197

บทท 4 สภาพปญหาความขดแยงในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต

บทนเปนการศกษาสภาพปญหาความขดแยงในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต เพอใหเขาใจถงประวตศาสตรในเชงพนทของจงหวดชายแดนภาคใตไดดยงขน ซงจะน าไปสการเขาใจสภาพปญหาทเกดขนสงผลตอเนองใหสามารถเสนอแนะแนวทางจดการความขดแยงไดอยางดย งขน ประกอบดวย การศกษาปญหาความขดแยงในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต พฒนาการทางประวตศาสตรของจงหวดชายแดนภาคใต การศกษาองคความรเกยวกบสามจงหวดชายแดนภาคใต การศกษาองคความรในมตปญหาความขดแยง พฒนาการทางภมรฐศาสตรของสามจงหวดชายแดนภาคใต ก าเนดขบวนการแบงแยกดนแดนในจงหวดชายแดนภาคใต พฒนาการทางภมรฐศาสตรของสามจงหวดชายแดนภาคใต สภาพปญหาความขดแยง ในสามจงหวดชายแดนภาคใต มรายละเอยดดงตอไปน

4.1 การศกษาปญหาความขดแยงในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต

ลกษณะพเศษของสามจงหวดชายแดนภาคใตคอวฒนธรรมของประชากรในพนททแตกตางไปจากสวนอนของประเทศไทย ประชากรสวนใหญ นบถอศาสนาอสลาม โดยมประชากรชาวไทยพทธอาศยอยเปนสวนนอยกระจายอยทวไปทงในเขตเมองและชนบทของพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต ประกอบดวย จงหวดปตตาน ยะลา และนราธวาส วถการด าเนนชวตของประชาชนในพนทนจงมอตลกษณทเฉพาะและชดเจน ดานการสอสารของประชาชนในพนทโดยสวนใหญใชภาษามาลาย (ยาว) เปนภาษาพดในชวตประจ าวน ซงเปนภาษาเดยวกบชาวมลายทางตอนเหนอของประเทศมาเลเซย ท าใหประชากรสวนใหญในพนทนมขนบธรรมเนยมประเพณและวฒนธรรมทสอดคลองกบศาสนาอสลาม และมความแตกตางจากวฒนธรรมหลกของคนไทยในพนทและโดยทวไป อกทงยงเปนพนททมสภาพแวดลอมและบรบททแตกตางจากพนทอน ทงในแงของความเปนมาทางประวตศาสตร ความหลากหลายทางเชอชาต ศาสนาและวฒนธรรม รวมถงการเกดสถานการณความไมสงบในพนทอยางตอเนอง กอใหเกดผลกระทบตอการด ารงชวตและการประกอบอาชพของประชาชน แมแตการด าเนนงานตามภารกจของหนวยงานทงภาครฐและเอกชนกจ าเปนตองปรบตวใหมทศทางทสอดคลองกบบรบทดานพนทเปลยนแปลงไป (บษบง ชยเจรญวฒนะ และคณะ , 2551 ; คณะกรรมาธการการศกษา ส านกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎร, 2553) นอกจากน เสรมศกด วศาลาภรณ (2552) ไดกลาววา สามจงหวดชายแดนภาคใตเปนพนทซงมลกษณะทแตกตางไปจากพนทอนหลายประการ

198

โดยเฉพาะเรองของประชากรสวนใหญทเปนชาวไทยมสลม ท าใหเกดความเฉพาะทแตกตางจากประชากรสวนใหญในประเทศ 2 ประการ คอ ลกษณะประชากรทนบถอศาสนาอสลามและการเปนชนกลมนอยของประเทศ และเมอประกอบกบความเปนมาทางประวตศาสตรของกลมชาวมสลมในพนทจงหวดชายแดนภาคใตทผกพนใกลชดกบมาเลเซยอยางมาก เปนผลใหเกดปญหาทางการเมองและการปกครองของประเทศมาโดยตลอด เชน ปญหาขบวนการแบงแยกดนแดน โดยน าเรองของความแตกตางทางดานเชอชาต ศาสนา และวฒนธรรม มาเปนเครองชกจงใหชาวไทยมสลมเกดทศนคตทไมดตอรฐบาลและสรางความแตกแยกใหเกดขนจนน าไปสปญหาความมนคงของชาต 4.1.1 พฒนาการทางประวตศาสตรของจงหวดชายแดนภาคใต

การเขาใจการเมองของคาบสมทรมลาย เปนส งทท าให เราตองเข าใจวามความสมพนธระหวางรฐไทยกบรฐปตตานทเกดขนในอดต รฐไทยหรอสยามในทนคอราชอาณาจกรสยามทมกรงศรอยธยาและกรงเทพเปนศนยกลางในดนแดนลมน าเจาพระยา สวนรฐปตตานนนเปนรปแบบโครงสรางสมพนธและการตอสทางอ านาจในภมภาคคาบสมทรมลายระหวางหนวยการเมองทงสองแบบเกดขนในหวงเวลาอนยาวนานอยางนอยทสดเทาทมเอกสารบนทกไวตงแตศตวรรษท 16 ถาเราสงเกตจากประวตศาสตรทองถนของปตตาน ความสมพนธระหวางอ านาจทางการเมองทงสองจนกระทงกอนศตวรรษท 19 กจะปรากฏใหเหนชดในสองลกษณะใหญๆ คอ การใหบรรณาการและการท าสงครามระหวางกน การใหเครองราชบรรณาการฝายปตตานเปนผให และการท าสงครามกคอ ฝายสยามสวนใหญยกก าลงมารบเพอโจมตปตตาน นคอลกษณะพเศษของความสมพนธระหวางปตตานกบสยามกอนศตวรรษท 19 ซงจบลงดวยการสญเสยของอ านาจสลตานปตตานแกรฐสยามในป พ.ศ.2328 หรอ ค.ศ.1785 หลงจากนนความสมพนธกเปลยนไปเปนรปการปกครองแบบหวเมองชนนอกกบศนยกลางคอกรงเทพ แตการตอสในลกษณะสงครามและการกอกบฏลกขนสกยงเปนรปแบบความสมพนธทเกดขนจนกระทงเกดการบรณาการของรฐไทยใหเปนรฐชาตสมยใหมในสมยรชกาลท 5 นน สมพนธภาพทางอ านาจกเปลยนไป และประวตศาสตรของความสมพนธระหวางรฐสยามกบรฐปตตานในหวงระยะเวลาอนยาวนานตามทมปรากฏในต านานปาตาน (Hikayat Patani) ซงผวจยไดล าดบพฒนาการความขดแยงท เกดขนในบรบทของจงหวดชายแดนภาคใตจาก สภาทปรกษาเสรมสรางสนตสขจงหวดชายแดนภาคใต (2551) ; วน มะโรหบตร (ม.ป.ป.) ; Ahmad Fathy al-Fatani แปลโดย นอบดลรากบ ศรเมธากล (2543) ดงรายละเอยดตอไปน

199

ตารางท 4.1 พฒนาการของประวตศาสตรของความขดแยงในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต

ป พฒนาการของความขดแยง พ .ศ. 2054 –2016 มะละกาตกอยภายใตอ านาจการปกครองของโปรตเกส ปตตาน

ตอนรบการมาเยอนของเรอการคาโปรตเกสล าแรกสลตานมซฟฟารชาห บตรของอสมาแอลชาห เดนทางไปโจมตสยามในสมยพระมหาจกรพรรดโดยใชทหารประมาณ 1, 500 คน สามารถยดราชวงกษตรยสยามไวไดตอมาทหารอยธยาไดยดพระราชวงคน ระหวางเดนเรอกลบสลตานมซฟฟารชาห สนพระชนมอยางกะทนหนทปากแมน าเจาพระยา การรบครงนถอไดวาเปนสงครามครงแรกระหวางปตตานกบสยาม

พ .ศ. 2107 -2127 สลตานมนซรชาห อนชาของสลตานมซฟฟารชาห ไดปกครองปตตาน สลตานมนซรชาห ไดสงเสยกอนสนพระชนมวาใหราชบตรของสลตานมซฟฟารชาห คอปาตกสยามไดสบทอดราชสมบตแทนพระองค พ .ศ . 2116 ราชาปาตกสยามพรอมกบนองสาวถกลอบปลงพระชนมและราชาบมบงเชษฐาถกสงหารขณะหนออกจากราชวงราชาบาฮาดร พ .ศ . 2127 ราชาบาฮาดรถกสงหารโดยราชาบมาซงเปนลกพลกนองของพระองค และตอมาราชาบมาถกถกสงหารเชนกน

พ .ศ. 2146 – 2180 สยามเรมโจมตรฐปตตานในสมยราชนฮเยา แตปตตานสามารถปองกนตนเองได พ .ศ. 2175 สยามท าสงครามกบปตตานครงท 2 ใน

