1

บทท 1

บทน า

1.1 ความเปนมาของปญหาและปญหา

จรยธรรมเปนเรองทส าคญยงตอความสงบยงยนของสงคม พฤตกรรมของมนษยเชอมโยงผกตดกบอปนสยภายในเสมอ ในการท าใหตนเองเปนบคคลทนาเชอถอและถกยอมรบในองคความรนน ไมใชเรองงาย ซงบรรดานกปราชญมสลมสมยอดต เผชญกบอปสรรคมากมายและแสดงบทบาทใหกบสงคมไดรบรวา การเปนนกปราชญนน ตองไมกลวกบบททดสอบทกรปแบบ ทเขามาประสบในชวต และสงทจะตองมคอความเขมแขงและความอดทน แสดงจดยนของตวเองตามครรลองของศาสนา มความรตองควบคกบจรยธรรมซงถอเปนสงส าคญทสดทจะตองมอยในตวตนส าหรบนกปราชญผศรทธาในอสลาม เพราะจรยธรรมส าคญมากในอสลาม ถอวาเปนเครองประดบทจะตองตดตวอยตลอดโดยเฉพาะนกปราชญมสลม (Barmawi Umari, 1987 : 43)

อสลามใหความส าคญ และเนนหนกในเรองจรยธรรม เนองจากความบกพรองของจรยธรรมท าใหตองเผชญกบปญหารอบดาน ทงในขอบเขตของปจเจกบคคล สงคม รฐบาลและสถานการณของโลก ปจจบนมเรองราวและสงทนาวตกกงวลอยางมากมาย ถาหากมโอกาสทองไปในโลกนจะสงเกตวาประชาชาตและเผาพนธตางๆ ทมความแตกตางหลากหลายเชอชาตและภมภาคในทกมมโลกตางกไดรบความเจบปวดจากวกฤตการณอยางเดยวกน คอ วกฤตทางดานจรยธรรม (อบดศ เศาะมด อน-นดวย, 2543 : 16)

ดวยวกฤตดงกลาวอสลามจงใหความส าคญในเรองจรยธรรมอยางมากมสลมตองเปนแบบอยางทดใหแกสงคมมจรยธรรมอสลามทดงาม จรรยามารยาท (หรออคลาก) ทดถอเปน

เปาหมายพนฐานแหงสาสนอสลาม ดงทพระองคอลลอฮ ไดตรสวา

﴿ ﴾

(4: سىسج ام)

ความวา “และแทจรง เจานน (มฮมมด) อยบนจรยธรรมอนยงใหญ”

(สเราะฮอล-เกาะลม : 4)

2

ความส าคญของจรยธรรมนบวาเปนพนฐานทส าคญของมนษยทกคน หากคนใดขาดจรยธรรมอาจมผลดานลบตอตนเองและสงคม สงคมทขาดจรยธรรม ยอมเปนสงคมทวนวายไรความสข ดงจะพบไดจากวกฤตจรยธรรมในวชาชพหลายแขนงในปจจบน ทงในวงการวชาชพคร แพทย ต ารวจ ทหาร หรอนกการเมอง เปนตน เนองจากบคคลเหลานนไมมจรรยาบรรณในการประกอบอาชพ และบกพรองในเรองจรยธรรม ฉะนนจรยธรรมมสวนส าคญทจะน าความสงบสขและความเจรญกาวหนามาสสงคม เพราะเมอคนในสงคมมจรยธรรม จตใจกยอมสงสง มความบรสทธใจ จะท าการใดกไมกอใหเกดความเสยหาย ไมสรางทกขแกตนเองและผอน เปนบคคลทมคา มประโยชนตอสงคม ฉะนนทกคนควรไดรบการปลกฝงคณธรรมและจรยธรรมไปพรอมๆ กน (อบดศ เศาะมด อน-นดวย, 2543 : 15)

ปจจบนมนกวชาการมสลมมากมายทมความรดานศาสนาแตพฤตกรรมทางดานจรยธรรมยงบกพรอง มนกวชาการทเชยวชาญความรศาสนาดานตางๆ เชน อลหะดษ ฟกฮ อรรถาธบายกรอาน หรอ ตฟซร และอนๆ เปนตน บคคลเหลานนมจรยธรรมทสงสงเหมอนกบทานอมามอนนะวะวยหรอไม อนทจรงแลวมอาจเปรยบเทยบไดถงระดบความรระหวางอละมาอปจจบนกบทานอมามอนนะวะวย หากจะเปรยบเทยบระหวางจรยธรรมนกปราชญมสลมในยคกอนๆ กบปราชญมสลมในยคปจจบน คงจะเปรยบเทยบไมไดเลย เพราะปราชญมสลมอยางทานอมามอนนะวะวย มจรยธรรมเปนทยอมรบตงแตอดตจวบจนปจจบน โดยเราสามารถสมผสไดจากงานนพนธของทานหลายๆ เลม ทไดรบจากผเรยนทกยคทกสมย สวนดานการใชชวตประจ าวนของทานกถอเปนแบบอยางดานจรยธรรมอกดานหนง จากการศกษาพบวาทานใชชวตแบบสมถะอยกนแบบงายๆ แตกพถพถนดานอาหารการกน เครองอปโภคบรโภคทานจะระวงอยางยงกบสงทคลมเครอ เพราะกลววาจะเปนของหะรอม แตถาเรามองพฤตกรรมนกปราชญยคปจจบนดานการอปโภคบรโภคเราจะพบวาพวกเขาเหลานนไมเนนหนกกบประเดนนเลยเพราะไมถอเปนเรองส าคญในศาสนา ท าใหผคนไมรสกศรทธาตอค าสอนของบคคลเหลานน นคอขอแตกตางทเหนไดชดเจนระหวางนกปราชญมสลมในยค

กอนกบยคปจจบน ดงหลกฐานจากหะดษของทานนบ ไดกลาววา

ت اؽشا ، وإ اؽالي ت شرثهاخ ))إ ىس ا أ ، وته اذمى اشثهاخ فمذ اسرثشأ ااس . ف وصش ه الع

ش ا لع ف و و . عشض و ا ذ ؽش ا ف لع و خ ثها...)) (52 : 1993، اثخاسي )أخشظ

3

ความวา “แทจรงสงทอนญาตนนชดเจน และสงทหามนนก

ชดเจน แตในระหวางทงสองนน มประการทสงสยเกดขน ใน

กฎขอบงคบของมน และผคนโดยมากแลว ไมทราบความ

แนนอนของมน ฉะนน ผใดทกลววาตวของเขา จะตกเขาไป

อยในสงทสงสยแลว กจงใหศาสนาของเขา และศกดศรของ

เขา พนเสยจากต าหนตเตยนเถด และผใดไดตกเขาไปอย ใน

สงหรอประการทสงสยแลว กเทากบเขาไดตกเขาไปอย ในสง

นน หรอประการทหามแลว...”

(บนทกโดย al-Bukhari, 1993 : 52)

จะเหนไดจากหะดษขางตนวาอสลามใหความส าคญกบเรองอปโภคบรโภคเปนอยางยง โดยสงเสรมใหอปโภคแตสงหะลาลและหามเดดขาดจากสงทหะรอมและสงคลมเครอ

ส าหรบเยาวชนมสลมทศกษาหาความร ชวงวยแหงการศกษานน เยาวชนยงดอยในเรองจรยธรรม หลายๆ ดาน เชน ความอดทน ความทมเทขยนมนเพยร การมมารยาทตอครบาอาจารยเพราะประการหลงท าใหเกดความสรมงคล คอ องคความร และความอดทนถอเปนจรยธรรมทยงใหญทจะตองฝกใหมในหวใจ ถาหากปราศจากสงนแลวกจะสงผลกระทบตอการเรยนบคคลนนได ไมวาในเรองการศกษาหรอชวตสวนตวถาไมมคณลกษณะอนนกจะท าใหเกดความลมเหลวและไมประสบความส าเรจในทสด

