35

บทท 2

ทฤษฏ และวรรณกรรมทเกยวของ

ในบทนเปนการวจยเอกสารทเกยวกบความหมาย ทฤษฏของการจดการมรดกตามหลกกฎหมายอสลาม และยงวจย วเคราะหวรรณกรรมทเกยวของกบงานวจยของผวจย โดยผวจยพยายามน าเอกสารและงานวจยทมสาระหรอรายละเอยดทเกยวกบประเดนของผวจยทงโดยตรงและโดยออม ซงมรายละเอยดดงตอไปน

2.1 การจดการ

2.1.1 ความหมายของการจดการ การจดการ (Management) หรอการบรหาร (Administration) เปนค าทคนสวนใหญคนเคยและใชกนอยเสมอและใชกนในความหมายกวางๆ ซงเปนค าทมความหมายใกลเคยงกนและใชทดแทนกนอยเสมอ แตนกวชาการบางทานกใหความเหนวาค าทงสองค ามความหมายทแตกตางกนจะใชแทนกนไมได โดยใหความเหนวา การบรหาร (Administration) เปนกระบวนการทเกยวของกบการก าหนดนโยบายและแผนงาน ตลอดจนการก ากบดแลเพอใหแนใจวาความส าเรจทเกดขนสอดคลลองกบนโยบายและแผนทวางไว สวนการจดการ(Management) เปนกระบวนการของการน าเอานโยบายและแผนงานไปปฎบตใหบรรลตามเปาหมายทก าหนดในขนของการบรหาร (การจดการ, 2549:1) อางถงใน“หลกการจดการ”(อนวช แกวจ านงค: 2552) กลาววา นกวชาการส าคญๆไดใหความหมาย “การจดการ”ดงตวอยางตอไปน วลเลยม(William, 2000:4) ใหแนวคดวาการจดการ คอการท างานใหส าเรจโดยผอนในขณะทรอบบนสและเคาทเทอร (Robbins and Coulter2002:6) ใหความหมายการจดการวาเปนกระบวนการของความรวมมอเพอใหเกดการรวมกนด าเนนกจกรรม การท างานใหประสบผลส าเรจอยางมประสทธภาพและประสทธผลตอตนเองและผอน

36

สเนล(Snell, 2002:14) มแนวคดวาการจดการคอกระบวนการของการท างานกบค นและทรพยากรอนๆเพอใหองคการสามารถบรรลผลส าเรจ จากความหมายของการจดการทบรรดานกวชาการไดใหความหมายไวจะเหนไดวามความหมายทใกลเคยงกน โดยสวนใหญมองวาเปนกระบวนการทควบคม จดการ ด าเนนงานในงานหนงงานใดใหบรรลตามวตถประสงคทไดวางไว

2.1.2 การจดการในอสลาม การบรหารจดการในอสลาม (Ahmed Ibrahim Abu zin,2553:41-42)หมายถงการบรหารจดการทเปนผลจากการศกษาทางดานวชาการและเปนศลปะทขนอยกบพรสวรรคและความสามารถของผบรหารจดการ แนวคดการบรหารจดการในอสลามเปนแนวคดทยดหลกค าสอนของอลกรอานและอลหะดษ ดงตวอยางททานเราะสลไดก าหนดตวบคคลทจะรบผดช อบงานในดานตางๆไดอยางลงตว ตลอดจน การเลอกเฟนคนดและมความสามารถเขาม ารบผดชอบงานไดอยางเหมาะสม วธการดงกลาวน าไปสการเปลยนแปลงครงยงใหญ ในหนาประวตศาสตรอสลาม และเปนจดเรมตนของรปแบบการปกครองแบบอสลาม จนถกเรยกวา กยาม อดเดาละฮ (การสถาป นารฐอสลาม) อนเปนผลมาจากการบรหารจดการของทาน เชนเดยวกบความเจรญรงเรองและการขยายตวในงานดานตางๆของยค 4 เคาะลฟะฮ ราชวงศอมยยะฮ และราชวงศอบบาซยะฮลวนไดรบอทธพลมาจากรปแบบการบรหารและจดการของทานเราะสล ซงเปนกลไกส าคญในการขบเคลอนสงคมและโลกอสลามใหไปในทศทางทถกตอง กาวหนา และย งยนอยมาจนถงปจจบน ซงสอดคลองกบ อลกรอาน ทพระองคอลลอฮ ตรสวา

﴿

﴾

ความวา “แทจรงอลลอฮจะมทรงเปลยนแปลงสภาพของชนกลมใด จนกวาพวกเขาจะ เปลยนแปลงสภาพของพวกเขา และเมออลลอฮทรงปรารถนาความทกขแกชนกลมใด แลว กจะไมมผตอบโตพระองค” (อรเราะอด: 11)

37

อะหมด อบรอฮม อาบ ซน(2553:41)ไดใหความเห นวา ทฤษฎของการจดการในอสลามมคว ามหมายทสอดคลองกบทฤษฏทวไปกลาวคอ เปนศลปะในการใชความช านาญและความสามารถของบคคลในการบรหารจดการสงตางๆไมวาจะเปนวตถหรอ ตวบคคลและยงมแนวคดอนทมองวาการจดการเปนการศกษาคนควาทางวชาการทยดหลกการตางๆทไดมการวางแผนไวจากยคหนงไปสอกยคหนงอกทงยงเปนศลป ะพรสวรรคและความสามารถของผบรหารหรอบคคลในการน าไปปฏ บตตามสงทไดวางแผนไว สงเหลานชใหเหนวาในสมยตอนตนของอสลามมระบบการจดการตามความหมายขางตน แมแตกอนทพระองคอลลอฮจะประทานอสลามมายงโลกน ระบบดงกลาวกเคยถกน ามาใชในการบรหารจดการรฐแลว และกไดแพรขยายขนตงแตสมยของทานเราะสล ดงค าด ารสของพระองคอลลอฮ

﴿ ﴾

ความวา“โอเราะสล จงประกาศสงทถกประทานลงมาแกเจาจากพระเจาของทาน และ หากเจาไมได ปฏบต เจากไมไดประกาศสารของพระองค”(อลมาอดะฮ: 67)

การบรหารจดการในอสลามมลกษณะพเศษหลายประการในทฤษฎ ซงการบรหารจดการในอสลามไดใหความสนใจทสงผลตอการบรหารจดการทกๆดาน ไมวาจะอยในรปของปจจยภายในขององคการหรอปจจยภายนอกองคการ ตลอดจนตวแปรทางดานจรยธรรมของคนงานและวถชวตของตนเองและสงคม

ในอกแงหนงคอ ทฤษฎการบรหารจดการใ นอสลามไดบรรจคณคาของสงคมดงกลาวถอเปนความจ าเปนอยางยง และมอทธพลตอจรยธรรมการบรหารจดการและการปกครองในอสลามมจรยธรรมนนกหมายความวาสงคมอ สลามมจรยธรรมจาก เรองทไดกลาวมาขางตนนน ยอมแสดงวาทฤษฎการบรหารจดการในอสลามประกอบดวยคณลกษณะเฉพาะไดแก

1. ทฤษฎการบรหารจดการในอสลามเปนทฤษฎทม ความผกผนกบปรชญาสงคมอยางแนนเฟน ทฤษฎนยงมความสมพนธอยางใกลชดกบจรยธรรมและคณคาตางๆของสงคม

2. ทฤษฎการบรหารจดการในอสลามจะมองถงการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจรวมทงการใหบรการเพอตอบสนองความตอง การทางกายภาพของปจเจกบคคลทกคน

38

3. ทฤษฎบงคบใหความส าคญตอการเปนมนษยและจตใจและใหเกยรตมนษย ในฐานะเปนเปนผทมสวนรวมในการบรหารจดการ ความสามารถทตนมอย ไมวาความสามารถทางดานสตปญญา รางกายและจตใจ (การเปลยนแปลงของตวบคคล )

4. นอกจากนนแลวทฤษฎการบรหารจดการในอ สลาม ยง ใหความส าคญตอระเบยบวนยพรอมทงไดก าหนดภาระหนาทและความรบผดชอบของโครงสรางการบรหารองคการขณะทเรยกรองเพอใหการด าเนนงานท ดทกอยางไดรบการปฏบตตาม (การเปลยนแปลงทางดานจรยธรรมและกฎระเบยบ)

คณลกษณะเฉพาะทงสทไดกลาวมาสามารถกลาวสรปใหละเอยดไดดงน

1. การบรหารจดการในอสลามเปนสวนหนงของระบบทางสงคม กลาวคอ ศาสนาอสลามก าหนดเปาหมายชวตของทกคน และ ไดเสนอรปแบบดลยสมพนธระหวางมนษยกบจกรวาล และมนษยกบสงคมโดยค านงวาองคการทระบถงความสมพนธระวางมนษยกบจกรวาล พระองคไดตรสวา

﴿

﴾

ความวา“และขามไดสรางญน และมนษยเพออนใด เวนแตเพอเคารพภกดตอขา ขาไม ตองการปจจยยงชพจากพวกเขา และขากไมตองการใหพวกเขาใหอาหารแกขา” (อลซารยาต: 56-57) และพระองคยงตรสอกวา

﴿

﴾

39

ความวา“จงกลาวเถดแทจรงการละหมาดของฉน การอบาดะฮของฉน การมชวตของฉน และการตายของฉนทงปวงนนเพออลลอฮ พระเจาแหง สากลจกรวาลไมมส าหรบพรองคก ารตงภาคดงกลาวนนถกฉนใช และฉนเปนคนแรกทเปนอสลาม ” (อล-อนอาม : 162-163)

อลลอฮไดกลาวถงกฎเกณฑและระเบยบการด ารงชวตในลกษณะทเปนสงคมสวนรวมทงนกเพอก าหนดเปนวถชวตของมนษยในดานการบรหารจดการ การเมองสงคมและเศรษฐกจซงเปนการบรหารจดการทมความเหมาะสมทสดในฐานะทเปนบาวของพระองคการประกอบอบาดะฮไมใชเปนการตดขาดความสมพนธกบโลกแหงการท างาน การประกอบอบาดะฮกไมใชวา จะตองใหความส าคญตอภารกจโลก ชวงเวลาเดยวกนท าใหสถานภาพของตนเองในฐานะเปนมนษยทพระองคทรงสงมายงโลกนเพอเปนผพฒนาและท าใหโลกนมค วามอดมสมบรณและเปนผ เผยแพรกฎเกณฑของพระองคตองหมดไป

2. การจดการในอสลามมความรบผดชอบในการด าเนนงานเพอตอบสนองความตองการตามวตถประสงคของคนงานตราบใดท เขาท างานเตมทตามความรบผดชอบอะมานะฮและหนาทความรบผดชอบจะตองไดรบการด ารงต าแหนงโดยผท มความสามารถและความเหมาะสมทสามารถเชอถอได ดงค าด ารสของพระองคอลลอฮ

﴿ ﴾

ความวา“แทจรงคนดททานควรจะจางเขาไวคอผทแขงแรง ผทซอสตย” (อลเกาะศอด: 26) ทฤษฎการบรหารจดการในอสลามยงไดเสนอผบรหารท กคนด าเนนการบรหารอยางนมนวล โดยปราศจากการบงคบขเขญใหคนงานท างานนอกเหนอความสาม ารถของเขาศาสนาอสลามไมอนมตใหผปกครองหรอผจดการหรอผใ ชแรงงานใชอ านาจอสระตามอ าเภอใจ เชนการออกค าสงใหคนงานท าง านนอกเหนอความสามารถทตนมอย และจายคา ตอบแทนใหแกเขาอยางไมเปนธรรมอาศยความ เขาใจเชนนจงเกดความขดแยงระหวางฝายบรหารกบคนงานผปกครองอสลามม

40

หนาทในการปกครองสทธตางๆของปจเจกคนใหพนจ ากการลวงละเมดหรอถกระท าอธรรม เรองนเปนหนาทของรฐอสลามท จะตองมความรบผดชอบในการจดเตรยมศาลสถตยตธรรมทท าหนาทในการพจารณาใหเปนธรรมในกรณแรงงานและคนงาน

3. หลกการชรอและการรวมมอในการบรหารจดการ รวมทงการใหเกยรตตอคณคาการเปนมนษย (คนท างาน) ชรอถอเปนกระบวนการทมนใจไดวาสามารถสรางความมนคงแขงแรงและเกดความสอดคลองในการบรหารจดการอสลาม ขณะทมความรวมมอถอวาเปนสงจ าเปนในการยดถอปฏบตโดยตลอด สงนเราเหนไดจากค าด ารสของอลลอฮ ทไดตรสวา

﴿ ﴾

ความวา“และจงปรกษาหารอกบพวกเขาในกจการทงหลาย ” (อลอมรอน: 159)

และอลลอ ไดตรสอกวา

﴿ ﴾

ความวา“และกจการของพวกเขามการปรกษาหารอระหวางพวกเขา ” (อลอาชรอ : 38)

ความเ ปนผน าในการบรหารจดการ ในอสลาม นบวาเปนปจจยส าคญพนฐาน และจะตองมทกษะดานมนษย สมพนธในการบรหา รซงไมใชเปนผน าแบบเผดจการ แตความเปนผน าจะตองใหคว ามส าคญกบกลมคนในทกระดบชน และพรอมทจะปรบปรงแกไขความบกพรองหากปรากฏอยในองคการเรองความเปนผน าในอสลามมความ ใกลชดกบการบรหารตา มสถานการณ ซยดนาอมร ไดอธบายร ปแบบการบรหารรปแบบดงกลาววา “เรองนไมสามารด าเน นการได เวนแตตองอาศยความออนโยนกบผทแขงแกรงและตองอาศยความแขงกราวกบผทออนโยน ”ความเปนผน าในอสลามไมไดอยทผลผลตเพยงอยางเดยวเทานนและไมใชหวงประโยชน สวนตวเพยงอยางเดยวเทานนแตจะเปนการสรางความสมดลระหวางทงสองอยางย ตธรรมตางหาก (Ahmad Ibrahim Abu zin, 2553: 46

41

2.2 การจดการมรดก

2.2.1 ความหมายของมรดก มรดก( الراء والراء الساكن أو التركة بفتح التاء وكسرالراء التركة بكسر التاء )หมายถง ทกสงทกอยางทผตายทงไว (Al-Munjid fi al- Lughah wa al- Ehlam, 1992: 61) ไมวาจะเปนทรพยสนหรอสทธตางทตกเปนของทายาทผมสทธไดรบ และประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1600 บญญตวา “ภายใตบงคบของบทบญญตแหงประมวลกฎหมายน กองมรดกของผตายไดแกทรพยสนทกชนดของผตายตลอดทงสทธหนาทและความ รบผดตางๆ เวนแตตามกฎหมาย หรอโดยสภาพแลวเปนการเฉพาะตวผตายโดยแท” ดงนนสามารถเขาใจไดวา สงทอยในฐานะมรดกไดแก ทกสงทผตายทงไวท สงหารมทรพยและอสงหารมทรพยทเปนกรรมสทธของผตาย เชนทดนตก อาคารบาน สวน ไรนา รถยนต ปศสตว เครองมอเครองใชตางๆ เงนสดในมอ และเงนสดในธนาคาร ทรพยสนทผตายมสทธโดยชอบธรรมแมยงมไดมการสงมอบ เชนหนสนทผตายตดคางอย เงนคาท าขวญ เงนคาทดแทน และเงนคาตอบแทน และสทธทางวตถซงมไดเกดจากตว ทรพยโดยตรง แตทวาเกดจากการกระท าโดยอาศยทรพยสนนน เชนสทธในน าดม สทธในการใชทางเดน สทธในการอาศย สทธบนทดนในการเพาะปลก และสทธในการเชาชวง ฯลฯ (อสมาแอ อาล : 2534)

2.2.2 ความหมายของการจดการมรดก การจดการมรดก หมายถง ผจดการมรดก หรอผทมหนาทๆเกยวของ จดการรวบรวม

ทรพยมรดกของผตาย ท าบญชทรพยมรดก และจดการกบกองมรดกเหลานนใหเปนไปตามขนตอนและหลกการของกฎหมาย เพอใหทรพยมรดกทผตายทงไวกระจายไปสผทมสทธไดรบทกคนทกประเภทอยางทวถงเปนธรรม ไมวาจะเปนเรองการช าระซะกาต (ทานบงคบ ) ช าระคา สนไหมทดแทน ไถถอนทรพยสนทผตายเอาประกนไว คาใชจายในการจดการศพของบรวารของเจามรดก คาใชจายในการจดการศพของเจามรดกเอง ช าระหนอนๆ หรอ ปฏบตตามพนยกรรมและแบงกนในระหวางทายาท ซงรายละเอยด ขนตอน และวธการของการจดการนนจะไดกลาวตอไป เพราะฉะนนการจดการมรดกของผตายจะเรมตนตงแตผตายถงแกความตายเปนตนไปจนเสรจสนกระบวนการตางๆทไดกลาวมาขางตน จะเรวหรอชา จะยากหรองายขนอยกบ

