UNIVERZITIET

UNIVERZITIET

ZA POSLOVNE STUDIJE

BANJA LUKAPredmet: BUDET I TREZORTema:CENTRALNA BANKAMentor: Student:Prof. Dr Slavko Vuka Slavia arovi Istono Sarajevo, 2014.

SadrajUvod....3Stopa obavezne reserve...4

Diskontna stopa...5

Operacije na otvorenom tritu...5

Centralna banka6

Nastanak i osnovne karakteristike centralnih banaka..6

Status, organizacija upravljanje centralnom bankom.7

Osnovne funkcije centralne banke......9

Emisiona funkcija9

Funkcija monetarnog regulisanja..10

Funkcija banke banaka..16

Funkcija bankara drave, odnosno vlade..16

Kontrolna funkcija ( funkcija bankarskog nadzora )....16

Funkcija organizacije platnog prometa16

Spoljnoekonomska funkcija..17

Razvojna funkcija..17

Informaciono-istraivaka funkcija...17Dodatak17Zakljuak.18

Literatura.....19Uvod

Centralna banka je jedna od najznaajnijih institucija u svakoj zemlji. Centralna banka je javna ili kvazi javna agencija sa eksplicitnim zakonskim mandatom.

Poseban zakon o centralnoj banci regulie njenu organizaciju, upravljanje i poslovanje.

Ona kao agencija drave ima znaajnu funkciju javne kontrole i nadzora nad finansijskim sistemom nad ponudom novca u ekonomiji.

U savremenom svijetu, svaka zemlja ima sopstvenu centralnu banku koja ima dva osnovna zadatka:

- Da emituje domai novac i obezbijedi normalno funkcionisanje bankarskog sistema u cjelini.

- Da kontrolie ponudu novca na tritu i da pokrije deficite budeta drave.

Zemlje koje nemaju sopstvenu centralnu banku, nemaju ni sopstvene valute i u poslovanju koriste valute meke druge zemlje.

U poetku su sve centralne banke poslovale kao i sve druge banke na principu profita, no sa jaanjem znaaja njihovog poslovanja na stanje privrede drave, centralne banke su dole pod vei uticaj javnosti i drave. Na to je posebno uticao znaaj koji ima koliina novca u opticaju na stanje ekonomije pojedinih drava. S obzirom da koliina novca u opticajunajvie zavisi od aktivnosti koje obavljajucentralne banke, drava se sve vie uplitala u poslovanje centralnih banaka.Jedan od glavnih zadataka centralne banke je da regulie ukupnu ponudu novca u privredi zemlje. Ponuda novca odreena je kolionom gotovine izvan bankarskog sistema i veliinom neoroenih depozizta u bankama i drugim finansijskim institucijama.

Postoje tri osnovna instrumenta kojima centralna banka raspolae i utie na ponudu novca na finansijskom tritu:- stopa obavezne rezerve,

- diskontna stopa i

- operacije na otvorenom tritu.

Stopa obavezne reserve je minimalana stopa rezerve koju, po nalagu centralne banke, komercijalne banke moraju drati u obliku gotovine.

Komercijalne banke mogu drati u rezervama vei iznos od obavezne rezerve koju je propisala centralna banka, ako je to u skladu sa njihovom poslovnom politikom.Meutim, banke ne smiju drati manji iznos gotovine od stope koju je propisala centralna banka. Ukoliko gotovina kojom raspolau poslovne banke padne ispod nivoa obavezne rezerve, one moraju, u obliku kredita obezbjediti nedostajuu gotovinu od centralne banke, jer bi, ukoliko to potraje due vrijeme, centralna banka mogla zabraniti dalji rad takvim bankama .Odreujui obim obavezne rezerve centralna banka odreuje i mogunosti kreditiranja poslovnih banaka, pa time i utie na ponudu novca u privredi.

