REHBERLĠK

ÇAĞDAġ EĞĠTĠM ANLAYIġI VE ÖĞRENCĠKĠġĠLĠK HĠZMETLERĠ

Hızlı sosyo-kültürel ve ekonomik değiĢmeler,teknoloji alanındaki geliĢme ve buluĢlar,demokratik düĢüncelerin yaygınlaĢması, insanaverilen değerin artması gibi sebeplerle insanlarıneğitime olan bakıĢ açısı değiĢmiĢtir.

ÇağdaĢ, bilimsel anlayıĢa göre eğitim; bireyinbedensel, zihinsel ve sosyal yeteneklerinin kendisive toplum için en uygun Ģekilde geliĢmesineyardımcı olma sürecidir. Bu nedenle, çağdaĢeğitimde bireyin kendisini gerçekleĢtirmesineyardımcı olmak amaçlanır.

ÇAĞDAġ ANLAYIġA GÖRE EĞĠTĠMĠNAMAÇLARI

ÇağdaĢ anlayıĢa göre eğitimin genel amacı; gerekbedensel gerekse zihinsel olarak sağlıklı, yaĢadığıtopluma etkin Ģekilde uyum sağlayabilen veinsanlığa katkıda bulunabilen bireyleryetiĢtirmektir;bireyin kendini gerçekleĢtirmesineyardımcı olmaktır.

Bu genel amaca göre çağdaĢ eğitimin bireyi “kendisiiçin” ve “toplum için” yetiĢtirmek amacındaolduğunu görmekteyiz.

1. Bireyi Kendisi Ġçin YetiĢtirmek

Eğitimde amaç, bireyin önce “kendisi için” yararlı vegerekli donanımları kazanmasını sağlamaktır.Eğitim bunu gerçekleĢtirmek için Ģu alt amaçlaraulaĢmaya çalıĢır:

Bireyi bir meslek sahibi yapmak

Bireyin toplumsal uyumunu sağlamak

Bireye, kendisini geliĢtirme olanakları sağlamadayardımcı olmak.

2. Bireyi Toplum Ġçin YetiĢtirmek

Bireyin toplumun düzenini ve sürekliliğini sağlamakiyi bir insan, iyi bir vatandaĢ olarak yetiĢmesi içinçalıĢmak önemli bir amaçtır. Bunu sağlayabilmekiçin öncelikle Ģu alt amaçlara ulaĢmaya çalıĢır:

Toplumun ekonomik yaĢamı için nitelikli insangücünü sağlamak.

Bireye iĢ yaĢamında esnek, geliĢmeye açık, yaratıcıve verimli olabilecek davranıĢlar kazandırmak.

Toplum için iyi bir vatandaĢ yetiĢtirmek.

ÇAĞDAġ EĞĠTĠM ANLAYIġINA GÖREOKULLARDA VERĠLEN HĠZMETLER

ÇağdaĢ eğitim anlayıĢının ortaya çıkmasıyla okullarınfonksiyonlarında da çeĢitli değiĢiklikler ortayaçıkmıĢtır. Buna bağlı olarak da yeni hizmet alanlarıortaya çıkmıĢtır. Geleneksel okullarda verilenöğretim ve yönetim hizmetinin yanına çağdaĢeğitim anlayıĢıyla beraber öğrenci kiĢilikhizmetleri de eklenmiĢtir.

ÇağdaĢ eğitim anlayıĢını, geleneksel eğitimanlayıĢından farklı kılan en önemli öğe öğrencikiĢilik hizmetleridir.

Öğrenci KiĢilik Hizmetleri

Bu hizmetler öğrencilerin eğitim ve öğretimden eniyi Ģekilde faydalanabilecekleri ortamı sağlamayıamaçlamaktadır. Öğrenci kiĢilik hizmetleri; okuldaöğretim çalıĢmalarından ayrı olarak yapılan,öğrencinin psikolojik ve toplumsal olarak sağlıklıbir Ģekilde geliĢmesine hizmet eden çeĢitlietkinlikleri kapsamaktadır. Ö.K.H., öğretim veyönetim hizmetlerinden ayrı bir hizmet alanı olsada, onlara paralel olarak fonksiyon gösterir. Ancakyöntemleri farklıdır.

Öğrenci kiĢilik hizmetlerinin amacı; bireyin heryönüyle geliĢmesine ve sağlıklı bir kiĢilikkazanmasına olanak sağlayacak eğitim ortamınıoluĢturmaktır.

Öğrenci kiĢilik hizmetlerinin kapsamı; genel olarakeğitim süreci içindeki öğrencinin ihtiyaçlarınıkarĢılamaya, öğretimi güçleĢtiren sorunlarıortadan kaldırmaya yöneliktir.

Özel Eğitim Hizmetleri1. KaynaĢtırma:Zihinsel, bedensel, iĢitme veya görme yetersizliğine

sahip, öğrenme güçlüğü bulunan ya da üstünyetenekli öğrencilerin normal sınıftakiakranlarıyla birlikte eğitilmeleridir.

2. Özel Eğitim Sınıfı:Normal bir okulda sadece engelli ya da üstün

yetenekli öğrencilere yönelik eğitim verensınıflardır.

3. Özel Eğitim Okulu:Hedef kitlesi sadece belli bir engel türünde ya da

üstün yetenekli öğrenciler olan okullardır. Ör:ĠĢitme engelliler Ġlköğretim okulu

Okullarda Rehberlik Hizmetleri’nin VerilmesiniGerektiren Nedenler:

Öğrenci merkezli eğitim anlayıĢının geliĢmesi

Eğitim bilimlerindeki geliĢmeler

Bireysel farklılıkların eğitimde dikkate alınması

Bireylerin benlik geliĢimi ve duygusal geliĢimininöneminin artması

Toplumda akıl sağlığının ve sağlam kiĢiliğinin önemkazanması

Demokratik yaĢam tarzının geliĢmesi

Mesleki tercihlerin zorlaĢması

Çocukluk(öğrencilik) döneminin kiĢiliğin geliĢimindeönemli olması

Hümanist-Ġnsancıl yaklaĢımın bireyi merkeze alanve değer veren anlayıĢı

REHBERLĠĞE GĠRĠġ

REHBERLĠĞĠN TANIMI

Rehberlik; bireyin kendini anlaması, çevresindekiolanakları tanıması, doğru kararlar vererek, özünügerçekleĢtirebilmesi için yapılan sistemli veprofosyonel bir yardım sürecidir.

Diğer bir tanıma göre rehberlik, bireyin kendinianlaması, kapasitesini kendine uygun düzeydegeliĢtirmesi ve çevresiyle dengeli ve sağlıklı biruyum içine girmesi ve böylece kendinigerçekleĢtirmesi için uzman kiĢilerce yapılanpsikolojik yardımdır.

- Bilimsel sistemli ve profosyonel bir süreçtir.

- Bireyi merkeze alır.

-Gizlilik esastır.Gönüllülük gerektiren birhizmet alanıdır.

-Herkese verilir. Süreklidir.

-Bireyin karar verme stratejilerinigeliĢtirme sürecidir.

-Bireye farklı seçenekler sunma ve bireyinkendisi ile ilgili kararlar alabilmesine yardımfaaliyetidir.

-Birinci iĢlevi bireyin kendisini tanımasıdır.

-Bireye yardım etme sürecidir.

-Ekip çalıĢması gerektirir.

REHBERL

İK NEDİR?

- Yalnızca problemli bireylere verilir.

- Bu hizmeti herkes verebilir.

- Öğüt verme, karar verme hizmetidir.

- Yalnızca derslerde verilir.

- Bireyin her türlü problemini çözer.

- Bireye acıma duygusu ile bakılır.

- Bireyi dıĢarıdan yönlendirme sürecidir.

- Zorlama vardır.

- Bireyi disipline etme(kontrol) sürecidir.

- Problemli bireyleri kayırma ve kollamasürecidir.

- Belli yaĢ grubundaki bireylere yöneliktir.

REHBERL

İK NE

DEĞİLDİR

?

REHBERLĠĞĠN AMACI

Rehberliğin temel amacı; bireyin kendinigerçekleĢtirmesine ve kendisinde var olan gizilpotansiyelin açığa çıkarılmasına yardımcı olacaketkinlikleri düzenlemektir. Bunun için;

Bireyin,

Kendisini tanıması, anlaması ve kabul etmesi,

Gizil güçlerini geliĢtirmesi,

Çevredeki imkanları tanıması,

Çevresine uyum sağlaması

amaçlanır.

Rehberliğin alt amaçlarından biri olarak bireyinmutlu verimli olabilmesi için;

Desteği kendi içinden alma,

Zamanının iyi kullanma,

Kendine özgü verimli ders çalıĢma yöntemlerinibelirleme,

Karar verme stratejileri geliĢtirme ve etkinkararlar alma,

Problem çözme,

Plan yapma,

Ġyi insan iliĢkileri kurma ve geliĢtirme

Kendini tanıma ve kabul etme

Öğrenme ve çalıĢmaya karĢı olumlu tutumgeliĢtirme,

KiĢisel ve zihinsel özelliklerinin(ilgi ve yetenekler)farkına varma

gibi özelliklere sahip olması gerekir.

Rehberlik ve psikolojik danıĢmanın nihai amacı;bireyin kendisini gerçekleĢtirmesine yardımcıolmaktır. Bireyin kendini gerçekleĢtirmesi; kendinitanıması, anlaması ve kabul etmesi, çevresindekiimkanları öğrenmesi, gizil güçlerini geliĢtirmesi veçevresine uyum sağlanması gibi bazı temeladımların atılması ile sağlanır.

Ġnsanın kendini gerçekleĢtirmesi Maslow’un aĢağıdasunulan ihtiyaçlar hiyerarĢisindeki en üstbasamağına ulaĢması demektir.

1.Rehberliğin Birinci ĠĢlevi (Bireyin KendiniTanımasına, Anlamasına ve Kabul EtmesineYardımcı Olma)

Bireyin kendisini tanıması; bedenini, zihinselyeteneklerini, güçlü ve zayıf yönlerini,hoĢlanmadığı etkinlikleri, psikolojik ihtiyaçlarını,tutum ve değerlerini tanıması, anlaması ve bunlarıkabul etmesidir. Bireyi tanıma çalıĢmaları, dıĢtantanıma çalıĢmaları( gözlem, anket, test vb.) veiçten kendini değerlendirme çalıĢmaları (özgeçmiĢ, otobiyografi) ile elde edilir ve bu bilgilerikili görüĢmelerle danıĢana(öğrenciye) bildirilir.Bireyin kendini tanımasına yardımcı olmakrehberliğin birinci iĢlevidir.

2.Rehberliğin Ġkinci ĠĢlevi (Bireyin ÇevresindekiĠmkanları Tanımasına Yardımcı Olma)

Bireyin çevresindeki imkanları tanıması; çevresindekendisine açık olan ve kendi geliĢimine yardımcıolacak imkanları öğrenmesidir. Bireyinçevresindeki imkanları öğrenmesine yönelikhizmetler rehberliğin bilgi verme olarakadlandırılan ikinci iĢlevidir. Bilgi verme iĢlevi;bireye yeteneklerine, ilgilerine, değerlerine vediğer kiĢilik özelliklerine uygun okul, program vemeslekler hakkında bilgi verme, verimli dersçalıĢma yolları, disiplin kuralları, boĢ zamanlarıdeğerlendirme konularındaki bilgilendirmeetkinliklerini içerir.

3.Rehberliğin Üçüncü ĠĢlevi (Bireyin Sahip OlduğuPotansiyelleri Uygun Çevresel KoĢullardaKullanabilmesini Sağlama)

Rehberliğin üçüncü iĢlevi ise, birinci ve ikinci iĢlevinuzlaĢmasıdır. Yani; kendini tanıyan, gerçekçibiçimde potansiyellerini ortaya koyan bireyin varolan bu potansiyellerini uygun çevresel koĢullardakullanmasını sağlamak, baĢka bir ifade ile uygunkararlar verebilmesine yardımcı olmaktır. Böylecerehberlik hizmetleri bireyin kendinigerçekleĢtirmesine yardımcı olmayı hedefler.Kendisini ve çevresini gerçekçi bir biçimde tanıyanbirey, ancak bu ikisini bağdaĢtırdıktan sonrakendini gerçekleĢtirebilir.

REHBERLĠĞĠN ĠLKELERĠ

1.Rehberliğin temelinde insan hak vesorumlulukları ile yakından ilgili, demokratik veinsancıl bir anlayıĢ vardır.

Bu anlayıĢa göre her bireyin değerli olduğu,insanların ihtiyaçlarının karĢılanmasının önemi,insanlara seçme özgürlüğü sunma gibi tüminsanların hak ve özgürlüklerini ön planda tutan birfelsefe benimsenmiĢtir. Bu nedenle rehberlikhizmeti veren kiĢinin bu anlayıĢı benimsemiĢ olmasıbeklenir.

2.Rehberlikte gönüllülük esastır, zorlama yoktur.

Rehberlik hizmetleri çerçevesinde sunulanhizmetlere bireylerin gönüllü olarak katılmalarınaözen gösterilmelidir. Gönüllülük ilkesinibenimsemiĢ bir eğitimci öncelikle rehberlikhizmetini tanıtır ve onları bu hizmetlerdenyararlanmaları konusunda cesaretlendirir vedestekler.

3.Rehberlik anlayıĢı, öğrenciyi merkeze alan bireğitim sistemini öngörür.

Rehberlik hizmetlerinin temelinde öğrenci yer alır.Öğrenciyi merkeze alan bu anlayıĢ öğrencinin biyo-psiko-sosyal ve kültürel ihtiyaçlarını karĢılamayayöneliktir. Bu çerçevede hizmetler öğrencileringeliĢim özellikleri, ihtiyaç ve yeteneklerine göredüzenlenir.

4.Rehberlik hizmetleri, hizmet taleb eden kiĢi ileuzaman arasında iĢbirliğiyle yürütülür (EkipçalıĢması)

Rehberlik hizmetleri doğası gereği bir takımçalıĢması gerektirir. DanıĢman ancak diğerilgililerin iĢbirliği ile rehberlik hizmetlerini etkilibir Ģekilde yürütebilir. Rehberliğin hedeflerineulaĢabilmesi ancak bu iĢbirliğinin uygun Ģekildeyapılmasına bağlıdır.

5.Öğrencilere rehberlik hizmeti verirken, onlarıher yönüyle tanımak amaçlanır.

Rehberlik hizmetlerinin nihai amacı olan kendinigerçekleĢtirmeye ulaĢabilmesinin ilk Ģartıöğrencilerin kendilerini tanımalarını sağlamaktır.

6.Rehberlik hizmetlerinde gizlilik esastır.

Özellikle öğrenciye yasal ve psikolojik olarak zararverebilecek olan bilgilerin gizliliğine özengösterilmelidir. Gizlilik ilkesinin temelde danıĢanve danıĢman arasında güvenin oluĢmanı sağlar.

7.Rehberlik hizmetleri yararlanmak isteyen herbireye sunulur, tüm öğrencilere açıktır.

Rehberlik hizmetleri tüm bireylere açıktır.Rehberlik sadece sorun yaĢayan bireylere yönelikbir hizmet değildir. Sorunlu ya da sorunsuz tümöğrencileri kapsayan bir alandır.

8.Rehberlik hizmetleri her okulun amaç veihtiyaçlarına göre değiĢik uygulamalar olaraksunulabilir. Ancak, ilkeler öğretim kademelerineya da okul türlerine göre değiĢmez.

Okul öncesinden baĢlayarak yükseköğretimin sonunakadar sunulan rehberlik hizmetlerinde kullanılanprogramlar okulların nitelik, amaç, yapı, düzey,koĢul ve olanaklarına göre farklılık gösterir. Herokul kendi amaçlarını, öğrenci sorunlarını, ihtiyaçve beklentilerini tespit ettikten sonra programınıhazırlamalıdır. Bir tek programın aynı öğretimkademesinde ve her okulda uygulanması bubağlamda sakıncalıdır.

9.Rehberlik hizmetleri, bireyi merkeze alan,planlı ve programlı bir profesyonel yardımhizmetidir.

Eğitimin her boyutu, rehberliğin de amacınaulaĢabilmesi belli bir sistem içinde yürütülmesinebağlıdır. MEB tarafından hizmetlerinyürütülmesindeki görev dağılımı ilgiliyönetmeliklerle belirlenmelidir. Bu hizmetlerinsunulması sürecinde alan uzmanı olan psikolojikdanıĢmanların liderliği önem taĢımaktadır. Ayrıcabu hizmetlere katılan yönetici ve öğretmenlerin bualanda bilgi, beceri ve donanıma sahip olmasıgereklidir.

10.Rehberlik eğitimin ayrılmaz ve tamamlayıcı birparçasıdır.

11.Rehberlik hizmetlerinde birey, sorumlulukbilinci ile seĢme özgürlüğü hakkına sahiptir.Birey adına karar verilmez.

Rehberlik hizmetleri seçenek sunma ve bilgilendirmeyoluyla bireyin özgür olarak karar vermesinisağlar. Böylece kiĢi kendisi için en uygun yoluseçebilir.

12.Rehberlik hizmetinde süreklilik esastır. YaĢamboyu süren bir hizmettir.

Ġnsan geliĢiminin bir süreç olmasından hareketleöğrencinin geliĢimini destekleyen rehberlikhizmetlerinin de sürekli olması ve yaĢam boyusürmesi kaçınılmazdır.

