PANEVROPSKI UNIVERZITET„APEIRON“ BANJA LUKA

FAKULTET PRAVNIH NAUKA

CENTRALNA BANKA

PROFESOR: STUDENT:

Prof. Dr Nevenka Nićin Inga LukajićMakroekonomija

Banja Luka, 2009

1

SADRŽAJ:

1. Uvod............................................................................ 3

2. Kratak istorijat nastanka CB u svijetu...................... 4

3.Uloga Centralne banke...............................................6

4. Instrumenti centralne banke .....................................7

a.) Operacije na otvorenom tržištu......................... 7

b.) Politika obaveznih rezervi................................... 8

c.) Eskontna politika,................................................. 8

d.) Politika aktiviranja i dezaktiviranja depozita ... 9

5. Regulisanje i supervizija rada banaka .....................9

6. Značaj rada Centralne banke................................. 11

6.1.Održavanje spoljne likvidnosti.......................... 12

6.2.Obavljanje određenih poslova za račun države................................................................. 12

6.3.Ostale funkcije.................................................... 12 7. Centralna banka i tržište novca.............................. 13

8. Nezavisnost centralnih banaka............................... 17

9. Zaključak....................................................................18

10. Literatura................................................................... 19

2

1. Uvod

Centralna Banka spada u red najvažnijih finansijskih institucija u okviru finansijskog sistema i finansijskih institucija u okviru finansijskog sistema i finasijskih institucija svake zemlje. Ona obavlja veći broj funkcija koje doprinose ostvarivanju kako makro tako i mikro ekonomskih ciljeva.

Na makro nivou, Centralna Banka je odgovorna za sprovođenje monetarne, kreditne i devizne politike što ima značajnije implikacije na opštu privrednu ravnotežu. Na makro nivou ona vrši kontrolu i daje podršku funkcionisanju većeg broja finansijskih institucija koje čine finansijski sistem.

Prve centralne banke u mnogim zemljama nastaju još u XVIII i drugoj polovini XIX vijeka. U početku neke od njih su se nalazile u privatnom vlasništvu (primjer Bank of England, formirana još 1694. kao akcionarsko društvo), ali kasnije su pretvarane u državne institucije. Potiču od različitih emisionih institucija, što asocira na jednu od njihovih prvih i osnovnih funkcija - emisiju novca. Pored toga, one su obavljale poslove za finansiranje državnih rashoda. Vremenom broj funkcija centralne banke se širio u pravcu visokog nivoa regulative i supervizije poslovanja banaka. One postaju centralna ustanova i institucija finansijskog sistema i najvažniji organ u ostvarivanju ciljeva monetarno-kreditne politike.

Na taj način su bile u prilici da spriječavaju različite probleme i haos koji bi mogao da nastane u funkcionisanju realnog i finansijskog sektora.

3

2. Kratak istorijat nastanka CB u svijetu

1668. - prva centralna banka u svijetu je formirana 1668. godine u Švedskoj pod nazivom Riksbank. Osnovana je od strane parlamenta i nalazila se pod kontrolom države, mada je bila uključena u određene komercijalne poslove.

1694. - formirana je u Londonu Bank of England - jedna od najpoznatijih centralnih banaka. Formirana je kao privatna komercijalna banka u formi akcionaraskog društva koja je imala zadatak da kupuje državne hartije od vrijednosti koje su u velikom obimu bile emitovane 1693. godine. Kao banka u privatnom vlasništvu funkcionisala je sve do 1945. godine, da bi zvanično bila nacionalizovana 1947. godine.

1736. - godine Nacionalna banka Danske - takođe osnovana kao privatna sa pravom da emituje note. Poslije trideset sedam godina, 1773. godine Danska vlada je je preuzela kontrolu. U istoriji bankarskog poslovanja Nacionalna Banka Danske je ostala zabilježena kao jedina centralna banka u državnom vlasništvu koja je ikada bankrotirala. To se dogodilo 1813. godine. Razlog je bila prevelika emisija nota koje nisu imale dovoljnog pokrića u zlatu. Već naredne 1814. godine Banka je ponovo otvorena, ali ovoga puta osiguranje za note nije bilo u zlatu, već u nekretninama.

