy bu seneki kk bir notla birlikte ekledik.

Ayrca bir de, yine 12 Eyll dneminde Nide cezaevinde yazdmz, Ertuurul Krknn12 Eyll rejiminin karakterini ele alan yazsn polemik olarak eletiren ok uzun, neredeyseorta boy kitap olacak bir yaz vard. Ama bu yaz henz dijitalize edilemediinden buderlemede yer almyor.

12 Eyll 2010 Pazar


5/84

12 Eyll Rejiminin Karakteri zerine 12 Eyllden Hemen Sonra Yazlm

ki Yaz

Bu sene 78liler vakfnn giriimleri sayesinde 12 Eyll darbesi ve rejimi ksmen daha birgndeme oturdu ve hatrland. Ama yazlan yazlara bakldnda, 12 Eyll darbesinin hangitarihsel ve toplumsal koullarda mmkn olduu; bu rejimin karakteri gibi konularda hemenhemen hibir yaz grlmyor.

Bu vesileyle 12 Eyll darbesi ve rejimi zerine bu gn bulunduumuz yerden, yeni veriler vedaha gelimi kavramsal aralar kullanarak bir yaz yazmaya niyetlenmitim. Tabii bu aradao zaman bu konuda yaplm baz tartmalar gzden geirmek ve hatrlamak da gerekiyordu.Bu vesileyle eldeki malzemeleri kartrrken, 12 Eyllden hemen sonraki dnemde 12 Eyllrejiminin karakteri zerine yazdm ve artk neredeyse unuttuum bir yazya rastladm.Yazy okuyunca, o zamanki bilgi dzeyine ramen yeni de pek fazla yanl bir eylersylemediimi fark ettim.

Bu arada araya giren baka iler nedeniyle 12 Eyll darbesi ve rejimi zerine yeni bir yazyazmak iin zaman da kalmamt ve baka acil iler ve konular kendilerine srann gelmesini

bekliyordu. Bu sene yeni yaz yazamasam da hi olmazsa 12 Eyll zerine 12 Eylldenhemen sonra yazlm bu ki yazy hi olmazsa dijitalize ederek bir lde eksiikapatabileceimi dndm.

Yazlar 12 Eyllden hemen sonraki gnler ve aylar iinde Nide Cezaevinde yazlmt.Sonra gizlice darya karlm ve Almanyada kanDer Weg Yol adl derginin Mays1981 tarihli 12-13nc saysnda yaynlanmt.

Yazlar o dnemin tartlan konularn ve atmosferini gstermesi bakmndan ilgintir ve birtarihsel belge zellii de tamaktadr.

Aslnda yazlarn, en azndan Rejimin karakteri zerine olann, arlkl konusu 12 Eyllrejiminin karakteri olmaktan ziyade, bu rejimin karakterini aklayacak kavramsal aralarzerinedir ve bu anlamda skolastik bir nitelii vardr. Tpk LenininDevlet ve Devrimi gibi,Marksist kavramlarn otantik anlamlar zerinedir ve onlarn bayalatrlmasna veunutulmasna kar bir mcadele iin yazlmtr.

Daha sonra 12 Eyll rejimi konusuna zaman zaman geer ayak gndermeler eklinde eitliyazlarmzda deindiysek de, bu konuda ayr bir yaz yazmadk. Sadece daha sonra PKKzerine yazdmz bir yazda, 12 Eylle n gelen koullar zerine nispeten daha geni bir

deerlendirmede bulunmuuz. O yazdan bu blm de yine aktaryoruz.13 Eyll 2004 Pazartesi


6/84

12 Eyll Rejiminin Karakteri zerine

12 Eyll bir dnm noktasdr. 12 Eyll' de kurulan rejimin niteliinin doru bir biimdezmlenmesi yolundaki teorik grev, en acil pratik grevlerimizden biridir. nk yenirejimin niteliinin, dolaysyla ona yol aan snf ilikilerinin herhangi bir yanl tanmlamas,devrimcilerin daha dolaysz pratik grevlerini, taktiklerini de yanl belirlemelerine yol aar.Bu da, ister istemez, yeni g ve zaman israfna, disiplinin anmasna, giderek yeniyenilgilere neden olur. O halde, bu yaz erevesinde, 12 Eyll rejimi' nin karakterini

zmleme grevinin yapmaya, ya da en azndan bu zmlemeyi taslaklatrmaya alalm.

I

12 Eyll Darbesi diyalektiin srama momentine kar der. Dier bir deile bir nitelikdeiikliidir...

Bunlar yazarken bir itiraz duyar gibi oluyoruz: "Nitelik deiikliinden sz ediyorsun. Nitelikdeiiklikleri toplumda devrimlere veya kardevrimlere karlk derler. 12 Eyll'de ise bu

anlamda bir deiiklik sz konusu deildir. Egemen snf deimemitir. Devlet ayn devlettir.

Eer kardevrim anlammda bir nitelik deiikliinden sz ediliyorsa, bu, ister istemez 12

Eyll ncesi rejimin daha ilerici olduu, dolaysyle kutsanmas anlamn tar. . . "Vebenzeri eyler.

Bu gibi itirazlar ou kez ilerici ve hakl kayglardan kaynaklanrlar. Ancak, teorik olarakbyle bir itiraz, nicelik ve nitelik kategorilerini soyut, mutlak, deimez bir ekildeanlamaktan, nicelik ve nitelik deimelerinin elikili bir birlik karakteri tadklarn,diyalektiin bu temel kategorilerinin de diyalektik olduklarn kavramamaktan kaynaklanr.

Nicelik ve nitelik deimeleri greli (izafi) kavramlardr. Belli bir bakmdan bir nicelikdeiiklii gibi grlen olay, baka bir bakmdan bir nitelik deiiklii karakteri gsterir. Bu

nedenledir ki, nicelik ve nitelik deimeleri ayn olgunun farkl grnmleridir. Bunu bir karnekle aalm.

Matematikten bir rnek: 1; 2; 3; . . . 9 hep birler hanesindeki saylardr. 9'dan sonra nicelikbirikimi bir nitelik deiikliine yol aar ve onlar hanesine geilir. Onlar hanesine gre l'den2'ye, 2'den 3'e geiler hep nicelik deimeleridir. Dier yandan bu deimeler tam saylardankk artlara gre nitelik deimeleridir. Birler hanesi niteliine gre 1, 1; 1, 2; 1, 3; . . . 1, 9nicelik deimeleri olurlar. Demek ki, nicelik deiiklikleri ayn zamanda nitelik deiiklik-leridir. Hem birbirinin ayn, hem biribirirnin zdddrlar.

Biyolojiden bir rnek: doum ve lm bir canlnn hayat bakmndan birer nitelikdeiikliidir. Ama o canlnn iinde bulunduu tr ve o trn baka bir tre dnmesi


7/84

asndan, o tr iindeki binlerce canlnn doumu ve lm bir nicelik deiiklii karakteritarlar.

te biz, 12 Eyll Darbesi'ni bir nitelik deiiklii olarak tanmlarken, byle greli biranlamda nitelik deiikliinden sz ediyoruz. Yoksa elbet bir sosyal devrime gre 12 Eyll

bir nicelik deiikliinden baka bir ey ifade etmez. Yukarda var saydmz itiraz, bugrelilii kavrayamad iin eksik ve yanltr. imdi konuyu biraz daha aalm.

Burjuvazinin egemenlik biimleri deimez deildir. Belli koullarda belli bir biim, burjuvaegemenliinin korunmas ve gelimesininin arac olurken, bir sre sonra koullarndeimesine bal olarak, o egemenliini koruma grevini yapamaz olur. Olumlulukolumsuzlua dnr. O zaman eskiyen biimin (kabuun) yerine yeni bir biimin koyulmas,ar ya da hafif, uzun ya da ksa sancl bir dneme, yani hkmet ya da rejim bunalmlarnayol aar. Bu bunalmlar ou kez, yeni durumun ihtiyalarna uygun bir hkmet ya darejimin kurulmasyla sonulanr.

Bu bunalm dnemleri, burjuva egemenliinin en zayf anlardr. Doadaki yaratklar bile, enzayf anlarnn doum yapacaklar, kabuk ya da gmlek deitirecekleri anlar olduklarnigdsel olarak bilirler. Bu nedenle byle anlarla emin bir yer bulmaya alrlar.

Burada, hkmet ve rejim bunalmlarn ayrmak, snrlarn daha net izmek gerekiyor.Hkmet ve rejim deiiklikleri ayn deerde deildir. Elbet bugnk bunalmlar anda, herhkmet ya da rejim bunalm devrimci bir bunalma dnebilme potansiyeli tar. Ancak, bupotansiyeli tamalar, hatta ou kez hkmet ve rejim deiikliklerinin akmas, bu ay-rm, bu soyutlamay yapmamz engellememelidir.

yle diyebiliriz; Hkmet deiiklikleri, belirli bir rejim erevesinde olan nicelikdeiiklikleridir. Hkmet deiiklikleri znde, verili bir devlet biimi(rejim) erevesindekipolitika deiiklikleridir. Deitirilen, ya da tartma konusu olan, aracn (rejimin, devletbiiminin) nitelii deil, o aracn hangi politika ynnde kullanlacadr.

Rejim bunalmlar ve deiiklikleri ise, ayn zamanda hkmet deiiklikleri ile aksalar da,bizzat aracn, yani devlet biimini, rejimin kendisini tartma konusu yapar ve deitirir.Burjuva devlet cihaznn rgtlenmesinde ve yapsnda olduka nemli deiiklikler rejimdeiikliklerinin belirleyici niteliini olutururlar.

rnein 1975'den sonraki MC Hkmetleri, CHP koalisyonlar, AP aznlk hkmetideiikliklerinde, ara yani rejim deimemitir, parlamentarizm nitelii srmtr. Ama 12Eyll'de rejim deimitir. O halde, sz geen hkmet deiiklikleri, 12 Eyll rejimdeiikliine gre nicel deiikliklerdir.

12 Eyll ise, nceki parlamentarizme gre bir nitelik deiikliidir.

Biz Trkiyeli devrimciler asndan bu ayrmlarn byk nemi vardr. nk bu ayrmlaryaplmamakta, kafa karklna yol amaktadr. Bu kafa karklnn znde ayrlklararasndaki ayrlklar grmemek, kategorileri birbirine kartrmak yatmaktadr.

rnein parlamentarizm, faizm, bonapartizm, askeri diktatrlk znde ayn burjuva devlet


8/84

erevesinde, baka baka burjuva devlet biimleri (rejimleri)dir. Ama skolastik Marksistler,bu rejimlerin yalnzca birini (ve ou kez faizmi) tm bu rejimleri iine alan ok daha genelbir kategori durumuna ykseltmekte, yani onu burjuva egemenlii genel kavramylazdeletirmekte, tm rejimlerin z haline getirmekte ve bylece "Parlamenter Faizm",

"Ak Faizm", "Askeri Faizm" vb. gibi bir sr sama sapan kavramlar tretilmektedir.Trkiyede ok yaygn olan bu kavray asndan, 12 Eyll'de "Parlamenter Faizm" den"Askeri Faizm" e geildiini sylemek gayet kolaydr.

Buradaki temel yanlg nedir? Buradaki temel yanlg, hem yukarda szn ettiimiz nitelikve nicelik kategorilerinin ilikisini kavramamaktan, hem de yine bununla balantl olarak

Diktatrlk kavramnn politik ve sosyolojik kullanmlarnn birbirine zt ieriiniayramamaktan gelir.

zellikle toplum bilimlerinde bir terim bambaka ierikli kavramlarn karl olarakkullanlabilir. Kullanmdaki bu ierik ayrlklarn grmemek sk sk yanlglara yolamaktadr

rnein Felsefi madde kavramyla, Fizik bilimindeki madde kavram bambaka ieriklere sa-hiptirler. Hatta bir de gnlk dilde, klasik fiziin kullanmna yakn olarak cisim anlamnda dakullanrz. Ama bu bambaka kavramlar hep ayn terimle karlarz: Madde

imdi, idealizme kar szm ona materyalizmi savunan bir yazda, madde kavramnn hepona fizik bilimindeki ya da gnlk dildeki ieriinin yklenerek kullanldn gz nnegetirelim. Savunulan maddecilik en bayasndan mekanik bir maddecilik olacaktr. Eeryazda bol miktarda Marksist terminoloji de kullanlmsa, gramatik olarak yerli yerinde

kullanlm madde kavramlarnn felsefi olmayan bir ierie sahip olduklarn kavramak,grmek son derece g olur. Byle yanl bir kullanmm farkna varabilmek epey birsoyutlama gc gerektirir. Ama bizzat bu karklklardr ki, giderek daha derinzmlemelerin, kavramlarn dakiklemesinin yoluna aar.

Diktatrlk kavramnn kullanm bakmmdan da benzer bir karklk sz konusudur.

Diktatrlk terimi, gnlk politik dilde kullanlan biimde ya da metafizik anlamylademokrasinin zdddr. Ama sosyolojik ya da zcl, diyalektik anlamyla demokrasinin takendisidir. rnein en demokratik cumhuriyet znde burjuva diktatrldr

dediimizde, onu sosyolojik anlamyla kullanm oluruz. Keza "proletarya diktatrlproletarya demokrasisidir"dediimizde de. . .

