İş sağlığı ve güvenliği

Yrd.Doç.Dr. Ömer Faruk Usluoğulları

İnşaat Mühendisliği Bölümü

Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği

AMAÇ ve KAPSAM

AMAÇ:, Kazaların en sık görüldüğü iş kollarından biri olan İNŞAAT SEKTÖRÜNDE, meydana gelen iş kazası sayılarını ve kaza sonucunda meydana gelen maddi ve manevi zararları azaltmak, çalışanların meslek hastalıklarından korunmalarını sağlamak dolayısıyla sektördeki mevcut iş sağlığı ve güvenliği durumunu iyileştirmek.

Kapsam Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliğini sağlama adına

alınacak tedbirler.

Dünyada Yapı İşlerinde İş Güvenliği Örnekleri

Çalışma Ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Sağlığı Ve Güvenliği Genel Müdürlüğü tarafından gerçekleştirilen A – B – C Sınıfı İş Güvenliği Uzmanlığı sınavlarına hazırlık

Sunum yapma, araştırma yapma kabiliyetlerini arttırmaya yönelik Sunum Ödevleri (Tedbirlerin Çalışılan yerde veya çalışılması planlanan yerde uygulanması)

Konular • Yapı işlerinin tanımı ve ilgili mevzuatlar • Yapı İşlerinde Alınacak Güvenlik Tedbirleri • Kazı İşlerinde Alınacak Güvenlik Tedbirleri

• Yapı İskelelerinde ve Merdivenlerinde Alınacak

Güvenlik Tedbirleri

• Betonarme Kalıbı Yapımı ve Sökümünde Alınacak

Güvenlik Tedbirleri

• Yapı İşlerinde Kullanılan Makina ve Teçhizatta

Alınacak Güvenlik Tedbirleri

Kazı : Toprağın bulunduğu yerden kaldırılmasıyla oluşan insan yapımı oyuk, çukur veya delik. Dar kesitli kazı : Genişliğin 4.5 metreyi geçmediği ve derinliğin genişlikten daha fazla olduğu boyuna kıyasla dar olan kazı.

• Bir metre küp zemin ağırlığı yaklaşık olarak bir-bir buçuk ton civarıdır ki bu da yaklaşık bir araba ağırlığı kadardır.

7

Yapım İşlerinde İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü

Madde 23 : Sert kaya, sert şist, betonlaşmış çakıl, sert kalker, killi şist kaya, gre ve konglomera gibi kendini tutabilen zeminlerde yetkililerin gerekli gördüğü hallerde ve şevsiz yapılmak zorunluluğu bulunan 150 santimetreden daha derin kazılarda, yan yüzler uygun şekilde desteklenmek veya iksa edilmek suretiyle tahkim olunacak ve iksa için kullanılacak kalas başları, kazı üst kenarından 20 santimetre yukarı çıkarılacaktır. İksanın yeterliliği iş süresince kontrol edilerek sonuçlar yapı iş defterine kaydedilecektir.

8

Hiçbir zeminde, şevsiz olarak , iksa yapılmadan, 1,5 mt’den daha derin kazı YAPILAMAZ!!!

9


Madde 33: Kazının, komşu bir yapıyı devamlı veya geçici olarak tehlikeye soktuğu hallerde, yapı tekniğinin gerektirdiği tedbirler alınacaktır.

Kazı işine başlanmadan önce; fenni yeterliliği bulunan yetkili uzman bir kişi tarafından kazının bitişik yapıları etkileyip etkilemeyeceği araştırılır ve etkileme ihtimali mevcut ise kazı başlamadan önce gerekli tedbirler alınır.

YAPI İŞLERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ YÖNETMELİĞİ TASLAĞI

Kazılarda zemin yapısı, iklim koşulları, kazı alanı yakınlarında meydana gelebilecek sarsıntılar ile çevredeki su kaynakları ve fazla yük kuvvetleri göz önüne alınarak uygun şev açıları belirlenir ve/veya statik hesabı yapılmış uygun destek ve setler kullanılır.

Kazı yüzeyleri, şevlerin eğimi ve yüksekliği zeminin yapısına, sağlamlığına ve çalışma yöntemlerine uygun seçilir.