1800. – godine, Banque de France - Francuska banka formirana u vrijeme vladavine Napoleona Bonaparte. U početku se nalazila u privatnom vlasništvu, ali je od 1806. godine Vlada počela da određuje Guvernera i dva viceguvernera. Pored izdavanja novca imala je zadatak da stabilizuje kamatne i diskontne stope. Nacionalizovana je 1945. godine.

1816. - Austrougarska banka - koja je imala veoma razvijen sistem filijala od kojih su mnoge bile i na teritoriji bivše Jugoslavije.

1850. - Narodna Banka Belgije - koja je predstavljala uzor po kome je formirana Narodna Banka Srbije.

4

1875. - godine Reichs Bank - njemačka centralna banka koja je 1957. godine promjenila naziv u Bundesbank.

1882. - Nipon Ginko (Bank of Japan) - Japanska Banka.

1884. - Privilegovana Narodna Banka Kraljevine Srbije.

1893. - Banca d' Italia - Italijanska Banka - nastala poslije ujedinjenja Italije. Prije toga je postojala u obliku lokalnih centralnh banaka.

1905. - Švajcarska Narodna Banka - koja je u sadašnjem obliku bila formirana na osnovu referenduma.

1913. - Federal Reserve System - Sistem federalnih rezervi - decentralizovani sistem centralnih banaka SAD koji obuhvata 12 banaka.

1934. - Bank of Canada - Kanadska banka - Jedna od najmlađih centralnih banaka.

1999. - European Central Bank (ECB) Evropska Centralna Banka koja se sa sistemom centralnih banaka Evrope (European System of Central Banks - ESCB) smatra jednim od najnezavisnijih sistema centralnih banaka u svijetu.

3. Uloga Centralne banke

Centralna banka ima izuzetnu ulogu.

Ona reguliše monetarnu politiku, utiče na visinu kamatnih stopa, nivo kredita, odnose ponude i tražnje novca, nivo deviznog kursa, itd. Na taj način ona direktno ili indirektno utiče na najvažnija zbivanja na finansijskim tržištima, finansijskom sistemu ali i šire – na cjelokupnu privredu jedne zemlje. Osnovne funkcije i zadatke centralne banke mogli bismo da sumiramo u slijedećem:

5

Emisija novčanica, novca i kredita – Riječ je o već pomenutoj emisionoj funkciji, koja se nalazila u osnovi njihovog formiranja. Centralna banka preko svojih specijalizovanih institucija ili organa (zavoda za štampanje novčanica) emituje gotov novac. Međutim, ona emituje i primarni novac tako što odobrava kredite poslovnim bankama ili kupuje od njih nedospjela potraživanja. Na taj način ona održava potrebnu količinu novca u opticaju i reguliše visinu kamatnih stopa na finansijskom tržištu. U vezi emisione funkcije centralne banke mogli bismo da citiramo profesora Dugalića koji na jednom mjestu konstatuje „emisiona banka je kao banka svih banaka, od izuzetnog značaja za sprovođenje monetarne i kreditne politike, stabilnosti nacionalnog novca i kretanja deviznog kursa, pa samim tim i djelovanje cjelokupnog finansijskog sistema“ (V. Dugalić, 1999.)

Sprovođenje mjera kreditno-monetarne politike – Vrlo značajna funkcija od čijeg obavljanja zavisi monetarna, a često i ukupna privredna stabilnost. U doba postojanja zlatnog standarda, dakle faktički sve od početka 70-tih godina XX vijeka ova funkcija nije predstavljala suviše veliki problem. Međutim nakon toga ova uloga centralne banke dobija sve više na značaju. U tom smislu centralna banka može da ostvaruje veći broj ciljeva od kojih su najvažniji:

- Podsticanje privrednog rasta - centralna banka mora da obezbjedi stabilnost finansijskog sistema, što sa svoje strane treba da doprinese stvaranju osnova za stabilan rast.