สมยราชนอง พ .ศ . 2176-2177 สยามท าสงครามกบปตตานเปนครงท 3 ในสมยราชนอง เชนกน ในการท าสงครามทงสองครงสยามไมสามารถยดครองปตตานได เพอการปองกนการโจมตของสยามราชนองไดระดมก าลงพลจ านวน 23, 000 คน เสรมดวยก าลงพล

ของรฐกลนตน รฐปาหง และรฐโยโฮรรวมกนถง 30 , 000 คน และในพ.ศ. 2178 ราชนองสนพระชนม

พ .ศ. 2181 – 2310 สยามไดท าสงครามกบปตตานเปนครงท 4 โดยการน าทพของเจาเมองนครศรธรรมราชออกญาเสนาภมข หรอขนนางชาวญปนทชอ

200

ป พฒนาการของความขดแยง ยามาดาในพ .ศ . 2181 เปนตนมากระทงถงเมอปตตานตกอยภายใตอ านาจของสยามในป พ .ศ . 2328 ไมเคยเกดสงครามอกเลยระหวางทงสองรฐเพราะเครองราชบรรณาการถกสงอยเสมอ และปตตานไดหยดสงเครองราชบรรณาการตอสยามในป พ .ศ. 2310 เมออยธยาตกอยภายใตอ านาจของพมาเพราะเหตดงกลาวท าใหปตตานกลายเปนอสระจากสยาม จนกระทงถง พ .ศ. 2328

พ .ศ. 2334 -2351 เตงกรามดน เจาเมองปตตานสมคบกบโตะสาเยกโจรสลดจากอนเดยกอกบฏยกทพเขาตเมองสงขลาไดส าเรจ เตงกลามตนปกครองปตตานอย 5 ป )พ.ศ. 2329-2334 (การตอสของเตงกลามดนเปนการตอสเพอ

เปนอสระจากอ านาจของสยามแตถกสยามปราบปรามและจบกม สดทายสยามไดแตงตง “ดาโตะปงกาลน ” เปนเจาเมองแทน

พ .ศ. 2352 -2359 รชกาลท 2 ไดแตงตงใหนายขวญซายเปนเจาเมองปตตานตงแต พ .ศ.1808-1815 และตอมาแตงตงนายพายเปนพระยาตานตอจากนายขวญซายผเปนพชาย และในป พ .ศ . 2359 สยามไดแบงการปกครองเมองปตตานออกเปน 7 หวเมอง ประกอบดวย ปตตาน ยะหรง หนองจก สายบร ยะลา รามน และระแงะ และใหหวเมองทง 7 ขนกบเมองสงขลา

พ .ศ. 2373 -2384 ตนกปะแงรน )เจาเมองไทรบรคนเกา (รวมกบหลานชายและพรรค

พวกยดเมองไทรบร และในป พ.ศ .2375 กองทพของปตตานรวมกบกองทพเจาเมองไทรบรรวมกนตอสทพของสยามและทพเมองไทรบร และปตตานพายแพ มบนทกไววาเมอสยามตปตตานจนแตกพายและได ก ว าดต อน เ ช ลยจ ากป ต ต าน จ า น วน 4 , 000 คน ไปย งกรงเทพมหานคร

201

ป พฒนาการของความขดแยง พ .ศ. 2385 ไดมความพยายามจะแยกเมองไทรบรออกเปนเมองเลกเมองนอย

เสมอนเมองปตตานทมการแบงออกเปน 7 หวเมอง เพอใหออนก าลงลงและจะไดปกครองไดงายขน จนในทสดเพอไมใหมการกอกบฏขนอก สมเดจพระนงเกลาเจาอยหวไดแบงเมองไทรบรออกเปน 4 หวเมอง ไดแก ไทรบร สตล ปะลส กะบงปาส

พ .ศ. 2438 เนองจากการเขามามอ านาจของชาตตะวนตกเหนอดนแดนแถบนตงแตรชสมยของรชกาลท 3 เรอยมาจนถงสมยของรชกาลท 5 ตองม

การวางรปแบบการปกครองแบบไมมการก าหนด “แนวนโยบายการปฏรปการปกครอง ร.ศ. 114 ”ซงก าหนดสงทตองท าระยะแรก คอ ลด

อ านาจของเจาเมองลง เพอทจะกระชบอ านาจของรฐบาล สวนกลางเหนอประเทศราชมากขน

พ .ศ. 2439 -2444 รชกาลท 5 เรมวางนโยบายลดอ านาจเจาเมอง จนถง พ .ศ . 2441 พระยาสขมไดน านโยบายการปฏรปแนวใหมไปใชในหวเมองทง 7 คอ การยกเลกการผกขาดภาษ ยกเลก ระบบศาลเดมใหเปลยนเปนระบบศาล

เดยว สวนคดอาญาใหใชกฎหมายสยาม พ .ศ . 2444 สยามออกขอบงคบส าหรบปกครอง 7 หวเมอ ง ร .ศ . 120 พรอมกบแตงตงเตงกอบดลกาเดร บนเตงกกามารดดน ซงไดรบบรรดาศกดเปนพระยาวชตภกด เมอ พ .ศ . 2442 เปนเจาเมองปตตานขาหลวงใหญประจ าบรเวณ

7 หวเมอง คนแรก คอ พระยาศกดเสนย )หนา บนนาค(

พ .ศ. 2449 ในชวงปลายสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว เรมเกดเหตการณความไมสงบขนในทองทตางๆ ซงมกจะมผกลาววา เบองหลงของเหตการณเกดจากการสนบสนนของเจาเมองเกาทเสยผลประโยชน หลงจากนนพระองคจงไดทรงใหกรมพระยาด ารงราชานภาพคดหาวธการปกครองโดยรฐบาลไดมการแกไขปรบปรงวธการบรหารราชการใหม ดวยการจดตงมณฑลปตตานขนในป พ .ศ . 2449 และก าหนดนโยบายการปกครองบรเวณ 7 หวเมองใหรดกมยงขน

พ .ศ. 2454 พระยาวชตภกด ยนค ารองขอรบเบยหวดยอนหลงแตไมไดรบการพจารณา ตอมาในปพ .ศ . 2460 กไดยนเรองขอกรรมสทธครอบครอง

202

ป พฒนาการของความขดแยง ทดนเดมจ านวน 600 แปลง โดยอางวาเปนมรดกและศาลไดพจารณายดทดนดงกลาวเขาเปนทรพยแผนดน เพราะถอวาเปนกบฏ จากสาเหตนเองไดสรางความโกรธแคนใหกบพระยาวชตเปนอยางมาก

พ .ศ. 2474 ในรชสมยของรชกาลท 7 ไดทรงใหประกาศยกเลกมณฑลปตตาน ยบสายบรลงเปนอ าเภอหนงขนกบจงหวดปตตาน และระแงะเปนอ าเภอ สวนปตตานและยะลามฐานะเปนจงหวดเทยบเทาจงหวดสงขลา พ .ศ.2475 การปฏวตเปลยนแปลงการปกครอง โดยกลมคณะราษฏรเปนการสนสดของระบบสมบรณาญาสทธราชย

พ .ศ. 2481-2489 เรมนโยบายรฐนยมโดยหลวงพบลสงคราม ตงแตเดอนมถนายน พ.ศ.2482 ถง เดอนมกราคม พ .ศ . 2485 รวม 12 ฉบบ โดยมหลกการวา “ประเทศไทยเพอชาตเชอไทย พ .ศ . 2488 วนท 8 พฤษภาคม

2488 พระราชกฤษฎการวาดวยการศาสนปถมภฝายอสลาม พ .ศ.2488 ปรบปรงต าแหนง ทางศาสนาอสลามมการสบตอต าแหนงจฬาราชมนตร ซงเปนประมขทางศาสนา )นายแชม พรหมยงค (

พ .ศ. 2490 -2497 หะยสหลง เปนตวแทนของชาวมลายมสลมยนค าขอ 7 ขอตอรฐบาลพลเรอตรถวลยธ ารงนาวาสวสด เมอวนท 3 เมษายน พ .ศ . 2490 แต

ไมไดรบการตอบสนองและเกดการเผาหมบานราษฎรทหมบานบาลากาสาเมาะท าใหประชาชนไรทอยอาศย 29 ครวเรอนพ .ศ . 2495 ปลอยตวหะยสหลงหลงจากพพากษาจ าคก ในวนท 13 สงหาคม พ .ศ.2497 หะยสหลงหายสาบสญไปหลงจากต ารวจสนตบาลเรยกไปพบทสงขลาพรอมกบลกชายคนโต