42

องคประกอบตางๆของผตายแตละราย เพราะจะมขนตอนทแตกตางกน เชนบางรายไมมหนสน ไมมพนยกรรม ไมตองจายซะกาต หรออนๆเปนตน การจดการแบงมรดกของผตายรายนกจะสามารถจดการไดสะดวกรวดเรว

2.2.3 ประวตการจดการมรดกในคาบสมทรอาหรบยคกอนอสลาม

ชาวอาหรบยคกอนอสลามมกฎเกณฑในการแบงทรพยมรดกของผตายเฉพาะเครอญาตทเปนชายและมความสามารถทจะปกปองครอบครว เผาพนธและบานเมองเทานน ผเยาวและสตรจะไมมสทธรบมรดกเลยในสงคมชาวอาหรบยคนน กฎเกณฑดงกลาวนไดถกน ามาใชในชวงแรกของอสลาม เพยงชวงระยะสนๆดวยเชนกน ทงนเพอใหสอดคลองกบหลกคอย เปนคอยไปในการเปลยนแปลงบทบญญตตางๆทเปนกฎหมาย(Al-Wayiz fi al-Meroz, 1992: 18-19)

การรบมรดกจากผตายเปนสาเหตหนงของการถายโอนทรพยสนของผตายแกทายาทรนหลง ซงเปนเรองทรบรกนในหมชาวอาหรบกอนรบอสลาม แตลกษณะและวธการตางกบการแบงมรดกในอสลาม จงสรปไดวาการแบงมรดกของชาวอาหรบในสมยกอนอสลาม จะมสาเหตในการถา ยโอนมรดกไดนนม 3 ประการ กลาวคอ

1. การเปนญาตโดยสบสายโลหตเดยวกน 2. การรบบตรบญธรรม 3. การเปลงวาจาสาบานซงกนและกน 1. การเปนญาตโดยสบสายโลหตเดยวกนเปนสาเหตในการรบมร ดกจากผทเสยชวต

โดยเรยงเปนล าดบชนคอ ผสบสนดาน บพการ พนอง และลง แตกฎเกณฑทวไปในการรบมรดกของชาวอาหรบในสมยนนคอ บคคลทสามารถออกท าสงครามกบศตรได ถาหากบคคลใดทไมสามารถออกท าสงครามไดหรอไมสามารถชงทรพยจากศตรไดจะไมไดรบมรดก เชน เดก สภาพสตร และผสงอาย ดงตวอยางทบคคลหนงไดเสยชวตไปและทงภรยา บตรหญง และลง ในกรณนภรยากบบตรหญง จะไมไดรบอะไรจากกองมรดก ซงมรดกทงหมดจะตกอยกบลงเพยงผเดยว เนองจากภรยากบบตรหญงนนไมสามารถออกท าสงครามได ดงหลกฐานทปรากฏมบนทกระบวา

والبن ن وال نثى الذكر لل ل نر ما يها الله نر التي الفرائض ن ل لما : ما روي عن ابن عباس قال (( من ولي الصغير الغلم و ن طى النصف البننة وتن طى الثمن أو الربع المرأة تن طى: وقال ا بن هه أو الناس كرهها

43

أو ساا ن وسله عليه الله صلى الله رس ل ل ل الح ث هذا عن اسكت ا الغنيمة ح ز ول الق م نقاتل أح ه لء الق م تنقاتل ول الفرس تنركب وليس أب ها تنر ما صف الجار ة تن طى الله رس ل ا: نقال ا نينغير له نق ل

الق م قاتل لمن إل الميراث ن ط ن ل الجاهلية ي ل نف ل ن وكا ا شيئا نغني ولي الميراث الصبي و ن طى )) الكبر الكبر و ن ط ه

ความวา “มรายงานจากอบน อบบาส ไดกลาววา “เมอกฎหมายเกยวกบมรดก ไดถกประทานลงมา ซงพระองคอล ลอฮ ไดก าหนดเกยวกบบตรชาย บตรหญง และบดา มารดา ท าใหผคนโกรธหรอบางคนโกรธ โดยพวกเขาไดกลาววา มการใหมรดกแกภรยาเศษ หนงสวนสหรอเศษหนงสวนแปด มการใหมรดกแกบตรหญง เศษหนงสวนสอง และมการใหมรดกแกเดกดวย ทงๆทพวก เขาทงหลาย ไมไดเขารวมท าสงคราม ไมสามารถรวบรวมทรพยสนในสงคราม จงหยดค าพดดงกลาวนนเสย ทานเราะสล อาจจะลมเรองดงกลาวแลวกได หรอพวกเรา เตอนทานทานกอาจเปลยนค าพดของทาน จงมบางคนในกลมพวกเขาไดกลาววา โอ ทานเราะสล “พวกเราจะใหมรดกแกบตรหญง เศษหนงสวนสองจากมรดกทพอนางไดทงไวหรอไม ทงๆทนางไมสามารถขมาได และ ไมสามารถเขารวมท าสงครามได พวกเราจะใหมรดกแกเดกหรอไม ทงๆทเขาไมท าประโยชนอะไรพวกเขาไดปฏบตเชนนในสมยญาฮลยะฮ พวกเขาจะไมใหมรดกแกผใด ยกเวนผนนตองสามารถออกท าสงครามได และจะใหตามล าดบความอาวโส” (Ibn Jarer Al-tabary,: 32)

2. การรบมรดกโดยรบบตรบญธรรม กเปนสาเหตหนงในการรบมรดกในสมยนนดวยเชนกน เพราะการรบบตรบญธรรมนนเปนประเพณอยางหนงทแพรหลายในชาวอาหรบยคญาฮลยะฮ (¹) ซงผลของการรบบตรบญธรรมนน ม 2 ประการ คอ หามแตงงานกนเสมอนกบบตรบญธรรมนนเป นบตรแทๆ ของพวกเขา ถาบตรบญธรรมไดหยากบภรยาเขา พอบญธรรมกไมสามารถ แตงงานกบหญงนนไดอก แตเมอศาสนาอสลามไดก าเนดขน กฎหมายดงกลาวกไดถกยกเลกไป โดยทาน เราะสล ไดปฏบตเปนแบบอยางดวยตนเอง คอเมอทานซยด บน หารษะฮไดหยาภรยาของเขาคอ นางไซนบ บนต ญะฮช หลงจากนนทานเราะสลกไดแตงงานกบนางตอ ทงๆ ททานซยดนนเปนบตรบญธรรมของทาน

....................................................................... ¹ ยคญาฮลยะฮ หมายถง ยคทชนชาตอาหรบมสภาพความงมงายกอนยคอสลาม หรอยคกอนททานนบมฮมหมด ถกแตงตงใหเปนศาสนฑต

44

เรองนชใหเหนวาการแตงงานกบอดตภรยาของบตรบญธรรมไมไดเปนสงตองหามในอสลาม และประการทสองคอ การเปนบตรบญธรรมสามารถรบมรดกซงกนและกนไดในสมยนน เชน พอบญธรรมไดเสยชวต บตรบญธรรมจะไดรบมรดกเหมอนกบบตรแทๆ และถาหากวาบตรบญธรรมไดเสยชวตพอบญธรรมกจะไดรบมรดกเชนเดยวกน แตอสลามไดมายกเลกประเพณปฏบตนเชนเดยวกน

3. การเปลงวาจาสาบานซงกนและกนกเปนสาเหตหนงในการรบมรดกของกนและกน การเปลงวาจาท าสาบาน คอ การกลาวค าสาบานของคนสองคนโดยกลาววา

(( دمي دم وه مي ه م وتنصر ي وأ صر وترثني وأرث ))

ความวา “เลอดของฉนคอเลอดของทาน การตายของฉน คอการตายของทาน

ทานชวยเหลอฉน ฉนกชวยเหลอทาน และทานรบมรดกจากฉน ฉนกรบ มรดกจากทาน” เมอบคคลทงสองคนไดกลาวกนเสรจแลว กถอวาทงสองคนนนไดท าการสาบานรวมกนแลว เมอคนหนงคนใดไดเสยชวตพวกเขาจะถอวาไดรบมรดกซงกนและกนไดเนองจากการเปลงวาจาค าสาบานดงกลาว (Muhammad Yusuf Musa, 1960:23-24) 2.2.4 ประวตและพฒนาการของการจดการมรดกในอสลาม สงคมมสลมเปนสงคมทมธรรมนญแหงชวตเรยกวา “ชารอะฮ ” ซงมทมาจากอลกรอานและค าสอนของทานเราะสล ซงมสลมทกคนมหนาทตองปฏบตตาม เพราะชารอะฮเปนทงกฎหมายทเปนบรรทดฐานของสงคม ธรรมเนยมปฏบต และเปนวถประชาส าหรบชาวมสลมทใชเปนหลกในการด าเนนชวตตงแตเกดจนตาย ดงนนชารอะฮหรอกฎหมายอสลามจงเปนกฎหมายทสมบรณทตองยดถอปฏบตไมวาจะไดรบการรบรองจากภาครฐหรอไมกตาม ยงไปกวานนเมอใดกตามทมความขดแยงตางๆเกดขนในสงคมหรอชมชนของมสลมการตดสนชขาดขอขดแยงเหลานนยงตองค านงถงหลกชารอะฮเปนส าคญ

45

หลกชารอะฮดงกลาวไดถกประมวลไวในคมภรอลกรอานซงเปนศนยรวมของศาสตรตางๆทเชอมโยงกบการด าเนนชวตของมนษยในทกบรบท เ รมต งแตหลกการศรทธาหรอหลกการยดมนทเปนจดเรมตนทส าคญของทกศาสนกจ ซง สามารถกลาวไดวาอสลามเปนศาสนาทครอบคลมทกบรบทของการด าเนนชวตของมนษยในทกยคทกสมย ถอเปนความเมตตาของพระผเปนเจาทไดประทานอสลามมายงมวลมนษยซงในกรณ นชยคมฮมมด อะบซะเราะฮไดกลาวถงเปาหมายของกฎหมายอสลามวา “กฎหมายอสลามเปนความเมตตาของพระองคอลลอฮ ทมตอมนษยชาต ” เพราะพระองคอลลอฮ ทรงตรสวา

﴿

﴾ ความวา“โอมนษยเอย แทจรงขอตกเตอน (อลกรอาน) จากพระเจาของพวกทา

ไดมายงพวกทานแลว และ (มน)เปนการบ าบดสงทมอยในทรวงอก และเปนการชแนะแนวทาง และเปนความเมตตาแกบรรดาผศรทธา”(ยนส: 57)

ดวยเหตนอสลามจงไดบญญตกฎเกณฑตางๆเพอสรางสรรคสงคมใหมความสข เตมไปดวยความเอออาทร และความเปนธรรมแผกระจายไปทวทกอณของสงคม ในขณะทมนษยเองกไดภกดตอพระผเปนเจาในคราวเดยวกนโดยก าหนดกฎหมายไวสามดานดวยกน โดยทงสามดานนนมเปาหมายสงสดเหมอนกน กฎหมายทงสามดานดงกลาวคอ

1. ดานการอบรมบมนสยปจเจกบคคลใหเปนแหลงทมาของความดงามส าหรบ ชมชน โดยการบญญตศาสนพธขนเพออบรมบมนสยประชากรในสงคมเปนเปาหมายแรกและเพอกระชบความสมพนธของสมาชกในสงคมเปนเปาหมายทสองเพอเปนการช าระลางเชอโรคแหงความอาฆาตพยาบาท ความอ จฉารษยา และเปนการปลกฝงวญญาณแหงความใกลชดสนทสนมระหวางศรทธาชนกบผอน โดยไมมการเอารดเอาเปรยบหรอกอความเดอดรอนร าคาญใหแกกน 2. ดานการสรางสรรคสงทดมประโยชนและก าจดสงทเปนโทษเปาหมายนปรากฏชดในกฎหมายอสลามทวๆไปโดยไมมบทบญญตใดๆทอลกรอานและสนนฮของทานเราะสล บญญตขนนอกจากจะเปนสงทดและมประโยชน อนเปนผลประโยชนทแทจรง

46

3. ดานการสรางความยตธรรมใหเกดขนในสงคมเพราะความยตธรรมเปนเปาหมายสงสดในอสลาม ไมวาจะเปนความยตธรรมในดานใดพระองคอลลอฮ ตรสวา

﴿

﴾

ความวา “ผศรทธาทงหลาย จงเปนผป ฏบตหนาทดวยดเพออลลอฮ เปนพยาน ดวยความเทยงธรรม และจงอยาใหการเกลยดชงพวกหนงพวก ใด ท าใหพวกเจาไมยตธรรม จงยตธรรมเถด มนเปนสงทใกลกบความย าเกรงยงกว า และพงย าเกรง อลลอฮเถด แทจรงอลลอฮนนเปนผทรงรอบรอยางล ะเอยดในสงทพวกเจากระท ากน” (อล มาอดะฮ: 8)

จากโองการอลกรอานขางตนสามารถเขาใจไดวามนษยทกคนทเกดมาจะไมประสบความส าเรจในการด าเนนชวตไดเวนแตมนษยนนจะพบกบแนวทางและแบบอยางทเปนตนแบบใหกบมนษยเหลานนไดน ามาด าเนนชวต อลกรอานเปนทงแนวทางและแบบอยางทไดก าหนดกรอบใหกบมนษยทจะใชชวตบนโลกใบน อกทงยงเปนความเมตตาความปราณทพระองคไดมอบใหกบมวลมนษยผศรทธา โดยเฉพาะประเดนทเกยวของกบทรพยสนซงเปนปจจยส าคญในการด ารงชวตแ ละยงเปนหนงใน ปจจยหาประการทอลกรอานและสนนะฮของทานนบ ยอมรบและบญญตใหมการปกปองรกษาใหดทสด ปจจยหาดงกลาวอนไดแก ศาสนา ชวต ทรพยสน สตปญญา และทายาทผสบสกล อสลามไดถกสงมายงมนษยชาตพรอมกบกฎระเบยบทสมบรณทจะมาชวยเตมเตมใหกบมวลมนษย โดยไดวางแนวทางทเทยงตรงไวเพอปรบปรงตกแตงหลกปฏบตทไมถกตองทเคยปฏบตกนมาในยคอดตทมแตการเอารดเอาเปรยบ ยคแหงการกดขขมเหง แตจะยงสงเส รมหลกปฏบตทเหนแลววาเปนเรองทด จะปฏเสธในประเดนทมนไมถกตองและไรเหตผล และอสลามไดมาเยยวยาใหกบสงคมมนษยในยคนนในเรองของมรดกของพวกเขา เพราะเปนทประจกษวาสงคมในยคกอนอสลามมการกดขขมเหงกนมากในการจดการทรพยมรดกดงประวตศาสตรทไดกลาวมาขางตน

47

อสลามไดเรมตนในการวางกฎระเบยบในเรองมรดกแกสงคมมนษย และคอยพฒนาไปทละขนตอนเชนเดยวกบพฒนาการในเรองการหามดมสราในสงคมมนษย อสลามเรมตนดวยการใหมนษยรจกพระเจาผสรางมนษย ปอนหลกการศรทธา หลกความเชอในพระเจาองคเดยว และสอนใหมนษยยอมรบและศรทธาในเรองโลกหนา โดยเปนอยอยางนระยะหนงจนกระทงการอพยพของทานเราะสล ไดเกดขนคอการอพยพจากเมองมกกะฮซงเปนเมองทเตมไปดวยปญหานานปการทมตอการดะวะฮอ สลามไปสนครมะดนะฮ การอพยพครงนไดสรางความเปลยนแปลงในหลายๆดานของอสลามซงรวมทงประเดนทเกยวของกบเรองมรดกดวย เพราะหลงจากการอพยพแลวทานเราะสล ไดวางแผนและพฒนานครมะดนะฮใหเปนจดศนยกลางของการบรหารกจการ ศาสนาอสลาม ทานไดสรางสงคมทกอตวมาจากคนสองกลมใหมความเปนปกแผน ใหมความรกใครซงกนและกน ทานไดก าหนดใหกลมบคคลสองกลมนเปนพนองหรอทายาททสามารถสบมรดกไดซงกนและกน แตกไดจ ากดเฉพาะมสลมทอพยพมาทเมองมะดนะฮเทานน โดยไมคลอบคลมถงมสลมทไม ไดอพยพมายงเมองมะดนะฮโดยพระองคอลลอฮไดประทานอลกรอานมายนยนอดมการณและความเปนพนองของบคคลทงสองกลมนโดยไดกลาววา

﴿

﴾

ความวา“แทจรงบรรดาผศรทธา และอพยพและตอสทงดวยทรพยสมบตของพวก

เขา และ ชวตของพวกเขาในทางของอลลอฮ และบรรดาผทใหทพกอาศย และชวยเหลอนน ชนเหลานแหละคอบางสวนของพวกเข ายอมเปนผชวยเหลออกบางสวน และบรรดาผทศรทธา และ มไดอพยพนนกไมเปนหนาทแกพวกเจ าแตอยางใดในการชวยเหลอพวกเขาจนกวาพวกเขาจะอพยพ และถาหากพวกเขาขอใหเจาชวยเหลอในเรองศาสนา กจ าเปนแกพวกเจาในการชวยเหลอนน นอกจากใน