- Stabilnost kamatnih stopa i spriječavanje pojave finansijskih kriza čime se doprinosi stabilnosti finansijskih tržišta.

- Stabilnost deviznog tržišta - da postoje usklađeni odnosi između ponude i tražnje, kako bi devizni kurs bio realna cijena tih odnosa.

- Stabilnost cijena - suština je u spriječavanju inflacije.- Zaštita od sistematskog rizika - kroz nadležnost na

segmentu tržišta novca.- Doprinos razvoju finansijskog sistema

6

4. Instrumenti centralne banke

U sprovođenju mjera kreditno-monetarne politike centralna banka ima više instrumenata. Neki od njih su:

a.) Operacije na otvorenom tržištu, koje predstavljaju važnu polugu monetarne politike putem koje centralna banka ima uticaj na zbivanja na finansijskim tržištima. Suština je u tome to da se centralna banka pojavljuje na finansijskim tržištima kao kupac ili prodavac određenih državnih hartija od vrijednosti. Aktivnosti koje centralna banka preduzima, dakle, kupovina ili prodaja hartija zavisiće direktno od ciljeva kreditno-monetarne politike. Ukoliko je cilj povećanje Količine novca (novčane mase), tj. ukoliko je riječ o ekspanzivnoj politici, centralna banka će vršiti kupovinu državnih hartija od vrijednosti, čime će doći do likvidnosti banaka i njihovog kreditnog potencijala. Obrnuto u slučaju realizacije restriktivne kreditno-monetarne politike, centralna banka će prodajom hartija od vrijednosti smanjivati količinu novca u opticaju i kreditni potencijal poslovnih banaka. U SAD je ovo veoma značajan mehanizam regulisanja nivoa novčane mase i centralna banka odnosno Sistem federalnih rezervi ga sprovodi preko posebnog Federalnog komiteta za operacije na otvorenom tržištu (Federal Open Market Committee - FOMC) koji je kreiran još 1993.godine.

b.) Politika obaveznih rezervi, koja je vrlo značajna ne samo u realizaciji ciljeva kreditno-monetarne politike preko kontrole visine kreditnog potencijala, nego i za kontrolu bankarskog sistema i održavanje likvidnosti banaka. Njenu suštinu predstavlja utvrđivanje osnove i stope izdvajanja banaka iz svog depozitnog potencijala u korist obaveznih rezervi kod centralne banke. Povećanje stope obaveznih rezervi obično je signal restriktivne kreditno-monetarne politike, pošto se time povlači dio novca i smanjuje nivo kreditnog potencijala banaka raspoloživog za plasiranje. Obrnuto, u slučaju ekspanzivne monetarne politike, smanjivaće se stopa obaveznih rezervi, što će dovesti do povećanja kreditnog potencijala banaka, čime se podiže nivo novčane mase preko mogućnosti novog kreditiranja.

7

c.) Eskontna politika koja se sastoji u određivanju visine eskontnih (diskontnih) stopa i uslova za odobravanje kredita na toj osnovi (takozvani reeskont), gdje se definišu parametri kao što su: visina kredita, rok trajanja, namjena i slično. U slučaju da centralna banka želi da poveća količinu novca u opticaju, dakle u slučaju ekspanzivne monetarne politike ona će odabrati nivo eskontnih stopa, što će imati za poslijedicu povećano uzimanje kredita. Sa druge strane ukoliko je cilj smanjivanje novca u opticaju, što se označava pojmom restriktivna monetarna politika, tada će povećavati eskontne stope i povlačiti kredite.

d.) Politika aktiviranja i dezaktiviranja depozita, takođe predstavlja instrument kreditno-monetarne politike za regulisanje visine novčane mase. Dezaktiviranje depozita znači njihovo povlačenje u smislu uvođenja različitih ograničenja u korištenju slobodnih sredstava. I obrnuto, aktiviranje depozita znači ukidanje ograničenja za njihovo slobodno korišćenje. Ova mjera danas nema nikakav značaj.

