TTüürkiyerkiye--Avrupa BirliAvrupa Birliğği i OrtaklOrtaklıık k İİlilişşkileri kileri

ve Gve Güümrmrüük Birlik Birliğği Si Süürecireci

Yrd.Doç.Dr.Dilek Yrd.Doç.Dr.Dilek SeymenSeymenDEÜ.İİBFDEÜ.İİBF

İktisat Bölümüİktisat Bölümü

22Dilek Seymen©

TTüürkiyerkiye--Avrupa BirliAvrupa Birliğğii OrtaklOrtaklıık k İİlilişşkileri kileri veve GGüümrmrüük Birlik Birliğği Si Süürecireci

Avrupa BirliAvrupa Birliğği ile Ortakli ile Ortaklıık Anlak Anlaşşmasmasıı İİlilişşkileri ve kileri ve GGüümrmrüük Birlik Birliğği i

HazHazıırlrlıık Dk DööneminemiGeGeççiişş DDööneminemiSon DSon Döönem: Gnem: Güümrmrüük Birlik Birliğği Si Süürecireci

TTüürkiyerkiye--AB GAB Güümrmrüük Birlik Birliğği Si Süürecinde Kaydedilen recinde Kaydedilen GeliGelişşmelermelerGB Sonra TGB Sonra Tüürkiyerkiye--AB DAB Dışış Ticaretinin Ticaretinin DeDeğğerlendirilmesierlendirilmesi

33Dilek Seymen©

Avrupa BirliAvrupa Birliğği ile i ile İİlilişşkiler ve Gkiler ve Güümrmrüük k BirliBirliğği Si Süürecireci

TTüürkiye ile AB ilirkiye ile AB ilişşkikisininsinin iki boyutu siki boyutu sööz konusudurz konusudur;;

Bunlardan ilki, TBunlardan ilki, Tüürkiyerkiye’’nin Temmuz nin Temmuz 19591959’’da da AETAET’’nanaortaklortaklıık anlak anlaşşmasmasıı imzalamak imzalamak üüzere bazere başşvurusuvurusu ile ile babaşşlamlamışışttıır. r. BugBugüün Tn Tüürkiye ile AB arasrkiye ile AB arasıındaki Gndaki Güümrmrüük k BirliBirliğği bu ilii bu ilişşkiye dayanmaktadkiye dayanmaktadıır.r.

İİlilişşkinin dikinin diğğer yer yöönnüü ise ise 14 Nisan 1987 tarihinde 14 Nisan 1987 tarihinde AETAET’’nana yapyapıılan tam lan tam üüyelik bayelik başşvurusudurvurusudur..

44Dilek Seymen©

TTüürkiye ile AB arasrkiye ile AB arasıındaki ortaklndaki ortaklıık ilik ilişşkileri, 1959 kileri, 1959 yyııllıındaki bandaki başşvurunun ve 4 yvurunun ve 4 yııl sl süüren gren göörrüüşşmelerin melerin ardardıından 12 Eylndan 12 Eylüül 1963 tarihinde Ankara l 1963 tarihinde Ankara AnlaAnlaşşmasmasıı’’nnıın imzalanmasn imzalanmasııyla sonuyla sonuççlanmlanmışışttıır. r.

Ankara AnlaAnkara Anlaşşmasmasıı, T, Tüürkiye ile AET arasrkiye ile AET arasıında nda ““ortak ortak üüyelikyelik”” statstatüüssüü kurmukurmuşş ve 1 Aralve 1 Aralıık 1964 k 1964 tarihinde ytarihinde yüürrüürlrlüüğğe girmie girmişştirtir. .

55Dilek Seymen©

TTüürkiyerkiye’’nin AET ile ortaklnin AET ile ortaklıık anlak anlaşşmasmasıı yapmak yapmak istemesinin istemesinin ççeeşşitli nedenleri sitli nedenleri sööz konusudur; z konusudur;

••Bunlardan ilki ve en Bunlardan ilki ve en öönemlisi, Yunanistannemlisi, Yunanistan’’ıın 8 n 8 Haziran 1959 tarihinde AETHaziran 1959 tarihinde AET’’yeye babaşşvurusudurvurusudur..

••DiDiğğer bir neden olarak da Ter bir neden olarak da Tüürkiyerkiye’’nin belirledinin belirlediğği i BatBatııllıılalaşşma hedefi ve Batma hedefi ve Batıı ile iliile ilişşkilerini gelikilerini gelişştirme istetirme isteğği i belirtilebilirbelirtilebilir..

66Dilek Seymen©

AnlaAnlaşşmanmanıın amacn amacıı, , ““TTüürkiye ekonomisinin rkiye ekonomisinin hhıızlandzlandıırrıılmlmışış kalkkalkıınmasnmasıınnıı ve Tve Tüürk halkrk halkıınnıın n ççalalışışttıırrıılma seviyesinin ve hayat lma seviyesinin ve hayat şşartlarartlarıınnıın n yyüükseltilmesini sakseltilmesini sağğlama gerelama gereğğini tini tüümmüü ile gile gööz z öönnüünde nde bulundurarak, taraflar arasbulundurarak, taraflar arasıında ticari ve ekonomik nda ticari ve ekonomik iliilişşkileri aralkileri aralııksksıız ve dengeli olarak gz ve dengeli olarak güçüçlendirmeyi lendirmeyi teteşşvik etmekvik etmek”” olarak belirlenmiolarak belirlenmişştirtir..(Md.2/1(Md.2/1))

Ankara AnlaAnkara Anlaşşmasmasıı, T, Tüürkiye ile Topluluk arasrkiye ile Topluluk arasıında nda aaşşamalamalıı olarak bir golarak bir güümrmrüük birlik birliğğinin kurulmasinin kurulmasıınnııööngngöörmektedir. rmektedir.

77Dilek Seymen©

Anlaşmayla birlikte Türkiye ve AET arasında Anlaşmayla birlikte Türkiye ve AET arasında gümrük birliğine geçişte üç dönem gümrük birliğine geçişte üç dönem öngörülmüştür; öngörülmüştür;

Hazırlık DönemiHazırlık Dönemi

Geçiş Dönemi ve Geçiş Dönemi ve

Son Dönem (Gümrük Birliği Süreci)Son Dönem (Gümrük Birliği Süreci)

88Dilek Seymen©

Hazırlık DönemiHazırlık Dönemi

HazHazıırlrlıık dk dööneminemi, 1 Aral, 1 Aralıık 1964 tarihinde k 1964 tarihinde uygulanmaya bauygulanmaya başşlamlamışışttıır. Topluluk tek taraflr. Topluluk tek taraflııyyüükküümlmlüüllüüklerle Tklerle Tüürkiye ekonomisini grkiye ekonomisini güçüçlendirmeye lendirmeye ve gve güümrmrüük birlik birliğğine geine geççiişşe haze hazıır duruma getirmeye r duruma getirmeye ççalalışışmmışışttıır. Anlar. Anlaşşmaya ekli gemaya ekli geççici protokol ve mali ici protokol ve mali protokol protokol ççererççevesinde Topluluevesinde Topluluğğun Tun Tüürkiyerkiye’’ye belli ye belli üürrüünlerde tarife kolaylnlerde tarife kolaylııklarklarıı tantanıımasmasıı ve mali yardve mali yardıımda mda bulunmasbulunmasıı hhüükme bakme bağğlanmlanmışışttıırr..

99Dilek Seymen©

Bu dBu döönemde nemde Topluluk,Topluluk, TTüürkiyerkiye’’ye 175 milyon ye 175 milyon ECUECU’’lukluk bir dbir dışış yardyardıım yapmm yapmışış ve geleneksel ihrave geleneksel ihraççüürrüünlerini (tnlerini (tüüttüün, kuru n, kuru üüzzüüm, incir ve fm, incir ve fıındndıık gibi) bir k gibi) bir kontenjan dahilinde dkontenjan dahilinde düüşşüük gk güümrmrüüklerle ithal etmiklerle ithal etmişştir. tir.

SSööz konusu dz konusu döönemdenemde TTüürkiyerkiye’’nin tek ynin tek yüükküümlmlüüllüüğğüüise ekonomisini gise ekonomisini güçüçlendirerek gelendirerek geççiişş ddöönemine nemine hazhazıırlanmak olmurlanmak olmuşştur. tur.

BBööylece tek taraflylece tek taraflıı Topluluk tavizlerine dayalTopluluk tavizlerine dayalıı olan olan HazHazıırlrlıık Dk Döönemi, Tnemi, Tüürkiye AET ortaklrkiye AET ortaklığıığınnıın tamamen n tamamen sorunsuz bir asorunsuz bir aşşamasamasıınnıı oluoluşşturmuturmuşşturtur..

1010Dilek Seymen©

Geçiş DönemiGeçiş Dönemi

Geçiş döneminde, Türkiye ile Topluluk arasında bir gümrük birliği gerçekleştirilmesi ve ortaklığın iyi işlemesini sağlamak amacıyla Türkiye’nin ekonomi politikalarının Topluluğunkine yaklaştırılması, bunun için de gerekli ortak eylemlerin geliştirilmesi öngörülmüştür.

Bu dönemin süresinin birlikte belirlenecek istisnalar saklı kalmak üzere 12 yılı geçmemesi kararlaştırılmıştır. (Md.4)

1111Dilek Seymen©

TTüürkiyerkiye’’nin 1967 ynin 1967 yııllıında genda geççiişş ddöönemi inemi iççin in babaşşvurusuyla birlikte gervurusuyla birlikte gerççekleekleşştirilen gtirilen göörrüüşşmelerin melerin ardardıından 23 Kasndan 23 Kasıım 1970m 1970’’de Brde Brüükselksel’’de gede geççiişşkokoşşullarullarıınnıı belirleyen belirleyen Katma ProtokolKatma Protokol imzalanmimzalanmışış ve ve 1 Ocak 19731 Ocak 1973’’de yde yüürrüürlrlüüğğe girmie girmişştir. tir.

Katma Protokol, prensip olarak 12, istisnai olarak 22 Katma Protokol, prensip olarak 12, istisnai olarak 22 yyııl sl süürecek olan gerecek olan geççiişş ddööneminin esaslarneminin esaslarıınnııbelirlemektedir. Katma Protokolde sanayi mallarbelirlemektedir. Katma Protokolde sanayi mallarıı iiççin in ggüümrmrüük birlik birliğği, tari, tarıım m üürrüünleri inleri iççin ise tercihli bir rejim in ise tercihli bir rejim ööngngöörrüülmlmüüşşttüürr..

1212Dilek Seymen©

GeGeççiişş ddööneminin en neminin en öönemli nemli öözellizelliğğii, T, Tüürkiyerkiye’’nin nin hazhazıırlrlıık dk dööneminde herhangi bir maddi yneminde herhangi bir maddi yüükküümlmlüüllüük k almamasalmamasıına karna karşışıllıık bu dk bu döönemde AETnemde AET’’yeye karkarşışı bir bir taktakıım karm karşışıllııklklıı ve dengeli yve dengeli yüükküümlmlüüllüükler kler üüstlenmistlenmişşolmasolmasııddıırr..

Topluluk Topluluk TTüürk sanayi rk sanayi üürrüünlerine uyguladnlerine uyguladığıığı ggüümrmrüük k vergileri ve evergileri ve eşş etkili vergileri bazetkili vergileri bazıı istisnalar distisnalar dışıışında nda tamamen kaldtamamen kaldıırrıılmlmışışttıır. r.

TTüürkiye ise, Topluluk Menrkiye ise, Topluluk Menşşeli sanayi eli sanayi üürrüünlerine nlerine uyguladuyguladığıığı ggüümrmrüük ve ek ve eşş etkili vergileri 12 yetkili vergileri 12 yııl il iççinde inde aaşşama aama aşşama kaldama kaldıırmayrmayıı taahhtaahhüüt etmit etmişştir. Ancak tir. Ancak rekabet grekabet güüccüü daha zaydaha zayııf olan sanayi f olan sanayi üürrüünleri inleri iççin bu in bu ssüüre 22 yre 22 yııla uzatla uzatıılmlmışışttıırr..

1313Dilek Seymen©

TTüürkiyerkiye’’nin nin üüstlendistlendiğği dii diğğer yer yüükküümlmlüüllüük ise k ise OGTOGT’’nene uyum ve kotalaruyum ve kotalarıın kaldn kaldıırrıılmaslmasııddıır. Katma r. Katma Protokolde Protokolde ööngngöörrüülen glen güümrmrüük indirimi,k indirimi,

OGTOGT’’nene uyum ve kotalaruyum ve kotalarıın kaldn kaldıırrıılmaslmasııyyüükküümlmlüüllüükleri kleri Tabloda gTabloda göösterilmisterilmişştir.tir.