ล าดบเหตการณทางประวตศาสตรทกลาวมามงเนนใหเหนการเชอมโยงระหวางรฐสยามกบรฐปตตานในฐานะเมองหลกของพนทสามจงหวดชายแดนภาคใตในขณะนนความสมพนธด าเนนไปภายใตความสมพนธเชงอ านาจของรฐหรอเมองตางๆ ในอดตมการเปลยนแปลงอยเสมอและจากเหตการณทหะยสหลงตวแทนของชาวมลายมสลมไดยนขอเสนอตอรฐบาลและไดหายสาบสญนบวาเปนบาดแผลทางประวตศาสตร และเปนจดเปลยนทน าไปสการเรยกรองปลดปลอยปตตานอยางเปนรปธรรมมากยงขนในระยะตอมาผวจยไดวเคราะหล าดบความขดแยงทเกดขนและน าเสนอ

203

พฒนาการของความขดแยงทเกดขนในพนทจงหวดชายแดนภาคใต ตงแตป พ.ศ.2497 จนกระทงมาถงยคปจจบน ดงรายละเอยดตอไปน ตารางท 4.2 พฒนาการของความขดแยงทเกดขนในพนทจงหวดชายแดนภาคใต หลงจากป พ.ศ. 2497 - ปจจบน

ป พฒนาการของความขดแยง พ .ศ. 2502 การตอตานรฐไดปรากฏเปนขบวนการเคลอนไหวอยางเปน

รปธรรมและมความชดเจนขนในปนไดมการรวมตวผน าและสมาชกจากปตตานและGAMPAR ไดจดตงขบวนการใหมคอ“ขบวนการแนวหนาแหงชาต เ พอปลดปลอยปตตาน The Barisan Nasional Pembebasan Patani : BNPP ป พ .ศ.250 3 มการจดตงขบวนการปฏวตแหงชาตเกดขนคอ BRN (Barisan Revolution National) มการเคลอนไหวมาอยางตอเนองในเขตรอยตอเขตแดนไทย -มาเลเซย

พ .ศ. 2520 รฐบาลไดจดตงศนยอ านวยการบรหารจงหวดชายแดนภาคใต )ศอ .บต (. ขนเพอดแลประสานการปฏบตงานของสวนราชการ

ตางๆให เปน เอกภาพและมประสทธภาพโดยคาดหวงว าสถานการณกอความรนแรงในจงหวดชายแดนภาคใตจะลดลงและเขาสสภาวะสงบสข

พ .ศ. 2532 ไดมการจดตงขบวนการกลมแนวรวมเอกราชเพอปตตานThe United Front for the Independence of Patani : BERSATU กอตงเมอ 31 สงหาคมพ .ศ . 2532 โดยความเหนชอบรวมกนของแกนน ากลมBIPP , BRN , GMP และ PULO โดยมจดมงหมายจะรวมการตอสเปนหนงเดยวเพอรวมกนตอตานรฐไทยเรยกรองสการปลดปลอยปตตานโดยมเปาหมายสงสดคอการกอตงรฐมลายอสลามปตตาน

204

ป พฒนาการของความขดแยง พ .ศ. 2547– ปจจบน เกดเหตการณปลนปนเมอวนท 4 มกราคม พ .ศ . 2547 เปนตนมา

สถานการณความขดแยงในจงหวดชายแดนภาคใตเรมกาวสความรนแรงมากยงขนผลกระทบจากความขดแยงสงผลใหมผเสยชวตและบาดเจบเปนจ านวนมากศนยเฝาระวงสถานการณภาคใต )Deep South Watch) ไดสรปสถตตงแตปพ .ศ . 2547-2557 พบวามผเสยชวตทงสน 6,286 รายเฉลยมผเสยชวตปละ571รายและมผไดรบบาดเจบ 11,366 รายเฉลยปละ 1,033 รายใน ป พ .ศ . 2548 รฐบาลไดจดตงคณะกรรมการอสระเพอความสมานฉนทแหงชาตเพอเยยวยาและยตขดแยงตางๆทเกดขนในจงหวดชายแดนภาคใตซงไดกอใหเกดผลกระทบทางเศรษฐกจและสงคมอยางรนแรง

อยางไรกตาม ประวตศาสตรของรฐปตตานตงแตยคอดตกาลตามทมปรากฏในหนงสอต านานปตตาน ในชวงระยะเวลาทผานมาทงฝายรฐและฝายทเคลอนไหวทเรยกรองดนแดนตางไดแอบอางประวตศาสตรบางชวงบางตอนใหเปนประโยชนตอฝ ายตน อาท ฝายรฐอางเรองการเสยดนแดนเพอปลกจตส านกคนไทยทงประเทศใหรสกหวงแหนตอแผนดน ขณะทฝายเคลอนไหวเรยกรองดนแดนไดอางถงรฐปตตานและการทวงคนอสรภาพของชาวมลาย จากการน าประวตศาสตรในบางชวงตอนมากลาวอางจงกอใหเกดการเผชญหนาและขยายผลไปสความขดแยงอยางรนแรงดงนนการอธบายถงความเปนจรงทางประวตศาสตร แมวาจะไมมหลกประกนอนใดวาความขดแยงจะยตหรอเบาบางลงไดในทนท แตกตองด าเนนการอยางเรงดวนเพอใหคนไทยไดเขาใจประวตศาสตรของตนเองอยางถกตอง มทศนคตทเปดกวางมากยงขน และไมควรน าความขดแยงทเคยเกดขนไมวาในยคอดตหรอทก าลงเปนไปในปจจบนไปขยายผลใหเกดราวฉานมากยงขน 4.1.2 การศกษาองคความรในดานประวตศาสตร การศกษาเกยวกบประวตศาสตรพนทจงหวดชายแดนภาคใต ในชวงเวลาผานมาไดรบความสนใจจากสงคมไทยเปนอยางมาก ประชาชนถกเชอมโยงเขากบภาพความรนแรงผานสอตางๆ อยเกอบทกวนอกดานหนงสภาพสงคมและวฒนธรรมของสามจงหวดชายแดนภาคใตดเหมอนจะแตกตางจากการรบรของประชาชนทวไปทมความรสกรวมในความเปนชาตไทย ความแตกตางดงกลาวสะทอนใหเหนปจจยดานชาตพนธ อตลกษณ และศาสนา ปญหาทส าคญทสดเกดจากการขาดความรเกยวกบขอเทจจรงในประวตศาสตรทองถน ปญหาดงกลาวจ าเปนตองท าความเขาใจกบ

205

สงคมไทยใหมากขน มงานวจย และงานเขยนจ านวนมากทเกยวของกบเรองราวของสามจงหวดชายแดนภาคใต โดยเฉพาะอยางยงในประเดนของประวตศาสตรมการกลาวอางจากหลายฝายวาประวตศาสตรมการบดเบอนเพอวตถประสงคอยางใดอยางหนงเสมอ ในทนจะหยบยกงานประวตศาสตรบางชนทสะทอนลกษณะพเศษของประวตศาสตรทองถนและมมมองในการตอสทางการเมองระหวางรฐปตตานกบรฐสยามในอดต บรรดางานดงกลาวทนาสนใจประกอบดวย หนงสอ “ประวตราชอาณาจกรมลายปะตาน” เปนงานเขยนของฮบรอฮม ซกร (2541) นกวชาการทองถน ไดท าการศกษาประวตราชอาณาจกรมลายปตตาน ตงแตสมยลงกาสกะจนถงยคสมยทตกอยภายใตการปกครองของสยาม ฮบรอฮม ซกร ไดกลาววา “...ขาราชการสยามสวนใหญในปตตานไมคอยจะดแลเอาใจใสผลประโยชนของชาวมลาย การมาปฏบตหนาทของขาราชการเหลานในระยะเรมแรกจะมกเพยงแตตองการความเจรญในยศฐาบรรดาศกดเทานน แตพออยไปนานๆ พวกเขากมทดนทกวางขวางและบานชองทใหญโต ขาราชการบางคนเมอหมดหนาทแลวจะกลบไปยงกรงเทพมหานคร โดยน าทรพยสนมากมายทไดมาสมยทอยทปตตานตดตวไปดวย ซงจะท าใหเขาสามารถเสวยสขกบทรพยสนเหลานไดอยางสบาย ตอนทปฏบตหนาท ในปตตาน ขาราชการสยามไมเคยทจะเรยนรภาษามลายและท าความเขาใจกบศาสนาอสลามเลยเพราะในระบอบราชาธปไตยอาจจะไมมนโยบายเชนนอย ปตตานไดรบการปกครองจากขาราชการสยามแบบตามมตามเกดโดยทขาราชการเหลาน จะเปนแตผลประโยชนสวนตวมากกวาการพฒนา หรอสรางความเจรญใหแกปตตาน รฐบาลไมเคยคดทจะพฒนาการบรการประชาชนในดานสาธารณสข การศกษาและความเปนอยทด รฐจะสรางโรงเรยนในเมองเทานน ทงนเพออ านวยความสะดวกแกบรรดาลกหลานของขาราชการทงหลาย แตโรงเรยนส าหรบลกหลานชาวมลายรฐจะไมสรางให เมอใดทตองการสรางถนนหนทาง รฐจะเกณฑชาวบานมลายใหออกมาท างานชาวบานบางคนจ าเปนตองเดนทางมาจากบานเปนระยะทางหลายกโลเมตร อกทงยงตองเตรยมเสบยงอาหารมาเองอกดวย สวนอ านาจทเกยวกบศาลและคดตางๆ จะเปนของขาหลวงระดบสง ต ารวจและผพพากษา บางครงคกรณตองรอเปนระยะเวลาทยาวนานกวาจะมการพจารณาคด ทงนเนองจากวาขาราชการเหลานตองการทจะทราบวาฝายใดจะตดสนบนมากนอยแคไหนเพอการพจาณาตดสนคดจะเออประโยชนแกฝายนน... ” งานประวตศาสตรปตตานของฮบรอฮม ซกร ไดรบการยอมรบมากในระดบทองถนเพราะเปนการเปดเผยเรองราวทางประวตศาสตรในมมมองปตตานเองอยางคอนขางชดเจนโดยเฉพาะแสดงใหเหนภาพการตอสทางการเมองระหวางอาณาจกรสยามกบปตตานในรอบหลายรอยปทผานมา โดยผานการท าสงครามระบบเครองราชบรรณาการและการผนกรวมชาตงานชนนแสดงใหเหนความส าคญของการศกษาประวตศาสตรโดยคนในทองถนเอง จงไดรบการยอมรบมากในงานวจยประวตศาสตรเกยวกบจงหวดชายแดนภาคใตในระยะหลง