5. Regulisanje i supervizija rada banaka Regulisanje i supervizija rada banaka je funkcija u okviru koje centralna banka reguliše i vrši kontrolu rada banaka i drugih finansijskih institucija. Regulativa banaka podrazumijeva definisanje niza zakonskih i drugih propisa koji omogućavaju nesmetano funkcionisanje bankarskog sistema. Kontrola i supervizija mogu da se vrše na različite načine, bilo direktno, bilo indirektno. Centralna banka može da vrši licenciranje banaka, davanje odobrenja za njihov rad, zahtijevanje poštovanja visokih standarda poslovanja, davanje saglasnosti za izbor direktora, spriječavanje različitih manipulacija i ukazivanje na problematične banke. U ostvarivanju ove posljednje funkcije postoji jedna tehnika koja se naziva CAMEL. Riječ je o akronimu koji u svom nazivu sadrži pet bitnih parametara na bazi kojih se vrši kontrola banaka. Ti parametri su:

-C- Capita l - Kapital banke

-A- Assets quality- Kvalitet aktive

8

-M- Management- Menadžment banke, odnosno upravljački tim

-E- Earnings - Prihodi, odnosno potencijal za ostvarivanje dobiti, i

-L- Liquidity – Likvidnost

Vrlo često se ističe kako su banke veoma regulisane i kontrolisane finansijske institucije.Na taj način se obezbjeđuje njihovo zdravlje, a zdrave banke su značajne zato što:- su sposobne da privlače nove deponente i obezbjeđuju

dovoljan iznos kredita,- predstavljaju mjesto za privlačenje malih štediša,- obezbjeđuju pretvaranje novca u kredite.

(Ilustracija 1.)

Banka za međunarodnu privredu i kredite - Bank of Credit and Commerce International - BCCI je bila primorana da zatvori svoje šaltere jula mjeseca 1991. godine.Višegodišnja istraga je pokazala kako je banka umješana u mnoge problematične poslove koji su bili posljedica propusta u kontroli njenog rada.Kao glavni razlog jednog od najvećih skandala krajem XX vijeka smatrao se nedostatak koordinacije u kontroli i superviziji rada BCCI između više zemalja.BCCI je osnovao 1972. godine pakistanski državljanin Aga Hasan Abedi (Adha Hasan Abedi) u Luksemburgu.Banka je od početka imala međunarodnu poslovnu orijentaciju. Kontrola rada banaka u Luksemburgu bila je relativno slaba. Obavljala se preko Monetarnog instituta Luksemburga (Institut Moneteire Luxeborgeois - IML).Skoro 15 godina BCCI je poslovala gotovo bez ikakve ozbiljnije kontrole. Od samog početka svoga postojanja, poslovanje BCCI je imalo sumnjive dimenzije. Bili su uključeni u finansiranje mnogih ilegalnih operacija, pranje novca, pružanje finansijske podrške međunarodnim teroristima i diktatorima. Kasnije je otkriveno da su pomagali Manuela Norijegu u Panami, Ferdinanda Markosa na Filipinima, Sadama Huseina u Iraku. Banka je osnovana u Luksemburgu, ali vrlo brzo je sjedište preneseno u London. IML je 1987. godine uspostavio sporazum o kontroli BCCI sa sedam zemalja. Tek tada se u kontrolu ozbiljnije uključila i Bank of England, koja je do 1990. godine otkrila niz

9

manipulacija. Ova banka je bila dobro poznata britanskoj centralnoj banci, ali samo iz operacija u Velikoj Britaniji, gdje je BCCI još 1973. godine otvorila prvu filijalu. Do 1977. godine Banka je već imala 45 filijala, a planovi su bili da se još više šire. Međutim, britanska vlada to nije dozvolila zbog osnovane sumnje da je u pitanju postojanje prisnih veza sa pojedinim zemljama Bliskog istoka. Ipak, BCCI je imala značajne operacije u Velikoj Britaniji. Do 1990. godine imali su oko 10.000 deponenata, uglavnom imigranata arapskog porjekla, sa kapitalom oko blizu 20 milijardi dolara i predstavništima u preko 70 zemalja.Skandal sa BCCI je započeo 1990. godine kada je sud na Floridi proglasio BCCI krivom u vezi sa obavljanjem poslova pranja novca za potrebe Kolumbijskog narko kartela. Banka odlučuje da promjeni sjedište u Abu Dabi. Već se naslućivao veliki gubitak i u istragu se aktivnije uključuje Bank of England.Istraga je pokazala mnoge propuste u poslovanju – BCCI je odobravala pojedine kredite bez potrebne dokumentacije, djeljeni su bogati pokloni odobravani krediti bliskim rođacima menadžera banke bez kamate, nisu naplaćivana potraživanja od „prijatelja“ banke, itd. Jula 1991.godine BCCI je formalno zatvorena.