1414Dilek Seymen©

12 YILLIK LİSTEDE İNDİRİM ORANI (%)

KONSOLİDE SERBESTİORANI (%)

22 YILLIK LİSTEDE İNDİRİM ORANI (%)

SERBESTOLMAYAN

MALLARDA KONTENJANYILLAR YILLIK OGT YILLIK YILLIK OGT ARTTIRIM %'Sİ

1973 10 - 35 5 -

1974 - - - - -

1975 - - - - -

1976 10 - 5 5 - 10

1977 - 20 - - -

1978 10 - - - - 10

1979 10 - - 5 -

1980 10 20 - - - 10

1981 10 - 5 - -

1982 10 20 - 5 - 10

1983 10 - - - 20

1984 10 - - - - 10

1985 10 40 - 10 - 20

1986 15 10 -

1987 - - - 20

1988 - 10 30

1989 - - - 20

1990 - 10 -

1991 20 10 20 20

1992 - - -

1993 - 10 - 20

1994 10 -

1995 TAM SERBESTİ 10 30 TAM SERBESTİ

1515Dilek Seymen©

GeGeççiişş ddööneminin ilk yneminin ilk yııllıında (1973nda (1973--1976) uygulama 1976) uygulama Katma Protokolde planlandKatma Protokolde planlandığıığı gibi ygibi yüürrüüttüülmlmüüşşttüür. r.

1976 y1976 yııllıından sonra Topluluk ile Tndan sonra Topluluk ile Tüürkiye arasrkiye arasıındaki ndaki iliilişşkilerde kilerde sorunlarsorunlar yayaşşanmaya baanmaya başşlanmlanmışışttıırr;;

•• Türkiye, Türkiye, tarife indirimleri ve miktar ktarife indirimleri ve miktar kııssııtlamalartlamalarıında nda ööngngöörrüülen ylen yüükküümlmlüüllüüklerinklerinii yerine getiryerine getirememiştir.ememiştir.

•• TopluluğunTopluluğun petrol krizipetrol krizi ve ve yayaşşanan anan stagflasyonstagflasyonnedeniyle nedeniyle iişşggüüccüünnüün serbest dolan serbest dolaşışımmıınnıı ööngngöören ren yyüükküümlmlüüllüüklerini yerine getirmeyeceklerini yerine getirmeyeceğği anlai anlaşışılmlmıştır.ıştır.

•• Lome SLome Söözlezleşşmesi ve Genellemesi ve Genelleşştirilmitirilmişş PreferanslarPreferanslarSistemi kapsamSistemi kapsamıında nda az geliaz gelişşmimişş üülkelere tanlkelere tanıınan nan sanayi sanayi ve ve öözellikle de tarzellikle de tarıım tavizleri, Tm tavizleri, Tüürkiyerkiye’’nin Katma Protokol nin Katma Protokol kapsamkapsamıında elde ettinda elde ettiğği tavizleri i tavizleri öönemli nemli ööllçüçüde de aaşışındndıırmrmışışttıır.r.

1616Dilek Seymen©

•• TopluluTopluluğğun tekstil sektun tekstil sektöörrüünde Tnde Tüürkiye ile devlet rkiye ile devlet ddüüzeyinde pazar payzeyinde pazar payıınnıı ddüüzenleme anlazenleme anlaşşmalarmalarııkapsamkapsamıında kota uygulama nda kota uygulama ççabalarabalarıı iliilişşkileri kileri gerginlegerginleşştirmitirmişştirtir. .

•• TTüürkiye ile AET arasrkiye ile AET arasıındaki ilindaki ilişşkilerin 1976 ykilerin 1976 yııllıından ndan itibaren sorunlarla karitibaren sorunlarla karşışılalaşşmasmasıınnıın ardn ardıından tarife ndan tarife indirimleri ve indirimleri ve OGTOGT’’nene uyum yuyum yüükküümlmlüüllüükleri kleri ertelenmiertelenmişştir. tir.

••Bu dBu döönemde ilinemde ilişşkilerin canlandkilerin canlandıırrıılmaslmasıı yyöönnüündeki ndeki ççabalara raabalara rağğmen, 12 Eylmen, 12 Eylüül 1980 tarihinde askeri l 1980 tarihinde askeri idarenin baidarenin başşa gea geççmesiyle birlikte ilimesiyle birlikte ilişşkiler tamamen kiler tamamen donmudonmuşştur.tur.

1717Dilek Seymen©

16 Eyl16 Eylüül 1986l 1986’’da, Tda, Tüürkiyerkiye--AT OrtaklAT Ortaklıık Konseyinin, k Konseyinin, 19801980’’de ilide ilişşkilerin dondurulmaskilerin dondurulmasıından sonra, ilk kez ndan sonra, ilk kez Bakanlar dBakanlar düüzeyinde toplanmaszeyinde toplanmasıı, T, Tüürkiyerkiye--Topluluk Topluluk iliilişşkilerinin normale dkilerinin normale döönmesinin banmesinin başşlanglangııccıı olarak olarak kabul edilebilir.kabul edilebilir.

TTüürkiye, 14 Nisan 1987 tarihinde Avrupa rkiye, 14 Nisan 1987 tarihinde Avrupa TopluluTopluluğğuna tam una tam üüyelik bayelik başşvurusunda bulunmuvurusunda bulunmuşşturtur. . TTüürkiye, 1988 yrkiye, 1988 yııllıında gecikminda gecikmişş yyüükküümlmlüüllüüklerle birlikte klerle birlikte Topluluktan yaptTopluluktan yaptığıığı ithalatta githalatta güümrmrüük vergilerindekik vergilerindekiindirimleri hızlandırarak gerçekleştirmiştir.indirimleri hızlandırarak gerçekleştirmiştir.

1818Dilek Seymen©

TopluluTopluluğğun,un, tam tam üüyelik bayelik başşvuru vuru kararkararıı, 5 , 5 ŞŞubat 1990 ubat 1990 tarihinde, atarihinde, aççııklanmklanmışış;;

TopluluTopluluğğunun yeni bir geniyeni bir genişşleme sleme süürecine hazrecine hazıır r olmadolmadığıığı belirtilerekbelirtilerek, var olan Ortakl, var olan Ortaklıık Anlak Anlaşşmasmasıınnıın n tekrar hayata getekrar hayata geççirilirilmesi mesi öönerilminerilmişştir.tir.

Taraflar, 9 KasTaraflar, 9 Kasıım 1992 tarihinde yapm 1992 tarihinde yapıılan Ortakllan Ortaklıık k Konseyi ToplantKonseyi Toplantııssıında Ortaklnda Ortaklıık Anlak Anlaşşmasmasıında nda ööngngöörrüülen hlen hüükküümlerin yeniden uygulanmamlerin yeniden uygulanmassıına ve na ve ggüümrmrüük birlik birliğğinin tamamlanmasinin tamamlanmasıına na karar vermikarar vermişşlerdir. lerdir.

1919Dilek Seymen©

1 Ocak 1995 y1 Ocak 1995 yııllıına gelindina gelindiğğinde, inde, tarife indirimleri tarife indirimleri 12 y12 yııllllıık listede %95, 22 yk listede %95, 22 yııllllıık listede ise %90k listede ise %90’’a a ulaulaşşmmışış, , OGTOGT’’nene uyum ise 12 yuyum ise 12 yııllllıık listede %90, 22 k listede %90, 22 yyııllllıık listede %85 orank listede %85 oranıında sanda sağğlanmlanmışışttıırr. B. Bööylece 1 ylece 1 Ocak 1996 tarihinden itibaren, TOcak 1996 tarihinden itibaren, Tüürkiyerkiye--AB AB iliilişşkilerinde gkilerinde güümrmrüük birlik birliğğine dayaline dayalıı yeni bir dyeni bir dööneme neme girilmigirilmişştir.tir.

2020Dilek Seymen©

Son Dönem: Gümrük Birliği SüreciSon Dönem: Gümrük Birliği Süreci

6 Mart 19956 Mart 1995’’dede yapyapıılan Ortakllan Ortaklıık Konseyi k Konseyi toplanttoplantııssııyla yla 22 y22 yııllllıık bir gek bir geççiişş ddöönemi sonunda nemi sonunda oluoluşşturulmasturulmasıı planlanan Gplanlanan Güümrmrüük Birlik Birliğğii’’ne (GB), 1 ne (GB), 1 Ocak 1996 tarihi itibariyle geOcak 1996 tarihi itibariyle geççilmesi kararlailmesi kararlaşşttıırrıılmlmışışttıır. r. GB, temelde taraflar arasGB, temelde taraflar arasıında mallarnda mallarıın serbest n serbest doladolaşışımmıınnıı ve ve üçüüçüncncüü üülkelere karlkelere karşışı ortak gortak güümrmrüük k tarifelerinin uygulanmastarifelerinin uygulanmasıınnıı ööngngöören bir ren bir bbüüttüünlenleşşmedir.medir.

TTüürkiyerkiye--AB GB iliAB GB ilişşkisi, teorik anlamda gkisi, teorik anlamda güümrmrüük birlik birliğği i tantanıımmıına gna gööre re ççok daha kapsamlok daha kapsamlııddıır.r.

2121Dilek Seymen©

GBGB’’ninnin kapsamkapsamıı ve uygulama kove uygulama koşşullarullarıı 22 Aral22 Aralıık 1995 tarih ve k 1995 tarih ve 1/95 Say1/95 Sayııllıı OrtaklOrtaklıık Konseyi Karark Konseyi Kararııyla belirlenmiyla belirlenmişştir. tir. 1/95 Say1/95 SayııllııKararKararın kapsamı;ın kapsamı;

MallarMallarıın serbest dolan serbest dolaşışımmıı ve ticaret politikasve ticaret politikasıı;;••GGüümrmrüük vergilerinin, miktar kk vergilerinin, miktar kııssııtlamalartlamalarıınnıın ve en ve eşş etkili vergi ve etkili vergi ve öönlemlerin kaldnlemlerin kaldıırrıılmaslmasıı

••TTicarette teknik engellerin kaldicarette teknik engellerin kaldıırrıılmaslmasıı

••Ticaret PolitikasTicaret Politikasıı ve Ortak Gve Ortak Güümrmrüük Tarifesi,k Tarifesi,

••Hassas Hassas üürrüünlere ilinlere ilişşkin uygulamakin uygulama

••TopluluTopluluğğun tercihli rejiminin Tun tercihli rejiminin Tüürkiye tarafrkiye tarafıından ndan üüstlenilmesi stlenilmesi

••İİşşlenmilenmişş tartarıım m üürrüünleri ithalatnleri ithalatıında uygulanacak sisteme ilinda uygulanacak sisteme ilişşkin mevzuat kin mevzuat

2222Dilek Seymen©

TarTarıım m üürrüünlerinleri; ; TTüürkiyerkiye’’nin Ortak Tarnin Ortak Tarıım Politikasm Politikasıına uyumu ve tarna uyumu ve tarıım m üürrüünleri ticaretinde uygulanacak tercihli rejim,nleri ticaretinde uygulanacak tercihli rejim,

GGüümrmrüük hk hüükküümlerimleri; ; MallarMallarıın menn menşşei, gei, güümrmrüük dek değğeri, mallareri, mallarıın gn güümrmrüük k birlibirliğği alani alanıına girina girişşi, gi, güümrmrüük beyannamesi, mallark beyannamesi, mallarıın serbest dolan serbest dolaşışıma ma bbıırakrakıılmaslmasıı, ekonomik etkili g, ekonomik etkili güümrmrüük ik işşlemleri gibi esaslarlemleri gibi esaslar

YasalarYasalarıın yaklan yaklaşşttıırrıılmaslmasıı••Fikri, sFikri, sıınai ve ticari mnai ve ticari müülkiyetin korunmaslkiyetin korunmasıı,,

••Rekabet kurallarRekabet kurallarıı ve mevzuatve mevzuatıın yakn yakıınlanlaşşttıırrıılmaslmasıı,,

••Devlet yardDevlet yardıımlarmlarıı,,

••Tekeller,Tekeller,••Ticari Korunma AraTicari Korunma Araççlarlarıı,,••Kamu alKamu alıımlarmlarıı••Vergilendirme,Vergilendirme,

2323Dilek Seymen©

Kurumsal HKurumsal Hüükküümler,mler,••TTüürkiyerkiye--AB Ortak GAB Ortak Güümrmrüük Birlik Birliğği Komitesi,i Komitesi,

••DanDanışışma ve karar alma usulleri,ma ve karar alma usulleri,

••AnlaAnlaşşmazlmazlııklarklarıın n çöçözzüümmüü,,

••Korunma Korunma öönlemlerinlemleri

Genel ve nihai hGenel ve nihai hüükküümler.mler.