206

หนงสอเรอง “ประวตศาสตรปตตาน” (Pengenter Sejarah Patani) ของ Ahmad Fathy al-Fatani ซงแปลโดย นอบดลรากบ ศรเมธากล เปนงานเขยนทมมมมองของประวตศาสตรโดยอาศยหลกฐานจากทองถนและบนทกพวกตะวนตก งานชนนมการน าเสนอในแงมมของพฒนาการทางประวตศาสตรและผลของการกระท าของสยามตอปตตานทมการบนทกทงประวตศาสตรบอกเลาหลายเรอง สดทายไดมการชใหเหนถงความไมเปนธรรมของการปกครองของสยามทมตอปตตานทท าใหคนมลายตองสญสนอตลกษณจนท าใหเกดการตอตานจนพฒนาไปสกระบวนการตอตานทใชความรนแรง และตองการแบงแยกดนแดนในทสดงานของ Ahmad Fathy al-Fatani เปนงานวจยทางประวตศาสตรจากมมมองของทองถนอกฉบบหน งทมความนาสนใจในแงของการอธบายประวตศาสตร และเรองเลาจากทองถนในลกษณะมขปาถะ ค าอธบายประวตศาสตรจากทองถนจงเนนภาพความขดแยงระหวางปตตานกบรฐไทย เปนพเศษและค าอธบายแบบนอาจจะเปนทมาของวาทกรรมทางการเมองทใชในการตอสเพอความเปนอสระของชาวปตตานในปจจบน อยางไรกตามสงทไดมาจากการเขาใจประวตศาสตรในมมมองของทองถนท าใหเราเขาใจขอขดแยงเรองการตความประวตศาสตรของทองถนและของชาตเปนสงทตองใหความสนใจในการแสวงหาแนวทางแกปญหาในจงหวดชายแดนภาคใตทส าคญยงประการหนง งานวจยเรอง “ความรสามจงหวดภาคใตผานมมมองประวตศาสตร” ของชลพร วรณหะ เปนงานวจยทเรยงรอยพฒนาการทางประวตศาสตรของดนแดนในสามจงหวดภาคใตนบตงแตกอนเรมตนของประวตศาสตรในยคของอาณาจกรลงกาสกะจนถงราชอาณาจกรปตตาน พฒนาผานมาจนถงยคมณฑลเทศาภบาล และลวงเลยจนถงยคของปตตาน กบแนวคดชาตนยมไทยทท าใหเกดการตอตานการบรณาการทางวฒนธรรมของรฐไทย จนถงขบวนการแบงแยกดนแดน ซงงานวจยชนนมสมมตฐานวา การเปลยนแปลงรปแบบความสมพนธระหวางปตตาน และสยามนนเปนสาเหตของความขดแยงทางการเมองทตกทอดมาจนถงปจจบนปญหาจงหวดชายแดนภาคใตมจดเรมตนมาจากการเปลยนแปลงความสมพนธระหวางหนวยการเมอง (ไทย-ปตตาน) ภายใตกระบวนการของการสรางรฐชาตสมยใหมตงแตสมยรชกาลท 5 เปนตนมา ซงกระบวนการสรางชาตของไทยไดปรากฏเปนนโยบายตางๆ ทสงผลกระทบตอผคนในวงกวางตลอดทวทงประเทศ เพยงแตวาการตอตานนโยบายของรฐในการสรางชาตไทยเกดมากและตอเนองในบรเวณจงหวดชายแดนภาคใตเพราะวานโยบายดงกลาวสงผลกระทบทางลบตออตลกษณของชมชนมลายมสลมปตตานและการใชนโยบายและมาตรการสรางชาตเกดขนภายใตสภาวะทางการเมองของประเทศทไมมกลไกตอรองใหกบชมชนระดบลาง และประชาชนอยางแทจรง ในเมอชองทางในการสอสารระหวางรฐบาลและประชาชน ถกปดกนประชาชนจงแสดงออกถงความไมพงพอใจดวยการกอความไมสงบในรปแบบตางๆ และการแกปญหาความไมสงบกมกจะกระท าดวยการใชก าลงในการปราบปรามและจบคมขงตลอดมา

207

ในสวนของกลมตอตานชาวมลายมสลมกไดพฒนารปแบบของการตอตานไปมากจากจดท เปนเพยงการตอตานของผน าศกดนาตอการสญเสยสถานะความเปนกษตรย และผลประโยชน การเปลยนผานระดบและรปแบบของการตอตานจากบรรดาผน ามาสมวลชนจากการเมองมาสเรองของศาสนา และจากผน าศกดนาหรอการเมองมาสผน าศาสนา ศาสนากาวเขามามความส าคญสงสดในฐานะสญลกษณของการตอส จดหกเหทส าคญของการตอสเกดขนเมอศนยกลางของการตอสปรบเปลยนจากการเรยกรองตอรฐไทยโดยเปดเผย (กรณหะยสหลง) ไปสการด าเนนการตอสโดยขบวนการใตดนตดอาวธ (พ.ศ. 2510) มมมองของการตอตานเปลยนจากความพยายามทจะตอตานการบรณาการของรฐไทยไปสการแยกตวออกจากรฐไทยจดเดนของงานว เคราะหประวตศาสตรของชลพร กคอการมองภาพความขดแยงในจงหวดชายแดนภาคใตในบรบทของการตอสทางอ านาจและสมพนธภาพทางอ านาจของรฐไทยกบปตตาน ตงแตอดตมาจนถงปจจบนและการน าเสนอใหยอมรบสมมตฐานวาในอดตนนมรฐแบบสลตานของปตตานเกดขนควบคกนกบรฐราชาธราชของสยาม การตอสระหวางกนมผลท าใหเกดการเปลยนแปลงภมศาสตรทางการเมองในพนทคาบสมทรมลาย ซงในทสดรฐปตตานกกลายเปนสวนหนงของหนวยการเมองทเรยกวารฐไทย แตการตอสทางอ านาจและการยนยนอตลกษณทางประวตศาสตรยงคงด าเนนตอไป งานวจยเรอง “ความเปนมาของทฤษฎแบงแยกดนแดนในภาคใตของไทย” โดย ธเนศ อาภรณสวรรณ ไดอธบายและสรปถงการก าเนดและความเปนมาของการสรางมายาคตในเรองของลทธแบงแยกดนแดนซงมความเกยวเนองกบพฒนาการความเปนมาของรฐไทยทเปลยนผานจากระบอบสมบรณาญาสทธราชยมาสระบอบประชาธปไตยตลอดจนการสรางรฐไทยในชวงสงครามโลกครงทสองและสงครามมหาเอเชยบรพามสวนในการผลกดนและสรางแนวความคดทางการเมองของการแบงแยกดนแดนในทกๆ ภมภาค กระบวนการเปลยนผานทางการเมองและการสรางรฐชาตไทยสายชาตนยมน าไปสการใชก าลงและความรนแรงปราบปรามการเรยกรองและสรางอตลกษณทางวฒนธรรมการเมองของภมภาคตางๆ แตกรณของมลายมสลมในภาคใตมลกษณะเฉพาะตางจากภมภาคอนๆ ธเนศ อาภรณสวรรณ ไดยกเหตการณประวตศาสตรทรองรบมโนทศนการแบงแยกดนแดนมาจากการท าใหเกดมายาคตเรอง “กบฏหะยสหลง” และ “กบฏดซงญอ” เหตการณความขดแยงในสามจงหวดชายแดนภาคใตเกดจากทศนะในการมองตรงขามกนระหวางรฐและประชาชนชาวมลายมสลมในภาคใต รฐมองวาการตอตานลกฮอตางๆ ของคนมลายมสลมนนเปนการ “กบฏ” แตฝายประชาชนมสลมมองวาการเคลอนไหวประทวงตอสตางๆ เปนการท าเพอความถกตอง เปนธรรมตามหลกศรทธาและความเชอทางศาสนา ซงลกษณะธรรมชาตของศาสนาอสลามนนไมมการแบงแยกระหวางศาสนากบการเมอง หรอสงคมทางการไทยมองการปฏบตหรอการอางถงเรองศาสนาของฝายมสลมวามจดมงหมายทางการเมองเปนส าคญ ดงจะเหนไดจากค าตดสนของศาลทตดสนวา