นกปราชญมสลมทมชอเสยงในศาสตรอสลามนนมมากมายผวจยไดเลอกทาน

อมามอนนะวะวยเปนหวขอศกษา ทานเปนนกปราชญทมความเชยวชาญในทกดาน โดยเฉพาะอยางยงดานอลหะดษ ตฟสร ฟกฮ ภาษาศาสตร เปนตน แตสงหนงทเปนทถกกลาวขานในหมนกปราชญทกยคทกสมย คอ ดานจรยธรรมของทาน ทานเปนผรและเปนผทมจรยธรรมในเวลาเดยวกน ท าใหงานเขยนของทานถกแพรหลายไปทวทกสารทศ แมกระทงในเอเชยอาคเนยกย งมหนงสอของทานทถกน ามาเปนต าราเรยนในสถานศกษาตงแตอดตจวบจนปจจบน ทานอมามอซซยตยกลาววา “อมามอนนะวะวยเปนผน าในยคของทานดานความรศาสนาและความเครงครดตออลลอฮ I เปนธงทโบกสะบดเหนอผใดทงปวง...อทศตวเองเพอศาสนาไมเคยท าเรองไรสาระในชวต...” (al Suyutiy, 1988 : 26-27) แตผวจยเลอกศกษาทานอมามอนนะวะวยในประเดนทวาดวยจรยธรรมของทาน ผวจยเลงเหนความส าคญของจรยธรรม ซงความเชอถอของบคคลหนงบคคลใดกตามในการปราศร ยหรอบรรยาย จะตองมจรยธรรมทเปนรปธรรมดวยมฉะนนความเชอถอจะไมเปนทยอมรบในสายตาผคน ทานอมามนะวะวยมคณลกษณะทางดานจรยธรรมทโดดเดนหลายประการ ดงน

4

คณลกษณะประการแรก คอ “อซซฮด” (al Zuhd) หมายถง ไมตองการความสขสบายทางโลก ทานอบนลอฏฏอร1 กลาววา ทานชยค อลอารฟ อลมฮกกก อบ อบดลฮะลม มฮมมด อลอคมนย กลาวแกฉนวา "ทานชยคมหยดดน (อนนะวาวย) ไดด าเนนตามแนวทางของเหลาศอหาบะฮนบ ซงในยคสมยนฉนไมเคยทราบเลยวาจะมบคคลหนงบคคลใดทด าเนนตามแนวทางของศอหาบะฮไดดไปกวาชยคมหยดดนอนนะวาวย (al-Suyutiy, 1988 : 45 - 47) บรรดานกเขยนเกยวกบเรอง “อตตรญมล อนนะวะวย” ไดเหนพองตองกนวาทานอมามอนนะวะวยคอผน าบรรดาปราชญทงหลายดานความ “ซฮด” ทานอสสบกย (al Subkiy) ไดกลาววา “อมามอนนะวะวย เปนทหนงแบบอยางดานจรยธรรมและเปนตนแบบของบรรดานกสมถะ” (Zafir Hasan bin al Jabaān, 2008 : 22 - 23)

คณลกษณะประการทสอง คอ “อลวรอ” (al war‘a) หมายถง เครงครดมากและละทงสงคลมเครอ ทานอมามอนนะวะวยนนเปนบคคลทเครงครดมากและพถพถนทกเรองโดยเฉพาะเรองอปโภคบรโภค สงทคลมเครอชวงททานอมามนะวะวยอาศยอยทเมองดามสกสทานจะไมรบประทานผลไมทปลกในเมองน เนองจากสวนใหญแลวเนอท ณ เมองดามสกสเปนดนวากฟ2 (waqaf) แตปจจบนกลายเปนทดนสวนบคคลไปแลว (al-Suyutiy, 1988: 46) ทานอมามนะวะวยจะรบประทานอาหารแคมอเดยวคอกอนละหมาดซบฮและดมน าแคครงเดยวเปนการทานซาโฮรและกลางวนทานจะถอศลอด (Zafir Hasan bin al Jabaān, 2008 : 8)

คณลกษณะประการทสาม คอ “อลอบาดะฮ” (al ‘Ibadah) หมายถง การปฏบตศาสนกจ อบน อลอะฏอร (Ibn al-Aṭār) ไดกลาววา “อมามอนนะวะวย อยกบการอานอลกรอานและ

ร าลกถงอลลอฮ ตลอดเวลา” ทานอาบ อบดลลอฮ อบน อะบย อลฟตห3 ได กลาวกบทานอบน อลอะฏอร วา “ฉนไดเดนผานมสยดอมะวย4 เหนทานอมามอนนะวะวย ยนละหมาดอยทเสาในทมด

ณ มสยด และทานกอานอายะห อลกรอาน ทอนหนง คอ 5 ىف﴿ول ﴾ سؤى إه ความวา“และจงยบยงพวกเขาไว เพราะพวกเขาจะตองถกสอบสวน” ทานอานอายะหอลกรอานประโยคหนง

เหมอนกบวาก าลงร าพงถงอลลอฮ โดยแกนแทของอายะหดงกลาวฉนไมสามารถเขาใจไดนอกจากอลลอฮ ผทรงรยง” (al-Suyutiy, 1988 : 44) ทานอซซะฮะบย ไดกลาววา “ทานอมามอนนะวะวยนนถอศลอดตลอดทงป และทานอมามอนนะวะวยเปรยบเสมอนมหาสมทรแหงความร และทานเปนบคคลทไมตองการความร ารวย ชอบใชชวตแบบสามญชนธรรมดาและมความเพยงพอกบปจจย

1 อบน อลอะฏอร ทานมนามวา อาลาอดดน บน อลอะฏอร ทานเกดทเมองดามสกส ประเทศซเรย (al-Suyutiy, 1988 : 28) 2 ทดนวากฟ หมายถง ทดนอทศบรจาคใหเปนของสวนกลาง 3 ทานเปนสหายกบทานอบน อลอะฏอร ศษยของอมามอนนะวะวย 4 เปนมสยดกลางตงอยทเมองดามสกส ประเทศซเรย 5 ซเราะห อล ซอฟฟาต (al Shoffat) อายะห ท 24.

5

ทางโลกทมอย” ทานอซซะฮะบย (al Zahabiy) ไดกลาวอกวา “ทานอมามอนนะวะวยถกแตงตงใหเปนผน าของคณะดารลอลหะดษ (Dāru al Hadhīs) ทานมใชคนหเบาทจะฟงขอมลขาวสารทเปนค าพดมาจากราชส านกและทานไมบรโภคขอมลเหลานน เวนแตบางครงททานอาจฟงค าแนะน าจากบดาของทาน และทานจะไมรบสงของทเปนของขวญหรอของทระลกจากผใด และทานจะรบฟง

เฉพาะคนทเครงในศาสนาเปนคนทมมะอรฟะหตออลลฮ และเปนคนนาเชอถอ” (al-Suyutiy, 1988 : 48)

คณลกษณะประการทส คอ “อศศอบร” (al Ṣabr) หมายถง มความอดทน ทาน

อมามอนนะวะวย เกดในครอบครวทยากไรฐานะทางบานมอาชพท าสวน ชวงวยแหงการศกษาทานตองอดทนตออปสรรคมากมาย ทาน อบน อลอะฏอรไดกลาววา “ทานอมามอนนะวะวย ในชวงทวยเรยน ทานจะมกหมนอยแตกบการอานหนงสอและศกษาความร” (al-Suyutiy, 1988 : 42) ทานอมามนะวะวยใชชวตเรยบงายชวงททานอพยพไปศกษาทเมองดามสกสทานอาศยอยหอพกธรรมดา ใชเวลากบการเรยนศกษาหาความรและอานหนงสอ การแตงกายมเพยงไมกชดเปนชดเกาๆ ไมมความตองการทจะมเสอผาใหมๆสวมใสตามคานยมของคนทวไป ทานเปนระดบปราชญทมชอเสยงและมความเฉลยวฉลาดเปนผทถอมตนไมโออวดและมความย าเกรงตออลลอฮ ทานอมามนะวะวยเรยนหนงสอแตละวนสบสองวชากบบรรดาคณาจารยสบสอบทานซงบงบอกถงความพยายามและความขยนมนเพยนกบการศกษา (Ibn al ‘Aṭār, n.d. : 51 )

ผวจยเหนวาทานอมามอนนะวะวย เปนปราชญทมจรยธรรมอสลามทนายกยองไมวาจรยธรรมดานการใชชวตความเปนอย มความพอเพยง พถพถนและรอบคอบในเรองอาหารการกน และจะปลกตวเองจากการใชชวตทพาสขใหอยอยางขดสน เชน ขดสนเรองอาหารการกน ขดสนในเรองของเสอผา และทกสภาพความเปนอย ทานจะไมแตงกายดวยเสอผาดๆ แตจะสวมเสอผาทอทยาบ บงบอกวาการใชชวตแบบเรยบงายของทานอมามอนนะวะวย ในขณะทดานการศกษา ทานเปนบคคลทจรงจงกบการศกษาเลาเรยนและชอบอานหนงสอ ทานจะไมรบประทานอาหาร เวนแตแคมอเดยวหลงละหมาดอชาอ แตจะอยกบการอานหนงสอและทบทวนเนอหาวชาการซงดวยกบการทมเทกบการอานหนงสอและทองจ าจนทานเลยกลายเปนนกปราชญทช าชองและเชยวชาญทกแขนงสาขาวชาและมความจ าทเปนเลศ

