Risk Değerlendirmesi ve

Yönetimi

6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu

İşveren, iş sağlığı ve güvenliği yönünden riskdeğerlendirmesi yapmak veya yaptırmakla yükümlüdür.

6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamındakibütün işyerlerinde yapılmalıdır.

01.01.2013 Tarihinden itibaren kanun kapsamındaki bütünişyerlerinde yaptırılması zorunludur.

Risk Değerlendirmesi,

İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek tehlikelerinbelirlenmesi,

Bu tehlikelerin riske dönüşmesine yol açan faktörler iletehlikelerden kaynaklanan risklerin analiz edilerekderecelendirilmesi,

Çalışanlara, işyerine ve çevresinde verebileceği zararların vebunlara karşı alınacak kontrol tedbirlerinin kararlaştırılmasıamacıyla yapılması gerekli çalışmalardır.

Risk değerlendirmede proaktif yaklaşım esastır.

Kazanın meydana gelmesinin ardından tekrar olmaması içinçözüm aramak reaktif yaklaşım,

Kaza olmadan riski azaltmak ve çözüm aramak proaktifyaklaşımdır.

TANIMLARTehlike: İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek,

çalışanı veya işyerini etkileyebilecek zarar veya hasarverme potansiyelini ifade eder.

Risk: Tehlikeden kaynaklanacak kayıp, yaralanma ya da başka zararlı sonuç meydana gelme ihtimalini,

Tehlikelerden kaynaklanan bir olayın, meydanagelme ihtimali ile gerçekleşmesi durumunda,zarar verme derecesinin bileşkesidir. (TS 18001)

Tehlike ve Risk

5

Su Suya Düşmek

Tehlike somuttur (görülür/bilinir)

Risk soyuttur

(fark edilir/hissedilir)

Elektrik Temas

Yüksekte çalışmak Düşmek

Ateş Yangın

6

Risk daima tehlikenin içindedirTehlike / Tehlikeli durum birden fazla risk içerebilir!

Tehlike

Risk – 1

Risk – 2

TANIMLAR Olay (Vaka) Nedir?

Yaralanmaya, sağlığın bozulmasına veya ölüme sebep olan veya sebep olacak potansiyele sahip olan işle ilgili olaylar. Olay, İş kazası ve Ramak kala olay”ları da kapsar.

Ramak kala (Ucuz atlatma) Nedir?

Ölüme, hastalığa, hasara ya da diğer kayıplara sebep olmayan olaylardır.

Kabul edilebilir risk seviyesi: Yasal yükümlülüklere veişyerinin önleme politikasına uygun, kayıp veya yaralanmaoluşturmayacak risk seviyesini,

Önleme: İşyerinde yürütülen işlerin bütün safhalarında işsağlığı ve güvenliği ile ilgili riskleri ortadan kaldırmak veyaazaltmak için planlanan ve alınan tedbirlerin tümünü,

Ramak kala olay: İşyerinde meydana gelen; çalışan, işyeri ya daiş ekipmanını zarara uğratma potansiyeli olduğu halde zararauğratmayan olayı,

Destek elemanı: Asli görevinin yanında iş sağlığı ve güvenliğiile ilgili önleme, koruma, tahliye, yangınla mücadele, ilkyardım ve benzeri konularda özel olarak görevlendirilmişuygun donanım ve yeterli eğitime sahip kişiyi,

4.12.2015 9

6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu

Risk değerlendirmesi, işverenin oluşturduğu bir ekiptarafından gerçekleştirilir

Risk değerlendirmesinin gerçekleştirilmiş olması;işverenin, işyerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanmasıyükümlülüğünü ortadan kaldırmaz.

İşveren, çalışanları ve çalışan temsilcilerini işyerininözelliklerini de dikkate alarak risk değerlendirmesikonusunda bilgilendirir.

Risk Değerlendirmesi Aşamaları

Risk değerlendirmesi; tüm işyerleri için tasarım veyakuruluş aşamasından başlamak üzere;

Tehlikeleri tanımlama,

Riskleri belirleme ve analiz etme,

Risk kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması,

Dokümantasyon,

Yapılan çalışmaların güncellenmesi ve gerektiğindeyenileme aşamaları izlenerek gerçekleştirilir.

