ders 2 kültür ve türki̇ye’ de kültür

KÜLTÜR VE TÜRKİYE’ DE KÜLTÜR

Kültürün Tanımı ve Kapsamı

Kültür, toplumsal yapının önemli parçalarından biridir. Kısaca bir

toplumun yaşam biçimi olarak tanımlanabilecek kültür, doğumdan

ölüme kadar yaşadığımız her anı ve ilişkilerimizi içine alan ve

etkileyen geniş bir kavramdır.

Kültürün Tanımı ve Kapsamı

Kültür sözcüğünün temelde 4 ayrı manada kullanıldığı görülür.

Bunlar:

1. Bilim alanındaki kültür: Uygarlıklar

2. Beşeri alandaki kültür: Eğitim sürecinin ürünüdür.

3. Estetik alandaki kültür: Güzel sanatlardır.

4. Maddi (teknolojik) ve biyolojik alanda kültür: Üretme, tarım,

ekin, çoğaltma ve yetiştirmedir.

Kültürün ögeleri; normlar, değerler, inançlar,

semboller ve dildir.

KÜLTÜRÜN ÖGELERİ

Normlar

Normlar, yaptırımı olan kurallar bütünüdür. Normlar, belli bir

durumda insanların nasıl davranmaları gerektiği konusunda

beklentileridir. Her toplumda bireylerin tutum ve davranışlarını

belirleyen, nasıl giyineceğinizden, nasıl yemek yiyeceğinizden,

nerede nasıl davranmanız gerektiğine ilişkin normlar mevcuttur.

Örneğin bir sınıf ortamında ders sırasında öğrencinin ve

öğretmenin tutum ve davranışlarını normlar düzenler. Sınıfın

düzenini bozan ve disiplin kurallarına uymayan davranışların bir

yaptırımı söz vardır.

Değerler Değerler, amaçlarımızı ve davranışlarımızı belirlemede bize neyin

doğru, neyin yanlış olduğunu söyleyen standartlardır. Norm vedeğerler arasındaki en temel farklılık, değerlerin soyut ve genelkavramlardan oluşması, normların ise belirgin ve yol göstericiolmasından kaynaklanmaktadır.

Değerler zamanla değişebilir, eskiyen değerlerin yerini yenilerialabilir. Değerler konusunda önemli bir olgu da her toplumunkendine özgü değerlerinin olmasıdır. Her toplumda değersistemleri isteyerek veya istemeyerek bozulabilir veya bireyler herzaman değerlere uygun davranmayabilir. O zaman değer çatışmasıdenilen durumlar ortaya çıkar.

İnançlar

İnançlar, gerçekliğin doğası hakkında ileri sürülen iddialar; yani

dünya hakkında paylaşılan fikirlerdir. İnançlar, geçmişimizi

yorumlamaya yardımcı olabileceği gibi, bugünü açıklamaya veya

geleceği tahmin etmeye de katkıda bulunabilir.

Dini doktrinler birer inanç sistemidirler. Ya da siyasal ideolojiler,

siyasal arenada ne olması gerektiği konusunda, belli inançlara

dayanırlar.

Semboller Sembol, belirli bir durum ya da olayı anlamlandıran şeydir. En önemli

semboller, kültürel kodların işaretleri olarak işlev görmüştür. Kültürelsemboller zaman içinde değişmektedir. Yüzyıl öncesinde bluejean, ucuzve işçilerin giydiği bir kıyafet olmasına karşılık, günümüzde özelliklebelli markaları varlıklı gençlerin giydiği bir “statü sembolü” nedönüşmüştür.

Türkiye’ de 90’lı yılların başında cep telefonu sahibi olmak önemli birstatü sembolü olarak düşünülürken, günümüzde teknolojinin hızlagelişmesi ve ucuzlamasıyla beraber artık sadece cep telefonu sahibi olmakpek bir fark oluşturmamaktadır.

Sembollerin anlamı, aynı biçimde paylaşılmaz. Her bir sembolün anlamı,bireyin kendi tecrübesinin süzgecinden geçer. Semboller bize, anlamifade etmekten ziyade, anlam oluşturma kapasitesi sağlar.