Kk burjuva devrimcileri, finans-kapital diktatrlnn bir biiminden baka bir eyolmayan faist diktatrle, finans-kapital diktatrl zcl anlamn yklerler, yani onasosyolojik kullanmdaki ierii verirler. Bu mantkla, her finans-kapital rejimi faistdiktatrln farkl biimleri olmaktadr.

Gerekte ve doru kullanmda, kk burjuva devrimcilerinin "parlamenter faizm" dedikleriparlamentarizm de, "askeri faizm" dedikleri bonapartizm veya askeri diktatrlkler de, "akfaizm" dedikleri faist diktatrlk te, "faist diktatrln" deil, finans-kapital diktatr-

lnn farkl biimleridir. Onlar ayn rejim ya da devlet biimi iindeki nicelik deiiklikleri


9/84

deil, ayn snf diktatrl iindeki baka devlet biimleridir. Onlar, "faist diktatrlk"erevesindeki nicelik deimeleri deil, finans-kapital diktatrl erevesindeki nicelikdeimeleridir. Ama onlar, faist diktatrle gre nitelik deimeleridir.

Trkiye'de hemen hemen tm devrimcilerin terminolojisine yerlemi olan bu uydurma

kavramlarn ne kadar sama anlamlar ierdiini daha iyi gze batrabilmek iin, ayn yanlgybaka bir alana tayalm

Klecilik, feodalizm, kapitalizm birbirinden nitelike farkl retim biimleridir. Hepsininortak zellii snflarn ve smrnn olmasdr, ilkel ve modern sosyalizmden bunitelikleriyle ayrlrlar. Eer snfsz bir toplum asndan bakarsak, onlarda deiensmrnn biimidir, bir bakma smrye dayanan toplumlardaki nicelik deiiklikleridir

imdi tutup ta, hepsi znde snfl toplumdur diyerek, ok genel bir kategori olan snfltoplum kavramnn ieriini kapitalizme yklediimizi varsayalm. Bu mantkla kolayca

"kleci kapitalizm", "feodal kapitalizm"gibi sama sapan kavramlar tretebiliriz. "Klecikapitalizm"kavram ne kadar olanakl ise, "parlamenter faizm"kavram da o kadar olanakl-dr. Her ikisi de ayn metodolojik yanlgy iermektedirler. Biri bambaka retim biimleriniiftletirmekte, br devlet biimlerini. Biri kapitalizme ok daha bir genel kategori olansnfl toplum kavramnn anlamn yklemekte ve bylece "kleci snfl toplum"diyecekyerde "kleci kapitalizm"demekte, br "faist diktatrlk"kavramndaki diktatrle genelsosyolojik anlamn yklemekte, ve rnein: "parlamenter finans-kapital diktatrl"diyecek yerde "parlamenter faizm" demektedir.

Evet, btn bu kullanmlar anlamsz samalklardr. Ama samalk olarak vardrlar, bir

gerektirler Ve "gerek olan aklidir". O halde bu anlamszln bir anlam, bir aklamasda olmaldr.

Stalinizmin, kendine zg, beyni bir elik emberin iine hapseden ve kendi iinde kapal birsistem oluturan bir mant vardr. Btn bu rneklerde ele aldklarmzda byle bir mantasahiptirler.

Diktatrlk kavramnm sosyolojik kullanmna biimsel, politik anlamyla diktatrlkkavramnn ieriini yklemek brokrasinin ve onun teorisyeni Stalin' in politik, ideolojikihtiyac idi. Bylece brokrasinin diktatrl gizlenip, proletarya diktatrlnn en yetkin

biimi gibi gsterilebiliyordu.Proleterya diktatrl kavramndaki diktatrlk deyimi sosyolojik bir ierie sahiptir.

Yani proletarya diktatrlnn diktatrce bir ynetim olduu anlamna gelmez, naslsosyolojik kullanmyla burjuva diktatrl o anlama gelmez ve bu diktatrln en yetkinbiimlerinde burjuvazi asndan gerek bir demokrasi varsa yle. Yani proleteryadiktatrl, proletarya demokrasisidir ve proletarya bu demokrasiden birok partiaraclyla yararlanabilir. nk snflar monolitik deildirler, eitli zmreler vardr.Brokrasi de bu zmrelerden biridir proletarya diktatrlnde. Ama bugnk ii

devletlerinde var olduu gibi snf diktatrl, bir zmre diktatrl biiminde de varolabilir. Ve byle egemen bir zmre, kendi egemenliini koruma ve glendirmeye yarayan


10/84

biimi bizatihi proletarya diktatrlnn z gibi gstermek zorundadr egemenliini srd-rebilmek iin.

Bu nedenle hi bir Stalinist'te proletarya diktatrlnn Marks, Engels, Lenin'deki gibi birkavranna rastlanamaz. Stalinistler proletarya diktatrl kavramna sosyolojik, zcl deil

biimsel, politik anlam ykleyince kendi iinde tutarl olabilmek iin bu kavray simetrik yada zt olarak burjuva diktatrlne de uygulamak zorunda kalrlar. Eer "sol" bir politikauygulanyorsa, zdd yaplr. rnein Faist Diktatrlk kavramna sosyolojik ierik yklenir.Yok, eer "sol" ocukluk aslm, reformizme varlm ve sa bir politika izleniyorsa burjuvademokrasisinin znde bir diktatrlk olduu unutulur ve bu sefer demokrasiye sosyolojikierik verilir. Bylece demokratik z burjuvaziye terk edilir, diktatrce biimler proletaryannpayna kalr.

Stalinistler kadar hi kimse snf dmanlarna byle ideolojik silahlar kendi elleriylesunmamlardr. Yukardaki mantk program ve taktiklere de yansr. Burjuva demokrasisininburjuva diktatrlnn bir biimi olduu unutulunca faizm karsnda demokrasiyisavunmak iin burjuvazinin kuyruuna taklmakla kalnmaz, burjuvazinin demokrasiampiyonu kesilerek sosyalizme kar ideolojik saldrs iin alan alr. Ve son aamada,demokrasi ampiyonluunu burjuvaziye brakmamak iin proletarya diktatrl amacndanvazgeilir, Marksist gemiin son kalntlarndan kurtulunur aka burjuvazinin safnda yeralr, Kautsky'ci ya da Avrokomnist "saf demokrasi"anlayna varlr. Hemen btn Stalinistpartilerin evrimi aa yukar byle bir yol izlemektedir. . . Bu nedenledir ki, soyut bir tart-ma gibi grnebilecek yukardaki aklamalarn byk pratik nemi vardr.

Bizim Stalinistlerimizin izleyecei yol aa yukar budur. Ancak eitsiz geliim bu alanda dageerlidir ve bizimkiler imdi Avrupa'dakilern onlarca yl nce bulunduklar yerdebulunmaktadrlar.

Ancak btn bunlar, 1980'ler Trkiye'sinde Stanilinizmin niin bu kadar yaygn olduunu veTrkiyenin somut snf ilikileri asndan anlamn kavramaya yetmez. Evet, hepsi sondurumada ayn skolastik manta Marksizmin tahrifatna dayanmaktadrlar. Ama buideolojinin 1980 ler Trkiye'sinde Sovyetler Birliinde olduu gibi bir brokrasinin karlar-nn ideolojik ifadesi olmasndan baka bir anlam vardr.

Bu "parlamenter faizm" gibi kavramlar hangi snfn karlarn, eilimlerinin savunusunahizmet etmektedirler? Bu samalklar 1920-30 larda Sovyet Burokrasisi'nin karlarn savun-maya yarayan ideolojik aralard. Peki, bugnn Trkiyesinde hangi snf ya da zmreeilimlerinin karlarn savunmaya yarayan ideolojik aralardr?

Bunlarn, Trkiye devrimci hareketinin pratiinde ilerici, demokrtik bir anlam vardr. Bunlar,demokratik topyay, kk burjuva topyasn savunmann aralardr.

Trkiye deki burjuva sosyalist ya da reformist partiler (mantki sonularna varm biimiyleStalinist partiler) faizme kar sava gerekesiyle, demokrasi denilen ve finans-kapitalegemenliinin aracndan baka bir ey olmayan parlamentarizmi savunma, dolaysyla

burjuvazi ile ittifak, demokratik devrimi ikinci plana atma stratejisi izlerler, reformlar uruna


11/84

mcadeleyi devrim mcadelesinin nne geirirler. Bu gnmzn Menevizmidir.

Bu durumda, burjuva sosyalizminin ufkunda, onun kavram ve kategorileri erevesinde ona -reformist topyaya - kar kma durumundaki kk burjuva devrimcilerinin Stalinistolanlar, yani Stalinist merkezciler, demokratik bir devrim grevini en acil bir grev olarak

koyabilmek, demokratik topyay ifade edebilmek iin parlamentarizme bile faizm demekzorunda kalrlar Ancak byle diyerek, bugnk devletin yklmas, bir kk burjuvademokrasisinin kurulmas zlemlerinin ifade ederler.

Ama, parlamentarizme bile faizm diyerek, 19. yzyl tipi bir devrimci demokrasiyi ululam,yceltmi olurlar. Devletin her biimi faizm olduuna gre, faizmden kurtulu, devrim yanbugnk devletin yklmas ile mmkndr. arptmann temelinde bu mantk yatmaktadr.

te mantkszlklarn anlam (mant) budur Ve bu anlam, bir demokratik kk burjuvatopyasnn ifadesi olduu lde, devrimimizin bugnk grevleri bakmndan, Devrimci

Marksistlerin ya da proletaryann ittifak edebilecei bir politikay tanmlar.Ama ne yazk ki bu ittifak gereklemez, gereklememitir. ttifak yaplabilecek ortak politikhedefler olmamasndan dolay deil, bambaka bir nedenden dolay. Onlar iin, demokratikzlemleri ifade edebilmek Stalinist ideolojiyi yaratr. Ama o ideoloji bir kere ortaya ktktansonra, tpk st yapnn grece zerklii ile alt yapy etkilemesi gibi, politik hedefler vetaktikler zerinde bir kar etkide bulunur. O ideolojiye gre Devrimci Marksistler(Trokistler) ajandr, faisttir, yan siperin kar tarafndadr, dolaysyla onlarla ittifak sozkonusu olmaz. Ama bizim Stalinist merkezciler bu yargya Trokistlerin politik hedefleriniinceleyerek varmamlardr. Aksine bu yarg, demokratik topyann ifadesi olarak kullanlan

Stalinizmden gelen hazr bir genellemedir. Bu nedenledir ki, ittifak yapabilecek olan busiyasetler, ideolojinin politika zerindeki kar etkisinden dolay ittifak yapamazlar.

Ancak unu itiraf etmekten de ekinmeyelim ki, bu karmak durumu kavrama yeteneindeolmayan bir ok Trokist de, tpk Stalinistlerin kendilerine yaklat mantkla onlarayaklamaktadrlar Ne kadar zt grnrse grnsnler, bu bakmdan zdetirler.

Biz, madem ki bizdeki Stalinizmin objektif anlamn doru olarak verebilmiizdir,Stalinistlerin sekterizmi karsnda teslim olmak deil, mcadele etmek gerekir Trkiye'dekiStanilinizmin bu objektif anlam kavranmadka onlarn bize kar sekter davranlarna,

hatta bizi en tehlikeli kar devrimciler olarak grdklerine ve bu gr asndan tutarlolarak fiziki mcadeleye de girdiklerine bakp, onlara ayn metotla karlk vermemeliyiz.Onlara bkmakszn politikamzn ve hedeflerimizin ieriini aklamal, kendilerini objektifolarak bir mttefik grdmz anlatmalyz

Bugnun Trkiye'sinde Devrimci Marksistler, bir bakma Trkiye'de 10 yl nce kendinekomnistim diyenlerin yaptn yapmak zorundadrlar.

Daha 10 yl nce Trkiye de kyller, hatta iilerin dilinde Komnist pezevenk ya da zenginanlamna gelirdi. O komnistler ki, onlarn tek gerek dostuydu. Ama komnistler, iilerle

kyller komnistlere dmanca davranyor diye, onlara dmanlkla karlk vermedilerSabrla, bkmadan, rnek davranla bu n yarglarla mcadele ettiler. nk ii ye


12/84

kyllerin objektif olarak kendileriyle kar ve kader ortakl iinde olduu noktasndanhareket ediyorlard.

Bugnde Trkiye'nin devrimci Marksistlerin nnde kendilerine benzer bir dmanlkladavranan dier devrimciler, Stalinistler karsnda benzer bir mcadele yrtme grevi vardr.

Sabrla, rnek davranla, onlar bizler hakkndaki pein hkmlerinden pheye drmelidndrmeliyiz

Ve bu ember bir kere krld m, aldatldn anlayan her insanda olduu gibi dmanlk okdaha iddetli bir dostlua ve giderek yoldala varacaktr.

*

Buraya kadar ele aldmz grlerin en tipik rnei, Staln'n "nc Dnem politikasnDSMlerine (Devrimci Sendika Muhlfeti) kadar tp tpna uygulayanHalkn Kurtuluu'dur.