48

การตอตานพวกทระหวางพวกเจากบพวกเขามสญญากนอย และพระองคอลลอฮนนทรงเหนในสงทพวกเจากระท ากน”(อลองฟาล:72)

จากโองการดงกลาว พระองคอลลอฮ ไดยกยองบคคลสองกลม(คอกลมบคคลทอพยพมาจากนครมกกะฮและกลมบคคลทคอยใหการตอนรบอยทนครมะดนะฮ )ทพวกเขาไดมการชวยเหลอซงกนและกน พวกเขามสทธและผลประโยชนรวมกน ดวยเหตนททานเราะสล ไดย าวาทงสองกลมนเปนพนองกนในดานศาสนาจะสบหรอรบมรดกของกนและกนกอนทายาททมาจากสายเลอดเดยวกน(Wahbah al Zuhaily, 1991: 8/82) ดงนนค าวา “الوالية” ในอายตนหมายถงการสบมรดกกนโดยทมส าเหตมาจากการ

เปนพนองในดานอสลามระหวางกลมผอพยพมาจากเมองมกกะฮกบชาวมะดนะฮผใหการตอนรบและคอยใหการชวยเหลอ พวกเขาสบมรดกกนดวยการเปนทายาททางดานศาสนา แทนการสบมรดกกนทางดานสายโลหต การสบทอดมรดกดวยเหตดงกลาวน มผลบงคบใชเปนเวลานานพอสมควร จนในทสดพระองคอลลอฮไดยกเลกหลกการนดวยสาเหตมผเขารบอสลามเปนจ านวนมาก และอสลามมความเขมแขงขน จนสามารถพชตนครมกกะฮได การอพยพกไดถกยกเลกดวยหะดษทวา (( (( الفتح بعد الهجرة ความวา “ไมมการอพยพหลงจากการพชตมกกะฮ” (บนทกโดยอลบคคอรย และมสลม) จากประวตศาสตรของชาวอาหรบยคกอนอสลามทมกฎเกณฑในการแบงทรพยมรดกของผตายเฉพาะเครอญาตทเปนผชายและมความสามารถในการออกรบเพอปกปองครอบครว เผาพนธและบานเมองเทานน สวนผเยาวและสตรไมมสทธไดรบมรดกเลย การรบบตรบญธรรม และการเปลงวาจาสาบานซงกนและกน กฎเกณฑดงกลาวนไดถกยกเลกออกไป โดยพระองคอลลอฮ ไดประทานอลกรอานลงมา โดยตรสวา

49

﴿

﴾

ความวา“ อลลอฮไดทรงสงพวกเจาไวในลก ๆของพวกเจาวา ส าหรบเพศชายนนจะไดรบ เทากบสวนไดของเพศหญงสองคน แตถาลกๆ เปนหญงเกนกวาสองคน พวกนางกจะไดสองในสามของ สงทเขาไดทงไว และถาลกเปนหญงคนเดยวนางกจะไดครงหนง และส าหรบบดาและมารดาของ เขานน แตละคนในทงสองนนจะไดหนงในหกจากสงทเขาไดทงไวหากเขามบตร แตถาเขาไมมบตรและมบดามารดาของเขาเทานนทรบมรดกของเขาแลว มารดาของเขากไดรบหนงในสาม ถาเขามพนองหลายคน มารดาของเขากไดรบหนงในหก ทงนหลงจากพนยกรรมทเขาไดสงเสยมนไว หรอหลงจากหนสนบรรดาบดาของพวกเจาและลก ๆ ของพวกเจานน พวกเจาไมรดอกวาฝายไหนในพวกเขานนเปนผทมคณประโยชนแก พวกเจาใกลกวากน ท งนเปนบญญตทมาจากอลลอฮแทจรงอลลอฮเปนผทรงรอบร ผทรงปรชาญาณ” (อนนสาอ : 11)

จากโองการดงกลาวสามารถเขาใจถงเจตนาารมณของอลกรอานไดดงน

1. พระองคอลลอฮไดก าหนดสทธของบตรในการรบมรดก โดยให บตรชายไดรบสองสวนตอบตรสาวหนงสวน หากผตายมบตรสาวมากกวาสองคนใหพวก นางไดรบสองในสามสวน แตหากมบตรสาวเพยงคนเดยวใหนางไดรบครงหนงของกองมรดก

2. ก าหนดสทธการรบมรดกของบดามารดา โดยบดามารดาของผตายจะไดรบเศษหนง สวนหกจากกองมรดกหากผตายมบตร แตหากผตายไมมบตร มารดาของผตายจะไดรบเศษหนงสวนสาม หากผตายมพนองหลายคนมารดาจะไดรบเศษหนงสวนหก ทงนหลงจากพนยกรรมและหนสนทผตายไดท าไว

ก าหนดใหมการช าระหนสนกอนจากการปฏบตตามพนยกรรมและการแบงมรดก

50

ใหแกทายาท เพราะหนสนเปนภาระทตดพนกบตวของผตายตอบคคลอน ซงจ าเปนทจะตองช าระหรอปฏบตกอนทจะท าความดประเภทอน (Wahahbah al-Zuhayly : 273-276) พระองคตรสอกวา

﴿ ﴾

ความวา “และบรรดาผมสญญาผกพนกบพวกเจา พวกเจากจงใหสวนแบงแก พวกเขา”(อนนสาอ : 33) พระองคตรสอกวา

﴿

﴾

ความวา “ และบรรดาผทไดศรทธาทหลง และไดอพยพ และตอสรวมกบพวกเจานน ชนเหลานแหละเปนสวนหนงของพวกเจา และบรรดาญาตนนบางสวนของพวกเขา

เปนสวนทสมควรตออกบางสวน ในคมภรของอลลอฮ แทจรงอลลอฮนนทรงรอบร ในทกสงทกอยาง” (อลอนฟาล: 75) พระองคตรสวา

﴿

﴾ ความวา “และพระองคมไดทรงท าใหการเรยก (ลกบญธรรม) ของพวกเจาวาเปนลก (ท แทจรง) ของพวกเจา นนคอการกลาวของพวกเจาดวยปากของพวกเจา และอลลอฮนน ทรงตรสอยางสจจะและพระองคทรงชแนะแนวทางทถกตอง” (อลอะซาบ : 4)

51

พระองคตรสวา

﴿ ﴾

ความวา “มฮมหมดมไดเปนบดาผใดในหมบรษของพวกเจา แตเปนเระสลของอลลอฮ และเปนทานสดทายแหงบรรดานบ” (อลอะซาบ: 40) การบรหารจดการมรดกในอสลามททานเราะสล ไดสรางแบบอยางและแนวปฏบตใหแกประชาชาตมสลมไวเปนอยางด ดงเชนหะดษตอไปน

أ ا أولى بالم منين من أ فسهه، من مات وعليه د ن وله تر و اء لينا ق اؤا،ومن تر مال (( ل رثته))

ความวา “ฉนมความรบผดชอบตอมมนมากกวาตวของพวกเขา เสยอกบคคลใด เสยชวตไปโดยททงหนสนไว แตไมไดทงทรพยสนไวฉนจะรบผดชอบช าระมน และบคคลใดเสยชวตโดยไดทงทรพยสนไวทรพยสนเหลานนกจะตกเปนของ ทายาทของเขา” (บนทกโดยบคคอรย) มหะดษอกบทหนง

بن س ابننتا هاتان الله رس ل ا: نقال وسله عليه الله صلى الله رس ل إلى الربيع بن س امرأة اءت (( ولهما إل ننكحان ول مال لهما ع نله مالهما أ ذ عمهما وإن شهي ا أح ن م ي م أب هما قتل الربيع

عمهما إلى وسله عليه الله صلى الله رس ل رسل الميراث آ ة ننن ل " ل ي الله نق ي" نقال : قال مال )) ل نه بقي وما الثمن وأمهما الثنلثنين س ابننتي أع : " نقال

ความวา รายงานจากทานญาบร บตรอบดลลอฮกลาววา “ภรรยาของทานสะอด บตรของรอเบยะพรอมบตรสาวของนางสองคนไดมาหาทานเราะสล และนางไดกลาววา โอเราะสล เดกผหญงสองคนนเปนบตรของสะอด อบนร- รอเบยะซงบดาของพวกเธอไดรวมรบกบทานในสมรภมอหด และไดตายฉาฮดทนน และอาของพวกหลอนไดเอาทรพยมรดกของพวกหลอนท งหมดโดยไมไดทงใหพวก เธอ

52

เลยและพวกหลอนไมสามารถจะแตงงานไดเวนแตจะตองมทรพยสน ทานเราะ สล กลาววาแทจรงพระองคอลลอฮไดบญญตในเรองน ดงนนโองการเรองมรดก ก

ถกประทานลงมา และทานเราะสล กไดไปหาอาของเดกทงสองพรอมกบพดวา จงมอบทรพยมรดกใหบตรสาวสองคนของสะอดจ านวนสองสวนสามของกองมรดกของสะอดและมอบใหมารดาของพวกเธอทงสอง (ภรรยาของสะอด)หนงสวนแปด และสวนทเหลอเปนของทาน ” (บนทกโดย ตรมซย)

อสลามไดวางระบบการแบงมรดกของผ ทเสยชวตไว อยางดเลศทงในด านเหตผลและความยตธรรมอสลามไดก าหนดใหถอกรรมสทธในทรพยสนไดทงชายและหญงภายใต ขอก าหนดและกฎเกณฑของอสลาม เชนเดยวกนอสลามไดก าหนดใหมการโอนกรรมสทธการปกครองทรพยสนจากผ ทเสยชวตไปยงผทเปนทายาททยงมชวตอย ดวยการตกทอด โดยมไดแยกระหว างผใหญหรอผ เยาวในการมสทธรบมรดก พระมหาคมภรอลกรอานไดอธบายถงกฎเกณฑตางๆของการ แบงมรดกสถาน ภาพของผ รบมรดกอยางครบถวนสมบรณ โดยมไดปลอยชองวางไวใหผหนงผไดท าการก าหนดการแ บงมรดกไดดวยตนเองหากแตอลกรอานคอแมบทของบญญตตางๆของกฎหมายมรดกมสวนนอยเทานนทบทบญญตของกฎหมายลกษณะนไดมาจากสนนะฮหรออลอจญ มาอ ฉะนนจงไม พบบทบญญตใดๆ ทเกยว ของกบการจดการเรองทาง ดานสงคมทอลกรอานจะอธบายอ ยางละเอยดครบ ถวนสมบรณเหมอนกบบทบญญตในเรองการแบ งมรดก เนองดวยการให ความส าคญของอสลามกบเรองการแ บงมรดกอยางแทจรง เพราะการรบมรดกนนถอเป นสาเหตส า คญทสดของการไ ดมาซงกรรมสทธในทรพยสนของบรรดาทายาทของผตาย ซงทรพยสนเหลานนเปรยบเสมอนรางวลปลอบใจหรอเปนตนทนในการสรางฐานะของทายาทตอไปหลงจากทพวกเขาไดสญเสยบคคลทตนรกไป สวนทรพยมรดกจะตกทอดถงใครบางนนตรงนมขอแตกตางระหวางระบบการแบงมรดกของยคกอนอสลามกบระบบการ แบงมรดกในยคอสลาม ซงในยค กอนอสลามนนทรพ ยสมบตของผตายจะตกทอดไปยงบตรชายคนโต หากไมมบตรชายคนโต ทรพยมรดก กจะตกทอดไปยงพ นองหรออา สวนบรรดาสตรและ ผเยาวทงหลายจะไม มสทธรบมรดกเลย ดวย เหตผลท วาเขา เหลานนไมสามารถปกปองอนตรายทคกคามครอบครวไดไมสามารถท าสงครามและยดทรพ ยสนทไดจากการท าสงครามมาได(Abdul Kharem al-Zaidan, 1982: 32)

53

สงทบงบอกเรองนไดชดเจนกคอการรายงานของ ทานอบนอบบาส วาเมออายะฮ อลกร อานตางๆของการแบงมรดกทพระองคอลลอฮไดทรงก าหนดใหทายาททเปนบตรชายทายาททเปนบตรหญง และบดามารดาใหมสทธในการรบมรดกมประชาชนจ านวนมากไมพอใจโดยเขาเหลานนไดกลาววาเราจะตองแบงทรพยมรดกใหกบภรรยา 1

4 ,

1

8 ใหบตรสาว 1

2 และยงตองแบงทรพยมรดกใหกบบรรดา

เดกๆ ดวยซงพวกเขาเหลานนกไมไดท าการสรบท าสงครามกบพวกศตรไมสามารถหาทรพยสนจากการท าสงครามไดฉะนนพวกทานทงหลายจงนงเฉยตอค าพดนเสยหวงวาทานเราะสลจะลมในเรองดงกลาวหรอเราจะพดกบ ทานเราะสลเพอวาทานเราะสลจะเปลยนแปลงค า พดดงกลาวจงไดมผกลาวกบทานเราะสลวาโอทานเราะสลเราจะตองแบงทรพยใหผหญงครงหนงของทรพยทบดาเธอทงไวทงๆทเธอไมสามารถขม าท าสงครามได และเรากจะต องแบงทรพยใหกบเดกทไม สามารถท า อะไรได เลยซงเขาเห ลาน นได กระท า กนแบบนในสมยก อนอสลาม โดย ไม แบ งทรพย มรดกให ใครนอกจากผ ทมความสามารถท าสงครามไดและสามารถปกป อองภยนตรายให กบพวกเขาได พวกเขาเห ลานนไดแบงทรพยมรดกใหกบผทมอายมากกอน แลวคอยไลเรยงตามล าดบลงมาดงทไดกลาวมาแลวขางตน ตอมาอสลามไดยกเลกการแบงมรดกในยคกอนอสลาม โดยการสรปดวยค าตรส ของพระองคอลลอฮวา

﴿

﴾

ความวา “ส าหรบบรรดาชายนน ม สวนไดรบจากสงท ผบงเกด เกลาทงสอง และบรรด า ญาต ทใกลชดไดทงไว และส าหรบบรรดาหญงนนกม สวนไดรบจากสงท ผบงเกดเก ลาทงสอง และบรรดาญาตทใกลชดไดทงไว ซงสงนนจะ นอย หรอมากกตาม เป นสวนไดรบทถกก าหนดอตราสวนไว ” (อนนสาอ: 7)

พระองคอลลอฮ ยงไดกลาวถงรายละเอยดโดยตรสวา

﴿

54

﴾

ความวา“อลลอฮไดทรงสงพวกเจาไวในลก ๆของพวกเจาวา ส าหรบเพศชายนนจะไดรบ

เทากบสวนไดของเพศหญงสองคน แตถาลกๆ เปนหญงเกนกวาสองคน พวกนางกจะไดสองในสามของสงทเขาไดทงไว และถาลกเปนหญงคนเดยวนางกจะไดครงหนง และส าหรบบดาและมารดาของเขานน แตละคนในทงสองนนจะไดหนงในหกจากสงทเข าไดทงไวหาก เขามบตร แตถาเขาไมมบตรและมบดามารดาของเขาเทานนทรบมรดกของเขาแลว มารดาของเขากไดรบหนงในสาม ถาเขามพนองหลายคน มารดาของเขาก ไดรบหนงในหก ทงนหลงจากพนยกรรมทเขาไดสงเสยมนไวหรอหลงจากหนสนบรรดาบดาของพวกเจา และลก ๆ ของพวกเจานน พวกเจาไมรดอกวาฝายไหนในพวกเขานนเปนผทมคณประโยชนแกพวกเจาใกลกวากน ทงนเปนบญญตทมา จากอลลอฮ แทจรงอลลอฮ เปนผ ทรงรอบร ผทรงปรชาญาณ” (อนนสาอ : 11)

พระองคอลลอฮ ยงตรสในโองการตอไปอกวา

﴿

﴾

55

ความวา “และส าหรบพวกเจานน จะไดรบครงหนงของสงทบรรดาภรรยาของพวกเจาไดทงไวหากมไดปรากฏวาพวกนางมบตร แตถาพวกนางมบตร พวกเจากจะไดรบหนงในส จากสงทพวกนางไดส งเสยมนไว หรอหลงจากหนสน และส าหรบพวกนางนนจะไดรบหนงในสจากสงทพวก เจาไดทงไว หากมปรากฏวาพวกเจามบตร พวกนางกจะไดรบหนงในแปดจากสงทพวกเจาทงไว ทงนหลงจากพนยกรรมทพวกเจาสงเสยมนไว หรอหลงจากหนสน และถามชายคนหนงหรอหญงคนหนงถกรบมรดกใ นฐานะเปนผทไมมบดาและบตร แตเขามพชายหรอนองชายคนหนง หรอมพสาวหรอนองสาวคนหนงแลว แตละคนจากสองคนนนจะไดรบหนงในหก แตถาพนองของเขามมากกวานน พวกเขากเปนผรบรวมกนในหนงในสาม ทงนหลงจากพนยกรรมทถกสงเสยไว หรอหลงจากหนสน โดยมใชสงทน ามาซงผลรายใด ๆ เปนค าสงทมาจากอลลอฮและอลลอฮเปนผทรงรอบร ผทรงหนกแนน” (อนนสาอ :12)

