anatomija mišićnog sistema

Anatomija mišićnog sistema 2014

MIŠIĆNI SISTEM (MYOLOGIJA)

1. UVOD

Mišić (musculus) jeste organ koji je sposoban da se kontrahuje, grči i da

svojom kontrakcijom vrši pokret u zglobu. Pored toga, on je i elastičan,

dozvoljava izvesno istezanje, i nakon toga vraća se na svoju prvobitnu dužinu.

1.1 Spoljni izgled mišića

Na svakom mišiću razlikuje se mesnati i tetivni deo. Mesnati ili crveni deo

koji se pri kontrakciji skraćuje i zadebljava, naziva se trbuh mišića (venter).

Tetivni deo, tetiva (tendo) je beličasta žilava i otporna. Ona se nalazi na

krajevima mišića i predstavlja njegov pasivni deo koji prenosi snagu kontrakcije

na skelet.

1.2 Građa mišića

U sastav mišića ulaze poprečno prugasta mišićna vlakna, vezivno tkivo,

krvni sudovi i živci. Mišićna vlakna koja su obavijena mrežastim i retkim

kolagenim vlaknima vezivnog tkiva, udružuju se i obrazuju mišićne snopiće.

Mišićni snopići su obavijeni i spojeni rastresitim vezivnim tkivom u manje i

veće mišićne snopove. Rastresito vezivno tkivo, koje obavija i spaja mišićna

vlakna, mišićne snopiće i snopove, predstavlja unutrašnji perimizijum mišića

(perimisium internum). Trbuh mišića obavija spoljnji perimizijum (perimisium

1


externum), omotač od rastresitog vezivnog tkiva, koji ga odvaja od okolnih

mišića u posebnu anatomsku i funkcionalnu jedinicu.

1.3 Pripoj mišića

Kod svakog mišića može se razlikovati početni i završni priroj. Početni

pripoj (origo), koji je bliži sredini tela, naziva se još nepomični, fiksni, a završni

pripoj (insertio) - pokretni ili mobilni.

Mišić se pripaja za periost kostiju svojim tetivnim vlaknima, koja su

ponekad sasvim kratka, te izgleda kao da se pripoj vrši direktno mišićnim

vlaknima.

Svaki mišić, pružajući se od početnog do završnog pripoja, prelazi preko

jednog, dva ili više pokretnih zglobova u kojima vrši pokret. Zbog toga se

razlikuju jednozglobni i višezglobni mišići.

Mišići po izgledu i broju pripoja biti: lepezasti, vretenasti (dvoglavi,

troglavi, četvoroglavi) i u obliku pera.

1.4. Pomoćni organi pridodati mišiću

Mišićima su pridodati : sluzne kese, tetivni omotači i fascije, organi koji ih

fiksiraju in situ i olakšavaju im klizanje prilikom kontrakcije.

Sluzna kesa (bursa synovialis) - to je šupljina ograničena fibroznom

membranom, čiju duboku stranu oblaže glatka sinovijalna opna. Ona odvaja mišić

od čvrste površine i sprečava njegovo trenje i povredu prilikom kontrakcije.

2


Tetivni omotač (vagina tendinis) - iste je građe kao i sluzna kesa. Tetiva je

sa svih strana obavijena fibroznom opnom, čija je duboka strana obložena

glatko m sinovijalnom opnom. Tetivni omotači nalaze se na mestima gde tetive

prolaze kroz osteofibrozne kanale, čiji zid sačinjavaju koštani žlebovi i arkade

fibroznog tkiva. Kroz te kanale, zahvaljujući svome omotaču, tetiva klizi bez

trenja prilikom kontrakcije mišića.

Fascija (fascia) - jeste beličasta fibrozna opnakoja omotava mišiće,

pojedine ili čitave grupe. Fascije obrazuju rezistentne vezivne lože koje imaju

potpornu ulogu pribora za kretanje. U tim ložama, mišići su fiksirani in situ, usled

čega prilikom kontrakcije zadržavaju uvek svoj određeni pravac.

3


Sl.1. - Mišići tela (prednja i zadnja strana)

2. MIŠIĆI TRUPA

4


Mišići trupa dele se na dorzalne i ventralne. U dorzalne spadaju mišići

leđa, a u ventralne mišići trbuha, mišići grudnog koša i mišići vrata.