Çalışanların risk değerlendirmesi çalışması yapılırkenihtiyaç duyulan her aşamada sürece katılarak görüşlerininalınması sağlanır.

Tehlikelerin tanımlanması Tehlikeler tanımlanırken çalışma ortamı, çalışanlar ve işyerine

ilişkin olarak asgari aşağıda belirtilen bilgiler toplanır.

İşyeri bina ve eklentileri.

İşyerinde yürütülen faaliyetler ile iş ve işlemler.

Üretim süreç ve teknikleri.

İş ekipmanları.

Kullanılan maddeler.

Artık ve atıklarla ilgili işlemler.

Organizasyon ve hiyerarşik yapı, görev, yetki ve sorumluluklar.

Tehlikelerin tanımlanması Çalışanların tecrübe ve düşünceleri.

İşe başlamadan önce ilgili mevzuat gereği alınacak çalışma izin belgeleri.

Çalışanların eğitim, yaş, cinsiyet ve benzeri özellikleri ile sağlık gözetimi kayıtları.

Genç, yaşlı, engelli, gebe veya emziren çalışanlar gibi özel politika gerektiren gruplar ile kadın çalışanların durumu.

İşyerinin teftiş sonuçları.

Meslek hastalığı kayıtları.

Tehlikelerin tanımlanması İş kazası kayıtları.

İşyerinde meydana gelen ancak yaralanma veya ölüme neden olmadığı halde işyeri ya da iş ekipmanının zarara uğramasına yol açan olaylara ilişkin kayıtlar.

Ramak kala olay kayıtları.

Malzeme güvenlik bilgi formları.

Ortam ve kişisel maruziyet düzeyi ölçüm sonuçları.

Varsa daha önce yapılmış risk değerlendirmesi çalışmaları.

Acil durum planları.

Sağlık ve güvenlik planı ve patlamadan korunma dokümanı gibi belirli işyerlerinde hazırlanması gereken dokümanlar.

Risk değerlendirmesi

Risk değerlendirmesi yapılırken aşağıdaki hususlardikkate alınır:

Belirli risklerden etkilenecek çalışanların durumu.

Kullanılacak iş ekipmanı ile kimyasal madde vemüstahzarların seçimi.

İşyerinin tertip ve düzeni.

Genç, yaşlı, engelli, gebe veya emziren çalışanlar gibi özelpolitika gerektiren gruplar ile kadın çalışanların durumu.

Risk değerlendirmesi

İşveren, yapılacak risk değerlendirmesi sonucu alınacak işsağlığı ve güvenliği tedbirleri ile kullanılması gerekenkoruyucu donanım veya ekipmanı belirler.

İşyerinde uygulanacak iş sağlığı ve güvenliği tedbirleri,çalışma şekilleri ve üretim yöntemleri; çalışanların sağlık vegüvenlik yönünden korunma düzeyini yükseltecek veişyerinin idari yapılanmasının her kademesindeuygulanabilir nitelikte olmalıdır.

Risklerden korunma ilkeleri

İşverenin yükümlülüklerinin yerine getirilmesindeaşağıdaki ilkeler göz önünde bulundurulur:

Risklerden kaçınmak.

Kaçınılması mümkün olmayan riskleri analiz etmek.

Risklerle kaynağında mücadele etmek.

İşin kişilere uygun hale getirilmesi için işyerlerinin tasarımıile iş ekipmanı, çalışma şekli ve üretim metotlarınınseçiminde özen göstermek,

Özellikle tekdüze çalışma ve üretim temposunun sağlık vegüvenliğe olumsuz etkilerini önlemek, önlenemiyor ise enaza indirmek.

Risklerden korunma ilkeleri

İşverenin yükümlülüklerinin yerine getirilmesindeaşağıdaki ilkeler göz önünde bulundurulur:

Teknik gelişmelere uyum sağlamak.

Tehlikeli olanı, tehlikesiz veya daha az tehlikeli olanladeğiştirmek.

Teknoloji, iş organizasyonu, çalışma şartları, sosyal ilişkilerve çalışma ortamı ile ilgili faktörlerin etkilerini kapsayantutarlı ve genel bir önleme politikası geliştirmek.

Toplu korunma tedbirlerine, kişisel korunma tedbirlerinegöre öncelik vermek.

Çalışanlara uygun talimatlar vermek.