2424Dilek Seymen©

TTüürkiyerkiye--AB GAB Güümrmrüük Birlik Birliğği Si Süürecinde recinde Kaydedilen GeliKaydedilen Gelişşmelermeler

1/95 Say1/95 Sayııllıı KararKararıın "mallarn "mallarıın serbest dolan serbest dolaşışımmıı ve ve ticaret politikasticaret politikasıı" b" bööllüümmüündende, Ortakl, Ortaklıık Anlak Anlaşşmasmasıı'n'nıın n 11.Maddesinde tan11.Maddesinde tanıımlanan tarmlanan tarıım m üürrüünleri dnleri dışıışında nda kalan ve Tkalan ve Tüürkiye ya da Toplulukta rkiye ya da Toplulukta üüretilmiretilmişş ya da ya da üçüüçüncncüü üülke kaynakllke kaynaklıı olup serbest dolaolup serbest dolaşışıma girmima girmişşolan olan üürrüünlere uygulanacak hnlere uygulanacak hüükküümler yer almaktadmler yer almaktadıırr

TTaraflar arasaraflar arasıında ithalat ve ihracatta uygulanan nda ithalat ve ihracatta uygulanan miktar miktar kkııssııtlamalartlamalarıı ile eile eşş etkili etkili öönlemlernlemler yyüürrüürlrlüükten kten kaldkaldıırrıılmlmışış, bu , bu ççererççevede Tevede Tüürk tekstil ve hazrk tekstil ve hazıır giyim r giyim üürrüünlerine ynlerine yöönelik Topluluk kotalarnelik Topluluk kotalarıı ile rafine edilmemiile rafine edilmemişşpetrol petrol üürrüünlerine tannlerine tanıınan 740.250 tonluk tarife nan 740.250 tonluk tarife kontenjankontenjanıı uygulamasuygulamasıına son verilmina son verilmişştir.tir.

2525Dilek Seymen©

TTüürkiyerkiye’’nin, 1/95 Saynin, 1/95 Sayııllıı KararKararıın yn yüürrüürlrlüüğğe girdie girdiğği i tarihten itibaren betarihten itibaren beşş yyııl il iççinde inde ticaretin ticaretin öönnüündeki teknik ndeki teknik engellerin kaldengellerin kaldıırrıılmaslmasıı konusundaki Topluluk arakonusundaki Topluluk araççlarlarıınnııda ida içç hukuk sistemine dahil etmesi hukuk sistemine dahil etmesi ööngngöörrüülmlmüüşşttüür r (Md.8). (Md.8).

Bu araBu araççlar araslar arasıında, standardizasyon, nda, standardizasyon, ööllçüçüm, m, kalibrasyonkalibrasyon, kalite, , kalite, akreditasyonakreditasyon, test ve , test ve sertifikalandsertifikalandıırma gibi drma gibi düüzenlemeler yer almaktadzenlemeler yer almaktadıır. r. 1995 y1995 yııllıından bandan başşlamak lamak üüzere Dzere Dışış Ticarette Teknik Ticarette Teknik DDüüzenlemeler ve Standardizasyon Rejimi Kararzenlemeler ve Standardizasyon Rejimi Kararııyyüürrüürlrlüüğğe konulmue konulmuşştur.tur.

2626Dilek Seymen©

TTicaret politikasicaret politikasıı bbööllüümmüünde yer alan hnde yer alan hüükküümlerine mlerine ggööre Tre Tüürkiyerkiye’’nin, Topluluk nin, Topluluk üüyesi olmayan yesi olmayan üülkelerle ilgili lkelerle ilgili olarak, Topluluolarak, Topluluğğun (ithalatta ortak kurallar, dampingli ve un (ithalatta ortak kurallar, dampingli ve ssüübvansiyonlu ithalata karbvansiyonlu ithalata karşışı korunma, Ortak Ticaret korunma, Ortak Ticaret PolitikasPolitikasıı alanalanıındaki Topluluk usulleri, ihracatta ortak ndaki Topluluk usulleri, ihracatta ortak kurallarkurallarıın tesisi, resmi destekli ihracat kredileri vb.) n tesisi, resmi destekli ihracat kredileri vb.) yyöönetmeliklerde belirlenen ticaret politikasnetmeliklerde belirlenen ticaret politikasıına esas na esas itibariyle benzeyen hitibariyle benzeyen hüükküümleri ve uygulama mleri ve uygulama öönlemlerini nlemlerini yyüürrüürlrlüüğğe koymase koymasıı, ayr, ayrııca tekstil sektca tekstil sektöörrüünde nde TopluluTopluluğğun ticaret politikalarun ticaret politikalarıınnıı uygulamasuygulamasııkararlakararlaşşttıırrıılmlmışışttıır. r.

2727Dilek Seymen©

OrtaklOrtaklıık Konseyi Karark Konseyi Kararıınnıın n ortak gortak güümrmrüük tarifesi ve k tarifesi ve tercihli tarife politikalartercihli tarife politikalarıı bbööllüümmüündende; Karar; Kararıın yn yüürrüürlrlüüğğe e girdigirdiğği tarihten itibaren Ti tarihten itibaren Tüürkiye Topluluk rkiye Topluluk üüyesi olmayan yesi olmayan üülkeler baklkeler bakıımmıından ndan OGTOGT’’nene uyum sauyum sağğlayacaktlayacaktıırr (Md.13).(Md.13).

Ancak TAncak Tüürkiye Katma Protokolrkiye Katma Protokolüün 19/2n 19/2’’inci Maddesine inci Maddesine dayanarak, Ortakldayanarak, Ortaklıık Konseyinin, k Konseyinin, üüzerinde anlazerinde anlaşşmaya maya vardvardığıığı bazbazıı ““hassas hassas üürrüünlernler”” iiççin, in, OGTOGT’’ndennden daha daha yyüüksek olan gksek olan güümrmrüük tarifesini 1 Ocak 2001 tarihine kadar k tarifesini 1 Ocak 2001 tarihine kadar korumukorumuşştur (Md.15). tur (Md.15).

TTüürkiye, ayrrkiye, ayrııca, ticaret politikasca, ticaret politikasıınnıı TopluluTopluluğğun ticaret un ticaret politikaspolitikasıına uyumlu hale getirmek amacna uyumlu hale getirmek amacııyla Kararyla Kararıın n yyüürrüürlrlüüğğe girdie girdiğği tarihten itibaren bei tarihten itibaren beşş yyııl il iççinde inde TopluluTopluluğğun tercihli gun tercihli güümrmrüük rejimine (otonom rejim ve k rejimine (otonom rejim ve üçüüçüncncüü üülkelerle tercihli anlalkelerle tercihli anlaşşmalar) amalar) aşşamalamalıı bir bir şşekilde ekilde uyum sauyum sağğlamakla ylamakla yüükküümlmlüü kkııllıınmnmışışttıır. r.

2828Dilek Seymen©

Sanayi Sanayi üürrüünlerinde nlerinde OGT uyumunun istisnasOGT uyumunun istisnasıınnıı, yukar, yukarııda da da da belirtildibelirtildiğği gibi Ortakli gibi Ortaklıık Konseyi Karark Konseyi Kararıınnıın 15. maddesi n 15. maddesi dodoğğrultusunda 2/95 sayrultusunda 2/95 sayııllıı OrtaklOrtaklıık Konseyi karark Konseyi kararıı ile belirlenen ile belirlenen ““hassas hassas üürrüünlernler”” oluoluşşturmturmuuşştur.tur.

Katma ProtokolKatma Protokolüün 19/2n 19/2’’inci maddesi 1967 yinci maddesi 1967 yııllıı toplam toplam ithalatithalatıınnıın den değğer olarak %5er olarak %5’’ini aini aşşmayan bir kmayan bir kııssıım maddelerde, m maddelerde, TTüürkiyerkiye’’nin 22 ynin 22 yııllllıık gek geççiişş ssüüresinin tamamlanmasresinin tamamlanmasıı sonrassonrasıında nda da ortak gda ortak güümrmrüük vergisi oranlark vergisi oranlarıı üüzerinde vergi uygulamaszerinde vergi uygulamasıına, na, didiğğer bir ifade ile bu er bir ifade ile bu üürrüünlerdeki korumasnlerdeki korumasıınnıı son dson dööneme neme tataşışıyabilmesine olanak tanyabilmesine olanak tanıımmışışttıır. r.

2929Dilek Seymen©

TTüürkiye 1/95 sayrkiye 1/95 sayııllıı KararKararıın 16. maddesi don 16. maddesi doğğrultusunda rultusunda ABAB’’nin otonom rejimler ya da tercihli anlanin otonom rejimler ya da tercihli anlaşşmalar kapsammalar kapsamıında nda uyguladuyguladığıığı tercihli gtercihli güümrmrüük rejiminik rejimini 1 Ocak 2001 tarihine kadar 1 Ocak 2001 tarihine kadar üüstlenmeyi de kabul etmistlenmeyi de kabul etmişştir. Ttir. Tüürkiye bu konuda uyum rkiye bu konuda uyum ççalalışışmalarmalarıına daha na daha öönceden banceden başşlamlamışış ve EFTA ve EFTA üülkeleriyle lkeleriyle 1991 y1991 yııllıında serbest ticaret anlanda serbest ticaret anlaşşmasmasıı imzalamimzalamışışttıır. Ortaklr. Ortaklıık k Konseyinin ardKonseyinin ardıından ise ndan ise İİsrail, ve bugsrail, ve bugüün n ççooğğu ABu AB’’ne dahil ne dahil olan Orta ve Doolan Orta ve Doğğu Avrupa u Avrupa üülkeleriyle serbest ticaret lkeleriyle serbest ticaret anlaanlaşşmalarmalarıı imzalamimzalamışışttıır.r. 2003 y2003 yııllıı itibariyle Tunus ve Suriye itibariyle Tunus ve Suriye ile Serbest Ticaret Alanile Serbest Ticaret Alanıı tesis eden Ortakltesis eden Ortaklıık Anlak Anlaşşmasmasıı ve Fas ve Fas ile serbest ticaret anlaile serbest ticaret anlaşşmasmasıı imzalamimzalamışışttıır.r.

3030Dilek Seymen©

1/95 sayılı Ortaklık Konseyi Kararı, tarafların tarım ürünleri ticaretinde birbirlerine tanıdıkları tercihli rejimleri aşamalı olarak ve karşılıklı avantajlar yaratacak şekilde geliştirmelerini de hükme bağlanmıştır.

Kararda ayrıca, Türkiye’nin tarım politikasının OTP’nauyumlaştırılması, Topluluğun da tarım politikasındaki gelişmelerde Türk tarımının çıkarlarını göz önünde bulundurması öngörülmüştür.

3131Dilek Seymen©

TopluluTopluluğğun 3448/93 sayun 3448/93 sayııllıı Konsey yKonsey yöönetmelinetmeliğği i ekinde yer alan ekinde yer alan iişşlenmilenmişş tartarıım m üürrüünlerinleri de GB de GB kapsamkapsamıında yer almaktadnda yer almaktadıır (Md.17r (Md.17--21). S21). Sööz konusu z konusu üürrüünlerin ithalatnlerin ithalatıında Topluluk sistemi ile uyumlu nda Topluluk sistemi ile uyumlu olarak oluolarak oluşşturulan yeni mevzuat turulan yeni mevzuat ççererççevesinde TKF evesinde TKF (di(diğğer bir ifadeyle tarer bir ifadeyle tarıım paym payıı) b) büüttüün n üülkeler kaynakllkeler kaynaklııüürrüünler inler iççin uygulanin uygulanıırken, grken, güümrmrüük vergisi orank vergisi oranıı (di(diğğer er bir ifadeyle sanayi paybir ifadeyle sanayi payıı) sadece ) sadece üçüüçüncncüü üülkeler lkeler menmenşşeli eli üürrüünlerde uygulanmaktadnlerde uygulanmaktadıırr

3232Dilek Seymen©

Avrupa KAvrupa Köömmüür ve r ve ÇÇelik Topluluelik Topluluğğu (AKu (AKÇÇT) T) kapsamkapsamıındaki ndaki üürrüünlernler ise, 25 Temmuz 1996 ise, 25 Temmuz 1996 tarihinde imzalanan Ttarihinde imzalanan Tüürkiyerkiye--AKAKÇÇT Serbest Ticaret T Serbest Ticaret AnlaAnlaşşmasmasıı hhüükküümlerine tabi mlerine tabi olmuolmuşştur.tur. AnlaAnlaşşma iki ma iki taraf arastaraf arasıındaki ndaki ççelik ticaretinde gelik ticaretinde güümrmrüük vergileri ve k vergileri ve didiğğer engellerin kalder engellerin kaldıırrıılmaslmasıınnıı iiççermermiişştir.tir. AnlaAnlaşşma ma ayrayrııca, Tca, Tüürkiyerkiye’’nin Toplulunin Topluluğğun un ççelik sektelik sektöörrüünde nde uyguladuyguladığıığı devlet yarddevlet yardıımlarmlarıı ve rekabetle ilgili ve rekabetle ilgili ddüüzenlemelere uyumunu da kapsamzenlemelere uyumunu da kapsamışışttıır.r.