2.1. MIŠIĆI LEĐA

Mišići leđa podeljeni su u dve osnovne grupe, površinsku i duboku, koje se

razlikuju po obliku, glavnom dejstvu i nastanku.

2.1.1. Površni mišići leđa

Površni mišići leđa raspoređeni su u tri sloja. U zadnjem sloju su dva

široka trouglasta mišića, gore trapezasti (m. trapezius) i dole najširi mišić leđa (m.

latissimus dorsi). U srednjem sloju su podizač lopatice ( m. levator scapulae) i

rombasti mišić (m. rhomboideus). U dubokom sloju nalaze se zakržljali

spinokostalni mišići, gornji i donji zadnji zupčasti mišić (m. serratus posterior-

superior et inferior).

Slika 40. – Mišići leđaM. Trapezius

5


On je široki trouglast mišić, koji svojom bazom polazi sa gornje linije

potiljačne kosti ( linea nuchae superior), sa zadnje ivice vratne veze ( lig. nuchae)

i sa rtnih nastavaka svih grudnih pršljenova, a završava se svojim vrhom na

gornjoj usni lopatičnog grebena (spina scapulae) i na zadnjoj ivici spoljnog kraja

ključnjače (extremitas acromialis).

Ovaj mišić snažno zabacuje rame ka kičmenom stubu. Njegovi gornji

snopovi podižu rame i sprečavaju njegovo obaranje pod uticajem tereta. Donji

snopovi obaraju rame ili podižu trup prema fiksiranom ramenu. Istovremenom

kontrakcijom obrću lopaticu oko uzdužne osovine, pri čemu njen donji ugao ide

napred i na gore. Srednji i donji snopovi priljubljuju uz grudni koš unutrašnju

ivicu lopatice.

M. Latissimus dorsi

To je trouglast mišić, koji se gornjim krajem podvlači ispred trapezastog

mišića. Njegova baza se pripaja na rtnim nastavcima šest poslednjih grudnih i

svih slabinskih pršljenova, na središnom krsnom grebenu ( crista sacralis

mediana) i na zadnjem delu bedrenog grebena (crista iliaca). Pored toga ovaj

mišić se pripaja i na tri poslednja rebra i ponekad na donji ugao lopatice

(angulus inferior scapulae) preko koga inače uvek prelazi. Završni deo ovog

mišića prekriva donju i prednju stranu m. teres major-a, prelazi ispred ramenice i

završava se svojom tetivom u međukvržnom žlebu ramenice (sulcus

intertubercularis).

Najširi leđni mišić privodi i uvrće nadlakticu. Kada su ruke fiksirane,

rebarni snopovi ovog mišića podižu rebra i deluju kao pomoćni udisači. Spoljni

6


delovi ovog mišića istovremenom kontrakcijom povećavaju krivinu kičmenog

stuba, pritiskaju poslednja rebra i deluju kao snažni izdisači.

M. Levator scapulae

Polazi od zadnjih kvržica prva četiri vratna pršljena a završava se na

gornjem uglu lopatice.

Ovaj mišić povlači nagore i napred lopaticu. Ako je lopatica fiksirana,

povlači nazad vratni deo kičmenog stuba.

M. Rhomboideus

Rombasti mišić pruža se koso upolje i na dole od rtnih nastavaka poslednja

dva vratna i prva četiri leđna pršljena ka unutrašnjoj ivici lopatice.

Ovaj mišić povlači lopaticu naviše i unutra, prema kičmenom stubu. On je

antagonist m. serratus anterior-a u odnosu na unutrašnju ivicu lopatice, koja spaja

ova dva mišića istog pravca. Ova dva mišića obrazuju zajedno snažnu mišićnu

vijugu, koja drži lopaticu priljubljenu uz grudni koš.

Spinokostalni mišići

M. serratus posterior superior- silazi u polje od rtnih nastavaka dva zadnja

vratna i dva prva grudna pršljena ka 2-5. rebru, lateralno od rebarnih uglova.

M. serratus posterior inferior- penje se upolje od rtnih nastavaka dva

zadnja grudna i prva dva slabinska pršljena ka donjoj ivici četiri poslednja rebra.