13.Rehberlik hizmetlerinde bireysel farklılıklarasaygı esastır.

Her öğrenci kendine özgü bir bütündür. Öğrencilerinihtiyaçlarını karĢılayan rehberlik hizmetleri bubağlamda bireysel farklılıklara saygı duymalıdır.

14.Rehberlik hizmetleri, hem bireye hem detopluma karĢı sorumludur.

Öğrencinin geliĢimine ve uyumuna yönelik olanrehberlik hizmetleri, öğrencinin körü körünetopluma uyum sağlamasına değil, dinamik bir uyumgösterebilmesi için gerekli yeterliliklerikazanmasına yardımcı olmaktır. Rehberlikte buçerçevede bireye sağlanan katkıyla toplumsaldeğiĢim ve geliĢim de hedeflenir.

15.Rehberlikte özerklik esastır.

Rehberlik hizmetlerinin temelinde yer alan insancılkurama göre her birey kendi sorununu çözebilmegücüne sahiptir. Bu nedenle rehberlikte bireyadına sorun çözülmez, sorunu çözmesine yardımcıolunur. Yani bireye balık verilmez, balık tutmaköğretilir.

REHBERLĠĞĠN GELĠġĠMĠ VE DAYANDIĞITEMELLER

REHBERLĠĞĠN TARĠHĠ GELĠġĠMĠ

Rehberlik önce meslek seçimine yardım faaliyetiolarak baĢladı. Mesleki rehberlikle birlikteöğrencinin baĢarı durumları ile ilgilenildi. Dahasonra öğretimin bireyselleĢtirilmesi çabası eğitselrehberliği gündeme getirdi. Bir sonraki adımolarak öğrencinin duygusal ve sosyal sorunları ileilgilenme olarak tanımlanan kiĢisel rehberik önplana çıktı.

BaĢta kiĢisel rehberlik sadece uyumsuz ve davranıĢbozukluğu gösteren öğrencilere yönelikti, fakatdavranıĢ bozukluklarının ortadan kaldırılmasınınkolay olmayacağının anlaĢılmasıyla bu durumlarıyaratan nedenlerin ortadan kaldırılması gerektiğibilinci doğdu. Bu da rehberliğin önleyici iĢleviniortaya çıkardı.

Öğrencilerin sağlam bir kiĢilik oluĢturmalarınayardım ise rehberliğin geliĢtirici iĢlevini öneçıkardır.

Rehberlik çalıĢmaları baĢlangıçta orta öğretimkurumlarında baĢlamıĢ daha sonra ilk ve yükseköğretimi de kapsamıĢtır.

Fakat rehberlik hizmetleri eğitimle sınırlıkalmayarak bu sektörün dıĢına çıkarak aile, sanayive sağlık alanında da talep edilen bir hizmetolmuĢtur.

Türkiye de ilk kez 1953-1954 ders yılında GaziEğitim Enstitüsü Pedagoji ve Özel Eğitimbölümlerinde rehberlik bağımsız bir ders olarakprogramda yer almıĢtır. 1955 yılında Ankara’daDemirlibahçe Ġlkokulunda “Psikolojik ServisMerkezi” adıyla ilk rehberlik merkezi açılmıĢtır.

1970-71 öğretim yılında MEB 24 okulda rehberlikuygulamalarını resmen baĢlatmıĢtır.

REHBERLĠĞĠN DAYANDIĞI TEMELLER

Rehberlik; psikoloji, sosyoloji ve felsefe gibi insanıkonu alan bütün bilim dalları ile iliĢki içindedir.

Rehberliğin Psikolojik Temlleri:

Rehberlik bireyi konu alan bir hizmet alanı olarak,psikoloji ile iliĢki içinde olmak zorundadır. Psikolojigibi rehberliğin de bireye yönelmesinin bazısebepleri vardır. Bunlar:

1.Bireysel farklar/ayrılıklar; öğrencininözelliklerine uygun etkinlikleri gerçekleĢtirecekbir program uygulamak gerekir.

2.Bireysel nitelik farklılıkları; insanlar arasıbireysel farklılıklar olduğu gibi bir birey kendiiçinde niteliklerinin dereceleri bakımındanfarklıdır.

3.Cinsiyet farklılıkları

4.Ruh sağlığı geliĢimi

5.KiĢilik ve benlik geliĢimi; kiĢilik, bireyi diğerbireylerden ayıran, biyolojik, toplumsal vepsikolojik özellikler bütününe verilen addır. Benlikise bireyin kendisini algılayıĢ biçimidir. Rehberlikhizmetleri bireye olumlu benlik bilincikazandırmayı amaçlamaktadır.

Rehberliğin Sosyolojik Temelleri:

Sosyal psikoloji ve sosyolojiye ait bazı kavramlarrehberlik hizmetinin sunulması için bilinmesizorunlu olan kavramlardır. Bunlar:

1.Kültür boĢluğu; maddi kültürdeki(bilim veteknoloji) hızlı değiĢmelerin manevi kültürün(ahlakve değerler) önüne geçmesi durumudur.

2.YabancılaĢma; toplum kültür ve diğer baĢkasahalardaki gliĢmelere karĢı, bireylerde görülenkayıtsızlık ve ilgisizliktir.

3.KuĢaklar çatıĢması; değer yargılarındakideğiĢmeler yaklaĢık 20-30 yıllık nesiller arasındakianlaĢmazlık durumunu ortaya çıkarır.

4.ĠĢ yaĢamındaki yenilikler; iĢ sahalarını ya damesleklerini değiĢtirmek isteyen kiĢilere rehberlikve psikolojik danıĢma hizmetleri yardım etmekistemektedir.

Rehberliğin Felsefi Temelleri:

Rehberlik ve psikolojik danıĢma hizmetleri toplumuntemel felsefesinden etkilenir. Rehberliğin felsefitemeli en açık biçimde felsefenin bir alt dalı olaneğitim felsefesinde somutlaĢtırılmıĢtır. Ġnsanıtemel alan, demokrasinin geliĢmesine önem veren,fırsat ve imkan eĢitliğini gözeten, bilginin yenidenyapılandırılmasından yana olan çağdaĢ felsefiyaklaĢımlar bugünki eğitim felsefesini ortayaçıkarmıĢtır.

REHBERLĠK HĠZMET TÜRLERĠ

REHBERLĠK HĠZMET TÜRLERĠ

Rehberlik hizmet türleri doğrudan öğrenciye yönelikrehber hizmetleri ve dolaylı olarak öğrenciyedönük rehberlik hizmetleri olmak üzere iki gruptatoplanabilir.

Doğrudan Öğrenciye Dönük Hizmet Alanları

1. Oryantasyon(yeni duruma ya da ortama alıĢtırma)

Bir iĢe, okula ya da bir kuruma yeni baĢlayan bireyinçevresini tanıması, uyum sağlaması vekarĢılaĢacağı zorlukları aĢabilmesi için kendisinesağlanan yardımdır. Bireyin kendisini fiziksel vesosyal çevreye alıĢtırması hizmetidir. Bireyinadaptasyonunu kolaylaĢtırmak ve uyum sürecinikısaltmak amaçlanmaktadır. Oryantasyonhizmetlerinin uyum sağlayıcı, koruyucu veönleyici iĢlevleri vardır.

Örneğin;

Fiziki koĢullar ve olanaklar hakkında bilgi verme

Okulun kısa tarihçesinden bahsetme

Okulun öğretim programının tanıtılması

Ders dıĢı etkinlikler hakkında bilgi verme

Barınma, ulaĢım hizmetleri, sosyal ve kültürelhizmetler hakkında bilgi verme

Sunulan rehberlik hizmetleri hakkında bilgi verme

2. Bireyi Tanıma

Rehberliğin birinci iĢlevi bireyin kendini tanımasınayardımcı olmaktır. Bu amacıngerçekleĢtirilebilmesi için bireyi tüm yönleriyletanımak gerekmektedir. Bireyi tanımanın esasamacı bireye kendisini tanıtmaktır. Bireyintanınaması gereken çeĢitli özellikleri vardır(yetenekler, ilgiler, kiĢilik, benlik algısı, biyolojikve fizyolojik özellikler, sosyo-kültürel ve ekonomikkoĢullar). Bireyin her yönüyle tanınması için değiĢikteknikler kullanılmaktadır.. Bu tekniklerprofosyonel bilgi edinme teknikleridir.

BĠREYĠ TANIMA TEKNĠKLERĠ

A. TEST TEKNĠKLERĠ

1. KiĢilik Testleri

Bireyin kiĢilik özelliklerini(genel ve özel yetenekler,fiziksel özellikler, ilgi, tutum, alıĢkanlık) ölçentestlerdir.

2. BaĢarı Testleri

Öğrencinin öğrenme etkinliklerinden ne kadaryararlanmıĢ olduğunu tespit etmek amacıylakullanılan testlerdir. Ġki tür baĢarı testi vardır:

Standart BaĢarı Testleri: Geçerlik vegüvenirlikleri tespit edilmiĢ grup içindeki baĢarısıen yüksek olan adayları seçmek ve baĢarılarınagöre bir alana/programa yerleĢtirmek içinuygulanan testlerdir.

Öğretmen Yapımı BaĢarı Testleri: Öğretmenlerinsınıfta öğrencilerine uygulamak üzeregeliĢtirdikleri baĢarı testleri

3. Yetenek Testleri

KiĢinin eğitimden neler kazanacağı ve gayret edersene yapabileceğidir. Bireyin gerek zihinsel gerekseakademik yeteneklerini saptamak amacıylakullanılan testlerdir. Öğrenciye yapılacak eğitselve mesleki rehberlĢkte çok önemlidir. Ġkiye ayrılır:

Genel yetenek Testleri: Bireyin değiĢik düzeydeakademik ve zihinsel özelliklerinin tespit edilmesiiçin kullanılır. Örneğin; zeka testleri

Özel yetenek Testleri: Bireyin belli bir alandakiakademik, zihinsel veya fiziksel yeteneklerinitespit etmek için kullanılır. Sadece bir alan içinkullanılır. Örneğin; resim, müzik, beden eğitimi

4. Ġlgi Envanteri:Öğrencinin bir nesne, iĢ ya da aktiviteye ilgi düzeyini

ölçmek amacıyla kullanılan bir testtir. Bu yollaeğitsel ve mesleki konulara yönlendirmede uygunkararlar alınabilir. Örneğin; Kuder ilgi envanteri

5. Tutum Envanteri:Tutum bireyde olduğu varsayılan bir nesne veetkinlik ile ilgili duygu, düĢünce ve davranıĢlarınıdüzenli olarak etkileyen eğilimidir. Bireyin birnesne ya da olaya karĢı değer verme ya davermeme eğilimini ölçme amacıyla kullanılantestlerdir.

Örneğin; öğrencinin matematik dersine karĢı tutumu

B. TEST DIġI TEKNĠKLER

Gözleme Dayalı Teknikler

1. Gözlem:

Bireylerin belli bir zaman sürecinde ve durumundayaptığı davranıĢlarının gözlenerek sonuçlarınsistemli bir Ģekilde kaydedilmesidir. Doğal vesistematik gözlem olmak üzere ikiye ayrılır.

Doğal Gözlem Katılımlı

Dolaylı(belgeli)

Sistematik gözlem

Doğal Gözlem: Olayın sınırını, süresini, koĢulunubelirlemeden müdahale etmeden, haber vermeden,olduğu gibi gözlemektir.

Haber verilmediği için olumlu, zaman açısındanolumsuzdur.

Katılımlı Gözlem: Gözlemci olaya katılır ancak habervermez. Örneğin; sivil polis

Olumsuz yönü; KiĢi kendini grupla özdeĢleĢtiriptaraf tutabilir.

Dolaylı Gözlem: Önceden hazırlanmıĢ belgeleregöre yapılır.

Olumsuz yönü; belgelerin doğruluk derecesibilinmediğinden ön yargı oluĢabilir.

Sistematik Gözlem: Olayın sınırını, süresini,koĢullarını belirleyerek müdahale ederek yapılangözlem.

Örneğin; kamera Ģakası

Olumlu yönü; olayın tekrar edilme Ģansı var.

Olumsuz yönü; müdahale yanlıĢ yönlendirilebilir.Nesnelliği tartıĢılır.

2. Gözlem Listeleri:

Gözlenecek davranıĢların evet, hayır Ģeklindecevaplandırının kaydedildiği tekniktir. Bilgitoplanmak istenilen özelliğin ayrıntılı bir listesidir.

3. Özellik Kayıt Çizelgesi:

Öğrencilerin değiĢik alanlardaki (liderlik, yaratıcılık)sıralandığı ve bu özelliklerinden birinin tespitedilmeye çalıĢıldığı araçlardır. Sadece bir özelliğitespit etmek içindir.

4. Olay/vak’a Kaydı (Anekdot):

Gözlenen olay ve durumların gözlemcinin yorumu(objektif) olmadan olduğu gibi kaydedilmesiyöntemidir. Manidar davranıĢlar kaydedilir.

5. Derecelendirme Ölçeği:

Bireyde herhangi bir özelliğin ne derecedegözlendiğini belirleme ve bunları sayısal verilerĢeklinde ifade etmeyi sağlayan bir tekniktir.

Örneğin, öğretmenlerin öğrencinin çalıĢmalarınıdeğerlendirirken kullandığı sistem gibi.

(5:pekiyi, 4:iyi, 3:orta, 2:zayıf, 1:çok zayıf)

Derecelendirme Ölçeklerine KarıĢan Hatalar

1. Genelleme Hatası (Halo Etkisi): Gözlemcinin, bireyhakkındaki (olumlu, olumsuz) genel görüĢ, inanıĢ vekanısını bireyin özel ve farklı diğer bir niteliğinegenellemesi durumudur.

Örneğin;

25 yaĢına kadar çekingen olarak büyüyen bir çocuğunevlendiğinde de pısırık olup, karısından korkacağıyönünde değerlendirilmesi

Sınıfta dürüst ve terbiyeli olan öğrencisininderslerinde de baĢarılı olarak değerlendirilmesi

2. KiĢisel Yanlılık Hatası: Derecelendirilen kiĢiyi bellibir yere koymak. Gözlemcinin, değerlendirmeyaparken dereceleme ölçeğinin bütün derecelerinikullanmaması eğiliminden kaynaklanmaktadır. Üçfarklı kiĢisel yanlılık hatası vardır:

a) Bonkörlük Hatası: Gözlemcinin derecelendirmeölçeğinin sadece pozitif derecelerini kullanmaeğilimidir. Diğer bir ifadeyle, insanları olumludeğerlendirme yönündeki tutumdan dolayıderecelendirmeyi yapan gözlemcinin,derecelendirdiği bireye yüksek derecelervermesiyle oluĢan hatadır.

b) Cimrilik Hatası: Gözlemcinin dereceleme ölçeğinindaha çok negatif ucunu kullanma eğilimidir. Diğerbir ifadeyle derecelendirmeyi yapan kiĢininbonkörlüğün aksine, bireyi değerlendirirken altdereceler kullanmasıyla oluĢan yanlılık hatasıdır.

c) Merkeze Yığma Hatası: Gözlemcinin, bireyideğerlendirirken derecelendirme ölçeğinin negatifve pozitif uçlarından kaçınarak, bireyi ortaderecelerde değerlendirmesiyle oluĢan hatatürüdür.

3. Mantık Hatası: Gözlemcinin bireye ait benzernitelikleri ayıramama ve onları aynı derecelerekoyması durumudur.

4. Gözlem Yetersizliği Hatası: Gözlenen bireygözlemci tarafından değerlendirilirken çeĢitlinedenlerden dolayı gözlemcinin bireyi yeterincegözlemeden yorumlamasıdır.

Derecelendirme ölçeğine karıĢan hataları önlemekiçin;

Gözlenecek niteliğin birden fazla gözlemcitarafından gözlenmesi

Gözlenecek nitelikler açık, net ve gözlemciningözlem alanı içinde olmalı

Ölçekte yer alacak dereceler sayıca fazlaolmamalıdır (3-7)

Gözlemci derecelendireceği nitelikle ilgili yeterliderecede gözleme sahip olmalıdır.

Kendini Anlatmaya Dayalı Teknikler

1. Otobiyografi:

Bireyin kendisi ile ilgili bilgilerin yine kendisitarafından yazılı olarak ifade edilmesidir.Otobiyografide bireyin kendisine ve olaylara bakıĢaçısı ve düĢünce tarzı çözümlenmeye çalıĢılır. Buyolla bireyin iç dünyasına inmek amaçlanır.

Ġki tür otobiyografiden söz etmek mümkündür.Bunlar;

1. Serbest (yapılandırılmamıĢ)

2. Planlı – Sınırlı (yapılandırılmıĢ)

Otobiyografinin yorumlanmasında bazı noktalaradikkat edilmelidir. bunlar;

Otobiyografinin uzunluğu

Yazının düzeni

Yazının genel havası

Anlatım düzeyi

Yazıdaki eksiklikler

Yazının tutarlılığı

2. Arzu Listesi:

Bireye arzularının neler olduğu sorularak bunlarılistelemesi istenir. Bu yolla bireyi tanımak vebireyin karĢılanmayan istek ve arzularını ortayaçıkarmak amaçlanır. Arzu listesi ile çocuklara; “üçdilek hakkı verilirse neler isterdiniz? Dünyayatekrar gelecek olursanız nasıl biri olmakisterdiniz?” gibi sorular sorulur.

