monografie bieszczadzkie monografie bieszczadzkie tom xv. 2 15 2014. ustrzyki dolne 2014 monografie
Post on 22-Jan-2020
2 views
Embed Size (px)
TRANSCRIPT
MONOGRAFIE BIESZCZADZKIE
Tom XV
2 MONOGRAFIE BIESZCZADZKIE 15 (2014)
Ustrzyki Dolne 2014
MONOGRAFIE BIESZCZADZKIE
TOM XV
GRAŻYNA HOLLY
PRZEKSZTAŁCENIA KRAJOBRAZU SAKRALNEGO NA POGRANICZU POLSKO-SŁOWACKO-UKRAIŃSKIM
(XIX–XXI WIEK)
4 MONOGRAFIE BIESZCZADZKIE 15 (2014)
Rada Redakcyjna Zbigniew Głowaciński, Adam Leń, Stefan Michalik, Zbigniew Myczkowski,
Piotr Patoczka, Jerzy Pawłowski, Krystyna Przybylska, Stefan Skiba, Tomasz Winnicki, Bogdan Zemanek
Redakcja Redaktor naczelny – Tomasz Winnicki
Sekretarz redakcji – Adam Leń
Adres Redakcji 38-700 Ustrzyki Dolne, ul. Bełska 7
tel.: 13-461-10-91; 13-461-30-62
Recenzenci: Prof. dr hab. Antoni Jackowski – Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Ks. Prof. dr hab. Stanisław Nabywaniec – Uniwersytet Rzeszowski
Tłumaczenia na język angielski – Przemysław Wasiak Korekta – Barbara Ćwikowska, Robert Kościelniak
Skład – Halina Wolska-Leń, Adam Leń Zdjęcie na okładce – Smolnik. Dawna cerkiew greckokatolicka z 1791 r. pw. św. Michała
Archanioła, obecnie kościół rzymskokatolicki pw. Wniebowzięcia NMP, Lista Światowego Dziedzictwa UNESCO (2013 r.), fot. G. Holly.
© Copyright by Bieszczadzki Park Narodowy
Praca naukowa finansowana ze środków budżetowych na naukę w latach 2010–2014 jako projekt badawczy pt.: „Czynniki i procesy kształtowania krajobrazu sakralnego na
przykładzie obszaru Międzynarodowego Rezerwatu Biosfery „Karpaty Wschodnie” (N N306 388939).
ISBN 978-83-903209-2-2 (całość) ISBN 978-83-88505-48-5 (tom XV)
Wydanie I, 2014 Druk: PPHU Drukpol sp.j.
ul. Kochanowskiego 27, 42-600 Tarnowskie Góry Nakład 500 egz.
1. Wstęp......................................................................................................................11
1.1. Wprowadzenie i zarysowanie problemu ……………………………................11
1.2. Obszar badań ……………………………………………………….................12
1.3. Problemy badawcze pracy..................................................................................34
1.4. Metody badań.....................................................................................................36
1.5. Stan badań i literatura przedmiotu......................................................................39
2. Podstawowe pojęcia dotyczące przedmiotu badań................................................49
2.1. Człowiek religijny (homo religiosus).................................................................49
2.2. Religia – definicje, podział, struktura.................................................................51
2.3. Doktryna, kult i organizacje religijne.................................................................54
3. Krajobraz sakralny..................................................................................................58
3.1. Krajobraz sakralny jako jeden z problemów badawczych geografii religii........58
3.2. Krajobraz – zdefiniowanie pojęcia.....................................................................60
3.3. Sacrum – zdefiniowanie pojęcia i określenie problematyki badawczej..............72
3.3.1. Sacrum – charakterystyka w dyscyplinach naukowych..................................72
3.3.2. Sacrum w religiach..........................................................................................78
3.4. Definicje krajobrazu sakralnego.........................................................................81
3.5. Krajobrazy sakralne naturalne............................................................................84
3.6. Krajobrazy sakralne antropogeniczne („kulturowe”).........................................88
3.7. Tożsamość krajobrazów sakralnych....................................................................91
3.8. Krajobrazy religijne............................................................................................92
3.9. Krajobrazy sakralne a krajobrazy religijne.........................................................94
3.10. Przestrzeń sakralna i religijna...........................................................................96
3.11. Usystematyzowanie pojęć na potrzeby opracowania........................................99
4. Uwarunkowania historyczne kształtowania się krajobrazu sakralnego...............101
4.1. Zarys osadnictwa na pograniczu polsko-słowacko-ukraińskim.......................101