7


Gornji zupčasti mišić podiže rebra, a donji ih obara i deluju kao vrlo slabi

pomoćni respiratorni mišići.

Sl. 2. Površinski mišići leđa Sl. 3. Površinski mišići leđa

2.1.2. Duboki mišići leđa

Duboki ili primarni mišići leđa pružaju se u vidu dve uzdužne mišićne mase

pored rtnog grebena od zadnjeg dela koštanog karličnog prstena do baze lobanje.

U slabinskom delu ovi mišići obrazuju snažnu, masivnu mišićnu masu koja

omogućava raznovrsnost i preciznost pokreta vrata i glave.

Duboki mišići leđa raspoređeni su u dva sloja površni i duboki. U površnom

sloju su dva mišića m.erector spinae i površnije od njega u vratnom delu

m.splenius. U dubokom sloju uz kičmeni stub nalaze se mnogobrojni kratki mišići

8


između nastavaka dva susedna pršljena i dug, jako složeni m.transversospinalis.

Kratki mišići pružaju se između rtnih nastavaka (mm.interspinalis), između

poprečnih nastavaka (mm.intertransversarii), i između potiljačne kosti i prva dva

vratna pršljena (subokcipitalni mišići).

2.2. MIŠIĆI TRBUHA

Između grudnog koša i gornje ivice karlice zategnusti su snažni pljosnati

mišići trbušnog zida, koji se dele u dve grupe prednje - bočnu i zadnju. Bočni

mišići su: jedan poprečni (m.transversus abdominis) i spolja od njega dva kosa

mišića, unutrašnji i spoljašnji (m.obliquus abdominis internus et externus). U

prednju grupu ulazi pravi trbušni mišić (m.rectus abdominis) i piramidalni mišić

(m. pyramidalis). U zadnjem trbušnom zidu nalazi se i četvrtasti slabinski mišić

(m. quadratus lumborum).

Njihove široke, pljosnate tetive u prednjem trbušnom zidu obrazuju snažnu

aponevrotičnu ploču, u čijoj duplikaturi se nalaze dva mišića, m. rectus abdominis i

m. pyramidalis.

9


Sl. 4. Mišići prednje strane trupa

2.3. MIŠIĆI GRUDNOG KOŠA

Mišići grudnog koša, obzirom na svoj položaj i osnovno dejstvo, dele se u

dve grupe, površnu i duboku.

2.3.1. Površni grudni mišići

Površnu ili costohumeralnu grupu sačinjavaju mišići koji polaze s prednjeg

ili bočnog zida grudnog koša, a završavaju se na kostima ramena i učestvuju u

pokretima korena gornjeg uda. S prednjeg zida polaze tri mišića: veliki i

mali grudni mišić (m.pectoralis major et minor) i potključni mišić (m.

10


subclavius). Bočni zid grudnog koša prekriva prednji zubčasti mišić (m.serratus

anterior).

M. Pectoralis major

Polazi sa unutrašnje polovine prednje ivice ključne kosti (pars clavicularis),

sprednjih strana grudne kosti , od pet ili šest prvih rebarnih hrskavica (pars

sternocostalis) i sa prednjeg zida aponeurotičnog omotača pravog trbušnog

mišića (pars abdominalis). Mišićna vlakna ova tri dela idu upolje i završavaju se

širokom tetivom na crista tuberculi majoris humeri.

Veliki grudni mišić privodi ruku, uvrće je i postavlja ispred grudnog koša.

Podignutu ruku naviše on snažno obara na dole i napred. Gornji snopovi ovog

mišića zajedno sa m.deltoideus- om podižu ruku napred.

2.3.2. Duboki grudni mišići

U duboku grupu spadaju respiratorni mišići, čija je glavna uloga da svojom

kontrakcijom regulišu mehaniku disanja- da povećavaju ili smanjuju grdnu

duplju. U ovu grupu spadaju spoljnji i unutrašnji međurebarni mišići( mm.

intercostals externi et interni); zatim poprečni grudni mišić (m. transversus

thoracis) i prečaga (diaphragma)- najvažniji inspiratorni mišić koji u vidu široke

pljosnate ploče razdvaja grudnu od trbušne duplje.

