AB’NIN ÜYE VE ÜYE OLMAYAN ÜLKELERLE TICARET DÜZENLEMELERI GB-STA-TTIP

Prof. Dr. Havva Tunç

İşbirliği ve Uzmanlaşma

Kıt kaynaklarla, ihtiyaçları gidermenin daha fazla mal ve hizmet üretimi yapmanın gerekliliği , işbirliği ve üretimde uzmanlaşmayı ve kaynakların etkin kullanımını sağlamıştır.

Ticaret-refah

Uzmanlaşmanın olmadığı duruma göre, ülkelerin uzmanlaşması daha fazla ve çeşitli mal ve hizmet üretmeleri ve tüketmeleri, refah ve yaşam seviyelerinin artması demektir.

Uzmanlaşmayla refah artar

Üretimde uzmanlaşma mal ve hizmet üretim ve tüketimi artırır. Bu artış doğrudan büyümeyi dolaylı olarak refahı (kalkınmayı) yükseltir.

Üretim fazlalığı ticareti yarattı

Uzmanlaşma,üretim artışı ve bu üretim fazlalığının giderme ve ticaretin doğuşu ve gelişimi

Geçimlik mi? Piyasa mı?

Ticaretle beraber üretim geçimlikten piyasa için olunca, paylaşım ve bölüşüm gündeme oturur.

Ticaret ve piyasa ekonomisi

Geçerli ekonomik koşullara göre hem üretim biçimi hem de paylaşım değişime uğrar.

Ticarette engel-fakirlik

Uluslararası ticaret yüzyıllardır dünya devletlerince kotalarla,vergilerle, tahditlerle, tarifelerle sınırlandırılmaya ve kontrol edilmeye çalışılmaktadır.

Bu durum dünya refah ve zenginliğini, üretimde de verimliliği azaltır.

Liberizasyon-zenginlik

Ticaretinin serbestleşmesiyle dünya devletlerinin ticaretten elde edeceği kazançları artıracak gerekli düzenlemeler yapılmıştır.

Serbest ticaret

Uluslararası ticaretin liberizasyonu konusunda iki farklı yaklaşım vardır:

1.Birincisi “Uluslararası Yaklaşım”

2. ikincisi “Bölgesel Yaklaşım”dır.

Uluslararası yaklaşımın amacı,

Dünya ticaretini libere etmektir

GATT Doğuşu

Dünya ticaretinin liberasyonu için emredici değil ama yol gösterici Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması’nın , GATT, yaratılır.

WTO

Neo- liberal politikaların uygulanmasıyla beraber GATT’ın yerini daha geniş fonksiyonlarla donatılmış olan Dünya Ticaret Örgütü ,WTO .

Bölgesel Yaklaşım:İkili Anlaşmalar

Uluslararası ticaretin serbestleştirilmesinde ülkelerin kendi aralarında yapacakları düzenlemelerle ticarete getirilen kuralları savunan düşünce “bölgesel yaklaşımı” temsil etmektedir. AB bölgesel yaklaşıma örnek.

Gümrük Birliği

Gümrük Birliklerinde koruma ve serbest ticaret birliktedir.

Gümrük Birliği Etkileri

Gümrük birlikleri refahı artırıcı ve azaltıcı etkilerini gerek birlik ekonomileri gerekse birlik dışı ekonomiler olarak değerlendirilmelidir.

Gümrük Birliği Etkileri-II

1. Ticaretten doğan kazançlar için klasik bir görüş olan "Mukayeseli Avantajlar Teorisi”ne göre üretimde uzmanlaşmayı

2.Ticaret koşullarındaki değişmeyi

3.Dış rekabetten dolayı verimlilikte değişmeyi

4.Ölçek ekonomilerini

5.Büyümede değişim

Refah Etkisi

Refah etkisi ticaret yaratma ve sapması, birlik içi ve dışı bağlamında ele alınmakta olup AB refahı birincilik önemdedir.

Büyüme mi? Kalkınma mı?

Birlik içi serbest ticaret kalkınma bağlamında, dünya refahını maksimize edeceğidir.

Gümrük birliğinin oluşumu ile birlik içinde tarifeler kaldırılmakta ve dolayısıyla serbest ticarete doğru bir hareket başlamaktadır.

Gerçekten öyle mi?

Serbest Ticaret Kim İçin?

Birlik içi Serbest Ticaret birlik dışına karşı koruma WTO ile ikilem oluşturmaz mı?

Refahda (iktisadi kalkınma) iyileşme ve birlik dışına karşı uygulanan ortak tarifeler, birlik ülkeleri arasındaki ticaret hacmini artıracaktır.

Birlik dışında ise?

Bu nasıl serbest ticaret? Uluslararası Hukuk?

Gümrük Birliği Kazançlar

Birlik içinde ticaret artar. 3.ülkelerin(Birliğe üye olmayan)zarara uğraması dahilinde.