งานวจยนจะศกษาเรองจรยธรรมของอมามอนนะวะวยดานการใชชวต และดานการศกษา การวจยในประเดนดงกลาวถอวามประโยชนเพราะปจจบนเกดวกฤตดานจรยธรรมทเกดขนในสงคมทกชนชน วกฤตทเกดกบเยาวชนนกศกษามสลม วกฤตศรทธาในวงการวชาชพตางๆ เชน วชาชพคร แพทย ต ารวจ ทหาร หรอนกการเมอง เปนตน แมกระทงผน าในชมชนมสลมกยงประสบกบวกฤตดงกลาว ดงนนงานวจยในประเดนนสามารถน ามาเปนแนวทางและแบบอยางใหกบนกศกษานกวชาการและผน าหรอนกปกครอง เนองจากมผคนจ านวนนอยมากทเขาใจประวตของ

6

ทานอมามอนนะวะวย ซงทานเปนปราชญทรจกแพรหลายในโลกมสลม อมามอนนะวะวยมจรยธรรมดานการใชชวตอยางไร ซงจะศกษาวถการด าเนนชวตของอมามอนนะวะวยในฐานะผรทยงใหญคนหนงในประวตศาสตรอสลามทถกขนานนามวาเปน “กดวะตน” (Qudwatun) คอ ตนแบบของจรยธรรมทด และทานอมามอนนะวะวยมจรยธรรมดานการศกษาอยางไร ทสงผลใหทานประสบความส าเรจ ซงจะศกษารปแบบการแสวงหาความรของอมามอนนะวะวยทมความโดดเดนพเศษเปนเอกลกษณของตนเอง ผวจยจงเลอกทจะศกษาประวตของอมามนะวะวยในดานจรยธรรม คอ ดานการใชชวต และดานการศกษาแสวงหาความรเพอเปนแบบอยางใหกบสงคมมสลมโดยเฉพาะสามจงหวดชายแดนภาคใตเนองดวยประชาชนสวนใหญจบการศกษาจากสถาบนปอเนาะและคนเคยกบการศกษาหนงสอต าราทแตงโดยทานอมามนะวะวยและมความเลอมใสแนวทางมษฮบชาฟอย เพอใหเกดประโยชนตอสงคมมสลมทจะน าแบบอยางดานจรยธรรมของอมามนะวะวยไปสแนวทางปฏบตในการด าเนนชวตเพอใหมคณธรรมจรยธรรมอนดงามตอไป

1.2 อลกรอาน อลหะดษ และเอกสารงานวจยทเกยวของ

อสลามเปนระบอบการด าเนนชวตทมงขดเกลาจตใจใหผองแผว บนพนฐานแหง การมจรยธรรมทด ซงน าไปสความสขของบคคล และสงคม ทงในโลกนและโลกหนา (Hussein Bahreise, 1981 : 30) ในการศกษาเรองคณธรรมจรยธรรมนน ผวจยไดรวบรวมเนอหาจากแหลงขอมลตางๆ ดงน

1.2.1 อลกรอานเกยวกบจรยธรรม

1.2.1.1 อลลอฮ ไดกลาวถงคณลกษณะของทานเราะซลลอฮ เกยวกบจรยธรรม (อคลาก) ในฐานะททานนบมฮมมด เปนศาสนทตของอลลอฮ ดงโองการทวา

﴿ ﴾

(4)سىسج ام :

ความวา “และแทจรง เจานน (มฮมมด) อยบนจรยธรรมอนยงใหญ”

(สเราะฮอล-เกาะลม : 4)

7

ดวยหลกฐานขางตนการแตงตงทานนบมฮมมด เปนศาสนาทตนอกจากจะเปนผท าหนาทเผยแพรศาสนา ยงมหนาทอบรมและปลกฝงจรยธรรมแกมวลมนษย ดวยการเผยแพรแบบอยางจรยธรรมทดงาม และแสดงใหเหนถงแกนแทของศาสนา คอ การมจรยธรรมอนดงาม

1.2.1.2 หลกการของศาสนาอสลามมความสมพนธกบจรยธรรม ดงพระ

ด ารสของอลลอฮ ทวา

﴿

﴾

(177)سىسج اثمشج :

ความวา “หาใชคณธรรมไม การทพวกเจาผนหนาของพวกเจาไปทางทศตะวนออกและทศตะวนตกแตทวาคณธรรมนนคอผทศรทธาตออลลอฮ และวนปรโลก และศรทธาตอมลาอกะฮ ตอบรรดาคมภรและนบทงหลาย และบรจาคทรพยทงๆ ทมความรกในทรพยนน แกบรรดาญาตทสนทและบรรดาเดกก าพรา และแกบรรดาผยากจนและผทอยในการเดนทาง และบรรดาผทมาขอและบรจาคในการไถทาส และเขาไดด ารงไวซงการละหมาด และช าระซะกาต และ(คณธรรมนน) คอบรรดาผทรกษาสญญาของพวกเขาโดยครบถวน เมอพวกเขาไดสญญาไว และบรรดาผทอดทนในความทกขยาก และในความเดอดรอน และขณะตอสในสมรภม ชนเหลานแหละคอผทพดจรง และชนเหลานแหละคอผทมความย าเกรง”

(สเราะฮอลบะเกาะเราะฮ : 177)

8

จากหลกฐานขางตน การศรทธา หมายถง การมคณธรรม อนเปนคณลกษณะทางจรยธรรม ดงนนหลกการของศาสนาอสลามมความสมพนธกบจรยธรรมทกดาน ไมวาจะเปนดานการศรทธา และดานการปฏบตศาสนกจ การปฏบตตามสญญาทไดใหไว และความอดทนอดกลนตอบททดสอบตางๆ ผศรทธาจะตองพนธนาการชวตของเขากบจรยธรรมในทกสถานภาพ จตศรทธาทมนคง การร าลกถงพระผเปนเจา และการตงหมนใหตนเองอยภายใตการคมครองของพระองคเหลานเปนตน

1.2.1.3 การปฏบตศาสนกจ ถอเปนจรยธรรมอยางหนง เพราะการ

ละหมาดสามารสยบยงจากการกระท าทไมดและนารงเกลยด ตามค าบญชาใชของอลลอฮ ดงค าตรสทวา

﴿

﴾

( 45اعىثىخ : سىسج )

ความวา “แทจรงการละหมาด นนจะยบยงการท าลามกและความช ว และการร าล ก ถ ง อ ลลอ ฮน น ย ง ใหญม าก และอลลอฮทรงรอบรสงทพวกเจากระท า”

(สเราะฮอลอนกะบต : 45)

และในเรองการบรจาค (ซะกาต) เพอใหหวใจเกดความบรสทธจากความตระหน และ

ความเหนแกตว อลลอฮ ตรสวา

﴿ ﴾

(103: ارىتحسىسج )

ความวา “(มฮมมด) เจาจงเอาสวนหนงจากทรพย สมบตของพวกเขาเปนทาน เพอท า ใหพวกเขาบรสทธ และลางมลทนของพวกเขาดวยสวนตวทเปนทานนน”

(สเราะฮอตเตาบะฮ : 103)

9

1.2.1.4 ความบรสทธใจ (อคลาศ) กเปนอกคณลกษระหนงของผศรทธาทม

ความสมพนธกนเรองจรยธรรม ดงทอลลอฮ ไดตรสวา

﴿

﴾

(5اثح : سىسج )

ความวา “และพวกเขามไดถกบญชาใหกระท าอนใดนอกจากเพอเคารพภกดตออลลอฮเปนผมเจตนาบรสทธในการภกดตอพระองค เปนผอยในแนวทางทเทยงตรงและด ารงการละหมาด และจายซะกาต และนนแหละคอศาสนาอนเทยงธรรม”

(สเราะฮอลบยยนะฮ : 5)

1.2.1.5 ความรสกรบผดชอบตอภาระหนาท โดยมความตระหนกอยเสมอวา ความรบผดชอบนจะตองถกสอบสวนในโลกหนากถอเปนจรยธรรมเชนกน อลลอฮ ไดตรสวา

﴿ ﴾

(93اؽ : سىسج )

ความวา “และแนนอนพวกเจาจะถกสอบสวนถงสงทพวกเจาไดกระท าไว”

(สเราะฮอลนะฮล : 5)

1.2.1.6 การใหเกยรตตอบดามารดากถอเปนจรยธรรมทจะตองปฏบตเชนกน

ดงทโองการของอลลอฮ ไดกลาววา

(24اإلسشاء : سىسج )