4.2. Lokacja wsi i najstarsze osady..........................................................................110
4.3. Rozwój osadnictwa i wpływ na przekształcanie krajobrazu............................121
6 MONOGRAFIE BIESZCZADZKIE 15 (2014)
5. Organizacja Kościoła rzymskokatolickiego na pograniczu polsko-słowacko-ukraińskim............................................................................128
5.1. Początki tworzenia struktury organizacyjnej w Bieszczadach Zachodnich.....128
5.2. Organizacja Kościoła rzymskokatolickiego w rejonie Wielkoberezańskim na Zakarpaciu i Snińskim na Słowacji.............................136
6. Organizacja Cerkwi prawosławnej na pograniczu polsko-słowacko-ukraińskim............................................................................139
6.1. Cerkiew prawosławna w Bieszczadach Zachodnich........................................139
6.2. Organizacja Cerkwi prawosławnej w rejonie Wielkoberezańskim i Snińskim........................................................................147
7. Organizacja Cerkwi greckokatolickiej na pograniczu polsko-słowacko-ukraińskim............................................................................151
7.1. Cerkiew greckokatolicka w Bieszczadach Zachodnich ………………...........151
7.2. Organizacja Cerkwi greckokatolickiej w rejonie Wielkoberezańskim i Snińskim.........................................................................................................162
8. Kościoły protestanckie.........................................................................................165
9. Gminy żydowskie na pograniczu polsko-słowacko-ukraińskim.........................168
10. Stosunki wyznaniowe i narodowościowe na pograniczu polsko-słowacko-ukraińskim............................................................................179
10.1. Stosunki wyznaniowe w Bieszczadach Zachodnich......................................179
10.2. Stosunki wyznaniowe w rejonie Wielkoberezańskim i Snińskim..................200
11. Czynniki kulturowe i religijne – symbolika religijna świątyń...........................208
11.1. Wprowadzenie................................................................................................208
11.2. Świątynia Kościoła rzymskokatolickiego – symbolika i ogólna charakterystyka architektoniczna......................................................................209
11.3. Świątynia Kościoła wschodniego – symbolika i ogólna charakterystyka architektoniczna......................................................................219
11.4. Żydowskie obiekty sakralne i ich symbolika..................................................239
12. Świątynie na pograniczu polsko-słowacko-ukraińskim w latach 1850–2012...........................................................................................246
12.1. Świątynie istniejące na badanym obszarze w 1850 r.....................................246
12.1.1. Cerkwie istniejące w 1850 r. – Bieszczadzki Park Narodowy z otuliną.....246
7MONOGRAFIE BIESZCZADZKIE 15 (2014)
12.1. 2. Cerkwie istniejące w 1850 r. – Nadsiański Park Krajobrazowy.................271
12.1.3. Cerkwie istniejące w 1850 r. – Użański Park Narodowy............................275
12.1.4. Cerkwie istniejące w 1850 r. – Park Narodowy Połoniny...........................278
12.1.5. Kaplice greckokatolickie i rzymskokatolickie (stan na 1850 r.).................287
12.1.6. Synagogi (stan na 1850 r.)...........................................................................287
12.2. Świątynie na pograniczu polsko-słowacko-ukraińskim wzniesione w latach 1851–1918..........................................................................................288
12.2.1. Cerkwie wzniesione w latach 1851–1918 – Bieszczadzki Park Narodowy z otuliną..................................................................................288
12.2. 2. Cerkwie wzniesione w latach 1851–1918 – Nadsiański Park Krajobrazowy...........................................................................................299
12.2.3. Cerkwie wzniesione w latach 1851–1918 – Park Narodowy Połoniny........301
12.2. 4. Cerkwie wzniesione w latach 1851–1918 – Użański Park Narodowy.......302
12.2.5. Kościoły i kaplice wzniesione w latach 1851–1918....................................304
12.3. Świątynie na pograniczu polsko-słowacko-ukraińskim wzniesione w latach 1919–1945..........................................................................................309
12.3.1. Cerkwie wzniesione w latach 1919–1945 – Bieszc