Dil

Dil, kültürü oluşturan ana ögelerden biridir. Toplumsallaşma

sürecinde bir dil öğrenerek içinde yaşadığımız kültürü öğrenir ve

aynı yolla bizden sonraki kuşaklara kültürü aktarırız. Hangi

toplumda dünyaya gelmiş ve yetişmiş isek, hangi dili konuşuyorsak

dünyayı da bu gözle görürüz.

Sözcük dağarcığı ve dilin yapısı, dille kültür arasındaki ilişkilerin

kavranmasında temel karşılaştırma ögelerini oluşturur. Her toplum

kendi düzeninin şartlarına göre gerekli sözcükleri yapar ve kullanır.

Başka bir deyişle, bir dilin belli bir toplumda ve dönemdeki sözcük

dağarcığı, toplumun kültürü ile yakından ilgilidir.

Türklerin Tarih Boyunca Kullandıkları

Alfabeler Türkiye Cumhuriyeti’nde bugün kullanılmakta olan alfabeye gelinceye

kadar Türklerin alfabelerini birkaç kez değiştirdikleri bilinmekte ve bukonuda dörtlü bir dizin yapılmaktadır:

Göktürk, Uygur,Arap ve Latin alfabeleri.

Türklerin kullandıkları kesin olarak bilinen ilk alfabesi Göktürkalfabesidir.

Türklerin islamiyete geçişleriyle birlikte kültürün hemen hemen heralanında büyük bir değişiklik yaşanmıştır. Bu büyük değişim sırasındaUygur alfabesi bırakılmış ve yerine Arapçadan alınan yeni bir alfabe kabuledilmiştir.


Alfabeler

18. yüzyılın sonlarından başlayarak alfabenin düzeltilmesi veya

değiştirilmesi gündeme gelmiş ve bu konuda çok yönlü

araştırmalar yapılmıştır. Bu tartışmalar 19. Yüzyılda da hararetle

devam etmiş, 1928’ de son bulmuştur.

1928 yılında kurulan Alfabe Komisyonu, Türkçenin özelliğine göre

Latin alfabesindeki bazı harfleri atarken bazı yeni harfler eklemeyi

uygun bulmuştur.


Alfabeler

TBMM’ de 1 Kasım 1928 yılında kabul edilen 1353 sayılı Yasa ileyeni Türk harfleri kabul edilmiştir. Yeni Türk alfabesine geçiş 19 ayakadar uzanan 3 aşamada saptanmıştır.

Önce devlet işlemlerinde;

Sonra ticaret defterlerinde, mahkeme ilamlarında, dilekçelerde

Son olarak da basılı evrak ile tutanaklarda bu geçiş için zamantanınmıştır.

Yukarıda belirtilen alfabelerin dışında günümüze kadar Türklertarafından başka alfabeler de kullanılmıştır. Bunlardan en bilineniKiril alfabesidir.

Sosyal / kültürel antropologlar kültürel olguya kültürel süreçlerle

yaklaşır ve gözlemlerini bunlara göre sınıflar ve değerlendirir.

Kültürel süreçler başı-sonu belli olmadan süregelen olaylar olarak ele

alınır.

Kültür kavramı içinde çok sayıda kültürel süreç bulunmakla beraber

bunlardan önemli olanlar aşağıdaki tabloda yer almıştır.

KÜLTÜREL SÜREÇLER

Kültürel Süreçler

TÜRK KÜLTÜRÜ ve TÜRKİYE

KÜLTÜRÜ

TÜRK KÜLTÜRÜ ve TÜRKİYE KÜLTÜRÜ

Türk kültürü denildiğinde, Türk kavminin tarih sahnesine

çıkışından başlayarak, günümüze dek süregelen ve Türklerin

yerleştikleri, yaşadıkları, bugün de yaşamakta oldukları yerlerde

oluşturdukları, halen etkinliğini sürdüren kültür anlaşılmaktadır.

Türkiye kültürü ise Türklerin yerleşmelerinden dolayı Türkiye

denilen bu topraklarda onlardan önce var olan, onların gelişiyle

büyük bir değişikliğe uğrayarak devam eden ve günümüze ulaşan

kültür anlamına gelmektedir. Bunda bir kültürler topluluğu ya da

bileşkesi de söz konusudur.