Okul öncesi ve ilköğretimde yaygın olarak kullanılır.

3. Zaman Cetveli:

Öğrenciyi zamanını nasıl kullandığı konusundatanımamızı sağlar. Bireyin sabah kalktığı andanakĢam yatıncaya kadar bütün gün boyunca neleryaptığını anlatmaları esasına dayanan bir tekniktir.

4. Problem Tarama Listesi:

Bir okulda öğrencileri en çok rahatsız eden, üzenproblemleri saptamak için kullanılan bir tekniktir.

5. Anket:

Bireyin veya grubun, belli konulardaki, bilgi beceri vegörüĢlerini sorular sorarak öğrenmeye yarayanölçme aracıdır. Bireyi tanıma amacıyla olduğukadar, veri toplama amacıyla da kullanılır.

6. Öğrenci Tanıma Formu(FiĢi):

Öğrenciye iliĢkin adı, soyadı, adresi, anne-babasınınsağlık durumu ve bunun gibi temel bilgilerin eldeedilmesi amacıyla hazırlanan bir formdur.

7. Kime Göre Ben Neyim?:

Kimdir bu tekniğinden farklı olarak kiĢinin kendisininve baĢkasının gözünden kendini nasıl gördüğünüortaya çıkarmak amacıyla ulgulanan bir araçtır.

8. GörüĢme(mülakat):

Birey ile yüzyüze yapılan amaçlı ve planlı konuĢmauygulamasıdır. Önceden hazırlık yapılarak karĢılıklısaygı ölçüsünde, sorgulamadan ve yargılamadangerçekleĢtirilen bir tekniktir.

GörüĢmenin Kaydedilmesi ve RaporlaĢtırılması

GörüĢmeyi kaydetmek için üç yol kullanılabilir;görüĢmeyi kayda almak, görüĢme sırasında notalmak ve görüĢmeden hemen sonra görüĢlerikaydetmek.

GörüĢme Raporu yazılırken ortaya çıkabilecek bazıhatalar;

1. Tanıma Hatası: GörüĢülen kiĢilerde ortak olanolayların veya iĢaretlerin tanınmaması, dikkatedilmemesi veya küçümsenmesidir.

2. Ġhmal Hatası: Bazı olayların, ifadelerinönemsenmeyerek ihmal edilmesi durumudur. Dahaçok not alma sırasında yapılır.

3. Derleme Hatası: görüĢülen kiĢinin cevaplarıhatırlanırken bunların abartılması, büyütülmesidir.Bir bilginin yerine baĢkasını koyma görüĢmeözelliğinin tam yansımasına engel olur.

4. Yerini DeğiĢtirme Hatası: Gözlemcinin olaylarınsırasını veya aralarındaki bağlantıyı doğruhatırlayamaması sonucu oluĢur.

Sosyometrik Teknikler

1. Sosyometri:

Moreno tarafından ortaya atılan bu teknikle grubuoluĢturan bireylerin birbiri ile olan etkileĢimbiçimleri ve iliĢkileri belirlenerek değerlendirmeyapılır. Sosyometri tekniği ile Ģu bilgiler eldeedilir: öğrencinin kimlerle arkadaĢlık kurduğu,arkadaĢ gruplarının yapısı, en çok sevilen vesevilmeyen öğrencinin kim olduğu, lider özelliğiolan öğrencileri.

Sosyogramlar nedenler üzerinde bilgi vermez.Sosyometri sonucunda sadece duruma iliĢkin bilgisağlanır.

Sosyometri Uygulamasında Önemli Ġlke ve Kurallar

Sosyometri tekniği, ancak grup üyeleri birbiriniyeteri derecede tanıdıktan sonra uygulanmalıdır.

GeliĢim sürekli ve bireyler arası iliĢkilerdedeğiĢken olduğu için aynı ölçüte dayalı uygulamalargerektiğinde sosyometri tekrar edilmelidir.

Sonuçlar gizli tutulmalıdır.

Uygulama rahat, gönüllülüğe dayalı ve samimi birortamda yapılmalıdır.

Alınacak sonuçlar mutlaka kullanılmalıdır.

25-30 kiĢiyi geçen sınıflara uygulanması oldukçazordur.

Sosyograma bakarak Ģu iliĢki tipleri saptanabilir:

*Liderler: Diğer üyelerin çoğunluğu tarafından önderolarak seçilen kiĢiler.

*Seçilmeyenler(terk edilmiĢler): Üyelerdenhiçbirinin arkadaĢ olarak seçmediği kiĢileridir.

*KarĢılıklı Çekenler: Grup içinde sadece karĢılıklıolarak birbirini seçen kiĢilerdir.

*Klikler: Büyük gruptan soyutlanmıĢ kendi aralarındabirbirini seçen üç-dört kiĢilik küçük gruplardır.

*Tek Yönlü ĠliĢki: Bir kiĢinin karĢısındaki kiĢiyiseçmesine karĢın diğerlerinin onu seçmemesidir.

*Reddedilenler: Grubun çoğunluğu tarafındanseçilmeyen kiĢiler

Sosyometri Tekniğinin Sınırlılıkları

Sosyometri tekniği sınıftaki iliĢkilerin yapısı vebiçimi değiĢken olduğu için belirli aralıklarlatekrarlanmalıdır.

Bilgiler yönergelerle sınırlı olduğu içinsosyomteriden elde edilecek bilgileringenellenmesi doğru değildir.

Sosyometrinin güvenirlik derecesi grubun birbirinine kadar iyi tanıdığı ve verilen cevaplarıniçtenliğiyle iliĢkilidir.

2. Kimdir Bu?:

Bazı özelliklerin verildiği ve bu özelliklere sahipbireylerin kimler olduğunu saptamak amacıylauygulanan tekniktir. KiĢinin uygun gördüğüözelliklerin karĢısına kendi adını da yazmasınınmümkün olduğu bu teknikte hem üyerin birbirininasıl gördüğü hem de nasıl algıladıkları, kiĢinin dekendini nasıl algıladığı ile ilgili fikir edinilebilir.

Öğrencilere herkesin gözlemine açık olumlu ya daolumsuz davranıĢ özelliklerini içeren “cümlelerlistesi” verilerek öğrencilerden durumlarıtanımlanan özelliklere uygun arkadaĢlarınıbelirlemeleri istenir.

3. Sosyal Uzaklık Ölçeği:

Bu teknik, grup üyerinin birbirini kabul derecelerinisaptamak, sosyal kabul veya sosyal mesafeleriölçmek amacıyla kullanılır.

Örneğin;

Drama ve Oyun Teknikleri

1. Psikodrama(Ruhsal oyun):

Bireyin iç düyasındaki kaygı, korku, sevinç veduygularını bir oyun içerisinde rol alarak ortayakoymasıdır. Grup içerisinde birey kendi sorunlarınıifade eder ve bu düĢünceler grup ile paylaĢılır. Buteknikte; bireysel farklılık düzeyi artar.

2. Sosyodrama(toplumsal oyun):

Bir grubun ortak yaĢantıları bir sosyal soruna iliĢkinrolleri gerçek hayatta olduğu gibi oynamasıdır.Toplumsal geliĢmenin önündeki engelleri ustaca veikna edici bir Ģekilde eleĢtirilmesi yoluylatoplumsal geliĢmeye katkısı vardır.

3. Oyun:

Çocuğu tanımda yardımcı bir teknik olduğu kadaronun gerginlik ve kaygılarını gidermede iyileĢtiricibir iĢlevde görür.

Diğer Teknikler

1. Ev Ziyaretleri:

Öğrencinin aile ortamı hakkında bilgi toplanaraköğrenciyi daha iyi tanımak, böylece ona kendinidaha iyi tanıtmak mümkün olabilir.

2. Bibliyoterapi:

Sorunlu öğrencilere, sorunlarını çözmeleri için kitapvermek ve bu yolla onlara kendi kendilerinesorunlarını fark edip çözme cesaretini kazandırma

3. Vak’a Ġncelemesi:

Sorunlu olan kiĢinin bir bütün halinde derinlemesineincelendiği tekniktir. Bu yöntem bilgiler arasındailiĢki kurma ve bütünleĢtirme yoluyla sorununkaynağını bulma ve nasıl geliĢme göstereceğiniyordama iĢlemidir.

4. Vak’a Konferanası(tartıĢması):

Vak’a incelemesini izleyen bir yöntem olarak vak’a iletoplanmıĢ bilgilerin, uzmanlar eĢliğinde birtoplantıda değerlendirilmesine dayanır.

5. Vak’a Tarihçesi:

Bireyin kendisinden elde edilen geçmiĢine, Ģu ankidurumuna,, fiziksel, duyuĢsal ve sosyal durumunaait bilgiler içerir. Birey hakkında oluĢmuĢ bir bilgiolarak da ifade edilir

6. Vaka-Temsili:

Bir olayın boyutlarını, olayı oluĢturan öğeleri vebunların birbirleriyle iliĢkilerini daha canlı veayrıntılı görebilmek için olmuĢ veya olması mümkünbir olayın analiz ve eğitim amacıyla belli birortamda dramatize edilmesi tekniğidir. Bir tipicanlandıran oyuncu, o tipin problemine sahip değilsadece aktörüdür.

AKADEMĠK YETENEK VE AKADEMĠK BAġARI

Akademik yetenek ve akademik baĢarı durumukarĢılaĢtırıldığında üç durum karĢımızaçıkmaktadır. Bunlar;

1. Yetenekleri ölçüsünde baĢarılı olan öğrenciler

2. Yeteneklerinin altında baĢarı gösterenler

3. Yeteneklerinin üstünde baĢarı gösterenler

1. Yetenekleri Ölçüsünde BaĢarılı Olan Öğrenciler

Bu grupta üstün yeteneği sonucu üstün baĢarı, ortayeteneği sonucu orta baĢarı ve düĢük yeteneğisonucu düĢük baĢarı gösteren öğrenciler yeralmaktadır.

a) Hem yeteneği, hem baĢarısı üstün öğrenciler

b) Hem yeteneği, hem de baĢarısı düĢük olanöğrenciler

2. Yeteneklerinin Altında BaĢarı GösterenÖğrenciler

Genel olarak okullarda öğrenciler için düĢük baĢarıyaneden olan etmenler;

Öğrencilerin daha önceki dönemlerde kazanmıĢolmaları gereken okuma, yazma gibi temelbecerileri yeterli düzeyde kazanamamıĢ olması

Görme, iĢitme gibi fiziksel alanlarda sorunlarınolması

Okul dıĢındaki zamanlarını bir iĢte çalıĢarakgeçirme

Aileye yardım etme

Derslere karĢı kayıtsızlık ve ilgisizlik

Öğrencinin temel ihtiyaçlarının karĢılanmaması

Okula ve derslere devam durumu

Öğretmen ile öğrenci arasındaki olumsuz iliĢki

ArkadaĢ grubunun olumsuz etkileri

Etkili ders çalıĢma yollarının bilinmemesi

ÇeĢitli duygusal bozukluklar

Benlik tasarımının yetersizliği ve uyum problemleri

ġeklinde sıralanabilir.

3.Yeteneklerinin Üstünde BaĢarı GösterenÖğrenciler

Genel olarak okullarda öğrencilerin yüksek baĢarıgöstermelerine neden olan etmenler;

Anne- babadan gelen aĢırı baskı ve zorlamalar

AĢırı baĢarısızlık durumu

ÇalıĢma alıĢkanlıklarının çok iyi olması

Diğer sosyal etkinliklere zaman ayırmaksızınfazla çalıĢmak

AĢırı ilgi ve yüksek düzeyde güdülenme

Bireyi tanıma ilkeleri

Bireyi tanımanın esas amacı; bireye kendisinitanıtmaktır.

Birey tüm yönleriyle tanınmalıdır.

Bireyi tanıma teknikleri öğrencilerin geliĢimözelliklerine uygun olmalıdır.

ÇeĢitli eksiklikleri ödünleme isteği

Gerekli temel beceri ve kavramları zamanındakazanmıĢ olma

ArkadaĢ grubunun ve yakın çevrenin olumlu etkileri

Öğretmenlerin olumlu etkileri

ÖĞRENCĠ GELĠġĠM DOSYASI

Bu dosya öğrenciyi tanımaya yarayan, her türlüteknik ve araçlarla öğrencinin geliĢimine iliĢkinokul rehberlik ve psikolojik danıĢma görevlilerincetoplanan bilgilerin özetlenip yazıldığı, öğrenciningeliĢim sürecinin, anlaĢılmasını sağlayan bir araçtır.Bireyi tanıma tekniklerinden biri değildir. Ġyi biröğrenci geliĢim dosyası:

Dosyanın nasıl tutulacağına, kullanılacağına vedosyada neler bulunacağına dair açıklamalariçermelidir.

Öğrencinin okuldaki geliĢim sürecini yansıtmalıdır.Bu iĢlevin yerine getirilebilmesi için dosya öğrenciile beraber gittiği okullara gönderilmelidir ya dagittiği okul tarafından talep edilmelidir.

Öğrenciye iliĢkin bilgileri eksiksiz, tam ve doğrubir Ģekilde yansıtmalıdır.

Okulun kendi amaç ve gereksinimlerine uygun birnitelik taĢımalıdır.

Bu dosya içerisinde yer alan bilgiler kendine özgü birgizlilik içerisindedir. Bu dosyadaki bilgiler için dörtdüzey gizlilik söz konusudur. Bunlar;

Birinci düzey: Öğrenciye ait olgusal(adı, soyadı,cinsiyeti, açık beden kusurları) herkese açık vepaylaĢılan bilgilerdir.

Ġkinci düzey: Eğer veli bilgilere gizlilik kaydıkoyduysa tamamen öğrencinin iyliği içinkullanılacağına dair yöneticileri ikna ettiktensonra, sosyal hizmet uzmanına ve araĢtırmacılaraaçıklanabilir.

Örneğin; velinin gelir durumu ya da çocuğununevlatlık olduğunun bilinmesini istememesidurumunda ve tarafından gizlilik kaydı konulmamıĢise, öğrencinin akademik özgeçmiĢi, merak vehobileri, gelenekle ilgili planları türünden bilgilersorumlu kiĢilere verilebilir.

Üçüncü düzey: Öğrencinin sınıf içindeki baĢarısıralaması, öğretmenler kurulunun öğrenciyetavsiyesi vb. bilgileri içerir. Bu bilgilere baĢkalarıulaĢmak istediğinde öğrenci veya velinin onayıgerekmektedir.

Dördüncü düzey: Bu düzey bilgiler psikolojikinceleme ve psikiyatrik muayene sonuçlarımı, tıbbive yasal inceleme sonuçlarını içerir. Bu bilgilergizlidir. Hiçbir koĢulda ne öğrencinin kendisine nede veliye verilir.

Öğrenci GeliĢim Dosyasında Neler Bulunmalıdır?

Kimlik bilgileri ve fotoğraf

Aile bilgileri

Öğrencinin devam ettiği okullar ve alınan belgeler

Anne-baba ve kardeĢlerin sosyal ekonomik vekültürel durumu

Aile içi iliĢkilere ait bilgiler

Öğrencinin bedensel ve devinimsel geliĢimi vesağlık durumu

Öğrencinin biliĢsel ve dilsel geliĢimi

Öğrencinin sosyal ve duygusal geliĢimi

Öğrencinin ilgileri, yetenek alanları

Öğrencinin öğrenme stilleri ve çalıĢmaalıĢkanlıkları

Öğrencinin ders baĢarı durumları

Öğrencinin boĢ zaman etkinlikleri

Öğrencinin okul, sınıf içi ve dıĢı etkinlikleri

Öğrencinin geleceğe yönelik planları

Öğrencinin meslek eğilimleri

Uygulanan testler ve diğer bilgilerin sonuçları

Disiplin durumu

Psikolojik danıĢma sonuçları(gizli bilgiler dıĢında)

Öğrenci ve veli görüĢme sonuçları

3. Bilgi Toplam ve Yayma

Bilgi toplamadaki amaç, kendisine yardım edilecekkiĢinin ihtiyacı olan bilgiyi sağlamaktır. Elde edilenbilgiler hizmet talep eden kiĢinin bilgilendirilmesiiçin kullanılmalı baĢka bir amaç içinkullanılmamalıdır. Bu hizmet grup rehberliğiĢeklinde sunulacağı gibi teke tek bireylerin ilgi veihtiyaçlarına göre bireysel rehberlik Ģeklinde desunulabilir.

Okul içinde ve dıĢında toplanabilecek bilgiler;eğitsel, mesleki ve kiĢisel bilgiler olarak üç gruptatoplanabilir.

4. Yöneltme ve YerleĢtirme

Bireyin yetenek, ilgi, ihtiyaç ve özellikleri dikkatealınarak bir eğitim programına, sosyal gruba ya daiĢe yerleĢmesi, rehberlik ve psikolojik danıĢmahizmetlerinin elde ettiği verilere dayanarakyapılırsa daha sağlıklı olur. Burada yapılan hizmetbireyi iĢe yerleĢtirmek değil, sadece bilgilerisunarak, bireyin alternatiflerini çoğaltıp seçimyapmasını kolaylaĢtırmaktır. Sonuç olarak bireyinilgi, ihtiyaç ve yetenekleri doğrultusunda seçimyapmasına ve bir yere yerleĢmesine yardımcıolmaktır.