Epilog - deponenti širom svijeta su izgubili preko 12 milijardi dolara.

U velikoj Britaniji šeme zaštite investitora su bile takve da su pokrivale depozite do 20.000 funti i to sa 75 %. Mnogi veliki depozitari su pretrpili značajne gubitke. Ipak, iznenađujuće dobro je tekao proces likvidacije. Do 1998. godine vraćeno je 46 % svih dugovanja BCCI.

10

6. Značaj rada Centralne banke

Centralna banka može značajno da unese sigurnost u poslovanje banaka preko politike osiguranja depozita. Na taj način se dodatno afirmiše povjerenje u bankarski i cjelokupni finansijski sistem. Praksa osiguranja depozita je započela poslije velike krize 30-ih godina XX vijeka, kada je preko 9.000 banaka i štedionica bankrotiralo a mnogi deponenti ostali bez cjelokupnog svog imetka. Tada je kreirana Federalna korporacija za osiguranje depozita ( Federal Deposit Insurance Corporation - FDIC) koja je počela da osigurava depozite i na taj način osigurava sigurnost u cjelokupan bankarski sistem. Glavna svrha FDIC je bila da obezbjedi povlačenje depozita u slučaju bankrotstva banaka. Slični sistemi osiguranja depozita postoje i u drugim zemljama. U Evropi, Njemačka je prva uvela takav sistem još 1966. godine, da bi ga inovirala i proširila 1974. godine. Japan je kreirao sličan sistem 1965. godine, francuska 1980, Velika Britanija 1982, Italija 1987, Srbija poslije promjena 2001.godine.

6.1.Održavanje spoljne likvidnosti - U obavljanju ove funkcije centralna banka je vrlo angažovana na segmentu deviznog tržišta, gdje ostvaruje ciljeve devizne politike. Neki od osnovnih ciljeva ove politike su: normalno obavljanje platnog prometa i obezbjeđenje međunarodne likvidnosti zemlje, održavanje ravnoteže platnog bilansa, održavanje stabilnosti deviznog kursa, upravljanje deviznim rezervama, praćenje i kontrola obavljanja poslova sa inostranstvom, otplata dugova, itd.

6.2.Obavljanje određenih poslova za račun države - kao što su različiti kreditni i fiskalni poslovi. U tom smislu, zakonska regulativa svake zemlje striktno određuje djelokrug rada i ovlašćenja centralne banke. Na primjer, centralna banka može da upravlja nacionalnim dugom ili obavlja neke druge poslove od javnog interesa.

11

6.3. Ostale funkcije-kao što su:

-pomoć pri održavanju likvidnosti ostalih učesnika na finansijskim tržištima - naročito banaka,

- politika selektivnog kreditiranja određenih regiona, sektora, aktivnosti ili privrednih subjekata

-poslovi u vezi sa održavanjem i kontrole rezervi plemenitih metala, takozvana zlatna politika,

-obezbjeđivanje adekvatnih podataka, informacija i sprovođenje različitih ekonomskih istraživanja, itd.

7. Centralna banka i tržište novca

Centralna banka ima veoma značajnu ulogu na mnogim segmentima finansijskog tržišta. Posebno je aktivna na segmentu tržišta novca, gdje direktno određuje količinu novca u opticaju i visinu kratkoročnih kamatnih stopa. Takođe, značajne su njene uloge na tržištu kapitala i deviznom tržištu. Centralna banka se pojavljuje ne samo kao običan učesnik u poslovima na finansijskim tržištima, već često i u ulozi regulativnog tijela.