﴿

﴾

ความวา “เขาเหลานนจะขอใหเจาชขาดปญหา จงกลาวเถดวา อลลอฮ จะทรงชขาดใหแก

พวกเจาในเรองของผเสยชวตท ไมมบดาและบตร คอถาชายคนหนงตาย โดยทเขาไมมบตร แตมพสาว หรอนองสาวคนหนง แลว นางจะไดรบครงหนงของมรดกทเขาไดทงไว และขณะเดยวกนเขากจะไดรบมรด กของนาง หากนางไมมบตร แตถาปรากฏวาพสาวหรอนองสาวของเขามดวยกนสองคน ทงสองนนจะไดรบสองในสามจากมรดกทเขาไดทงไว แตถาพวกเขาเปนพนองหลายคน ทงชายและหญง ส าหรบชายจะไดรบเทากบสวนไดของหญงสองคนทอลลอฮทรงแจกแจงแกพวกเจานน เนองจากการทพวกเจาหลงผดและอลลอฮนนทรงรอบรในทกสงทกอยาง” (อนนสาอ : 176)

56

อลกรอานโองการขางตนไดบงบอกถงหลกประกนทอสลามไดใหการคมครองสทธ สตร ผเยาว และทกคนทอยในกลมทายาทของผตาย เปนระบบทมความยตธรรมมากทสดซงสอดคลองกบธรรมชาตการใชชวตของมนษย นคอปรชญาแหงการสราง พนฐานครอบครวของมนษย โดยไมมการกดกนสตรและเดกหรอผเยาวเหมอนกบสงคมอาหรบและสงคมอนๆในอดต 2.3 ผจดการมรดก

2.3.1 ความหมายของผจดการมรดก

ผจดการมรดก คอ บคคลทไดรบการแตงตงจากเจามรดก (ขณะทเจามรดกมชวตอย ) ใหเปนผทเขามาดแล รวบรวม และจดการกบกองมรดกของเขาใหเปนไปตามขนตอน หลกการของศาสนา หรอเปนไปตามความประสงคของเจามรดกหลงจากทเจามรดกเสยชวตไปแลว ดงนนบคคลทไดรบการแตงตงใหเปนผจดการมรดกจะมหนาทเฉพาะการจดการกบกองมรดกของผตายและภารกจทเกยวของกบการจดการมรดกใหเปนไปตามขนตอนทศาสนาก าหนดไว หรอเปนไปตามความประสงคของผตายทไดมความตงใจไวในชวงทเขายงมชวตอย หรอหมายถงผทถกตงขนโดยพนยกรรม หรศาล เพอจดการทรพยมรดก หรอปฏบตภารกจทไดรบมอบหมายจากผต งในเรองทเกยวกบสทธและหนาทของเจามรดก(ส านกงานศาลยตธรรม, 2554:94) หมอมห ลวงสพร อศรเสนา ( 2548: 4) กลาวไววา “ค าวาผจดการมรดก ซงตามพจนานกรมฉบบบณฑตยสถานใหความหมายของค าวา ผ วาเปนค านาม หมายถง คนหรอสงทเสมอนคน เชน ผนน ผน เปนค าใชประกอบค ากรยาหรอประกอบค าวเศษณ ใหเปนนามขน เชนผกน ผด ฯลฯ สวนค าวา ผจดการ เปนค านามหมายถง บคคลทมหนาทบรหารและควบคมดแลกจการ ดงนจงเหนไดวา ผจดการมรดกหมายถง บคคลทมหนาทบรหารจดการเกยวกบทรพยสนหรอสทธทกชนดตลอดทงหนาทและความรบผดชอบตางๆของผตายทเรยกวา เจามรดก”

2.3.2 การตงผจดการมรดก หลกการเดมในเรองการแตงตงผจดการมรดกและอนๆนน ถอวาเปนสนต (พงกระท า) แตอาจกลายเปนวายบ (จ าเปนตองกระท า) ได (Musthafa Khin, Musthafa Bukha,Ali Charbaji, 1992:5/59)

57

มศฏอฟา คน มศฏอฟา บฆอ และอล อสสรบาญ (1992:5/74) ไดอางถงค าพดของทานอชรออย ทไดกลาววา “ตามทปรากฏนนพอจะตองแตงตงผจดการข น เพอท าหนาทดแลบตรของตน ซงตองเปนผมคณสมบตทวางใจได มความรด ถาหากสามารถหาได และเขาคอนขางแนใจวา ถาหากเขาไมแตงตงผใดไวดแลแลว จะมผละเมด ทงจากผปกครอง (กอด) หรอ ผอนเขาครอบครองทรพยสมบตของตนอยางไมเปนธรรม เพราะบางทเขาอาจจ าเปนตองปกปองทรพยสนของบตรไมใหเกดความเสยหาย” และเชนเดยวกนไดอางถงค าพดของทานบาญรย ทไดกลาววา “การแตงตงผจดการขนดแลผเยาวและอนๆ เปนสนต (พงกระท า) ยกเวนในกรณการชดใชสทธทไมสามารถจะเอาสทธนนคนไดทนท และไมมพยานยนยนสทธในขณะนน เพราะถาหากไมแตงตงผจดการขนมาดแล จะท าใหเสยสทธไปได” ผจดการมรดกของผตายอาจจะไดรบการแตงตงจากเจามรดกโดยชองทางพนยกรรม หรอ โดยค าสงศาล ใหเขามารวบรวม รกษาดแล และจดการกบกองมรดกของเขาใหเปนไปตามขนตอนทศาสนาก าหนดไว ไมวาจะเปนการจายซากาต (ทานบงคบ หากครบเงอนไขทศาส นาก าหนด ) ช าระหนสน ไถถอนจ านอง ชดใชคาสนไหมทดแทน ปฏบตตามพนยกรรม แบงมรดกใหแกทายาท และอนๆทเกยวของ ภาษาอาหรบใชค าวา “ األيصاء ” อานวา “อซออ” ซงหมายถง การสงเสย หรอ การทชายคนหนงไดแตงตงคนทเขาไวใจได กอนทตนจะเสยชวตไปเพอใหท าหนาทดแลบตรของเขา จดการเรองพนยกรรม ชดใชหนสน และสงคนของทมผน ามาฝากเขาไว เปนตน(บนมสลม ม.ป.ป.584) ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1711 บญญตวา “ผจดการมรดกนนรวมตลอดทงบคคลทตงขนโดยพนยกรรมหรอโดยค าสงศาล” และมาตรา 1712 บญญตวา “ผจดการมรดกโดยพนยกรรมอาจตงขนได (1) โดยผท าพนยกรรม (2) โดยบคคลซงระบไวในพนยกรรม ใหเปนผต ง” สรปวาตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยการตงผจดการมรดกมได 2 กรณ คอ การตงผจดการมรดกโดยพนยกรรมและการตงผจดการมรดกโดยค าสงศาล (ธระพล อรณะกสกร ปฎนนท สนตเมทนดล สถาพร ลมมณ ไพฑรย นาคฉ า สรยกานต ชยเนตร และนมล เรองตอ 2544:558-559) จากทกลาวมาจะเหนไดวาการแตงตงผจดการขนดแลถอเปนวายบ (จ าเปน )ในกรณทผตายมสทธทจะไดรบจากผอน หรอมสทธของผอนทตนจะตองจายคน ซงเขาคอนขางจะแนใจวาสทธ

58

เหลานนจะสญเสยไปถาหากเขาไมแตงตงผจดการขนมาเปดเผยเร องราวใหเปนไปอยางถกตอง เชนเดยวกบเมอกลววาผเยาวจะเสยผลประโยชนหรอไดรบอนตราย ผเปนพ อกจ าเปนตองแตงตงผทไววางใจไดขนเปนผจดการเพอดแลกจการและผลประโยชนตางๆของบตรของตน ในกรณทไมมเหตผลใดๆอยางทกลาวมาการแตงตงผ จดการขนดแลกตกเปนสนต (พงกระท า )( Musthafa Khin, Musthafa Bukha,Ali Charbaji, 1992:5/60) 2.3.3 เงอนไขของผจดการมรดก ดงทไดกลาวมาแลววา ผจดการดแลนนคอผทไดรบการแตงตงใหด าเนนการตางๆภายหลงจากผแตงตงเสยชวตลง และเพอใหผจดการดแลท าหนาทของตนไดอยางสมบรณนนจ าเปนตองมเงอนไขดงตอไปน

1. เปนผทอยในบงคบของศาสนา เปนผบรรลศาสนภาวะ มสตปญญาสมบรณ 2. ตองเปนเสรชน 3. ตองเปนมสลม 4. ตองเปนคนทมคณธรรม 5. ตองมคณสมบตเปนผทมความสามารถด าเนนการกบสงทตนไดรบมอบหมายให

จดการดแลได(Musthafa Khin, Musthafa Bukha, Ali Charbaji, 1992:5/60-61) 2.3.4 หนาทของผจดการมรดก ผจดการมรดกมสทธและหนาททวไปคอ การรวบรวมทรพยมรดกทงหมดไมวาจะมเทาใด และดแลทรพยมรดกเหลานนใหอยในสภาพทสมบรณจนกวาจะจดการแบงหรอจดการตามขนตอนทอสลามก าหนดไวครบถวนสมบรณ ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1719 บญญตไววา “ผจดการมรดกมสทธและหนาทอนจ าเปนเพอใหการเปนไปตามค าสงแจงชดหรอโดยปรยายแหงพนยกรรม และเพอจดการมรด กโดยทวไปหรอแบงปนทรพยมรดก ” (ธระพล อรณะกสกร ปฎนนท สนตเมทนดล สถาพร ลมมณ ไพฑรย นาคฉ า สรยกานต ชยเนตร และนมล เรองตอ 2544:560-561)

59

สวนกฎหมายอสลามไดก าหนดบญญตเกยวกบผมสทธจดการมรดกของผตายวา เมออสลามคผใดตายและมทรพยสนเปนมรดก วาลของเจามรดก ผจดการมรดกตามพนยกรรมหรอทายาทซงไดรบมอบหมายจากทายาทอนมสทธรวบรวมแล ะจ าหนายมรดก ถาไมมวาลหรอผจดการมรดก หรอบคคลเชนวานนไรความสามารถ และไมมทายาททไดรบมอบหมายแลว ทายาทคนใดคนหนงจะรองขอใหศาลตงผจดการมรดกกได อสมาแอ อาล กลาววา (2546:90, 93) “ เมอเจามรดกตาย ทรพยสนและสทธตางๆของเจามรดกกเปลยนสภาพเปนกองมรดกจะตกทอดแกทายาททนท ดวยเหตผลทบคคลซงจะเปนเจาของกรรมสทธตางๆและมสทธไดนนจะตองมสภาพเปนบคคล เมอสภาพบคคลสนสดลง กรรมสทธและสทธตางๆทตนมอยกจะตกเปนของทายาทโดยผลของกฎหมายทนท ดงนนเมอเจามรดกตายกจะตองมการจดการมรดกโดยไมสามารถหลกเลยงได ทงนเพราะกวาจะแบงปนทรพยมรดกใหแกทายาทไดนนจะตองรวบรวมทรพยมรดกทงหลายตลอดจนจะตองจ าหนายทรพยมรดกตามภาระความรบผดชอบของกองมรดกกอน ..และถงแมในต ารากฎหมายอสลา มจะไมมการกลาวถงหนาทของผจดการมรดกตามความหมายของประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ซงมหนาทครอบคลมการจดการมรดกทครบสมบรณทกขนตอน ตงแตการจดการศพของผตาย การท าบญชทรพยมรดก การสบหาตวผ มสวนไดเสยในพนยกรรม การเรยกทวงหนทกองมรดกเปนเจาหน สงเงนและทรพยสนทไดมาจากการจดการเขากองมรดก หาประกนการจดการ การแถลงความเปนไปในการจดการมรดก และการท าหนาทอนๆทกฎหมายก าหนด”

2.4 กฎหมายอสลาม(ฟกฮ) 2.4.1 ความหมายของกฎหมายอสลาม (ฟกฮ)

ฟกฮ มความหมายในทางภาษาวา ความรในสงๆหนง และมความเขาใจกบมน ดงเชน เรารเปาประสงคของผทพดจากค าพดของเขา ดงทพระองคอลลอฮไดตรสไววา

﴿ ﴾

60

ความวา“มเหตใดเกดขนแกกลมชนเหลาน กระนนหรอ ทพวกเขาหางไกลทจะเขาใจค าพด” (อนนสาอ:78)

﴿ ﴾

ความวา“พวกเขากลาววา โอ ชอยบ ! เราไมเขาใจสวนมากททานกลาว”(ฮด: 91)

สวนความหมายของฟกฮในทางวชาการ มนกวชาการหลายทานไดใหความหมายหรอ

นยามของค าวาฟกฮ(กฎหมายอสลาม)ไวใกลเคยงกน นศร ฟารด วาซล และ ดลอาซซ อซซาม (1994: 204) เหนวา นกกฎหมายอสลามสวนใหญใหความหมายของกฎหมายอสลาม (ฟกฮ)วา คอ ศาสตรทเกยวกบบทบญญตทางศาสนาภาคปฏบต โดยไดมาจากหลกฐานทเปนรายละเอยด นยามของกฎหมายอสลามขางตน เปนนยามทใหไวโดยนกกฎหมายอสล ามคนส าคญๆหลายคน ทานอหมามอลอสนาวย (1990: 7) เหนวา ค านยามดงกลาว เปนค านยามทใหไวโดย ทานอหมามอลบยฏอวย (ฮ.ศ.685) ไดมาจากหนงสออลหาศล ของทานอหมามอลอรมะวย ซงไดมาจากหนงสอ อลมะหศล ของทานอหมามอรรอซย โดยหนงสออลมะหศลนไดประมวลเนอหาทวๆไปของหนงสออลมศตศฟา ของทานอหมามเฆาะซาลย และหนงสออลมอตะมด ของทานอหมามอบฮเซน อลบศรย ทานอหมามอาบหะนฟะฮใหความ เหนในดาน ความหมายของฟกฮวา ครอบคลมทกแขนงของหลกการศาสนา ไมวาในดานทเกยวของกบหลกอะกดะฮ (การศรทธา ) เชนการศรทธาตอพระองคอลลอฮ, หรอทเกยวของกบอคลาค(หลกจรยธรรม ) เชนการบรจาคทาน , หรอทเกยวของกบอบาดาต(ศาสนพธ) เชนการถอศลอด, หรอทเกยวของกบมอามาลาต (นตกรรม ) เชนการซอขาย (Abdul Kharem al Zaidan, 1989:54) มศฏอฟา คน มศฏอฟา อลบฆอ และอาล อชชรบาญย (1992:5/7) กลาววาความหมายของฟกฮทางวชาการครอบคลมในสองดานดวยกนคอ

1. การรจกและการเขาใจในบทบญญตของศาสนาทเกยวพนกบพฤตกรรมของม กลลฟ(ผบรรลศาสนภาวะและมสตเยยงวญชน)ในดานการกระท า ดานค าพด และดานภารกจการงานอนๆ โดยอาศยหลกฐานจากอลกรอาน อสสนนะฮ และอนๆทมาสนบสนนอยางครบถวนสมบรณ เชน

61

การทมสลมรและเขาใจวา การช าระลางใบหนาเปนสงจ าเปนในการอาบน าละหมาด ซงอ าศยหลกฐานจากอลกรอานทพระองคอลลอฮ ตรสวา

﴿ ﴾

ความวา“โอผศรทธาทงหลาย เมอพวกทานประสงคจะด ารงละหมาด พวกทานจงช าระลาง ใบหนาของพวกทาน”(อลมาอดะฮ:6) พระองคอลลอฮ ไดตรสไวอกวา

﴿ ﴾

ความวา“ผทด ารงละหมาด และบรจาคซะกาต(ทานบงคบ) พวกเขาเชอมนในวนปรโลก” (อนนมล:3)

﴿ ﴾

ความวา“โอบรรดาผศรทธาทงหลาย ไดมการบญญตการถอศลอดแกพวกทาน” (อลบะกอเราะฮ:183) และเชนการทมสลมทราบวาแทจรงการเหนยต(เจตนา)เปนสงจ าเปนในการอาบน าละหมาด ซงอาศยหลกฐานจากอสสนนะฮของทานเราะสล ทกลาววา ا ما العمال بالنيات )) (رواه البخاري واملسلم) ))

ความวา“แทจรงทกกจการงานนนตองอาศยการเหนยต (เจตนา)” (บนทกโดย บคคอรยและมสลม)