Şev, eğim: doğal veya yapay zemin kütlelerinin eğik yüzeyine denir. Şev açısı: herhangi bir şevin yatayla yaptığı ve derece cinsinden ifade

edilen açıdır.

Şevlerin Eğimi Düzenlenerek

Tip A - 3/4:1

Tip B - 1:1

Tip C - 1½ :1

Şevli kazılarda ayna yüksekliği kullanılan iş makinesinin bom yüksekliğinden fazla olmayacak şekilde seçilir.

Şevli kazılarda belirli aralıklarla kademeler yapılarak yapılan bu kademelerde kaymaların önlenmesi amacıyla tedbirler alınır.

Palye: Yarma ve dolgularda, yüksekliği fazla olan şevlerin stabilitesini arttırmak amacıyla

yapılan kademeli (basamak şeklinde) şev uygulamasıdır.

Tip A

Tip B killi zeminler

Kademeli Kazı Palye: Yarma ve dolgularda, yüksekliği fazla olan

şevlerin stabilitesini arttırmak amacıyla yapılan kademeli (basamak şeklinde) şev uygulamasıdır.

Kazı işleri, kuyular, yeraltı işleri ile tünel ve kanal çalışmalarında;

Uygun destek ve setler kullanılır,

İksa: Bir inşaatın devam edebilmesi , çökme ve benzeri olayların engellenebilmesi için, bir yapıyı ya da kütleyi destekleme sürecidir.

Destekli sistem: Kazı kenarlarının desteklendiği hidrolik, mekanik metal veya ahşap yapılardan oluşan sistemdir.

Kazıklı Sistemler:. Yüksek yapılar ile metro, tünel gibi hayati yapıların inşası sırasında zemini dengede tutmak için kazıklı İksa Sistemleri yapılmaktadır. İksa sisteminin model tasarımı kazı derinliğine, zemin cinsine, yeraltı suyu durumuna, yakın çevrede bulunan bina, yol gibi dış etkenlerin yükleri gibi faktörlere bağlıdır.

Kalkanlı sistem: Göçük tarafından uygulanan kuvvetleri tutacak şekilde profesyonel mühendisler tarafından dizayn edilmiş ve içinde bulunan isçiyi koruyan kazı kutusu gibi yapıların kullanıldığı sistemdir. Bu kalkanlar yerleşik ya da kazı kutusu gibi taşınabilir olabilirler.

Ankrajlı fore-kazık iksa sistemleri

SHOTCRETE ZEMİN VE ÇİVİLİ İKSA SİSTEMİ

PALPLANJ İKSA SİSTEMİ

YAPI İŞLERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ YÖNETMELİĞİ Tarih : 05 Ekim 2013 - Sayı: 28786

Bölüm 2 --

Kazı işleri, kuyular, yeraltı işleri, tünel ve kanal işleri

62– Kazı işine başlanmadan önce aşağıda belirtilen hususlara uyulur:

a) Kazının bitişik yapıları etkileyip etkilemeyeceği araştırılır ve etkileme ihtimali mevcut ise kazı başlamadan önce gerekli tedbirler alınır.

b) Yer altı kabloları, gaz boruları, su, kanalizasyon ve diğer dağıtım sistemlerinin yerleri belirlenir ve bunlardan kaynaklanabilecek tehlikeleri asgariye indirmek için gerekli tedbirler alınır.

c) Meskûn mahallerde, yapı alanının çevresi yeterli yükseklik ve sağlamlıkta uygun malzemeden yapılmış perde ile çevrilerek ikaz ve uyarı için gerekli düzenlemeler yapılır, bunlar yapının bitimine kadar bu şekilde korunur.

ç) Meskûn mahallerin dışında yapılan kazıların kenarlarına uyarı şeritleri çekilerek ikaz levhaları asılır.