208

พฤตการณของหะยสหลง ทเสนอขอเรยกรอง 7 ประการนน เปนเรองทางการเมองทบอนท าลายอ านาจและความชอบธรรมของรฐไทยปญหาความขดแยงระหวางเชอชาตและศาสนาในกรณของกบฏดซงญอกเปนปญหาทเกยวเนองกบพฒนาการทางการเมองระดบชาตและระดบสากลเพราะในชวงหลงการเกดรฐประหาร พ.ศ.2490 สหรฐอเมรกาและองกฤษตองการรกษาสถานะเดมของมหาอ านาจในภมภาคนเอาไววาทกรรมรฐวาดวยการแบงแยกดนแดนกกลายเปนขอกลาวทสอดคลองกบสถานการณสงครามเยนในการเมองระหวางประเทศ การสรางความเปนระเบยบเรยบรอยภายใตอ านาจรฐเปนศนยกลางกเปนความจ าเปนเรงดวน จงท าใหการใชก าลงและความรนแรงตอกลมชนชาตสวนนอย หรอกลมทมแนวอดมการณไมตรงกบรฐบาลกลางเปนความชอบธรรมและถกตองไปไดในทสด 4.1.3 การศกษาองคความรในมตปญหาความขดแยง การศกษาถงองคความรทไดอธบายเกยวกบปญหาและเหตการณความไมสงบ ความขดแยง โดยอาศยแนวคดอตลกษณ สงคมวฒนธรรม และชาตพนธ ซงมอยหลายชนงานโดยจะหยบยกมาน าเสนอในตรงนเพยงบางสวน ประกอบดวย เอกสารรายงานผลการพจารณาศกษาเรอง “สถานการณความไมสงบในจงหวดชายแดนภาคใตและแนวทางแกไขเชงรก” โดยคณะกรรมาธการความมนคงแหงรฐ สภาผแทนราษฎร ไดอธบายถงสถานการณความสงบทเกดขนในพนทจงหวดชายแดนภาคใต โดยในตอนแรกบอกถงประวตศาสตรความเปนมาของปตตานเพอเปนการปพนฐานสรางความเขาใจเปนเบองตน จากนนบอกถงววฒนาการกลมกอความไมสงบ กลมตางๆ ทเคลอนไหวมาตงแตยคอดตจนกระทงมาถงยคปจจบน บอกถงสถตเหตการณความรนแรงทเกดขน และไดวเคราะหปญหาความไมสงบในจงหวดชายแดนภาคใตในมตดานตางๆ ไมวาจะเปนปญหาทางดานการเมอง ดานเศรษฐกจ ดานสงคมและวฒนธรรม ดานการศกษา และดานกระบวนการยตธรรม โดยไดวเคราะหเงอนไขพนฐานของความขดแยงอยางเจาะลกและไดน าเสนอแนวทางในการแกไขเชงรกเพอเปนแนวทางในการแกไขปญหาความไมสงบทก าลงเกดขนอยในปจจบน คณะกรรมการอสระเพอความสมานฉนทแหงชาต “รายงานคณะกรรมการอสระเพอความสมานฉนทแหงชาต (กอส.) เอาชนะความรนแรงดวยพลงสมานฉนท” ไดวนจฉยเหตแหงปญหาความรนแรงในพนทจงหวดชายแดนภาคใตวาเกดจากเงอนไขส าคญ 3 ประการ คอ 1. เงอนไขบคคล ไดแก กลมผกอความไมสงบทกอเหตราย และเจาหนาทของรฐทตอบโตดวยวธรนแรง 2. เงอนไขเชงโครงสราง ไดแก

209

2.1 ความไมเปนธรรมทเกดจากกระบวนการยตธรรม และการปกครองของรฐ 2.2 ปญหาเศรษฐกจ 2.3 ปญหาการศกษา 2.4 สภาพประชากร 2.5 บรบททางภมศาสตร ระหวางประเทศไทยกบประเทศมาเลเซย ทท าใหเกดการเปรยบเทยบระดบคณภาพชวตของประชากรระหวางกน 3. เงอนไขทางวฒนธรรม คอ ลกษณะเฉพาะทางดานเชอชาต และศาสนา ปยะ กจถาวร เอกสาร “รายงานการวจยผานเวทชาวบาน จ านวน 13 ครง ในพนท 9 อ าเภอของจงหวดยะลา ปตตานและนราธวาส ป 2545” ซงชยวฒน สถาอานนท ไดอธบายความรนแรงและความขดแยงทเกดในปจจบนวาเปนภาพสะทอนการตอสเชงสญลกษณโดยมความหมายทเชอมโยงกบการตอสของชาวบานเชอสายมลายมสลมกบเจาหนาทรฐไทยกบประวตศาสตรของพนท ภาพทเหนไดชดของการตอสเชงสญลกษณดงกลาวกคอกบฏดซงญอทอ าเภอระแงะป พ.ศ.2491 และการกอเหตความรนแรงในวนท 28 เมษายน พ.ศ.2547 ผลของความรนแรงกคอการยนยนความส าคญของประวตศาสตร อตลกษณทางชาตพนธ และความส าคญของศาสนาในการตอสของประชาชนในจงหวดชายแดนภาคใต เอก ตงทรพยวฒนา และอรอร ภเจรญ หนงสอ“ปญหาสามจงหวดชายแดนภาคใตขอเสนอแนะเชงนโยบาย”เปนหนงสอทน าเอางานวจยเรอง “แนวทางดานนโยบายในการแกไขปญหาในสามจงหวดชายแดนภาคใต” ซงเปนงานวจยทผเขยนจดท าใหแกส านกงานพฒนานโยบายสาธารณะ (สพน.) ส านกเลขาธการคณะรฐมนตร งานศกษาวจยนเสรจสนใน พ.ศ.2549 โดยมเปาหมายเพอศกษาวจยเรองทเปนประเดนปญหาของสงคมและประเทศไทย เพอสรางขอเสนอแนะเชงนโยบายตอรฐบาลและเพอเผยแพรตอประชาชน โดยมหลกวาควรเปนวจยทเขาใจงายและในขณะเดยวกนกมขอเสนอแนะนโยบายทชดเจน เนอหาหนงสอแบงออกเปนบทตางๆ โดยเรมตงแตบทน าทใหภาพพฒนาการของปญหาในเชงประวตศาสตรจนมาถงยคปจจบน จากนนไดน าเสนอภาพของปญหาและขอเสนอแนะในแตละดาน เรมตงแตดานการเมอง เศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม การศกษา และดานกระบวนการยตธรรม รตตยา สาและ “การปฏสมพนธระหวางศาสนกทปรากฏในจงหวดปตตาน ยะลา และนราธวาส” ไดศกษาเกยวกบการสมพนธระหวางศาสนกทปรากฏในจงหวดปตตาน ยะลา และนราธวาส โดยพยายามศกษาเกยวกบกระบวนการปฏสมพนธและการรอมชอมระหวางผคนทนบถอศาสนาอสลามกบผคนทนบถอศาสนาพทธในสามจงหวดชายแดนภาคใตเปนประการส าคญ ทงนโดยมงเนนศกษาความเปนไปไดในการทจะน าพลงทางวฒนธรรมไปใชประโยชนในการพฒนา ผล