Risk değerlendirme ekibi aşağıdaki kişilerden oluşur. İşveren veya işveren vekili.

İşyerinde sağlık ve güvenlik hizmetini yürüten iş güvenliğiuzmanları ile işyeri hekimleri.

İşyerindeki çalışan temsilcileri.

İşyerindeki destek elemanları.

İşyerindeki bütün birimleri temsil edecek şekildebelirlenen ve işyerinde yürütülen çalışmalar, mevcut veyamuhtemel tehlike kaynakları ile riskler konusunda bilgisahibi çalışanlar.

İşveren, ihtiyaç duyulduğunda bu ekibe destekolmak üzere işyeri dışındaki kişi ve kuruluşlardan hizmetalabilir.

Risk değerlendirmesi çalışmalarında görevlendirilen kişiveya kişilere risk değerlendirmesi ile ilgiliihtiyaç duydukları her türlü bilgi ve belgeyi temin eder.

Risk değerlendirmesi çalışmalarında görevlendirilen kişiveya kişilerin görevlerini yerine getirmeleri amacıyla araç,gereç, mekân ve zaman gibi gerekli bütünihtiyaçlarını karşılar,

Görevlerini yürütmeleri sebebiyle hak ve yetkilerinikısıtlayamaz.

Risk değerlendirmesi çalışmalarında görevlendirilen kişiveya kişiler işveren tarafından sağlanan bilgi ve belgelerikorur ve gizli tutar.

Takım Yaklaşımının Yararları

Gerekli bilgi tüm çalışanlar tarafından sağlanabilir.

Herkesi tatmin edecek sonuçlar elde edilebilir.

Katılanlara aidiyet ve işbirliği ruhu kazandırır

Yöneticilerin katılımı, sonuçlara çalışanın da sahipçıkmasını sağlar.

Takım Yaklaşımının Dezavantajları

Takım çalışmalarından netice daha geç alınabilir.

Takım içi etkileşim sonucu etkileyebilir

Çalışılması gereken zaman ve maliyet yüksek olur.

Birey Yaklaşımının Yararları Çabuk netice alınmasını sağlar Kişinin meslektaşları tarafından yönlendirilmesini engeller Kişinin kendisini bir takımın parçası olarak hissetmesini sağlar Maliyeti düşüktür.

Birey Yaklaşımının Dezavantajları Teknik uzmanlık gerektirir. Yönetimin “İSG iş güvenliği departmanının işidir” anlayışının

değişmesi gereklidir. Birey yaklaşımının tek boyutlu olması yetersizlik getirebilir. Katılım sağlanamadığından insanlar tehlikelerin kendi bölümlerinde

olmadığını düşünürler.

Tespit edilmiş olan tehlikelerin her biri ayrı ayrı dikkate alınarak ;

Bu tehlikelerden kaynaklanabilecek risklerin hangi sıklıkta oluşabileceği ile

Bu risklerden kimlerin, nelerin, ne şekilde ve

Hangi şiddette zarar görebileceği belirlenir.

Risklerin belirlenmesi ve analizi

Planlama: Analiz edilerek etkilerinin büyüklüğüne ve önemine göre sıralı hale getirilen risklerin kontrolü amacıyla bir planlama yapılır.

Risklerin kontrolünde şu adımlar uygulanır.

Risk kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması:

Riskin tamamen bertaraf edilmesi, bu mümkün değil iseriskin kabul edilebilir seviyeye indirilmesi için aşağıdakiadımlar uygulanır.

Tehlike veya tehlike kaynaklarının ortadan kaldırılması.

Tehlikelinin, tehlikeli olmayanla veya daha az tehlikeliolanla değiştirilmesi.

Riskler ile kaynağında mücadele edilmesi.

Risk kontrol adımları uygulanırken toplu korunmaönlemlerine, kişisel korunma önlemlerine göre öncelikverilmesi ve uygulanacak önlemlerin yeni risklere nedenolmaması sağlanır.

Risklerin kontrolünde şu adımlar uygulanır.

Risk değerlendirmesi asgarî aşağıdaki hususlarıkapsayacak şekilde dokümante edilir.

İşyerinin unvanı, adresi ve işverenin adı.