Yöneltme ve yerleĢtirme hizmeti öğrencilerin;

Eğitsel kol seçiminde

Yönelecekleri bir üst eğitim kurumunun seçiminde

Mesleğe yönelme ve seçmede

Seçtiği mesleğe yerleĢmesi ve en uygun koĢullardayapılabilmesi için gerekli bilgilerin sağlanmasındakullanılır.

Yöneltme yapılırken uyulması gereken ölçütler;

Öğrencinin yetenek ve baĢarı durumu

Öğrencinin istediği seçenekler ve nitelikleri

Program,iĢe girme ve devam edebilme koĢulları

Ġnsan gücü gereksinimi

Okul rehber öğretmeni ve sınıf rehberöğretmeninin genel görüĢü

Yöneltme yapılırken uyulması gereken ilkeler;

KiĢisel sorumluluk

Süreklilik

Fırsat eĢitliği

Bütünlük

Hizmetin verildiği yere göre yerleĢtirme

1. Okul içi yerleĢtirme: Okulda açık olan alan,bölümler, eğitsel kollar ve seçmeli dersler gibi

2. Okul dıĢı yerleĢtirme: Okul dıĢında olan çeĢitlimesleklere, sanatsal kültürel etkinliklere

Hizmetin niteliğine göre yerleĢtirme

1. Eğitsel yerleĢtirme

2. Mesleki yerleĢtirme

3. Sosyal yerleĢtirme

5. Ġzleme

Özellikle yöneltme ve yerleĢtirme hizmetlerisonucunda bireyin yerleĢtiği program, üst okul yada iĢ ve meslek alanlarındaki baĢarı durumlarınınve yaĢadıkları uyum güçlüklerinin incelenmesidir.Rehberliğin “süreklilik” ilkesine dayanan birhizmettir. Ġzleme hizmeti bir değerlendirmeniteliğindedir. Yöneltme ve yerleĢtirme hizmetleriiçin geri bildirim görevini üstlenir. Ġzlemehizmetleri sunulmakta olan diğer hizmet alanlarınınne derecede etkili ve yararlı olduğunu ortayakoyar.

Ġzleme hizmetleri ikiye ayrılabilir;

1. Okul içi izleme ve değerlendirme: ÇeĢitlialanlarda rehberlik hizmeti alan öğrencilerin vesonucun izlenmesidir.

2. Okul dıĢı izleme ve değerlendirme: Bu daha çokokuldan mezun olmuĢ bir üst eğitim kurumuna, biriĢe ya da mesleğe yerleĢmiĢ öğrencilerinburalardaki uyumlarını ve baĢarılarını izlemeyeyöneliktir.

6. Psikolojik DanıĢma

Rehberlik hizmetleri arasında en çok uzmanlıkgerektiren bir hizmet alanıdır. Psikolojik danıĢma;bireyin kendini daha iyi tanıması, sorunlarına nedenolan kaynakların farkına varması, sorunlarıyla baĢetme becerisi kazanması, kendisi için dahagerçekçi kararlar alabilmesi ve sağlıklı bir kiĢiselgeliĢim sürdürebilmesi amacıyla bir uzmandanıĢman tarafından sunulan hizmettir. PsikolojikdanıĢmada danıĢan(hizmeti talep eden) iledanıĢman(uzman) arasındaki iliĢkilerde,; içtenlik,anlayıĢ, güven, dinleme, tarafsızlık, gönüllülük gibiözellikler bulunmalıdır.

Psikolojik danıĢma sürecinde “bireysel psikolojikdanıĢma” ile “grupla psikolojik danıĢma” olmaküzere iki tür hizmet verilir. Psikolojik danıĢmahizmeti verilen bireylerde genellikle görülenbaĢlıca özellikler;

Özsaygısı ve özgüveni düĢük bireyler

KarmaĢık ve derin problemi olanlar

Kaygılı, korkulu ve kuĢkucu özelliği olanlar

Öfke, kızgınlık ve saldırganlık özelliği olanlar

Cinsel fonksiyon bozukluğu olan kiĢiler

ĠletiĢim sorunu yaĢayan bireyler

Okul baĢarısı düĢük bireyler

Grupla psikolojik danıĢmanın olumlu ve olumsuzyönleri

OLUMLU YÖNLERİ OLUMSUZ YÖNLERİ

•Empatiyi sağlama, başka bireyleri

tanıma ve olayları onların gözüyle

görmeyi sağlar.

•Bireyler arası iletişim, hoşgörü ve

sorunları paylaşma alışkanlığı

geliştirir.

•Bir gruba ait olma, benimseme

duygusunu geliştirir.

•Ortak problemlere farklı yönlerden

bakma becerisi kazandırır.

•Birey değerliliğini hisseder.

•Başkalarının benzer sorunlar

karşısında uyguladıkları çözüm

yollarını öğrenme şansı bulur.

•Derin duygulara girilmez.

•Korku ve kaygıları engellemek

zordur.

•Gizlilik sağlamak zordur.

•Grup dinamiğini sağlayacak

uzmanı bulma ve bu süreci zamana

yayma zordur.

•Grubun bazı üyeleri baskın olarak

diğerlerini etkileyebilir.

•Birey grupta pasif ve silik

kalabilir.

•Grup içindeki görüş ayrılıkları

bireyleri olumsuz etkileyebilir.

7. Refere(Sevk)

Psikolojik danıĢmanın kendisine yardım için baĢvuranöğrencisine gereken yardımı sağlayamayacağınıfark ettiğinde öğrencinin ailesiyle etkileĢimegeçerek öğrenciyi yardım alabileceği bir kiĢi ya dakuruma yönlendirmesi iĢlemidir.

Örneğin; öğrencinin ciddi bir psikolojik sorunyaĢaması durumunda danıĢman bu öğrenciyi birpsikiyastriste sevk edebilir.

Dolaylı Olarak Öğrenciye Dönük Hizmet Alanları

1. Okul Rehberlik Programı Hazırlama

Verilen hizmetlerden ve yapılan çalıĢmalardan iyi birsonuç alınması için planlı ve programlı bir çalıĢmakaçınılmazdır. Rehberlik ve psikolojik danıĢmahizmetlerinin de baĢarılı bir Ģekilde yürütülmesiiçin bir plan ve program çerçevesinde yürütülmesiesastır. Okulların rehberlik programları hazırlanıpgeliĢtirilirken; kurumun özellikleri, amaçları,ihtiyaç ve beklentileri dikkate alınmak zorundadır.

2. Konsültasyon(MüĢavirlik)

Okulda bulunan öğretmenlerin, yöneticilerin veailelerin daha etkili rehberlik hizmetleri sunmalarıiçin yapılan rehberlik hizmetleridir. Öğretmenler,yöneticiler ve aileler “iĢbirliği” içerisinde rehberlikhizmetlerini sunarlar. Konferans, seminer ya dabasılı materyaller kullanılarak öğretmen ileöğrenci, öğrenci ile ailesi, okul idaresi ile öğretmenarasında olan uyumsuzlukları, problemleri veyailetiĢim eksiklikleri gibi hususları dile getirme vebilgilendirme hizmetdir.

3. Çevreyle ĠliĢkiler

Okul içinde bulunduğu çevreden etkilenen ve buçevreyi etkileyen bir kurumdur. Okulun en önemliöğelerinden olan öğrenciler de okulun içindebulunduğu yakın ve uzak çevreden olumlu veolumsuz olarak etkilenmektedir. Bu nedenle okuldabulunan yöneticiler ve öğretmenler okulun çevreselözelliklerini iyi bir Ģekilde bilmelidir. Öğrencileriçin olumsuz durumlar teĢkil eden çevreselözellikleri gidermek için çeĢitli çalıĢmalaryapmalıdır.

4. AraĢtırma-Değerlendirme ve Tamamlama Hizmeti

Rehberlik çalıĢmalarının belli bir plan ve programdahilinde yürütülmesi, aksayan yönelerinindüzeltilmesi ve özellikler psikoloji sahasındaki yenigeliĢmelerden yararlanılması için sürekli biraraĢtırma desteğine ve değerlendirme hizmetineihtiyaç duyulmaktadır. Kısaca, hem rehberlikfaaliyeti sunan birimlerin çalıĢmalarınındeğerlendirilmesi, yeni çalıĢmaların bilinmesi, hemde eksik kısımların tamamlanması için yapılan birhizmettir.

5. Veli Ġle ĠliĢkiler

Psikolojik danıĢmanın öğrencilerin geliĢim özelliklerive baĢarı durumlarıyla ilgili velileribilgilendirmesidir.

Ailelere rehberlik hizmeti verilmesi denilebilir.

BAġLICA REHBERLĠK TÜRLERĠ

BAġLICA REHBERLĠK TÜRLERĠ

HĠZMET ALANLARINA GÖRE REHBERLĠK

1.Eğitim Alanında Rehberlik:

Öğrencinin okul ve çevreye uyum sağlaması, ilgi veyetenekleri doğrultusunda kendini bir mesleğehazırlması için rehberlik ve psikolojik danıĢmahizmetine ihtiyaç duyulur. Eğitim kurumununözelliklerine, imkanlarına ve hedeflerine görefarklı rehberlik hizmetleri ortaya konabilir.

Eğitim sürecinde baĢlıca rehberlik yaklaĢımları;

Kriz rehberliği

ĠyileĢtirici(tedavi edici) rehberlik

Önleyici rehberlik

GeliĢimsel rehbelik

Kriz Rehberliği: Bu tür rehberlik yardımı daha çokbeklenmedik bir biçimde aniden ortaya çıkan vehemen müdahale gerektiren problem durumlarındayapılır.

Önleyici Rehberlik: Bu yaklaĢımda öğrencilerkendileri için zararlı olabilecek kimi tehlikelidurumlar konusunda eğitilerek,bu durumlarınkendilerine verebileceği zararlar hakkındabilinçlendirilirler.

ĠyileĢtirici Rehberlik: Bu yaklaĢım öğrencileringeliĢim sürecinde kazanmıĢ oldukları istenmeyenözelliklerin ortadan kaldırılarak bunların yerineuygun özellikler yerleĢtirilmesini hedefler.

GeliĢimsel Rehberlik: GeliĢimsel rehberlikyaklaĢımı, bireyleri içerisinde bulundukları geliĢimdönemlerine göre ele almaktadır. Bireylerin farklıgeliĢim dönemlerinde kazanmaları gereken geliĢimgörevleri(ödevleri) ve karĢılaĢtıkları geliĢimkrizlerini atlatmasında yardımcı olma hizmetlerinikapsamaktadır.

2. Sağlık Alanında Rehberlik:

Rehberlik, özellikle insanların hastalanmasınıönlemeye yönelik koruyucu hekimlik hizmetlerindeve birey hastalandığında sağlık kuruluĢlarındannasıl yararlanacağı konusunda sağlık alanında dauygulanmaktadır. Bu bir çeĢit bilgilendirmesürecidir.

Ayrıca ruh sağlığının korunması için psikiyatripolikliniklerinde bir psikolojik danıĢmanbulundurulması uygulamaları da bu çeĢit birhizmetin hastanelerde yoğunlaĢtığınıgöstermektedir.

3.Sosyal Yardım Alanında Rehberlik:

Ülkemizde sosyal yardım hizmetlerini yürüten,Kızılay, Çocuk Esirgeme Kurumu, SosyalYardımlaĢma ve DayanıĢma Kurumu gibi, hayır vesosyal yardım hizmeti sunan kurumların daha etkilibir hizmet sunması için yapılacak olan rehberlikhizmetidir.

4.Endüstri Alanında Rehberlik:

Günümüz toplumunda sanayi faaliyetleri, iĢe uygunadam yetiĢtirme, iĢte verimlilik, motivasyon aitolma konularında bazı problemlerlekarĢılaĢılmaktadır. Bu sorunların daha kolayaĢılabilmesi için sunulan rehberlik hizmetine denir.Bu alanda daha çok mesleki rehberlik hizmetigörülür.

5.Spor Alanında Rehberlik:

Sporcuların psikolojik ihtiyaçlarını karĢılamayayönelik olarak bu alanda da psikolojik danıĢmanlaraihtiyaç duyulmaktadır.

6.Adalet Alanında Rehberlik:

Adalet alanında özellikle çocuk ve ailemahkemelerinde psikolojik danıĢmanlar görevyapabilmektedir.

BĠREY SAYISINA GÖRE REHBERLĠK

1.Bireysel Rehberlik:

Bireyin sosyalleĢmesine, duygusal sorunlarınıçözmesine, kiĢiliğini geliĢtirmesine ve kendinigerçekleĢtirmesine yardımcı olmak amacıyla tektek kiĢilere sunulan bir rehberlik hizmetidir. Buhizmet sunumu, daha .ok bireyin kendi danıĢmatalebine bağlı olduğu için rehberliğin daha fazlapsikolojik danıĢma grubuna girer.

Bireysel rehberlik sunan psikolojik danıĢmanın:

Özel hayatla ilgili konularda gizlilik ilkesine özengöstermesi

Bireyin kendi kendisinin tanıması için yardımetmesi

Bireyin sorununu çözmek yerine, ona sorununuçözmesi için gerekli imkanları göstermesi

Bireye duygusal ve derinlemesine yardım edilmesi

Sorununu kendi baĢına çözmesi için onuyüreklendirmesi

2.Grup Rehberliği:

Rehberlik bazen aynı anda bir topluluğa dasunulabilir. Daha çok eğitsel rehberlik hizmetleriiçin baĢvurulan grup rehberliği, sınıf rehberöğretmenleri tarafından planlanır, uygulanır,değerlendirilir ve geliĢtirilir. Sınıf rehberöğretmeni tarafından çözülemeyen problemlerinortaya çıktığı durumlarda okul rehber öğretmeniyardımcı olur.

Bireysel Rehberlik Grupla Rehberlik

Bireyin kendini tanımasına ve

kendini gerçekleştirmesine yardım

esastır.

Bireye bilgi verme esastır.

Duygusal süreçler geliştirilir. Zihinsel süreçler geliştirilir.

Bireysel sorunlar ve ilgi alanları

üzerinde durulur.

Bireyin dışındaki olaylar üzerinde

durulur.

Daha çok psikolojik danışmanca

verilir.

Genellikle sınıf rehber

öğretmenlerince verilir.

TEMEL ĠġLEVLERĠNE GÖRE REHBERLĠK

1.Uyum Sağlayıcı Rehberlik:

Birey kendisinden ve çevresinden kaynaklanan farklınedenlerle uyum sorunları yaĢadığında edindiğirehberlik yardımıyla çevreye uyum sağlamayıöğrenir. Öğrencilerin yeni ortama uyumsağlamalarını kolaylaĢtırıcı bir rehberlikhizmetidir. Hangi alanda olursa olsun, bireyinbelli bir hayat aĢamasında karĢılaĢtığı uyumsorunlarını çözmek için ihtiyaç duyduğubilgilendirme hizmetidir.

Örneğin; oryantasyon hizmetinin temel iĢlevi uyumsağlayıcılıktır.

2.Yöneltici Rehberlik:

Bireyin ilgi ve yeteneklerine uygun olan meslek veokul seçmesi için yardım etmek ve bu yolla bir okulprogramına veya mesleğe yönelmesi için ona bilgisunmak yöneltici rehberlik hizmetidir.

Örneğin; yöneltme ve yerleĢtirme hizmetinin temeliĢlevi yönelticiliktir.

3.Ayarlayıcı Rehberlik:

Rehberliğin iĢlevlerinden biri de eğitimplanlamacılarına ve program yapımcılarına yolgöstererek, onların rehberlik hizmetleri ileedinilen bilgileri göz önüne alıp, yeni programlaryapmalarına yardımcı olmaktır.

Okul programlarının bireysel ağırlıklara göregeliĢtirlmesi, kiĢilerin özel ilgi ve yetenekleri gözönünde bulundurularak eğitim programlarınınoluĢturulması bu türden bir hizmettir. Ayarlayıcırehberlik bireyi tanıma, araĢtırma geliĢtirme veizleme yoluyla elde ettiği bilgileri programgeliĢtirme uzmanlarının yardımına sunar.

4.Önleyici Rehberlik:

Disiplinsizlik ve uyumsuzluk gibi problemleri öncedengörüp, bu problemler daha ortaya çıkmadan tedbiralmak amacıyla sunulan rehberlik hizmetidir.Problemin ortaya çıkmadan önlenmesi, ortayaçıktıktan sonra giderilmesinden daha ekonomik vekolaydır.

5.GeliĢtirici Rehberlik:

Bireyin geliĢim dönemlerine uygun özelliklerigösterme ve bu yolla onun olumlu bir uyumgeliĢtirmesine ve kiĢilik oluĢumu için yardım etmehizmetidir. Birey için çok önemli olan olumlu benlikgeliĢimi bu rehberlik yardımı ile daha sağlıklı birĢekilde oluĢur.

6.Tamamlayıcı Rehberlik:

Öğretim etkinliklerini tamamlayıcı etkinliklertasarlanması ve bu etkinliklerin uygulanmasıdır.Tamamlayıcı rehberlik öğretimin kalitesiniartırmak amacıyla ders sırasında kullanılan birtekniktir.