Vie stope obavezne rezerve znae manji obim kreditiranja i manju ponudu novca, a nie stope rezervi omoguavaju bankama vei obim kredita, to utie na poveanje ponude novca.

injenica je da banke nastoje da dodatnu gotovinu dobiju od centralne banke, poveavaju koliinu novca u rezervama i time proire mogunost izdavanja novih kredita.

Ukoliko je cilje odreevanja obavezne rezerve smanjenja ponude novca, centralna banka se ponaa veoma restriktivno kod kreditiranja banaka gotovinom koju one trae da bi na osnovu nje obezbjedile dodatne kredite, poveale depozite, a time i ponudu novca.

U sluaju kada je politika centralne banke poveanje ponude novca, ona lake odobrava gotovinu komercijalnim bankama. Drugi izvor poveanja gotovine banaka je privlaenje novih depozitora. Banke mogu, na osnovu kamatne stope koju daju na uloena sredstva, privui dio gotovine od privrede i stanovnitva i time poveati ukupnu gotovinu u bankama. Ukoliko to bankama uspjeva, dolazi do rasta kredita i depozita, a time i dorasta ponude novca, to moe dovesti do toga da centralna banka odredi jo viu stopu obavezne rezerve. Meutim, ako centralna banka procjeni da je ponuda novca suvie mala, preduzima suprotne aktivnosti. Dakele, ona tada odreuje manju stopu obavezne rezerve i time poveava obim kreditiranja.

Drugi instrument kojim centralna banka raspolae je diskontna stopa.

Diskontna stopa je kamatna stopa koju naplauje centralna banka kada se komercijalne banke zaduuju kod nje.

Odreivanje diskontne stope na nivao iznad trine kamatne stope, centralna banka prisiljava komercijalne banke da odlue da dre vei obim gotovine u obliku rezerve nego to je propisana.

to je diskontna stopa vea, to su banke prisiljene da posjeduju vei iznos gottovine u obliku rezervi zbog straha da e ,u sluaju nedostatka gotovine, gubiti dio profita zbog visoke diskontne stope. Time se smanjuje obim kreditiranja i obim depozita, odnosno ponuda novca.

Operacije na otvorenom titu su aktivnosti centralne banke kojima ona kupuje ili prodaje razliite vrijednosne papire na tritu ime smanjuje ili poveava koliinu novca u opticaju.Centrana banka koristi operacije na otvorenom tritu da pomou njih smanjuje ili poveava koliinu gotovine kojom raspolau banke, te time obim kreditiranja, odnosno ponude novca u ekonomiji.

Zahvaljujui ovim instrumentima, centralna banka dri monetarni sistem zemlje pod kontrolom, ak i kada postoji veliki broj banaka koje samostalno odluuju o obimu kredita ime i same kreiraju nvac Od uspjenosti kojom centralna banka koristi raspoloive instrumente (obavezna rezerva, diskontna stopa i operacije na otvorenom tritu), zavisi i stabilnost montetarnog sistema, odnosno vrijednosti valute pojedinih zemalja.

Centralna banka1. Nastanak i osnovne karakteristike centralnih banakaGlavna monetarna institucija i osnovni oslonac bankarskog sistema svake zemlje jeste centralna banka. Ona nosi razliite nazive: narodna, emisiona, dravna, rezervna ili jednostavno Banka Engleske, Banka Japana, Banka Italije i slino.

esto se naziva i bankom banaka jer kod nje poslovne banke dre svoje depozite i njoj se esto obraaju za odobravanje kredita.

Visok nivo razvijenosti bankarstva bio je jedan od vanijih uslova za ekonomski razvoj zemalja Zapadne Evrope.Osnivanje prvih centralnih anaka vezuje se za poetak razvoja modernog bankarstva u svijetu. Prve centralne banke osnovane su u drugoj polovini XVII vijeka u vedskoj (Riksbank of Sweden, 1656.) i Engleskoj (Bank of England, 1694.). Centralne banke u svremenom obliku pojavile su se u XIX vijeku.