62

2. ฟกฮหมายถงตวของขอก าหนด(ฮกม)โดยตรง ซงไดมาจากอลกรอาน อสสนนะฮ ของทาน เราะสล มตของปวงปราชญมสลม และการอจญตฮาด (พสจน )ของปวงปราชญ เชนกฎระเบยบเรองการละหมาด กฎระเบยบเรองการสมรส กฎระเบยบเรองการหยาราง กฎระเบยบเรองจายซะกาต(ทานบงคบ) กฎระเบยบเรองการซอขาย หรอขอก าหนดอนๆ ขอแตกตางระหวางทงสองความหมายคอ ความหมายของฟกฮในรปแบบทหนงจะมเปาหมายอยทการรจกและเขาใจกบขอก าหนด(ฮกม)ตางๆ ในขณะทความหมายทสองจะมเปาหมายอยทตวของขอก าหนด(ฮกม)โดยตรง (Musthafa Bukha, Musthafa Khin, Ali al Sharbaji,1992:7-8) และหะดษของทานเราะสล ทไดกลาวไววา

رواه البخاري ()من يرد اهلل بو خريا يفقهو يف الدين )(

ความวา“บคคลใดทพระองคอลลอฮ ทรงประสงคใหเขาเปนคนด พระองคกจะให เขาเขาใจในเรองศาสนา” (บนทกโดยบคอรย) จากความหมายของฟกฮ (กฎหมายอสลาม )จะเหนวาฟกฮจะมความสมพนธกบหลกอะกดะฮ (หลกการศรทธา ) เนองจากฟกฮนนไดถกบญญตมาเพอควบคมการกระท า หรอพฤตกรรมของมสลมในดานตางๆ เชนการละหมาด,การจายซะกาต(ทานบงคบ),การถอศลอด ,และการประกอบพธฮจญและอนๆ ซงทงหลายจะองอยกบการศรทธาตอพระองคอลลอฮ ศรทธาตอวนกยามต ศรทธาตอเรองเรนลบตางๆอยางหลกเลยงไมได เพราะมสลมผปฏบตศาสนกจตางดงกลาว หากไมมความศรทธาตอพระองคอลลอฮ ศรทธาตอทานเราะสล และศรทธาในเรองเรนลบแลว พวกเขากจะไมมความหนกแนน ไมมคว ามจรงจงในการประกอบศาสนกจดงกลาวไดอยางเตมรปแบบ และเชนเดยวกนผทไมมความศรทธาตอพระองคอลลอฮ และทานเราะสล พวกเขากจะไมเขาขายทจะตองปฏบตศาสนกจในเรองตางๆ ดงนนวชาฟกฮ(กฎหมายอสลาม)และการศกษาวชาฟกฮมความจ าเปนตอมนษยทกคนเปรยบเสมอนวชาทใหชวตมนษย มนษยมความจ าเปนตอวชานเสมอนมนษยมความจ าเปนทจะตองมชวตเพอตวของเขาเอง(Musthafa Bukha, Musthafa Khin,Ali al Sharbaji,1992:1/14)

63

2.4.2 แหลงทมาของกฎหมายอสลาม(ฟกฮ) นกวชาการอสลามสวนใหญมองวา กฎหมายอสลามมแหลงทมาจาก 4 แหลงหลกดงนคอ 1. พระมหาคมภรอลกรอาน 2. อสสสนะฮ 3. อลอจญมาอ และ 4. อลกยาส

1. พระมหาคมภรอลกรอาน (Abdul kharem al Zaidan,1990:152) คอค าด ารสของ พระองคอลลอฮทพระองคทรงประทานลงมาใหแกทานนบมฮมมด เปนคมภรแหงศาสนาทพระองคทรงใหเปน ศาสนาของชาวโลก คอศาสนาอสลาม พระมหาคมภร อลกรอานครอบคลมถงระบบทสมบรณ ในทกดาน ทงใน ดานศาสนา และทางโลก เพราะพระมหาคมภร อลกรอานค รอบคลมถงบทบญญตทเกยวกบบคคล สงคมและสงทจะเกดขนในโลกนทงหมดตงแต อดต ปจจบนและอนาคต นอกจากนพระมหาคมภรอลกรอานยงมลกษณะพเศษทส าคญยงอกประการหนงคอ พระมหาคมภรอลกรอานได ถกถายทอดมายง ชนรนหลง หลายยคหลายสมย โดยมได มการตดตอ เปลยนแปลง อยาง ใด เพราะพระมหาคมภร อลกรอานได รบการปกปองและ รกษาจากพระองคอลลอฮไว เปนอยางด ดงค าด ารสของพระองคอลลอฮ ทกลาววา

﴿ ﴾

ความวา “แทจรงเราไดประทานขอตกเตอน (อลกรอาน) ลงมา และแทจรงเราเปนผ รกษามนอยางแนนอน” (อลหจร: 9) บรรดานกกฎหมายอสลามทงหลายมความเหนทสอดคลองกนวา ตวบทของพระมหาคมภรอลกรอานเปนแหลงทมาอนดบแรกของกฎหมายอสลาม ถดไปไดแกตวบทของสนนะฮ อจญมาอ และกยาสตามล าดบ (Abdulkharem al- Zaidan,1989:49)

64

พระมหาคมภร อลกรอานจง เปนแหลง แรกทนกกฎหมายอสลาม ตองยอนกลบไปหา เมอตองการค าตอบ หรอทางออกในการตดสน ตองการชขาดในกรณทมปญหาเกดขน สวนหนงจากหลกฐานทชวา อลกรอานคอทอางองอนดบแรก คอหะดษของ ทานมอาซ บนยะบ ล เมอทานเราะสล ไดแตงตงเขาไปยงประเทศเยเมน เพอสอนอลกรอาน และตดสนชขาดเมอมปญหาเกดขน วา “เจาจะตดสนอยางไรเมอม ปญหาเกดขน ” เขาตอบวา “ขาพเจาจะตดสนดวยพระมหาคมภ รของอลลอฮ ” ทานเราะสล ถามตอไปวา “หากไมพบขอชขาดในคมภร ของอลลอฮ ละ จะท ายงไง ” เขาตอบ วา “ขาพเจาจะตดสนดวยขอชขาดจากสนนะฮของทานเราะสล ” ทานเราะสล ก ถามตอไปวา “หากไมพบในสนนะฮของ ทานเราะสลละ ” เขาตอบ วา“ขาพเจา จะว เคราะห ดวยความเหนของ ขาพเจา เอง โดยขาพเจา จะไมละเลยตอการวนจฉยและการ คนควา เลย” ทานเคาะลฟะฮ อบ บกร และ ทานอมรกไดปฏบตเชนเดยวกนน เมอมปญหาเกดขน ทานทงสองจะแสวงหาขอตดสนจากพระมหาคมภรอลกรอานเปนอนดบแรก (Jad al-Haqq, 1995 :132-133)

2. อสสนนะฮ อสสนนะฮ หมายถง สงทมาจากทานเราะสล นอกจากอลก รอาน ไมวาจะเปนในดานค าพด การกระท าหรอการยอมรบ (Abdul kharem al Zaidan, 1990:161) สนนะฮเปนแหลงทมาของกฎหมายอสลามรองลงมาจากพระมหาคมภรอลกรอาน โดยมหลกฐานมากมายมายนยนสนบสนน ซงจากพระมหาอลกรอาน ดงทพระองคอลลอฮ ไดทรงใชใหปฏบตตามทานเราะสล วา

﴿ ﴾

ความวา “จงกลาวเถด (มฮมมด) วาทานทงหลายจงเชอฟงอลลอฮและเราะสล เถด แตถาพวกเขา ผนหลงให แทจรงพระองคอลลอฮนนไมทรงชอบผปฏเสธศรทธาทงหลาย” (อาละอมรอน: 32) พระองคอลลอฮ ยงด ารสไวอกวา

﴿ ﴾

ความวา “และสงใดทเราะสล ไดน ามายงพวกเจา พวกเจากจงยดเอาไว และ

65

สงใดททานได หามพวกเจาไว พวกเจากจงละเวนมนเสย” (อลฮซร: 7)

อลกรอานทพระองคอลลอฮ ไดตรสไวทงสองอายะฮนไดชใหเหนวา สนนะฮนนเปนหลกฐานท จ าเปนตอง ปฏบตตาม เปน สงทมาอธบา ยพระมหาคมภ รอลกรอาน และ เปนแหลงทมาของกฎหมายอสลามรองลงมาจากพระมหาคมภรอลกรอาน ฉะนนจงไมมทศนะทขด แยงกนในเรองสนนะฮ วาเปน ทมาของกฎหมายอสลามถดจาก พระมหาคมภร อลกรอาน บรรดานกวเคราะห ทงหลายจง ไดคน หาขอชขาด ในเรองศาสนา ของ ปญหาตางๆทเกดขน จากพระมหาคมภรอลกรอานเปนล าดบแรกกอน หากไมพบกจะคนหาจากสนนะฮของทานเราะสล เพอใหไดมาซงขอชขาดในปญหานนๆ หากพจารณาดจะพบวาในตวของสนนะฮนนนอกเหนอจากเปนสงทมาอธบายพระมหาคมภรอลกรอานแลว ในอกดานหนงสนนะฮของทานเราะสล ยงเปนแหลงทมาของกฎหมายอสลามทเปนเอกเทศตางหาก เพราะสนนะฮ ไดก าหนดบทบญญตท อาจจะไมพบในพระมหาคมภรอลกรอาน เชน การรบมรดกของผเปนยาย ซงไมไดระบไวอยางชดเจนในพระมหาคมภรอลกรอาน แตทานเราะสล ไดตดสนใหผเปนยายไดรบ

1

6 (เศษหนงสวนหก)ของกองมรดก (Arif Khalil Abu

eid, 1992:74) 3. อลอจญมาอ อลอจญมาอ คอ มต หรอความเหนทสอดคลองกนของบรรดา

นกวชาการดาน กฎหมายอสลามทมฐาน ะถงระดบชน มจญตะฮด มความสามารถในการวเคราะหกฎหมายได ในชวงเวลาใดเวลาหนง ในเรองใดเรองหนง อจญมาอเ ปนหลกฐานทม น าหนกในการก าหนดบทบญญตของกฎหมายอสลาม และเปนแหลงทมาของกฎหมายอสลามถดจากสนนะฮของทานเราะสล ซงเกดขนไดในสมยของยคเศาะฮาบะฮและยคหลงจากนน การอจญมาอของบรรดานกกฎหมายอสลามจ าเปนจะตองมทมา มหลกฐานอางองหากไมมทมาหรอไมมหลกฐานอางอง กเปนเรองยากท บรรดานกกฎหมายอสลาม ดงกลาว จะมความเหนสอดคลองกน ซงมตวอยางในการก าหนดบทบญญตดวยการอจญมาอ คอการรบมรดก ของปพรอมกบบตรชายของผตายในปญหาทชายคนหนงเสยชวต โดยมทายาททรบมรดกเปนบตรชายและป ซงพอของผตายไดเสยชวตไป กอนแลว ป กจะอย ในต าแหนงของพอในการรบมรดกใ นอตราสวน 1 ใน 6 ของทรพยมรดก ซงเปนบทบญญตทเกดขนจากความเหน ทสอดคลองกนของบรรดาเศาะฮาบะฮ ของทานเราะสล (Abdul kharem al Zaidan, 1990:179)

66

4. อลกยาส อลกยาส คอ การผนวกสงหนงทไมมตวบทก าหนดบญญตกบอกสงหนง ทมตวบทก า หนดบทบญญต เพราะ ดวยเหตผลท ทงสอง นนมสาเหตของการก า หนดบทบญญตเหมอนกน การกยาสนนเปนแหลง ทมาของกฎหมายอสลามอนดบทสหลงจากอลกรอาน อสสนนะฮและอลอจญ มาอ แตการกยาสมความส า คญและมผลในการก า หนดบทบญญตมา กกวา อจญมาอ เนองจากปญหาตางๆทไดจากอจญมาอนนถกจ ากดอยภายในขอบเขตทแนนอน จะมเพมขนมาภายหลงอกไมได เพราะนกกฎหมายอสลามทงหลายได กระจายไปทว ซงเปนเรองทยากมาก ทจะสามารถรวมตวและลงมตกนได แตการกยาสนนมไดมเงอนไขวาจะตองเกดจากการลงมตของบรรดามจญ ตะฮดทกคน บรรดามจญตะฮดทกคนสามารถท าการกยาสไดในทกปญหาทเกดขนในขณะทไมพบหลกฐานจากอลกรอาน สนนะฮ และอจญมาอ(Abdel kharem al Zaidan, 1990:194) เปนททราบกนดวาตวบทของอลกรอานและสนนะฮนนม อยอยางจ า กดแนนอนและสนสด สวนปญหาหาตางๆนนเกดขนอยางไม จ ากด ซงไมสามารถก าหนดบทบญญตของ ปญหาตางๆเหลา นไดนอกเสยจากการใชวธการวนจฉยดวยความคด ซงถอไดวา การกยาสนนเปนสงส าคญในเรองน การกยาสจง เปนแหลง ทมาของกฎหมายอสลามทมความส า คญมากในการก า หนดบทบญญตของปญหาตาง ๆ ทเกดขนมาใหม นกกฎหมายอสลามสวนใหญจงมความเหน วาแทจรงบทบญญตทใช ตวบทของอลกรอานและสนนะฮนน มไมเพยงพอกบปญหาตางๆทเกดขนมาใหม และเรากทราบกนดวา อจญมาอนนจะมโอกาสเกดขนไดยากมาก จงจ าเปนทจะตองใชแหลงทมาอกประเภทหนงนนกคอการกยาสนนเอง (อสมาแอ อาล, 2545: 165) ตวอยางของการกยาส เชน การน าเอาน าองนคนเทยบเคยงกบเหลาหรอสราดวยการหามดมและการลงโทษผฝาฝน เพราะน าองนคนมลกษณะท าใหเกดความมนเมาเหมอนกบเหลาหรอสรา และเชนเดยวกบการหามการท านตกรรมทกประเภทขณะทมเสยงอาซานเรยกรองเพอการละหมาดยมอต(ละหมาดวนศกร) โดยการเทยบเคยงนตกรรมเหลานกบการซอขายทมตวบทปรากฏหามไวอยางชดเจน เพราะทงหมดจะเปนการรบกวนในการสนองตอบตอการเรยกรองเชญชวนเพอการประกอบพธละหมาด

4.1 องคประกอบของกยาสม 4 อยางคอ

1. ตวหลก(األصل)ทมตวบทก าหนดบทบญญตชดเจน

67

2. ตวรอง (الفرع)ทตองการก าหนดบทบญญตโดยการเทยบเคยงกบตวหลก

3. บทบญญตของตวหลก(حكم األصل)ทตองการบญญตใชกบตวรอง 4. สาเหต (العلة) ซงเปนลกษณะรวมระหวางตวหลกกบตวรอง และโดย

อาศยสาเหตนเองบทบญญตของตวรองจะเหมอนกบบทบญญตของตวหลก (Abdul Kharem al Zaidan, 1995:195) 4.2 เงอนไขของการกยาส (การอนมาน) เงอนไขของตวหลกมหลายอยางดวยกนเชน

1. ตองเปนบทบญญตทางดานศาสนามใชในทางดานภาษา เพราะจะไมมการก ยาสในดานภาษา

2. จะตองไมเปนบทบญญตทมการยกเลกไปแลว 3. จะตองเปนบทบญญตทถกก าหนดขนโดยตวบททเปนอลกอาน สนนะฮ

หรออจญมาอ ไมใชเปนบทบญญตทถกก าหนดโดยการกยาส 4. จะตองมสาเหตทปรากฏอยในตวรองดวย(Abdul Kharem al Zaidan,

1995:197) 4.3 เงอนไขของตวรอง ส าหรบเงอนไขของตวรองนนทส าคญทสดคอ เรองของสาเหตหรอลกษณะทเปนเหตผลในการบญญตกฎหมายของตวหลกจะตองมในตวรองโดยไมมความแตกตางระหวางทงสอง อกทงไมมสงกดขวางหรออปสรรคในการใหบทบญญตของตวหลกมผลตอตวรองดวย (Abdul Kharem al Zaidan, 1995:199) แหลงทมาของกฎหมายอสลามทเพมจากแหลงทมาพนฐานทงส นอกจาก แหลง ทมาของกฎหมายอสลามท เปน พนฐานดง กลาวขางตนแลว ยงมแหลงทมาของกฎหมายอสลามอนอกทตวบทอลกรอานและสนนะฮให การรบรอง วาเปน สงทสามารถ

68

ก าหนดบทบญญตกฎหมายอสลามได แตแหลง ทมาตางๆ เหลานนกวชาการดานกฎหมายอสลามมความคดเหนแตกตางกนโดยบางกลมมองวา เปนสวนหนงทแยกมาจากแหลงทมาของกฎหมายอสลามขางตนทงสนนเอง ดงนนนกวชาการดานกฎหมายอสลามกลมน จงไมนบสงเหลานวาเปนแหลง ทมาทเพมจากแหลงทมาพนฐานทงส ซงแหลงทมาของกฎหมายอสลามทเพม มาจากแหลงทมาพนฐานทงสนนทส าคญๆมอย 3 แหลงดวยกน คอ 1. อลอสตหสาน 2. อลอสตศลาฮ 3. อลอรฟ

