SIMBOLIZAM

SIMBOLIZAM

Kao knji`evna {kola i pravac javlja se 80tih godina u Parizu,ta~nije 1880 god.mada se simbolisti~ke tendencije javljaju jo{ u romantizmu. Za~etnikom simbolizma smatra se Bodler, a njegovim nasljednicima Artur Rembo i Stefan Malarme. Svoja raspolo`enja i osje}anja , ali i dublju i vi{u stvarnost koju slute iz konkretnog svijeta, oni nastoje da se izraze uz pomo} vizija i simbola. U svijetu ideja pivla~e ih nedoku~ive sile, ono {to je ljudskom umu neshvatljivo i {to se samo sluti,a te sile osje}a prije svega du{a.Poezija vi{e nema zadatak da opisuje i pokazuje , nego da sugeri{e , nagovje{tava, pa i zbunjuje. Veliki zna~aj pridaje se muzici, a javlja se i tzv. slobodan stih,stih oslobo|en svih tradicionalnih zakona.Broj slogova i ritam stiha prilago|avaju se pjesnikovom raspolo`enju i osje}anjima koja `eli da izrazi. Simbolizam u teoriji i praksi negacija naturalizma i realizma , manifestuje se u teorijskim spisima i poeziji simbolista - pjesnika ovog pravca tzv. "dekadenata". Teofil Rotje je prvi upotrijebio rije~ "dekadent" za poeziju [arla Bodlera , pa je protivnicima novoga ova rije~ postala sinonim negativnog. Ali jedna grupa tzv. "ukletih pjesnika" svojim shvatanjima i manifestima i samom poezijom,iskazala je nekoliko bitnih odlika simbolizma.Bodler-teoriju sinestezije i univerzalne analogije, Verlen - teoriju obojenog zvuka ,Rembo se zala`e za "alhemiju rije~i" ,Malarme posebno isti~e zna~aj muzike kao prave su{tine poezije .Tako analogija ,sugestija i muzika postaju osnovna na~ela simbolizma.

Cvece zla - arl Bodler

Beleka o piscu arl Bodler ( 1821.-1867. ), francuski liriar, knjievni i likovni kritiar, autor izvanrednih pesama u prozi, najznaajnija je pesnika linost za modernu europsku poeziju, za njen pesniki izraz i tematiku te za sve njene teorijske preokupacije. Nesporazumi i trzavice u obitelji s majkom, poznanstvo s mulatkinjom Jeanne Lemer ( poznata pod imenom Jeanne Duval ), krajnje nesreen ivot ( pokuaj samoubojstva ), duboki sukobi s drutvom, prevoenje E. A. Poea, odluni su poticaj u njegovoj poeziji. Ali je Bodler u izboru motiva, izraza, jezika, ugoaja i atmosfere potpuno nova i izvorna pesnika linost. Meu modernim pesnicima prvi je prikazao sumornost urbanih situacija i perspektiva, obraujui njihove potpuno nove, ali i okantne, dotada nezamislive motive. Glavno autorovo delo, istovremeno i teleljno za svu kasniju poeziju, Cvee zla ( 1857, drugo izdanje 1861. i tree izdanje 1869. ) izazvalo je svestranu diskusiju. Ipak Baudelairovi poetski motivi, sugestivnost potpuno novih metafora, snaga i neposredna ivotnost simbola, najvia dotjeranost jezika, sloenost u zapaanjima, oivljavanje sinestezije izborili su Baudelairovim ostvarenjima neprijeporna priznanja.