Centralna banka moe biti dravna, dioniarskog tipa, odnosno mjeovitog tipa vlasnitva i upravljanja. To je jedna od banaka ovlaena od strane drave da izdaje (tapma) novanice i kovani novac, kao zakonsko sredstvo plaanja u zemlji.

Kao osnovne karakteristike centralne banke u odnosu na poslovne banke, mogu se navesti sledee:

- emisija novanica i kovanog novca;

- regulisanje potencijala poslovnih banaka i usmjeravanje njihove kreditne politike;- nadzor nad ukupnim poslovanjem banaka i drugih finansijskih organizacija;- garant likvidnosti bankarskog sistema, odnosno uloga poslednjeg utoita (,, lender of last resort,,);

- velika uloga dravnih organa u upravljanju;

- neprofitna institucija;

- nepostojanje direktinih kreditnih odnosa sa domaim nebankarskim sektorom;

- ne postoji konkurentski odnos centralne banke i poslovnih banaka.

Zadaci ifunkcije centralne banke u veini zemalja su regulisani Zakonom o centralnoj banci.

Odnosi centralne banke i poslovnih banaka definisani su, po pravilu, Zakonima o bankarskom poslovanju pojedinih zemalja.

2. Status, organizacija i upravljanje centralnom bankom

Centralna banka se obino formira u formi akcionarskog drutva iji kapital, po pravilu, pripada dravi. ak i kada drava raspolae samo dijelom kapitala ili se akcionarima centralne banke javljaju poslovne banke ili druge finansijske organizacije, i u tim sluajevima postoji veoma vrsta veza drave i centralne banke, jer je drava izuzetno zainteresovana za efikasno funkcionisanje centralne banke.

Meutim , vrsta veza drave i centralne banke ne znai istovremeno zavisnost centralne banke. Stepen (ne) zavisnosti centralne banke od drave u pojedinim zemljama je razliit.Jedno od osnovnih pitanja poloaja i uloge centralne banke jeste stepen njene stvarne i institucionalne samostalnosti u odnosu na izvrnu vlast.

Centralna banka je u izvravanju svojih obaveza nezavisna od Savezne vlade, ali je istovremeno obavezna da sarauje sa vladom pri utvrivanju osnovnih ciljeva makroekonomske politike. U razliitim dravama stepen stvarne samostalnosti centralne banke je razliit, tako da postoje centralne banke sa visokom samostalnou u odnosu na izvrnu vlast, ali i potpuno zavisne centralne banke od izvrne vlasti.

Odreeni stepen nezavisnosti centralne banke jeste pretpostavka njeneefikasnosti i ona zavisi od mnogo faktora , kao na primjer:ekonomska i politika nezavisnost centralne banke od dravnih organa;

nezavisnost lanova organa upravljanja centralnom bankom je vea ukoliko se oni imenuju na dui rok i teko se mogu smijeniti;

pravni status banke, odnosno nezavisnost centralne banke je vea ukoliko je tee vriti izmjene zakonskih propisa kojima se reguliu prava i obaveze centralne banke.U pogledu organizacije moemo realizovati tri osnovna tipa centralne banke:

1. jedinstvena centralna banka,

2. sloeni sistem centralnih banaka i

3. nadnacionalna centralna banka.

Danas je u svijetu najvie zastupljen koncept jedinstvene centralne bake, po principu jedna drava - jedna centralna banka, a to znai da se funkcija vrhovne monetarne vlasti zemlje nalazi u rukama jednog privrednog subjekta.

Vienacionalne drave federalnog ili konfederalnog tipa se ee odluuju za sloeni sistem centralnih banaka, gdje u jednoj dravi postoji vie banaka koje obavljaju funkciju centralne banke, pri emu se jedna od njih nalazi na elu i koordinira rad cjelokupnog sistema centralnih banaka. U ovom sluaju mnogo je tee ostvariti efikasno funkcionisanje vrhovne monetarne vlasti nego u sluaju postojanja jedinstvene centralne banke.