1. อลอสตหสาน หมายถง การเปลยนจากบทบญญตของสงทคลายคลงกบปญหาไป ใชบทบญญตอน เพราะดวยเหตผลทมความหนกแนนกวา อส ตหสาน เปนหลกฐานทร กนดในมซฮบฮะนะฟย และเปนทยอมรบส าหรบนกกฎหมายคนอนนอก เหนอจากมซฮบชาฟ อย ถงแมนกกฎหมายอสลามบางทานจะใหความหมายของอสตหสานไมเหมอนกนกตาม เชน บางคนให ความหมายของอสตหสานวา หมายถง สงทนกวเคราะหเหนวาดโดยปราศจากหลกฐาน ซงดวยสาเหตทความหมายนเองทนาจะท า ใหทานอหมามชาฟอยไมยอมรบอสตหสาน เปนแหลง ทมาของบทบญญตกฎหมายอสลาม ตวอยางของอสตหสาน เชน สทธในการดมน า และสทธในการเดนผานพนทการเกษตร (ทไดท าสญญาซอขายกน )ไมเขาในสญญาซอขาย เวนแตจะตองมขอตกลงกนไวในสญญา (Abdul Kharem al-Zaidan,1989 :131) 2. อลอศตศลาฮ คอ การก าหนดบทบญญตโดยการมงไปทผลประโยชนเปนหลก โดยไมมตวบทยอมรบวาใชไดหรอไมไดเพยงแตสาเหตและเหตผลคาบเกยวกน (Musa, n.d.: 200) นกกฎหมายอสลาม สวนใหญถอวา อลมะศอลฮ อลมรสะละฮ เป นแหลงทมาขอ งกฎหมายอสลามเชนเดยวกนกบแหลงทมาขางตน ตวอยาง เชน การรวบรวมพระมหาคมภร อลกรอานเปนเลมเดยวของทานคอลฟะฮอบบกร เพอรกษาผลประโยชนของประชาชาตอ สลาม และการก า หนดภาษท เปนธรรมในขณะทมความ จ าเปน เพอใชเปนคาใชจายในการบรการทวไป และใช ในโครงการตางๆทกอใหเกดประโยชนแกสงคมโดยรวม (Musa, n.d.: 201-202) นกวชาการดานกฎหมายอสลามทใชหลกการอลมะศอลฮ อลมรสะละฮมาก ทานหนงคอทานอหมามมาลก ซงทานถอวาการน าหลกการนมาใชเปนการกระท าทดมาก ทงนเพราะหากจะยด

69

เอาเฉพาะผลประโยชนทมตวบทยอมรบเทานน กจะท าใหผลประโยชนของมนษยชาตในภาพรวมถกละเลย ทงนผลประโยชนอาจจะแตกตางกนตามสถานการณและเวลา 3. อลอรฟ คอ การก าหนดบทบญญตโดยการใชประเพณทเปนทยอมรบโดยทวไปจากค าพดหรอการกระท า โดยไมขดกบตวบท จารตประเพณหรอ อรฟ เปนขอชขาดในการตดสนปญหาในการด ารงชวตของบรรดากลมชนทงหลาย ทไมมตวบทกฎหมายส าหรบพวกเขา จารตประเพณหรออรฟ จงเปนกฎหมายทใชตดสนปญหาระหวางมนษยมาตงแตสมยโบราณ ประเพณตาง ๆ บางอยางกเปนสงทดงาม บางอยางกเปนสงทนารงเกยจ ในมมมองของอสลาม ซงกฎหมายอสลาม ไดใหการยอมรบ กบจารตประเพณทดงามเทานนและปฏเสธกบประเพณทนารงเกยจและเลวทรามทงหลาย บรรดานกวชาการในดานกฎหมายอสลามไดอางหลกฐานทชถงสถานภาพของ จารตประเพณทเปนกฎหมายในการก าหนดบทบญญตทางศาสนา คอสงทไดรายงานไวโดย ทานอบดลลอฮ บน มสอด ซง เปนนกกฎหมาย อาวโสแหงบรรดาเศาะฮาบะฮของ ทานเราะ สล วา“สงใดทบรรดามสลมเหนวาเปนความด งามแลว สงนนยอมเปนความด ณ ทพระองค อลลอฮ ” (บนทกโดย อะหมด 1/379) ตวอยาง ของการใช จารตประเพณหรอ อรฟในการตดสนชขาด เชน การก า หนดสนสอดของหญงทแบงเปนสองสวน สวนหนงจายในขณะทท าการสมรส อกสวนหนงจายภายหลงการสมรส แตทงสองสวนนนถามไดถกก าหนดจ านวนไว กใหใชจารตประเพณหรอ อรฟ เปนตวก าหนดจ านวนของสนสอดทงสองสวนนน (Abdul Kharem al Zaidan, 1995:252)

2.4.3 ประเภทและความครอบคลมของของกฎหมายอสลาม(ฟกฮ)

นกวชาการดานกฎหมายอสลามไดแบงประเภทของกฎหมายอสลามในลกษณะท แตกตางกนออกไป ซงผวจยจะยดหลกทนกวชาการสวนใหญทไดแบงประเภทของกฎหมายอสลามไวพรอมกบแสดงถงความครอบคลมในดานตางๆดงน

1. อลอบาดาต (العبادات) คอศาสนพธตางๆ ซงเปนการก าหนดความสมพนธ ระหวางมนษยกบพระเจา เชน การละหมาด การถอศลอด การจายทานบงคบ(ซากาต) การประกอบพธฮจญ และอนๆ

2. อลอะฮวาลชชกศยะฮ(األحوال الشخصية) คอกฎหมายทางแพงในเรองทเกยวของ

70

กบครอบครว จากเรองการสมรส การหยาราง การสบสกล การเลยงดบตรการจายปจจยยงชพ การแบงมรดกและอนๆ

3. อลมอามาลาต (املعامالت)คอขอก าหนดหรอกฎหมายทบญญตขนมาเพอทจะ

ก าหนดกรอบความสมพนธระหวางเพอนมนษยดวยกน ในทางแพงและพาณชย เชนการซอขาย การเชาการหยบยม ตลอดถงการท านตกรรมประเภทตางๆ

4. อลอะฮกามสสลฏอนยะฮ วสสยาสะฮ (األحكام السلطانية والسياسة)คอกฎหมาย

ทวาดวยการเมอง การปกครอง และกฎหมายดานการตลาการ 5. อลอกบาต (العقوبات)คอกฎหมายทางดานอาญา การรกษาความสงบเรยบรอยใน

บานเมอง การลงโทษผกระท าความผดทางอาญา เชนการประหารชวตฆาตกร การลงโทษหวขโมย การลงโทษผดมเหลาเมายาเปนตน

6. อซสยาร (يارسال) คอกฎหมายทวาดวยความสมพนธระหวางประเทศ

7. อลอาดาบ วลอคลาค (األدب واألخالق) คอกฎหมายทวาดวยดานคณธรรม

จรยธรรมของประชาชน(Musthafa Bukha, Musthafa Khin,Ali al Sharbaji,1992:12-13)

2.4.4 ลกษณะส าคญของกฎหมายอสลาม(ฟกฮ)

ยสฟ กอรฏอวย (1993:45) เหนวาลกษณะส าคญของกฎหมายอสลามมหลายอยาง ดวยกนดงตอไปน

1. เปนกฎหมายของพระผเปนเจา หมายถง กฎหมายอสลามทงหลกการ และกฎ พนฐานตางๆเปนกฎหมายทอลลอฮ ก าหนดมาใหมนษยชาตใชจดระบบในการด าเนนชวตบนโลกนในทกๆดาน ดงนนจงสามารถถอไดวา ในอสลามผบญญตกฎหมายมเพยงอลลอฮ เทานน พระองคเปนผใชใหปฏบตในบางสง และพระองคเปนผหามในบางอยาง เปนผอนมต และไมอนมต พระองคเปนผอภบาล และเปนราชนยแหงสรรพสงทถกสราง นอกเหนอจากพระองคอลลอฮ แลว ไมมผใดทมสทธในการบญญตกฎหมายได นอกจากในกรณทพระองคอนญาตเทานน แตกหาใชเปนผบญญตไม แมกระทงทานศาสนทตกตาม ซงขอชขาดตางๆในอสลามอนประกอบดวย วาญบ สนนะฮ มบาห มกรห และหะรอม ลวนมาจากพระองคอลลอฮ องคเดยวเทานน

2. เปนกฎหมายทมความครอบคลมในทกดาน โดยกฎหมายอสลามมความ

71

ครอบคลมถงประเดนดงตอไปน ก. อบาดาต เปนกฎหมายทประมวลถงกฎหมายสวนบคคลในดานความสมพนธ

ระหวางมนษยกบพระผเปนเจา เชนการละหมาด การถอศลอด การประกอบพธฮจญ และอนๆ

ข.มนากะฮาต เปนกฎหมายทประมวลถงเรองครอบครว ไดแก เรองการแตงงาน

การหยา การจายคาอปการะเลยงด และอน ๆ ค. มอามาลาต ประมวลถงกฎหมายทางแพงและพาณชยในดานอนๆเชนการท า นตกรรมในดานตาง เๆชนการซอขาย การเชา การยมเปนตน ง. ญนาญาต ประมวลถงกฎหมายในทางอาญา เชน อาชญากรรมตาง ๆและ บทลงโทษในคดดงกลาวทศาสนาไดก าหนดไวแนนอนตายตว และทเปดโอกาสผพพากษาก าหนดโทษตามความเหมาะสมในหลายๆกรณ จ. ญฮาดหรอสยร เปนกฎหมายทประมวลไวในดานความสมพนธระหวาง ประเทศระหวางรฐตอรฐ

3. เปนกฎหมายทผปฏบตสามารถปฏบตไดจรง ในการบญญตกฎหมายอสลาม ผ บญญตรอบรถงสภาพตางๆของผปฏบต จงไดบญญตกฎระเบยบตางๆออกมาไมขดกบหลกธรรมชาตของผปฏบต ดงนน ในการใชใหปฏบตหรอในการหามปฏบตในสงหนงสงใด ปรากฏวาอสลามจะไมใชใหปฏบตในสงทเปนอนตรายตอผปฏบตและไมหามในสงทเปนปจจยในการด ารงชวตของมนษยผ ปฏบตเชนกน ดวยเหตนอลกรอานไดต าหนการหามในสงดๆมประโยชนทงหลาย และกประกาศชดวา สงดๆทมประโยชนเหลานเปนทอนมตส าหรบมนษยทงหลาย แตจะตองอยบนความพอด ไมฟมเฟอยเกนความจ าเปน ดงทพระองคอลลอฮ ไดตรสไววา

﴿

﴾

ความวา“ลกหลานของอาดมเอยจงเอาอปโภค(ใช)เครองประดบกายของพวกเจาทก (ครงทท าการภกดตออลลอฮท)มสยดและจงกน(บรโภค)จงดมและจงอยาฟ มเฟอย แท

72

จรงพระองคไมชอบบรรดาผทฟ มเฟอย” (อลอะรอฟ : 31)

﴿

﴾

ความวา “จงกลาวเถด (มฮมมด) วาสงเห ลานนส าหรบบรรดาผทศรทธา ในชวต

ความเปนอยแหงโลกน (และส าหรบพวกเขา)โดยเฉพาะในวนกยามะฮ ในท านองนนแหละเราจะแจกแจงโองการทงหลายแกผทร”(อลอะรอฟ : 32)

4. เปนกฎหมายทใหความสมดลระหวางความแนนอนตายตว และมความยดหยน

กฎหมายอสลามไดใหมสลมมอสระในการจดการกบชวต แตกไดก าหนดกรอบไวอยางแนนอนตายตวในทกๆเรอง ดวยเหตนนกกฎหมายอสลามจงพบวา กฎหมายอสลามประกอบดวยสวนตางๆตอไปน

1. สวนทแนนอนตายตว ไมสามารถเปลยนแปลงได เชนการละหมาด การจาย ซะกาต(ทานบงคบ) การถอศลอด การท าฮจญ การแตงงาน เปนตน สงเหลานเปนสงทแนนอนตายตวไมสามารถเปลยนแปลงได ไมวากรณใดๆ สวนนมปรมาณนอยมากเมอเทยบกบสวนอน ๆ

2. อลอฟว (สวนวาง) เปนสวนทพระองคอลลอฮ และเราะสล เจตนา ไมกลาวถง ซงนกกฎหมายไดเตมเตมในสวนนดวยวธการทเหนสมควร เชนการกยาส อสตหสาน มะศอลห จารตประเพณ หรออนๆทเหนวาจะกอใหเกดความสะดวกในการด าเนนชวตและไมผดหลกศาสนา สวนทเปนตวบททมความยดหยน สวนนเปนสวนทเปดกวางส าหรบการตความและการใหน าหนก ซงอาจแตกตางกนไปตามสภาพแวดลอมและความเหมาะสม(Al-Qardhawi, 1993: 45 -47,121-122,170-186,240-250)

73

2.5 กฎหมายอสลามเกยวกบการจดการมรดก ศาสนาอสลาม เปนศาสนา ทไดวางกฎระเบยบใหแกมนษยชาตในการด าเนนชวตใน

ทกมต เพอใหมนษยใชเปนครรลองชองทางในการใชชวตบนโลกน อสลามไดบญญตกฎหมายในเรองตางๆ เพอตองการใหมนษยอยกนอยางสนต มความสงบ ไมวาจะในระดบสงคมเลกๆ หรอสงคมใหญ นอกจากนนอสลามยงไดบญญตกฎระเบยบทตองการคมครองสทธของทายาทเกยวกบทรพยสนของผตายทกลายเปนมรดก ก าหนดขนตอนการจดการทรพยมรดกของผตาย เพอตองการกระจายความเปนธรรมไปสผทมสทธทกรายในกองมรดกของผตาย ก าหนดสทธของทายาทแตละคน ซงทงหมดเรยกไ ดวาเปนหลกการจดการมรดก

อสลามไดมาปฏรประบบและประเพณปฏบตของชาวอาหรบในยคมด ยคแหงความอธรรม โดยเฉพาะในเรองการจดการแบงมรดกของผตาย อาหรบในยคนนไมไดมองตวผมสทธรบมรดกจากพนฐานของความเปนทายาท ไมไดค านกถงศ กดศรของผหญงและเดก ไมไดเหลยวแลผทออนแอ และชรา ถาหากพวกเขาเหลานนไมมสวนรวมในสมรภมรบ พวกเขาจะแบงมรดกใหผมสวนรวมในการสรบตามล าดบความอาวโส ตอมาเมออสลามไดเขามาสสงคมอาหรบ กไดเปลยนแปลงประเพณปฏบตทไมเปนธรรมเหลานนโดยสนเชง อสลามไดหยบยนความเปนธรรมใหแกผหญง เดกเลก คนชรา และผทออนแอทกคนทมสทธในกองมรดกของผตายแตละราย

2.5.1 ขนตอนการจดการมรดก หรอสทธของผตายทเกยวของกบกองมรดก

ผมอ านาจ จดการทรพยมรดกตองจดการหรอจ าหนายทรพยมรดกในเรองตางๆตามล าดบดงตอไปน

1. ช าระหนหรอใชจายอนทเกยวของกบตวทรพยหรอเจามรดกทเกดขนกอนเจามรดก ตายตามล าดบการเกดหนหรอคาใชจายเชนวานน แตตองใหหนของอลลอฮอย ในล าดบ กอนหนของมนษย และหนหรอคาใชจายทเกยวกบตวทรพยอยล าดบกอนหนหรอคาใชจายทเกยวกบตวเจามรดก ใหถอวาการช าระหนทเกดจากการซอทรพยหรอจายคาซอทรพย ช าระหนหรอจายคาทฝงศพของผทอยในความรบผดชอบของเจามรดกในเรองการจดการศพ และคาสนไหมทดแทนอน

74

เกดจากการทเจามรดกท าใหบคคลอนถงแกความตายหรอไดรบบาดเจบเปนการช าระหน หรอเปนการใชจายอนทเกยวของกบตวทรพยหรอเจามรดก

2. จายคาจดการศพของเจามรดก 3. ช าระหนสนและการใชจายในคาใชจายอนจากหนสนหรอคาใชจายตามความใน

ขอ(1) 4. กระท าตามพนยกรรมและสงทถอเสมอนเปนพนยกรรม 5. แบงปนทรพยมรดกใหแกทายาท(ส านกงานศาลยตธรรม,2554:95-96)

สวนมศฎอฟา คน มศฎอฟา บฆอ และ อาล อชชรบาญย (1992:5/72) กลาววา “สทธตางๆทเกยวพนกบทรพยมรดกของผตายม 5 อยาง โดยเรยงล าดบการจดการดงตอไปน

1. หนสนทเกยวพนกบตวทรพยมรดกกอนทเจามรดกจะเสยชวต เชนการท า สญญาจ านองจ าน าทเจามรดกไดท าไวกบบคคลอน เมอเจาทรพยเสยชวตจ าเ ปนทจะตองไถถอนจ าน าจ านองดงกลาวกอนทจะจดการศพของเจาทรพย เพราะถอวาเปนภาระทจ าเปนเรงดวนทจะไดรบการจดการกอน เชนเดยวกบซากาต ( ทานบงคบ )หาก ครบเงอนไข หรอหนสนทผตายไดสรางไวกอนทเขาจะเสยชวต