3333Dilek Seymen©

KararKararıın n yasalaryasalarıın yaklan yaklaşşttıırrıılmaslmasıı bbööllüümmüünde, nde, taraflartaraflarıın fikri, sn fikri, sıınai ve ticari mnai ve ticari müülkiyet haklarlkiyet haklarıınnıın n korunmaskorunmasıı (Md.31), rekabet kurallar(Md.31), rekabet kurallarıı ve mevzuatve mevzuatıın n yaklayaklaşşttıırrıılmaslmasıı (Md.32(Md.32--43), ticari korunma ara43), ticari korunma araççlarlarıı(Md.44(Md.44--47), kamu al47), kamu alıımlarmlarıı (Md.48), dolays(Md.48), dolaysıız vergiler z vergiler (Md.49), ve dolayl(Md.49), ve dolaylıı vergiler (Md.50vergiler (Md.50--51) konular51) konularıına yer na yer verilmiverilmişştir. tir.

3434Dilek Seymen©

AB ile TAB ile Tüürkiye arasrkiye arasıında, nda, antianti--damping ve antidamping ve anti--ssüübvansiyon bvansiyon öönlemlerinenlemlerine iliilişşkin hkin hüükküümlere Katma mlere Katma ProtokolProtokolüün 47., Ortakln 47., Ortaklıık Konseyi Karark Konseyi Kararıınnıın ise 44. n ise 44. maddelerinde yer verilmimaddelerinde yer verilmişştir.tir.

Esas olarak antiEsas olarak anti--damping ve antidamping ve anti--ssüübvansiyon bvansiyon öönlemlerinin uygulanmasnlemlerinin uygulanmasıınnıın Ortakln Ortaklıık Konseyi k Konseyi taraftarafıından askndan askııya alya alıınmasnmasıı ööngngöörrüülmekle birlikte, slmekle birlikte, sööz z konusu konusu öönlemlerin uygulanmamasnlemlerin uygulanmamasıına kona koşşul olarak ul olarak TTüürkiyerkiye’’nin inin içç pazarla ilgili rekabet, devlet yardpazarla ilgili rekabet, devlet yardıımlarmlarıınnıın n denetimi ve didenetimi ve diğğer konularla ilgili mevzuater konularla ilgili mevzuatıı benimsemibenimsemişşve etkin bir ve etkin bir şşekilde uygulamaya koymuekilde uygulamaya koymuşş olmasolmasıı ve ve dolaydolayııssııyla haksyla haksıız rekabete karz rekabete karşışı iiçç pazardakine denk pazardakine denk bir korunma sabir korunma sağğlamaslamasıı kokoşşulu getirilmiulu getirilmişştir.tir.

GB Sonrası TürkiyeGB Sonrası Türkiye--AB AB Dış Ticaretinin Dış Ticaretinin

Değerlendirilmesi Değerlendirilmesi

3636Dilek Seymen©

AB ile TAB ile Tüürkiye arasrkiye arasıındaki ticari ilindaki ticari ilişşkiler 1950kiler 1950’’li li yyııllardan beri llardan beri ççok gok güçüçllüüddüür. Gr. Güümrmrüük birlik birliğği i ööncesinde ncesinde olduolduğğu gibi sonrasu gibi sonrasıında da AB, Tnda da AB, Tüürkiyerkiye’’nin en bnin en büüyyüük k ticaret partneri olmaya devam etmiticaret partneri olmaya devam etmişştir. tir.

2004 y2004 yııllıı itibariyleitibariyle bakbakııldldığıığında Tnda Tüürkiyerkiye’’nin ABnin AB’’ne ne ihracatihracatıınnıın toplam ihracatn toplam ihracatıı iiççindeki payindeki payıı %51.4 iken, %51.4 iken, ABAB’’den yapden yapıılan ithalatlan ithalatıın toplam ithalat in toplam ithalat iççindeki payindeki payıı%43.9 olarak ger%43.9 olarak gerççekleekleşşmimişştir. tir.

3737Dilek Seymen©

TTüürkiyerkiye’’nin Toplam Ticaret Hacmi, AB ile Ticareti (Milyar Dolar).nin Toplam Ticaret Hacmi, AB ile Ticareti (Milyar Dolar).

0

10000

20000

30000

40000

50000

60000

1990

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

İhracat (TR) İhracat (AB)

0

10000

20000

30000

40000

50000

60000

1990

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

İthalat (TR) İthalat (AB)

3838Dilek Seymen©

TTüürkiyerkiye’’nin ABnin AB’’ ÜÜlkelerine lkelerine İİhracat ve hracat ve İİthalatthalatıı (1995(1995--20020044 ortalamasortalamasıı, %), %)

Türkiye'nin AB Ülkelerine İhracatı

3,9

5,7

9,8

12,1 11,5

35,6

Almanya

İtalya

İngiltereFransa

Hollanda

Benelux

İspanya

Avusturya

YunanistanDanimarka

İsveç

Diğerleri

Türkiye'nin AB Ülkelerine İthalatı

30,6

17,9

10,9

12,9

6,1

5,3

Almanya

İtalya

İngiltere

Fransa

Hollanda

Benelux

İspanya

Avusturya

Yunanistan

Danimarka

İsveç

Diğerleri

3939Dilek Seymen©

AB AB üülkelerinin toplam ithalatlkelerinin toplam ithalatıınnıın %60n %60’’ıı bböölge ilge iççinden inden olmak olmak üüzere %70zere %70’’i Avrupai Avrupa’’dan gerdan gerççekleekleşşmektedir. mektedir. TTüürkiye ise, ABrkiye ise, AB’’nin en nin en öönemli benemli beşşinci pazarinci pazarııkonumundadkonumundadıır. r.

2000 y2000 yııllıı itibariyle, ABitibariyle, AB’’nnin toplam ihracatin toplam ihracatıı iiççerisinde erisinde TTüürkiye rkiye %%2,92,9’’luk bir paya sahip iken, toplam ithalatluk bir paya sahip iken, toplam ithalatıında nda %%1,61,6’’llıık bir paya sahip bulunmaktadk bir paya sahip bulunmaktadıır.r.

2003 yılı itibariyle, AB(25)’nin toplam ihracatının 2003 yılı itibariyle, AB(25)’nin toplam ihracatının %3.5’luk kısmını Türkiye’ye gerçekleştirirken, toplam %3.5’luk kısmını Türkiye’ye gerçekleştirirken, toplam ithalatında Türkiye’nin payı % 3 olarak gerçekleşmiştir. ithalatında Türkiye’nin payı % 3 olarak gerçekleşmiştir.

4040Dilek Seymen©

GB’ninGB’nin Ekonomik EtkileriEkonomik Etkileri

Teorik hatırlatma:Teorik hatırlatma:GB oluşturulmasındaki temel amaç GB oluşturulmasındaki temel amaç ––sınırlı sınırlı da olsada olsa-- dış ticaretin serbestleştirilmesi dış ticaretin serbestleştirilmesi sonucu ortaya çıkan yararın sonucu ortaya çıkan yararın sağlanmasıdır; sağlanmasıdır; işbölümü uzmanlaşma, işbölümü uzmanlaşma, kaynak dağılımında etkinlik, refah artışı…kaynak dağılımında etkinlik, refah artışı…

Dış ticaretin (yararları) etkileri,Dış ticaretin (yararları) etkileri, statik etkiler statik etkiler dinamik etkiler dinamik etkiler

4141Dilek Seymen©

GB’ninGB’nin ekonomik etkileriekonomik etkileri

GB’ninEkonomik Etkileri

Statik Etkiler

Dinamik Etkiler

Ticaret Saptırıcı Etki-Serbestinin faktör dağılımı üzerindeki etkisi (üretim faktörlerinin yeniden dağılımı)-Karşılaştırmalı üstünlüklere göre uzmanlaşma-Kaynak dağılımındaki etkinlik-Refah artışı

Ticaret Yaratıcı Etki

Rekabet Artışı

Teknolojik gelişme

Teknoloji ve Teknik Bilgi Transferi

Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları

Ölçek Ekonomileri

Ekonomik İstikrar

4242Dilek Seymen©

GB sınırlı sayıda ülkeyi kapsadığı için bu GB sınırlı sayıda ülkeyi kapsadığı için bu sınırlı serbestliğin neden olacağı statik sınırlı serbestliğin neden olacağı statik etkiyi*;etkiyi*;

Ticaret Yaratıcı EtkiGB’nin Statik Etkisi

Ticaret Saptırıcı Etki

* Jacob Viner, The Customs Union Issue, Stevens and Sons LTD, London 1950.

Ticaret saptırıcı etki: üçüncü ülkelere karşı uygulanan ortak gümrük tarifesi nedeniyle ithalatın düşük maliyetli bir ülkeden yüksek maliyetli bir gümrük birliği üyesi ülkeye kaymasıdır. (Daha yüksek maliyetle üretim yapsa da birlik üyesi ülke birlik pazarına hakim olmaktadır) ⇒toplam üretim maliyetleri artar ⇒ olumsuz üretim etkisi

Ticaret yaratıcı etki; aksine, yüksek maliyetli bir kaynaktan, gümrük birliği üyesi daha düşük maliyetli bir kaynağa ithalatın kaymasıdır, girdileri ve nihai ürünü daha ucuza temin etme şansı doğar, ⇒ ticaret hacmi artar.

4343Dilek Seymen©

GB’ninGB’nin ticaret yaratıcıticaret yaratıcı etkisini etkisini değerlendirebilmek için;değerlendirebilmek için;

AB ile dış ticaret hacmindeki değişmeler AB ile dış ticaret hacmindeki değişmeler incelenebilir….incelenebilir….

4444Dilek Seymen©

TürkiyeTürkiye--AB Ticareti (milyon dolar,%)AB Ticareti (milyon dolar,%)

Yıllarİhracat

(TR)Değişim

(%)AB'ye İhracat

Değişim (%)

AB'ye İhracat

(%)İthalat

(TR)Değişim

(%)AB'den İthalat

Değişim (%)

AB'den İthalat (%)

TR - AB Dış

Ticaret Dengesi

1990 12,9 - 6,9 - 53,4 22,3 - 9,9 - 44,4 -3,01995 21,6 - 11,1 - 51,2 35,7 - 16,9 - 47,2 -5,81996 23,2 7,3 11,5 4,2 49,7 43,6 22,2 23,1 37,2 53,0 -11,61997 26,3 13,1 12,2 6,1 46,6 48,6 11,3 24,9 7,5 51,2 -12,61998 27,0 2,7 13,5 10,2 50,0 45,9 -5,4 24,1 -3,2 52,4 -10,61999 26,6 -1,4 14,3 6,3 54,0 40,7 -11,4 21,4 -11,0 52,6 -7,12000 27,8 4,5 14,5 1,1 52,2 54,5 34,0 26,6 24,3 48,8 -12,12001 31,3 12,8 16,1 11,1 51,4 41,4 -24,0 18,3 -31,3 44,2 -2,22002 35,8 14,1 18,1 12,0 50,5 51,3 23,8 23,1 26,5 45,1 -5,12003 47,3 32,3 24,5 35,7 51,8 69,3 35,2 31,7 37,1 45,7 -7,22004 56,2 18,8 28,9 18,0 51,4 86,8 25,3 38,1 20,2 43,9 -9,2

2004 verileri, Ocak-Kasım

Kaynak:DTM

4545Dilek Seymen©

Beklendiği gibi Türkiye ile AB arasında Beklendiği gibi Türkiye ile AB arasında ticaret hacmi artmıştır…Bu ticaret yaratıcı ticaret hacmi artmıştır…Bu ticaret yaratıcı etkinin varlığını gösterir….etkinin varlığını gösterir….

4646Dilek Seymen©

AB den yapılan ithalatta özellikle ilk yıl itibariyle AB den yapılan ithalatta özellikle ilk yıl itibariyle önemli artış gözlenmiştir.önemli artış gözlenmiştir.

GGüümrmrüük birlik birliğğinin inin ilk uygulama yilk uygulama yııllıında (1996)nda (1996)TTüürkiyerkiye’’nin ABnin AB’’den ithalatden ithalatıı yyüüzde 37.2 oranzde 37.2 oranıında nda bir artbir artışış ile 23,1 milyar dolara ulaile 23,1 milyar dolara ulaşşmmışışttıır. Bu aynr. Bu aynııyyııl %22,2 olarak gerl %22,2 olarak gerççekleekleşşen Ten Tüürkiyerkiye’’nin toplam nin toplam ithalat artithalat artışış oranoranıına gna gööre oldukre oldukçça ya yüüksektir ve ksektir ve GBGB’’ninnin etkisini getkisini gööstermektedir.stermektedir.

4747Dilek Seymen©

2001 y2001 yııllıındanda TTüürkiye ekonomisinin irkiye ekonomisinin iççinde bulunduinde bulunduğğu u kriz nedeniyle talep daralmaskriz nedeniyle talep daralmasıına bana bağğllıı olarak, ABolarak, AB’’den den ithalatta %31.3 oranithalatta %31.3 oranıında daralmnda daralmışışttıırr

GB sürecinde gerek Türkiye’de yaşanan krizler gerek GB sürecinde gerek Türkiye’de yaşanan krizler gerek dış krizler Türkiye’nin dış ticaretini etkilemiştir.dış krizler Türkiye’nin dış ticaretini etkilemiştir.