Nadnacionalna centralna banka pojavljuje se kod grupe zemalja koje su ule u veoma visok nivo ekonomske integracije i koje su izmeu sebe stvorilemonetarnu uniju. U tom sluaju zemlje se odriu svoga monetarnog suvereniteta i svoje nacionalne novane jedinice. Na primjer, takav tip organizovanja centralne banke imaju lanice Evropske unije.

Inokosni organ koji upravlja centralnom bankom je guverner koji obino ima jednog ili vie viceguvernera. Guverner predstavlja centralnu banku u javnosti i njega, po pravilu, imenuje predsjednik drave na period koji se obino kree od 4 do 8 godine.

Pored guvernera obino postoje i odbori direktora koji su u sutini tab koji pomae guverneru u upravljanju centralnom bankom. Odluke guvernera, odnosno odbora diretora obino sprovode upravljaki odbori.

3. Osnovne funkcije centralne banke

U savremenim uslovima centralne banke u svim zemljama obavljaju sledee funkcije:

2. Funkcija monetarnog regulisanja;

3. Funkcija banke banaka;

4. Funkcija bankara drave, odnosno vlade;

5. Kontrolna funkcija (funkcija bankarskog nadzora);

6. Funkcija organizacije platnog proveta;

7. Spoljnoekonomska funkcija.

U pojedinim zemljama zastupljene su i druge funkcije centralne banke, kao na primjer:

- razvojna funkcija (kod ekonomski slabo razvijenih drava)

- informaciono-istraivaka (kod ekonomski razvijenih zemalja).

1. Emisiona funkcija

Drave daju centralnim bankama, kao svojim predstavnicima, monopol na izdavanje novanica i kovanog novca. Centralna banka donosi odluku o putanju u opticaj i povlaenju iz opticaja novanica i kovanog novca, te utvruje apoene i njihova obiljeja.

2. Funkcija monetarnog regulisanja

Mnogi autori smatraju da je ovo osnovna funkcija centralne banke, nezavisno o kojoj zemlji je rije. Centralna banka ima kljunu ulogu u definisanju i sprovoenju monetarne politike koja je istovremeno jedan od najvanijih elemenata u sklopu nae ekonomske politike zemlje.

Nain sprovoenja monetarnog regulisanja mnogo zavisi od stepena nezavisnosti centralne banke od drave, koja moe biti manja ili vea, ali nikada nije apsolutna.

Monetarno regulisanje predstavlja itav niz mjera kojima centralna banka nastoji da utie na promjene novane mase, odnosno koliine novca u opticaju i likvidnost makrosistema u cjelini.Osnovni instrumenti monetarnog regulisanja su: krediti centralne banke poslovnim bankama;

operacija na otvorenom tritu;

regulisanje obaveznih rezervi banaka;

administrativne mjere monetarnog regulisanja.

Svi navedeni instrumenti, razvrstani po razliitim kriterijumima, mogu biti:

tradicionalni i netradicionalni;

administrativni i trini;

kvantitativni i kvalitativni;

kratkoroni, srednjoroni , dugoroni, itd.

Krediti centralne banke poslovnim bankama

znaajni su kao instrument monetarnog regulisanja u zemljama sa nerazvijenim finansijskim tritem.

Kreditiranje poslovnih banaka centralna banka moe da vri na linearnoj ili selektivnoj osnovi.

linearna osnova, banka svim poslovnim bankama po unapred utvrenim kriterijumima odobrava kredite, a poslovne banke imaju potpunu samostalnost u pogledu kreditiranja krajnjih korisnika.

Selektivna osnova, banka utie na kreditne plasmane poslovnih banaka pokuavajui da preko ovog instrumenta utie na promjenu ekeonomske strukture i ukupnu privrednu aktivnost zemlje.