Diaphragma

11


Široki pljosnati mišić, koji se nalazi između grudne i trbušne duplje.

Prečaga se sastoji od velikog broja dvotrbušnih mišića, koji se svojim

međutrbušnim tetivama spajaju i obrazuju tetivno središte prečage (centrum

tendineum).

Sastavljena je od tri dela: rebarni deo (pars costalis), slabinski deo (pars

lumbalis) i grudni deo (pars sternalis).

Dijafragma je glavni inspiratorni mišić, koji omogućava prečažno ili

trbušno disanje.

3. MIŠIĆI VRATA

Mišići vrata podeljeni su kičmenim stubom na prednje i zadnje. U zadnje

vratne spadaju i gornji delovi leđnih mišića. Prednji vratni mišići raspoređeni su u

dva sloja, površni i duboki. Svaki od ova dva sloja deli se na medijalnu i lateralnu

grupu.

U medijalnu grupu površnog sloja spadaju 4 podhioidna (mm.

infrahyoidei) i 4 nadhioidna (mm. suprahyoidei). Lateralnu grupu površnih

mišića vrata predstavlja samo bočni pregibač glave (m. sternocleidomastoideus).

U medijalnu grupudubokog sloja spadaju 3 predkičmena mišića

(prevertebralni mišići). Lateralnu grupu ovog sloja predstavljaju 3 skalenska

mišića (mm. scaleni).

U vratne mišiće ulazi i jedan potkožni mišić, m. platysma, koji pripada

grupi mimičnih mišića.

12


4. MIŠIĆI GLAVE

Mišići glave dele se na površne i duboke. Površnu grupu sačinjavaju

mimični mišići koji svojim tonusom i kontrakcijom regulišu izraz lica

odnosno mimiku. Duboku grupu čine mastikatorni mišići, koji pokreću donju

vilici vrše žvakanje.

4.1 Mimični mišići

Mimični mišići nalaze se na potkožnom tkivu lica, krova lobanje i prednje

strane vrata. Oni nisu pokriveni fascijom i zbog toga se vrlo teško odvajaju od

kože prilikom disekcije. Na krovu glave i na prednjoj strani vrata oni su u obliku

široke mišićne ploče, a na licu su izdeljeni u posebne anatomske i funkcionalne

jedinice, koje se grupišu kružno ili zrakasto oko usnog, nosnog, međukapačnog i

ušnog otvora.

4.2 Mastikatorni mišići

U ovu grupu spadaju 4 parna mišića: m. temporalis, m. masseter,m. pterygoideus medialis et lateralis.

13


5. MIŠIĆI GORNJEG UDA

Mišići gornjeg uda dele se na: ramene, nadlakatne, podlakatne i šačne.

5.1. Mišići ramena

Rameni mišići povezuju gornji okrajak ramenice sa kostima ramenog

pojasa. Sa bočne strane nalazi se deltasti mišić m. deltoideus, sa zadnje strane

lopatice nadgrebeni mišić m. supraspinatus, i podgrebeni m. infraspinatus i dva

obla mišića ramena m. teres major et minor. Sa prednje strane nalazi se

podlopatični mišić m. subscapularis.

5.2. Mišići nadlakta

Mišići nadlakta podeljeni su na prednju i zadnju grupu. Prednjoj grupi

pripadaju tri mišića dvoglavi mišić nadlakta (m. biceps brachii), kljunasto-

ramenični mišić (m. coracobrachialis) i nadlakatni mišić (m. brachialis).

Zadnju grupu čini troglavi mišić nadlakta (m. triceps brachii).

5.3. Mišići podlakta

Mišići podlakta se dele u tri grupe- prednju, zadnju i spoljašnju. Prednjoj

grupi pripada osam mišića od kojih su dva pronatori podlakta, a ostali fleksori

ručja i prstiju. Spoljna grupa se sastoji od po dva ekstenzora i supinatora podlakta,

14


dok se u zadnjoj grupi nalazi osam mišića i svi učestvuju u pokretima ekstenzije

ručja i prstiju šake.