Njena ogromna uloga je u afirmaciji povjerenja i zaštiti ostalih učesnika.

Centralna banka može odigrati značajnu ulogu u razvoju finansijskog tržišta na dva načina:

- Emisijom kvalitetnih hartija od vrijednosti, koje će biti atraktivne za ostale učesnike,

- Operacijama na otvorenom tržištu, gdje se može pojavljivati u ulozi kupca ili prodavca već emitovanih finansijskih instrumenata, čime povećava obim prometa i broj transakcija. To može djelovati podsticajno i za veće učešće ostalih učesnika na finansijskim tržištima.

Centralna banka mora biti potpuno nezavisna i samostalna u svome radu. Ovom pitanju se u posljednje vrijeme poklanja

12

izuzetno velika pažnja širom svijeta. Čak se sprovode istraživanja stepena nezavisnosti centralne banke od uticaja političkih struktura i izvršne vlasti. Nezavisnost i samostalnost centralne banke se ogleda u sposobnosti da preduzima sve neophodne mjere kako bi se ostvarili zacrtani ciljevi. Ponekad, pojedine mjere mogu biti nepopularne i protiv interesa pojedinih političkih struktura. Međutim, iskustva mnogih velikih zemalja –SAD, Velike Britanije, Njemačke, Japana i drugih nas uče da sa ovim pitanjem ne treba imati puno kompromisa. Kako su obezbjedili samostalnost svoje centralne banke u SAD najbolje se može vidjeti iz ovog primjera:

(Ilustracija 2.)

Sistem Federalnih Rezervi- Federal Reserve System (the FED), skraćeno FED predstavlja ustvari centralnu banku SAD. FED je kreiran zakonom iz 1913. godine i sudeći po tome može se reći da su SAD veoma kasno dobile centralnu banku. Međutim, predistorija je malo drugačija.

Prvi pokušaj kreiranja centralne banke SAD se vezuje za 1791. godinu kada je Aleksandar Hamilton (Alexander Hamilton) prvi sekretar trezora SAD formirao banku the Bank of Unted States. Ona je nastala pio uzoru na Bank of England sa ciljem da servisira potrebe drževnog trezora. Međutim, političke intrige su uticale da je banka do svog rasformiranja 1811.godine doživjela više skandala. Par godina kasnije, 1816. učinjen jedrugi pokušaj kreiranja centralne banke forniranjem the Sekond Bank of United States, ali i on je kao i prethodni propao 1836. godine uglavnom, iz istih razloga.

Poslije toga je nastala jedna velika praznina u kojoj nije bilo efikasnih zaštita deponenata centralne kontrole banaka, već su banke morale da ispunjavaju određene minimalne zahtjeve koje su propisivale pojedine savezne države. Takav sistem je u osnovi smatran vrlo liberalnim, ali je dovodio do povremenih kriza i panika. Naročito je bila pogubna kriza iz 1907. godine. Ona je uticala na oživljavanje ideje o formiranju centralne banke.

13

U SAD su postojali vrlo jaki otpori o kreiranju jedne centralizovane centralne benke. Umjesto toga prošla je ideja o kreiranju decentralizovanog sistema sa 12 regionalnih (ili okružnih banaka).

Zakon je donešen 1913. godine, čime je FED i zvanično formiran sa ciljem da obezbjedi dovoljno novca i kredita za nesmetano obavljanje privredne aktivnosti. Zvanično, jedna od osnovnih uloga FED je da „održi zdravlje privrede finansijskog sistema“. U tom smislu on je sprovodio monetarnu politiku i kontrolisao rad banaka. Vrlo brzo po osnivanju je uveden mehanizam obaveznih rezervi za sve banke u sistemu.

FED se sastoji od pet osnovnih elemenata:

- 12 okružnih banaka, najvažnija je u Njujorku, a ostale su locirane u: Bostonu, Filadelfiji, Ričmondu , Atlanti, Čikagu, Sent Luisu, Mineapolisu, Kanzasu, Dalasu, i San Francisku.