Selektivnim kreditiranjem poslovnih banaka, centralna banka eli istovremeno da ostvari dva cilja:

kvantitativni (regulie rast monetarnog agregata), i

kvalitativni (usmjerava kredite poslovnih banaka u namjene iz selektivnog programa).

Rediskontne operacije

Kroz ove operacije emisiju primarnog novca centralna banka vri na bazi kupovine robnih mjesnica (od poslovnih banaka koje su prethodno izvrile diskont tih istih mjenica).

U prakti postoje uslovno reeno, dvije vrste kredita koje centralna banka odobrova poslovnim bankama, a to su:

1. Standardni ili redovni kreditiOvi krediti prisutni su u ekonomski slabo razvijenim zemljama ime se obezbjeuje likvidnost makrosistema. U nekim razvijenim zemljama optimalni nivo likvidnosti makrostitema se obezbjeeje pomou nekih drugih instrumenata monetarnog regulisanja, na primjer operacije na otvorenom tritu.

2. Krediti za likvidnostOvu vrstu kredita centralna banka odobrova poslovnim bankama samo u izuzetnim sluajevima, kada dolazi do neusklaenosti u prilivu i odlivu sredstava.

Stabilnost sistema poslovnih banaka podrazumijeva da one same vode rauna o svojoj likivnosti, te da raspolau sredstvima neophodnim za premoavanje neuskladjenosti u prilivima i odlivima sredstava. Da bi sauvala svoju likvidnost poslovne banke imaju na raspolaganju etiri linije odbrane.

Prvu liniju odbrane ine obavezne rezerve koje su poslovne banke po zakonu dune da dre kod centralne banke.Druga linija odbrane su sekundarne rezerve likvidnosti koje poslovne banke po sopstvenoj odluci dre na svom raunu radi saniranja eventualnih iznenaenja u pogledu likvidnosti banke.

Trea linija odbrane podrazumjeva koritenje pozajmica (kredita) na tritu novca.

etvrta linija odbrane likvidnosti ine krediti za likvidnost koje dobijaju poslovne banke od centralne banke. U ovom sluaju, banka se pojavljuje kao garant likvidnosti bankarskog sistema (poslednje utoite poslovnim bankama).

Postoje jo i tzv. lombardni krediti. Ove kredite poslovne banke traba da koriste samo u izuzetnim sluajevima, odnosno kada ne postoji drugi nain da se prevazie krizni period likvidnosti . Kao pokrie za lombardne kredite centralna banka uzima HOV koje se nalaze na lombardnoj listi (najee su to dravne HOV).

U sistemu kratkoronog poslovanja i odnosa centralne banke sa sistemom poslovnih banaka, na poslovne banke otpada svega oko 7 % kredita i drugih oblika plasmana. ostali plasmani u sektoru kratkoronog poslovanja ,,odnose,, itavih 93,1%.

Operacije na otvorenom tritu

Pod operacijama na otvorenom tritu podrazumjevamo kupoprodaju HOV izmeu centralne banke, s jedne i poslovnih bankaka, privrede i stanovnitva, s druge strane. Politika otvorenog trita prvi put je primljena u Velikoj Britaniji poetkom XX vijeka.Pri operacijama na otvorenom tritu centralne banke sprovodi odreene procedure, koje zavise od konkretne operacije centralne banke.Te operacije mogu biti:

direktna kupoprodaja ili vezana kupoprodaja sa obaveznim otkupom (rekupovinom) po unapred ustanovljenom kursu;

defanzivne (kojima se djeluje na neplanirane promjene monetarnih agregata) i

ofanzivne ili dinamike (kojima se djeluje na planirane promjene monetarnih agregata);

sa kratkoronim (HOV sa rukom dospijea od 1 godine) i drugoronim HOV (preko 1 godine);

sa dravnim i komercijalnim HOV, te blagajnikim zapisima koje emituju same centralne banke.