Bu hareket, Stalinist Merkezcilik olarak tanmlayabileceimiz eyin tipik rneidir Ama birde, daha ziyade 1960'lar Latin Amerika'sndaki merkezci hareketlerden esinlenen, LatinAmerika devrimcilerinin terminolojisine yatkn merkezci akmlar vardr. Onlar da, bambakabir terminoloji erevesinde benzer yanllklar yaparlar. Bunlarn en tipik ve en doktrinerrneklerinden biri Kurtulu'tur. Bunlarn arpk kavramlarnn, gereklii rnein 12 Eyllrejiminin niteliini kavramay nasl olanakszlatrdn gsterebilmek iin bir rnek olarakalalm.

Kurtulu dergisi 12 Eyll ncesindeki rejimi "Oligarik Dikta" olarak tanmlyordu. lkbakta doru gibidir. Ama Kurtulu bu kavram, devletin biimin, yani rejimi tanmlamak

iin kullanmaktadr. Yani, emperyalizm, finans-kapital anda her burjuva devletinin,parlamenter demokrasiler de dahil, burjuvazinin ve burjuvazi iindeki bir avu finans-kapitaloligarisinin diktas olduu anlamnda deil. Eer bu genel sosyolojik anlamda kullanlsayd,mesele yoktu. Ama Kurtulu finans-kapital anda burjuva devletini, zcl nitelii asndandeil, Trkiye deki devletin biimini tanmlamak iin bu "Oligarik Dikta"kavramnabavurmaktadr

Bilindii gibi oligari aznlk egemenlii anlamnda kullanlr. Terminolojide, oligarideyimiyle, bugn anlatlmak istenen, bir avu finans-kapitalist parababas aznl veyaonlarn egemenliidir.

Emperyalizm anda bu parababalan oligarisi retime, ekonomiye, politika ve kltreegemendir. Bu gllkleri nedeniyledir ki, emperyalizm dneminde her devlet, burjuvadevleti, hangi biim altnda olursa olsun bu oligariye hizmet eder, onun diktasdr.

Bu nedenle, 20. yzylda, sosyolojik anlamyla burjuva diktatrlnden soz ederken, finans-kapitalin ya da oligarinin diktatrl demek de dorudur. ster parlamenter, ister askeri yada faist bir rejim olsun, tm burjuva diktatrlkleri znde finans-kapital oligarisinin bireregemenlik aracdrlar, ona hizmet ederler, onun egemenliini korurlar. Bu anlamda LatinAmerika'daki askeri diktatrlkler de, Fransa veya ngiltere'deki parlamenter demokrasiler de,

Trkiye'deki btn rejimler de 12 Mart, 12 Eyll, parlamenter dnem vs. hepsi birer"Oligarik Dikta" drlar.


13/84

Ama dediimiz gibi, Kurtulu terimi bu anlamda kullanmyor. zel olarak Trkiye'dekiparlamentarizmi tanmlamak iin, biime ilikin olarak "Oligarik Dikta" kavramnabavuruyor. Yan snf egemenliine, devletin zne ilikin bir kavram, sosyolojik birkategoriyi, devletin biimini tanmlamak iin, biimcil, politik bir kategori olarak kulla-

nyor. Ve byle yaparak ta hibir ey aklam olmuyor. rnein, 12 Eyll' den nceki rejimde sonraki rejim de "Oligarik Dikta"drlar. Ama bu onlarn kendine zg nitelikleriniaklamay salamaz.

12 Eyll ncesi rejim: bir parlamenter demokrasidir. Denecek ki: "Bu ne biim parlamenterdemokrasidir"?

Bu itiraz yapanlar, farkna varmadan parlamenter demokrasiyi lkletirmekte, onu ve mut-lak ve idealist bir kategori durumuna dntrmektedirler.

Parlamenter demokrasi var, parlamenter demokrasicik var. imdilik koyalm 20. yzyl bir

yana, 19. yzyldaki parlamenter demokrasiler bile, birbirinden dalar kadar bakalkgsterirler, rnein, Fransa'da nc Cumhuriyet bir parlamenter demokrasidir, ama BirinciCumhuriyet'le veya ngiliz parlamenter demokrasisi ile karlatrlamayacak kadar gerikurumlarla donatlm, birok burjuva zgrlnn bulunmad bir rejimdir. Btn bunlar,onun, ustalarca, parlamenter demokrasi olarak tanmlanmasn engellememitir.

Keza, 20. yzyln Bat'daki parlamenter demokrasileri 19. yzyldakilere gre bykbakalklar gsterirler. Bir yandan proletaryann mcadelesi sonucu genel oy hakkyaygnlamtr, dier yandan emperyalizm ann siyasi gericilik eilimi, parlamentoyuyrtmenin artan gcn gizleyen bir asma yapra durumuna drmtr. Ve yine birok

burjuva zgrlkler klasik demokrasilerle kyaslanmayacak lde kstlanmtr.

Bu ortak niteliklerin yan sra, emperyalist lkelerdeki parlamenter demokrasiler debirbirleriyle byk bakalklar gsterirler, sve ve Almanya'daki rejimlerin en kaba birkarlatrmas bile bu ayrlklar hemen gze batrr.

Btn bu karlatrmalar Bat'nn ileri kapitalist lkelerine ilikindir. Elbet Trkiye gibi biryeni smrge lkenin parlamenter demokrasisi de, ekonomik yapsnda olduu gibi siyasiyapsnda da bir yandan kapitalizm ncesinin kamburunu, dier yandan ryen kapitalizminkamburunu tayacaktr.

Ama byle olmas, onun parlamentarizm olarak nitelenmesini engellemez. O geri lkeninparlamentarizmidir. Elbet te, yeni smrge Trkiye'nin parlamentarizmi, Bat'dakilerden okbaka snf ilikileri zerinde ykselir, ok daha snrl zgrlklere dayanr, ok daha gericikurumlarla pekitirilmitir. Ama btn bunlar, onu, parlamentarizm kavramndandtalamamz, rnein, Kurtuluun kulland devlet biimi anlamnda "Oligarik Dikta"olarak tanmlamamz gerektirmez.

Peki, Kurtulu 'un byle bir tanmlamaya bavurmasnn somut anlam nedir?

Kurtulu'un, dier kk burjuva devrimci siyasetler gibi buna ihtiyac vardr. Burjuva

sosyalizminin sa politikasna, reformizme, onun ufkunda kar kabilmek, bugnk (dahadorusu 12 Eyll'den nceki) parlamentarizmi koruma ve kimi reformlarla gelitirme


14/84

stratejisinin oportnizmine kar, devrim, yani bugnk devleti ykma ve ideal bir demokratikdzeni kurma grevini nne koyabilmek iin parlamenter demokrasiye "Oligarik Dikta"demek zorundadr. Kurtulu demokrasiyi ylesine saf bir ekilde dnmektedir ki, onu odevrimden sonraki dzene verilecek bir ad olarak saklamaktadr. Ama byle yaparken, o, tpk

StalinciHalkn Kurtuluu gibi parlamenter demokrasiyi idealize etmi olur ve buidealizasyonu ile de, kendi demokratik devrimci zlemlerini dile getirir.

Kurtulu gibi hareketler de, devrimimizin bugnk obejektif grevleri bakmndan ittifakyapabileceimiz ve de yapmamz gereken hareketlerdir. Onlar kimi Stalinist domalarndankurtulduklar iin ve o lde Devrimci Marksistlere kar daha az n yargl davranmayaeilimlidirler. Ama te yandan onlar, ayn teorik hatalar daha ince, daha esnek, daha rtkyaptklar iin ideolojik bakmdan daha da tehlikelidirler. Bu nedenle de onlarla ideolojiksavaa bir kat daha ok g ayrmak gerekir.

Buraya kadar, Trkiye devrimci hareketinde en etkililerinden olan ve olduka doktrinergrnen iki merkezci hareketin devlet sorununa ilikin kavramlarnn yanlln, nedenlerini,bu gibi kavramlarla 12 Eyll rejiminin niteliinin zmlenemeyeceini gstermeye altk.

Bunu yapmak zorundaydk. Bu en alfabetik terminoloji karklklarn gstermeden 12 Eyllrejiminin karakterinin zmlenmesine giremezdik. Girseydik de zaten kimse ne dediimizi,ne demek istediimizi anlayamazd. nk Trkiye'deki binlerce devrimci, byle altstedilmi kavramlarla dnmektedir. Okuduu her eyi de, o kavramlarn snrl ufkundayorumlamaktadr. Bu ise yazdklarmzn hi anlalamamas tehlikesini beraberinde getirirdi.

Burada gerek bir elikiyle kar karyayz. Anlatmak istediimizi dosdoru anlatsak, kimi

nermelerin okuyucu tarafndan bilindiini ve kabul edildiini varsaysak yaz ok dar birokuyucu kitlesine hitap edebilir. Yok, eer aklamalara girsek, bu sefer konunun dalmastehlikesi vard. Bu nedenle ortalama bir yol tutmak zorundayz.

imdi, 12 Eyll rejiminin karakteri sorununa girebiliriz.

II

12 Eyll'de kurulan rejim faizm olarak tanmlanabilir mi? Bu soruyu soruyoruz, nkbirok hareket yukarda akladmz nedenlerle onu byle tanmlyorlar

Bu soruya cevap vermeden nce, faizmin ne olup ne olmadn tanmlamak gerekiyor. Bublmde faizm kavramnn ieriini aklamaya alacaz.

nce, faizmin en doru ya da doruya yakn biimde nasl tanmlanabileceine metodolojikbir cevap vermeye alalm. Bu sorun da, genel olarak olgu ve onu aklayan teori, zelolarak faizm olgusu ve faizm teorisi arasndaki iliki ve elikiler sorununu gndeme getirir.

Marks'n dedii gibi, insann anatomisi nasl maymunun anatomisinin anahtar ise, bir ey,bir olgu en iyi nasl, en gelimi biimi altnda incelenebilirse, gelimi bir faizm teorisi defaizmin en gelimi, en "saf" biimlerinin incelemesiyle oluturulabilirdi.

Marks, Kapital'i hazrlarken izledii yntemi yle anlatr:"Fiziki, fiziksel olgular, ya en tipik biimde olduklar ve bozucu etkilerden en uzak


15/84

bulunduklar yerde gzlemler, ya da mmknse, olayn en normal biimde gemesini

salayacak koullar altnda deneyler yapar. Ben, bu yaptta, kapitalist retim biimini ve bu

biime tekabl eden retim ve deiim koullarn inceleyeceim. Bugne kadar,ngiltere

bunlarn klasik yurdu olmutur. Teorik dncelerimin geliimi iinde,ngitere'nin balca

rnek olarak gsterilmesinin nedeni ite budur. "(Karl Marks, nsz, "Kapital", s. 14)ngiltere, nasl kapitalizmin "klasik" yurdu olmu; kapitalizmi aratrmac iin "en tipik","bozucu etkilerden en uzak" biimde sunmu ve kapitalist toplumu aklayan teori bu biiminincelenmesi ile olumusa; faizmi aklayan teori de, faizmin en "saf", "en klasik", "entipik", "bozucu etkilerinden en uzak" biimlerinin ortaya kt Almanya ve talya rneklerinedayanarak, onlarn incelenmesiyle kurulabilirdi.

Kapitalizmin en ok gelitii ngiltere nasl ekonomi politiin anavatan ise, ciddiyealnabilecek btn faizm teorileri de zel olarak talya ve Almanya'dan genel olarak taAvrupa'dan kmtr. Bu teorisyenler arasnda talya'dan Antonio Gramsci, P. Togliatti,ngnazio Silone, Almanya'dan Thalheimer ve yine bir Alman saylabilecek Avusturyal OttoBauer saylabilir.

Evet, bu ismi zikredilenler -ki bunlara eklenecek pek az isim kalr- ciddiye alnabilecekfaizm teorileri ortaya koymular, faizm olgusunun belirli ynlerine dikkati ekmiler, amahi bir zaman tutarl ve kapsaml doru bir faizm teorisi ortaya koyamamlardr. Bunlarnteorik yanlglar ile politik saplantlar ve oportnizmleri organik bir iliki iindedir.

Faizmin emperyalizm ana ilikin olgu olmas, faizm teorisinin oluumu ve geliiminikarmaklatrmtr.

Kapitalizmin rekabeti anda, hatta o kadar geni bir dnemde bile deil, proletarya kendisiiin bir snf olarak tarih sahnesine kana kadar, toplumsal bilimler alannda burjuvazi az okilerici ve namuslu olabiliyordu. Ama, hele emperyalizm anda, ilerici bir burjuva toplumbilimi, ekonomi politii olanaksz hale gelmitir. Bu nedenle burjuva sosyolojisinden, ya dateorisyenlerinden az ok namuslu, ilerici bir faizm teorisi beklemek saflk olur. Nasl,Marksizm sonras burjuva sosyolojisi ve ekonomi politii bayalk ise, burjuva faizmteorileri de yledir.

Demek ki, doru bir faizm teorisi rnein klasik ekonomi politik gibi nispeten ilerici ama

metafizik teorilerden oluan bir aamadan gemeden, dorudan doruya diyalektik olarakdoabilirdi ve yle de olmutur. Ciddiye alnabilecek faizm teorileri, en azndan Marksizmibir platform olarak benimseyenlerce ortaya atlmtr.

Ancak, metafizik yalnzca Marksizmin dnda deildir. O, Marksizm grnm altnda daii snf iindeki eitli zmre eilimlerinin ifadesi olarak yaamaktadr. Dolaysyla,Marksist grnml metafizik ve skolastik faizm teorileri de vardr ve yukarda ismizikredilenlerin hemen hepsi bu kategoriye girer.