10

ความวา “และจงนอบนอมแกทานทงสอง ซงการถอมตน เนองจากความเมตตา และจงกลาววา “ขาแตพระเจาของฉน ทรงโปรดเมตตาแกทานทงสองเชนททงสองไดเลยงดฉนเมอเยาววย”

(สเราะฮอลอสรออ : 24)

1.2.1.7 การเสยสละเพอผอน ในอสลามนน กถอเปนอกหนงจรยธรรมท

ผศรทธาผงม ดงโองการของอลลอฮ ทมอยวา

﴿

(9: احلششسىسج )

ความวา “และบรรดาผทไดตงหลกแหลงอยทนครมะดนะฮ (ชาวอนศอร) และพวกเขาศรทธากอนหนา การอพยพของพวกเขา(ชาวมฮาญรน) พวกเขารกใครผทอพยพมายงพวกเขาและจะไมพบความตองการหรอความอจฉาอยในทรวงอกของพวกเขาในสงทไดถกประทานใหและใหสทธผอนกอนตวของพวกเขาเองถงแมวาพวกเขายงมความตองการอยมากกตามและผใดปกปองการตระหนทอยในตวของเขาชนเหลานนพวกเขาเปนผประสบความส าเรจ”

(สเราะฮอลหชร : 9)

จากการศกษาตวบทอลกรอานขางตน สรปไดวา จรยธรรมนนจะควบคกบบทบญญตตางๆ อยเสมอ เพราะฉะนน จรยธรรมในอสลามจงเปนสงทท าใหชวตปจเจกบคคลและสงคมมความสงบสขและความเจรญกาวหนา (Hasan Ibn Ali, 2002 : 4) เมอบคคลใดปฏบตตามค าสงใชทเปนบทบญญตกเทากบวาบคคลนนไดประพฤตในเรองของคณธรรมและจรยธรรมไปพรอมๆ กน ถาทกคนปฏบตเหมอนกนสงคมและประเทศชาตกจะประสบกบความผาสก

11

1.2.2 อลหะดษเกยวกบจรยธรรม

1.2.2.1 จรยธรรม (อคลาก) ของทานเราะสล

จรยธรรม (อคลาก) ในอสลาม เปนค าทแสดงถงรากฐาน หรอหลกการด าเนนชวตของมนษย โดยเรยนรจรยธรรมทดงามของทานเราะสล ผไดรบการแตงตงใหเปนแบบอยางจากอลลอฮ ดงททานเราะสล ไดกลาวไว

صاػ األخالق)) 6((إا تعصد ألذ (8952: 1978 ،)أخشظ أمحذ

ความวา “แทจรงแลวขาไดถกสงมา เพอเสรมสรางจรยธรรมดงามใหสมบรณ”

(บนทกโดย Ahmad, 1978 : 8952)

อลลอฮ ไดเลอกทานเราะสล เพอเปนแบบอยางใหกบปวงบาวของพระองค

เพราะความสมบรณของการศรทธาจะตองคกบจรยธรรมทดงาม ตามททานเราะสล ไดกลาวไววา

خما)) اا أؼسه إ ؤ ا 7((أو

(4062: 1986 ،أخشظ أتىداود)

ความวา “ผทมความศรทธาสมบรณทสด คอผมจรยธรรมสงสงทสด”

(บนทกโดย Abū Dāwūd, 1986 : 4062)

และทานเราะสล ไดกลาววา

اخ ((ك))اثش ؼس (6681: 1981 ،أخشظ س)

ความวา “ความดนน คอ จรยธรรมทดงาม”

(บนทกโดย Muslim, 1981 : 6681)

6 อลอลบานย ระบวา เปนหะดษศอฮฮ, (al-Albāniy,1995 : 1/75)

7 อลอลบานย ระบวา เปนหะดษฮะซน ศอฮฮ, (al-Albāniy,1995 : 1/284)

12

1.2.2.2 ทานนบ จะโนมนาวใหเศาะฮาบะฮ และประชาชาตของทานใหประพฤตปฏบตจรยธรรมอนดงาม ดงททานนบ ไดกลาววา

ؼثى أ إ ( ح ) ما ا ى عسا تى لش أ و إ 8((خاللاأأؼاسى

(2018 : 2003 ( ،أخشظ ارشزي

ความวา “แทจรงบคคลทเปนทรก และมต าแหนงใกลชดฉนในวนแหงการพพากษา คอบคคลทมจรยธรรมสงสงจากพวกทาน”

(บนทกโดย al Thirmidhiy, 2003 : 2018) 1.2.2.3 คณลกษณะตางๆ ทบงบอกถงการมจรยธรรมและคณธรรมความด

มดงน

1) การมมารยาททดงามจะมระดบชนเทยบเทาผถอศลอดและ

ละหมาดยามค าคน ทานนบมฮมมด ไดกลาววา

9((ائما ائاص حظسد مخ سؽت نسذ ؤا ))إ (4798: 1995 ،أتى دأود )أخشظ

ความวา “แทจรงแลวผศรทธาคนหนงทมมารยาทอนดงาม จะมระดบชนเทยบเทากบผถอศลอดและผทละหมาดในเวลากลางคน”

(บนทกหะดษโดย Abū Dāwūd, 1995 : 4798)

2) ความสภาพ (อลหลม) เปนคณลกษณะส าคญ ซงอลลอฮ

ทรงรก ทานเราะสล ไดกลาวแก ทานอบดล กอยซ วา

ف واألاج(())إ ؽثها اهلل اؽ ه خصر (5053: 2002 ،)أخشظ س

8 อลอลบานย ระบวา เปนหะดษศอฮฮ, (al-Albāniy,1995 : 1/791)

9 อลอลบานย ระบวา เปนหะดษศอฮฮ, (al-Albāniy,1988 : 1/1932)

13

ความวา “แทจรงในตวของทานนน มสองสงทอลลอฮ ทรงรกนนคอ ความโอบออมอารและจตใจทเยอกเยน”

(บนทกโดย Muslim, 2002 : 5053)

3) มความนอบนอม ถอมตน ไมหยงยโส โออวด

การนอบนอมถอมตน ไมหยงยโส โออวด เปนคณลกษณะทดงาม โดยเฉพาะ ผทเปนมสลมจะตองมคณลกษณะดงกลาวนเพอความสมบรณของความศรทธา

ดงททานเราะสล ไดกลาววา

ذؼأ ىع ذؼأ شخف ال ىتؼ ىاعاضىذ أ يلى إؼوأ اهلل ))إ ((ذؼأ ىع ذؼأ غث الو

(2865: 1981 ،س أخشظ)

ความวา “ทานนบไดกลาววา แทจรงอลลอฮ ไดวะหยใหกบฉนวา สเจาตองมคณลกษณะนอบนอม ถอมตน จนกระทงวาคนหนงจากสเจาไมยงยะโสตอบคคลใด และไมบรกเกนขอบเขต” (บนทกโดย Muslim, 1981 : 2865)

4) มความอดกลนและใหอภย

ความอดทนและการใหอภยเปนคณลกษณะทส าคญทเปนจดเดนแสดงถงการมจรยธรรมในตวของผศรทธา ดงมรายงายวา มชาวอนศอรไปหาทานนบ เพอขอปจจย

ยงชพหลายครงทานนบ กใหปจจยยงชพดงกลาว จนไมเหลอเกบไว กระนน ทานนบ กไมแสดงอาการรงเกยรตแตอยางใด หน าซ ายงใหอภยแกพวกเขาพรอมสอนเตอนวาใหยบยงการขอจากผอนและใหอดทน ทานนบ ไดกลาววา

األصعاس )) ع اسعا أت سععذ اخعذسي ، أ عسأىا سس ىي ا سعأى فأعطعا . شع ، فأعطا

خعش ع ععذي ا ىع لاي: ا عذ ؼرى إرا فز ع سعرعف عفع اع و ع . و عى أدخش ف

14

. ا غ صثش صعث سرغ و عا أعطع اع. و ش اصثش عطاء خش وأوسع ((أؼذ

(1469: 1993،أخشظ اثخاسي)

ความวา “จากทานอบซาอด อลคดรย มชาวอนศอรไปหาทานนบ เ พอขอปจจ ยย งช พ ท านนบ ก ให

หลงจากนนกมาขออกทานนบ กใหปจจบยงชพดงกลาว จนไมเหลอเกบไว ทานนบ ไดกลาวา สงทฉนม ฉนจะใหทาน

จนหมดไมขอเกบไวเลย ผใดไมแบมอขอจากผอนอลลอฮ จะใหจตใจของเขาสงสง และผ ใด เพยงพอในส งทตนมอยอลลอฮ จะใหเขาร ารวย และผใดอดทนอลลอฮ จะประทานความอดทนใหกบเขา ไมมการใหสงใดทยงใหญไปกวาการใหความอดทน (ใหบงเกดในจตใจ)”