7.Çare Bulucu(ĠyileĢtirici)Rehberlik:

Bu rehberlik türünde amaç sorunların çözülmesinisağlamaktır. Örneğin utangaçlık sorunu olan birkiĢinin bu sorunu çözmesine yardımcı olmak.

8.Kriz Yönelimli Rehberlik:

Bu tür rehberlik yardımı daha çok beklenmedik birbiçimde aniden ortaya çıkan ve hemen müdahalegerektiren problem durumlarında yapılır.

Eğitimde rehberlik hizmetleri;

Öğrencilerin UYUM SAĞLAMALARINIkolaylaĢtırıcı,

Sağlıklı tercihler yapmaya YÖNLENDĠRĠCĠ,

Eğitim-öğretim plan ve programlarını ve okulrehberlik programını AYARLAYICI

GeliĢim ödevlerini yerine getirme doğrultusundaGELĠġTĠRĠCĠ

Disiplinsizlik ve uyumsuzlukları ÖNLEYĠCĠ

Sorunların çözülmesi için ÇARE BULUCU

Öğretim etkinliklerini TAMAMLAYICI

ĠĢlevlerini yerine getirmektedir.

ÖĞRETĠM KADEMELERĠNE GÖRE REHBERLĠKRehberlik hizmetinde süreklilik ilkesi göz önüne

alındığında, her öğretim basamağında rehberlikhizmetlerine ihtiyaç duyulduğu görülmektedir.

Okul Öncesi Eğitimde Rehberlik Çocuğun bedensel, zihinsel, duygusal ve sosyal

yönlerden geliĢimini sağlama Dil geliĢimini sağlama KiĢiliği oluĢturan ilgi, yetenek, tutum, inanç ve

değerleri güçlendirme Güven duygusunu, özerklik ve giriĢimci özelliklerini

güçlendirme Benlik kavramını güçlendirme, sosyalleĢmeyi sağlama GeliĢimsel ve önleyici yaklaĢım odaklıdır.

Ġlköğretim I.Kademe(7-11yaĢ) Döneminde Rehberlik

Öğrencinin bedensel, zihinsel, duygusal ve sosyalyönlerden geliĢimini sağlama

Öğrencinin çok yönlü geliĢimini sağlama(yeterlik,sorumluluk, iĢbirliği, iletiĢim-sosyal beceriler)

Öğrencinin özgüvenini ve benlik kavramınıgüçlendirme

Öğrenicye ilgi ve yeteneklerini, kiĢiliğinitanımasına olanak sağlama

Öğrenciye baĢarılı olabileceği ortamları hazırlama

Öğrencilere eĢit davranma ve bireysel farklılıklarıgöz önünde tutma

Öğrencilerde iletiĢim becerileri ve sosyalbecerileri geliĢtirme

Öğrencilerin arkadaĢlık, paylaĢma, iĢ bölümü gibiduyguları kazanacakları iĢ birlikçi çalıĢmalarayönlendirme

Bu kademede rehberlik hizmetleri sınıf öğretmenimerkezli olarak yürütülür.

GeliĢimsel ve önleyici yaklaĢım odaklıdır.

Ġlköğretim II. Kademede (11-14 yaĢ) Rehberlik

Ergenliğe geçiĢ aĢamasında çocuğa bedenindekihızlı değiĢimleri ve sonuçları hakkında bilgi verme

Erinlik sürecinin ortaya koyduğu psikolojik veduygusal sorunlarla baĢ edebilme yollarınıgösterme

Hızlı bedensel büyümenin neden olacağı sakarlık,dalgınlık gibi özellikleri tanımasını sağlama

KarĢı cinsi tanımları ve kabul etmeleri sürecineyardımcı olma

Spor, sosyal ve kültürel aktivitelere yöneltme

Aileler bilgilendirilmeli ve iĢbirliği kurulmalıdır.

Ortaöğretimde Rehberlik

Olumlu kimlik kazanmasına yardım olacaketkinlikler

Ergenin anlama ve anlaĢılma ihtiyacına cevap verme

Farklı düĢünme biçimlerine anlayıĢlı davranma

Akran grupların etkisinden olumlu faydalanma

Sanat, spor ve sosyal aktivitelere yönlendirme

EleĢtirel düĢünme biçimlerine saygı gösterme

Uygun özdeĢim kurabileceği modeller sunma

Okulun ve sınıfın iĢleyiĢine öğrencileri katma

Yükseköğretimde Rehberlik

Çevreye uyum sağlamasına yardımcı olma

Üniversitenin iĢleyiĢi hakkında bilgi verme

Burs, yurt, kredi vb. konularda bilgilendirme

Sanat, spor ve kültürel ortamlar oluĢturma

Klüp ve gruplara yönelmelerini sağlama

KiĢisel problem durumlarına iliĢkin psikolojikdanıĢma hizmeti sunma

PROBLEM ALANINA GÖRE REHBERLĠK

Eğitsel Rehberlik:

Bireyin ilgi ve yeteneklerine uygun bir eğitim kurumuseçmesi ve bu seçtiği programı baĢarılı bir Ģekildesürdürmesi için yapılan bilgilendirme sürecidir.Eğitsel rehberliğin temel amacı, öğrencilerinakademik etkinliklerdeki baĢarılarını artırmalarınayardımcı olmaktır. Öğrencilerin akademikbaĢarılarını artırmaya yönelik her türlü etkinlik,eğitsel rehberliğin kapsamı içinde yer alır.Oryantasyon hizmeti eğitsel rehberliğin uyumsağlamaya yönelik verdiği bir hizmettir ve eğitselrehberlik kapsamında sunurlur.

Eğitsel rehberlik hizmetleri kapsamında baĢlıcauygulamalar Ģunlardır:

Oryantasyon (yeni duruma alıĢtırma)

Etkili ders çalıĢma yöntemleri

Öğrenme stratejileri geliĢitirme

Okul ve sınıf kurallarını öğretme

Yeteneklerinin altında ve üstünde baĢarı gösterenöğrencileri belirleme

KaynaĢtırma eğitimindeki öğrencilerin geliĢimini izleme

Motivasyon artırıcı çalıĢmalar yapma

Eğitsel rehberlik hizmetlerinin baĢlıca amaçları:

Öğrencilerin ilgi, yetenek ve kiĢilik yapılarına uygunokul, program ve alan seçmelerine yardım etme

Okul çevrelerini tanımlarına ve uyum sağlamalarınayardım etme

Öğrencilerin kendilerine uygun öğrenmestratejileri geliĢtirmelerine, verimli ders çalıĢmaalıĢkanlığı kazanmalarına yardımcı olma

BaĢarıyı artıma yollarını öğrenerek öğrenmegüçlüklerinden kurtulmalarına yardımcı olma

Öğrencilerin “öğrenmeyi öğrenmesine” yardımcıolma

Öğrencilerin bilimsel araĢtırma yapma ve okumaalıĢkanlıklarını geliĢtirmesine yardımcı olma

Akran DanıĢmanlığı

Aynı öğretim kademesinde bulunan bireylerinbirbirlerine yaptıkları (üst sınıflardan seçilenöğrencilerin alt sınıflarda bulunan öğrencilereyardımcı olması) rehberlik hizmetidir.

Eğitsel Rehberlik ve Sınav Kaygısı

Kaygı, insanda iç ve dıĢ uyaranlar sonucu ortayaçıkan duygusal bir yaĢantıdır. AlıĢılagelmiĢçevrenin ortadan kalkması, desteklerdenuzaklaĢma, herhangi bir iĢin olumsuzsonuçlanacağını bilmek, bir iĢin sonucunun neolduğunu bilmemek kaygıya neden olabilmektedir.

Sınav kaygısı kaygının özel bir durumudur. Kaygıbelirtileri olası bir baĢarısızlıkla ilgili endiĢeyeeĢlik eden duygusal, bedensel ve davranıĢsaltepkilerdir.

Sınav Kaygısının Boyutları

Sınav kaygısının iki boyutundan söz edilmektedir.Bunlar;

1- Kuruntu boyutu

2- duyuĢsallık boyutu

Kuruntu boyutu, sınav kaygısının biliĢle ilgiliboyutudur ve haĢarılığın sonuçlarını düĢünmek,baĢarmak için gereken yeteneği hakkında kuĢkuyadüĢmek gibi içsel konuĢmaları içerir. Bu boyutbaĢarısızlık sonuçlarına, kendini baĢkalarıylakıyaslama ve olumsuz değerlendirmelere iĢaretederken, heyecan öğesi de içsel uyaranlardankaynaklanan heyecansal ve fizyolojik yaĢantılaraiĢaret eder.

DuyuĢsal boyutu, sınav anında kaygıyla iliĢkilifizyolojik tepkidir. Hızlı kalp atıĢları, terleme,üĢüme, kızarma gibi bedensel reaksiyonlarduyuĢsallık belirtisi olarak kabul edilir.

DuyuĢsallık boyutunda ise

Gerginlik hissi, korku, endiĢe, sinirlilik,huzursuzluk

Hızlı kalp atıĢı, mide ağrısı, ağız kuruluğu gibitepkiler.

Gibi faktörlerden oluĢur.

Mesleki Rehberlik:

Bireylerin kendilerini ve çeĢitli meslekleri tanımları,kendi niteliklerine uygun meslekleri seçmeleri,seçtikleri mesleğe hazırlanmaları ve meslekiyönden geliĢmeleri konusunda yapılan yardımhizmetleridir. Mesleki rehberlik hizmetleri;bireyin özelliklerinin tanınması, yeteneklerinin,ilgilerinin ve diğer niteliklerinin bilinmesi, çevredebireye açık olan mesleklerin gerektirdiğiniteliklerin belirlenmesi ve bu iki kaynaktan eldeedilen bilgiler ıĢığında, bireyin kendi nitelikleri ilemesleklerin gerektirdiği nitelikler arasındabağlantı kurularak kendine uygun bir meslekitercih yapması üzerinde odaklanmaktadır.

Mesleki rehberlik hizmetlerinin baĢlıca amaçları;

Bireyin ilgi duyduğu ve gelecekte seçmeyidüĢündüğü bir mesleği mümkün olduğu kadar bütünyönleriyle ona tanıtmak

Bireye henüz haberdar olmadığı yeni meslekler veiĢ imkanları hakkında bilgi vermek

Bireyi bazı meslekler hakkında edindiği yanlıĢbilgilerden ve kalıplaĢmıĢ önyargılardan kurtarmakiçin ona bilgi sunmak

Topluma yararlı ve bireyin kendisinigerçekleĢtirmesine olanak veren her mesleğindeğerli olduğu fikrini bireyin dikkatine sunmak

Mesleki rehberlik sürecinin temel aĢamaları;

1. Bireyi ve özelliklerini tanıma

2. Meslekleri ve özelliklerini tanıma

3. Bireyin özellikleri ile mesleklerin gerektirdiğiözellikler arasında iliĢki kurma

Mesleki rehberlikle ilgili bazı kavramlar:

Yetenek; herhangi bir davranıĢı öğrenebilmek içindoğuĢtan sahip olunan gizil gücün çevre ileetkileĢim sonucu geliĢtirilmiĢ ve yeni öğrenmeleriçin hazır hale getirilmiĢ kısmını ifade eder.

Mesleki ve eğitsel yönlendirmede temel alınanyetenek alanları:

Sözel yetenek: Kelimelerle akıl yürütebilme,okuduğunu anlayabilme, düĢüncelerini sözel olarakaçıklayabilme.

Sayısal yetenek: Sayılarla akıl yürütebilme, sayısalalandaki problemeleri çözebilme becerisi.

ġekil-uzay yeteneği: ġekiller arasındaki benerliklerive farklılıkları görebilme, nesnelerin ve Ģekillerindöndürüldüklerin nasıl Ģekil alacağını gözündecanlandırabilme.

Göz-el koordinasyonu: El ve göz iĢbirliği ileyapılabilecek becerileri ifade eder. Örneğin; resimve heykel yapma.

Renk algısı: Renklerden benzerlikleri ve farklılıklarıalgılama, aynı renkteki iki cisimdeki ton farklarınıayırt edebilme.

Bellek: Sembolleri, kelimeleri, sayıları hızlıca akıldatutma ve uzun zaman hatırlama

Ayrıntıyı algılama: Çevrede bulunan uyarıcıları ve buuyarıcılar arasındaki farkları algılama.

Mekanik yetenek: Aletlerin veya makinelerinparçaları arasındaki iliĢkiyi anlayabilme, aletiçalıĢtırabilme, tamir edebilme.

El becerisi: Elleri ve kolları zorlamadan ve etkili birĢekilde hareket ettirerek nesneleri kaldırma,çevirme.

Parmak becerisi: Küçük nesnelerle çalıĢarak çok inceiĢleri yapabilmek için parmakları doğru ve hızlıbiçimde kullanma.

Mesleki GeliĢim Sürecinin Evreleri

YAŞ EVRELER

5-12 Uyanış ve Farkında Olma

13-15 Meslekleri Keşfetme ve

Araştırma

16-18 Karar Verme

19-23 Hazırlık

23 ve üzeri İşe Yerleşme

I. UyanıĢ ve Farkında Olma(5-12 yaĢ):

Çocuk, çevresindeki bireylerin farklı mesleklerdeolduğunu ve kendisinin de bir mesleğe yönelmesive seçmesi gerektiği ile ilgili farkındalığa ulaĢır.

II. Meslekleri KeĢfetme ve AraĢtırma(13-15yaĢ):

Bu dönemde çocuk meslekleri ve özelliklerini incelerve araĢtırma sürecine girer.

III. Karar Verme(16-18 yaĢ):

Çocuk geleceği ile ilgili meslek tercihleri yapmayabaĢlar. Çocuk, kendi özellikleri ile meslekiözellikler arasındaki iliĢkileri gerçekçi analizeder ve kendisine uygun meslekleri belirler.

IV. Hazırlık (19-23 yaĢ):

Birey kendine uygun mesleğin gerektirdiği hazırlıkve eğitim sürecine girer ve kendisinigeliĢtirmeye çalıĢır.

V. ĠĢe YerleĢtirme (23-....):

Birey seçtiği ve eğitimini aldığı mesleği icra etmeyeve baĢarılı bir Ģekilde yapmaya baĢlar.

Mesleki geliĢim kuramları:

1.Özellik-Faktör Kuramı: Bu kuram Parsons’unmesleki bürodaki çalıĢmaları ile baĢlayan vebireylerin kendilerine uygun mesleklereyönledirilirse baĢarılı, mutlu ve üretken olabileceğigörüĢüne dayanan bir yaklaĢımdır. Bu kuramfarklar psikolojisini temel alır. Farklarpsikolojisine göre:

Her birey kendine özgü özelliklere sahiptir.

Her mesleğin kendine özgü özellikleri vardır.

Bir birey kiĢisel özelliklerine uygun mesleklereyönelirse baĢarılı olabilir.

Her bireyin ve mesleğin nitelikleri objektif ölçmearaçları ile ölçülebilir.

Özetle en temel mesleki rehberlik kuramı olarakkabul edilen bu yaklaĢım çeĢitli ölçme araçlarıkullanılarak bireyin özelliklerinin belirlenmesi,mesleğin gerektirdiği nitelikleri belirlenmesi vebunların uzlaĢtırılmasına dayanmaktadır.

2.Ginzberg’in GeliĢim Kuramı: Bu modelde, meslekseçimi için bireyin geliĢim sürecinin izlenmesi veçeĢitli aĢamalarda ona yardım edilmesi gerektiğigörüĢü savunulmaktadır. GeliĢim dönemleri:

1. Fantezi hayal dönemi (7-12 yaĢ)

2. Deneme(geçici seçme) dönemi(12-17)

3. Gerçekçi dönem (17-22)

3.Super’a Göre Mesleki GeliĢim: Benlik kavramınınmeslek seçimindeki önemi üzerinde durmuĢtur.Super’a göre meslek seçimi, belli bir geliĢim süreciiçinde bireyle çevrenin etkileĢimi sonucu oluĢanbenlik kavramının bir mesleğe yansımasıdurumudur ve mesleki geliĢim devamlı bir süreç,meslek seçimi ise bir sentez yapma iĢi olarakgörülmektedir.