Bu nedenle dış ticaret hacmi üzerinde Bu nedenle dış ticaret hacmi üzerinde GB’ninGB’nin etkileri etkileri ile yaşanan krizlerin (gerek içerde gerek ile yaşanan krizlerin (gerek içerde gerek dışardadışarda) ) etkilerini ayırt etmek güçtür….etkilerini ayırt etmek güçtür….

4848Dilek Seymen©

GB sonrası dönemde Türkiye’nin AB’ne ihracatı GB sonrası dönemde Türkiye’nin AB’ne ihracatı artmakla birlikte, beklenen ! düzeyde artmakla birlikte, beklenen ! düzeyde olmamıştır….olmamıştır….Bu gelişmenin nedeni, Türkiye’nin tek taraflı Bu gelişmenin nedeni, Türkiye’nin tek taraflı olarak zaten 1971 yılından itibaren bazı olarak zaten 1971 yılından itibaren bazı istisnalar dışında sanayi ürünlerinde AB istisnalar dışında sanayi ürünlerinde AB pazarına gümrüksüz giriş hakkı kazanmış pazarına gümrüksüz giriş hakkı kazanmış olmasıdır…(AB ise bu hakkı 1996 yılında elde olmasıdır…(AB ise bu hakkı 1996 yılında elde etmiştir)etmiştir)Türkiye ihracatı açısından GB sonrası en olumlu Türkiye ihracatı açısından GB sonrası en olumlu gelişme, tekstilde uygulanan kotaların kaldırılmış gelişme, tekstilde uygulanan kotaların kaldırılmış olmasıdır…..olmasıdır…..

4949Dilek Seymen©

2004 y2004 yııllıındanda ABAB’’den yapden yapıılan ithalattaki artlan ithalattaki artışış oranoranıı, , ihracattaki artihracattaki artışış oranoranıına gna gööre yre yüüksek olmuksek olmuşş, AB, AB’’den den yapyapıılan ithalat %20.2lan ithalat %20.2’’lik bir artlik bir artışışla 38.1 milyar dolara la 38.1 milyar dolara ulaulaşışırken, ABrken, AB’’ne ihracat %18ne ihracat %18’’lik artlik artışışla 28.9 milyar la 28.9 milyar dolara uladolara ulaşşmmışışttıır. Dr. Dışış ticaret aticaret aççığıığı 9,2 milyar dolar 9,2 milyar dolar olarak gerolarak gerççekleekleşşmimişştir.tir.

5050Dilek Seymen©

GB’ninGB’nin ticaret saptırıcı bir etkisi olup ticaret saptırıcı bir etkisi olup olmadığınıolmadığınıanlayabilmek içinanlayabilmek içinTürkiye’nin AB ülkeleri ticari ilişkileri yanı Türkiye’nin AB ülkeleri ticari ilişkileri yanı sıra diğer ülkeler ile ticaretine de bakmak sıra diğer ülkeler ile ticaretine de bakmak gerekir….gerekir….

5151Dilek Seymen©

TTüürkiyerkiye’’nin nin İİhracathracatıınnıın n ÜÜlkelere Glkelere Gööre Dare Dağığıllıımmıı (%)(%)

İHRACAT 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004A. OECD Ülkeleri 61,4 62,1 59,3 62,9 67,9 68,6 65,8 64,3 61,8 64,3

1.AB Ülkeleri 51,2 49,7 46,6 50,0 54,0 52,5 51,4 50,5 50,5 54,7

2.EFTA Ülkeleri 1,4 1,4 1,6 1,3 1,4 1,2 1,0 1,1 1,1 1,0

3.Diğer OECD Ülkeleri 8,9 10,9 11,1 11,6 12,6 14,9 13,3 12,7 10,2 8,6

B.OECD-Dışı Ülkeler 38,6 37,9 40,7 34,0 29,2 28,2 31,2 29,9 38.2 35,7

1.Avrupa + Bağ.Dev.Top. 16,1 15,7 17,8 14,8 10,3 10,8 8,5 9,4 6,8 4,9

2.Afrika Ülkeleri 4,9 5,0 4,7 6,7 6,2 4,9 4,9 4,6 4,2 4,7

3.Amerika Ülkeleri 0,6 0,6 0,8 0,9 0,9 0,9 1,1 0,6 7,9 9,1

4.Orta Doğu Ülkeleri 9,8 9,7 9,1 8,1 8,3 7,8 11,4 9,6 12,7 11,5

5.Diğer Ülkeler 7,1 6,9 7,3 3,5 3,4 3,8 5,4 5,6 6,6 5,5

Türkiye'nin Tpl. İhracatı (Milyar $) 21.637 23.225 26.261 26.974 26.588 27.775 31.334 35.762 47.253 62.774

5252Dilek Seymen©

TTüürkiyerkiye’’nin nin İİthalatthalatıınnıın n ÜÜlkelere Glkelere Gööre Dare Dağığıllıımmıı (%)(%)

İTHALAT 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004A. OECD Ülkeleri 66,4 71,3 71,7 72,9 69,6 65,4 62,9 63,5 63,3 61,2 1.AB Ülkeleri 47,2 53,0 51,2 52,4 52,6 48,9 44,2 45,1 45,7 43,5 2.EFTA Ülkeleri 2,5 2,5 2,7 2,5 2,3 2,1 3,6 4,7 4,9 4,0 3.Diğer OECD Ülkeleri 16,7 15,7 17,8 17,9 14,7 14,4 15,1 13,7 12,7 13,7B.OECD-Dışı Ülkeler 33,6 28,7 28,3 26,2 29,1 33,7 36,5 34,5 36,7 38,8 1.Avrupa + Bağ.Dev.Top. 12,5 9,4 9,6 10,2 11,5 13,2 12,7 12,2 3,7 5,2 2.Afrika Ülkeleri 3,9 4,6 4,5 3,8 4,1 5,0 6,8 5,1 4,8 4,9 3.Amerika Ülkeleri 1,7 1,5 1,6 1,6 1,2 1,1 1,0 1,1 7,1 6,7 4.Orta Doğu Ülkeleri 7,5 7,4 5,6 4,2 4,9 5,7 8,0 7,1 6,3 5,3 5.Diğer Ülkeler 8,0 5,8 7,0 6,4 7,4 8,7 7,9 9,0 15,4 16,7Türkiye'nin Tpl. İthalatı (Milyar $) 35.708 43.627 48.559 45.921 40.687 54.503 41.399 51.270 69.340 97.161

5353Dilek Seymen©

Türkiye’nin AB ile dış ticaret hacmindeki genişlemenin Türkiye’nin AB ile dış ticaret hacmindeki genişlemenin yanı sıra, diğer ülke grupları ile olan ticaret hacminde de yanı sıra, diğer ülke grupları ile olan ticaret hacminde de bir artış görülmektedir….bir artış görülmektedir….Bu nedenle GB sonrası AB ülkeleri lehine, üçüncü Bu nedenle GB sonrası AB ülkeleri lehine, üçüncü ülkeler aleyhine bir ticaret saptırıcı etkiden kesin olarak ülkeler aleyhine bir ticaret saptırıcı etkiden kesin olarak söz etmek mümkün değildir….söz etmek mümkün değildir….TR’ninTR’nin ithalatını birbirine rakip olmayan ülke ithalatını birbirine rakip olmayan ülke gruplarından yaptığı göz önüne alınırsa, ticaret saptırıcı gruplarından yaptığı göz önüne alınırsa, ticaret saptırıcı etkinin ortaya çıkması pek beklenmemektedir.etkinin ortaya çıkması pek beklenmemektedir.

TR, sermaye birikiminin temel kaynağı olan yatırım TR, sermaye birikiminin temel kaynağı olan yatırım malları ithalatını gelişmiş ülkelerin olduğu AB’den; malları ithalatını gelişmiş ülkelerin olduğu AB’den;

Enerji kaynakları ithalatını ise Orta Doğu, Kuzey Afrika, Enerji kaynakları ithalatını ise Orta Doğu, Kuzey Afrika, ve Rusya gibi ülkelerden yapmaktadır.ve Rusya gibi ülkelerden yapmaktadır.

5454Dilek Seymen©

Tüketim Etkisi;Tüketim Etkisi; Olumlu tüketim etkisi

Olumsuz tüketim etkisi

Tarifelerin ve diğer ticaret engellerinin kalkması, birlik içinden ithalatı artırır, OGT ise, üçüncü ülkelerden ithalatı azaltır…..

AB ile ticaretin mal grupları itibariyle dağılımına bakıldığında;

-en önemli dönüşüm tüketim malları ithalatının toplam ithalat içindeki payında meydana gelmiştir…..

-GB sonrası Türkiye’deki tüketicilerin önemli bir kısmının yerli üretimi olan mallar yerine, fiyat ve kalite açısından daha uygunolan Birlik üyesi diğer ülke mallarına yöneldikleri görülmektedir. ⇒Tüketim etkisinden kaynaklanan bir ticaret artışı gerçekleşmiştir. (Bu sapmanın ne kadarının yerli üretimden ne kadarının üçüncü ülkelerden olduğu oranlara bakılarak anlaşılmamaktadır).

5555Dilek Seymen©

TTüürkiyerkiye’’nin ABnin AB’’den den İİthalatthalatıınnıın Mal Gruplarn Mal Gruplarıına Gna Gööre Dare Dağığıllıımmıı (%)(%)

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

60,0

70,0

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004

%

Tüketim Yatırım Ara malı

5656Dilek Seymen©

TTüürkiyerkiye’’nin ABnin AB’’den ithalatden ithalatıınnıın %85n %85--9090’’llıık k bbööllüümmüünnüü yatyatıırrıım ve ara mallarm ve ara mallarıı oluoluşşturmaktadturmaktadıır. r. Ancak, tAncak, tüüketim mallarketim mallarıı ithalatithalatıınnıın payn payıında, gnda, güümrmrüük k birlibirliğği sonrasi sonrasıı ddöönemde, tarifelerin snemde, tarifelerin sııffıırlanmasrlanmasıına na babağğllıı olarak holarak hıızlzlıı bir artbir artışış ggöörrüülmektedir. lmektedir.

SSööz konusu mallarda ithalat payz konusu mallarda ithalat payıı 1999 y1999 yııllıına na gelindigelindiğğinde yaklainde yaklaşışık k üçüç kat artarak %19.2kat artarak %19.2’’ye ye yyüükselmikselmişş (g(güümrmrüük birlik birliğği i ööncesindeki yncesindeki yüüzde 6,2zde 6,2’’lik lik oranoranıından), daha sonra krizinde etkisiyle biraz ndan), daha sonra krizinde etkisiyle biraz ddüüşşerek 2002 yerek 2002 yııllıında %13.3 seviyesinde nda %13.3 seviyesinde gergerççekleekleşşmimişştir.2004 ytir.2004 yııllıı itibariyle titibariyle tüüketim ketim mallarmallarıınnıın ABn AB’’den ithalat iden ithalat iççindeki payindeki payıı %17.4 %17.4 olarak gerolarak gerççekleekleşşmimişştir.tir.

5757Dilek Seymen©

Dış Ticaret Hadleri Etkisi;Dış Ticaret Hadleri Etkisi;

Birliğe üye ülkelerin tarifelerini kaldırmaları Birliğe üye ülkelerin tarifelerini kaldırmaları sonrasında, ülkelerin ihraç ve ithal ettikleri sonrasında, ülkelerin ihraç ve ithal ettikleri malların niteliği ile talebinin şiddeti ölçüsünde, malların niteliği ile talebinin şiddeti ölçüsünde, dış ticaret fiyatlarının değişmesinden dış ticaret fiyatlarının değişmesinden kaynaklanmaktadır.kaynaklanmaktadır.

İthal malları talebinin şiddeti yüksek ve ihraç İthal malları talebinin şiddeti yüksek ve ihraç mallarının niteliği düşük (tarım ürünleri ve mallarının niteliği düşük (tarım ürünleri ve standart sanayi ürünleri vb.) olan ülkenin ticaret standart sanayi ürünleri vb.) olan ülkenin ticaret hadlerinin GB sürecinde aleyhe dönmesi hadlerinin GB sürecinde aleyhe dönmesi beklenir….beklenir….