(บนทกโดย al Bukhariy, 1993 : 1469)

5) มความเมตตาสงสาร

ความเมตตาสงสารคอคณลกษณะทดเพราะเปนคณลกษณะทม

อย ณ อลลอฮ ตอปวงบาวของพระองค และทานนบมฮมมด กไดกลาวไวในหะดษ ดงน

سض أل ا أ ا ى ؼ س إ ؼ ش ا ه ؼ ش ى ؼ ا ش ا ( ( ى 10ف اساء(( شؼ

(4937: 1986 ،أخشظ أتىدأود)

ความวา “บรรดาผ เมตตานน เขาจะไดรบความเมตตา

จากอลลอฮ สเจาจงเมตตาตอสรรพสนทอยบนพนพภพ (คอมคลกสงทถกสราง) และพวกเจากจะไดรบความเมตตาจากบรรดาผทอยบนทองฟา”

(บนทกโดย Abū Dāwūd, 1986 : 4937)

10

อลอลบานย ระบวา เปนหะดษศอฮฮ,(al-Albāniy,1988 : 1/3522)

15

คณลกษณะดงกลาวนนเปนคณลกษณะทจะตองพยายามใหมอยตดตวกบผศรทธาทกคน เพราะจรยธรรมจะแสดงออกมาทางพฤตกรรมของปจเจกบคคล ถาหากขาดคณลกษณะดงกลาวแลวอมานหรอความศรทธาของปจเจกบคคลนนจะยงไมสมบรณ ซงจะตองศกษาเรยนรและท าความเขาใจแลวน ามาประดบตวเองใหเปนบาวหรอประชาชาตทไดรบการสมญานามวา เคาะลฟะ

ตลอรฎ (خفحاألسض) หมายถง ตวแทนของพระเจาบนพนแผนดนน

1.2.3 เอกสารงานวจยทเกยวของ

จากการศกษาต าราเอกสารทเกยวของกบประวตของอมามอนนะวะวยและจรยธรรมดานการใชชวตและดานการศกษาของทาน ผวจยพอสรปไดวามเอกสารทเกยวของดงน

1.2.3.1 Aḥmad Farīd,( أمحذ فشذ) ไดกลาวไวในบทความวชาการ เรอง

“อลอมามอนนะวะวย” ( اإلا اىوي) วาทานเปนคนทจรงจงกบการเลาเรยนโดยชวตของทานอมามอนนะวะวยนนแบงชวงของการศกษาเปนสามชวง ชวงแรก คอ ชวงเรมเรยนตงแตอายเยาววย

ชวงทสอง คอ ชวงทเปยมไปดวยวชาความร ชวงทสาม คอ ชวงททานเรมเขยนต าราวชาการอสลาม ในบทความนมเนอหากลาวถงประวตของอมาม อนนะวะว เรมตนดวยภมล าเนาของทานอมาม อนนะวะว ตนตระกล ชอของทานและ ถกขนานามวามหญดดน ทมความหมายวา ผทฟนฟศาสนา ในบทความไดเลาเกยวกบคณลกษณะทเปนบคคลกภาพทดเหมอนวาอละมาอทานอนไมสามารถปฏบตเหมอนทานได จากการศกษาบทความดงกลาวสรปไดวา ในบทความไดพดถงจรยธรรมของทานและมจดเดนทอละมาอทานอนไมสามารถปฏบตเหมอนอยางทานได

1.2.3.2 Mush’al Bin Abd Aziz al-Falāhīy ( شع ت عثذ اعزز ”ทานไดกลาวในบทความวชาการชอวา “Ta’`mmulat fi sifāti Imam Annawawīy (افالؼเกยวกบคณลกษณะเดนๆ ของทานอมามอนนะวะวย

1.2.3.3 Tāhā al Hamdānīy, )ط احلذاين( บทความวจย เรอง

(waqafat muḍi’atu min Ḥayat al Imam Annawawīy) ในบทความนมเนอหาเกยวกบการพนจและศกษาชวตทานอมามอนนะวะวยเรมตงแตตนตระกลสถานทเกดและคณลกษณะทโดดเดนคอทานเปนคนทม “อซซฮด” คอการไมตองการความสขสบายทางโลก และอกคณลกษณะหนงคอ “อลวรอ” คอเปนคนพถพถนในเรองของการอปโภคบรโภคไมวาจะเปนอาหารหรอสงของทมคนมอบใหกบทานเพอเปนของขวญหรอคาตอบแทนทานจะไมรบของเหลานนและการระมดระวงสงตองหามทกชนด

16

1.2.3.4 Raghib al-Sarjanīy ( ساغة اسشظاين) ชอบทความวชาการ “’I mām al Nawawīy” ในบทความนมเนอหาเกยวกบมารยาทและคณลกษณะทดของทานอมามอนนะวะวยซงมนกปราชญหลายทานทเหนพองกนวาทานอมามอนนะวะวยเปนกดวะห “Qudwah” คอหวหนาและเปนแบบอยางในเรอง “Hafiz” ความจ าดเลศในการทองจ า “Zuhud” ไมตองการความสขสบายทางโลก “Abid” นกปฏบตศาสนกจทเครงครด และ “Faqih” ผช าชองดานวชาการแขนงศาสนบญญต (ฟกฮ) จากการศกษาคนควาเอกสารงานวจยขางตนพอสรปไดวา บรรดานกวชาการทกยคทกสมยใหความส าคญกบประวตของทานอมามอนนะวะวยและถอเปนเปนบคคลทมจรยธรรมทดในทกดานไมวาดานการเรยน ทานมความมงมนอดทนตงแตเยาววย ทานเปนเดกทฉลาดสามารถทองจ าอลกรอานทงเลมตงแตอายยงนอย ทานถกขนานนามวาเปนปราชญทช าชองทกสาขาวชา เชน ฟกฮ หะดษ ตฟซร อนๆ เปนตน ทานมคณลกษณะทโดดเดน หลายประการ อาท “Hafiz” ความจ าดเลศในการทองจ า “Zuhud” ไมตองการความสขสบายทางโลก “Abid” นกอบาดะหปฏบตศาสนกจ และ “Faqih” ช าชองดานวชาการทกแขนงเปนตน

1.2.3.5 Musṭafa Dīb al-Bagha ( صطفى دة اثغا) ไดเขยนในหนงสอชอวา “ชรห รญาด อศอลฮน” (Syarhu Riyād al Shālihīn) ในหนงสอไดอธบายวานกประวตศาสตรมสลมไดเหนพองกน คอ ทานอมามอนนะวะวยเปนปราชญระดบแนวหนาทมคณลกษณะทไมยดตดกบความสขทางโลก ภาษาอาหรบเรยกวา ซฮด (zuhud) อมามนะวะวยไมเคยมความสขกบการหลบนอน ไมเคยอมเอบกบการรบประทานอาหาร และไมเคยลมรสการสมรส การบรรลซงเกยรตประวตของทานนนคอการศกษาหาความร เปนสงทท าใหทานหลงใหลเทากบวาสงนเสมอนไดลมรสกบความสขทงมวล และอกประการหนงกคอทานเปนคนทพถพถน ทานอบนอลอะฏอร กลาววา "ทานอมามอนนะวาวยไมรบประทานผลแอบเปลของเมองดามสกส ฉนจงถามถงสาเหตดงกลาว ทานอนนะวาวยกลาววา เมองดามสกสนนมทดนวะกาฟและทดนในเมองนไดมาจากการอธรรมผคน และการด าเนนการตอแผนดนดงกลาวนนไมอนญาตนอกจากบนหนทางทด และท าการเกษตรแบบมะซากอฮ (ในรปแบบใหบคคลหนงเขาไปท าการเพาะปลกแลวมาแบงปนผลผลตทไดตามทตกลงไว) ซงเกยวกบประเดนนนกปราชญกมทศนะทขดแยงกน ซงผใดทอนญาต กจะวางเงอนไขวาตองท าใหดอยางถกตอง แตทวาบรรดาผคนไมปฏบตตามเงอนไขน นอกจากเปนเพยงสวนหนง (ทด) จากหนงพนสวนทเปนผลตผลใหแกผปกครอง ดงนนฉนจะสบายใจจากการรบประทานสงดงกลาวไดอยางไร"

17

1.2.3.6 Mukhtār Ibrāhīm al Hāij ( خمراس إتشا اهلاط ) ไดเขยนใน

หนงสอชอวา “ตกรร มญมมะอ อลบฮษ อลอสลามยะฮ” (Taqrīr mujamma‘u al buḥuth al Islāmiah) ในหนงสอนทานไดเลาประวตของทานอมามอนนะวะวยเรมตนดวยภมล าเนาชอของทาน