2. การจดการศพของผตาย(เจามรดก) และการจดการศพของบคคลทอยภายใตความ รบผดชอบของเจามรดก คาใชจายในการจดการศพทจ าเปนกอนการช าระหนสนอนๆ นอกเหนอจากหนสนทกลาวมาในล าดบแรก และกอนททจะน าไปจดการตามพนยกรรม และกอนทจะน ามาแบงใหแกทายาท เพราะถอเปนภารกจเรงดวน ทเกยวพนกบสทธของผตายในฐานะทเปนมนษยทมเกยรตทตองไดรบการจดการศพเทาทจ าเปนอยางเหมาะสม การจดการศพทจ าเปนและเหมาะสมคอ ทกสงทกอยางทจ าเปนจะตองใชจายในการจดการกบศพของผตายเรมตงแตผตายเสยชวต จนกระทงเสรจสนการฝงอยางเรยบรอย โดยจะตองเปนการใชจายอยางไมฟมเฟอย และกไมตองประหยดจนเกนไป คอใหอยในความพอดเหมาะสมกบฐานะของผตาย และอยในขอบเขตทศาสนาบญญต คาใชจายในการจดการศพของบคคลทอยภายใตความรบผดชองของผตายกเชนเดยวกน จะตองน าคาใชจายทงหมดมาจากกองมรดกของผตายเทาทจ าเปน และจะตองไมฟมเฟอย และประหยดจนเกนไป คอใหอยในความพอประมาณและเหมาะสมกบฐานะของพวกเขา แตถาหากวาผตายเปนคนยากจน ไมมทรพยสนทจะน ามาใชในการจดการศพตวเองได กใหเอาคาใชจายในการจดการศพจากบคคลผทเปนผเลยงดเขาในขณะทเขามชวตอย แตถาหาก

75

บคคลเหลานนกไมมทรพยสนท จะมาเปนคาใชจายในการจดการศพ กใหเอาคาใชจายจากบยตลมาล(คลงของรฐ) ถาหากบยตลมาลไมมกใหเอาจากมสลมทมความร ารวย

3. ช าระหนสนอนทเกยวพนกบผตายหรอทอยภายใตความรบผดชอบของผตายซง หนสนประเภทนไมวาจะเปนหนสนทตดคางกบพระผเปนเจา เชนการช าระซะกาต(ทานบงคบ),การบนบาน,การจายกฟฟาเราะฮ(จายคาปรบ)ตางๆ หรอหนสนระหวางเพอนมนษยดวยกน เชนหนกยมเปนตน แตถาหากผตายตดคางหนทงสองประเภทระใหชดใชหนสนทผตายตดคางกบพระองค อลลอฮกอนหนสนระหวางเพอนมนษยดวยกน

4. พนยกรรมทผตายหรอเจามรดกท าไว คอใหปฏบตตามพนยกรรมทผตายได ก าหนดไวกอนการน ามรดกมาแบงกนระหวางทายาทดงทพระองคอลลอฮไดกลาวไววา

﴿ ﴾

ความวา“หลงจากพนยกรรมทผตายไดท าไวหรอหลงจากหนสนทผตายตดคางไว”

(อนนสาอ : 11)

ทงนไมไดหมายความวาจะตองจดการกบพนยกรรมกอนจดการเรองหนสนแตเปนการใหความส าคญกบเรองพนยกรรมและเปนการกระตนทายาทใหจดการเรองพนยกรรมใหเสรจเรยบรอยไปกอน เพราะเปนสงทอาจจะลมไดงาย

5. จดการแบงทรพยมรดกใหแกทายาทของผตาย หากมทรพยมรดกเหลอหลงจาก ทไดจดการไปตามขนตอนตางๆทไดกลาวมาแลว” (Musthafa Khin, Musthafa Bukha,Ali Charbaji,

1992: 5/72-74) 2.5.2 พนยกรรม (ال صية) 2.5.2.1 ความหมายของพนยกรรม )ตามหลกภาษา หมายถง (الوصية) لاأليصا ) แปลวาไปสงใหถง ค าวา(الوصية)กบค าวา( ءاأليصا )มความหมายอยางเดยวกนทางดานภาษา เชนกลาวค าวา ( หรอ(أوصيت لفالن بكدا

76

( لفالن بكدا اىل أوصيت ) หมายความวา “ฉนไดค ามนสญญากบเขา ” ค าวา บางครงหมายถง(الوصية)พนยกรรมทท าไวดงค าด ารสของพระองคอลลอฮ ทวา

﴿ ﴾

ความวา“ทงนหลงจากพนยกรรมทพวกเจาสงเสยมนไว” (อนนสาอ : 12)

﴿ ﴾

ความวา“พยานในการอางสทธระหวางพวกเจา ขณะเมอความตายจะมา ประสบกบคนใดคนหนงในหมพวกเจาในกรณทมการแตงตงผจดการเรอง ใดๆไว”(อลมาอดะฮ 106) สวนในดานศาสนาค าวา(الوصية) หมายถงการสละกรรมสทธในทรพยสน ซงจะมผลบงคบภายหลงเสยชวตไปแลว เรยกการสละนวา(التربع)เพราะความดทผกระท า(التربع)ไวในโลกดนยานจะสงผลไปถงเขาในวนอาคเราะฮ(Musthafa Khin, Musthafa Bukha,Ali Charbaji, 1992: 5/41) อสมาแอ อาล (2537: 14-16) กลาววา “พนยกรรม เปนนตกรรมอยางหนงซงกฎหมายอสลามใหการยอมรบแมวาจะมลกษณะขดกบหลกกฎหมายกตาม กลาวคอตามหลกกฎหมายนนการท านตกรรมจะท าไดในขณะทบคคลยงมชวตอยเทานนหากบคคลไดตายไปแลวจะไม สามารถท านตกรรมใดๆทเกยวกบทรพยสนของตนไดอกตอไป เพราะทรพยสนทงหมดของเขาไดตกทอดเปนของทายาทไปแลว แตกฎหมายอสลามไดเปดชองใหเจาของทรพยสนมโอกาสก าหนดการเผอตายดวยการใหเขาสามารถกระท าบางอยางโดยหวงผลบญ หรอเพอตอบแทนบคคลซงเคยมบญคณตอเขา หรอแมแตเพอหวงใหความชวยเหลอเพอนพองหรอญาต มตรบางคนทไมใชทายาทโดยธรรมของเขา กฎหมายอสลามเปดโอกาสใหเขาท านตกรรมโดยใหมผลเมอเขาเสยชวตไปแลว ” ทานเราะสล ไดกลาวไววา (( أعمالكه ي لكه ز ادة أم الكه بثنلث و اتكه عن عليكه تص الله إن ))

77

ความวา “แทจรงอลลอฮไดทรงมอบใหแกพวกเจาหนงในสามจากทรพยสนของเจา ตอนทพวกเจาเสยชวต เพอเพมผลงานของพวกเจา” (บนทกโดย อาบดาวด อบนมา ญะฮ และอตตรมซย)

2.5.2.2 การท าพนยกรรมในกฎหมายอสลาม อสลามไดก าหนดชองทางใหมสลมไดใกลช ด(التقرب)กบพระองคอลลอฮไวหลายชองทางดวยกน เชนการละหมาด การซอดาเกาะฮ (ท าทาน ) หรอการท าอบาดตในรปแบบตางๆ ส าหรบผทมความพรอมหรอมฐานะร ารวย มทรพยสนมากมาย อสลามยงเปดโอกาสใหแกคนกลมนอกชองทางหนงคอ การท าพนยกรรมยกทรพยสนของตนทมอยใหแกบคคลอน เพอการชวยเหลอกบบคคลเหลานนใหมโอกาสในการใชชวตในสงคมอยางสะดวกมากขน เปนการหยบยนความตองการใหแกพวกเขา เพมความเขมแขงทางฐานะครอบครว และเปนการแกปญหาสงคมและเศรษฐกจในเวลาเดยวกน การท าพนยกรรมถอวาเปนอบ าดตประเภทหนงทควรสงเสรมใหมการปฏบตอยางแพรหลายในสงคมมสลมโดยเฉพาะในกลมบคคลทมฐานะคอนขางจะร ารวย มความศรทธาและเสยสละสง เพราะนอกจากจะไดประกอบอบาดตตอพระองคอลลอฮ แลวผท าพนยกรรมยงไดรบความสมพนธทดจากผรบพนยกรรมและเ ครอญาตของบคคลเหลานนเปนการตอบแทนในโลกดนยาดวย อสลามยอมรบการท าพนยกรรม ถงแมจะขดกบหลกการกตาม กลาวคอการท านตกรรมใดๆนนจะท าไดขณะทบคคลยงมชวตอยเทานน เมอเขาเสยชวตไปแลว กไมสามารถทจะท านตกรรมใดๆได โดยเฉพาะทเกยวกบทรพยสน เพราะทรพยสนเหลานนจะกลายเปนกองมรดกและตกเปนของทายาทและผทมสทธทกคน ยกเวนการท าพนยกรรม แตอยางไรกตามการท าพนยกรรมนนผท าพนยกรรมจะตองท าในขณะทตนยงมชวตอย แตจะมผลหลงจากทผท าพนยกรรมนนไดเสยชวตไปแลวเทานนเรยกวาเปนการก าหนดเผอตายดงทไดกลาวมาแลวขางตน 2.5.2.3 องคประกอบของการท าพนยกรรม องคประกอบของการท าพนยกรรมม 4 ประการ

1. ค าเสนอ / ค าสนอง 2. ผท าพนยกรรม

78

3. ผรบพนยกรรม 4. ทรพยสนหรอสงทน ามาท าพนยกรรม ( Imam al-Nawawi, 1991:6/97)

1. ค าเสนอ และค าสนอง หมายถง ส านวนทใชในการท าพนยกรรมหรอ

แบบแหงการท าพนยกรรม พนยกรรมตามหลกกฎหมายอสลามเปนนตกรรมสองฝายซงตองมการเสนอและการสนอง การเสนอหมายถง การเสนอท าพนยกรรมของผท าพนยกรรมโดยใชค าเชนวา ”ฉนไดท าพนยกรรมบานหลงนใหแกเขา (ผรบพนยกรรม ) หรอฉนใหบานหลงนแกเขาหลงจา กทฉนเสยชวต หรอจงใหเงนของฉนจ านวนหนงหมนบาทแกเขา (ผรบพนยกรรม )หลงจากทฉนเสยชวต ” สวนการสนองคอการตอบรบการเสนอการท าพนยกรรม ซงจะกระท าไดตอเมอผท าพนยกรรมไดเสยชวตไปแลว การสนองรบในขณะทผท าพนยกรรมยงมชวตอยจะไมมผลใดๆทงสน ทงนเพราะผท าพนยกรรมอาจยกเลกหรอเพกถอนพนยกรรมเมอไหรกไดขณะทเขายงมชวตอย ดงนนผรบพนยกรรมไมมสทธในพนยกรรมเลยตราบใดทผท าพนยกรรมยงมชวตอย การสนองรบพนยกรรมนนไมจ าเปนตองกระท าทนททนใดทผท าพนยกรรมเสยชวต แตหากผรบพนยกรรมไมยอมรบหรอปฏเสธหลงจากผท าพนยกรรมเสยชวตแลว ทายาทโดยธรรมของผท าพนยกรรมอาจรองขอใหเขารบหรอปฏเสธ และหากเขายงไมยอมรบหรอปฏเสธกใหถอวา เปนการปฏเสธพนยกรรม จงถอวาพนยกรรมนนเปนโมฆะ

2. ผท าพนยกรรม จะตองเปนผทมกรรมสทธในทรพยสนทท า พนยกรรมโดย สมบรณชอบธรรม ผท าพนยกรรมจะตองบรรลศาสนภาวะ มสตสมปชญญะ ท าพนยกรรมโดยเตมใจมไดถกบงคบ ถาหากวาผท าพนยกรรมเปนผ เยาว วกลจรตหรอปญญาออน หรอถกบงคบ หรอระบบประสาทไมอยในสภาพปรกต การท าพนยกรรมของเขากใชไมได

3. ผรบพนยกรรม จะตองระบชดเจนแนนอนวาจะท าพนยกรรมใหแก ผใด หรอผใดเปนผรบประโยชนในพนยกรรม ผรบพนยกรรมจะตองมชวตอยหลงจากทเจามรดกหรอผท าพนยกรรมเสยชวตไป หากผรบพนยกรรมเสยชวตไปกอนเจามรดกหรอผท าพนยกรรม พนยกรรมนนจะเปนโมฆะ และผรบพนยกรรมจะตองไมใชฆาตกร หรอผจางวาน วางแผนหรอรวมมอฆาเจามรดก หรอ ผรบพนยกรรมอาจจะเปนนตบคคล ซงหมายถงการท าพนย กรรมเพอสาธารณประโยชน

เชน มสยด โรงเรยน และโรงพยาบาล ฯลฯ ( อสมาแอ อาล,2537: 102-103)

79

ดงนนสามารถกลาวไดวา ผรบพนยกรรมนนจ าแนกได 3 ประเภทดงน 1. ผรบพนยกรรมเปนบคคลคนเดยว หรอหลายคนทแนนอน 2. ผรบพนยกรรมเปนบคคลหลายคนทมจ านวนไมแนนอน 3. สาธารณะประโยชน

4. ทรพยสนหรอสงทน ามาท าพนยกรรม ซงสงทสามารถมอบใหตามพนยกรรมไดจะตองมลกษณะดงน

ก. ทกสงทเปนมรดกสามารถมอบหรอท าพนยกรรมได ดงนนสงทไม ถอวาเปนมรดกจงไมสามารถมอบตามพนยกรรมได เชนซากสตว เลอด สรา สกร ฯลฯ

ข. สงทมอบตามพนยกรรมจะตองเปนกรรมสทธโดยสมบรณและชอบ ธรรมของเจาของทรพยหรอผท าพนยกรรม

ค. สงทเจามรดกหรอผท าพนยกรรมระบในพนยกรรมนนจะตองไม เกนอตราเศษ 1 สวน 3 ของทรพยสนทผตายทงไว หลงจากทหกคาใชจายในการจดการศพ และช าระหนสนของผตายเรยบรอยแลว อสมาแอ อาล ( 2537: 29-31) กลาวา “พนยกรรมเปนนตกรรมทไมมผลบงคบตราบใดทผท าพนยกรรมยงมชวตอยเพราะผท าพนยกรรมจะเพกถอนเมอไรกได หรอไมกท านตกรรมอยางอนทมผลท าใหพนยกรรมทท าไปเปนอนยกเลกไป ทงนเพราะพนยกรรมมไดเกยวของกบทรพยสนของผท าพนยกรรมแต อยางใดตลอดเวลาทมชวตอย แมในชวงทผท าพนยกรรมก าลงปวยทน าไปสการเสยชวตกตาม ผรบพนยกรรมไมมสทธทจะทกทวงการกระท าตางๆของผท าพนยกรรมได แตเมอผท าพนยกรรมเสยชวตไปแลว พนยกรรมของเขาจะมผลบงคบตามกฎหมายทนท และไมมผใดสามารถจะเพกถอนพนยกรรมไดอกแมจะเปนทายาทโดยธรรมของผท าพนยกรรมกตาม พนยกรรมจะเกยวของกบกองมรดกทเหลอจากคาใชจายในการจดการศพของเจามรดกและการจายหนสนตางๆทเจามรดกไดกระท าไว โดยทจะเกยวของเพยงหน งในสามของกองมรดกทเหลอหลงหกคาจดการศพและหนของเจามรดก หากท าพนยกรรมมากกวาหนงในสามและทายาทโดยธรรมไมยนยอมกจะมผลแคหนงในสามและเปนโมฆะในสวนทเกน” 2.5.2.4 การท าพนยกรรมใหแกทายาท บรรดานกวชาการมความเหนทแตกตางกนเกยวกบการท าพนยกรรมใหแกทายาทนกวชาการสวนใหญมความเหนวา การท าพนยกรรมใหแกทายาทตกเปนโมฆะโดยสนเชง เพราะทานเราะสล กลาววา

80

(رواه اخلمسة اال النسائي) (( ل ارثث وصية ل حقه ح ي كل أعطى ق الله إن ))

ความวา“แทจรงพระองคอลลอฮไดประทานใหผมสทธทกคนซง สทธของเขา ดงนนจง

ไมมการท าพนยกรรมใหแกทายาทผมสทธในมรดก” (บนทกโดยนกบนทกหะดษทงหา (1)

นอกจากอนนะสาอย ) นกวชาการบางทานมความเหนวา อนญาตใหท าพนยกรรมใหแกทายาทไดหากบรรดาทายาทอนๆยนยอมใหท าเชนนนได ทานอบนอบบาสกลาววา ทานเราะสล กลาววา

)) (رواه دار القطين) يشاءالورثةالجتوز وصية لوارث اال أن ))

ความวา “ไมอนญาตใหท าพนยกรรมใหแกทายาทผมสทธในมรดก เวนแตทายาท จะมความประสงคเชนนน” (บนทกโดยดารลกฎนย ) 2.5.2.5 พนยกรรมในกฎหมายแพงและพาณชย กฎหมายแพงและพาณชยไดบญญตไววา การท าพนยกรรมนนจะตองท าตามแบบ ซงมอย 5 แบบดงน