5858Dilek Seymen©

GÜMRÜK BİRLİĞİ SÜRECİNDE DIŞ TİCARET HADLERİ

YıllarYıllar İİhracat Fiyat Endeksihracat Fiyat Endeksi İİthalat Fiyat thalat Fiyat EndeksiEndeksi

Dış Ticaret Dış Ticaret Haddi (NDTH)Haddi (NDTH)

NDTH (%) NDTH (%) DeğişmeDeğişme

19941994

19951995

19961996

19971997 102,5102,5 100,2100,2 102,3102,3 0,049190,04919

19981998 98,498,4 96,196,1 102,4102,4 0,0009570,000957

19991999 91,791,7 90,890,8 101,0101,0 --0,013690,01369

20002000 87,787,7 94,994,9 92,492,4 --0,084940,08494

20012001 85,585,5 94,694,6 90,490,4 --0,021990,02199

20022002 83,983,9 93,593,5 89,789,7 --0,007170,00717

20032003 91,391,3 100,4100,4 90,990,9 0,0134140,013414

100100 100100 100100

112,7112,7 116,8116,8 96,596,5 --0,03510,0351

107,6107,6 109,7109,7 98,198,1 0,016540,01654

5959Dilek Seymen©

Özellikle imalat sanayi üretimi için gerekli olan Özellikle imalat sanayi üretimi için gerekli olan ara ve yatırım malları ihtiyacının önemli bir ara ve yatırım malları ihtiyacının önemli bir kısmını ithalatla karşılayan, dolayısıyla üretimi kısmını ithalatla karşılayan, dolayısıyla üretimi ithalata bağımlı (ithal mallarının talebinin şiddeti ithalata bağımlı (ithal mallarının talebinin şiddeti yüksek) bir ülke olan Türkiye’nin dış ticaret yüksek) bir ülke olan Türkiye’nin dış ticaret hadlerinin de GB sürecinde aleyhe dönmesi hadlerinin de GB sürecinde aleyhe dönmesi beklenen bir durumdur. beklenen bir durumdur.

Kuşkusuz bu dönemde dış ticaret hadlerinin Kuşkusuz bu dönemde dış ticaret hadlerinin gerilemesinde sadece GB değil, ülkenin gerilemesinde sadece GB değil, ülkenin ekonomik yapısından ve uygulanan ekonomi ekonomik yapısından ve uygulanan ekonomi politikalarından yaşanan sorunlar da etkilidir…..politikalarından yaşanan sorunlar da etkilidir…..

6060Dilek Seymen©

TTüürkiyerkiye’’nin ABnin AB’’ne ne İİhracathracatıınnıın n SektSektöörelrel DaDağığıllıımmıı (%)(%)

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

60,0

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004

Demir-Çelik Tarım Tekstil Makine ve Taşımacılık San Diğer İmalat San

6161Dilek Seymen©

İİmalat sanayi ihracatmalat sanayi ihracatıı, tekstil ve haz, tekstil ve hazıır giyim, r giyim, makine ve tamakine ve taşışımacmacııllıık sektk sektöörleri rleri üüzerinde zerinde yoyoğğunlaunlaşşmmışışttıır. r.

TarTarıımsal msal üürrüünlerin ihracatnlerin ihracatıında ise taze meyveler nda ise taze meyveler aağığırlrlııktadktadıır.r.

Demir ve Demir ve ççelik elik üürrüünleri de hala ihracatta nleri de hala ihracatta öönemli bir nemli bir paya sahiptir. paya sahiptir.

TTüürkiyerkiye’’nin ABnin AB’’ne ihrane ihraçç üürrüünlerinin yapnlerinin yapııssıına na bakbakııldldığıığında bu nda bu üürrüünlerin emek yonlerin emek yoğğun geleneksel, un geleneksel, ddüüşşüük teknolojiye sahip yark teknolojiye sahip yarıı mamul veya mamuller mamul veya mamuller olduolduğğunu sunu sööylemek mylemek müümkmküündndüürr

6262Dilek Seymen©

19961996--2004 GB sonras2004 GB sonrasıı ddöönemde, tekstil ve nemde, tekstil ve konfeksiyon sektkonfeksiyon sektöörrüünnüün ABn AB’’ne olan ihracat ine olan ihracat iççindeki indeki paypayıı %48.3%48.3’’den %33.9den %33.9’’a da düüşşerken, makine ve erken, makine ve tataşışıma sektma sektöörrüünnüün payn payıı %11.2%11.2’’den %33.3den %33.3’’e e yyüükselmikselmişştir. Bu gelitir. Bu gelişşme, zaman ime, zaman iççinde Tinde Tüürk rk ihracatihracatıınnıın daha yon daha yoğğun teknoloji gerektiren ve katma un teknoloji gerektiren ve katma dedeğğeri yeri yüüksek mallara doksek mallara doğğru yru yööneldineldiğğinin bir inin bir ggööstergesi olabilir. stergesi olabilir.

6363Dilek Seymen©

GB’ninGB’nin Vergi Gelirleri Üzerindeki Etkisi;Vergi Gelirleri Üzerindeki Etkisi;

GB’neGB’ne üye ülkeler arasında tarife oranlarının üye ülkeler arasında tarife oranlarının sıfırlanmasıyla birlikte üye ülkelerde vergi sıfırlanmasıyla birlikte üye ülkelerde vergi kayıpları ortaya çıkmaktadır…kayıpları ortaya çıkmaktadır…Bununla birlikte Birliğe üye olmayan ülkelere Bununla birlikte Birliğe üye olmayan ülkelere karşı uygulanan ortak tarife oranı üye olmadan karşı uygulanan ortak tarife oranı üye olmadan önce uygulanan tarife oranından daha yüksek önce uygulanan tarife oranından daha yüksek ise ve bu ülkelerden yapılan ithalatın azalması ise ve bu ülkelerden yapılan ithalatın azalması söz konusu değilse (ticaret saptırıcı etki yoksa) söz konusu değilse (ticaret saptırıcı etki yoksa) vergi gelirlerinde artış söz konusu olabilecektir. vergi gelirlerinde artış söz konusu olabilecektir.

6464Dilek Seymen©

GÜMRÜK BİRLİĞİ SÜRECİNDE DIŞ TİCARETTEN ALINAN VERGİLERİN GELİŞİMİ

YILLARYILLAR GSYİH Cari GSYİH Cari Fiyatlarla Milyar Fiyatlarla Milyar TLTL

Dış Ticaretten Dış Ticaretten Alınan Vergiler Alınan Vergiler Milyar TLMilyar TL

Vergilerin GSYİH Vergilerin GSYİH Payı (%)Payı (%)

(a)(a) (b)(b) (b/a)(b/a)

19941994 3,879,0943,879,094 89,64989,649 2,312,31

19951995 7,926,3597,926,359 194,648194,648 2,462,46

19961996 14,345,41214,345,412 387,147387,147 2,702,70

19971997 28,720,64928,720,649 826,211826,211 2,882,88

19981998 53,522,96953,522,969 1,317,3511,317,351 2,462,46

19991999 82,925,53782,925,537 1,976,9541,976,954 2,382,38

20002000 127,844,312127,844,312 4,289,4014,289,401 3,363,36

20012001 188,141,290188,141,290 5,551,0535,551,053 2,952,95

20022002 276,971,617276,971,617 9,487,1759,487,175 3,433,43

6565Dilek Seymen©

GB ile birlikte Türkiye ile AB ülkeleri arasında GB ile birlikte Türkiye ile AB ülkeleri arasında sanayi ürünlerinde gümrük vergileri ve Toplu sanayi ürünlerinde gümrük vergileri ve Toplu Konut Fonu Kaldırılmıştır.Konut Fonu Kaldırılmıştır.

Üçüncü ülkelere ortak vergi uygulaması Üçüncü ülkelere ortak vergi uygulaması başlamıştır…başlamıştır…

Dış ticaretten alınan vergi gelirlerinin GSYİH Dış ticaretten alınan vergi gelirlerinin GSYİH içindeki payı incelendiğinde oranda bir artış içindeki payı incelendiğinde oranda bir artış görülmektedir…görülmektedir…

6666Dilek Seymen©

GB’ninGB’nin Dinamik Etkileri,Dinamik Etkileri,

GB ile ticaretteki serbesti,küçük GB ile ticaretteki serbesti,küçük piyasadanpiyasadan⇒⇒bbüüyyüük piyasaya k piyasaya gegeççiişş ⇒⇒ kapasite kapasite artartışıışı,,ööllççek ekonomilerinin saek ekonomilerinin sağğladladığıığı maliyet maliyet azalazalışıışı……..Dinamik etkiler sDinamik etkiler süüreklidir, orta ve uzun vadede reklidir, orta ve uzun vadede öönemli denemli değğiişşmeler yaratmeler yaratıır.. r.. Birlik iBirlik iççinde ticaret serbestisi yurt iinde ticaret serbestisi yurt iççi i üüreticiyi reticiyi rekabete zorlar, monopol ve rekabete zorlar, monopol ve oligopollerinoligopollerin ggüüccüüazalazalıır..r..VerimliliVerimliliğği di düüşşüük olan ve kalitesiz mallark olan ve kalitesiz mallarııpahalpahalııya ya üüreten firmalar bu sorunlarreten firmalar bu sorunlarıınnııçöçözemedikleri taktirde piyasayzemedikleri taktirde piyasayıı terk etmek terk etmek zorunda kalzorunda kalıırlarrlar……. .

6767Dilek Seymen©

TR’ninTR’nin AB ile ticaretinde rekabet gücünü AB ile ticaretinde rekabet gücünü ölçmeye yönelik Açıklanmış Karşılaştırmalı ölçmeye yönelik Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler endekslerine bakılabilir…Üstünlükler endekslerine bakılabilir…

Bu konuda yapılan çalışmalarda Bu konuda yapılan çalışmalarda Türkiye; tarım ürünleri, gıda ve bakliyat ürünleri, Türkiye; tarım ürünleri, gıda ve bakliyat ürünleri, tekstil ve metalik olmayan ürünler ve temel tekstil ve metalik olmayan ürünler ve temel metaller alt sektörlerinde karşılaştırmalı metaller alt sektörlerinde karşılaştırmalı üstünlüğe sahipken,üstünlüğe sahipken,AB üyesi ülkelerin, kağıt ürünleri, kimyasallar, AB üyesi ülkelerin, kağıt ürünleri, kimyasallar, metal eşya üretiminde karşılaştırmalı üstünlüğe metal eşya üretiminde karşılaştırmalı üstünlüğe sahip olduğu görülmektedir……sahip olduğu görülmektedir……

6868Dilek Seymen©

Türkiye’nin ihracatında avantajlı olduğu Türkiye’nin ihracatında avantajlı olduğu ürünlerin yapısına bakıldığında;ürünlerin yapısına bakıldığında;Gelir ve dış talep esneklikleri düşük…Gelir ve dış talep esneklikleri düşük…katma değeri düşük geleneksel ürünler..katma değeri düşük geleneksel ürünler..İhracatı ancak önemli fiyat indirimleri ile İhracatı ancak önemli fiyat indirimleri ile artırılabiliyor…..artırılabiliyor…..İhracat artıyorİhracat artıyor⇒⇒ ihracat gelirleri dihracat gelirleri düüşşüüyor yor ⇒⇒ddışış ticaret hadleri ticaret hadleri üülke aleyhe dlke aleyhe döönnüüyor yor ⇒⇒yoksullayoksullaşşttııran bran büüyyüümeme……......

6969Dilek Seymen©

Üretim kapasitesini artıracak, ölçek Üretim kapasitesini artıracak, ölçek ekonomilerinin yanı sıra, teknolojik ekonomilerinin yanı sıra, teknolojik gelişmenin de ortaya çıkmasını gelişmenin de ortaya çıkmasını sağlayacak bir diğer etken sağlayacak bir diğer etken doğrudan doğrudan yabancı sermaye yatırımlarıdıryabancı sermaye yatırımlarıdır….….

Sadece Birlik üyelerinin değil, üçüncü Sadece Birlik üyelerinin değil, üçüncü ülkelerinde gümrük birliğine giren ülkelere ülkelerinde gümrük birliğine giren ülkelere yatırım yapması beklenir (Ticaret saptırıcı yatırım yapması beklenir (Ticaret saptırıcı etkiden korunmak amacıyla) .etkiden korunmak amacıyla) .