การเกดหรอก าเนดและประวตการศกษาของทานเรมจากทานไดศกษาตงแตเยาววยจนกระทงไดเปนอละมาอทมชอเสยงมความช านาญในทกแขนงสาขาและทานไดเลาถงการแตงต าราตางๆ ทเกยวกบอสลามศกษา เปนตน

1.2.3.7 al-Suyutīy ( اإل ا اسىط ) ไดเขยนในหนงสอชอวา “อล มนจ

ฮาญ อลซะวย ฟ ตรญมะห อลอมาม อลนะวะวย” (Al-manhaj al-Sawiy fi al-Tarjumah al-

Imam al- Nawawīy) ในหนงสอนมกลาวถงคณลกษณะตางๆ ในเรองจรยธรรมของทานอมามอนนะวะวย เชน ซฮด (zuhud) หมายถง ไมตองการความสขสบายทางโลก วรอ (wara) หมายถง ความเครงครดในเรองศาสนากลางวนถอศลอดกลางคนปฏบตศาสนกจ อยกบการร าลกถงอลลอฮและอานอลกรอาน

1.2.3.8 al-Ḥafiz al-Sakhawiy خاوي( اف اس احل ) ชอหนงสอ “อลมนฮล อลอษบ อลรอวย ฟ ตรญามะฮ กฏบ อลเอาลยาอ อนนะวะวย” (al Minhalu al ‘Adhbi al Rawi fi al Tarjamati qu bi al Auliy i al Nawawiy.) หนงสอเลมนไดเลาถงประวตของทานอมามอนนะวะวย ชอเดมของทานครอบครวของทาน บานเกดของทานและชวงวยแหงการศกษาและความดงามของตวทานในเรองจรยธรรม

1.2.3.9 Zhafir Bin Hasan āl-Jab‘ān ظافش ت ؼس ( آي ظثعا ) ไดกลาวไวในงานวชาการเรอง ตรญมะฮ อล อมาม อนนะวะวย (Tarjumah al-Imam al Nawawīy) เนอหาในงานวจยไดแบงเปนสองประเภทใหญ คอ สวนแรกประกอบดวย บคลกภาพของอมามอนนะวะวย เรมตงแตภมล าเนาตนตระกลและการศกษา สวนทสองประกอบดวย การสรรเสรญและการเหนพองกนของบรรดาอละมาอดานจรยธรรมของอมามอนนะวะวย เชน ทานอมามอนนะวะวยเปนคนทรบประทานอาหารในหนงวนแคมอเดยว และอาหารททานอมามอนนะวะวยรบประทานนนพอของทานเปนผสงมาให ซยค ยาซน บน ยซฟ11 ไดกลาววา ฉนเหนทานอมามอนนะวะวยชวงททานอาย 10 ขวบ ณ หมบาน นาวา12 ทานวงเขาไปหาเพอนๆ เพอทจะเลนดวยกบเพอนๆ แตปรากฏวาเพอนๆ

11

ซยค ยาซน บน อบลเลาะฮ ทานเปนนกกอรย หรอ นกอานกรอานท านอง ทานมผวคล า และเสยชวต ฮ.ศ. 687 / ค.ศ.1267. แปล

จาก หนงสอ อลบดายะห วน อนนฮายะห (13/331) อางองใน (Zhafir Bin Hasan al-Jabaan, 2008 : 8) 12

หมบาน “นาวา” (Nava) ซงตงอยทางทศตะวนตกเฉยงเหนอของประเทศซเรย (Syiria) อ าเภอ เฮารอน (Hawran) จงหวด ดารอา

(Daraa) ระยะทางระหวางหมบานนาวากบดมสกส 85 กโลเมตร ระยะทางจากหมบานนาวาถงดารอา 40 กโลเมตร หมบานนาวาอยตดกบชายแดนประเทศอสราเอลระยะทาง 10 กโลเมตร จ านวนประชากร 100,000 คน

18

ของเขาวงหนไมอยากเลนดวยท าใหอมามอนนะวะวยเสยความรสกและตองรองใหเดนกลบ และไปนงทองอลกรอาน และพอของเขาเดนเขามาหาและชวนไปทตลาด เพอไปซอของ ซยคยาซนไดกลาววา อมามอนนะวะวย ไมสนใจอะไรเลยไมนกอยากจะไดสงของอะไรเลย ไดแตทองกรอาน ซยค ยาซน ไดพดกบพอของอมามนะวะวยวา ฉนรสกเอนดอมามนะวะวยและคาดหวงในตวของเขาในอนาคตเขาอาจจะไดเปนปราชญทช าชอง และพอของอมามนะวะวยไดกลาวกบซยค ยาซน วา “ทานเปนหมอด ร” ซยค ยาซนตอบ เปลา แตอลลอฮเปนผบอกใหกบฉน

จากการศกษาหนงสอทเกยวของกบหวขอวจยเปนหนงสอทเลาถงเรองประวตของอมามอนนะวะวย ชอของทาน ถกขนานามวามหญดดน คอ ผทฟนฟศาสนาและคณลกษณะทโดดเดนทนกปราชญไดเขยนหนงสอตรญมะฮ (หนงสอแปล) เกยวกบประวตของอมามนะวะวยเหนพองตองการวา อมามนะวะววยถกขนานามวาเปนกดวะห “Qudwah” คอหวหนาและเปนแบบอยางในเรองดงน คอ “Ḥāfiz” ผมความจ าดเลศในการทองจ า “Zuhud” บคคลทไมปรารถนาความสขสบายทางโลก “Abid” เปนนกอบาดะห คอปฏบตศาสนกจ อยกบการร าลกถงอลลอฮ และอานอลกรอานกลางวนทานจะถอศลอด สวนกลางคนทานจะใชเวลาอยกบการอานหนงสอและท าอบาดะห “Fāqih” เปนบคคลทช าชองดานวชาการทกแขนง วรอ (war’a) เปนคนทพถพถนในเรองของการอปโภคบรโภคทเปนสงคลมเครอ เปนตน

1.3 วตถประสงคของการวจย

การวจยครงนมวตถประสงคดงตอไปน 1.3.1 เพอศกษาชวประวตของอมามอนนะวะวย 1.3.2 เพอศกษาจรยธรรมของอมามอนนะวะวยดานการใชชวต 1.3.3 เพอศกษาจรยธรรมของอมามอนนะวะวยดานการศกษา

19

1.4 ความส าคญและประโยชนของการวจย

การศกษาเรอง จรยธรรมของอมามอนนะวะวย ผวจยเหนวามความส าคญและประโยชนดงน

1.4.1 ไดรถงชวประวตของอมามอนนะวะวย 1.4.2 ไดรถงประวตการศกษาและการใชชวตของอมามอนนะวะวย 1.4.3 ไดรถงคณลกษณะทเปนเอกลกษณดานจรยธรรมของอมามอนนะวะวย

1.5 ขอบเขตของการวจย

การวจยในครงนเปนการวจยเชงเอกสาร (Documentary research) ทศกษาจรยธรรมดานการใชชวตและการศกษาของอมามอนนะวะวย ซงเกยวของกบคณลกษณะหาประการ ไดแก 1.อซซฮด 2.อลวรอ 3. อลอบาดะฮ 4. อศศอบร 5. อลญฮด โดยศกษาจากหนงสอและต าราทเกยวของทงทเปนหนงสอของอมามอนนะวะวยเองและหนงสอของนกปราชญทแตงถงประวตของทาน 1.6 ขอตกลงเบองตน

การวจยครงนมขอตกลงดงน 1.6.1 ขอมลทไดจากหนงสอและเอกสารตางๆ ผวจยจะใชวธการอางองแบบนาม-ป

1.6.2 การแปลความหมายของอลกรอานใชอลกรอานแปลไทยของสมาคมศษยเกานกศกษาอาหรบทจดพมพขนโดยศนยกษตรยฟาฮดเพอการพมพคมภรอลกรอานแหงนคร มาดนะฮป ฮ.ศ. 1419

1.6.3 การอางองหลกฐานอลกรอาน จะระบอายะฮในวงเลบทมสญลกษณ คอ

﴿.....﴾ สวนชอซเราะฮ และหมายเลขอายะฮจะระบภายในวงเลบ ( ... ) 1.6.4 การอางองหลกฐานอลหะดษ จะระบตวบทหะดษในวงเลบค คอ (( ... )) 1.6.5 ผวจยจะอธบายศพททเหนวาส าคญซงถกกลาวในการวจยครงนโดยการเขยน