YAPI İŞLERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ YÖNETMELİĞİ Tarih : 05 Ekim 2013 - Sayı: 28786 63– Kazı işleri, kuyular, yeraltı işleri ile tünel ve kanal çalışmalarında

aşağıda belirtilen hususlara uyulur:

a) Çalışmalar, işveren tarafından görevlendirilen ehil kişi gözetiminde yapılır.

b) Çalışma alanına giriş ve çıkış için güvenli yollar sağlanır.

c) Kazılarda zemin yapısı, iklim koşulları, kazı alanı yakınlarında meydana gelebilecek sarsıntılar, çevredeki su kaynakları ve fazla yük kuvvetleri göz önüne alınarak uygun şev açıları belirlenir ve/veya statik hesabı yapılmış uygun destek ve setler kullanılır. Kazı yüzeyleri, şevlerin eğimi ve yüksekliği zeminin yapısına, sağlamlığına ve çalışma yöntemlerine uygun seçilir.

ç) Malzeme veya cisim düşmesine, su baskını tehlikesine ve insanların düşmesine karşı uygun tedbirler alınır.

d) Tehlikeli veya zararlı olmayan özellikte solunabilir hava sağlamak için bütün çalışma yerlerinde gerekli tedbirler alınır.

e) Yangın, parlama, patlama, su baskını veya göçük gibi durumlarda çalışanların güvenli bir yere ulaşmaları sağlanır.

Kazılarda; DIN 4124 e göre her 3 mt de 1.5 mt lik şev verilmelidir.

•Kohezyonsuz veya yumuşak kohezyonlu bir zeminde 45o

•Katı yada orta katı kohezyonlu bir zeminde 60o

•Yumuşak kayaçta 80o

•Sert kayaçta 90o ye kadar şevler yapılarak kazı yapılabilir.


64– Kazı (yan) yüzlerinde aşağıda belirtilen durumlarda genel kontrol yapılır, kontrol sonucunda çalışma ortamının güvenli olduğu belirtilmeden çalışmaya başlanılmaz;

a) Her vardiyadan önce,

b) Patlatma yapılıyorsa her patlatmadan sonra,

c) Beklenmedik parça düşmelerinden sonra,

ç) Desteklerdeki önemli bir zarardan sonra,

d) Şiddetli yağış, don ve kardan sonra.

65– Çalışma sırasında ortaya çıkan tozların çalışanların sağlığına zarar vermemesi için gerekli tedbirler alınır. Çalışma alanında zararlı kimyasalların, zehirli ve boğucu gazların ya da serbest silis tozları gibi tehlikeli maddelerin bulunduğunun anlaşılması halinde, çalışanlar derhal oradan uzaklaştırılarak gerekli tedbirler alınır ve güvenli çalışma ortamı sağlanmadan tekrar çalışmaya başlanmaz.


66– Meskûn mahallerde kazı üzerinden geçişlerin sağlanması için ahşap veya metalden yapılmış asgari 80 santimetre eninde ve her iki tarafı korkuluklu geçitler kullanılır, geçit korkuluklarının bu Yönetmeliğin Ek-4 (A) Yüksekte Çalışma başlığının 6 ncı maddesinde tanımlanan özelliklere uygun olması sağlanır.

67– Açıkta yapılan 150 santimetreden daha derin kazı işlerinde ve her derinlikte yapılan temel ve kanal kazılarında yan yüzeylerin altlarının şerit gibi kazılarak yukarıdan çökertilmesi şeklinde çalışma yapılması engellenir. Ayrıca kanallarda yan duvarların göçmemesi için gerekli tedbirler alınır.

68– Kazı alanından çıkartılan hafriyat ile kazı kenarı arasında yeterli mesafe bulundurulur ve hafriyatın kazı alanına akma riski bulunuyorsa uygun bariyerler kullanılır. Kazı mahallinde bulunan hareketli araçlar ve kazı stabilitesini etkileyebilecek diğer araçlar ile kazı kenarı arasında gerekli güvenlik mesafesi bırakılır.


69– Kazı işlerinde yağış sırasında çalışma yapılmaz.

70– Kazı işlerinde çalışanların çalışma alanına ulaşmaları için uygun ve güvenli yöntemler kullanılır, destek ve setlerin iniş ve çıkış için kullanılması engellenir.

71– Makinelerle yapılan kazı işlerinde, bu makinelerin hareket alanına çalışanların girmelerine izin verilmez.