Faizm toplumsal bir olgudur. Toplumun temel hareket yasalarn Tarihsel Maddecilik

aklar. Tarihsel maddeciliin (ya da diyalektik sosyolojinin) ve Marksist ekonomi politiinkavramlarna ve bu kavramlarn doru bir kullanmna dayanmadan doru ve tutarl,


16/84

diyalektik bir faizm teorisi kurmak olanakszdr. Marksizm grnml ama metafizik tmfaizm teorileri ister istemez ekonomi politiin ve tarihsel maddeciliin temel kavramlarndabir arptmaya yol amak, ekonominin snflarla, snflarn birbiriyle, partilerin snflarla,devletin snflarla, partilerle ekonomi ile vs. ilikisini mekanik bir ekilde alrlar.

Hemen hemen btn belli bal faizm teorilerinin, byle metodolojik yanlglarndanhareketle eletirisi, E. Mandel'in, Troki'nin "Faizme Kar Mcadele"bal altndaderlenen kitabna yazd nszde yer almaktadr.

Marksist faizm teorisi Troki tarafndan gelitirilmitir. Elbet bu teorinin Troki' ninkavraynda belli bir geliimi, evrimlemesi olmutur. Ancak, Troki'nin teorisinin buhareketi bilgisizlikten bilgiye giden srecin olaan hareketidir. Bu teorinin zl bir anlatmyine Mandel'in nsznde yer almaktadr.

Daha 1921, 1922 yllarnda faizmin, talyada henz ortaya kt gnlerde Marksist bir

faizm teorisine balang olabilecek eleri ieren grler Komintern'de yer alyordu.Lenin, faist etelerle Rusya'daki KaraYzler arasnda analojiler(benzetmeler) yapyordu.Clara Zetkin, proletaryann oportnist gnahlar ile faizmin ykselii arasndaki ilikiyi gzebatryordu.

Ama tarih dz bir yol izlemedi, belki ileriye sramak iin geriledi. Devrimci dalgann geriekilii, ilk ii devletindeki brokratlamaya bal olarak Komintern'e egemen olan teoriningerilemesi sonucu Marksist faizm teorisi bouldu. Yani, snflarn durumlarndaki muazzamdeiiklie bal olarak gerileyen teorinin hareketi, hareketin teorisini (diyalektii, diyalektikbir faizm teorisini) bodu.

Diyalektik bir faizm teorisinin geliimi, ii hareketine egemen olan rgtler iinde bouldu,ama yok edilemedi. Troki, faizmin Marksist Leninist teorisini gelitirdi. Ne yazk ki, yineayn nedenlerle bu teori ii snfnn ncsn, ynlar kaplayp maddi bir g halinegelemedi.

Faizmin gelimesi ile doru bir faizm teorisinin geliimi bir eliki arz eder.

Faizm ancak, proletarya yanl bir faizm teorisine dayand, yanl bir teoridenkaynaklanan strateji ve taktiklere gre davrand takdirde zafer kazanabilirdi.

Dier yandan, faizm zafer kazand takdirde en "saf", en gelimi halini alabilir, dolaysylabu gelimi, ilerlemi biimin incelenmesiyle yetkin bir faizm teorisi gelitirilebilirdi.Denebilir ki, proletarya, az ok doru bir faizm teorisine dayanarak (proletaryann glolduunu ve byle bir teoriye dayanan nclk etrafnda birletiini varsayyoruz) faizmekar mcadele edilebilseydi, belki de hibir zaman, en azndan bugnk kadar gelimi birfaizm teorisi ortaya kmayacakt. nk faizm var olmayacakt. Daha talyada doumu ilelm birlikte olacakt, dolaysyla da onu anlama ihtiyacndan doan bir faizm teorisi. . .

Faizm ve ii hareketine egemen olan faizm teorilerinin uyumsuzluu sorunu son derecenemlidir. Ve doru bir faizm teorisinin temel elerinden biri olmak zorundadr. Bir faizm

teorisi, faizmin ykseliini, egemen faizm teorisinin yanll dnda aklamaya kalkarsa,faizmin ykseliinin srrna eremez ve giderek faizm karsnda bir tr kadercilie varr.


17/84

nk u soruya cevap vermek zorundadr: "Faizme kar teori ve politika doru idi ise,talya, Almanya vespanya'da faizm nasl oldu da zafer kazand?"

Yenilgiyi sosyal demokratlarn ihanetine veya emperyalistlerin desteine balamak bir eyiaklamaz. Sosyal demokratlar sosyal demokrat ise ihanet edeceklerdir, emperyalistler de

mdahale

Onlar kaderleri deimediine gre bugn de ayn eyi yapacaklardr. O halde yenilgimukadderdir!.. Ve yaplacak i: Sosyal demokratlar ihanet etmemeye, emperyalistlerimdahale etmemeye zorlamaktr. Bu giderek onlar rktmeme politikasna varr.

Demek, doru bir faizm teorisinin unsurlarndan biri, egemen faizm teorisinin yanllolmak zorundadr. Bu da ister istemez kiiyi, niin yanl bir faizm teorisi, starteji vetaktikler ii hareketine egemen olmutur, nasl olmutur sorusuna gtrr. Bu soru isteristemez, Sovyet iktidarnn ilk yllarndaki altstle varr. Bu altstln, yani brokrasinin

egemenliinin aklanmas ise, geri bir lkede proletaryann iktidara gelme, yani sreklidevrim sorununu gndeme getirir. Btn bu sorunlar organik bir iliki iindedir.

Bu nedenledir ki, Srekli Devrim teorisini ilk kez ortaya koyann, Sovyet Devleti'ndekibrokratlamaya kar kann ve onu aklamaya alann, yani Troki' nin, ayn zamandatek doru faizm teorisini ortaya koymas rastlant deildir. Bu teorik bir zorunluluktur da. . .

Faizm ve Faizm teorisinin birliktelikleri ve elikileri zerine Mandel'in u szleriniaktarmadan gemeyelim:

". . . Faizmin ve Faizm teorisinin yan yana gelimeleri, zorunlu olarak belli bir

uyumsuzlua da iaret eder. Faizm, ancak gerek nitelikleri doru olarak anlalamad,hasmlar bilimsel bir faizm teorisine sahip olmad, hakim teori yanl ya da eksik olduu

iin, 20 yl boyunca ciddi bir engelle karlamadan geliebilmitir.

"Bir uyumsuzluktan sz etmemiz gerekiyor, nktalyan, Alman vespanyol faizmlerinin

geici baarsn, insanlar ve toplumsal snflar tarafndan etkilenmeyen kaderin kr

kuvvetlerinin ii deil, kapitalizmin nc dneminin toplumsal snflar arasndaki

kavranabilen, kesin olarak llebilen ve alabilen, ekonomik, politik ve ideolojik

ilikilerinin rn olarak gryoruz. Faizmin geici zaferinin kanlmaz kader olmad

varsaymndan kan sonu, gerekteki olgularla uyumlu ve bu olgular aydnlatan bir teo-

rinin faizme kar mcadeleyi nemli lde kolaylatrabileceidir.

"Bu yzden, faizmin ykseliinin tarihi ayn zamanda hakim faizm teorisinin yetersizliinin

de tarihidir. () " (E. Mandel. nsz, age. , s. 89)

i hareketine egemen olan teori hibir yerde faizme kar bir zafer kazanamamtr. Evet,faist talya ve Almanya yklmtr, ama birer halk ayaklanmas ile deil Kzl Ordu'nunzaferiyle. (Bu zaferlerin pahas ise ayr bir konu)

*

Komntern'in faizme kar politikasn, kabaca iki byk dneme ayrmak mmkndr:1935'deki VII. Kongre ve arifesine kadar olan sol ve dogmatik dnem; VII. Kongre'den


18/84

sonraki sa ve revizyonist dnem.

Trkiye'de Komintern'in teori ve politikas hakknda yle bir anlay egemen olmutur ki, buanlaya gre, 1935'de Dimitrof'un Rapor'undan sonraki hat faizme kar baarl bir mcade-leye olanak salam, doruluu pratikte kantlanmtr!. .

Bizde ok yaygn olan bu kanaat tamamen olgulara aykr dmektedir. nk VII.Kongre'nin hatt da spanya'da yenilgiye uramtr. "Sol" politika ve faizm teorisinin

iflasn Almanya'da Hitler' in zaferi kantladysa, sa politika ve teorisinin iflasn da

spanya'da Franko' nun zaferi kantlad.

Tarihte iflas etmi ve birbirini izleyen bu iki politika ve teori, Trkiye'de bir arada ve hementm devrimci harekete egemen bulunmaktadr.

Geri, birka dnda hemen tm hareketler Dimitrof'un Raporunu onayladklarn sylerler.Ama dedikleri ve kantlar biraz dikkatle incelenirse, zellikle kk burjuva hareketlerin

"sol" dnem politika ve taktiklerine dayandklar grlr. Gerekte, onlar Dimitrof'un 1935ncesi anlayna dayanmaktadrlar. Bunlar kantlarn genellikle "Faizme Kar BirleikCephe"derlemesindeki ilk yazlarndan getirirler. Ama bu ilk yazdaki politikann, Rapordakipolitikayla elitiine dikkat bile etmemilerdir. Dimitrof'ta eliki mi?.. Bu akln kabuledebilecei bir ey deildir.

Burjuva sosyalistler, yani reformist parti ve eilimler VII. Kongre sonras hatt savunurlar. Buhatta uygun olarak ta sosyal demokrasiyi faizme kar tutarl bir mcadeleye (tutarl birreformizme diye okuyun) ekmek balca politikadr. Ve tabii, antifaist cepheye sosyaldemokratlar kazanabilmek iin anaristlik yaplmamaldr. O halde anaristlerle, "goistlerle"iliki kesilmelidir!. .

Kk burjuva devrimci eilimler ilke olarak VII. Kongre'nin taktiklerini reddetmezler. Zatenonu kabul ettikleri iindir ki, kendi demokratik zlemlerini ifade edebilmek iin,parlamentarizmi "parlamenter faizm"olarak tanmlamak ihtiyacn duyarlar.

Bu erevede, rnein 1933'e kadar Almanya'da Komnist Partisi ile Sosyal Demokrat Partiarasndaki ilikiler, bizde byk lde sosyalistler arasnda geer. O dnemde KomnistPartisi'nin oynad rol kk burjuva eilimler, Sosyal Demokratlarn roln de burjuvasosyalist partiler oynar.

spanya'y rnek alrsak, Komnist Partisinin rol: bizim burjuva sosyalist partilere,anaristlerinki kk burjuva sosyalistlerine, Cumhuriyetilerinki de CHP'ye karlk der.

TP, TSP, TKP, SVP, TEP, Birlik Yolu, inin Sesi, Kurtulu. Dev-Yol, Halkn Kurtuluu,Birlii vs. , Trkiye sosyalist hareketine egemen olan btn bu siyasetlerin faizmkarsndaki politikalar, VII. Kongre ncesi ve sonrasnn "sol" ve sa politikalarnaindirgenebilir. Oysa ki, her iki teori de, her iki politika da srasyla Almanya ve spanya'dafaizm karsnda yenilgiye neden olmutur.

***

Peki, faizm nedir? Onu nasl tanmlayabiliriz? Bu soruya nce onun ne olmad ile cevap


19/84

vermeye alalm.

Faizmi belirleyen zorbaln ve basknn derecesi midir? Bu soruyu sormak gerekiyor, nk"rtl faizm", "ak faizm"gibi kavramlarn dayand temel varsaym budur.

Faizm zorbaln ve basknn nicelii ile belirlenemez. Tarihte gaddarl faizminki ilellebilecek, hatta faizminkine benzeyen ideolojik renkler tayan birok rejim faizmdeildir. Faizm emperyalizm anda snf ilikilerinin belli bir biimi altnda sz konusuolabilir. Faizmi dier rejimlerden ayran, zorbaln, gaddarln dozu deil, nicelii deil,niteliidir. Herhangi bir dikta rejimine faizm demeden nce, o rejimin hangi ekonomi temelizerinde, hangi snfn karlarn, hangi snfa dayanarak, hangi snfa kar, nasl koruduunabakmaldr.

rnein, Kamboya'daki Pol Pot rejiminin katliamlar hite, Hitler rejiminkilerden gerikalmamtr. Pol Pot rejimi faist midir? Bu sylenemez. Geri Pol Pot rejiminin dayand

snf ilikileri hakknda bilgimiz snrldr. Ama en azndan, genel baz zelliklere bakarak birkyaslama yaplabilir.

Faizm, emperyalizm anda kapitalizmin genel bunalmn artkdeerin retilmesi vegerekletirilmesinden doan bunalm sermayenin karlar lehine zmleme giriimidir.Kamboya ise, ne emperyalist bir lke idi, nede sermayenin egemenlii sz konusuydu.Kamboya'daki bunalm bir ar retim bunalm deildi. Ar retim bunalmlarkapitalizme has olgulardr. Dier retim biimlerinde yeterli retememekten doanbunalmlar sz konusudur. Kamboya'daki bunalm da bir bakma bir ktlk bunalm idi.Ktln olduu yerde ise, toplum tekrar yamyamla ya da benzer irkeflerin iine dmekten

kurtulamaz.