Osnovne pretpostavke za efikasno koritenje ovog instrumenta monetarnog regulisanja:

veoma razvijeno finansijsko trite HOV;

velika koliina dravnih obveznica;

da drava svoje finansijske obaveze izvrava na vrijeme; da centralna banka vie kupuje dravne obaveznice nego to ih prodaje;

da zaista postoji potreba monetarnog regulisanja;

da intervencije centralne banke na tritu dravnih obveznica ne budu velike u odnosu na ukupne transakcije na tom tritu;

potrebno je da na tom tritu stalno postoji velika ponuda i traenje za dravnim obveznicama.

Kupovina i prodaja dravnih obveznica

Za kupljene dravne obveznice centralna banka vri plaanja u novcu i na taj nain kreira primarni novac. Na strani aktive dolazi do poveanja mase HOV, a istovremeno na strani pasive dolazi do porasta kvantuma primarnog novca.

Koliki e porast kreditnog potencijala poslovnih banaka biti pri nekoj od kupovnih operacija centralne banke, zavisi od toga da li se kao prodavci dravnih obeznica centralnoj banci pojavljuju poslovne banke ili privreda i stanovnitvo.

Ukoliko centralna banka vri prodaju dravnih obveznica ona za njih od kupca dobija nadoknadu u novanim sredstvima i na taj nain dolazi do povlaenja primarnog novca. Prodajne operacije centralne banke dovode do smanjenja bilansa centralne banke. Na strani aktive dolazi do smanjenja mase HOV, a na strani pasive istovremeno dolazi smanjenje kvantuma primarnog novca.

-Regulisanje obaveznih rezervi banaka

Obavezne rezerve predstavljaju dio finansijskog potencijala koje su poslovne banke dune da izdvajaju na raun centralne banke. Obavezne rezerve postoje samo u viebankarskim sistemima.

Kao instrument monetarnog regulisanja, obavezne rezerve imaju dvije osnovne funkcije:

1. Prava funkcija sastoji se u tekuem regulisanju likvidnosti makrosistema. Centralna banka izmjenama obaveznih rezervi regulie kreditni potencijal poslovnih banaka i likvidnost makrosistema u cjelini.

2. Druga funkcija sastoji se u regulisanju monetarne i kreditne multiplikacije od strane centralne banke. Smanjenje obaveznih rezervi od strane centralne banke dovodi do poveanja kreditnog i monetarnog multiplikatora, odnosno poveanja bankarskih kredita i koliine novca u opticaju. S druge strane, poveanje obaveznih rezervi smanjuje kreditni monetarni multiplikator, odnosno bankarske kredite i koliinu novca u opticaju.Instrumentom obaveznih rezervi moe se djelovati preko:

promjene osnovice za obraun obaveznih rezervi ili

promjene stope obaveznih rezerviOsnovica za obraun rezervi

Pri odreivanju osnovice za obraun rezervi postoje dva pristupa. Prema prvom u osnovicu za obraun obaveznih rezervi ubraja se samo jedan dio depozita nebankarskih transaktora kod poslovnih banaka, a prema drugom pristupu ubrajaju se ukupni depoziti nebankarskih transaktora kod poslovnih banaka.

Stopa obavezni rezervi

Ako se obavezne rezerve primjenjuju na sve depozite nebankarskih transaktora kod poslovnih banaka, onda stopa po kojoj se one obraunavaju moe da bude:

jedinstvena stopa obaveznih rezervi na sve depozite ili

diferencirana stopa obaveznih rezervi.

Jedinstvena stopa primjenjuje se u ekonomski najrazvijenijim zemljama, jer u njima dolazi do intezivnijeg prelivanja depozita u druge i operacije na otvorenom tritu i regulisanje kamatnih stopa predstavljaju osnovne instrumente monetarnog regulisanja..

Diferencirana stopa primjenjuje se u ekonomski slabije razvijenim zemljama .

Diferencirana stopa trebala bi da ima vii nivo od jedinstvene stope, ali to sa svoje strane znai da su poslovne banke vie zavisne od centralnih banaka.