72– Yeraltı çalışmalarında aşağıda belirtilen hususlara uyulur:

a) Havalandırma sisteminin arızalanması durumunda, yer altı çalışmaları durdurulur ve bütün çalışanlar tahliye edilir, uygun havalandırma sağlanıncaya kadar kimsenin içeri girmesine izin verilmez.

b) Uygun bir haberleşme sistemi oluşturulur, buralardaki kaçış yolları görülebilir bir şekilde işaretlenir.

c) Tüneller ve galerilerde göçük tehlikesine karşı uygun tedbirler alınır.

73– Çeşitli gazların hava ile patlayıcı bir karışım meydana getirebileceği yeraltı işlerinde, yangın ve patlama riskinin bulunabileceği yerlerde, açık alevli lamba veya cihazlar kullanılmaz, sigara içilmez ve ilgili mevzuata uygun malzeme ve ekipmanlar kullanılır.

74– Patlayıcı kullanılarak çalışılan kazı, tünel ve galeri gibi yer altı kazı işlerinde aşağıdaki hususlara uyulur:

a) Patlayıcı maddeler üretici tarafından belirtilen koşullarda saklanır ve depolanır.

b) Yapılan işin niteliğine uygun patlayıcı maddeler ve kapsüller kullanılır ve patlayıcı maddeleri yeterlik belgesine sahip çalışanlardan başkasının almasına ve ateşlemesine izin verilmez.

c) Patlayıcı maddelerin ve kapsüllerin depolanması, taşınması ve kullanılması, sadece bu konuda yetkili ve uzman kişiler tarafından yapılır. Bu işler, çalışanlar için risk oluşturmayacak şekilde organize edilir ve yürütülür.


YAPI İŞLERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ YÖNETMELİĞİ

Tarih : 05 Ekim 2013 - Sayı: 28786

ç) Patlayıcı maddeler özel sandıklar içinde taşınır ve bu sandıkların içine başka bir madde konulamaz. Kapsüllerle diğer patlayıcı maddeler, aynı kap içinde

bir arada bulundurulamaz ve taşınamaz. d) Patlatma yapılacak alanın etrafında uygun güvenlik tedbirleri alınmadan

patlatma yapılmaz.

4857 Sayılı İş Kanunu Yer ve su altında çalıştırma yasağı :

Madde 72 - Maden ocakları ile kablo döşemesi, kanalizasyon ve tünel inşaatı gibi yer altında veya su altında çalışılacak işlerde on sekiz yaşını doldurmamış erkek ve her yaştaki kadınların çalıştırılması yasaktır.

Su Baskınları

Su baskınlarından oluşabilecek tehlikelerden korunmak

Göçmeye karşı alınacak tedbirler

Suyun pompa ile tahliyesi

Geçici olarak su hatlarını kapatmak

Tehlikeli hava koşulları

Şüphelenilen durumlarda aşağıdaki maddeler kontrol edilmelidir. Oxygen

CO (Karbonmonoksit)

H2S ( Hidrojen sülfür, renksiz, çürük yumurta kokusunda zehirleyici bir gaz.)

Petroleum

Diğer zehirli maddeler

41

Kaya kazılmasını gerektiren yeraltı işlerinde, sulu delici makinalar kullanılacak veya tozların işçilerin sağlığına zarar vermemesi için gerekli diğer tedbirler alınacaktır.

Havalandırma

Tehlikeli gazlar ve duman ortamdan uzaklaştırılmalıdır

Altyapı sistemleri Kazıya başlamadan önce, yeraltı hizmetleriyle ilgili

kurum ve kuruluşları başvurulmalı ve bu hizmetlerin yerleriyle ilgili tüm bilgi ve çizimler ise başlanmadan önce alınmalı, ayrıca kazı yapılacak yer yeraltı hizmetlerinin yerlerinin tespitinde uygun yer bulucu cihazlar kullanılmalı ve bu cihazların kullanımı gerekli eğitimi almış kişiler tarafından olmalıdır.