Emperyalizm anda proletarya, srf devlet zoruyla darmadan edilip, atomlarna ayrtrlp,en basit meru savunma birliklerinden yoksun braklamaz. Finans-kapital'in bunubaarmasnn tek yolu, umutsuzlua gark olmu kk burjuva kitleleri ii snfna karsaldrtmaktr. Kamboya'da ise byle bir durum sz konusu deildir. Ne Kamboyaproletaryas byle gldr, ne kk burjuva kitlelerin ii snfna kar srlmesi szkonusudur.

Bu kyaslamalar uzatlabilir. Sonu deimeyecektir. Bir baka rnek olarak di Amin rejimi

ele alnabilir. Onun rejiminin gaddarl kadar, kimi ideolojik renkleri ile faizme debenzemektedir. Ama sonu deimez. Orada, geri bir lkenin clz burjuvazisinin, bir trbonapartist bir diktatrlk altnda komprador burjuvaziyi tasfiyesi kadar, kapitalizminafanda grld biimde ilk sermaye birikiminin yapl sz konusudur. Sermaye, Tarihsahnesine "gzeneklerinden kan ve irin akarak"kmtr. Uganda burjuvazisinin yapt dapek farkl bir ey deildir.

Konumuza ilikin olan u satrlar. Mandel'in nsznden aktarmadan gemeyelim:

"Faizmin zgl karakteri ancak emperyalist tekelci kapitalizmin erevesi iinde

anlalabilir. Yar smrge lkelerdeki otoriter hareketleri, srf bir lidere balanyorlar, yada taraftarlarna niforma giydiriyorlar diye faist olarak nitelendirmek samadr.


20/84

Sermayenin en nemli ksmnn yabanc ellerde olduu ve ulusun kaderini bu yabanc

emperyalizmin hakimiyeti tarafndan belirlendii lkelerde, kendi karlar iin bu

hakimiyetten kurtulmaya alan yerli burjuvazinin hareketini faizm olarak nitelendirmek

anlamszdr. Bu tr hareketin faizmle baz yzeysel benzerlikleri olabilir: Ar milliyetilik,

lidere tapmak, hatta bazen antisemitizm. Faizm gibi, bu hareket te, kitle tabannsnfszlam ve yoksullam kk burjuvazi iinde bulabilir. Ama byle bir hareketle

faizm arasnda, toplumsal ve ekonomi politika asndan belirleyici fark, modern toplumun

iki belirleyici snfna, byk sermaye ile ii snfna kar tavrn incelediimiz zaman hemen

ortaya kar.

Faizm byk sermayenin iktidarn salamlatrr ve ekonomi de ona en yksek krlar

salar; ii snfn ayrtrp paralar ve rgtlerini ezer. Buna karlk yar smrge

lkelerde sk sk yanl olarak "faist" diye nitelenen yerli burjuvazinin milliyeti hareketleri

byk sermaye ve zellikle yabanc sermayeye baz kalc ve ciddi darbeler indirirken iiler

iin yeni rgtsel olanaklar yaratabilir. Bunun en iyi rnei Arjantin'deki Peronist harekettir;bu hareket ii snfn ayrtrp paralamak syle dursun, fabrika iilerinin ilk kez

sendikalarda genel rgtlenmesini mmkn klmtr; bu sendikalar gnmze kadar da

lkede nemli bir etki salamlardr.

"Bu szde ulusal burjuvazinin yabanc emperyalizmle yerli kitle hareketi arasnda manevra

yapabilme yeteneine toplumsal ve tarihsel bakmdan snrl olduu ve bu iki belli bal kamp

arasnda srekli olarak salnp duraca dorudur. Snf karlar onu hi kukusuz sonunda

emperyalizmle ittifaka itecek ve kitle hareketinin yaratt basknn yardmyla bu

emperyalizmden toplam artk deerin daha byk bir parasn koparmaya alacaktr. Buna

karlk kitle hareketinin fazla gl bir ykselii de kendi snf egemenliini tehlikeye

atacaktr. Elbette 1965 Ekim' inden sonra Endenozyal generaller rneinde olduu gibi

kitlelerden byle bir kopuun ve onlarn karsna kn, ani ve faizme benzeyen bir bask

biimini almas mmkndr. Gene de kavramlarda bir bulankla meydan vermemek iin iki

sre arasndaki (emperyalist metropollerdeki faizmle nc Dnya'nn yar smrge

lkelerinde en kt halde gerici bir askeri diktatrlk arasndaki) temel fark iyice

anlamalyz. "(s. 35)

Kartrlan bir nokta da, faizmin 'gl devlet' eilimi ile zdeletirilmesidir. Bu sorun

zerine de sz Mandel'e brakalm."Gnmzde 'gl devlet' dorultusundaki gittike belirgin eilimi ile, 'trmanan faizm'

veya hatta 'ak faitleme'yi birbirine kartrmamak ta nemlidir. Faizmin kalk noktas,

srekli vurgulad gibi, umutsuz ve yoksullam bir kk burjuvazidir. 'Uzun devrenin 20

yllk ykseli izgisinden' sonra Bat'nn hemen hi bir emperyalist lkesinde byle bir

umutsuz kk burjuvazi yoktur. En fazlas, kylln ve kentsel orta snflarn uta kalan

bir tabakas, yoksullama dorultusundaki bir eilimden etkilenmektedir. Ama, hibiri toplam

nfusta nemli bir arla sahip olmayan bu tabakalarn bile, ticaret, hizmetler ve sanayide

yeniden i bulmalar ok zor olmamaktadr, (bu satrlar 1969'da yazlmtr. ) Bugn 1918-

1933 yllarmdakinin tersi olan bir sre cereyan etmektedir O donemde, orta snflarproleterlemekszn yoksullayorlard bugnse, yoksullamakszn proleterleiyorlar


21/84

"Kuuk burjuvazinin genellikle mreffeh ve tutucu olduu bir durumda, neo faizmin geni bir

kitle taban kazanmas m nesnel bir neden yoktur. Zengin mlk sahipleri, devrimci iilerle

ya da radikal rencilerle sokak kavgas yapmazlar. Polisi armay ve 'huzursuzluun

icabna bakmas' iin onu daha iyi silahlarla donatmay tercih ederler. Umutsuz kk

burjuva unsurlar rgtleyerek onlar, sanayi blgelerinin btnn ve ehirleri tedhiebomak iin kullanan faizm ile hi kukusuz iddet ve bask kullanan ve ii hareketine ve

radikal gruplara sert darbeler indirebilen ama ii rgtlerini imha edemeyen ve ii snfn

ayrtramayan otoriter 'gl devlet' arasndaki fark ta ite budur. Almanya'da 1933' den

sonraki gelimelerle, 1958'de 'gl devlet' in kurulmasndan sonra Fransa'daki gelimelerin

yzeysel bir karlatrmas bile bu fark aka ortaya karr.spanya'da da 1939-45 donemi

faist diktatrlkle, polis ve askeri aygt tarafndan zaman zaman yaplan en sistemli

basklara ramen ykselen bir kitle hareketini bastrmaktan btn ile aciz olan gnmzn

ryen tek 'gulu devleti' arasnda yaplacak bir karlatrmadan sadece ayn sonu kar."

(s 35-36)*

Buraya kadar faizmin ne olmadn, faizm kavramyla en ok kartrlan iki ayr olguasndan ele aldk. imdi, talyan ve Alman faizmlerinin tahliliyle gelitirilmi olan,Troki'nin faizm teorisini ya da faizmin Marksist zmlemesini ksaca zetleyebiliriz. Buzetlemeyi de yine Mandel'n grltye gelmi, susu kumkumasna boulmu nszndenaktarak yapalm.

Trok'nn faizm teorisi 6 enin birliinden oluur Bu birliin iindeki her ge belli bir

zerklie sahiptir Ve hepsi de i elikilerinden oturu belli bir gelimeden geer. Ama bubirlik ancak kapal ve dinamik bir btnlk olarak anlalabilir, bu btnlk iindeki geler

tecrit olmu bir halde deil, birbirleriyle olan balar iinde faist dikatatrln ykseli,

zafer ve dn aklayabilirler.

"1) Faizmin ykselii ada kapitalizmin iddetli bir toplumsal bunalmnn ifadesidir. Bu,

1929-1933 yllarnda olduu gibi, bir ar retim bunalmyla ayn zamana rastlayabilen

ama bu konjonktr dalgalanmalarnn ok tesine geen bir bunalmdr Temelde, bizzat art

deern retilme ve gerekleme artlarmdak bir bunalmdr Dnya pazarnn mevcut reka-

betartlarnda (yan, belli bir cret dzeyi, emek retkenlii, ham madde ve pazar bulma

olanaklaryla) 'doal' bir sermaye birikimini srdrmenin olanakszldr Faizmin iktidarael koymasnn tarihsel ilevi, artk deerin retilme ve gerekleme artlarn tekelci

kapitalizmin belirleyici grupalar lehine birden bire ve iddetle deitirmesidir

"2) Emperyalizm anda ve ii hareketinin uzun bir tarihsel gelimeden getii yerde,

burjuvazi politik egemenliini en yararl biimde, yan en az maliyetle burjuva parlamenter

demokrasisi yoluyla uygular Bu egemenlik biiminin iki byk stnl vardr. Baz

toplumsal refomlarn ihsan edilmesiyle toplumsal ztlamalarn patlayclnn dnemsel

olarak azaltlmasna frsat verir. Burjuvazmn geni bir kesimine de, burjuva partileri,

gazeteler, niversiteler, iveren dernekleri, belediyeler ve mahalli hkmetler, devlet aygtnnzirveleri, merkezi banka sistemi vb. yoluyla politik iktidarn kullanlmasna dolayl dolaysz


22/84

katlma olana verir

"Ancak, byk burjuvazinin egemenliinin bu biimi ki, tek tarihsel biim deildir ekonomik

ve toplumsal glerin bir hayli deiken istikrarsz bir dengesine baldr Nesnel gelimeler

bu dengeyi bozunca, siyasi iktidarn dolaysz kullanmndan vaz gemek pahasna bile olsa,

tarihsel karlarn gerekletirmek iin devletin yrtme gcn daha merkeziletimeyealmaktan baka bir seenei kalmaz byk burjuvazinin. Tarihsel olarak bakldnda,

faizm, tekelci sermayenin toplumsal hayatn btnn kendi karlarna uygun olarak

totaliter bir biimde 'rgtleme' eiliminin (ilk kez Rudolf Hlferdng tarafndan belirtilen bir

eilim) hem gereklemesi hem de yadsnmasdr. Faizm bu eilimin gereklemesidir, unku

son tahlilde bu tarihsel ilevi yerine getirmitir. Bu eilimin yadsnmasdr, nk

Hilferding'in beklediinin tersine faizm bu grevi ancak burjuvazinin byk olude poilitik

mlkszletirilmesiyle ile yerine getirebilmitir

"3) Modern sanayi tekelci kapitalizmin artlar ve cretli iilerle byk kapitalistler

arasndaki saysal oranszlktan otr devlet gcnn byle zorla merkeziletirilmesini salt

teknik yntemlerle gerekletirmek olanakszdr Trok'nn ii hareketinin kitle rgtlerini

doru olarak niteledii gibi 'burjuva demokrasisi erevesi iindeki proleter demokrasisi

ekirdekleri' de dahil modern ii hareketinin btn deilse bile ou kazanlarn salt bu

tur yntemlerle ortadan kaldrmak ta ayn olde olanak ddr

"Deil bir mutlak monari, bir askeri diktatrlk veya katksz bir polis devleti bile

milyonlarca yesi olan bilinli bir toplumsal snf uzun sure iin paralayacak ve yldracak

ve bu ekilde pazar kanunlarnn en basit leyileriyle dnemsel olarak ortaya kan ilkel

snf mcadelelerinin bile yeniden belirmesini engelleyecek olanak ve yetilere sahip deildir.Bu amalara ulamak iin, byk burjuvazinin kitleleri kendi yannda seferber edecek bir

harekete, dzenli kitle tedhii ve sokak savalaryla proleteryanm daha bilinli kesimlerinin

yoracak ve yldracak, iktidarn ele geirilmesinden sonra da proleter kitle rgtlerini

topyekun ykarak bylece bilinli geleri sadece paralanm (atomize olmu) deil ayn

zamanda ylm ve teslim olmu bir halde brakacak bir harekete ihtiyac vardr

"Kitle psikolojisinin histerilerine uydurulmu yntemlerle byle bir kitle hareketi sokak

muhafzlar, semt bekileri, fabrika hcreleri ( ) ve basit muhbirlerden oluan devasa aygtlar

yoluyla snf bilincine sahip ucertl iiler zerinde srekli bir denetim kurabilir stelik daha

az bilinli iilerin bir blmn, zellikle beyaz yakal iileri ideolojik bakmdanetkileyebilir Ve ilemekte olan snf ibirliine ksmen katabilir