Gümrük Birliği Serbest Ticarete Karşı

Birlik dışındaki ülkelere karşı ortak bir vergi ve tarife sistemi uygulanır. Dolayısıyla gümrük birliklerinde serbest ticaret ve koruma iç içedir.

STA:AB-3.Ülkeler

Avrupa Birliği, birlik dışındaki ülkelere karşı (birliğe üye olmayan ülkeler) konulan tahditler, vergiler ve sınırlamalarla birlik pazarı korur ve bu ülkelerle ikili STA yapar.

STA: ABD-Kanada

Amerika Birleşik Devletleri Kanada ile arasında yapılan serbest

ticaret anlaşması da bölgesel yaklaşıma verilecek başka bir örnektir.

Örnekleri çoğaltmak olasıdır.

AB ve 3.Ülkeler

AB 3.ülkelerle yaptığı STA örnek:

Lome Anlaşması

2011’de Güney Kore

2015 ABD ile TTIP yapılacak

.

AB-Türkiye

1974 katma protokole göre taraflar arasında 1996 yılında Gümrük Birlikleri düzenlemesiyle AB-Türkiye arasında serbest ticareti sağlayan gümrük birliği anlaşması yapılmıştır. Türkiye Anlaşmaya Ortak üye sıfatıyla imza atmış.

Gümrük Birliği Mucizesi

Türk otomotiv sektöründeki değişim ve büyümenin motoru sektör olması gümrük Birliği başarısıdır.

AB ve 3.Ülkeler ve Türkiye

AB’nin 3.ülkelerle yaptığı STA (Türkiye GB ortak üye sıfatıyla yer aldığından) dışında bırakılmakta ve Türkiye pazar ve refah kaybına uğramaktadır.

Türkiye’nin kayıplarının büyüklüğü STA konu ülkenin ticarete konusu malların tür ve nevileri yanı sıra ikame ve rekabet edilebilirliğine bağlıdır.Örn. Taze sebze-meyve ise kötü teknoloji ise değil.

Uygulama olarak Türkiye’nin (STA)sistem dışında kalması tartışmaların odak noktası.

AB-ABD Birlikteliği(TTIP)

AB-ABD birlikte dünya ticaretinin %30.4(1/3), dünya hasılatının %46.7 sahipler. Yani,uluslararası arenada küresel kuralları belirleyici güce ve kapasiteye sahip ve bunu kullanacaklar. “En büyük rakip en büyük dosttur”

TTIP ve Getirecekleri

AB-ABD arasında transatlantik ticaret ve yatırım ortaklığı(STA) 2015 sonunda olacak

STA ile taraflar arasında

Tarifeler azalacak/ Pazara erişim kolaylaşacak

Tarife dışı engeller ve Teknik engelle kalkıyor

Fikri ve mülkiyet haklarında ve çevre işbirliği

geliştirilecek,

AB-ABD TTIP

AB’nin toplam ihracatı içinde ABD %17.3

ABD’nin toplam ithalatı ABpayı %11.5

Dünya hasılatının % 50 sine sahipler.

TTIP Etkileri:Büyüme ve istihdam artışı

2015 sonunda TTIP sonrası olası durumu EPAM(CEPS) araştırmasına göre,

AB’nin ABD’ye X %28 ve Yıllık Y %0.5 artacak

AB Toplam X %6 artacak

ABD Toplam X %8 artacak

AB- ABD TTIP Türkiye Ekonomisine Etkiler

USA- Türkiye arasında mal ticaret bileşimi itibariyle rekabet olmadığından,Türkiye’nin pazar kayıplarından çok kazanımlar elde edemeyecek. İktisadi değil siyasi öğe fazla.

STA Dışında Bir Türkiye

Türkiye AB üye bir ülke olmasına rağmen uğradığı pazar ve refah kayıplarını 3.ülkelerle yaptığı ikili STA ile minimize etmeye çalışmaktadır.

Türkiye- Güney Kore ile 1 mayıs 2013 ‘te STA örnek olarak verilebilinir.

AB ve 3.Ülke STA Rekabeti Aksatması

GATT ve WTO kuruluş ticareti libarilize etmek

Serbest Piyasa ekonomisi piyasa biçimi

AB gerek birlik gerek birlik dışı GB ve STA piyasa mekanizmasını aksatması haksız rekabete konu olmakta,

Gerçekten tartışılmalı.Serbest piyasa mı? Yoksa?

Türkiye’nin Konumu Üzerine

Türkiye Avrupa Birliğine tam üye olmadığı için Serbest Ticaret Anlaşmalarında taraf olarak yer alamamaktadır. Ama yer almaktadır.

AB-Türkiye arasındaki ilişkinin daha sağlıklı ve doğru bir zeminde ilerlemesini sağlamak için yapılan hatalar Tam üyeliğin gerçekleşmesiyle düzelir.