แบบเชงอรรถ

20

1.6.6 เครองหมาย “ ... ” เปนเครองหมายทใชส าหรบการแปลความหมายของอลกรอานและอลหะดษ ตลอดจนค าพดของนกวชาการทน ามาอางอง

1.6.7 การปรวรรตอกษรอาหรบ – ไทย ทเทยบโดยวทยาลยอสลามศกษามหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน

1.6.8 การปรวรรตอกษรอาหรบ – องกฤษ ทเทยบโดยหองสมดรฐสภาประเทศสหรฐอเมรกา

1.7 นยามศพทเฉพาะ

1.7.1 การใชชวต คอ วถการด าเนนชวตของอมามอนนะวะวยในฐานะผรทยงใหญคนหนงในประวตศาสตรอสลาม

1.7.2 การศกษา คอ รปแบบการแสวงหาความรของอมามอนนะวะวยทมความโดดเดนพเศษเปนเอกลกษณของตนเอง

1.7.3 คณธรรม หมายถง หลกของความดงามและความถกตองตามหลกเกณฑทางจรยธรรมอสลาม ซงบคคลยดเปนแนวทางในการปฏบตเพอความสขความส าเรจของตนเองและสงคม

1.7.4 จรยธรรม หมายถง การแสดงออกทางการประพฤตปฏบต ซงสะทอนคณธรรมภายในใหเหนเปนรปธรรมทมทงพฤตกรรมทดและไมด

1.7.5 คณธรรมจรยธรรม คอ เปนของคกนและมกใชประกอบกน คณธรรมเปนปจจยทท าใหเกดจรยธรรม จรยธรรมจะเปนผลของการมคณธรรม เชน ผใดมคณธรรม ความซอสตยสจรต ผนนจะมจรยธรรม คอ ไมลกทรพย ไมทจรตคอรรปชน 1.7.6 กดวะห (Qudwah) หมายถง หวหนาหรอแบบอยาง 1.7.7 ฮาฟซ (Ḥafiz) หมายถง ผมความจ าดเลศ 1.7.8 อซซฮด (al Zuhd) หมายถง บคคลทไมปรารถนาความสขสบายทางโลก 1.7.9 อลอบด (al Abd) หมายถง ปฏบตศาสนกจ 1.7.10 ฟากฮ (Faqih) หมายถง ผทช าชองดานวชาการทกแขนง 1.7.11 อลวรอ (al war’a) หมายถง เครงครดและละทงสงทคลมเครอ 1.7.12 อลศอบร (al Ṣabr) หมายถง ความอดทน 1.7.13 อลญฮด (al Juhd) หมายถง ความทมเทสดความสามารถ

21

1.8 สญลกษณ

การวจยครงนผวจยไดใชค าสดดในลกษณะของสญลกษณบางอยาง ดงน

1.8.1 สญลกษณ อานวา ซบหานะฮวาตะอาลา เปนค าสรรเสรญตอเอกองค อลลอฮ แปลวา อลลอฮผทรงมหาบรสทธ

1.8.2 สญลกษณ อานวา ศอลลลลอฮอะลยฮวะสลลม เปนค าสรรเสรญและ ดอาแดทานนบมหมมด แปลวา ขอความสนตสถาพรจงประสบแดทาน

1.8.3 สญลกษณ อานวา อะลยฮสสะลาม เปนค าสรรเสรญและดอาแดทานนบอนๆ แปลวา ขอความสนตสถาพรจงประสบแดทาน

1.8.4 สญลกษณ อานวา เราะฏยลลอฮอนฮ เปนค าดอาแดเศาะหาบะฮคนเดยว แปลวา ขออลลอฮทรงยอมรบเขาดวยเถด

1.8.5 สญลกษณ อานวา เราะฎยลลอฮอนฮม เปนดอาแดเศาะหาบะฮหลายคน แปลวา ขออลลอฮทรงยอมรบพวกเขาดวยเถด

22

1.9 วธด าเนนการวจย

1.9.1 แบบแผนการวจย การวจย “เรองจรยธรรมอมามนะวะวยดานการใชชวตและการศกษา เปนงานวจย

เชงพรรณนา (Descriptive Research) ทศกษาเกยวกบจรยธรรมดานการใชชวตและการศกษาของอมามอนนะวะวยและใชวจยเชงประวตศาสตร (Historical Research) โดยศกษาจากหนงสอและต าราทเกยวของโดยตรง ตลอดจนศกษางานเขยนทมเนอหาสอดคลองกบจรยธรรมรวมไปถงศกษาประวตของทาน ผวจยไดก าหนดแบบแผนการศกษาวจยไวดงตารางตอไปน เพอเปนแนวทางในการด าเนนการวจย

ขนตอน กระบวนการ ผลทไดรบ 1. สรางกรอบแนวคดการวจย - ศกษา วเคราะห เอกสารและ

งานวจยทเกยวของ ความหมายจรยธรรมใน อลกรอานและหะดษ

2. ศกษาชวประวตของ อมามนะวะวย

- ศกษา วเคราะห เอกสารและงานวจยทเกยวของ

1. ไดรถงชวประวตของ อมามอนนะวะวยตงแตเยาววยจนถงเสยชวต 2. ไดรถงประวตการศกษาของ อมามนะวะวย

3. ศกษาเกยวกบจรยธรรมของอมามนะวะวยดานการใชชวตและการศกษา

- ศกษา วเคราะห เอกสารและงานวจยทเกยวของ

1. ไดรถงจรยธรรมของอมาม นะวะวยดานการใชชวต 2. ไดรถงจรยธรรมของอมาม นะวะวยดานการศกษา

4. ประมวลขอมลเนอหาทเกยวของกบจรยธรรมของอมามนะวะวยดานการใชชวตและดานการศกษา

- ศกษา วเคราะห เอกสารและงานวจยทเกยวของ

ไดรถงคณลกษณะทเกยวของกบจรยธรรมอมามนะวะวยทโดดเดนซงประสบความส าเรจดานการศกษาและจรยธรรมดานการใชชวตทสามารถน ามาเปนแบบอยางได

5. วเคราะห สรป และเขยนรายงานการวจย

1. น าขอมลเสนอผทรงคณวฒ 2. ขอเสนอแนะ 3. ปรบปรง แกไข

- รายงานการวจยเลมสมบรณ

23

1.9.2 แหลงขอมลของการวจย

การวจยในครงนผวจยจะศกษาเกยวกบจรยธรรมของอมามอนนะวะวย เปนการศกษาวเคราะหขอมลจากเอกสาร (Documentary research) โดยการรวบรวมขอมลของการวจย 2 แหลงดงน

1.9.2.1 เอกสารปฐมภม (Primary Sources) ดงตอไปน

1) คมภรอลกรอานทใชในการอางองทเกยวกบจรยธรรม 2) อลหะดษทเกยวกบจรยธรรม 3) หนงสอและเอกสารทเกยวของกบจรยธรรมของทานอมาม

อนนะวะวย เชน หนงสอ “อลบดายะอ วนนฮายะฮ” (اثذاح واهاح) แตงโดย อมาดดดน อะบ อลฟ

ดาอ อสมาอล หรอ เปนทรจกกน อบน กะษร ( ت وصي ا ) หนงสอ “สยะร อลอะอลาม อลนบะลาอ”

( ء الثا ال األع شس ) แตงโดย ช าสดดน มฮมหมด บน อะฮมด บน อษมาน หรอ เปนทรจกกน คอ

อล อมาม อลษะฮะบย ( ا ازياإل )

1.9.2.2 เอกสารทตยภม (Secondary Sources) ไดแก หนงสอ ทเกยวของกบประวต และจรยธรรมของอมามอนนะวะวย

1) หนงสอ “อลมจญมออ ชะเราะห มฮชชบ ลน นะวะวย ”

แตงโดย อมามอนนะวะวย (Imam Nawawīy) (اجملىع ششغ املهزب ىوي)

2) หนงสอ “อลมนฮะล อลอษบ อลรอวย ฟ ตรญามะต กฏบ อล

เอาลยาอ อนนะวะวย” ( عزب اشوي يف ارشمجح لطة األواء اىوي ه اامل ) แตงโดย หาฟซ อลสะคอวย اف اسخاوي(احل ) 3) หนงสอ “ตหฟาตฏฏอลบน ฟ ตรญมะห อลอมามนะวะวย”

(حتفح اطاثني يف ذشمجح اإلا اىوي) แตงโดย อบน อลอฏฏอร ( ت اعطاسا ) 4) หนงสอเรอง “ตรญมะฮ อล อมาม อนนะวะวย”

(ظافش ت ؼس آي ظثعا) แตงโดย ศอฟร บน หะซน อล ญบอาน (ذشمجح اإلا اىوي) 5) หนงสอ “ตกรร มญมมะอ อลบหษ อลอสลามยยะฮ”