"4) Byle bir kitle hareketi ancak kapitalizmin nc toplumsal snf olan ve burjuvazi ile

proletarya arasnda bulunan kk burjuva tabanna dayanarak yukselebilir. Eer bu kk

burjuvaz, umutsuzlua kaplacak lude enflasyonun darbesine kuuk firmalarn iflasna,

niversite mezunlarnn, teknisyenlerin ve daha yksek maal memurlarn kitle halinde

isizliine maruz kalmsa, ite o zaman bu toplum snfnn hi olmazsa bir ksmnda

ideolojik zlem ve hatrlaylarla, pisikolojik tepki ve kzgnlklarn bileimi olan tipik bir

kk burjuva hareketi ykselebilir. Bu hareket ar milliyetilik ve lafzi bir anti kapitalistdemogojiyi rgtl ii hareketine kar korkun bir nefretle birletirecektir ('marksizme


23/84

kar', 'komnizme kar'). Bu hareket iilere, ii rgtlerine ve eylemlerme kar fiziksel

saldrlara getii anda, bir faist hareket domu demektir Byle bir hareket, eer kitle etkisi

kazanacaksa mutlaka gemesi gereken bir zerk gelime doneminden sonra iktidara el

koymaya kadar gidebilmek in tekelci sermayenin nemli kesimlerinin mali ve politik

desteine ihtiya duymaya balar"5) Faist diktatrln tarihsel grevini yerine getirebilmesi iin ii hareketi iktidarn ele

geirilmesinden nce krlmal ve geri pskrtlmelidir. Ama bu, ancak iktidarn ele

geirilmesinden nce durum kesinlikle faist etelerin lehine ve ii snfnn aleyhine

dnmse olanakldr. Faist kitle hareketinin ykselii i savan bir eit

kurumsallamasna benzer, oyle ki, nesnel olarak, her iki taraf ta kazanma ansna sahiptir bu

savata (Bu arada byk burjuvazinin ancak ok zel, 'anaormal' durumlarda byle deneyleri

tercih etmesinin ve mali bakmdan desteklemesinin nedeni budur. Bu tur 'ya hep ya hi'

politikalarnda daha bandan belirli bir risk vardr. )

"Eer faistler, dman (rgtl iileri) paralamay, felce uratmay, yldrmay ve

morallerini ykmay baarrsa, zaferleri kesindir. Ama ii hareketi baaryla kar darbeyi

vurur ve insyatifi kendi eline alrsa, yalnz faizmi deil ama onu douran kapitalizmi de ciddi

olarak yenilgiye uratabilir. Bu toplumsal politik ve toplumsal psikolojik olduu kadar teknik

politik nedenlerden de ileri gelir. Faist eteler ilknce kk burjuvaznm sadece en umutsuz

ve en kararl kesimlerini ('ldrm' ksmn) rgtlerler. cretli iilerin bilinsiz ve rgtsz

kesimleri (zellikle gen iiler ve beyaz yakal genler) kadar kk burjuva kitleler de iki

kamp arasnda sallantda kalrlar. Daha byk cesaret ve kararll gsteren tarafa

katlmaya yatkndrlar. Kazanan ata oynamak isterler.

"Tarihsel olarak bakldnda, faizmin zaferi, ii hareketinin ada kapitalizmin yapsal

bunalmn kendi karlar ve kendi amalar dorultusunda zmleyemeyiinin ifadesidir.

Byle bir bunalm, ilknce ii snfna galibiyetans tanr genellikle. Ancak kandrld,

blnd ve yldrld iin bu ans kullanamazsa faizmin zaferi ile sonulanabilir sava.

"6) Eer faizm, 'ii hareketini bir balyoz gibi ezmeyi' baarrsa, tekelci kapitalizmin

asndan grevini yapm demektir. Bundan sonra, faizmin kitle hareketi brokratlatrlr

ve byk bir lde burjuva devlet aygt iinde eritilir. Eer 'hareketin amalar' iinde

bulunan avam ve kk burjuva demagojisinin en ar biimleri unutulmaz ve resmi

ideolojinin dna karlmazsa bu erimenin olana yoktur.

"Bu geliim, son derece merkezilemi devlet aygtnn sregelen bamszlama eilimine hi

te zt deildir. nk bir defa ii hareketi yenildikten ve artkdeerin retilme ve

gerekleme artlar lke iinde byk burjuvazinin lehine deitirildikten sonra, btn

abalar dnya pazarnda da benzer bir deiiklik yapmaya ynelecektir. Faizmin ya hep ya

hi politikas toplumsal politik alandan mali alana aktarlr: bu politika srekli enflasyonu

tevik eder ve sonuta d askeri maceradan baka bir seenek brakmaz. Ama btn bu

geliimin getirdii ekonomik durumda (sava ekonomisinin sonularn dnn) ve kk

burjuvazinin (gittike bamszlaan devlet aygtnn arpalklaryla beslenenler hari) politikdurumda bir dzelme deil ktlemedir.


24/84

" 'Faizci sermayenin penelerinden kurtulmak' yerine sermayenin younlamasnda ve orta

snflarn proleterlemesinde gzle grlr bir hzlanma mey adana gelir. Bu olgu faist

diktatrln snf karakterini aka ortaya koyar; bu karakter faist kitle hareketinin snf

karakteriyle zde deildir.lki tekelci sermayenin tarihsel karlarn temsil eder, kk

burjuvazinin deil. Bu eilim bir defa egemen olduktan sonra, faizmin bilinli ve eylemli kitletaban zorunlu olarak klr. Faist diktatrln kendi kitle tabann brakma ve

paralama eilimi vardr. Faist eteler polisin ekleri haline gelir. Faizm k dneminde

yeniden bonapartizmin zel bir trne dnr.

"Troki'nin faizm teorisinin kurucu eleri bunlar. Bu teori, bir yandan kapitalizmin nc

dneminin yapsal bunalm (Troki'nin kendisi 'kapitalizmin rme andan sz ediyordu')

srasnda sanayilemi lkelerde snf mcadelesinin gelime artlarnn tahliline dayanr, te

yandan da bu mcadelenin pratik geliiminin ve teorik yorumlanmasnda znel ve nesnel

etkenler arasndaki ilikinin, Troki' nin Marksizmine zg olan, ok belirli bir kurulma

tarzndan domaktadr. "(s. 16-20)

*

Buraya kadar, genel olarak faizm kavramnn ieriini, faizmin ne olup ne olmadn, faistrejimin zgl niteliklerini anlamaya altk.

En kaba bir gzlem bile, 12 Eyll rejiminin burada tanmlanan faizm kavramylatanmlanmasnn yanl olacan fark eder. 12 Eyll rejimi bir parlamenter demokrasideildir. Faist bir rejim de deildir. Peki ama nedir?

Bu soru bize, daha baka kavramsal aralara ihtiyacmz olduunu da sezdirir. Byle birkavramsal ara var mdr? Byle bir ara daha nce Bilimsel Sosyalizmin klasiklerincegelitirilmi midir? Yoksa imdiye kadar hi karlalmam, eski kavramlarn erevesinesmayan yepyeni bir olgu karsnda myz?

Trkiyeli devrimciler, devlet biimleri konusunda, hemen hemen sadece iki kavramla,parlamentarizm ve faizm kavramlaryla, dnmeye almlardr. Ama Trkiyelidevrimcilerin bu iki kavramla snrl olmalar, Marksizmin ve Leninizmin byle snrl olduuanlamna gelmez. Marksizm de askeri diktatrlk gibi, Bonapartizm gibi kavramlar da vardr.Ve bir Bonapartizm kavram, 12 Eyll rejiminin niteliini kavrayabilmemizi salayacak

olanaklar sunabilir. Onun iin, 12 Eyll rejiminin niteliine gemeden evvel Trkiyedevrimcilerinin yabancs olduklar Bonapartizm kavrammda ele almamz gerekiyor.

** *

Bonapartizm kavramnn bizlere yabanc kalmas bir rastlant deildir. Bizlerin skolastik,metafizik mantmzn bir rndr bu yabanclk. Marksizm ise, diyalektiktir, supleksli(esnek) bir mant gerektirir. Devlet sorununda da byleyizdir. Marksizmin u en temelnermesini hepimiz biliriz ve kabullenmiizdir: Devlet egemen snflarn bir bask aracdr.Ama hepimiz burada kalrz. Devletin grece zerklii gibi diyalektik bir kavraya doru

ikinci adm atamayz, korkarz. Sanki grece zerklii kabul etsek ipin ucunu karacamz,nceki nermeyi inkar edeceimizi sanrz. Ama bizzat byle davranarak ta, Marksizmi bir


25/84

trl kavrayamayz, skolastik Marksistler olmaktan kurtulamayz.

Bonapartizm kavram, devlet grece zerklii kavramyla yakndan bantldr. Belli birekonomi ve snflar ilikisi zerinde ekillenen devlet, bir kere ortaya kp geliti mi,kendisini var eden temel zerinde bir kar etkide de bulunmaya balar. Kar etki, snf

mcadelesinin baz aamalarnda, sanki onun snflardan bamszn gibi grnmesine de yolaar.

te Bonapartizm de, snfla arasndaki belirli bir denge durumunda, devletin grecebamszm gibi bir grnm kazanmasdr. Sz fazla uzatmadan ustalara brakalm.

Bu grece bamszlk durumu sadece modern topluma has bir olgu deildir. Aynkarakterdeki olgular Antika Tarihte de grlmtr.

rnein Antik Roma'da grlene, Sezar'n adna izafeten S e z a r i z m denmitir. Ancak,grece bamszlk bakmndan benzemelerine karn, Bonapartizmle Sezarizm bambaka

toplumsal gelime aamalarnn ve snf ilikilerinin rndrler. Antik Roma ya da AtinaCumhuriyeti, modern kapitalist cumhuriyete ne kadar benzerse, Searizm de Bonapartizme okadar benzer.

Toplumsal gelimede yepyeni bir olguyla karlaan insanlar, onu anlamak iin, olaylaragemiin aynasndan bakarlar, tarihsel analojilere bavururlar. Bu belirli bir dereceye kadarkanlmaz, gerekli, hatta yararldr. Ama burada kalnrsa byk yanlglara dlr. Her olaykendi zgl elikileri iinde incelenmelidir.

Bonapart'n bulutsuz bir gkte akan imek gibi grnen hkmet darbesiyle kurduu

rejimi, kimileri byle tarihsel analojilerle "sezarizm" diye tanmlamlardr. Marx ise,Bonapartn hkmet darbesinin gerekletii snf ilikilerini zmleyerek, tarihselanalojilerle snrl kalmann tehlikesini gstermi ve modem sezarzmi bonapartizmkavramyla tanmlamtr. Bu sorun zerine Marx, 18 Brmaire'in nsznde unlar yazyor:

"Sonu olarak eserimin C a e s a r i s m diye adlandrlan, bu gnlerde Almanya'da sk sk

sz edilen skolastik deyimin ortadan kaldrlmasna katkda bulunacan umuyorum. Bu

yzden tarihi analojiyi yapanlar, ana noktay, yani eski Roma snf mcadelesinin sadece

imtiyazl bir aznlk iinde zgr zenginlerle zgr fakirler arasnda verildiini ve nfusun

byk bir retken blm olan klelerin, bu mcadeleye katlanlar deil sadece pasif bir

temel oluturduunu unutmaktadr.nsanlar Sismondi'nin u nemli szn unutuyorlar:

Roma proletaryas toplumun srtndan geiniyorken modern toplum, proletaryann srtndan

geiniyor. Eski ve modern snf mcadelelerinin maddi ve ekonomik koullar birbirlerinden

ylesine ayrdrlar ki, bunlarn arasndaki, politik rnleri arasndaki benzerlik, Centerbury

Piskoposu ile Barahip Samuel arasndaki benzerlikten daha fazla deildir. "

Peki, modern Bonapartizmin eleri nelerdir? Bunun ksa ve zl bir zmlenmesini Engels,Bismark'n mutlakiyeti Bonapartizmini incelerken . Konut Sorunu 'nda anlatr.

"() Gerekte ise Almanya' da var olduu ekliyle devlet ayn ekilde iinden gelitii

toplumsal tabann zorunlu rndr. Prusya'da -ve Prusya imdi belirleyicidir- hala glbir toprak sahibi aristokrasisi ile, bugne kadar ne Fransa'daki gibi dolaysz siyasal


26/84

egemenlik kazanm, ne dengiltere'deki gibi az ok dolayl bir egemenlik kazanm olan

olduka gen ve son derece korkak bir burjuvazi bir arada bulunmaktadr. Ancak entelektel

ynden ok gelimi ve gnbegn giderek daha fazla rgtl hale gelen, hzla oalan bir

proletarya bu iki snfla bir arada bulunmaktadr. Biz dolaysyla, burada, eski mutlakyeti

temel koulun yan sra toprak sahibi aristokrasi ve burjuvazi arasnda bir denge modernbonapartln temel koulunu da burjuvazi ile proletarya arasnda bir denge buluyoruz.