- Banaka članica - kojih je oko 4.300, što predstavlja negdje oko 35% od ukupnog broja svih banaka u SAD

- Odbora Guvernera - koji se sastoji od sedam članova- Komiteta za operacije na otvorenom tržištu (Federal Open

Commitee - FOMC) koji se sastoji od 12 članova i to svih sedam guvernera plus još pet predsjednika iz sistema od dvanaest okružnih banaka

- Savjetodavnog komiteta.Sjedište FED je u Vašingtonu gdje se nalazi i Odbor Guvernera.

Odbor Guvernera Board of Governors) se sastoji od sedam članova koje imenuje predsjednik SAD a imenovanje potvrđuje Kongres. Posebna specifičnost je da mandat svakog člana traje 14 godina, pri čemu se po jedan bira svake druge godine. Suština je u tome da se u potpunosti izbjegne uticaj političkih struktura na izbor Guvernera. Npr. predsjednik bi želio da postavi „svoje ljude“ (4-7 članova) za to bi mu trebalo punih osam godina, a tada bi mu prema Ustavu ionako istekao mandat, (naravno, uz uslov da pobijedi dva puta na izborima). Na taj način se obezbjeđuje visok stepen nezavisnosti i samostalnosti Guvernera od političke volje bilo koga.. Odbor ima svog Predsjednika koji se bira na mandat od četiri godine. Najvažnije uloge Odbora se

14

sastoje u kontroli poslovanja komercijalnih banaka i kontroli monetarne politike.

8. Nezavisnost centralnih banaka

Talas zalaganja za visok stepen nezavisnosti centralnih banaka je novijeg datuma. U periodu od 1989-1991.godine tri zemlje – Novi Zeland, Meksiko i Kanada su preduzele niz akcija na osamostaljivanju svojih centralnih banaka. Smatra se da je potpisivanjem sporazuma u Masrihtu i kreiranjem Evropske centralne banke obezbjeđen vrlo visok stepen nezavisnosti ove finansijske institucije. Koliko znači nezavisnost bankarskog sistema najbolje može da posluži primjer SR Jugoslavije 90-tih godina naročito u periodu 1991-1994. godine kada je za vrijeme mandata tri guvernera bjesnila najžešća hiperinflacija u istoriji čovječanstva. Glavni razlog je ležao u njihovoj ogromnoj zavisnosti volje političkih struktura. Jedna od važnijih tendencija u radu centralnih banka je vezana za prihvatanje određenih međunarodnih standarda kontrole. Posebno bitna pitanja su vezana povećanje značaja regulisanja visine i strukture kapitala, takozvana kapitalna adekvatnost.

Juna 1988. godine u Bazelu su usvojeni određeni standardi od strane vodećih zemalja svijeta – SAD, Kanade, Japana, zemalja zapadne Evrope.

Oni su poznati pod nazivom Bazelski standardi i ustvari predstavljaju prihvatanje određenih proporcija (ili racija) kojih banke treba da se pridržavaju u svome poslovanju. Važno je napomenuti da banke i u našoj zemlji moraju da poštuju navedene standarde.

15

9. Zaključak

Samo ukoliko je nezavisna i samostalna u svome radu centralna banka može da pomogne u ostvarivanju makro i mikro ekonomskih ciljeva, kao što su niska inflacija, jeftini krediti, niska nezaposlenost, efikasan bankarski i finansijski sistem, itd.

16

LITERATURA:

FINANSIJSKA TRŽIŠTA I INSTRUMENTI, Dr Dejan D. Erić II izmjenjeno i dopunjeno izdanje, Čigoja štampa, 2003. Beograd

LEKSIKON BANKARSTVA sa stručnom terminologijom, Dobrivoje Milojević I izdanje, MeGraf štampa, 2003 Beograd

U OBLIKU NOVCA, Kenneth M. Mois, Alan M.Siegel, prof.dr Stojan Dabić, I izdanje, IQ Media 1995. Beograd

17