Mišići podlakta imaju svoje proksimalne pripoje uglavnom na medijalnom

i lateralnom epikondilu humerusa, ili na gornjem okrajku ulne. Distalno se

završavaju na spoljnjoj i prednjoj strani žbice (pronatori i supinatori), ili na

prednjoj i zadnjoj strani kostiju doručja ili članaka prstiju (fleksori i ekstenzori

šake i prstiju).

5.3.1. Mišići prednje strane podlakta:

m. pronator teres

m. flexor carpi ulnaris

m. flexor digitorum superficialis et profundus

m. flexor policis longus.

5.3.2. Mišići spoljne lože podlakta:

m. brachioradialis

m. extensor carpi radialis longus

m. extensor carpi radialis brevis

m. supinator.

5.3.3. Mišići zadnje grupe podlakta:

Površno:

m. extensor digitorum

m. extensor digiti minimi

m. extensor carpi ulnaris

15


m. anconeus.

Duboko:

m. abductor pollicis longus

m. extensor pollicis brevis

m. extensor pollicis longus

m. extensor indicis.

5.4. MIŠIĆI ŠAKE

U doručju šake, pored tetiva mišića fleksora i ekstenzora koji dolaze u

predeo šake iz podlakta, na šaci postoji određen broj mišića koji učestvuju u

raznim pokretima prstiju. Ovi sitni mišići su podeljeni u tri lože: spoljnu, srednju i

unutrašnju. Mišići spoljne i unutrašnje grupe obrazuju dva bočna uzvišenja dlana,

spoljno koje odgovara palcu (thenar) i unutrašnje koje odgovara malom prstu

(hypothenar).

6. MIŠIĆI DONJEG UDA

Mišići donjeg uda se dele na mišiće bedra, mišiće buta, potkolene i

stopalne mišiće. U funkcionalom pogledu oni obrazuju proksimalni (bedreni i

butni mišići) i distalni(potkoleni i stopalni mišići) sistem, koji se povezuju

kod zgloba kolena i međusobno se dopunjuju.

16


6.1. MIŠIĆI BEDRA

Bedreni mišići povezuju proksimalni okrajak butne kosti sa kostima

karličnog prstena i kostima distalnog dela kičmenog stuba. Podeljeni su u dve

grupe- unutrašnju i spoljašnju. Unutrašnju grupu predstavlja bedreno-slabinski

mišić m. iliopsoas. Spoljnu grupu čini više mišića koji su raspoređeni u tri sloja.

U površinskom sloju se nalazi veliki sedalni mišić m. gluteus maximus, i zatezač

butne fascije m. tensor fasciae late. U srednjem sloju je srednji sedalni mišić

m. gluteus medius, dok duboki sloj sačinjavaju mali sedalni mišić m. gluteus

minimus i grupa mišića koji se zovu pelvitrohanterični mišići jer povezuju karlicu

sa velikim trohanterom butne kosti.

M. Iliopsoas

Sastavljen je od dva mišića- m. iliacus i m. psoas major. M. iliacus se

pripaja na unutrašnjoj bedrenoj jami karlične kosti, dok m. psoas major gornje

pripoje ima na 1-2 poslednja torakalna i na prva četiri slabinska pršljena.

Zajednički donji pripoj je na malom trohanteru femura (trochanter

minor). Inervacija- n. femoralis i bočne grane plexus lumbalis- a.

Ovaj mišić je glavni fleksor zgloba kuka. U zglobu kuka on snažno

flektira natkolenicu i rotira je upolje, ili savija karlicu i slabinski deo

kičmenog stuba prema fiksiranoj nozi.

M. Gluteus maximus

17


Veliki sedalni mišić ima gornje pripoje na zadnjoj strani ilijačne i na bočnoj

strani krsne kosti, pa silazi koso i na dole i završava se na ispupčenju butne kosti-

tuberositas glutea.

6.2. MIŠIĆI BUTA

Mišići buta odnosno mišići natkolenice dele se u tri grupe, unutrašnju,

prednju i zadnju. Mišiće natkolenice obavija snažna fascija- fascia lata,

koja je izuzetno značajna za normalnu funkciju butnih i bedrenih mišića.