Gerçekleştiren kişilerin isim ve unvanları ile bunlardan işgüvenliği uzmanı ve işyeri hekimi olanların Bakanlıkçaverilmiş belge bilgileri.

Gerçekleştirildiği tarih ve geçerlilik tarihi.

Risk değerlendirmesi işyerindeki farklı bölümler için ayrı ayrı yapılmışsa her birinin adı.

Belirlenen tehlike kaynakları ile tehlikeler.

Dokümantasyon

Tespit edilen riskler.

Risk analizinde kullanılan yöntem veya yöntemler.

Tespit edilen risklerin önem ve öncelik sırasını da içeren analizsonuçları.

Düzeltici ve önleyici kontrol tedbirleri, gerçekleştirilme tarihlerive sonrasında tespit edilen risk seviyesi.

Risk değerlendirmesi dokümanının sayfaları numaralandırılarak;gerçekleştiren kişiler tarafından her sayfası paraflanıp, sonsayfası imzalanır ve işyerinde saklanır.

Risk değerlendirmesi dokümanı elektronik ve benzeriortamlarda hazırlanıp arşivlenebilir.

Yapılmış olan risk değerlendirmesi; tehlike sınıfına göre;

Çok tehlikeli, 2

Tehlikeli 4

Az tehlikeli 6 yılda bir yenilenir.

Çok tehlikeli sınıfta yer alan maden, metal ve yapı işleri ile tehlikeli kimyasallarla çalışılan işlerin yapıldığı veya büyük endüstriyel kazaların olabileceği işyerlerinde, risk değerlendirmesi yapılmamış olması durumunda iş durdurulur.

Risk değerlendirmesinin yenilenmesi

İşyerinin taşınması veya binalarda değişiklik yapılması.

İşyerinde uygulanan teknoloji, kullanılan madde veekipmanlarda değişiklikler meydana gelmesi.

Üretim yönteminde değişiklikler olması.

İş kazası, meslek hastalığı veya ramak kala olay meydanagelmesi.

Çalışma ortamına ait sınır değerlere ilişkin bir mevzuatdeğişikliği olması.

Çalışma ortamı ölçümü ve sağlık gözetim sonuçlarına göregerekli görülmesi.

İşyeri dışından kaynaklanan ve işyerini etkileyebilecek yenibir tehlikenin ortaya çıkması.

Risk Değerlendirmesi AşağıdakiDurumlarda güncellenir;

Her alt işveren yürüttükleri işlerle ilgili olarak, buYönetmelik hükümleri uyarınca gerekli riskdeğerlendirmesi çalışmalarını yapar veya yaptırır.

Alt işverenlerin risk değerlendirmesi çalışmalarıkonusunda asıl işverenin sorumluluk alanları ile ilgiliihtiyaç duydukları bilgi ve belgeler asıl işverence sağlanır.

Asıl işveren, alt işverenlerce yürütülen risk değerlendirmesiçalışmalarını denetler ve bu konudaki çalışmaları koordineeder.

Bir işyerinde bir veya daha fazla alt işverenbulunması halinde:

Alt işverenler hazırladıkları risk değerlendirmesinin birnüshasını asıl işverene verir.

Asıl işveren; bu risk değerlendirmesi çalışmalarını kendiçalışmasıyla bütünleştirerek, risk kontrol tedbirlerininuygulanıp uygulanmadığını izler, denetler veuygunsuzlukların giderilmesini sağlar.

Bir işyerinde bir veya daha fazla alt işverenbulunması halinde:

RİSK KONTROL HİYERARŞİSİ

İki temel risk analizi yöntemi mevcuttur.

Bunlar, kantitatif (quantitative) ve kalitatif(qualitative) yöntemlerdir.

Kantitatif risk analizi, (Nicel) riski hesaplarkensayısal yöntemlere başvurur.

Kalitatif risk analizinde (Nitel) tehditin olmaihtimali, tehditin etkisi gibi veriler sözel ifadeler ileverilir. Az riskli, orta, çok riskli gibi...

Kalitatif (nitel) risk değerlendirme teknikleri: Ön tehlike analizi,

Çeklist

İş güvenliği denetlemesi,

Süreç / sistem kontrol listeleri,

İşlemleri inceleme tekniği,

Olursa ne olur analizi,

Tehlike ve işletilebilirlik analizi,

Görev analizi,

İnsan hatası analizi.