Cvee zla, remek delo arla Bodlera, prvi put objavljeno 1857. godine, predstavljalo je prekretnicu u istoriji ne samo francuske vec i svetske poezije i izvrilo je ogroman uticaj na generacije pesnika. O snazi i dometu tog uticaja govore reci pesnik koji sebe smatraju njegovim duhovnim potomstvom: Bodler je najvidovitiji, on je kralj pesnika, pravi Bog (Artur Rembo); Duboka originalnost arla Bodlera je po mom miljenju u tome to on na snaan i sutinski nacin predstavlja modernog coveka (Pol Verlen); Bodler je pocetak svega. On stvara francusku poeziju posle vekova bljutavosti i raspricanosti (Pjer an-uv); Evo prve medu svim knjigama nae poezije (Iv Bonfoa). Zbirka Cvece zla nije samo tako visoko cenjena od strane znacajnih pesnika pocev od kraja XIX veka, vec je imala i jo uvek ima izuzetan prijem i kod citalaca; to je, u svetskim okvirima, najcece prevodeno i najvie objavljivano poetsko delo. Ono citaoca uci da ocima pesnika pronikne u lepote, ali i u tragicne protivrecnosti sveta i ljudskog ivljenja

Cvee zla arl Bodler posve je originalna i individulana pesnika linost. On je u punom smislu rijei pretea simbolizma i moderne poezije uope, a njegova pesnika zbirka Cvee zla sadri sve elemente kasnije simbolike poezije Bodler se u svemu odupire dotadanjim lirskim konvencijama, bile one tematskog ili formalnog karaktera. Umjesto romantiarskog sentimentalizma i pejzanih motiva, Bodler otkriva nove ljudske senzibilitete. Ostajui u svom vremenu, zatvarajui se u ugoaje urbane sredine i zatvorene vidike, on analizira vlastita osjeajna stanja: svoje nemire, tjeskobe, doivljavanja smrti kao osnovnih opsesija. Iz tih osjeajnih stanja izbija i neodreen pesnikov revolt koji se manifestira u cininom odnosu prema ljudima i ivotu: hvali ono to je nemoralno, nezdravo, odvratno-satanizam. Baudelairova poezija prodire duboko u psihu, to je obraanje svom dubokom ja , punom tajnovitosti, nedefinirasnsti, groze, tamnih i nejasnih slutnji. Bodler realnu stvarnost doivljava kao neorganizirano i porazbacano mnotvo slika i oznaka koje svoj smisao i sklad dobivaju tek u mati stvaraoca te se tako pretvaraju u njegovu subjektivnu realnost. Baudelairovi Cvee zla delo je koje je izazvalo veliki skandal. Za ono vreeme previe slobodno nalo se na sudu, neke su pesme bile zabranjene. Meutim ni to nije sprijeilo ogroman Baudelairov uspeh koji je oit i danas. Prokleti se pesnik na poetku Cvjetova zla obraa itaocu, on sebe na neki nain usporeuje s itaocem, sa svim itateljima, sa sveukupnim ovjeanstvom.

------------------------------------------------------------------------------------------

Jedino dodada! - Kroz beskrajne sate Dok sanja vjeala, pui lule skromne. Zna je itatelju, nekaznicu lomnu Hipokrite stari - moj jednaki- brate! ( itatelju )

------------------------------------------------------------------------------------------

Bodler itave cikluse pesma posveuje enama. Njegov odnos prema eni izuzetno je udan. Za razliku od ostalih pesnika koji su enu uzdizali do nebeskih visina, Bodler prezire enu nazivajui je s demonom, muenicom, prokletnicom. ------------------------------------------------------------------------------------------

Device, demoni, muenice bijedne ! U preziru zbilje i njezinih uza Sve beskraja edne nezbludne il edne, as krikova prene, a as prene suza, Nad naim se paklom, munja nadsrne, Gri dua moja: ali vas i voli, Jer ko ganje pee e muka ene, Srca vaa - mize ljubavi i boli! ( Prokletnice )

------------------------------------------------------------------------------------------

ene Bodler smatra ogranienim, glupim i sposobnim samo da zadovoljavaju mukarca. Iao je iz krajnosti u krajnost, udi se to ena ima pristup u crkvu. ene koje su inspirirale Bodler bile su Jeanne Duval ili Crna Venera, Apolonije Sabatier, Bijela Venera i Marije Danlrme Madona. Crna Venera bila je mulatkonja i Bodler je njoj posvetio itav jedan ciklus pesama: Nakit, Egzotini miris, kosa, Vampir, Zeba. Crna Venera je prostitutka, monstruozna mjeanka, laljiva, nemilosrdna, samouvjerena i alkoholiarka koju pesnik ipak pretvara u predivnu devojku.