7070Dilek Seymen©

İzin Verilen ve Gerçekleşen Yabancı Sermaye Yatırımları (milyon dolar)

1993 1993 ––1995 1995 OrtalamaOrtalamasısı

19961996 19971997 19981998

AB AB TOPLAMTOPLAM

GENEL GENEL TOPLAMTOPLAM

21842184 38373837 1678,21678,2 1645,81645,8 1700,41700,4 30593059 27382738 22432243 12081208

AB / AB / GENELGENEL

GENEL GENEL FİİLİ FİİLİ GİRİŞGİRİŞ

991991 964964 10321032 976976 817817 19191919 30443044 --

1022,41022,4

--

1065,91065,9

64,7664,7660,9260,92

3272,33272,3

85,2885,28

13401340

61,461,4

19991999 20002000 20012001 20022002 20032003

1166,31166,3 1950,01950,0 1804,61804,6 1426,41426,4 897,9897,9

68,5968,59 63,7463,74 66,166,1 63,0063,00 74,0074,00

7171Dilek Seymen©

Türkiye genç, dinamik ve doymamış pazarı ile, Türkiye genç, dinamik ve doymamış pazarı ile, coğrafi konumu; Ortadoğu, Karadeniz ve Asya coğrafi konumu; Ortadoğu, Karadeniz ve Asya ile olan bağlantısı nedeniyle..ile olan bağlantısı nedeniyle..Birlik üyesi ülkelerin yanı sıra, üçüncü ülkeler Birlik üyesi ülkelerin yanı sıra, üçüncü ülkeler için de yatırım yapmak için caziptir…için de yatırım yapmak için caziptir…

GB sonrası yabancı sermaye yatırımlarının GB sonrası yabancı sermaye yatırımlarının artacağına ilişkin beklentiler gerçekleşmemiştir.artacağına ilişkin beklentiler gerçekleşmemiştir.Bu durum öncelikle ekonomik ve siyasi istikrarı Bu durum öncelikle ekonomik ve siyasi istikrarı sağlayamamış olan Türkiye’nin yabancı sağlayamamış olan Türkiye’nin yabancı yatırımcıya, güvenli piyasa koşulları yatırımcıya, güvenli piyasa koşulları sunamamasından kaynaklanmaktadır…sunamamasından kaynaklanmaktadır…

7272Dilek Seymen©

Dışa açılmanın sağladığı Dışa açılmanın sağladığı dinamikdinamikavantajların belki de en önemlisi, avantajların belki de en önemlisi, teknolojinin ve teknik bilginin yayılmasını teknolojinin ve teknik bilginin yayılmasını sağlamasıdırsağlamasıdır….….Üreticiler uluslararası alanda yeniliklerden Üreticiler uluslararası alanda yeniliklerden haberdar olurlar,haberdar olurlar,Gelişmiş ürünler yoluyla teknolojiyi ithal Gelişmiş ürünler yoluyla teknolojiyi ithal ederler..ederler..Doğrudan teknoloji transfer ederler…Doğrudan teknoloji transfer ederler…Taklit ederek ve geliştirerek kendi üretim Taklit ederek ve geliştirerek kendi üretim süreçlerinde kullanırlar….süreçlerinde kullanırlar….

7373Dilek Seymen©

GB ile üye ülkeler, Birlik içindeki diğer GB ile üye ülkeler, Birlik içindeki diğer sanayilerle rekabet edebilmek için,sanayilerle rekabet edebilmek için,Teknolojik gelişmelerini Teknolojik gelişmelerini yayaTeknoloji transferi çerçevesinde lisans ve Teknoloji transferi çerçevesinde lisans ve patent anlaşmaları, makine ve patent anlaşmaları, makine ve techizattechizatithalatı aracılığıyla ithalatı aracılığıyla ya daya daARAR--GE yoluyla teknolojiyi kendileri GE yoluyla teknolojiyi kendileri geliştirerek yaparlar…geliştirerek yaparlar…

7474Dilek Seymen©

TEKNOLOJİK GELİŞMEYE İLİŞKİN TEMEL GÖSTERGELER

19901990 19911991 19921992

5656 4848

10711071

168168

Türkiye’de ARTürkiye’de AR--GE GE Harcamaları / GSYİH Harcamaları / GSYİH (%)(%)

0,320,32 0,530,53 0,490,49 0,440,44 0,360,36 0,380,38 0,450,45 0,490,49 0,500,50 0,630,63 064064

AB ÜLKELERİNDE ARAB ÜLKELERİNDE AR--GE HARCAMASI / GSYİH (%)GE HARCAMASI / GSYİH (%) 1,811,81 1,861,86 1,881,88

OECD ÜLKELERİNDE AROECD ÜLKELERİNDE AR--GE HARCAMASI / GSYİH (%)GE HARCAMASI / GSYİH (%) 2,172,17 2,212,21 2,242,24

YÜKSEK TEKNOLOJİ SANAYİLEİNİN İMALAT SANAYİ ÜRETİMİNDEKİ PAYIYÜKSEK TEKNOLOJİ SANAYİLEİNİN İMALAT SANAYİ ÜRETİMİNDEKİ PAYI 3,053,05 3,353,35

2,502,50 3,163,16

3,543,54 3,353,35 3,433,43

YÜKSEK TEKNOLOJİ ÜRÜNLERİNİN İMALAT SANAYİ İHRACATINDAKİ PAYIYÜKSEK TEKNOLOJİ ÜRÜNLERİNİN İMALAT SANAYİ İHRACATINDAKİ PAYI 4,604,60 7,167,16 8,078,07

10621062

190190

7070

10731073

136136

Lisans AnlaşmalarıLisans Anlaşmaları

Patent Başvuruları Patent Başvuruları *Yabancı*Yabancı

*Yerli*Yerli

19931993 19941994 19951995

5454 5555

718718

187187

15201520

178178

3636

12441244

148148

19961996 19971997 19981998 19991999 20002000

7777 114114 9191 8989 136136

13261326 22802280 17551755 31773177 --

210210 214214 273273 265265 --

7575Dilek Seymen©

gerek,gerek,Teknoloji transferini gösteren lisans anlaşmaları Teknoloji transferini gösteren lisans anlaşmaları ve yabancı patent başvuruları ile ve yabancı patent başvuruları ile gerek,gerek,teknoloji üretim potansiyelini gösteren ARteknoloji üretim potansiyelini gösteren AR--GE GE harcamalarının GSYİH içindeki payı ve bunun harcamalarının GSYİH içindeki payı ve bunun yansıması olarak yerli patent başvurularındaki yansıması olarak yerli patent başvurularındaki gelişmeler gelişmeler GB döneminin Türkiye’deki teknolojik gelişmeyi GB döneminin Türkiye’deki teknolojik gelişmeyi olumlu etkilediğini göstermektedir.olumlu etkilediğini göstermektedir.Bunun sonucu olarak ileri teknoloji gerektiren Bunun sonucu olarak ileri teknoloji gerektiren ürünlerin hem üretim hem de ihracat içindeki ürünlerin hem üretim hem de ihracat içindeki payı artmıştır..payı artmıştır..Ancak ARAncak AR--GE harcamalarına ayrılan pay hala GE harcamalarına ayrılan pay hala çok düşüktür…çok düşüktür…

7676Dilek Seymen©

SonuSonuçç ve Deve Değğerlendirmeerlendirme

GGüümrmrüük Birlik Birliğği, Ti, Tüürkiyerkiye’’nin dahil oldunin dahil olduğğu en u en öönemli nemli ekonomik bekonomik büüttüünlenleşşme nitelime niteliğğindedir.indedir.

GB her ne kadar ticari bir bGB her ne kadar ticari bir büüttüünlenleşşme olarak me olarak dedeğğerlendirilse de basit anlamda gerlendirilse de basit anlamda güümrmrüük duvarlark duvarlarıınnıın n kaldkaldıırrıılmaslmasıınnıın n öötesine getesine geççerek yaperek yapıısal desal değğiişşimleri de imleri de beraberinde getirmiberaberinde getirmişştir. tir.

GB, TGB, Tüürkiye irkiye iççin batin batııllıılalaşşma hedefi ve Avrupa ile ma hedefi ve Avrupa ile bbüüttüünlenleşşme politikasme politikasıı dodoğğrultusunda rultusunda öönemli bir nemli bir aaşşamayamayıı oluoluşşturmuturmuşştur.tur.

7777Dilek Seymen©

GBGB’’ninnin ilk etkileri Tilk etkileri Tüürkiyerkiye’’nin ticaret hacmi nin ticaret hacmi üüzerinde zerinde ggöörrüülmlmüüşşttüür. r. TTüürkiyerkiye’’nin ithalatnin ithalatıı, sanayi mallar, sanayi mallarıındaki ndaki ggüümrmrüük vergilerinin ve toplu konut fonu gibi ek vergilerinin ve toplu konut fonu gibi eşş etkili etkili vergilerin kaldvergilerin kaldıırrıılmaslmasıına bana bağğllıı olarak olarak öönemli nemli ööllçüçüde de artmartmışışttıır. r. İİthalat artthalat artışıışı iiççinde inde öözellikle tzellikle tüüketim mallarketim mallarııithalatithalatıı öönemli dnemli düüzeyde gerzeyde gerççekleekleşşmimişştir. tir.

ABAB’’ne yapne yapıılan ihracat ise beklendilan ihracat ise beklendiğği i ööllçüçüde artde artışışggööstermemistermemişştir. AB Ttir. AB Tüürkiyerkiye’’ye karye karşışı uyguladuyguladığıığı ggüümrmrüük k vergilerini daha 1970vergilerini daha 1970’’li yli yııllarllarıın ban başışında kaldnda kaldıırdrdığıığından, ndan, GB sonrasGB sonrasıı TTüürkiyerkiye’’nin ihracatnin ihracatıınnıın artmasn artmasıı yyöönnüünde nde beklenen gelibeklenen gelişşmenin germenin gerççekleekleşşmemesi domemesi doğğaldaldıır. GB r. GB sonrassonrasıında ihracat anda ihracat aççııssıından en olumlu gelindan en olumlu gelişşme tekstil me tekstil sektsektöörrüüne uygulanan kotalarne uygulanan kotalarıın kaldn kaldıırmasrmasıı olmuolmuşşturtur

7878Dilek Seymen©

TTüürkiye, rkiye, AABB’’den den ithalatta sanayi mallarithalatta sanayi mallarıına uygulanan na uygulanan vergileri svergileri sııffıırladrladığıığındanndan ggüümrmrüükk vergisi gelirlerivergisi gelirlerinde nde azalma olmasazalma olmasıı dodoğğaldaldıır.r. Bu, Bu, GBGB’’ninnin teoride beklenen teoride beklenen statik bir refah etkisidir.statik bir refah etkisidir.

Üye ülkeler gümrük birliğine dahil olduklarında, bu ye ülkeler gümrük birliğine dahil olduklarında, bu bütünleşmenin neden olduğu gelir kayıpları ve ticaret bütünleşmenin neden olduğu gelir kayıpları ve ticaret sapması Topluluk tarafından oluşturulan bir fondan sapması Topluluk tarafından oluşturulan bir fondan karşılanmaktadır. Oysa Türkiye AB’nin tam üyesi karşılanmaktadır. Oysa Türkiye AB’nin tam üyesi olmadığından bu fondan yararlanamamıştır. olmadığından bu fondan yararlanamamıştır.

Öte yandan GB sonrası dönemde dış ticaretten Öte yandan GB sonrası dönemde dış ticaretten alınan vergi gelirlerinin GSYİH içindeki payı alınan vergi gelirlerinin GSYİH içindeki payı incelendiğinde oranda bir artış görülmektedir…incelendiğinde oranda bir artış görülmektedir…

7979Dilek Seymen©

TTüürkiye, GB rkiye, GB ççererççevesinde ABevesinde AB’’nin nin ODTPODTP’’nana da da uyum sauyum sağğlamakla ylamakla yüükküümlmlüüddüür. Aslr. Aslıında, nda, TTüürkiyerkiye’’nin nin nihai hedefi gnihai hedefi güümrmrüük birlik birliğğinden inden ççok, tam ok, tam üüyelik yelik olduolduğğundanundan ODTPODTP’’nnıınn kapsamkapsamıınnıı aaşşan bir an bir ççok ok konuda da mevzuat uyumlakonuda da mevzuat uyumlaşşttıırmasrmasıına gidilmina gidilmişştir. tir.

8080Dilek Seymen©

TTüürkiyerkiye’’nin, ABnin, AB’’ne tam ne tam üüye olmadan gye olmadan güümrmrüük birlik birliğğine ine girmesi ve girmesi ve ODTPODTP’’nnıı kabullenmesinden kaynaklanan kabullenmesinden kaynaklanan sorunlar sorunlar yayaşşanmaktadanmaktadıır; r;

••ABAB’’nin dinin diğğer er üülkelerle gerlkelerle gerççekleekleşştirditirdiğği i tercihli ticaret tercihli ticaret anlaanlaşşmalarmalarıınnıın Tn Tüürkiye tarafrkiye tarafıından ndan üüstlenilmesistlenilmesi ve ve toplam ticaretin neredeyse %60toplam ticaretin neredeyse %60’’ıınnıın bu pazarlarla n bu pazarlarla tamamen serbestletamamen serbestleşştirilmesi, hentirilmesi, henüüz rekabet gz rekabet güüccüünnüükazanamamkazanamamışış sektsektöörlerin bundan olumsuz etkilenmesi rlerin bundan olumsuz etkilenmesi sonucunu dosonucunu doğğurmuurmuşştur. tur.

8181Dilek Seymen©

•• TTüürkiyerkiye’’nin ABnin AB’’nin nin ODTPODTP’’nnıınn oluoluşşturulmasturulmasıındaki ndaki karar skarar süürecine katrecine katıılamaylamayışıışı, T, Tüürkiyerkiye’’nin banin bağığımsmsıız bir z bir ticaret politikasticaret politikasıı belirlemesini ve belirlemesini ve üçüüçüncncüü üülkelerle lkelerle ABAB’’den baden bağığımsmsıız tercihli rejimler kurmasz tercihli rejimler kurmasıınnııengellemektedirengellemektedir

•• TTüürkiye, rkiye, ODTPODTP’’nana uyum sonucu ABuyum sonucu AB’’nin nin üçüüçüncncüüüülkelere uyguladlkelere uyguladığıığı miktar kmiktar kııssııtlamalartlamalarıı ve gve göözetim zetim öönlemlerini de uygulamak durumunda kalmnlemlerini de uygulamak durumunda kalmışışttıır. Bu r. Bu durum, daha 1980durum, daha 1980’’li yli yııllarllarıın ban başışından itibaren ndan itibaren kaldkaldıırrıılan kota uygulamaslan kota uygulamasıınnıın tekrar gn tekrar güündeme ndeme gelmesine neden olmugelmesine neden olmuşş, T, Tüürkiye bu uygulama ile rkiye bu uygulama ile GATT/WTO ilkelerine aykGATT/WTO ilkelerine aykıırrıı ddüüşşmmüüşşttüürr..