Altyapı sistemleri Bir isçi tarafından kazara

vurulan elektrik kablosu, tüm isçilerin elektrik sokuna maruz kalmasına, yakındaki gaz hatlarında bir hasar olması durumunda ciddi yangın ve patlamalara sebep olmaktadır.

Yerüstü enerji hatları Kabloların bağlantısı

kesilir Güç kablolarından

izolasyon sağlanır

Kazı işlerinde çalışanların çalışma alanına ulaşmaları için uygun ve güvenli yöntemler kullanılır, destek ve setlerin iniş çıkış için kullanılması engellenir.

Makinelerle yapılan kazılarda bu makinelerin hareket alanına çalışanların girmelerine izin verilmez.

Kazıya yuvarlanma ya da düşme riski olan malzeme ve ekipmanlar kazı kenarlarından en az 0,6 metre uzaklıkta bulundurulmalı veya gerekli desteklerle tutulmalı ya da her ikisi birlikte yapılmalıdır. Araç ve damperli kamyonlar ise bariyerler, uyarı işaret ve sinyalleri kullanılarak çok daha uzakta tutulmalıdır. Araçların kazıya toprak boşalttığı durumlarda, araç tekerleklerinin arkasına takoz yerleştirilmelidir.

Kazıların giriş ve çıkışları, özellikle acil bir durum olduğunda isçilerin güvenli bir şekilde kaçmalarını sağlamalıdır.

OSHA standartlarına göre 1.2 metre ya da daha derin dar kesitli kazılarda çalışılan yerlerde güvenli giriş ve çıkısı sağlayan merdivenler, basamaklar, rampalar veya diğer ekipmanlar bulundurulmalı, bunların isçilere en fazla 7.6 metrelik bir yakınlık içerisinde olması sağlanmalıdır. Ayrıca kazıda bulunan merdivenler kazının 90 cm üzerine uzanmalıdır. Güvenli giriş ve çıkışta kullanılan bu ekipmanlar sağlam bir şekilde monte edilmeli ve isçi için yeni bir tehlike oluşturmamalıdır.

Yapım İşlerinde İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü Madde 25: 150 santimetreden daha derin olan kazı işlerinde, işçilerin inip çıkmaları için yeteri kadar el

merdivenleri bulundurulacaktır. İksa tertibatını ve desteklerini, inip çıkma için kullanmak yasaktır.

49

Kuyu ve lağım çukurları gibi derin yerlerde çalıştırılacak işçilere güvenlik kemeri ve sinyal ipleri gibi uygun koruyucu araçlar verilecektir. Gerekli durumlarda, bu gibi çalışma yerlerine, temiz hava sağlanacaktır.

50

Kazı işlerinde yağış sırasında işçi çalıştırılmaz. Yağışın durmasından ve güvenlik tedbirlerinin alınmasından sonra işçi çalıştırılabilir. Arazi durumuna göre, muhtemel su baskınlarına karşı gereken tedbirler alınacaktır.

51

İşveren, yağışlı havalarda, işçilerin ıslanmalarını önlemek için, kendilerini koruyacak kapalı bir yer sağlamakla yükümlüdür. İşçiler ıslak elbise ile çalıştırılamaz.

52

Su içinde çalışmayı gerektiren hallerde, işçilere, uygun lastik çizmeler verilecektir. Diz boyunu aşan suların yenilmesi için ayrıca gerekli tedbirler alınacaktır.

GÖKHAN UYSAL 060104033 SAKARYA 2010 53


Madde 30: Ekskavatör, buldozer ve benzeri makinalarla yapılan kazılarda bu makinaların hareket alanı içinde işçi çalıştırılmaz. Bu makinaların üzerinde ehliyetli operatörden başka kimse bulundurulamaz.

54

Bizde sadece kesik ve çürük olur,

Kaç keredir ikaz ediyorum!

O işi bizim çalışan

değil, müteahhit yapıyor.

Bizim adamlar şerbetlidir,

bir şey olmaz

Güvenli

görünüyordu!

Kaç senedir böyle

yapıyoruz bir şey

olmaz

Böyle olacağını hiç

düşünmemiştim

Bu sözler ne kadar bildik, ne kadar tanıdık geliyor

İş sağlığı ve güvenliği

Documents