(خمراس إتشا اهلاط) แตงโดย มคตาร อบรอฮม อลฮยจญ (ذمشش جمع اثؽىز اإلسالح) 6) หนงสอ “อล มนจฮาญ อซซาวย ฟ ตรญมะห อนนะวะวย” (إا اسىط) แตงโดย อมาม อสสยตย (املهاض اسىي يف ذشمجح اإلا اىوي)

24

1.9.3 การเกบรวบรวมขอมล ในการวจยครงน ผวจยไดใชหลกเกณฑและแนวทางในการเกบรวบรวมขอมลดงตอไปน 1.9.3.1 รวบรวมหนงสอ ต าราและเอกสารตางๆ ทเกยวของกบชวประวตของอมามนะวะวย 1.9.3.2 รวบรวมหนงสอ ต าราและเอกสารตางๆ ของนกปราชญในอดตและปจจบนทเกยวของกบจรยธรรมของอมามนะวะวยดานการใชชวตและดานการศกษา 1.9.3.3 รวบรวมทศนะตางๆ ของบรรดาอลามะอ (นกปราชญ) ทมการยกยองสรรเสรญอมามนะวะวยดานจรยธรรม 1.9.3.4 รวบรวมขอมลตางๆ ทเกยวของ ผวจยจะด าเนนการวจยตามล าดบหวขอทละขนตอนตามทไดเขยนไวในสารบญ 1.9.3.5 รวบรวม หนงสอ ต ารา และเอกสารตางๆ ทเกยวของกบจรยธรรม 1) ค านยามจรยธรรมตางๆ ทไดกลาวไวในอลกรอาน

2) ค านยามจรยธรรมตางๆ ทเปนหะดษของทานเราะสล 3) ค านยามจรยธรรมทวไปตามทศนะของนกวชาการมสลม

1.9.3.6 ศกษาเกยวกบประวตและจรยธรรมของอมามนะวะวย จรยธรรมดานการใชชวตและดานการศกษา มดงตอไปน

1) อซซฮด หมายถง ไมตองการความสขสบายทางโลก 2) อลวรอ หมายถง เครงครดและละทงสงทคลมเครอ 3) อลอบาดะฮ หมายถง ปฏบตศาสนกจ 4) อศศอบร หมายถง ความอดทน 5) อลญฮด หมายถง ดนรนเอาจรงเอาจง

25

1.9.4 การวเคราะหขอมล 1.9.4.1 วเคราะหอลกรอานและหะดษ

การวเคราะหอลกรอานจะใชหลกการวเคราะห วจญหดลาละฮ ( وظหมายถง ค าบงชของอายะฮ คอ ค าทแสดงถงหลกฐานจากอายะฮทเกยวของกบคณลกษณะ (دالح

จรยธรรมโดยตรง สวนหลกการวเคราะหหะดษจะใชหลกการมสเฏาะละหหะดษ13 ( صطػ احلذس) ยกเวนหะดษเศาะหหอลบคอรยและมสลม

1.9.4.2 การวเคราะหเชงเนอหา (Content Analysis) งานวจยนศกษาประวตของอมามอนนะวะวยเกยวกบจรยธรรมดานการใชชวตและดานการศกษา ผวจยไดรวบรวมขอมลทเปนหนงสอและเอกสารงานวจยทเกยวกบจรยธรรมของอมามนะวะวยคนหาจากหอสมด เชน ส านกวทยบรการมหาวทยาลยฟาฏอน หอสมดจอหน เอฟ เคนเนด มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขต ปตตาน และคนหาจากเวบไซต มกตะบะฮ ศอย

ดลฟะวาอด อล อสลามยะฮ ( ىرثح صذافىائذ اإلسالح) มกตะบะฮ อชชามละฮ ( ىرثح اشاح) และขอมลทเปนหนงสอทตตยภม เชน หนงสอชอวา “อลมจญมออ ชะเราะห มฮชชบ ลน นะวะวย”

( ىوي ىع ششغ املهزب اجمل ) แตงโดย อมามอนนะวะวย (Imam Nawawi) หนงสอ “อลมนฮะล

อลอษบ อลรอวย ฟ ตรญามะต กฏบ อลเอาลยาอ อนนะวะวย” ( ه اعزب اشوي يف ارشمجح امل ( اف اسخاوي احل แตงโดย หาฟซ อลสะคอวย (لطة األواء اىوي ) หนงสอ “ตหฟาตฏฏอลบน ฟ

ตรญมะห อลอมาม นะวะวย” ( حتفح اطاثني يف ذشمجح اإلا اىوي ) แตงโดย อบน อลอฏฏอร แตงโดย ศอฟร (ذشمجح اإلا اىوي ) ”หนงสอเรอง “ตรญมะฮ อล อมาม อนนะวะวย (إت اعطاس)

บน หะซน อล ญบอาน ( หนงสอ “ตกรร มญมมะอ อลบหษ อลอสลามย (ظافش ت ؼس آي ظثعا

ยะฮ” ( ذمشش جمع اثؽىز اإلسالح) แตงโดย มคตาร อบรอฮม อลฮจญ ( خمراس إتشا اهلاط) หนงสอ “อล มนจฮาญ อซซาวย ฟ ตรญมะห อนนะวะวย” ( املهاض اسىي يف ذشمجح اإلا اىوي) แตงโดย อมาม อสสยตย ( ا اسىطاإل )

จากเอกสารและหนงสอขางตนผวจยไดใชการวเคราะหเชงคณภาพ (Qualitative)

ขอมลทไดมาน ามาวเคราะห (Content Analysis) เพอใหขอมลเชอมโยงประเดนทเกยวของเมอไดมา

13

คอ วชาวาดวยหลกพนฐานและแบบแผนตางๆ ทจะท าใหทราบถงสถานะตางๆ ของสายรายงานและตวบท ของหะดษในสวนทจะตองยอมรบหรอปฏเสธ (al-Tahhan,1987 : 15)

26

ซงขอมลจากการวเคราะหน ามาเรยบเรยงเนอหาอธบายเชงพรรณนา (Descriptive) และอกวธหนง

โดยใชการสงเคราะห (Synthesis) ขอมลเพอใหไดมาซงขอมลทส าคญและใหมพอสงเขป

1.9.4.3 หลกการวเคราะหขอมล (Content Analysis Method) หลกทฤษฏเพอเปนแนวทางในการวเคราะหขอมลมสองหลกการ คอ แบบ

อปนย (Inductive method) และ แบบนรนย (Deductive method) ดงน

1) แบบอปนย (Inductive method) คอ การศกษาทเปนการ

รวบรวมประเดนยอยๆ ไปหาประเดนใหญ14 คอ ผวจยศกษาเกยวกบจรยธรรมของอมามนะวะวยดาน

การใชชวตและดานการศกษาซงไดรวบรวบขอมลทเปนจรยธรรมของอมามนะวะวยจากแหลงปฐมภม

(Primary) และทตยภม (Secondary) เพอไดมาซงขอสรปประเดนใหญ

2) แบบนรนย (Deductive method) คอ การศกษาเพอใชในการ

อธบายหวขอหลกสการแสวงหาค าตอบในประเดนยอยๆ15 โดยการรวบรวมเนอหาจากแหลงขอมล

ปฐมภม (Primary) และทตยภม (Secondary) เชน ศกษาเกยวกบชวประวตของอมามอนนะวะวย

เชน ตนตระกล สถานก าเนด ประวตการศกษา เปนตน คณลกษณะจรยธรรมของอมามอนนะวะวย

เชน อซซฮด อลวรดอ อศศอบร อบอบด เปนตน จากหวขอหลกสการอธบายประเดนยอย

ผวจยจะใชหลกการวเคราะหความส าคญของจรยธรรมอมามนะวะวยสองดาน ไดแกดานการใชชวตและดานการศกษาซงมความสมพนธอยางไร และวเคราะหจดเดนจรยธรรมของอมามนะวะวย ไดแก 1.อซซฮด 2.อลวรอ 3. อลอบด 4. อศศอบร 5. อลญะฮด

ในการวจยครงนผวจยไดศกษาคนควาจากแหลงขอมล ดงน 1. ส านกวทยบรการ มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน 2. หอสมดวทยาลยอสลามศกษา มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน

3. ส านกวทยบรการ มหาวทยาลยฟาฏอน 4. คนหาจากเวบไซตจากอนเตอรเนต

14 Sidik Mohd. Nohd, Reka bentok Penyelidikan Falsafah Teori dan Prektis, UPM, Malaysia, 1992 : 5-6. 15

แหลงขอมลเดม, หนา 5-6.

27