8282Dilek Seymen©

GBGB’’ninnin TTüürkiyerkiye’’ye saye sağğladladığıığı en en öönemli katknemli katkıı, , rekabetin artmasrekabetin artmasıı, teknolojik geli, teknolojik gelişşmenin hmenin hıızlanmaszlanmasıı ve ve etkin bir piyasa sistemininetkin bir piyasa sisteminin, ba, başşka bir ifadeyle ka bir ifadeyle bbüüttüünlenleşşmenin neden oldumenin neden olduğğu olumlu dinamik etkilerin u olumlu dinamik etkilerin ortaya ortaya ççııkmaskmasıı ile mile müümkmküün olacaktn olacaktıır.r.

GB kapsamGB kapsamıında ticaret, rekabet, fikri mnda ticaret, rekabet, fikri müülkiyet lkiyet haklarhaklarıı, devlet yard, devlet yardıımlarmlarıı, teknik engeller ve standartlar , teknik engeller ve standartlar vb. pek vb. pek ççok konuda gerok konuda gerççekleekleşştirilen uyum tirilen uyum ççalalışışmalarmalarıısadece sadece GBGB’’nene ve ABve AB--Tek PazarTek Pazarıına uyumu dena uyumu değğil il WTOWTO’’nnüünn ööngngöördrdüüğğüü ticaret dticaret düüzenine uyumu da zenine uyumu da kolaylakolaylaşşttıırmaktadrmaktadıır.r.

8383Dilek Seymen©

Dinamik etkiler dikkate alDinamik etkiler dikkate alıındndığıığında, nda, TTüürkiyerkiye’’nin geninin genişşiiçç pazarpazarıı, gen, gençç ve dinamik nve dinamik nüüfusu, dofusu, doğğal zenginlikleri, al zenginlikleri, stratejik costratejik coğğrafi konumu gibi faktrafi konumu gibi faktöörler rler GBGB’’nini TTüürkiyerkiye’’nin nin lehine lehine ççevirebilir.evirebilir.

GBGB’’ninnin uzun duzun döönemli dinamik etkileri olan, nemli dinamik etkileri olan, ööllççek ek ekonomileri etkisi, rekabet etkisi, yabancekonomileri etkisi, rekabet etkisi, yabancıı sermayeyi ve sermayeyi ve yatyatıırrıımlarmlarıı teteşşvik edici etkisi Tvik edici etkisi Tüürkiye arkiye aççııssıından ndan öönemlidir.nemlidir.

8484Dilek Seymen©

GB, TGB, Tüürkiye irkiye iççin nihai bir hedef olarak in nihai bir hedef olarak ddüüşşüünnüülmemilmemişştir. tir.

GBGB’’ninnin sasağğladladığıığı uyum suyum süüreci Treci Tüürkiyerkiye’’nin AB ile nin AB ile bbüüttüünlenleşşmesinde mesinde öönemli bir anemli bir aşşamadamadıır.r.

TTüürkiyerkiye’’nin bu bnin bu büüttüünlenleşşmeden beklenen faydalarmeden beklenen faydalarıısasağğlayabilmesi ve batlayabilmesi ve batııllıılalaşşma yma yöönnüündeki hedefini ndeki hedefini gergerççekleekleşştirebilmesi ancak tam tirebilmesi ancak tam üüye olarak Topluye olarak Topluğğun un iiççinde yer almasinde yer almasıı ile mile müümkmküün olacaktn olacaktıır.r.

8585Dilek Seymen©

KaynakçaKaynakça

BalkBalkıır Canan, " Turkey and the r Canan, " Turkey and the EuropeanEuropean CommunityCommunity: : ForeingForeing TradeTrade and and DirectDirectInvestmentInvestment in the 1980s", in in the 1980s", in Turkey and Turkey and EuropeEurope, C., C.BalkirBalkir, A., A.M.WilliamsM.Williams,(,(edseds) ) PinterPinterPublishersPublishers Ltd, Ltd, LondonLondon 1993.1993.

DTM, DTM, ““Ankara AntlaAnkara Antlaşşmasmasıı””,,

http://www.http://www.foreingtradeforeingtrade.gov.tr/ab/.gov.tr/ab/ankandankand..htmhtm

DTM, DTM, ““Katma protokolKatma protokol””,,

http://http://www.www.foreigntradeforeigntrade.gov.tr.gov.tr/AB//AB/katmaprokatmapro..htmhtm

DTM, DTM, ““1/95 Ortakl1/95 Ortaklıık Karark Kararıı”” http://www.http://www.foreigntradeforeigntrade.gov.tr/ab/okk95/1.gov.tr/ab/okk95/1--95.95.htmhtm

DTM, DTM, TTüürkiyerkiye’’nin Uluslararasnin Uluslararasıı Entegrasyonlara KatEntegrasyonlara Katııllıımmıı, , http://www.http://www.dtmdtm.gov.tr/ekonomi/75yilbk/ .gov.tr/ekonomi/75yilbk/ trkulustrkulus..htmhtm..

DTM, DTM, Avrupa BirliAvrupa Birliğği ve Ti ve Tüürkiyerkiye, DTM, Avrupa Birli, DTM, Avrupa Birliğği Genel Md. Yayi Genel Md. Yayıınnıı, Ankara 1999., Ankara 1999.

DTM, http://DTM, http://www.www.foreigntradeforeigntrade.gov.tr.gov.tr/AB/AB%20Sayfasi//AB/AB%20Sayfasi/ortkticortktic..htmhtm, (01,09,2003), (01,09,2003)

Duna Cem, Pars Duna Cem, Pars KutayKutay, , GGüümrmrüük Birlik Birliğği ile Nereye? Ki ile Nereye? Küüresellereselleşşme, Makro Bme, Makro Böölgeselcilik lgeselcilik ve AB,ve AB, IntermediaIntermedia YayYayıınnıı, No.14., , No.14., İİstanbul, Astanbul, Ağğustos 1996.ustos 1996.

8686Dilek Seymen©

EU, EU EU, EU BulletinBulletin, No.7/8, s.115., No.7/8, s.115.

GGöökalpkalp Faysal, Aynur YFaysal, Aynur Yııldldıırrıım, m, ““TTüürkiye AB Srkiye AB Süürecinin Ekonomik Etkilerirecinin Ekonomik Etkileri””, , AB SAB Süürecinde recinde TTüürkiye, Serkiye, Seççkin Yaykin Yayıımlarmlarıı, Ankara 2004., Ankara 2004.

GGüüranran, Nevzat, , Nevzat, UluslararasUluslararasıı Ekonomik BEkonomik Büüttüünlenleşşme ve Avrupa Birlime ve Avrupa Birliğğii, Anadolu , Anadolu MatbaacMatbaacııllıık, k, İİzmir 2002.zmir 2002.

GGüüranran Nevzat, Nevzat, TTüürkiye Avrupa Toplulurkiye Avrupa Topluluğğu u İİlilişşkilerikileri, DPT Yay, DPT Yayıınnıı, DPT:2230, AETB:23, , DPT:2230, AETB:23, Ankara 1990,Ankara 1990,

HarrisonHarrison, G.W., F.T. , G.W., F.T. RutherfordRutherford and D.and D.TarrTarr (1996), (1996), ““EconomicEconomic ImplicationsImplications forfor Turkey of a Turkey of a CustomsCustoms UnionUnion withwith the the EuropeanEuropean UnionUnion””, , WorldWorld Bank Bank PolicyPolicy Research Research WorkingWorking PaperPaper No. No. 1599, Washington D.C. May.1599, Washington D.C. May.

KarlukKarluk S.RS.Rııdvan, dvan, Avrupa BirliAvrupa Birliğği ve Ti ve Tüürkiyerkiye, , İİMKB YayMKB Yayıınnıı, , İİstanbul 1996.stanbul 1996.

KKııllıınnçç UUğğur, ur, TTüürkiye ve Avrupa Topluluklarrkiye ve Avrupa Topluluklarıı İİlilişşkilerikileri (Ekonomik, Sosyal, Siyasi, Hukuki (Ekonomik, Sosyal, Siyasi, Hukuki ve ve İİdari Ydari Yöönden, 1983nden, 1983--1988), TOBB Yay1988), TOBB Yayıınnıı, Ankara 1990., Ankara 1990.

KKüçüüçükahmetokahmetoğğlulu, Osman, , Osman, ““GGüümrmrüük Birlik Birliğği ve Ti ve Tüürkiyerkiye’’nin Rekabet Gnin Rekabet Güüccü”ü”, , GGüümrmrüük Birlik Birliğği i SSüürecinde Trecinde Tüürkiyerkiye, Say, Sayıı.21.21--22, Ocak22, Ocak--Nisan 1996Nisan 1996..

Nuray, Haluk, Nuray, Haluk, ŞŞirin irin ÇÇalalışış, , Avrupa BirliAvrupa Birliğğinde Tarife Dinde Tarife Dışıışı Engeller ve Bu Engeller ve Bu ÇÇererççevede evede TTüürkiyerkiye--AB GAB Güümrmrüük Birlik Birliğğinin Deinin Değğerlendirilmesierlendirilmesi, IKV Yay, IKV Yayıınnıı, , İİstanbul 1996.stanbul 1996.

Sam Sam LairdLaird, , ChristinaChristina HartlerHartler, , The EU Model and TurkeyThe EU Model and Turkey--A A CaseCase ForFor TanksgivingTanksgiving?, ?, WTO, WTO, TradeTrade PolicyPolicy ReviewReview DivisionDivision, , WorkingWorking PaperPaper, , JanuaryJanuary 1999, ss.21999, ss.2--4.4.

8787Dilek Seymen©

SeyidoSeyidoğğlulu, Halil, , Halil, UluslararasUluslararasıı İİktisat, ktisat, GGüüzemzem YayYayıınlarnlarıı No.:9, No.:9, İİstanbul, 1994stanbul, 1994

SeymenSeymen, Dilek, , Dilek, ““The The EffectsEffects of the of the CustomsCustoms UnionUnion on on TurkishTurkish ForeignForeign TradeTrade””, , OneOne DayDayConferenceConference on: on: EuropeanEuropean UnionUnion’’ss PolicyPolicy TowardsTowards Turkey Turkey AftermathAftermath of the of the LuxemburgLuxemburgSummitSummit,, ConfrerenceConfrerence heldheld byby the University of Birmingham, the University of Birmingham, OctoberOctober 1998.1998.

SeymenSeymen Dilek, Dilek, ““CustomsCustoms UnionUnion RelationsRelations Between Turkey and The Between Turkey and The EuropeanEuropean UnionUnion””, , Turkey Turkey On the On the EuropeanEuropean RoadRoad, , ConferenceConference , University of , University of SussexSussex, , JuneJune, 1998., 1998.

ToganTogan, , SSüübideybidey, , ““TradeTrade PolicyPolicy ReviewReview of the of the RepublicRepublic of Turkeyof Turkey”” , , The The WorldWorld Economy Economy Global Global TradeTrade PolicyPolicy,, SvenSven ArndtArndt,,ChrisChris MilnerMilner ((edseds), ), BlackwellBlackwell PublishersPublishers Ltd., Ltd., OxfordOxford, 1995., 1995.

Utkulu, Utku, Dilek Utkulu, Utku, Dilek SeymenSeymen, , ““TradeTrade and and CompetitivenessCompetitiveness between Turkey and the EU: Time between Turkey and the EU: Time SeriesSeries EvidenceEvidence, , OPENMINDS OPENMINDS ConferenceConference, University of , University of LodzLodz, , LodzLodz, September 2003, September 2003

WTO, WTO, TradeTrade PolicyPolicy ReviewReview--TurkeyTurkey, , GenevaGeneva, 1998., 1998.

VinerViner JacobJacob, , The The CustomsCustoms UnionUnion IssueIssue, , StevensStevens and and SonsSons LTD, LTD, LondonLondon 1950.1950.

Yetkin, M Nuri, Yetkin, M Nuri, ““TTüürkiye AB rkiye AB İİlilişşkilerinin Tarihsel Gelikilerinin Tarihsel Gelişşimi ve Deimi ve Değğerlendirilmesierlendirilmesi””, , htpphtpp://www.://www.foreigntradeforeigntrade.gov.tr/.gov.tr/eadead/DTDERGI/ekim98//DTDERGI/ekim98/turkturk--ab.ab.htmhtm. .