------------------------------------------------------------------------------------------

Dugo! Uvijek! U kosu u ti tkati Rubine, safire, dare skupocijene! elji e se mojoj uvijek odazvati. Jer ti si mi aa sanje dragocjene Iz koje ispari vino uspomene! ( Kosa )

------------------------------------------------------------------------------------------

Ni sni opijuma ni tajanstva tame Tako me ne mame kao slast usana, K tebi udnje idu poput karovana Da ne sjaje zjena gase eu ame. ( Sed not satiatia )

------------------------------------------------------------------------------------------

Bijela Venera i Madona bile su manje vane ene za Baudelaierevo pesniko stvaralatvo, no i o njima ispevao je pesme u kojima je iskazao svoju nadljudsko umijee.

------------------------------------------------------------------------------------------

Sagradit u za te, o Madono moja, na dnu svojih alosti bez broja, Izdupsti u kutu svog srca najcrnijem Daleko od svijeta tek da te sakrijem, Skrovite za te modro i pozlaeno. Nainit u noeva sedam, bez smijeha Brusit u ih kao majstor igve svoje I u dno naciljati ljubavi svoje, Zabosti ih u srce ti prestraeno, Srec rasplakano, Srce zagueno! ( Jednoj Madoni ) ------------------------------------------------------------------------------------------

Ljubav se dijeli na dvije komponente, seks i erotiku. Seks je esto fiziki kontakt, dok je erotika neto duhovno to se dogaa u ovjekovoj psihi i to obino nema nikakve veze s fizikim kontaktom. U Baudelairovim pesmama prevladava erotika i ljubavni zanos prema enama simbolima ljepote i zla koje pesnik istovremeno voli i mrzi.

------------------------------------------------------------------------------------------

U postelju skriva zvijezde same, O neista eno, okrutna od ame! Da ti se u igri posobone zubi U jaslama trajnim novo srce ljubi.

------------------------------------------------------------------------------------------

Bodler, prokleti pesnik, bio je kontraverzan linost za svoje vreeme o emu svjedoe i njegove pesme. trebalo je proi mnogo godina da bi puk shvatio vreednost njegovih stihova. Vodile su se mnoge polemike oko toga da li je ono to je bolesno u stvarnosti bolesno i u umjetnosti. Bodler bio je zasigurno psihiki nestabilna i nezadovoljna osoba koja nije bila zadovoljna svojim ivotom i koja je spas pronalazila u opijumu i alkoholu. No svakako je to njegovo nesreeno psiholoko stanje napravilo od njega jednog od najbljih pesnika svih vremena.

------------------------------------------------------------------------------------------

Sva priroda hram je gde stupovi ivi Izrijecima mutnim ponekad se glase: kroz umu simbola ovjek probija se i pod njinim prisnim pogledima ivi. ( Suglasja )

------------------------------------------------------------------------------------------

U pesmi Suglasja Baudelire je iznio vlastitu poetiku. Osnovni je zadatak pesnika da uoava i pronalazi u toj umi simbola analogije, suglasnosti, a ta srodnost svih elemenata prirode poetski se moe izraziti samo simbolom, usporedbom, metaforom, alegorijom. Bodler je svojom poezijom, unosei u nju ponovo subjektivni osjeaj kao bitnost, ali ne u romantiarskom smislu, ne iznosei toliko goli osjeaj koliko duu, psihu ovjeka - a s druge strane ostvarujui posebnu viziju ivota - doista otvorio put poeziji i uope stvaralatvu simbolista, koji e se pojaviti kao direktna reakcija na parnasovce i njihovu poeziju.