Administrativne mjere monetarnog regulisanjaTo su:

** odreivanje limita rasta kreditnih plasmana;

** protfolio regulisanje kreditnih plasmana;

** odreivanje visine kamatnih stopa.

** Odreivanje limita rasta kreditnih plasmana**

Limitiranje kreditnih plasmana na dostignutom nivou ili ograniavanje njihovog rasta prisiljava poslovne banke da dio svoga potencijala dre kao ,,mrtve,, rezerve koje ne doprinose uveanju njihovog prihoda.

** Portfolio regulisanje kreditnih plasmana**

Preko ovoga instrumenta centralna banka usmjerava kreditne plasmane poslovnih banaka u odreene namjene, ali bez neposrednog odobravanja dodatnih kredita to je sluaj kod selektivnog kreditiranja poslovnih banaka od strane centralne banke.Ovom mjerom centralna banka prisiljava poslovne banke da formiraju sekundarne rezerve koje poslovne banke dre u obliku dravnih HOV. Na taj nain se obezbjeuje laki plasman dravnih HOV i nia kamatna stopa na njih.

** Odreivanje visine kamatnih stopa **U uslovima ogranienja gornjih granica kamatnih stopa olakava se dostup kreditima veem broju nebankarskih transaktora, te dolazi do vee tranje od ponude kredita.

Meutim, ogranienje gornjih granica kamatnih stopa na depozite nebankarskih subjekata kod poslovnih bankaka ima za posljedicu da slobodna funkcijska sredstva ne dolaze u banke u vidu deopozita nego se usmjeravaju za druge namjene, npr. kupovinu inostrane valute.

3.Funkcija banke banaka

Neophodno je da centralna banka obezbijedi optimalnu cijelokupnog makrositema. Njeni glavni klijenti su poslovne banke koje su neka vrsta posrednika izmeu centralne banke i sektora privrede i stanovnitva. Zbog toga centralna banka preko kreditiranja poslovnih banaka vri snabdijevanje makrosistema potrebnom koliinom novane mase i na taj nain obezbjeujenjegovu optimalnu likvidnost.4.Fukcija bankara drave, odnosno vladeU ovoj funkciji centralna banka se pojavljuje kao blagajnik, konsultant ili kreditor drvanih organa.

U centralnim bankama mnogih drava otvoreni su rauni vlade i njenih ministarstava i preko njih se vri priliv budetskih prihoda i izmirenje budetskog rashoda.

Centralna banka konsultuje vladu po itavom nizu pitanja, kao na primjer pri formiranju ekonomske politike i slino.

Preko kreditiranja drave, centralna banka vri finansiranje dravnog duga i deficita budeta drave.

5. Kontrolna funkcija (funkcija bankarskog nadzora)

Ova funkcija se realizuje preko praenja, kontrole i korigovanja poslovnih aktivnosti bankarstva.

Nadzor nad poslovnim bankama centralna banka obavlja neposredno ili zajedno sa drugim organima, na primjer ministarstvima finansija i slino.

Osnovni pravci bankarskog nadzora nad poslovnim bankama su:

izdavanje dozvola za rad i obavljanje odreenih operacija;

provjra i analiza finansijskih izvjetaja;

propisivanje odreenih normativa i kontrola njihovog ponaanja i slino.

6. Funkcija organizacija platnog prometa

Centralna banka je obavezna da obezbjedi brzo i efikasno funkcionisanje platnog prometa u zemlji. Uee centralne banke u platnom prometu nijeobavezno, jer sam platni promet moe da se obavlja preko poslovnih banaka ili specijalizovanih organizacija za platni promet.7. Spoljnoekonomska funkcija

Centralna banka regulie plaanje i kreditiranje prema inostranstvu i upravlja spoljnim fugovima i deviznim rezervama zemlje, te vodi rauna o stabilnosti deviznog kursa.