Ama gerek eski mutlakiyeti, gerek modern bonapart monaride gerek hkmet yetkisi,

zel bir ordu subaylar ve devlet memurlar kastnn elindedir. Prusya'da bu kast ksmen

kendi saflarndan ksmen daha az kkenli aristokrasiden ve en az da burjuvaziden

beslenmektedir. Toplumun dnda ve sz stnde bir konum igal eder grnen bu kastn

bamszl, devlete, toplumun karsnda bir bamszlk grnm vermektedir. "

Engels, daha sonra tekrar bu soruna dner veAlmanya'da Kyl Sava 'nn nc Basksiin, ikinci basknn nszne yapt bir ekte yle yazar:

(. . . ) 1840 tan sonra sava yava dalan kralln temel varlk koulu, soyluluk ile

burjuvazi arasndaki mcadeleydi, krallk bu mcadele iinde dengeyi salyordu; artk

soyluluu burjuvazinin basksna deil, ama tm varlkl snflar ii snfnn basksna kar

korumann nem kazand andan itibaren, eski mutlak krallk, zel olarak bu erkle hazr-

lanm devlet biimi olan Bonapart kralla dnmek zorunda kald. Prusya'nn bu

Bonapatrla geiini bir baka yerde zmledim. (Konut Sorunu. ) Orada

belirtmediim, ama burada son derece nemli olan ey udur ki, bu gei Prusya'nn 1848

den sonra ileriye doru att en byk adm olmutur. Prusya, modern gelimenin bu derece

gerisinde kalmt. Prusya henz yar feodal bir devletti; oysa Bonapartlk, ne olursa olsun,

feodalizmin ortadan kaldrlmasna dayanan modern bir devlet biimidir.

Engels, Fransada Sava'a yazd Giri'te Bonapartizmin Fransada ki biiminin yaptobjektif tarihsel grevleri anlatrken Bonapartizm'in kavranmas bakmndan byk nemiolan, Marx'n da yapt bir ayrm yapar, sosyal iktidar ve politik iktidar kavramlarnayrr.

"Ceza kendini bekletmedi. Eer proletarya henz Fransa'y ynetemiyor idiyse, burjuvazi de

artk ynetemiyordu. Hi deilse burjuvazinin henz ounlukla kralc eilimde olduu ve

hanedanc parti ile bir drdnc cumhuriyeti parti biiminde blnd bu dnemde demek

istiyorum. Servenci Louis Bonaparte'n, btn kilit noktalarn, ordu, polis, ynetimmekanizmas ele geirmesini ve 2 Aralk 1851 gn burjuvazinin son kalesi olan Ulusal

Meclisi havaya uurmasn salayan eyler de, burjuvazinin bu i ekimeleridir.kinci

mparatorluk, ve onunla birlikte de Fransa'nn bir siyaset maliye servencileri etesi

tarafndan smrlmesi balad; ama ayn zamanda, sanayi de, Louis Philippe'in, byk

burjuvazinin sadece kk bir blmnn bakalarn dtalayc egemenlii ile birlikte

soysuz ve psrk sisteminin ona hi bir zaman veremiyecei bir atlm kazand. Louis

Bonaparte, burjuvalar iilere kar ve sras gelince de iileri de burjuvalara kar koruma

bahanesiyle kapitalistlerin elinden siyasal iktidarlarn ald; ama, buna karlk, egemenlii,

speklasyon ve sanayi etkinlii, uzun szn ksas, tm burjuvazinin ykselme vezenginlemesini, grlmemi derecede kolaylatrd. Bununla birlikte, imparator saray


27/84

evresinde toplanan byk apl rvet ve soygun da ok daha yksek bir derecede geliip, bu

zenginleme zerinden byk yzdeler vurdular. "

Buraya kadar Marx-Engels'ten baz alntlarla bonapartizm kavramnn ieriini aydnlatmayaaltk.

Kimileri, bonapartizmin kapitalizmin rekabeti ana has bir olgu olduunu emperyalizmanda bonapartizmden sz edilemeyeceini sylemektedirler. Tabi bu bir iddiadr ve hi birkant olmayan bir iddiadr. Kaynanda da bonapartizmin asli elerinin kavranmamas yatar.Bu asli eler balca iki noktaya indirgenebilir. Snf mcadelesinin belli bir annda, snflararasndaki bir denge durumunun varl ve bu denge durumda, devletin, yrtme gcnnburjuvaziyi politik iktidarndan ederek, burjuvazinin sosyal iktidarn ve tarihsel karlarnkorumasdr. Dier bir deyile, sosyolojik anlamyla burjuvazinin diktatrln korumakiin, sanki burjuvaziden bamszm gibi grnen bir politik diktatrln kurulmasdr. . .Snf mcadelesi emperyalizm anda da vardr, hem de en keskin biimiyle. Dolaysyla bumcadelenin belli anlarda snflar aras bir denge de daima olasdr. Dier yandanemperyalizm anda, devlet ve onun yrtme gc devasa boyutlara ulamtr. Bu da dev-letin ve yrtme gcnn snflardan bamsz gibi davranabilme yeteneini arttrr.Toplumun zerinde ykselen brokratik bir bask aygtnn varl, bonapartizmin olmazsaolmaz koullarndan biridir.

Emperyalizm anda bonapartizm olmayacan syleyenler, gerekte Lenin'i deokumamlardr. nk Lenin, ekim devriminin arifesindeki aylarda yer alan Kerenskihkmetini bonapartist olarak niteler. Bir yanda Sovyetler, bir yan da Kornilov'lar. . .

Kerenski bir ka ay boyunca bu geici denge durumunda varln srdrebilmitir. Leninyazyor:

"() Askerler tarafndan seilen rgtlere tam bir gven duyulmad iin, komutanlarn

askerler tarafndan seilmesi ilkesi tam olarak uygulanmad iin, Kornilov'lar, Kaledin'ler

ve kar devrimci subaylar, ordunun bana getiler. Bu bir olgu. Gzn kr krne

yummadka Kornilov ayaklanmasndan sonra, Kerenski hkmetinin hereyi olduu gibi

braktn, gerekten Kornilovizmi onardn grmemek olanaksz. Aleksiyev'in atanmas;

Klembovskier, Sagarin'ler, Bagration 'lar ve Kornilov'un br su ortaklar ile yaplan

"bar". Kornilov ve Kaledin'in kendilerine gsterilen iyi davran, btn bunlar, Kerenski'nin

gerekte Kornilovizmi onardn daha ak gsterilemeyecek bir biimde gsteriyor.

"Orta yol yoktur. Deney bunu gsterdi. Ya tm iktidar Sovyetlere ve ordunun tam

demokratlatrlmas, ya da Kornilovizm"(27 (14) Eyll 1917)

"(. . . ) Bunlarn uygulanmasna daha imdiden baland, ama bu nlemler, byk toprak

sahipleri ve kapitalistlerin direnci tarafndan, hem (gereklikte, tamamen burjuva ve

bonapartc bir hkmet olan) Kerenski hkmeti aracl ile, hem de eski devletin brokratik

aygt aracl ile, ve hem de Rus ve "balak" mali sermayenin dolaysz ve dolayl basks

ile uygulanan diren tarafndan her yerde engellenmi ve engellenmektedirler. "(a. y. )

Dikkat edilirse Lenin burada Kornilovizm diye bir kavram da gelitirmektedir. Eer Lenin'in


28/84

partisi olmasayd, proletarya iktidar ele alp kyl devriminin taleplerini tamamlamasayd,burjuvazi ve proletarya tarafndan zlemlerine karlk verilmeyen kyllk ilgisizlie, kardevrimci umutsuzlua kayabilir ve bu ortamda Kornilov'un darbesine olanak salyabilirdi.Bu gereklemedi. Ama gerekleseydi eer, Rus devrimcileri muhtemelen Komilovizmin de

bir zmlenmesini yapmak zorunda kalacaklard. Muhtemelen, Komilovizm de emperyalizmanda, bir devrimci durumun arkasndan gelen, geri Rusya'nn koullarna zg birbonapartizm olabilirdi. Ya da yar faist, yar bonapartist bir gei tipi. . . Neyse konumuz budeil.

Lenin'le ayn sralarda Troki de Kerenski hkmetini bonapartizm olarak tanmlamakta veonun varolu koullarn, byk bir ngryle yle yle zmlemektedir:

"Eski arlk hr bir toplumun barndaki snf kavgalar esnasnda kurulmutu, fakat kavga

halindeki btn fesat komiteleri ile arlarn altnda emekilerin duraan bir alt yaps vard.

Yeni arlk varl iin gerekli destei kylln sessizliinde, pasifliinde aryor. Disiplinli

bir orduya dayanan bonapartizmin en nemli aygt. Fakat lkemizde henz bu artlardan

hibiri gereklemedi. Toplumumuz boydan boya en u noktalarna ulam ak uzlamaz

elikilerle kapldr.ilerle kapitalistler, kyllerle toprak sahipleri, askerlerle genelkurmay

ezilen uluslarla merkezi iktidar, arasndaki mcadele, hkmet kaderini bu kavga halindeki

glerden birine dayandrmaa karar vermedike (toplumumuza) hi bir duraanlk unsuru

getirmez. Tarm devriminin tamamlanmasna kadar diktatrn "snflar st" giriimleri

ancak geici olur.

" Milioukov, Rodeianko ve Riaboutchinski iktidarn, kendi ellerinde toplanmasnn, yani

iilerin, kyllerin ve devrimci askerlerin stnde smrclerin kar devrimcidiktatrlne dnmesini istiyorlar. Kerenski demokrasiyi kar devrimin yardm ile kar

devrimi de demokrasi yardm ile korkutmak, sonra da kitlelerin hi bir iyilik gremeyecekleri

kiisel diktatrl salamak istiyor. Fakat evdeki hesap arya uymaz. Devrimci kitleler

henz son szlerini sylemediler. "( L. T. , 1917 Yl, s. 48 )

*

Yukarlarda bir yerde, parlamenter demokrasi var, parlementer demokrasicik var demitik.Ayn ey bonapartizm iin de geerlidir. Bonapartizm var, bonapartizm var Rekabeti

dnemin bonapartizmi var, emperyalist dneminin bonapartizmi var. Emperyalist lkeninbonapartizmi var, geri lkenin bonapartizmi var. Snf mcadelesinin keskinletiidnemlerde bir gei rejimi karekteri tayan bonapartizm var, proletaryann bir yenilgisindensonra oluabilecek nisbeten istikrarl bir bonapartizm var.

Emperyalizm andaki bir bonapartizmin zgl niteliklerini Troki zellikle 1930-33 yllararasndaki Almanya'ya ilikin incelemelerinde zmlemitir. Daha sonra bu zmlemelerigelitirmi, genellemeler de yapmtr. imdi Troki'nin bu zmlemelerini grelim.

Aktaracamz blmler Ekim 1932de yazlmtr. Yani henz faistler iktidara gelmedennce. Faist iktidarn arifesinde Almanya' da, Brning ve Von Papen hkmetleri kurulmutu.

Troki bunlar srasyla yar-bonapartist ve bonapartist olarak tanmlamaktadr. Ayn


29/84

tarihlerde Komntern, bizim kk burjuva devrimcileri gibi, sosyal demokratlara sosyalfaist demekte ve her hkmeti faizmin bir eidi olarak tanmlamaktadr. Trokizmlemesini dier zmlemelerle rnein Brandler ve Thalheimer'in zmlemeleriylekarlatrmakta, grlerini bir polemik biiminde amaktadr.

"Reichtag seimleri, 'bakanlk' hkmetini yeni ve kritik bir snavdan geirdi. Bu yzden buhkmetin toplumsal ve siyasi zelliklerini hatrlamakta yarar var Zaten Marxist yntem de

Papen-Schleicher hkmeti gibi somut ve ilk bakta ani politik olaylarn tahlili ile

stnln gsterir.

"Bir tarihte 'bakanlk' hkmetini bonapartizmin bir eidi olarak tanmlamtk. Bu tanm,

bilinmeyen bir olguya bilinen bir ad bulma arzusunun rastlantsal sonucu gibi grmek yanl

olur. Kapitalist toplumun gerilemesi, bonapartizmi faizmle yan yana ve birlikte yeniden

gndeme getirir. Daha nce Brning'in hkmetin bir bonapartist hkmet olarak

nitelendirmitik. Sonra geri baktmzda, bu tanmlamay bir yar bonapartizm ya da n

bonapartizm olarak snrlandrdk.

"teki komnistler ve genel olarak 'sol' gruplar ne diyorlard bu balamda? Komntern'in

bugnk liderliinden yeni bir siyasi olgunun bilimsel tahliline girimesini beklemek saflk

olur. Stalinistler, Papen'i kolayca faist kampa yerletiriyorlar. Eer Papen ve Hitler 'ikizler'

olarak grlyorsa, Papen gibi nemsiz bir olay kafa yormaya demez bile. Marksizm

'baya' olarak nitelendirdii ve bize uzak durmay rettii siyasi literatrn aynsdr.

Gerekte, faizm i savan iki ana kampndan birini temsil etmektedir. Elini iktidara doru

uzatan Hitler nce yetmi iki saat sreyle sokaklarn kendisine terk edilmesini istemiti.

Hindenburg, bunu reddetmitir. Pen Schleicher'in Grevi: Nasyonal Sosyalistleri dostaneyollarla disiplin altna almak ve proletaryay polis zinciriyle balamakt. Byle bir rejimin

mmkn oluu bile proletaryann grevce zayflyla belirlenir.

"SAP (Sosyalist ii Partisi), teki sorunlarda olduu gibi, Papen hkmeti sorununu da

genel szlerle geitirmeye almaktadr. Sorun Bruning'le, ya da bonapartizmin kuluka

dnemiyle ilgili olduu srece Brandler'ciler de getirdiimiz tanmla ilgili olarak

suskunluklarn korumulardr. Ama ne zaman ki Bonapartizmin Marxist tanm bakanlk

hkmetinin teori ve pratiinde kendini btnyle dorulamtr, ite o zaman Brandler'ciler

de eletirileriyle birlikte orta kmlardr: Thalheimer'in akll baykuu, gecenin ge

saatlerinde umaya balyor.