1. Büyüme evresi(0-14)

2. AraĢtırma evresi(14-24)

3. YerleĢme evresi(25-44)

4. Koruma evresi(45-64)

5. ÇöküĢ evresi(65 ve sonrası)

4.Holland’a Göre Mesleki GeliĢim: Holland meslekseçiminin, bireyin kiĢiliği ile çevresinin uyumusonucu gerçekleĢtiğini ifade etmiĢtir. Ona göre,bireyin kiĢilik özellikleriyle mesleki yöneliĢlerarasında bir iliĢki söz konusudur. Holland 6 kiĢiliktipi ve bunlara uygun 6 tür mesleki çevrenintanımını yapmıĢtır. Bunlar; 1.Gerçekçi,2.AraĢtırıcı,3.Sosyal, 4.GiriĢimci, 5.Geleneksel, 6.Sanatçı(Artistik)

Kişilik Tipi Belirgin Özellikleri

Gerçekçi Sabırlı ve hoşgörülü, pratik,

maddeci, erkesi, antisosyal

Araştırıcı Entelektüel, analitik düşünce

yapısına sahip, eleştirel, titiz

bağımsız

Artistik Heyecan ve coşkuları dengesiz,

hayalci, fevri, duygusal, duyarlı ve

etkileyici

Sosyal Yardımsever, sorumluluk sahibi,

Girişimci İkna yeteneği yüksek, sosyal,

konuşkan, maceracı

Geleneksel Dikkatli, titiz, düzenli, esnek

olmayan, vicdanlı, dengeli

Kişilik Tipi Baskın Talepler/Etkinlikler

Gerçekçi •Kas faaliyeti gerektiren durumlar

•Nesneler, eşyalar, makinalar ve

hayvanlarla ilgili etkinlikler

Araştırıcı •Bilimsel çalışmalar

•Sistematik deneysel çalışmalar

Artistik •Sanatsal etkinlikler ve ürünler

•Bağımsız, yaratıcı çalışmalar

Sosyal İnsanlarla birlikteliği sağlayan

aktiviteler

Girişimci •Sosyal, eğlendirici etkinlikler

•Organize edilmiş çalışmalar

Geleneksel •Sistemli kurallara bağlı aktiviteler

•Kayıt tutma, hesaplama

Kişilik Tipi Tipik Meslekler

Gerçekçi Oto tamirciliği, Elektrikçi,

Araştırıcı Biyolog, kimyager

Artistik Yazar, ressam

Sosyal Sosyal hizmet uzmanı, psikolog

Girişimci Satıcı, pazarlamacı

Geleneksel Banka veznedarı, kütüphaneci

5.Roe’nun Ġhtiyaç Kuramı: KiĢilik temelli yaklaĢımdır.Kuramını Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarĢisinedayandırmıĢtır. Roe’ya göre anne-baba tutumlarıçocukların meslek seçimlerinin esas belirleyicisidir.

Öğretim Kademelerine Göre Mesleki GeliĢim Görevleri

Okul Öncesi ve Ġlköğretim I. Kademede(5-12)Mesleki GeliĢim Görevleri

Bu dönemde çocuğun temel ihtiyacı “çalıĢmayıöğrenmek” tir. Yani çocuğun iĢ yaĢamına karĢı olumlututum geliĢtirmesi. ÇalıĢmanın önemini fark etmeli

Çocuk meslekleri tanımaya ve keĢfetmeye baĢlar.

Bütün meslekler gerekli ve önemlidir.

Çocuk herkesin iyi yapabileceği bir iĢin olduğunumutlaka bu dönemde kazanmalıdır.

Meslekler hakkında önyargılar kazanmamalıdır.

Mesleklerin belli bir eğitimle kazanıldığının farkınavarmalıdır.

Ġlköğretim II. Kademede(12-15) Mesleki GeliĢimGörevleri

Karar verme ve problem çözme becerisi kazanma

Kendi özellikleriyle eğitim/meslek amaçlarıarasındaki iliĢkiyi görme

Güçlü ve zayıf yönlerini, yeteneklerini tanıma,keĢfetme

Meslekleri keĢfetme

Cinsiyet/meslek alanındaki ön yargıları fark etme

Ortaöğretimde(15-18) Mesleki GeliĢim Görevleri Mesleki kararda kiĢisel özelliklerinin öneminikavrama

Mesleki kararda kendini sınırlayan etkenleridikkate alma

Genç liseden sonra iĢ hayatına atılacaksa iĢolanaklarını araĢtırmalı, iĢe girmeli/yerleĢmelidir.Aksi takdirde üniversite sınavına hazırlanmalıdır.

Kendi ilgi, yetenekleri ve özelliklerine uygunmeslekler ile bunların koĢulları hakkında doğru,geçerli bilgi edinme

Mesleki kararda ailenin görüĢlerini de dikkate alma Yapılan seçimlerin sorumluluğunu alma Mesleğin streslerini güçlüklerini anlama

MESLEK VE KARĠYER

Meslek özel bir iĢ ya da çalıĢma aktivitesi, kariyerise bireyin yaĢam boyu sergilediği çalıĢmayaĢantılarının toplamı olarak tanımlanabilir.

Meslek; bireyin yaĢam rollerinin bir kısmınıkapsarken, kariyer; meslek öncesi, mesleğisürdürme anı ve meslek sonrası ile ilgili tüm rollerikapsayan geliĢimsel bir süreçtir.

Kariyer Eğitimi ve GeliĢimi

Kariyer eğitimi ve geliĢimi yaĢam boyu devam edenbir süreçtir. Bu nedenle kariyer eğitimi özel biryaĢ ya da öğrenim düzeyiyle sınırlı değildir.

Kariyer eğitimi yaĢamın erken dönemlerindenbaĢlayarak, bireylere, tutum, yetenek ve ilgilerinitanıma olanağı verir. Bu Ģekilde sosyal amaçları vekiĢisel değerleri doğrultusunda meslekigeliĢimlerine katkı sağlanması amaçlanır. Kariyereğitimi ile aynı zamanda bireylerin kiĢiselfarkındalıklarını artırmalarına, karar verme vekariyer planları yapmalarına ve seçtikleri meslektedoyum sağlamalarına yardımcı olunmaya çalıĢır.

Mesleki Olgunluk

Mesleki olgunluk kazanmak her bir mesleki geliĢimbasamağında karĢılaĢılan bir takım tipik ve gerekliproblem çözme yaĢantıları ile karĢılaĢmak, birsonraki basamakta karĢılaĢılacak geliĢimgörevlerine hazır olabilmek için bu temelbecerileri edinmektir.

Mesleki Olgunluğun Boyutları1. Meslek Seçimine Planlı YöneliĢ: Her bireyin bir

iĢi olması gerekliliğidir. ġu davranıĢları kapsar:a) Seçme/tercih konusu ile ilgilenmeb) Bu amaçla çeĢitli kaynaklardan yararlanma

2. Mesleki Bilgilerin BelirginleĢmesi ve PlanlamaYapma:

a) Tercih edilen meslek hakkında özgül bilgilerisaptama

b) Tercih edilen mesleğe hazırlanma ve giriĢi dahaözgül olarak planlama

c) Planlama faaliyetlerini geniĢletme ve eylemekoyma

3. Meslek Tercihlerinin Tutarlılığı: Tercihin bellibir alana yönelik olarak belirginleĢmesidir.AĢamaları:

a) Alanlar açısından meslek tercihlerinin tutarlılığı

b) Düzeyler açısından meslek tercihlerinintutarlılığı

c) Alanlar ve düzeyler dahilinde meslektercihlerinin tutarlılığı

4. Özelliklerin BillurlaĢması: Yetenek, ilgi ve kiĢiliközelliklerinin belirginleĢmesidir.

5. Meslek Tercihlerinde Akılcılık:

Mesleki Rehberlikle Bireye KazandırılacakYeterlikler

KiĢisel nitelikleri ile çalıĢma ve iĢ yaĢamıarasındaki iliĢkileri anlama

Karar verme, amaçları belirleme ve uygulamayageçme

Meslekleri keĢfetme

BoĢ zamanlarını nasıl değerlendireceğini öğrenme

Birlikte çalıĢmayı öğrenme

Toplumsal geliĢmenin iĢ yaĢamını nasıl etkilediğinianlama

KiĢisel Rehberlik

KiĢisel rehberlik bireyin kendileri ile ilgili kiĢiselproblemelerinin çözümü için yapılan yardımlardır.

Öğrencinin bireysel ve sosyal ihtiyaçlarınınkarĢılanması, ilgi ve yetenekleri doğrultusundageliĢimi, öncelikle öğretmenlerin görevi, sonrarehber öğretmenin görevidir.

Öğrencilerin yaĢadığı sorunlara karĢı biröğretmenin ya da psikolojik danıĢmanın yapacağı ilkiĢ problemi tanımlamak ve problemin nedenlerinibulmaktır.

KiĢisel rehberlik kapsamda yer alan konular;

KiĢiler arası iliĢkiler ve iletiĢim problemleri

Öz güven geliĢimi ve öz güven sorunları

Ekonomik sorunlar

Sosyal iliĢkileri geliĢtirme

Sağlık sorunlarını gidermede yardımcı olma

DavranıĢ bozuklukları ile ilgilenme

Ailevi problemlerin çözümüne yardımcı olma

Olumsuz duygularla baĢ etme (korku, kaygı)

Cinsel roller öğrenme ve karĢı cinsle yaĢadığıproblemlerin çözümüne yardımcı olma

KiĢisel rehberlikte öğretmenlerin öne çıkansorumlulukları:

Güven yaratma

Okul ortamını sevdirme

GeliĢimi izleme

Ġlgili kayıtları tutma

Veli ile iĢbirliği yapma

GeliĢimi değerlendirme

DeğiĢimi hazırlama

Öz güveni geliĢtirme

Farklı yönleri ortaya çıkarma

Ġlköğretim I. Kademede öğretmenin öne çıkansorumlulukları:

Psikososyal geliĢime uygun sınıf ortamı hazırlama

Kurallara öğrenci katılımını sağlama

Her çocuğu özel kabul etme

Yeterliliklerin vurgulanması

Doğru rol modeli sunma

ĠĢbirliği ve sosyalleĢmede rehberlik etme

Etkinlikleri çeĢitlendirme

GeliĢimi izleme

GiriĢkenliğe teĢvik etme

Ġlköğretim II. Kademede öğretmenin öne çıkansorumlulukları:

Bedensel değiĢimin kabul edilmesine yardımcı olma

Öğrencinin psikomotor koordinasyon geliĢimineyardım etme

Öğrencinin enerjisini doğru yönlere kanalize etme

Veli ile iĢbirliği yapma

Öğrenciye karĢı cinsle iliĢkileri konusunda yardımetme

Öğrencinin olumlu davranıĢlarının pekiĢtirilmesi

Öğrencinin olumsuz davranıĢlarınınpekiĢtirlmemesi

Ortaöğretimde öğretmenin öne çıkan sorumlulukları: GeliĢim özelliklerini tanımaya yardımcı olma Öğrencinin fizyolojik, sosyal ve psikolojik

değiĢimlere hazırlıklı olmasına yardım etme Öğrencinin kendini kabul etmesine yardım etme Öğrencinin olumlu benlik algısı geliĢtirmesine

yardım etme Öğrencinin özgüven kazanmasına yardım etme Öğrencinin ilgi ve yeteneklerinin farkına varmasına

yardım etme ĠĢbirliği ve grup etkinliğini sağlama BiliĢsel ve ahlak geliĢimine destek sağlama Öğrencinin kendini ifade etmesi için uygun

fırsatlar yaratma

SOSYAL BECERĠLER

Sosyal beceriler, kiĢinin baĢkalarıyla sağlıklı iliĢkilerkurabilmesi için gerekli olan becerilerdir. Örneğin;atılganlık, empati, kiĢilerarası iliĢkileri baĢlatma vesürdürme, çatıĢma çözme, öfkeyle baĢa çıkma,iĢbirliği yapma

Sosyal beceri eğitimi biliĢsel yaklaĢım ve davranıĢçıyaklaĢım temel alınarak yapılır.

BiliĢsel yaklaĢıma göre bireydeki sosyal becerieksikliğinin sebebi sosyal ortamda ne yapacaklarınıbilmemeleridir.

DavranıĢçı yaklaĢım ise bu eksikliği uygun davranıĢınkazanılmamıĢ olmasıyla açıklar.

Sosyal becerileri altı ana baĢlık halinde

1. ĠliĢkiyi baĢlatma ve sürdürme becerileri

2. Grupla bir iĢi yürütme becerileri

3. Duygulara yönelik beceriler

4. Saldırgan davranıĢlar ile baĢa çıkma becerileri

5. Stres durumlarıyla baĢa çıkma becerileri

6. Plan yapma ve problem çözme becerileri

ĠLETĠġĠM VE ĠLETĠġĠM BECERĠLERĠ

1.ĠletiĢim Nedir?

ĠletiĢim en genel tanımıyla iki birey arasında mesajalıĢveriĢi olarak tanımlanabilir. DolayısıylailetiĢimde mesaj alan ve mesaj veren olmak üzereen az iki kiĢi vardır. Sağlıklı bir iletiĢiminoluĢabilmesi için öncelikle bireylerin birbirinidinlemesine ihtiyaç vardır.

2.Dinleme:

Uygun bir dinlemede temel olarak iki tür dinlemebirimi vardır.

a.Edilgin Dinleme:

Edilgen dinlemede birey beden dili ile karĢıdakikiĢiye onu dinlediği mesajını verir. Bu arada bedenkarĢı tarafa yönelmiĢ, göz teması kurulmuĢ, jestve mimiklerle karĢı tarafa dinlediği mesajıverilmiĢtir. Ancak bu dinleme türü iletiĢiminsürdürülmesi adına yeterli olmayabilir.

b.Etkin Dinleme: Temelinde empati yatar.

Bu dinleme türü karĢıdaki kiĢinin anlattığınınanlaĢılmasını sağlar. Edilgen dinlemede yapılanlaraek olarak sözel etkileĢimi de gerektirir. AyrıcakarĢıdaki kiĢiye iliĢkin onun anlaĢıldığını ifade edengeri iletimler de içerir. En uygun dinleme türürdür.

BEN DĠLĠ VE SEN DĠLĠ

Ben Dili: ĠletiĢimde “ben dili”(çocukta özsaygıyıgeliĢtirir ve hatasını anlamaya çalıĢır)kullanılmalıdır. Örneğin; ödevini yapmayanöğrenciye öğretmenin “ödevini yapmıĢ olmanıbekliyordum” demesi gerekir. Ben dili öğretmeninkendisini açmasını sağlar.

Sen Dili: ĠletiĢimde “sen dili”(çocukta suçlanmaduygusu oluĢur ve öz saygısı zayıflar ve çocukdoğal olarak savunma mekanizmalarına baĢvurur).Kullanmaktan kaçınılmalıdır. Örneğin; ödeviniyapmayan öğrenciye öğretmenin “yine mi ödeviniyapmadın?” demesi

Örnekler

SEN DİLİ BEN DİLİ

Odanı toplamamışsın Odanı toplamanı beklerdim

Neden ders çalışmıyorsun? Son günlerde ders çalıştığını

görmüyorum

Kardeşine neden vuruyorsun? Kardeşine sık sık vurman onu da

beni de üzüyor

Odanı toplasana Odanı toplasan bana yardım etmiş

olursun

Yapma şunu Yaptıklarından rahatsız oluyorum

ĠLETĠġĠM ENGELLERĠ

1.Emretme, Hükmetme: Ġsyankar davranıĢa sebepolur. “Yapman gerekir”, “Yapmak zorundasın”,

2.Yargılama, EleĢtirme, Suçlama: Yetersizlikduygusu oluĢturur. “Olgunca düĢünmüyorsun”

3.Ahlak Dersi Vermek: Suçluluk duygusu yaratır.“Yapmalıydın”, “Senin sorumluluğun”

4.Tehdit Etme, Gözdağı Verme: Gücenme vekızgınlığa yol açar. “Yapacaksın, yoksa…”

5.Öğüt Verme: Bağımlılık ya da direnme yaratabilir.“Ben olsam…”, “Neden… yapıyorsun, bence ..Yapmalısın”

6.Teselli Etme: KiĢinin anlaĢılmadığını hissetmesineneden olur. “Aldırma”, “boĢver”,

7.Ad Takmak, Gülünç duruma düĢürme: Değersizlikduygusuna neden olabilir. “Koca bebek”

8.Mantık Yoluyla Ġnandırma, TartıĢma: Savunucututumlara yol açar. “iĢte bu nedenle hatalısın”

9.Tahlil Etme, TeĢhis Koyma: BaĢarısızlık duygusuuyandırabilir. “senin derdin ne biliyor musun…”

10.Ġnceleme, SoruĢturma: Genellikle hayır demeyeve kaçak cevaplar vermeye yöneltir. “neden?”, “senne yaptın?”

11.Hesaplayıcı konuĢma (Hissetmeme): karnı açıkmıĢçocuğa; “onu bilmem ama saat 21:00 oldu muuyumalısın”

12.Dikkat Dağıtıcı KonuĢma: Ağlayıp arkadaĢınaĢikayet etmeye çalıĢan çocuğa; “Annen saçlarınıbugün ne güzel toplamıĢ”

ÇATIġMA ÇÖZÜMÜ

ÇatıĢma, bir ya da birden çok kiĢinin herhangi birkonu üzerinde anlaĢamadığı zaman ortaya çıkar.ÇatıĢmalara gösterilen tepkilerle, yaĢanançatıĢmalar zedeleyici ve kırıcı olurlar. ÇatıĢmayaĢarken genellikle önümüzde iki seçenek vardır;ya çatıĢmayı sürdürmek ya da problemi çözmek.

ÇatıĢma çözme becerisine sahip bireyler çatıĢmayaĢadıklarında karĢıdakini suçlamadan veaĢağılamadan sorunun üzerine odaklanır.

ÇatıĢma çözme süreci içerisinde etkin dinlemebecerilerinin kullanılmasıyla birlikte birey “bendili” ni kullanmalıdır.

ÇatıĢma Çözme Yöntemi:

AKRAN ARABULUCULUĞU

ÇatıĢma çözme ve arabuluculuk eğitim alanöğrenciler kendilerine yakın yaĢ grubunda bulunanbireylere sorunlarının çözümünde yardımcı olacaketkinliklerde bulunmaktadırlar. Arabulucu çatıĢmayaĢayan tarafların bir araya gelmesini sağlar.Böylece her iki taraf yüz yüze gelerek,konuĢmaları hiç kesilmeden oturup karĢılıklıkonuĢabilme Ģansına sahip olurlar. Arabuluculukgönüllülük ilkesine göre yürütülen bir süreçtir.