210

การศกษาพบวา พลงส าคญทเออตอการปฏสมพนธและการรอมชอมระหวางศาสนกทปรากฏในจงหวดปตตาน ยะลา และนราธวาส คอ ความเขาใจและการยอมรบในเร อง “ความแตกตางของคานยม” ซงกนและกน ทมความเปนไปไดทจะอาศยผลกแหงความเปนกลยาณมตร ซงกอตวจากอ านาจของระบบอปถมภในลกษณะของความสมพนธระหวางความเปนเกลอ เปนเครอญาต เปนนายจาง-ลกนอง เปนเจานาย ลกพ-ลกนอง เปนคร-ศษย และความเปนผน าและผตามทงในระบบและนอกระบบ ดวยเงอนไขของความจ าเปนทางดานตางๆ เพอการด ารงชพ พลงดงกลาวนนบไดวาเปนอกกลไกหนงทมคามหาศาลถารจกน าไปใชในการพฒนาคณภาพชวตของผคน เพอน าไปสการพฒนาชาตในทสด

4.2 พฒนาการทางภมรฐศาสตรของสามจงหวดชายแดนภาคใต

มตทางประวตศาสตรในพนทจงหวดปตตาน ยะลา และนราธวาส พบรองรอยการตงหลกแหลงของมนษยตงแตสมยหนไดจากโบราณวตถ ประเภทเครองมอ เชน ขวานหนในถ าและทราบ ประเภทภาชนะ เชน เครองปนดนเผา ประเภทวสดกอสราง เชน ดนเผา อฐโบราณ และประเภทสงศกดสทธทเปนทเคารพนบถอ เชน เทวรปอวโลกเตศวร ทหมบานชางไห ต าบลปาบอน อ าเภอโคกโพธ นอกจากนยงพบเบาหลอมทองค าอยในบรเวณสวนยาง และภาพเขยนสทถ าหนในจงหวดยะลา (ไชยทว อตแพทย, ม.ป.ป. : 3) ขณะทพฒนาการทางภมรฐศาสตรของสามจงหวดชายแดนภาคใต กอนการไดรบจดตงเปนจงหวด เมอ พ.ศ.2476 ซงดนแดนแหงนไดผานอารยธรรมมาหลายยคสมยดงรายละเอยดตอไปน

ตารางท 4.3 พฒนาการทางภมรฐศาสตรของสามจงหวดชายแดนภาคใต

ยคสมย พฒนาการทางภมรฐศาสตร

1. สมยกอนประวตศาสตร สามจงหวดชายแดนใตมหลกฐานการอยอาศยของคนพนเมองมาตงแตกอน 3,000 ปทผานมา โดยเรยกรวมวาพวกโอรงอสล (Orang Asli) แปลวา มนษยถนเดมซงไดแก กลมนกรโต (Nigrito) เชน ซาไกและเซมง ซงแปลวา คนปาหรอคนเถอน หรอคนไทยเรยกวาเงาะปา นอกจากนยงมกลมซนอย (Senoi) เผามองโกลอยด

211

ยคสมย พฒนาการทางภมรฐศาสตร

2. สมยเรมประวตศาสตร

ประมาณป พ.ศ.700 มชาวจน ชาวอนเดย และชาวอาหรบบางกลมเดนทางมายงแถบน พรอมทงน าศาสนาและวฒนธรรมมาเผยแผ ท าใหศาสนาฮนดเรมเขามา ในระยะนชนพนเมองเรมคาขายกบชนตางถน มการตงบานเรอนเปนกลมมากขนบรเวณปากแมน าและบรเวณทมการตดตอคาขายสะดวก บางแหงเปนทพบกนของพอคา นกเดนเรอ และขยายตวเปนเมองในเวลาตอมา

3. สมยอาณาจกรโบราณลงยาซ

ลงยาซหรอลงกาสกะ ราว พ.ศ.700-1400 ปรากฏในบนทกการเดนทางของชาวจนวา มรฐตางๆ เกดขนหลายแหงบนคาบสมทรมลาย โดยอยภายใตอ านาจของอาณาจกรฟนน (Funan) ในจ านวนนนมรฐลงยาซ (Lang YaShui) รวมอยดวยราวตนพทธศตวรรษท 11 ลงยาซเปนอสระ มหลกฐานการสงทตไปเยอนจนเมอ พ.ศ.1058 , 1066 , 1074 และ 1111 ระหวางพทธศตวรรษท 11-14 ถอวาเปนยครงเรองของลงยาซ แหลงโบราณสถานแถบทาสาบ จงหวดยะลา และอ าเภอยะรงจงหวดปตตาน ทยงคงปรากฏรองรอยอยเปนจ านวนมากถกสรางขนในระยะน โดยสวนใหญไดรบอทธพลจากศาสนาพราหมณ ฮนด

4. สมยลงกาสกะภายใตอาณาจกรศรวชย

ราวพทธศตวรรษท 14 -15 ลงกาสกะตกอยภายใตอ านาจของอาณาจกรศรวชยซงมก าลงกองทพเรอเปนจ านวนมากในชวงเวลาเดยวกนนนพทธศาสนาฝายมหายานทน าเขามาโดยศรวชยไดรบความนยมมากชาวลงกาสกะยอมรบนบถอพทธอยางแพรหลายศาสนสถานหลายแหงและศลปวตถถกสรางขนมากในภมภาคเอเชยอาคเนยรวมทงพทธไสยาสนขนาดใหญในถ าคหามขจงหวดยะลาและพระพทธรปปางตางๆจ านวนมากกถกสรางขนในสมยนน

212

ยคสมย พฒนาการทางภมรฐศาสตร

5. สมยลงกาสกะภายใตอ านาจของโจฬะ

ตงแตพ.ศ.1535เปนตนมากองทพโจฬะแหงอนเดยเขาโจมตเมองตางๆของอาณาจกรศรวชยเพอควบคมเสนทางการคาในชองแคบมะละกาและเมองหลายแหงรวมทงลงกาสกะซงอยภายใตอ านาจของโจฬะในป พ.ศ.1567 แตหลงจากนนชาวลงกาสกะกไดตอสยดคนมาไดในป พ.ศ.1587แมวาหลงจากนนศรวชยจะกลบมามอ านาจแตกพายแพตออาณาจกรทตงขนมาใหมคอมชปาหตในป พ.ศ.1836 ในระยะนศาสนาอสลามแผเขามามากขนโดยพอคาและนกเผยแผศาสนาชาวอาหรบและชาตตางๆตามประวตศาสตรของรฐกลนตนประเทศมาเลเซยไดกลาวไววาอสลามไดเขามากอนหนานกวา 100 ปโดยมนกเผยแผศาสนาอสลามมาจากปาตานน าศาสนามาเผยแผเปนหลกฐานแสดงวาศาสนาอสลามเขามาในปตตานกอนหนานน

6. สมยลงกาสกะภายใตอ านาจสโขทย

ในปพ.ศ.1838 กองทพสโขทยลงมาอยทเมองนครศรธรรมราชถอเปนการแผอ านาจตงแตตนรชสมยพอขนรามค าแหงรวมกบกองทพเรอนครศรธรรมราชลงไปท าสงครามเพอปกครองเมองตางๆบรเวณปลายแหลมมลายไปจนถงเตมาสก (สงคโปรในปจจบน) แตครองอ านาจไดไมนานอาณาจกรมชปาหต (ชวา) กขยายอ านาจมาปกครองหวเมองดงกลาวโดยลงกาสกะอยภายใตอทธพลของมชปาหตในปพ.ศ.1886 -1907

213

ยคสมย พฒนาการทางภมรฐศาสตร

7. สมยลงกาสกะลมสลาย

หลงจากลงกาสกะลมสลายและไดก าเนดเมองปาตานในชวงตนสมยอยธยามะละกามอ านาจมากขนตอมาไดปฏเสธอ านาจของมชปาหตและสยามท าใหสยามตองยกทพไปท าสงครามถง2ครงกบมะละกาแตไมสามารถเอาชนะไดในปพ.ศ.1998 กองทพมะละกาไดบกเขาโจมตเมองโกตามหลฆยของลงกาสกะและขยายอ านาจเขาปกครองเมองตางๆแถบปลายแหลมมลายท าใหชาวเมองหนมานบถออสลามตามแบบอยางมะละกามากขนเรอยๆในสวนของประวตศาสตรปตตานนนพญาอนทราโอรสของราชาศรวงสาแหงโกตามหลฆยไดสรางเมอง“ปาตาน”ขนใหมทรมทะเลสาบบานกรอเซะราวปค.ศ.2000 ตอมาไดเขารบนบถอศาสนาอสลามและเปลยนพระนามเปนสลตานอสมาอลชาหปกครองเมองปาตานระหวางปพ.ศ.2043–2073 นบแตนนมาเมองปาตานเขาสยคอสลามโดยสมบรณมความรงเรองมากทงในดานการผลตนกเผยแผอสลามและเปนศนยกลางการศกษาศาสนาอสลามจนไดรบการยกยองวา“ปาตานเปนกระจกเงาและเปนระเบยงแหงเมกกะ”