"Stuttgart'da kan Arbeitertribune gazetesi, bonapartizmin, burjuvazinin snf egemenliini

gene burjuvazinin kendi siyasal partilerine kar korumak iin asker-polis aygtn

burjuvazinin zerine karrken, kyllk tarafndan desteklemek ve Sosyal Demokrasinin

yntemlerim kullanmak zorunda olduunu retiyor bize. Papen kyllk tarafndan

desteklenmemekte ve szde radikal bir program sunmamaktadr. Dolaysyla, Papen'in

hkmetini bonapartizm olarak tanmlama abamz 'hi yerme oturmamaktadr'. Bu sert ama

yzeysel bir yarg.

"Bradlercilerin kendileri nasl tanmlyor Papen hkmetini? Arbetertribne'nn aynsaysnda Brandler'in bu konu zerinde ok vakitli aklamalar yer alyor: 'Junker-monarist


30/84

mi, Faist mi, yoksa proleter diktatrl m?' Bu leme iinde Papen hkmeti bir

Junkermonarist diktatorlk olarak sunulmaktadr. Bu Vorwarts'a ve genel olarak kaba

demokratlara yakan bir dnce tarzdr. Sfatlar alnlarnda yazl Alman

bonapartistlerinin Junkerlere baz kk hediyeler verdikleri aktr. Bu baylarn monarist

bir kafa yapsna yatkn olduklar da bilinmektedir. Ama bakanlk rejiminin znn yunkermonarizmi olduunu iddia etmek, katksz liberal samalktr.

"Liberalizm, Bonapartzm, Faizm gibi terimler genelleme zellii tarlar. Tarihsel olgular

hibir zaman kendilerin btnyle tekrar etmezler. l. Napolyon hkmetleriyle

karlatrld zaman 3. Napolyon'un hkmetinin 'Bonapartist' olmadn kantlamak zor

olmazd. Sadece Napolyon' un kendisi kan balar bakmndan biraz belirsiz bir Bonapart

olduu m deil, ama ayn zamanda snflarla, zellikle kyller ve lunpen proleterlerle

ilikisi l. Napolyon'un bu snflarla olan ilikisiyle ayn olmad iin. Dahas klasik

Bonapartizm byk sava zaferleri dneminden domutur. Oysakinci imparatorluk hi

byle eyler grmemitir. Ama Bonapartizmin btn izgilerinin tekrarn aryacak olursak,Bonapartzmin gemite kalm, benzersiz, tekil bir olgu olduunu, yan genel olarak

Bonapartzm diye bireyin olmadn ama bir zamanlar Bonapart adnda Korsika'da

domu bir generalim yaadn grrz. Liberalizm ve tarihin btn teki genelletirilmi

terimleri iin de ayn durum sz konusudur. Bonapartizm analojisi ile konuulduu zaman, bu

olgunun kesinlikle hangi izgilerinin mevcut tarihsel durumunda en gelimi ifadelerini

bulduunu da belirtmekarttr.

"Gnmz Alman Bonapartizminin ok karmak, denebilirse bileik bir karakteri vardr.

Faizm olmasayd Papen 'm hkmeti mmkn olmazd. Ama faizm iktidarda deil. Ve

Papen hkmeti de faizm deil. te yandan Almanya'nn en sonunda savata yenik

dmesine ramen, gene de Almanya'nn zaferlerini temsil eden ve halk kitlelerinin ellerinde

ordunun simgesi olan Hindenburg olmasayd, Papen hkmeti en azndan bugnk biimiyle

mmkn olmazd. Hindenburg'un ikinci seilii bir plebisitin btn zelliklerim tayordu.

Milyonlarca ii, kk burjuva ve koylu (Sosyal Demokrat ve Merkez), Hndenburg'a oy

vermiti. Onda bulduklar ey, herhangi bir siyas program falan deildi. Bu milyonlar, en

bata i savatan kanmak istiyorlard ve bu yzden Hndenburg'u bir st uzlatrc olarak,

ulusun uzlatrc hakemi olarak omuzlarna ykseltmilerdi. Ama zaten bu da, Bonaportzmn

en nemli ilevidir: mlkiyeti ve dzeni korumak amacyla, kendini mcadele eden iki kampn

zerine karmak. Bonapartzm, ya i sava bastrr, ya ondan nce kar, ya da i savan

yeniden parlamasn nler. Papen'den soz ederken Sosyal Demokrasinin onayna sahip olan

Hindenburg'u unutamayz. Alman Bonapartizminin bileik zellii, demogoji ile kitleleri

Hindenburg'a ekme grevinin iki byk bamsz parti tarafndan, Sosyal Demokrasi ile

Nasyonal Sosyalistler tarafndan yerine getirilmesinde ifadesini bulmutur. Her iki parti de

almalarnn sonucunu aknlkla karlasalar bile, bu hi bireyi deitirmez.

"Sosyal Demokrasi, faizmi dourann Komnizm olduunu iddia ediyor. Bu iddia bir

anlamda dorudur: Snf mcadelesinin keskinlemesi olmasayd, devrimci proletarya

olmasayd, kapitalist toplumun bunalm olmasayd, faizme hi gerek kalmazd. HilferdingOtto Bauer'in uaka teorisinin bundan baka bir anlam olamaz. Evet faizm burjuva toplu-


31/84

munun proleter devrimi tehlikesine kar gsterdii bir tepkidir. Ama ite bu tehlike bugn

ok yaknda olmad iin, hakim snflar bir Bonapartst diktatrle dayanarak i savasz

idare etmeye abalyorlar.

"Brandlerciler, Hindenburg, Papen, Schleicher hkmeti in getirdiimiz tanmlamaya itiraz

ederken Marx'a ba vuruyorlar, onun otoritesine dayanarak bizi etkelyebeleceklerinidnyorlar. Bundan daha ackl bir aldan olamaz. Gereku ki, Marx ve Engels yalnz iki

Bonapart'in Bonapartizmleri hakknda deil, baka Bonapartizm eitleri uzerine de

dnm ve yazmlardr. Sanyorum 1864 ten balayarak, Bismarck'n 'ulusal rejimini sk

sk Fransz Bonapartizmine benzetmilerdir. Ve bunu da Bsmarck'in bir szde radikal

olmamasna ve bildiimiz kadaryla kyller tarafndan desteklenmemesine ramen

yapmlardr. Demiranslye bir plebisit sonucunda iktidara gelmi deildi, meru ve

hanedandan gelen kral tarafndan usulne uygun olarak atanmt. Bununla birlikte Marx ve

Engels haklyd. Bsmarck, mlk sahibi snflarla yukselen proletarya arasndaki elikiden

Bonapartist bir tarzda yararland ve bu yoldan iki mlk sahibi snf arasndaki, burjuvazi ilejunkerler arasndaki kartln stesinden gelerek bir asker-pols aygtn ulusun uzerine

kard. Bismarck'in politikas bugnk Alman Bonapartizminin 'teorisyenlerinin'

deindikleri, u gelenein ta kendisidir. Evet, Bismarck Alman birlii sorununu, Almanya'nn

dtaki bykl meselesini kendine gre halletti . . Oysa Papen, Almanya'ya uluslararas

arenada 'eit' bir yer vaat etmekten baka birey yapmad imdiye kadar. Elbette kk bir

fark deil bu. Ama biz de Papen'm Bonapartizminin Bismarckn Bonapartizmi ile ayn apta

olduunu kantlamaya almyorduk ki! 3. Napolyon da amcas dedii kiinin bir

msveddesiyd sadece.

"(. . . ) Kapitalizmin gerileme cann Bonapartizmi, burjuva toplumunun ykseli andaki

Bonapartizminden bsbtn farkldr. Alman Bonapartizmi kent ve ky kk burjuvazisi

tarafndan dorudan doruya desteklenmemektedir ve bu da rastlant deildir.te tam bu

nedenle biz de bir tarihte, ancak iki kampn yani proletarya ile faistlerin etkisiz kalmas ile

iktidara tutunabilen Papen hkmetinin zayfladndan szetmtk.

"Ama Papen'in arkasnda byk toprak sahipleri, finans kapitalistler, generaller duruyor,

diye sze karacak teki 'Marksstler'. Mlk sahibi snflar kendi balarna byk bir gc

temsil etmezler m? Bu sav, snf ilikilerini genel sosyolojik ana izgileri ile kavramann, bu

ilikileri somut bir tarihsel biim iinde anlamaktan ok daha kolay olduunu bir kez dahagsteriyor. Evet, Papen'm hemen arkasnda mlk sahiplerinin en yksek kesimleri

bulunmaktadr ve hkmetinin zayflnn nedeni de budur.

"Gnmz kapitalizm artlarnda, finans kapitalin acentesi olmayan bir hkmet genel olarak

imknszdr. Ama mmkn olan btn acenteler iinde de Papen hkmeti en dengesiz

olandr. Eer hakim snflar dorudan doruya iktidar olabilselerdi, ne parlamentarizme, ne

Sosyal Demokrasiye ne de faizme ihtiya kalrd. Papen hkmeti finans kapitali fazla aa

vurmakta ve onu Prusyal Komisyoncu Fracht'n sunduu kutsal incir yaprandan bile

yoksun brakmaktadr. Srf partiler ustu 'ulusal' hkmet yalnz finans kapital adna

konuabildii iin, srf bunun iin, sermaye kendini Papen hkmetiyle zletirmeye herzamankinden daha ok dikkat etmektedir. DAZ ise, bakanlk hkmetine Nasyonal Sosyalist


32/84

kitlelerden destek bulmaya almakta ve ltimatomlarn diliyle Papen'den Hitler'le bir blok

kurmasn istemektedir ki bu da aslnda Hitler'e teslim olmak demektir.

"Bakanlk hkmetinin 'kuvvetini' deerlendirirken, finans kapitalin Papen'm arkasnda

durmasnn her zaman onunla birlikte yryecei anlamna gelmediini unutmamalyz.

Finans kapitalin Hindenburg-Schleiher'in dnda baka saysz olanaklar daha vardr.elikilerin keskinlemesi halinde ise, proletarya dizini onlarn gsne dayayncaya kadar

manevra yapacaklardr. Papen'in daha ne kadar manevra yapacan ise, nmzdeki haf-

talar gsterecektir. "(L. T. , Alman Bonapartzmi, "Faizme Kar Mcadele", s. 347-352)

Troki daha sonra teorik genellemeler yaparken Bonapartizm, faizm, sava sorunlarnayeniden dnmektedir. imdi byle bir yazsndan baz blmler aktararak devam edelim:

"Doru bir teorik yneliin olaanst pratik nemi, keskin toplumsal atmalar, hzl politik

kaymalar ve durumdaki ani deimelerle dolu bir donemde en belirgin biimiyle ortaya kar.

Byle bir donemde politik kavramlar ve genellemeler hzla eskirler ve yerlerine ya bsbtnyeni kavramlarn konulmas (bu daha kolaydr), ya da somutlatrlmalar, aklatrlmalar

ve ksmen dzeltilmeleri (bu daha zordur) gerekir. Geleneksel rnekleri altst eden ve ok

daha srarl teorik dikkat isteyen ara, gei durum ve bileimlerinin zorunlu olarak ortaya

k ite tam byle dnemlere rastlar. Tek kelimeyle; (Savatan nceki) bar ve 'organik'

dnemde, insan birka hazr soyutlama ile yetinebildiyse de, zamanmzda her yeni olay

diyalektiin u en nemli yasasn bir kez daha doruluyor: Doru her zaman somuttur.

"Stalinist faizm teorisi, hi kukusuz, gerekliin btn somut evrelerinde, btn gei

aamalarnda, yan devrimci (ya da kar devrimci) sraylarnda olduu kadar tedrici

deimelerinde de, (gerekliin) diyalektik tahlilinin yerine, ksmi ve yetersiz bir tarihseldeney temeli zerinde ortaya karlm soyut kategorilerin geirilmesinin en trajik

rneklerinden biridir. Stalinistler bugnk dnemde finans kapitalin kendini parlementer

demokrasiye uyduramayaca ve faizme bavurmak zorunda kalaca grn

benimsediler. Belli snrlar iinde mutlak doru olan bu grten, salt tmden gelimci,

biimsel manta uygun bir tarzda btn lkeler ve btn gelime aamalar iin ayn

sonular kardlar. Onlara gre Primo de Rivera, Mussolini, Can Kay ek, Masaryk,

Brunning, Plsdulsky, Srbistan kral Alexader, Severing, Mac Donald, v. b. faizmin

temsilcileriydiler. Byle dnrken unlar unutuyorlar (a) Gemite de kapitalizm kendini

'katksz' demokrasiye uydurmad, bazen (bu parlamenter demokrasiyi ) bir ak baskrejimiyle tamamlad, bazen de yerine (ak bask rejimini) getirdi, (b) katksz finans

kapitalizm hibir yerde yoktur, (c) finans kapital hakim bir durumdayken bile bir bolukta ha-

reket etmez ve burjuvazinin tek tabakalar ile ve ezilen snflarn direniiyle hesaplamak

dur

demir kucukaydin - 12 eylul uzerine yazilar - v-3.pdf

Documents