Sorunların KarĢısında Gösterilen Tepkiler veSonuçları

Sorun Çözme Süreçleri: ÇatıĢmaları çözmek için üçsorun çözme süreci vardır.

1. Müzakere: Aralarında anlaĢmazlık olantarafların ya kendileri ya da temsilcileri biraraya gelerek yüz yüze sorunu çözmeye çalıĢır.

2. Arabuluculuk:

3. Oy birliğiyle karar alma

ĠLETĠġĠMĠ KOLAYLAġTIRAN FAKTÖRLER

1.Edilgen Dinleme(Sessizlik): KarĢıdaki kiĢiyedinlenildiği mesajını verdiği için konuĢmabaĢladıktan sonra devam etmesini sağlar. AncakkarĢıdaki kiĢiye ne kadar anlaĢıldığına iliĢkin mesajvermez.

2.Kabul Tepkileri: KarĢıdaki kiĢi dinlenirken onadinlenildiğini iletmek üzere sözel ya da sözelolmayan tepkiler verebilir. Bunlara örnek olarakbaĢ sallamak, gülümsemek, hı hı, evet demekverilebilir.

3.Kapı Aralayıcılar ve KonuĢmaya Çağrı: ĠletiĢimdekarĢıdaki kiĢinin kendisini daha iyi anlatabilmesiiçin açık uçlu sorular sormaya ihtiyaç vardır. Busorular karĢıdaki bireye onu dinlemek ve onuanlamak istendiğini göstermekle oldukça etkilidir.Sağlıklı bir iletiĢimde çoğunlukla “Neden?”,“Niçin?” sorularını kullanmak daha uygundur. Genelçerçevede bu süreçte iki tür soru kullanılır.Bunlardan biri kapalı uçlu diğeri açık uçlusorulardır. Kapalı uçlu soru çoğunlukla bir soruekiyle sorulan ya da çoktan seçmeli olarak verilensoru türüdür. Bu soru türünde cevaplayıcıyasoruyla birlikte cevap seçenekleri sunulmkatadır.

Örnek: Ödevini yapmadın değil mi?

1. Evet 2. Hayır

Açık uçlu soru ise çoğunlukla “Ne?,Nasıl?” gibi birsoru sözcüğüyle sorulan bir soru türüdür. Cevaptamammen cevaplayıcıya aittir.

Örnek: Nasıl ders çalıĢırsın?

4.Etkin Dinleme: Dinlemek belki de en önemli iletiĢimbecerisi olarak ifade edilebilir. Çok kolaygörünmesine karĢın yaĢanan bir çok iletiĢimprobleminin kaynağında dinlememek vardır.Dinlemenin hem sözel hem de sözel olmayanifadelerle uygun Ģekilde yapıldığı dinleme enuygun sağlıklı iletiĢim de yapılır.

ĠNSANCIL KURAMIN TEMEL ĠLKELERĠ

1.Saygı ve Değerlilik:

Rehberliğin temelinde yatan inasncıl kuram, herinsanın sadece insan olmakla saygıya değerolduğunu savunmaktadır. Rehberlik hizmetlerisunan bireyler insana saygıyı ön planda tutarlar. BuanlayıĢ arkasından koĢulsuz kabul’ü getirir.

KoĢulsuz Kabul:

Öğrencinin ya da bireyin dini, dili, ırkı, cinsiyeti,ekonomik durumu, kültürü ne olursa olsun tüminsanları olduğu gibi değerli kabul etmeyi ifadeeder.

Ayrıca saygı ilkesine göre her birey kendisi için eniyiyi seçme eğilimindedir. Bu nedenle bireylerseçimlerinde özgür bırakılmalıdır. Yine bu ilkeyegöre her birey kedi problemini çözebilme gücünesahiptir. Önemli olan öğrencinin özerkliğinikazanmasına yardımcı olmaktır.

2. Ġçtenlik ve Dürüstlük:

Rehberlik hizmetlerini sunanların bu hizmeti alankiĢilerle iliĢkilerinde içten, dürüst, doğal vesaydam olmaları temel ölçülerdendir.

3.Kendini Açma: Psikolojik danıĢma sürecindedanıĢman yeri geldiğinde danıĢanı ile benzer birsorunu paylaĢıyorsa ya da bireyin içtenliğine değervererek karĢılıklı güven kurmak ve özel duygularhakkında uygun açıklamalar yapabilmektir.Örneğin; annesi hasta olduğu için derse gelemeyenbir öğretmen öğrencileri ertesi gün sorduğunda budurumu açıklarsa kendini açmıĢ olur. Eğer “uzunzamandır yorulmuĢtum izin alayım dedim.” dersekendini açmamıĢ olur.

4.Saydamlık:

Öğretmenler öğrencileri ile kurdukları iliĢkilerdesaydam olmalı, baĢka bir ifade ile zaman zamanonlarla duygu ve düĢüncelerini dürüst bir Ģekildeözen göstermelidir. Bu paylaĢımda öğrencileriniincitmemeye özen göstermelidir. Öğretmeninbazen duygu ve düĢüncelerini öğrencileri ilepaylaĢması “Bu davranıĢlarınızdan dolayı çokgururlandırm” ya da “Hatamı kabul ediyorum veözür diliyorum.” gibi ifadeler kullanması, sırası ilesaydamlığa ve dürüstlüğe örnek olur.

5.Empati ve Sempati:Empati: Bir insanın objektifliğini kaybetmedenkendini diğer insanların yerine koyarak onundüĢüncelerini ve duygularını kavrayabilmesidir.Örneğin; sınavdan düĢük not alan bir öğrenciye“Sınavdan düĢük not aldığın için üzülüyorsun.”demek ya da KPSS’ye hazırlanan bir öğrenciye“Önünde önemli bir sınav olduğu içinkaygılanıyorsun.” demek empati kurmaya örnekolabilir.

Sempati: Bireyin kendi bakıĢ açısını kaybederekkarĢısındaki kiĢinin duygularını yaĢamasıdır.Sınavdan düĢük not alan arkadaĢının üzgünolduğunu anlamak empati iken, onunla birlikteüzülmek smepatidir.

Durum 1: Ablası ödevlerini yapması konusunda Ali’yeyardımcı olmamıĢtır.

Empatik Tepki: Ablan ödevine yardım etmediği içinkızgınsın.

Durum 2: Zeynep, öğretmenine bir Ģey söylemekistediğinde Özlem hep araya girmektedir.

Empatik Tepki: Özlem, öğretmeninle konuĢmanıengellediği için öfke yaĢıyorsun.

Durum 3: Üniversiteden bir ay önce mezun olanSuzan istediği Ģirkette iĢe alınmıĢtır.

Empatik Tepki: Ġstediğin iĢi elde ettiğin içinmutlusun.

Ego(öz saygı) GeliĢtirici ve Ego Zedeleyici Dil:

Öğrenci ile olan iliĢkilerde kiĢiliği (ego) destekleyen,güveni artıran ve övgü ifadeli iletiĢim dilikullanmak gerekmektedir. Egoyu aĢağılayıcı dil ilekonuĢmak bireyde çatıĢma ve gerilim yaratabilir.

KĠġĠLER ARASI ĠLĠġKĠLERDE ÇATIġMA

Ġnsan iliĢkilerinde birinin davranıĢları öbürününgereksinimlerine ters düĢtüğünde, ihtiyaçlarınkarĢılanması engellendiğinde ortaya çıkananlaĢmazlığa çatıĢma denir. ÇatıĢma zaman zamangünlük yaĢamda uyuĢmazlık ya da anlaĢmazlıkolarak da adlandırılmaktadır. Bu çatıĢmanınçözümünde kullanolabilecek yöntemler ise :

Kazan-Kaybet Yöntemi: Bu tür bir yöntemdetaraflardan birinin ihtiyacı karĢılanır, diğerininihtiyacı kesinlikle karĢılanmaz.

Örnek: Sınıfta öğretmen ile öğrenci arasında birçatıma vardır ve öğretmenin dediği olur.

Kaybeden Yok Yöntemi: ÇatıĢmanın çözümü için biruzlaĢma yolu bulunur ve bu çözüm yolunda her ikitaraf da sonuçtan memnun olur. Bunun için beĢaĢamalı olarak ifade edilen çatıĢma çözme yolları :

1. Problemi tanımlama

2. Olası çözüm yollarını belirleme

3. Çözüme karar verme

4. Çözümü deneme

5. Değerlendirme

ÜLKEMĠZDE REHBERLĠK HĠZMETLERĠ ÖRGÜTÜ

REHBERLĠK HĠZMETLERĠ MERKEZ TEġKĠLATIÖRGÜTLENMESĠ

1992 tarih ve 3797 sayılı kanuna göre bakanlıkbünyesinde rehberlik hizmetleri örgütlenmesi:

REHBERLĠK HĠZMETLERĠ ĠL VE ĠLÇE ÖRGÜTLENMESĠ

Ülkemizde il ve ilçelerde, ilköğretim ve ortaöğretimdüzeyinde verilen rehberlik hizmetleri illerdevaliliklere bağlı olarak görev yapan Milli Eğitim ĠlMüdürlüklerinin sorumluluğunda sürdürülmektedir.

17 Nisan 2001 tarihinde uygulamaya konan 24376 sayılıMilli Eğitim Bakanlığı Rehberlik ve Psikolojik DanıĢmaHizmetleri Yönetmeliğine dayanarak il ve ilçelerderehberlik hizmetlerinin yürütülmesinden sorumlu olankiĢi ve birimlerin görevleri:

1.Ġl Milli Eğitim Müdür Yardımcıları veya ġubeMüdürlerinin Görevleri:

il ve ilçelerdeki rehberlik ve psikolojik danıĢmaetkinliklerinin bütünlük içinde planlanmasından,programlanmasından, eĢgüdümünden ve hizmetlerininyürütülmesinden milli eğitim müdür adına yetkili vesorumludurlar.

Bakanlıkla rehberlik hizmeti sunan kurumların (RAM’larokullar) eĢgüdümünü sağlamak.

Evrakları kurumlara ulaĢtırmak ve sonuçlarınınizlenmesini sağlamak.

Bu kurumların bütçe iĢlerini yürütmek, personelihtiyacını gidermek. Gerektiğinde bakanlıktan personeltalep etmek.

Ġl, ilçe düzeyinde rehberlik ve psikolojik danıĢmahizmeti sunacak kimselerin atamalarında komisyonüyeliği yapmak. Bu atamalardan RAM müdürlüğünühaberdar etmek.

Rehberlik ve psikolojik danıĢma servislerininaçılmasında görev almak, bunlara araç-gereç ve yertemin etmek, rehberlik ve psikolojik danıĢma hizmetleriil danıĢma komisyonuna Milli Eğitim Müdürü adınagerektiğinde baĢkanlık etmek.

Ġl danıĢma komisyonunca alınan kararların bakanlığailetilmesini sağlamak ve uygulamaların yürütülmesinisağlamak.

Okul ve diğer kurumların eĢğüdümünü sağlamak verehberlik ve psikolojik danıĢma hizmetleri ile ilgiliolarak diğer kurumlarla ve bilhassa üniversitelerleiĢbirliği yapmak.

RAM ve diğer il bazındaki kurumların program veraporlarını değerlendirmek ve bakanlığa gönderilmesinisağlamak.

ĠL DANIġMA KOMĠSYONU

Öğretim yılı baĢında il/ilçe düzeyinde rehberlikçalıĢmalarının planlanması, kurumlar arası eĢgüdümünsağlanması, öğretim yılı sonunda da çalıĢmalarındeğerlendirilmesi için yılda iki kez (Eylül, Haziran)toplanan bu komisyon il/ilçe düzeyinde rehberlikhizmetinin sürdürülmesinde genel kararlar alır. Her ikitoplantıda alınan kararlar, ildeki RAM çatısı altında yeralan “Rehberlik ve Psikolojik DanıĢma HizmetleriBölümü”nce o ay içinde bakanlığa iletilir.

Bu komisyon, il milli eğitim müdürü veya rehberlikhizmetlerinden sorumlu müdür yardımcısı ya da Ģubemüdürü baĢkanlığında, ilçe Ģube müdürleri, RAMmüdürleri, RAM Rehberlik ve Psikolojik DanıĢmaHizmetleri bölüm baĢkanı, ilköğretim ve ortaöğretimkurumlarından birer temsilci müdür, büyük Ģehirlerdemerkez ilçelerin her birinden birer okul müdürü,değiĢik türden okullardaki rehberlik ve psikolojikdanıĢma servislerinde çalıĢan en az üç psikolojikdanıĢmandan oluĢur.

2.Rehberlik ve AraĢtırma Merkezi (RAM) Müdürlüğü:

Ġllerde Milli Eğitim Müdürlüklerine bağlı olarak hizmetveren RAM biriminin en temel görevi, o ilde bulunan ilkve ortaöğretim okullarındaki rehberlik hizmetlerininplanlanması ve bu sürecin nasıl devam ettiğininizlenmesidir.

Ram’ın Görevleri:

Eğitim-öğretim kurumlarındaki rehberlik ve psikolojikdanıĢma hizmetlerinin etkin ve verimli bir Ģekildeyürütülmesine iliĢkin gerekli her türlü çalıĢmalarıyürütür.

Ġlde özel eğitimi gerektiren bireylerin tanılamak ve bubireylere yönelik uygun hizmetleri vermek.

Rehber öğretmenlerin stajyerlik iĢlemlerini yapmak.

Ġldeki rehberlik-psikolojik danıĢma hizmetlerininkoordinasyonunu sağlamak baĢlıca görevleridir.

Okulların Rehberlik ve Psikolojik DanıĢma servislerincekullanılacak olan ölçme araçlarını temin etmek.

Rehberlik ve AraĢtırma Merkezi; merkez müdürlüğü,merkez müdür yardımcılığı, rehberlik ve psikolojikdanıĢma hizmetleri bölüm baĢkanlığı, özel eğitimhizmetleri bölümü baĢkanlığı birimlerinden oluĢur.Müdürlük ilde rehberlik hizmetlerinden sorumlu il millieğitim müdür yardımcısına karĢı sorumludur.

3.Okul Müdürlüğü:

Eğitimde rehberlik hizmetlerinin asıl uygulama sahasıhizmetlerin bire bir olarak öğrenciye ulaĢtığı okullardır.Diğer bütün rehberlikle ilgili merkez ve taĢraörgütlenmesi okullarda sunulacak rehberlikhizmetlerinin daha sağlıklı yürütülebilmesidir.

OKULLARDA REHBERLĠK HĠZMETLERĠ ÖRGÜTLENMESĠ

Okul Müdürünün Görevleri:

Okulda rehberlik ve psikolojik danıĢma hizmetlerininsağlıklı yürümesi için yer, araç ve gereç sağlamak.

Rehberlik hizmetleri okul yürütme komisyonunu kurupbu komisyona baĢkanlık etmek.

Okulda rehberlik hizmetinin yürütülmesinde gerekliuzman eleman temin etmek için il ya da ilçe milli eğitimmüdürlüğünün sorumluları ile temasa geçer. Eğer birdenfazla rehberlik uzmanı varsa bunlar arasında iĢbölümüyapar ve içlerinden birini rehberlik hizmetininyürütülmesi için koordinatör rehber öğretmen olarakgörevlendirir.

Okul rehberlik hizmetlerinin yürütülmesi için yıllıkprogramın hazırlanmasını ve uygulanmasını sağlar (yıllıkprogramı okul psikolojik danıĢmanı hazırlar).

Okul rehberlik ve psikolojik danıĢma servisincehazırlanan program ve yürütme planını onaylar ve ekimayının ilk haftasında, RAM’a gönderir. Aynı Ģekildebahsi geçen servisin yıl sonu değerlendirme raporunuincelemek ve bir nüshasını haziran ayında RAM’agöndermek.

Rehberlik ve psikolojik danıĢma servisi iĢbirliğiyle hersınıfa bir sınıf rehber öğretmeni atar ve bu öğretmeninbir mani olmadıkça sınıf mezun olana kadar sınıf rehberöğretmeni olarak kalmasını sağlamak.

Psikolojik danıĢman, sınıf rehber öğretmeni ve velilerarasında eĢgüdümü sağlamak.

Okul Müdür Yardımcılarının Görevleri:

Sorumlu olduğu sınıftaki öğrencilere iliĢkin sorunları vebu öğrencilerle ilgili gerekli bilgi ve belgeleri rehberlikve psikolojik danıĢma servisine iletmek.

Rehberlik ve psikolojik danıĢma hizmetleri yürütmekomsiyonunun toplantılarına katılmak.

Okul müdürünün vereceği diğer görevleri yapmak.

Rehberlik Hizmetleri Okul Yürütme KomisyonununGörevleri:

Bu kurul, okul müdürünün baĢkanlığında, müdüryardımcıları, rehber öğretmenler (okul rehberliköğretmenleri bu kurulun daimi üyeleridirler), müdürtarafından seçilen her sınıf seviyesinden iki sınıföğretmeni, yine okul müdürünün seçeceği disiplin kuruluüyerlerinden bir temsilciyle okul aile birliği ile okulkoruma derneğinden birer kiĢiden ve öğrencitemsilcisinden oluĢur.