8. สมยปกครอง 7 หวเมอง

ตงแต พ.ศ.2351 เปนตนมา มการแบงการปกครองออกเปน 7 เมอง ไดแก เมองปตตาน หนองจก ยะหรง ยะลา รามนห ระแงะ และสายบร แตละเมองมเจาเมองซงไดรบการแตงตงจากรฐบาลสยามทกรงเทพฯ เปนผปกครอง โดยมหลกวาเมองใดมผนบถอศาสนาอสลามมากกใหมเจาเมองทนบถอศาสนาอสลาม เมองใดทมผนบถอศาสนาพทธมากกใหมเจาเมองทนบถอพทธศาสนา แตในทางปฏบตประสบปญหาอยเนองๆ ระหวางเจาเมองกบรฐสยาม รวมทงประชาชนในเมองตางๆ มขอขดแยงอนเนองจากการปกครองอยบอยครง จงตองยกเลกการปกครองรปแบบนไปในป พ.ศ.2445

214

ยคสมย พฒนาการทางภมรฐศาสตร

9. สมยมณฑลเทศาภบาล

ในปพ.ศ.2449 รฐบาลสยามประกาศต งมณฑลปตตานมสมหเทศาภบาลทไดรบการแตงตงจากสยามเปนผปกครองมเมองเขารวมอยในมณฑลปตตาน 4 เมอง คอเมองปตตาน (รวมเมองหนองจกยะหรงและปตตาน) เมองยะลา (รวมเมองรามนหและยะลา) เมองสายบรและเมองระแงะตอมาในปพ.ศ.2465 ไดยกฐานะเมองทง 4 เปนจงหวดท าใหปตตานยะลา สายบร และนราธวาส มฐานะเปนจงหวดตงแตพ.ศ.2465 เปนตนมาในสมยมณฑลเทศาภบาลอ านาจและบทบาทของเจาเมองในระบบเดมซงมมาตงแตพ.ศ.2043 สนสดลงท าใหมขอขดแยงหลายกรณเกดขนน าไปสการเคลอนไหวการจดตงองคกรเพอเรยกรองอสรภาพปตตานในเวลาตอมา

10. สมยสามจงหวดชายแดนภาคใต

ในป พ.ศ.2474 รฐบาลสยามประกาศยกเลกมณฑลปตตานและยบจงหวดสายบร ลดฐานะเปนอ าเภอหนงของจงหวดปตตาน โดยรวมจงหวดทงสามไวในการปกครองของมณฑลนครศรธรรมราช ตอมาในป พ.ศ.2476 รฐบาลไดออกพระราชบญญตวาดวยระเบยบราชการบรหารสวนภมภาคแบงการปกครองออกเปนจงหวดและอ าเภอ ท าใหจงหวดชายแดนภาคใต คอ ปตตาน ยะลาและนราธวาส มฐานะเปนจงหวดในระบบราชการบรหารสวนภมภาค และมผวาราชการจงหวดเปนผบรหารการปกครอง ตงแตป พ.ศ.2476 เปนตนมาจนถงปจจบน

ทมา : ครองชย หตถา (2551) ; ไชยทว อตแพทย (ม.ป.ป.)

จากล าดบพฒนาการดงกลาวท าใหเหนวา ดนแดนในสามจงหวดชายแดนภาคใตมความเจรญรงเรองถงระดบทเรยกขานกนวาเปนอาณาจกร สงทคนในจงหวดชายแดนภาคใตและคนไทยทวไปมความภาคภมใจประการหนงไดแก หลกฐานทางประวตศาสตรและโบราณคดมากมายทบงบอกถงพฒนาการทางสงคมของสามจงหวดชายแดนภาคใตตงแตสมยโบราณมาจนถงปจจบน แมวาการอธบายความสมพนธของเหตการณตางๆ ในอดตเปนเรองยากและหมนเหมตอความรสกขดแยง อาจท าใหเกดความเกลยดชง แตกมความจ าเปนทจะตองอธบายใหมความเขาใจตรงกน โดยเฉพาะในอารยประเทศทงหลายไดเลอกทจะใหมการศกษาประวตศาสตรทถกตองตงแตเยาววย เมอเตบโตเปนผใหญจะไดไมตองขดแยงกนอก ในกรณสามจงหวดชายแดนภาคใตเปนเรองททกฝายควรหนมาศกษา

215

เรยนรและเปนเจาของประวตศาสตรรวมกน และจะเปนอกปจจยทท าใหความรนแรงทเคยเกดขนในอดตและก าลงเปนอยในปจจบนอาจบรรเทาเบาบางลงไดหากไดท าความเขาใจอยางใครครวญ

4.3 ขบวนการแบงแยกดนแดนในจงหวดชายแดนภาคใต ขบวนการแบงแยกดนแดน หมายถง กลมบคคลทมความมงมนทจะปลดปลอยปตตานใหเปนเอกราชอกครง เพราะเชอวารฐไทยเปนฝายยดครองปตตานอยางไรความชอบธรรม ซงเนอหาในสวนนประกอบดวย ก าเนดขบวนการแบงแยกดนแดนในจงหวดชายแดนภาคใต และขบวนการแบงแยกดนแดนกลมตางๆ ดงรายละเอยดตอไปน 4.3.1 ก าเนดขบวนการแบงแยกดนแดนในจงหวดชายแดนภาคใต

ความเคลอนไหวของกลมบคคลทรวมตวกนในรปขององคกรเพอแบงแยกดนแดนหรอเรยกรองในการปกครองตนเองในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตมมาอยางตอเนองตงแตอดต โดยเฉพาะหลงการสนสดสงครามโลกครงท 2 เนองจากประเทศเจาอาณานคมไดมอบคนอ านาจอธปไตยใหแกประเทศตางๆ ทเจาอาณานคมยดครองไว ความเคลอนไหวแบงแยกดนแดนทเหนไดชดในชวงนน เชน ความเคลอนไหวแบงแยกดนแดนของชนกลมนอยในรฐฉาน กะเหรยง และโรฮงญาในพมา เปนชวงเวลาเดยวกนไดก าเนดขบวนการแบงแยกดนแดนในจงหวดชายแดนภาคใตของประเทศไทย ชดชนก ราฮมมลา (2548 : 51-66) ไดอธบายในเรองนวา ประวตศาสตรของปตตานตงแตหลงสงครามระหวางปตตานและสยาม เมอ พ.ศ.2351 ตรงกบวนรชสมยของพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลก โดยปตตานเปนฝายแพสงครามและสยามไดปกครองปตตาน เรมตงแตการแบงปตตานเปนเจดหวเมอง (พ.ศ.2351-2444) โดยทราชวงศมลายมสลมยงมสทธในการปกครองหวเมองตางๆ ซงไดแก

1. เมองปตตาน 2. เมองยะลา (ปจจบนเปนจงหวดยะลา) 3. เมองยะหรง (ปจจบนเปนอ าเภอหนงในจงหวดปตตาน) 4. เมองระแงะ (ปจจบนเปนอ าเภอหนงในจงหวดนราธวาส)

5. เมองรามนห (ปจจบนเปนอ าเภอหนงในจงหวดยะลา) 6. เมองสายบร (ปจจบนเปนอ าเภอหนงในจงหวดปตตาน) 7. เมองหนองจก (ปจจบนเปนอ าเภอหนงในจงหวดปตตาน)

ตอมา พ.ศ. 2445 พระบาทสมเดจจลจอมเกลาเจาอยหวไดทรงปฏรปการปกครองประเทศรวมทงภาคใตโดยทรงน าการปกครองระบบใหมมาใช คอ “เทศาภบาล” และไดทรงยกเลกระบบเจาเมองในเจดหวเมองมลายปตตาน ทรงใชระบบทเรยกวา “มณฑลเทศาภบาล” แทน ท าให

216

สทธและอ านาจของบรรดาเจาเมอง (Raja) ทงเจดหวเมองมลายปตตานตองสนสดลง เมอ พ.ศ.2452 องกฤษและสยามไดรวมตกลงท าสญญาก าหนดเขตแดนระหวาง British Malaya กบสยาม ซงรจกกนในนาม The Anglo-Siamese Treaty 1909 ซงถอวาเปนการสนสดอธปไตยของรฐปตตานอยางสนเชง และรฐปตตานไดถกผนวกเขาเปนสวนหนงของราชอาณาจกรไทยอยางสมบรณ