Türk Kültürünü Etkileyen Uygarlıklar

Türk kültürünün ana kaynağının Orta Asya olduğu bilinmektedir.

Türklerin İslam öncesi dönemde geliştirdikleri bu özgün kültürün

Çin ve Hindistan gibi komşu ülkelerin kültürlerinden de

etkilendiğini kabul etmek gerekir.

İslamiyet’ in kabulünden sonra ise Müslüman Arap-İran kültürünün

genelde üç kaynağa dayandığı meydana çıkmaktadır. Bunlar: Orta

Asya, komşu ülkeler (Çin, Hint) ve İslam (Arap, İran)’ dır.

Türkiye Kültürünü Etkileyen Uygarlıklar

Türk kültürünün zamanla üçlü bir bileşke niteliğini kazanmasına

karşın, Türkiye kültüründe etkileşim kaynakları değişmekte ve

dörtlü bir bileşke görülmektedir. Orta Asya’ dan getirilen öz,

İslamiyet ile birlikte yeni bir görünüm kazanmayı sürdürürken

Anadolu’ da karşılaşılan eski kültürler bu değişmeyi genişletmiş,

ona yeni boyutlar kazandırmıştır.

Arkasından başlayan Haçlı Seferleri ile Avrupalılarla, Batılılarla

karşılaşılmış ve Rumeli’ ye geçip imparatorluğu kurduktan sonra

da onlarla yan yana, kimi kez de iç içe yaşanılmıştır.

Türkiye Kültürünü Etkileyen Uygarlıklar

Giderek Batı ve Avrupa örnek alınarak girişilen düzenleme

hareketleri, Batı kültürünün etkilerini daha da arttırmış ve

hızlandırmıştır. Bütün bu nedenlerle Türkiye Cumhuriyeti’nde

bugün varlığını sürdüren Türkiye kültüründe 4 köken, dörtlü bir

bileşke söz konusudur. Bunlar; özgün Türk kültürü (Orta Asya),

İslam kültürü (Arap, İran), Anadolu yerli kültürleri ve Batı

(Avrupa) kültürüdür.

TÜRKİYE’ DE KÜLTÜRLE İLGİLİ

ARAŞTIRMALAR VE BAZI SONUÇLARI

Hofstede ve “Kültürün Sonuçları”

Hofstede “Kültürün Sonuçları” isimli kitabında Türkiye’ nin de

içinde bulunduğu 40 ülkeden 116.000 çalışanın katıldığı

araştırmasında elde ettiği sonuçları 4 temel kültürel boyut altında

incelemiştir.

Bunlar:

Bireycilik ve toplulukçuluk (individualism vs. collectivism)

Kadınsı ve erkeksi değerler (feminity vs masculinity)

Güç mesafesi (power distance)

Belirsizlikten kaçınma (uncertainty avoidence)

Daha sonra uzun vadeli yönelme (long term orientation) boyutu da

eklenmiştir.


Hofstede bireycilik ve toplulukçuluk kavramlarını şöyle

açıklamıştır: “Bireycilik, bireyler arasındaki bağların gevşek

olduğu, herkesin sadece kendini veya çekirdek ailesine bakmak

zorunda olduğu kültürler için geçerlidir”. “Toplulukçuluk ise

insanların doğuştan itibaren güçlü ve sıkı gruplara bağlı olduğu ve

bu bağlılığın yaşam boyunca, sorgulanmayan bir sadakat

karşılığında var olduğu toplumlarda mevcuttur”.


Hofstede’ nin yaptığı çalışmalar Batılı kültürlerin bireyci, doğulu

kültürlerin ise toplulukçu olduğu yönünde bulgular sunmuştur.

Hofstede’ nin yaptığı çalışmalar sonucu Türk çalışanların bireycilik

eğilimlerinin toplulukçu eğilimlere göre düşük olduğu

saptanmıştır.


Hofstede’ nin çalışmasında Türk toplumunda kadınsı (feminen)

değerlerin erkeksi (maskülen) değerlere göre biraz daha hâkim

olduğu saptanmıştır.