Kurul, okuldaki rehberlik hizmetlerinin yürütülmesindensorumludur. Okul müdürünün liderliğinde bir öğretimyılı içinde en az üç kez toplanarak okul rehberlikhizmetlerinin yürütülmesine dair kararlar alır vedeğerlendirmeler yapar. Yönergeye göre kurul Ģugörevleri yerine getirir:

Okul rehberlik servisinin hazırladığı okulun yıllıkrehberlik planını ve çalıĢma programını inceler veuygulanması için gerekli önlemleri alır.

Rehberlik hizmetlerinin sağlıklı olarak bu plana göreyürütülmesi için okulun her türlü imkanlarınındeğerlendirilmesini sağlar.

Okulda bütün unsurların birbirleriyle sağlıklı uyumluiliĢkiler kurabilmesi için gereki önlemleri görüĢür.

Okul rehberlik hizmetlerinin yürütülmesi esnasındaortaya çıkan aksaklıkları gidermek ya da bu türolumsuzlukların doğmaması için önlemler almak.

Rehber öğretmen bulunmasa da her okulda mutlaka bukomisyon kurulur.

Koordinatör Rehber Öğretmenlerin Görevleri:

Okul rehberlik servisi ile okul yönetimi arasındakoordinasyonu sağlamak, servisin hazırladığı okulrehberlik programını, çalıĢma raporunu onaylamak veRAM’a gönderilmek üzere okul müdürüne iletmek.

Rehberlik servisince yapılan rehberlik programları veetkinlikleriyle ilgili öğretmenler kuruluna bilgi vermek,servisin etkinliklerinde fiilen görev almak.

Rehberlik ve Psikolojik DanıĢma Uzmanlarının Görevleri:

Ġl çerçeve programına dayanarak, kendi okulunun ve ilinözelliklerini dikkate alarak okul rehberlik ve psikolojikdanıĢma servisinin yıllık programını düzenleme.

Sınıf öğretmenlerinin yıllık sınıf rehberlikprogramlarını yürütmelerinde onlara rehberlik etmek.

Eğitsel ve mesleki rehberlik etkinliklerini planlama,uygulama ve bu konuda sınıf rehber öğretmenlerinerehberlik etme.

Öğrencilerin gidebileceği üst okullar, çalıĢabileceği iĢve meslekler hakkında bilgi toplamak ve bu bilgileriöğrencilerle paylaĢmak.

Bireysel rehberlik ve psikolojik danıĢma hizmetlerinistandartlara uyarak, gizlilik esasını göz ardı etmedensunmak.

DanıĢmanlığını yaptığı öğrencilerin, uyum ve geliĢimdurumlarını takip etmek ve sorunlarını değerlendirmek.

Öğrencilerin genel ve özel yetenekleri ile ilgileri, kiĢiliközellikleri ve bilgi seviyeleri hakkında bilgi toplamakamacıyla test, envanter ve anket gibi psikolojik ölçmearaçlarını uygulamak, sonuçlarını alarak dosyalaraiĢlemek, özel ve kiĢisel bilgileri gizli tutmak.

Okul içinde rehberlik hizmetleri için yararlanılacakaraĢtırmalar yapmak.

Sınıfa yeni gelen öğrencilerin uyum(oryantasyon)sağlaması için sınıf öğretmeni ile iĢbirliği yapmak.

Okul öğretim programı, uygulanan sınıf geçme vedisiplin yönetmelikleri, bunlarda yapılan değiĢiklikler veihtiyaç duyulan diğer konularda öğrencilere açıklayıcıbilgiler sunmak, duyurular yapmak.

Sınıf rehber öğretmenleriyle görüĢerek problemli verehberliğe ihtiyacı olan öğrencileri tespit ederek,öğrencilerin, kiĢisel ve ailevi problemlerinin çözümü içingerekli çalıĢmaları yapmak.

Zeka geriliği ya da üstün zekaya sahip, özel eğitimeihtiyacı olan öğrencileri tespit etmek ve koordinatörrehber öğretmene bu bilgileri iletmek.

Rehberlik hizmetleri ile ilgili kayıtları tutmak, alanıylailgili resmi yazılara cevap vermek ve raporlarhazırlamak.

Öğrencilerin baĢarı ve bireysel durumları ile ilgilivelilere bilgi sunmak.

Sınıf Rehber Öğretmeninin Görevleri:

Öğrencinin karĢılaĢtığı eğitimle ilgili güçlüklerin,uyumsuzlukların ya da eğitime tesir eden güncelgeliĢmelerin doğurduğu problemleri çözmesi vezorlukların üstesinden gelebilmesinde ilk görev sınıf yada branĢ öğretmenlerinindir. Ġlköğretimin ilkkademesinde rehberlik o sınıfa gĢren ders öğretmenitarafından sürdürülür.

Genel olarak sınıf rehber öğretmenlerinin görevleri:

Sınıf yıllık rehberlik çalıĢma planını hazırlamak veplanın bir nüshasını rehberlik servisine vermek.

Ders programlarında yer alan rehberlik saatindesorumlu olduğu sınıfın dersine girmek ve rehberlikservisinin önderliğinde sınıfa eğitsel ve meslekirehberlik hizmeti sunmak.

Rehber öğretmenle iĢbirliği yaparak, öğrencilere bölüm,alan, okul, seçmeli ders ve meslek seçiminde yardımcıolmak.

Rehberlik ve psikolojik danıĢma servisi ile iĢbirliğiyaparak, sınıftaki öğrencilerin öğrenci geliĢimdosyalarının hazırlanmasına yardımcı olmak.

Sınıfa yeni yazılan öğrencinin dosyasını rehberlikservisi iel iĢbirliği içinde incelemek ve değerlendirmek.

ÇalıĢmalarda öğrenciyle ilgili elde ettiği özel bilgileringizliliğini korumak.

Sınıftaki sorunlu öğrencilerle ön görüĢmeler yapmak yada kiĢisel ve ailevi sorunlarının çözülmesi içingerektiğinde okul yönetimi, öğretmen ve aileler ileiĢbirliği içinde çalıĢmak.

Öğrencileri yetenek ve ilgilerine göre kollara yöneltmeksuretiyle öğrencilerin eğitsel kol çalıĢmalarına etkin birĢekilde katılmalarını sağlamak.

Okul müdürünün rehberlikle ilgili vereceği diğergörevleri yerine getirmek ve rehber rehber öğretmeninçalıĢma konularına iliĢkin yardımlar yapmak.

Sınıfla ilgili çalıĢmaları, ihtiyaç ve önerileri yıl sonundabir raporla rehberlik servisine sunmak.

BranĢ/Ders Öğretmenlerinin Görevleri:

BranĢ/ders öğretmenlerinin rehberlik hizmetlerine iliĢkinen önemli görevi; öğrencilerin derslerine karĢı ilgileriniartırma, ilgi ve yetenek alanlarına uygun ortamlarıdüzenlemedir. Ayrıca öğrencilerle empatik yaklaĢım,sıcak iliĢkiler kurması ve sınıfta güven verici biratmosfer yaratması da önemlidir.

Okul Rehberlik Programı:

Okul rehberlik programı Rehberlik ve AraĢtırmaMerkezi’nin (RAM) Rehberlik ve Psikolojik DanıĢmaBölümü tarafından hazırlanan “il çerçeve programına”uygun olarak hazırlanır.

Okul rehberlik programı, okul rehberlik ve psikolojikdanıĢma servisindeki psikolojik danıĢmanlarcahazırlanır.

Psikolojik danıĢmanlar okul rehberlik programını görevlioldukları okulun türünü(meslek lisesi, fen lisesli),kademesini(ilk ya da ortaöğretim), kendine hasözellikleri ve imkanlarını göz önünde bulundurarakhazırlarlar (Her okula aynı program uygulanmaz).

Psikolojik danıĢmanlar hazırladıkları okul rehberlikprogramını (yıllık rehberlik planı) Okul Rehberlik vePsikolojik DanıĢma Komisyonu’na (komisyon üyeriningörüĢlerini almak üzere) sunar.

Okul yıllık rehberlik planını okul müdürü onaylar.

Okul müdürü bu planın bir örneğini RAM’a gönderir.

Okuldaki rehberlik hizmetleri bu plana göre okuldakipersonelin iĢbirliği ile yürütülür.

Sınıf rehber öğretmenleri görevli oldukları sınıfın yıllıkrehberlik çalıĢma planını bu plana göre hazırlarlar.

Okuldaki rehberlik hizmetlerinin okul rehberlik planınagöre değerlendirilmesini okul rehber öğretmeni(psikolojik danıĢman) yapar.

Bu değerlendirmenin de bir nüshası okul müdürütarafından RAM’a gönderilir.

Okul rehberlik programları öğrencilerin ihtiyaçlarınagöre her yıl yenilenir.

Okul yıllık rehberlik programında okuldaki heröğrenciye yönelik etkinlikler yer almaktadır.

PSĠKOLOJĠK DANIġMA KURAMLARI

Psikolojik danıĢma uzmanı, danıĢma sürecini iĢletirkenbazı psikolojik danıĢma teknikleri kullanır.

Psikolojik DanıĢma Teknikleri:

Açıklama: DanıĢanın ifade ettiği duygu ve düĢünceleridaha anlaĢılır hale getirmek için verilen tepkidir.Açıklama duygunun ve içeriğin açıklanması olarak ikiyeayrılır. DanıĢanın ifade ettiği düĢüncenin ĢeffaflığakavuĢması için yapılır.

Onaylama: DanıĢanın söylediklerinin anlaĢıldığını ifadeetmek için geri bildirim verilmesidir.

Duygu Yansıtma: DanıĢanın ifade ettiği duyguların aynentekrarlanmasıdır. Duygusal boĢalımı (katarsis) sağlar.Empatik iletiĢimi oluĢturur.

YüzleĢtirme: DanıĢanın sözlerindeki tutarsızlıklara,sözleriyle davranıĢları arasındaki çeliĢkilere dikkatçekmektir. Ġçgörü kazandırmaya yarar.

Yorumlama: DanıĢanın ifade ettiği duygu, düĢünce veyayaĢantılar arasındaki bağlantıları kurmaktır.DavranıĢlarının arkasındaki duyguları gösterir.DanıĢanın derindeki duygularının farkına varmasınayarar.

Destekleme: DanıĢanın, duygu ve düĢüncelerini inceleme,kendini tanıma ve güçlü yönlerini keĢfetme konusundadesteklenmesidir.

Cesaret Verme: DanıĢanı yetersizlik ve değersizlikduygusundan kurtarıp, danıĢanın kendine güvenkazanması amacıyla kullanılmaktadır.

Soru Sorma: DanıĢanın duygu ve düĢüncelerinin dahaayrıntılı öğrenilmesi için kullanılır. Bazen uzun süren birsessizliği bozmak için de kullanılabilir.

Bilgi Verme: Aslında bilgi vermek psikolojik danıĢmadançok rehberlik hizmetlerine özgü bir iĢlevdir ancakdanıĢan belirli bir konuda bilgi isterse, bu bilgiyivermekle danıĢan sorununu çözebilir ya da baĢka biryöne çevirebilir. Bu nedenle psikolojik danıĢmanyaptığının farkında olarak istenilen bilgiyi sağlayabilir.

Psikolojik DanıĢma Kuramları

Psikanalitik YaklaĢım(Freud):

Bireye BakıĢ Açısı: Birey kötüdür, çünkü birey doğuĢtancinsellik ve saldırganlık dürtüleriyle dünyaya gelmiĢtir.Bireyin temel amacı cinsellik ve saldırganlık gibidürtülerini doyurmaktır. Birey bu dürtülerindengelenmesi sürecinde id, ego, süperegomekanizmalarını kullanır. Denge bozukluğu durumundabirey savunma mekanizmalarına baĢvurabilir ya dagerginleĢip saldırgan olabilir.

Tedavi Yöntemleri: Serbest çağrıĢım, transferans,hipnoz, rüya analizi ve yorumlama’dır.

DavranıĢçı YaklaĢım(Watson, Skinner, Pavlow):

Bireye BakıĢ Açısı: Birey nötr bir varlıktır. Birey zihniboĢ olarak dünyaya gelir. DavranıĢlarını yaĢantısonucunda öğrenir. Böylece iyiyi ve kötüyü öğrenir.Öğrenme uyarıcı-tepki bağlamında gerçekleĢir.Çevrenin bireyin davranıĢları üzerinde belirleyici etkisibulunmaktadır.

Tedavi Yöntemi: Bıktırma, zıt tepki geliĢtirme,sistematik duyarsızlaĢtırma, eĢik yöntemi’dir.

Hümanist YaklaĢım(Maslow, Rogers):

Bireye BakıĢ Açısı: Birey eĢsizdir, bireyi eĢsiz kılanonun iç dünyasıdır. Birey saygıyı hak eden bir varlıktır.DoğuĢtan iyidir, eğer daha sonra kötü olmuĢsa bununnedeni; çevresinin onun özsaygı düzeyini düĢürmesidir.Bireylerin kendini gerçekleĢtirme süreçleritamamlanmalıdır. Bu yüzden bireyin güçlü bir benlikalgısına sahip olması gerekir.

Rogers ve Maslow psikolojik danıĢma ve yaĢam için çeĢitliamaçlar ortaya koymuĢlardır. Kendini gerçekleĢtirenbireylerin benlik kavramlarında var olan unsurlar:

Gerçekçi algı, Rasyonellik, KiĢisel sorumluluk,

Kendine saygı, Ġyi insan iliĢkileri kapasitesi, Etik yaĢam

Tedavi Yöntemi: Bu kurama göre, danıĢma sürecindedanıĢman ile danıĢan arasında saygı, içtenlik, dürüstlük,kendini açma, koĢulsuz kabul ve empatiye dayalı, eĢitbir iliĢki kurulmalıdır. Ancak böyle bir iliĢkininkurulması ile danıĢanın sorunlarına çözüm aranabilir.DanıĢan ile danıĢman arasında kurulan bu iliĢkiyerapport denir.

VaroluĢçu YaklaĢım(May, Rank):Bireye BakıĢ Açısı: Ġnsan özgür bir varlıktır. Nasıl biriolmak istiyorsa öyle biri olur. Özünü kendi seçer. Temelkavramı “varoluĢ” tur. VaroluĢ özden önce gelir. Ġnsanönce var olur sonra yolunu çizer. YaĢamı var eden,anlamlandıran, doğada insana yol gösteren insanınkendisidir. Birey yaptığı seçimlerle kendini var eder.Yaptığı seçimlerin sorumluluğunu üstlenebildiği ölçüdede özgürdür.

GeçmiĢ geçmiĢte kalmıĢtır. Gelecek de henüzgelmemiĢtir. Onun için Ģimdiyi(an’ı) yaĢamak gerekir.Eğer birey geçmiĢi ya da geleceği yaĢamakla uğraĢırsaproblemler içerisindedir.

Tedavi yöntemi: Bireyin farkındalığının yükseltilmesine,seçimlerinin sorumluluğunu üstlenmesine, özgürvaroluĢunu gerçekleĢtirmesine yardımcı omak.

BiliĢsel YaklaĢım:

BiliĢsel yaklaĢımçılar bireyleri üç yöntemle ele alır.Bunlar:

Gestalt YaklaĢımı(Kofka,Köhler, Wertheimer):

Bireye BakıĢ Açısı: Birey bütün olarak değerlendirilir.Bireyde psikolojik problemler var ise bireyin etkileĢimiçerisinde olduğu her Ģey (sosyal yaĢantı, alıĢkanlıklar,geçmiĢ yaĢantılar vb.) gözden geçirilmelidir. Çünkübireyin yaĢantısı tüm bunlardan etkilenmektedir.

Tedavi Yöntemi: Rol oynama, farkındalık, duygularınısöyle vb.

Seçim Teorisi(Gerçeklik Terapisi)(Glasser):

Bireye BakıĢ Açısı: Bireyin Temel amacı baĢarılı birkimlik kazanmaktır. BaĢarılı kimliğe ulaĢabilmek içinsağlıklı seçimler yapmaları, sorumluluklar alarakbaĢarıyla yerine getirmeleri gerekmektedir. Bireygerçeklerle yüz yüze kalarak kimlik geliĢtirebilir.

Tedavi Yöntemi: YüzleĢtirme, sorumluluk eğitimi,gerçekleri kabul etme terapsi

Akılcı(Duygusal) YaklaĢım(Ellis):

Bireye BakıĢ Açısı: Birey hem aklına hem de duygu vedüĢüncelerine göre davranır. Akılcı olmayan duygu vedüĢünceler ruhsal yapıyı bozar. Bireyin düĢünceleri,duyguları ve davranıĢları karĢlıklı olarak birbirinietkiler.

Tedavi Yöntemleri: Doğru düĢünme stratejileri

Transaksiyonel Analiz(TA) (Berne):

Bireylerin diğer bireylerle iliĢkilerinde nasıl bir iletiĢimkurduğunu ve nasıl davrandığını açıklamaya çalıĢan birpsikolojik danıĢma kuramıdır. Temel kavramları; yaĢampozisyonu, yaĢam senaryoları, temas, ego durumları,tamamlayıcı trasnsaksiyon, çapraz transaksiyon, giziltarnsaksiyondur. Sonuç olarak kiĢinin seçtiği yaĢampozisyonu ve yaĢam senaryosunun danıĢma sürecindeortaya çıkarılması önem taĢır.