Razvojna funkcija

Ovu funkciju centralne banke vre u ekonomski slabije razvijenim zemljama, i to uz pomo selektivnog kreditiranja pojedinih privrednih organa.

Informaciono-istraivaka funkcija

Ova funkcija naroito je znaajna kod ekonomski razvijenih zemalja. Centralne banke postaju znaajni informaciono-statistiki centri koji raspolau izobiljem dragocjenih informacija, a koje se korste u samomistraivakom radu u samim centralnim bankama, ali koje su znaajne i za naune institucije i slino.

D o d a t a k

Evropska centralna banka (ESV)

Od 1. juna 1998. godine poela je da radi Evropska centralna banka (European Central Banka-ESV), a ESV i nacionalne centralne banke zemalja eura formirajuevropski sitem centralnih banaka (ESCB).

Osnovni zadaci ESCB ukljuuju:

definisanje i srpovoenje monetarne politike EU;

rukovoenje deviznim poslovima;

dranje i upravljanje deviznim rezervama zemalja lanica;

omoguavanje to efikasnijeg platnog prometa;

sprovoenje prudencijalnog nadzora nad kreditnim institucijama i stabilnost finansijskog sistema.

Kapital kojim ESV raspolae je 5 milijardi eura koje su uplatile lanice ESCB. Svaka zemlja lanica uestvuje u formiranju deviznih rezervi ESCV do ukupnog iznosa od 50 milijardi eura.

EURO - jedinstvena evropska valuta koja se sastoji od 100 centi. Na samom poetku 1998. godine utvren je vrst kurs izmeu eura i svih 11 nacionalnih valuta koje ostaju u funkciji tokom prelaznog perioda.Zakljuak

Centralna banka spada u red najznaajnijih finansijskih institucija i njena uloga je izuzetno vana na tritu novca. Znaaj centralnog bankarstva za privredu pojedinih zemalja u savremenim uslovima postaje sve znaajniji.

Centralne bankesu te koje reguliu koliinu novca u opticaju, odnosno koliinu novca u prometu, a koje neposredno utiu na potronju privrede i stanovnitva.

injenica je da se meunarodni odnosi uspostavljaju putem odnosa ponude i tranje, a ta dva fenomena zavise od koliine novca koja cirkulie na tritu, jer trite je centar uspostavljanja odnosa ponude i tranje.

Centralne banke ujedno tite valutu pojedinih zemalja i na taj nain obezbjeuju vei stepen nezavisnosti istih zemalja, za razliku od onih drava koje ne uivaju zatitu monetarnog sistema od strane centralnih banaka.

Centralno bankarstvo razvilo se polovinom XIX vijeka i do dananjeg dana se nalazi na visokoj ljestvici razvoja, stabilnosti i, to je najvanije, prua najveu podrku monetarnom sistemu.

Najbolja organizacija centralnog bankarstva ogleda se u principu jedna drava-jedna centralna banka, jer se time obezbjeuje efikasno funkcionisanjevrhovne vlasti, a znaaj efikasnog funkcionisanja iste je oigledan.

LiteraturaProf. Dr Mladen Ivani

Principi ekonomije

Banja Luka, 2002.

Prof. Dr Jovan B. Duani

Novac

Zadubina Andrejevi, 2001.

Dr Novo Plakalovi

Monetarna ekonomija (teorija, institucije i politika)

I.S. 2004.

Pau A samuelson, William D. Nordhaus

Ekonomija

2000, Mate d.o.o., Zagreb

Petnaesto izdanje

Prof. Dr Mladen Ivani, Principi ekonomije, Banja Luka, 2002.

Prof. dr Mladem Ivani, Principi ekonomije, Banja Luka, 2002.

Prof. Dr Jovan Duanovi: Novac, Zadubina Andrejevi, 2001. godine.

4 Prof. dr arko Risti, prof. dr Slobodan Komezec: Globalni finansijski menadment, Geomenaderska finansijska ekonomija, Beograd 1998. godine

PAGE 4