Hofstede’ ye göre feminen davranış özellikleri şefkatli, merhametli,

nazik, sadık ve insan ilişkilerinde uyumu ön plana çıkaran davranış

özellikleridir.

Maskülen davranış özellikleri ise rekabet, ekonomik güç, otoriter

ve uzlaşmaz davranış özelliklerini temsil etmektedir.


Türkiye, Hofstede’ nin sıralamasında İran, Tayland, Tayvan, Brezilya,

İsrail, Fransa, İspanya, Peru, Şili, Yugoslavya vb ülkelerle birlikte

dişi ülkeler grubunda yer almakta iken;

Kültürel açıdan Türkiye ile benzerlikleri bulunan Japonya,

Yunanistan, Meksika gibi ülkeler erkek grubunda sıralanmışlardır.


Kültürün boyutlarından bir diğerini oluşturan değer ise

toplumlarda kişiler arası güç mesafesine dayanan boyuttur. “Güç

mesafesi”, toplumda güç dağılımındaki eşitsizliğin nasıl algılandığı

ile alakalıdır.

Güç mesafesi geniş olan kültürlerde güç dağılımındaki ve buna

bağlı olarak fırsat eşitsizliğindeki dengesizlik kabullenilmektedir.

Bu kültürlerde unvan, statü, pozisyon gibi betimleyici öğelere

fazlasıyla önem verilmekte ve saygı duyulmakta; iş yerlerinde işçi

ve işveren arasındaki mesafe hissedilmekte ve korunmaktadır.


Güç mesafesi dar olan kültürlerde ise güç sahibi kişilere yaklaşmak

ve onlarla yakınlaşmak daha kolaydır. İş yerlerinde önemli kararlar

alınacağı esnada çalışanların fikri alınır ve karar sürecine dahil

edilir.

Hofstede, dar güç mesafesi yaşanan toplumlara örnek olarak

Avusturya, İsrail, Danimarka, Yeni Zelanda ve İrlanda’ yı

göstermiştir. Geniş güç mesafesinin en çok yaşandığı toplumların

başında ise Malezya, Panama, Guetemala, Filipinler ve Venezuela

olduğunu bulmuştur. Türkiye bu değerlendirmede 18. Sırada yer

almıştır. (40 ülke sıralamasında)


Türkiye güç mesafesi boyutunda olduğu gibi belirsizlikten

kaçınmanın da fazla olduğu bir ülkedir. Hofstede’ nin

araştırmasında belirsizlikten kaçınmanın en yüksek düzeyde

yaşandığı ülkeler Yunanistan, Portekiz, Guetemala, Uruguay ve

Salvador olarak saptanmıştır. Bunun en az yaşandığı ülkeler

arasında Singapur, Danimarka, Hong Kong, İngiltere ve İrlanda

bulunmuştur.Türkiye bu boyutta 16. Sırada yer almıştır.


Türkiye’ de özellikle Batı kültürüne göre farklılaşan ve Türk

insanının davranışlarını biçimleyen kültür bağlamının incelenmesi

sonucu elde edilen bulgular ışığında kültürel açıdan şu tespitler

yapılabilir:

Toplulukçu değer ve normlar egemendir.

Feminen değerler daha ön plandadır.

Güç mesafesi fazladır.

Belirsizlikten kaçınma eğilimi yüksektir.

Dünya Değerler Araştırması

Bu araştırmanın dışında Dünya Değerler Araştırması 1981 yılında

25 ülkede yapılmaya başlanmış, daha sonra 1991, 1996, 2001, 2007

ve 2011 yıllarında tekrarlanmıştır.


Dünya Değerler Araştırması kapsamında araştırılan başlıklardan

biri mutluluk ve hayattan doyumla ilgilidir. Bu başlıkta yöneltilen

sorular kişilerin bireysel mutluluk düzenini saptamayı

hedeflemektedir.

Türkiye’ de 1990-2011 dönemine ait verilen incelendiğinde 90’ lı

yılların başından 2001 yılına kadar insanların mutluluk düzeyinde

bir düşüş eğilimi gözlemlenmiştir.