6.2.1. Mišići prednje grupe

Prednjoj grupi mišića natkolenice pripadaju dva mišića, terzijski

mišić (m. Sartor3.4.1. ius) i četvoroglavi mišić buta (m. quadriceps femoris).

M. Quadriceps femoris

Četvoroglavi mišić kako mu i ime kaže sastoji se od četiri glave.

M. rectus femoris svojom gornjom tetivom se pripaja na spina iliaca

anterior inferior. M. vastus intermedius ima gornji pripoj na prednjoj i spoljašnjoj

strani tela butne kosti, m. vastus lateralis polazi sa spoljašnje usne hrapave linije

(linea aspera), dok m. vastus madialis zauzima unutrašnju usnu linea aspera

femoris. Sve četiri glave se svojim tetivama završavaju ligamentom patele

preko patele na tuberositas tibiae.

18


Zajednička kontrakcija sve četiri glave rezultira jakim pokretom ekstenzije

u zglobu kolena. Kontrakcija samo m. rectusa femorisa preko slobodnog gornjeg

pripoja na karlici daje fleksiju u zglobu kuka.

6.2.2. Mišići zadnje grupe

Zadnju grupu mišića natkolenice čine m. biceps femoris, m. semitendinosus

i m. semimembranosus.

6.2.3. Mišići unutrašnje grupe

Unutrašnju grupu sačinjavaju m. adductor longus, m. adductor brevis,

m. aductor magnus, m. pectineus i m. gracilis.

Takođe nije zanemarljiva ni uloga ovih mišića kao značajnih regulatora

statike i dinamike karlice i lumbalnog dela kičmenog stuba.

6.3. MIŠIĆI POTKOLENICE

Mišići pokolenice zauzimaju prostor između kostiju potkolenice, ali ih i

prekrivaju sa zadnje, spoljašnje a delimično i sa prednje strane. Oni su

međumišićnim prgradama podeljeni na mišiće prednje, zadnje i spoljašnje

strane potkolenice.

19


6.3.1. Prednja grupa mišića potkolenice

Ovoj grupi mišića pripadaju četiri mišića i to: m. tibialis anterior, m.

peroneus tertius, m. extensor hallucis longus i m. extensor digitorum longus.

6.3.2. Zadnja grupa mišića potkolenice

Mišići zadnje grupe potkolenice raspoređeni su u dva sloja. U

površinskom sloju se nalazi troglavi mišić lista- m. triceps surae, dok duboki sloj

čine m. popliteus, m. tibialis posterior, m. flexor digitorum longus i m. flexor

hallucis longus.

6.3. Mišići spoljne grupe potkolenice

Spoljašnju grupu mišića potkolenice grade dva mišića m. peroneus longus et

brevis.

Sl. 44. Peronealna grupa mišića

20


6.4. Mišići stopala

Mišići stopala podeljeni su u dve grupe - plantarnu i dorzalnu. Plantarni

mišići su raspoređeni u tri grupe- unutršnju, srednju i spoljašnju. Uloga ovih

mišića je da održavaju svod stopala, za razliku od mišića šake, koji pokreću prste

u svim pravcima. Njihova uloga u tom smislu je značajna samo kod hoda, jer su

ovi mišići neophodni za odvajanje stopala od podloge.

21


LITERATURA:

1. Alexopulos Ch., Marić Lj., Anatomija čoveka – praktikum, Visoka

medicinska škola strukovnih studija, Ćuprija, 2005

2. Benson’s Anatomy and Physiology, WCB Mc Graw - Hill, Toronto, 1990

3. Bošković M., Anatomija čoveka, Medicinska knjiga, Beograd, 2006

4. Dimitrijević J., Alexopulos Ch., Klinička anatomija, Visoka medicinska

škola strukovnih studija, Ćuprija, 2009

5. Dimitrijević J., Klinička patologija, Sup. Anh. Gelok. Lek., 2006

6. Domazet N., Hirurgija sa ortopedijom i traumatologijom, udžbenik za

„studente više medicinske škole“, IKA „Tačka“, Beograd, 1996

7. Dragović V., Anatomija čoveka (priručnik za praktičnu nastavu), Beograd,

2005

8. Spasovski D., Funkcionalna anatomija čoveka, Excelsior, 2009

22

anatomija mišićnog sistema

Documents