1. พนยกรรมแบบธรรมดา ตามมาตรา 1656 บญญตไววา “พนยกรรม นน จะท า ตามแบบดงนกได กลาวคอตองท าเปนหนงสอลงวน เดอน ป ในขณะทท าขน และผท าพนยกรรมจะตองลงลายมอชอไวตอหนาพยานอยางนอยสองคนพรอมกน ซงพยานสองคนนนตองลงลายมอชอรบรองลายมอชอของผท าพนยกรรมไวในขณะนน การขด ลบ ตก เตม หรอการแกไข เปลยนแปลงอยางอนซงพนยกรรมนนยอมไมสมบรณ เวนแตจะไดปฏบตตามแบบอยางเดยวกบการท าพนยกรรมตามมาตราน” 2. พนยกรรมท าเปนเอกสารเขยนดวยลายมอตนเองทงฉบบ ตามมาตรา 1657 บญญตไววา “พนยกรรมนน จะท าเปนเอกสารเขยนเองทงฉบบกได กลาวคอ ผท าพนยกรรมตองเขยนดวยมอตนเองซงขอความทงหมด วน เดอน ป และลายมอชอของตน” .................................................................................... (1) นกบนทกหะดษทงหา หมายถง บคอรย มสลม ตรมซย อบนมาญะฮ และนาสาอย

81

3. พนยกรรมแบบเอกสารฝายเมอง ตามมาตรา 1658 บญญตไววา “พนยกรรมนน จะท าเปนเอกสารฝายเมองกได กลาวคอ (1) ผท าพนยกรรมตองไปแจงขอความทตนประสงคจะใหใสไวในพนยกรรมของตนแกกรมการอ าเภอตอหนาพยานอกอยางนอยสองคนพรอมกน (2) กรมการอ าเภอตองจดขอความทผท าพนยกรรมแจ งใหทราบนนลงไว และอานขอความนนใหผท าพนยกรรมและพยานฟง (3) เมอผท าพนยกรรมและพยานทราบแนชดวา ขอความทกรมการอ าเภอจดนนเปนการถกตองตรงกนกบทผท าพนยกรรมแจงไวแลว ใหผท าพนยกรรมและพยานลงลายม อชอไวเปนส าคญ (4 ) ขอความทกรมการอ าเภอจดไวนน ใหกรมการอ าเภอลงลายมอชอ และลงวน เดอน ป ทงจดลงไวดวยตนเอง เปนส าคญวา พนยกรรมนนไดท าขนถกตองตามบทบญญตอนมาตรา 1 ถง 3 ขางตน แลวประทบตราต าแหนงไวเปนส าคญ” 4. พนยกรรมแบบเอกสารลบ ตามมาตรา 1660 บญญตไววา “พนยกรรมนน จะท าเปนเอกสารลบกได กลาวคอ (1) ผท าพนยกรรมตองลงลายมอชอในพนยกรรม (2) ผท าพนยกรรมตองผนกพนยกรรมนน แลวลงลายมอชอคาบรอยผนกนน (3) ผท าพนยกรรมตองน าพนยกรรมทผนกนนไปแสดงตอกรมการอ าเภอ และพยานอกอยางนอยสองคน และใหถอยค าตอบคคลทงหมดเหลานนวาเปนพนยกรรมของตน ถาพนยกรรมนนผท าพนยกรรมมไดเปนผเขยนเองโดยตลอด ผท าพนยกรรมจะตองแจงนามและภมล าเนาของผเขยนใหทราบดวย (4) เมอกรมการอ าเภอจดถอยค าของผท าพนยกรรม และวน เดอน ป ทน าพนยกรรมมาแสดงไวบนซองนนและประทบตราต าแหนงแลว ใหกรมการอ าเภอผท าพนยกรรมและพยานลงลายมอชอบนซองนนการขดลบ ตก เตม หรอการแกไขเปลยนแปลงอยางอนซงพนยกรรมนนยอมไมสมบรณ เวนแตผท าพนยกรรมจะไดลงลายมอชอก ากบไว” 5. พนยกรรมแบบท าดวยวาจา ตามมาตรา 1663 ซงบญญตไววา “เมอมพฤตการณพเศษ ซงบคคลใดไมสามารถจะท าพนยกรรมตามแบบอนทก าหนดไวได เชน ตกอยในอนตรายใกลความตาย หรอเวลามโรคระบาด หรอสงคราม บคคลนนจะท าพนยกรรมดวยวาจากไดเพอการน ผท าพนยกรรมตองแสดงเจตนาก าหนดขอพนยกรรมตอหนาพยานอยางนอยสองคนซงอยพรอมกน ณ ทนน

82

พยานสองคนนนตองไปแสดงตนตอกรมการอ าเภอโดยมชกชาและแจงขอความทผท าพนยกรรมไดสงไวดวยวาจานน ทงตองแจงวน เดอน ป สถานททท าพนยกรรมและพฤตการณพเศษนนไวดวย ใหกรมการอ าเภอจดขอความทพยานแจงนนไว และพยานสองคนนนตองลงลายมอชอไว หรอมฉะนน จะใหเสมอกบการลงลายมอชอไดกแตดวยลงลายพมพนวมอโดยมพยานลงลายมอชอรบรองสองคน ” (ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย, 2544: 541-544)

2.6 วรรณกรรมทเกยวของ

ผวจยไดศกษาวรรณกรรมทเกยวของกบเนอหาของผวจยจากหนงสอ ต ารา

วทยานพนธ และอนไ ทงทเปนภาษาอาหรบและภาษาไทย ซงมรายละเอยดดงน 2.6.1 หนงสอ 1. “ฟกฮ อลมนฮะญย” ของมศฎอฟา อลคน มศฎอฟา อลบฆอ และอาล อชชรบาญย หนงสอเลมนผแตงไดเขยนเรองเกยวกบมรดกโดยเรมจากการใหความหมายของมรดกทงในดานหลกภาษาและดานวชาการ องหลกฐานจากอลกรอาน หะดษ ตอมาไดกลาวถงสทธตางๆทผกพนกบกองมรดกของผตาย เงอนไขการแบง มรดก ขอหาม การกนสทธในการรบมรดก และยงไดกลาวถงวธการค านวนในการแบงมรดกพรอมยกตวอยางและมตารางประกอบอยางละเอยดท าใหผอานสามารถเขาใจปญหาตางๆไดดมาก และนคอจดเดนของหนงสอเลมนทผวจยคดวาทกคนทอยากจะท าความเขาใจกบวชาการจดการมรดกควรทจะอานต าราเลมนประกอบดวยเพอจะชวยในการท าความเขาใจไดดขน 2. “ฟก อลวาแดะฮ ” ของ มฮมหมด บกกร อสมาแอล หนงสอเลมนผแตงไดเขยนเกยวกบมรดกโดยเรมจากนยามของมรดกเชนกน และไดกลาวถงฮกมะฮทพระองอลลอฮไดบญญตเรองมรดก เงอนไขของการรบมรดก สาเหตของการรบมรดก ขอหามในการรบมรดก ตอมาไดกลาวถงทายาทประเภทตางๆ โดยแยกฝายผชาย ฝายผหญง ทายาทประเภทฟรฏ อะศอบะฮ และตอมาผแตงไดอธบายการแบงมรดกในกรณยกเวนหรอในกรณพเศษในรปแบบตางๆ จดเดนของหนงสอเลมนคอมความละเอยดในสาระของวชานอยางครบถวน แตผแตงไมไดยกตวอยางประกอบและไมมตารางอธบายเหมอนกบ “ฟกฮ อลมนฮะญย ” ของมศฎอฟา อลคน มศฎอฟา อลบฆอ และอาล อชชรบาญยขางตน

83

3. “ฟตฮลวะฮาบ บชรฮ มนฮะญย อฎฎลลาบ” ของชยค อลอสลาม อาบยะหยา ซะการยา อลองศอรย หนงสอเลมนผแตงไดเรมในประเดนสทธทเกยวพนกบกองมรดกของผตาย และสทธของทายาทกลมอศฮาบลฟรฎ (ทายาทผรบสวนก าหนด ) และไดกลาวถงการกนสทธ วธการแบงมรดกใหแกทายาท วธการปรบสวน และผแตงยงกลาวถงการท าพนยกรรม ผวจยเหนวาจดเดนของหนงสอเลมนคอเปนต าราทเกาแกมาก สามารถน ามาอางองไดเปนอยางด แตจดดอยคอหนงสอเลมนไมมตวอยางประกอบเหมอนกบหนงสอในยคสมยใหม 4. “กฟายะตลอคยาร ฟ ฮลล ฆอยะตล อคตศอร ” ของอหมามตกยดดน อาบ บกการ บนมฮมหมด หนงสอเลมนผแตงไดเรมบรรยายทประเดนของทายาททงฝายผชายและฝายผหญง ผทมสทธและผทโดนกนสทธในการรบมรดก และไดกลาวถงทายาทประเภทอะศอบะฮ และสดทายไดกลาวถงเรองการท าพนยกรรม จดเดน ของหนงสอเลมนคอผแตงไดเขยนในลกษณะทสนมากไมไดอธบายอยางละเอยดถถวนเหมาะแกการทบทวนประเดนของเรอง แตผแตงไมไดยกตวอยางประกอบ 5. “อะฮกาม อตตะรกาต วาอลมะวารษ” ของมฮมหมด อาบซะเราะฮ ผแตงไดอธบายสทธในการรบมรดก สทธทเกยวพนกบกองมรดกของผตาย ทายาทภาคฟรฎ ภาคอะศอบะฮ อธบายวธการแบงมรดก และผแตงไดน าเสนอความคดเหนของอละมาอทแตกตางกน และยงเปรยบเทยบระหวางความคดเหนเหลานนอกดวย และนถอวาเปนจดเดนของหนงสอเลมน 6. “อตตะรกะฮ วาอล มรอษ ฟ อลอสลาม” ของมฮมหมด ยสฟ มซา หนงสอเลมนผแตงไดกลาวถงประวตในการจดการมรดกของชาวอาหรบในยคกอนอสลาม การจดการแบงมรดกของชาวยว ชาวโรมน และไดกลาวถงการแบ งมรดกในอสลาม โดยเรมจากใหความหมายของมรดก หลกการ เงอนไข สาเหต และกฎเกณฑตางๆในการแบงมรดก ตอมาไดกลาวถงทายยาทในภาคฟรฏ ภาคอะศอบะฮ การกนสทธ วธการแบงมรดก จดเดนของหนงสอเลมนคอมความละเอยดในดานตางๆของเนอหามาก 7. “เราเฎาะฮ อฎฎอลบน ” ของอหมามอนนะวาวย โดยผแตงไดอธบายความหมายของมรดก หลกการ เงอนไขในการแบงมรดก ทายาททงฝายผชาย ฝายผหญง ทายาทในภาคฟรฏ ทายาทในภาคอะศอบะฮ และไดอธบายวธการแบงมรดกอยางละเอยด จดเดนของหนงสอเลมนคอส านวนทผแตงใชเปนส านวนทสามารถอานไดงาย และเปนห นงสอทเหมาะแกการอางอง โดยเฉพาะในมซฮบอชชาฟอย 8. “อลวะญซ ฟ อลมรอษ” ของอารฟ คอลล อาบอด หนงสอเลมนกคลายๆกบหนงสอเลมอนๆ โดยไดเรมกลาวถงตงแตการใหความหมายของค าวามรดก ประวตการแบงมรด กของ

84

ชาวยว ชาวโรมน ประวตการแบงมรดกของชาวอาหรบในยคกอนอสลาม และตอมาไดกลาวถงการแบงมรดกในหลกกฎหมายอสลาม หลกการ เงอนไข และสาเหตในการรบมรดก ประเภทของทายาททงภาคอศฮาบลฟรฎ(ผรบสวนก าหนด) ภาคอะศอบะฮ ฐานโจทยและการปรบฐานโจทย และผแตงยงไดกลาวถงการแบงมรดกในกรณพเศษ การท าพนยกรรม และผแตงยงยกตวอยางประกอบพรอมอธบายรายละเอยดอกดวย และนคอจดเดนของหนงสอเลมน 9. “อล ฟกฮ อล อส ลามย วะอะดลละตฮ ” ของวะฮบะฮ อซซฮยลย หนงสอเลมนผแตงไดกลาวตงแตความหมายของมรดก สทธทเกยวพนกบกองมรดกของผตาย หลกการ เงอนไข ตางๆในการรบมรดก ประเภทของทายาท การกนสทธ ตลอดถงเรองพนยกรรมและประเดนทเกยวของกบการแบงมรดกอยางละเอยด และผแตงยงไดน าเสนอความคดเหนของนกวชาการทมความคดเหนทแตงตางกนในบางประเดนของปญหา และผแตงยงไดตรแยะฮ (ชน า)ในประเดนดงกลาวอกดวย และนถอวาเปนจดเดนของหนงสอเลมน และอกหลายอยางทเปนจดเดนของหนงสอเลมน เช น ผ แตงไดใชส านวนทอานงาย ไดแยะประเดน หวขออยางชดเจนสะดวกในการศกษาคนควา เหมาะแกการององเปนอยางมาก

2.6.2 วทยานพนธ 1. “การแบงทรพยมรดกตามกฎหมายอสลาม ศกษาเปรยบเทยบกบกฎหมาย

มรดกไทย ” ของมะดาร โตะและ วทยานพนธเลมนผเขยนไดกลาวถงแนวคดในการแบงมรดกของชาวยวในอดต แนวคดในการแบงมรดกในศาสนาอสลาม และแนวคดในการแบงมรดกตามหลกกฎหมายแพงและพาณชยของไทย ตอมาผเขยนไดลงในรายละเอยดของหลกการ ขนตอน และเงอนไขการแบงมรดกทงในกฎหมายอสลามและกฎหมายแพงและพาณชยของไทย สดทายผเขยนไดเปรยบเทยบระหวางทงสองกฎหมาย จดเดนของวทยานพนธแลมนอยทผอานสามารถเหนความเหมอนและความแตกตางในหลกการ เงอนไข และวธการแบงมรดกระหวางกฎหมายอสลามและกฎหมายแพงพาณชยของไทยได

2. “ผลกระทบของการใชกฎหมายอสลามวาดวยครอบครวและมรดกใน จงหวดชายแดนภาคใต” ของอสมาแอ เจะ วทยานพนธแลมนผเขยนไดกลาวถงสทธในการรบมรดกตามหลกกฎหมายอสลามตามมซฮบอหมามอชชาฟอย และอธบายถงผมสทธรบมรดกทงฝายทเปยผชายและเปนผหญง และไดแยกทายาทฝายทเปนผรบสวนก าหนด (ฟรฏ) และผรบสวนเหลอหรออะศอบะฮและไดแสดงตารางผมสทธและผถกกนสทธ และรายละเอยดอนๆทเกยวของกบการแบงมรดก

85

3. “อลหกก อลมตะอลลเกาะฮ บตตะรกะฮ” ของอสมาแอ อาล โดยผเขยนได อธบายความหมายของมรดก ขนตอนการจดการมรดก หรอการจดล าดบกอนหลง ในการจดการมรดกของผตาย เชน การจดการศพ การช าระหนสน การปฏบตตามพนยกรรม การแบงมรดกใหแกทายาท โดยกลาวถงหลกการ เงอนไข สาเหตในการรบมรดกการไดสทธ การเสยสทธ การตดสทธในการรบมรดก และผเขยนยงไดบอกแนวคดของอละมาอทมความคดเหนทแตกตางกนในบางประเดนของเรองดงกลาวอกดวย จากหนงสอ ต ารา วทยานพนธ และเอกสารทเกยวของทงหมดทผวจยไดกลาวถงขางตน สรปไดวา สวนใหญผเขยนไดธบายหวขอการจดการมรดกในรปแบบทคลายๆกนกลาวคอ เรมจากการใหความหมายของค าวามรดกและอางหลกฐานจากอลกรอาน หะดษ ตอมากกลาวถงหลกการ เงอนไข ขนตอน และวธการจดการมรดกตามหลกกฎหมายอสลาม และกลาวถงประเภทของทายาทในรปแบบตางๆ ผทถกกนสทธ ตลอดถงการแบงมรดกในกรณพเศษหรอในกรณยกเวน แตกมบางเลมทไดกลาวถงประวตการจดการแบงมรดกในยคกอนอสลาม ประวตการจดการแบงมรดกของชาวยว ชาวโรมน และไดกลาวถงพฒนาการของการจดการมรดกในอสลาม ซงสวนใหญกจะสอดคลองกบงานวจยทของผวจยทไดกลาวถงตงแตความหมายของมรดก หลกการ เงอนไข ขนตอนการจดการมรดกตามหลกกฎหมายอสลาม และผวจยพยายามยกตวอยางพรอมกบท าตารางประกอบเพอใหผอานไดท าความเขาใจในเนอหาไดสะดวกยงขน เพอเปนประโยชนตอการศกษาและสงคมตอไป องฉาอลลอฮ