Türkiye’ de 2007 yılında yapılan çalışmanın verilerine bakıldığında

ise bu kriz döneminin hemen ardından tekrar insanların bireysel

mutluluklarında artış gözlemlenirken insanların %86’sı mutlu

olduğunu ifade etmiştir.

2000 yılında mutlu olduğunu (çok mutlu + biraz mutlu)

söyleyenlerin oranı sadece %59 ilken 2011 yılında yapılan son

araştırmada mutlu olanların oranı %77 olarak saptanmıştır. Bir

başka deyişle, Türkiye’ de son 10 yıl içinde, kendisini mutlu

hissedenlerin oranı 18 puan artmış görünmektedir.


“Türkiye’ de Bireysel Mutluluk Düzeyi”

Kaynak: Dünya Değerler Araştırması Derneği (WVSA) Yönetim Kurulu Üyesi

Prof. Dr. Yılmaz ESMER’ in 2011 yılı araştırma sonuçlarından derleyerek hazırladığı sunum.


Dünya Değerler Araştırması kapsamında incelenen alt başlıklardan

biri de sosyal sermayedir. Türkiye, dünyada kişiler arası güvenin en

düşük olduğu ülkelerden biridir.

1990’ dan bu yana, genel olarak insanlara güvenebileceğini

söyleyenlerin oranı %8 - %10 dolayında iken son araştırmada bu

oran %15 olarak ölçülmüştür. (Bu oranlar İskandinav ülkelerinde

%70’ler düzeyindedir.)

Dünya Değerler Araştırması Aile, hemen her toplumda olduğu gibi, bireyin en fazla güvendiği,

en çok güç aldığı kurumdur. Araştırmaya katılanların %95’i aileninkendileri için çok önemli olduğunu söylerken geriye kalan %5 ise,biraz önemli olduğunu düşünmektedir.

ABD, Türkiye, Kore, Tayvan, Tayland, Filipinler, Singapur veEndonezya’ dan ulusal örneklemlerle gerçekleştirilen kültürlerarası “çocuğun değeri” araştırmasında düşük sosyoekonomikdüzente ve özellikle birbirine sıkı bağlı aile sistemlerinin egemenolduğu kırsal kesimdeki tarımla uğraşan geleneksel gruplardaçocukların “ana babaya itaati” en fazla; “bağımsız ve kendinegüvenir” olmaları da en az değer verilen özellikler olarakbulunmuştur.


Türkiye ve benzeri ülkelerde, aile içi ve sosyal ilişkilerde, kişiler

arası bağlılık ve bağımlılığın en önemli değerler olduğu

saptanmıştır. Çekirdek aile yapısına doğru bir gidişat görülmekle

birlikte, bu tür ilişkilerin devam ettiği ileri sürülmüştür. Örneğin;

yaşlı ana-babalar kendi geçim kaynakları olsa bile evlatlarıyla

beraber veya onlara yakın oturmayı tercih ederler. Evlatlarının

onları huzur evine göndermeleri “ayıp”tır.


Türkiye’ de Komşu Olarak İstenmemeye İlişkin Görüşler


Türkiye’ de toplumun başarı kriteri olarak da ilk sırada iyi eğitim

almanın, daha sonra da işinde başarılı olmanın önemi ifade

edilirken bunları çok para kazanma ve iyi anne baba olma kriterleri

izlemektedir.

Dünya Değerler Araştırması’ nın Türkiye’ de 2011 Yılına İlişkin

Elde Edilen Bazı Sonuçları Şöyledir:

KAYNAKLAR

Dünden Bugüne Türkiye’ ninToplumsal Yapısı

Memet ZENCİRKIRAN, Dora Yayınları, 2012

Türkiye’ ninToplumsal Yapısı

T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını NO:2665

21.Yüzyılda Türkiye: 2000'li Yıllarda Türkiye'nin Toplumsal

Yapısı

Emre Kongar, Remzi Kitabevi, 2005

Teşekkürler

Mustafa CINGI

Erciyes Üniversitesi İletişim Fakültesi

Halkla İlişkiler ve Tanıtım Bölümü

Türkiye’ nin Sosyal ve Kültürel Yapısı Dersi

Kültür ve Türkiye’ de Kültür Konulu Sunum

ders 2 kültür ve türki̇ye’ de kültür

Documents