Tengku AbdulKadir Kamaruddin เจาเมองปกครองปตตานองคสดทายแสดงปฏกรยาไมพอใจทพระองคจะตองสญเสยอ านาจ และถกยบต าแหนง เจาเมองในทสด พระองคถกจบกมในขอหาดอแพง ตอรฐบาลไทยพระองคถกน าไปกรงเทพฯ และถกตดสนใหจ าคกทพษณโลกเปนเวลา 10 ป แตดวยอทธพลของ Sir Fank Swettenham ซงเปนขาหลวงใหญองกฤษประจ าสงคโปรไดพยายามเจรจากบฝายไทย ในทสด Tengku AbdulKadir Kamaruddin ไดรบพระราชทานอภยโทษโดยมเงอนไขหามพระองคยงเกยวกบการเมองอก พระองคตดคก 2 ป 9 เดอน ในป ค.ศ.1915 พระองคตดสนใจลภยการเมองไปอยทรฐกลนตน จนสนพระชนมในป ค.ศ.1933 ตอมาบตรคนสดทาย คอ Tengku Mahmud Mahyideen ไดสบทอดเจตนารมณของบดาในการตอสเพอแบงแยกดนแดนปตตานตอไป (Surin Pitsuwan, 1985 : อางถงใน ชดชนก ราฮมมลา, 2548 : 49)

ในชวงท Tengku AbdulKadir พ านกอยทรฐกลนตนประเทศมาเลเซย พระองคไดแอบตดตอกบพรรคพวกในเขตไทยอยางลบๆ โดยยยงสงเสรมใหพรรคพวกกอความรนแรงในภาคใตของไทย เชน ขบถน าใส พ.ศ.2465 (Surin Pitsuwan, 1685 : 57) Tengku Mahmud Mahyideen กเชนเดยวกนโดยรวมมอกบผน าศาสนาในประเทศไทยและไดเผยแพรแนวคดการตอสเพอเอกราชของชาวปตตานไปสเวทระหวางประเทศ จากประวตศาสตรของรฐปตตานในอดตเปนทราบกนเปนอยางดวาความสมพนธระหวางชาวมลายมสลมปตตานกบชาวมลายมสลมในรฐตอนเหนอมาเลเซยมความใกลชดตงแตอดตมาแลว ถาพจารณาจากสายสมพนธของราชวงศกลนตนกบราชวงศปตตานยงแยกไมออกจากกน และความสมพนธของนกการศาสนาของท งสองฝายกมความผกพนกนนบตงแตศาสนาอสลามไดแพรขยายเขามาสบรเวณแหลมมลาย

ในสมยของพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว รฐบาลยงคงด าเนนนโยบายในการปกครองชาวไทยมสลมสบตอจากพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว โดยเฉพาะการใหเสรภาพในการนบถอศาสนาและการท านบ ารงศาสนา โดยทรงมพระราชหตเลขาท 3/78 ลงวนท 6 กรกฎาคม พ.ศ.2466 ซงเปนหลกรฐประศาสโนบายส าหรบผปฏบตราชการในมณฑลปตตาน โดยกระทรวงมหาดไทยไดน าไปปฏบตซงมหลงการดงน

1. การปฏบตทมความขดแยงกบอสลามตองยตในทนทและกฎขอบงคบใหมใดๆ ตองไมขดแยงกบศาสนาอสลาม

217

2. ภาษทเกบจากคนมลายมสลมปตตานตองไมมากไปกวาภาษทมการเกบในบรรดารฐมลายบรเวณชายแดนภายใตอ านาจขององกฤษ 3. ขาราชการปกครองทปฏบตหนาทตองซอสตย สภาพและคลองแคลว ขาราชการผใดทก าลงถกภาคทณฑเพราะความผดจากทอนตองไมถกสงไปปฏบตหนาทในปตตาน

ถาพจารณาจากรฐประศาสโนบายขางตนน จะเหนวารฐบาลมแนวคดทตองการแกปญหาในเรองการปกครองตนเองของปตตานขณะนน เปนแนวคดทมาจากกษตรยผ เปนนกชาตนยม เจตนารมณทพระองคทรงยอมรบ และเหนวาปตตานยอมไดรบการปกครองตนเอง เพราะพระองคมความพยายามทจะลดความตงเครยดทางการเมองกบปตตาน ดงนนนโยบายการผสมผสานทางวฒนธรรม และการสรางชาตใหเปนปกแผนจะด าเนนไปอยางระมดระวงและรอบคอบ การเกดความรสกชาตนยมในหมประชาชนในบรเวณรฐตอนเหนอของมลายาและเขาเหลานนมความเตมใจทจะชวยเหลอ และสนบสนนทางการเมองใหแกเพอนรวมศาสนาทอยภายใตการปกครองของไทย เปนการเตอนเจาหนาทไทยวาการปราบปรามชาตพนธและเอกลกษณทางวฒนธรรมอาจน ามาซงการตอบโตอยางรนแรง สงทควรกระท าทดกวาคอการปลกฝงวฒนธรรมแหงความภกด ความชอบท าของอ านาจ นาจะผานกระบวนการมสวนรวมของตวแทน และสงเสรมการพฒนาทางเศรษฐกจ

หลกการนไดมขนเมอ พ.ศ.2457 เมอประเทศไทยไดเปลยนแปลงไปสการปกครองทมรฐธรรมนญและเปนการสนสดของระบบสมบรณาญาสทธราชย มรฐบาลทมาจากตวแทนของประชาชน และนบตงแตปตตานไดถกผนวกเขาเปนสวนหนงของราชอาณาจกรไทย ประชาชนในภมภาคปตตาน เรมมความรสกเปนเจาของประเทศโดยผานขบวนการเลอกตงเปนครงแรกบรรดาผน าศาสนาชนชนน ามความเชอวาภายใตระบบรฐสภาเขาคงจะไดรบชยชนะจากรฐบาลในการทจะรกษาปกครองตนเองในเรองทเกยวกบกจการทางศาสนา วฒนธรรม และภาษาหลงจากทแนวคดในเรองประชาธปไตยไดแพรหลายสสาธารณชน Tengku Mahmud Mahyideen ทลภยไปอยมาลายาตดสนใจจะกลบกรงเทพฯ และทานไดแจงตอผน าคณะปฏวตหรอ “คณะราษฎร” วาทานและมสลมทานอนๆ ยนดทจะกลบมาอยใตการปกครองของไทย เพราะวาปจจบนนมรฐธรรมนญ ( Pridi Phanomyong, 1974 อางถงใน ชดชนก ราฮมมลา, 2548 : 50) ส าหรบชาวมลายมสลมในจงหวดชายแดนภาคใตไดรบผลกระทบอยางรนแรง จากนโยบายและการบรหารราชการแผนดนของหลวงพบลสงคราม ซงใชนโยบาย “ชาตนยมสดขว” โดยมหลกการวา “ประเทศไทยเพอชาตเชอไทย” นโยบายนเปนทรจกในนามของไทยรฐนยม อนมความหมายวาเพยงลกษณะวฒนธรรมไทยเทานนทไดรบอนญาตและใหเผยแพรในประเทศไทยมการด าเนนเพอการรวมทกชนเผาเชอชาตไทย และไมใชไทยเขาสรปธรรมทางการเมองไทยทสามคคและเขมแขง ขบวนการนเปนทรจกกนในนามของรวมเผาไทยตามดวยการเปลยนแปลง ทามกลางการรณรงคทหนกหนวงนนคอ ชอของประเทศเปลยนจาก “สยาม” มาเปน “ประเทศไทย” เมอ พ.ศ.2482 (Ahmad Fathy al-Fatani, 1994 อางถงใน ชด

218

ชนก ราฮมมลา, 2548 : 51) หลงจากนนขบวนการแนวรวมมลาย (Pan Malayan Movement) ไดงอกเงยเพอสนบสนนความรสกชาตนยมในหมประชาชนเชอชาตมลายภายใตการปกครองของอาณานคม ทามกลางการกระจายความรสกชาตนยมผน าของมลายมสลมภาคใตของไทยกไดรบการสนบสนนเชนกน Tengku Mahmud Mahyideen ไดออกจากประเทศไทยไปจดตงกลมขบวนการเพอปลดปลอยปตตาน

ตอมาในยคของจอมพลถนอม กตขจร นโยบายของรฐบาลทมตอจงหวดชายแดนภาคใตกไมไดเปลยนแปลงอะไรมาก การกดข กดดน เลอกปฏบตยงคงมอยางตอเนอง การฆาประชาชนไมผานกระบวนการยตธรรมเกดอยเสมอมา ฉะนนการตอสของชาวมลายมสลมในจงหวดชายแดนภาคใตไดเปลยนรปแบบเปนการกอการรายเพราะไมสามารถสอยางตรงไปตรงมาในทางการเมอง นบตงแตหลงสงครามโลกครงท 2 สนสดลงขบวนการแบงแยกปตตานไดยกระดบไปใชแนวทางสรางความรนแรงและมกลมตางๆ มากมาย ขอทนาสงเกตเกยวกบการตอสของขบวนการแบงแยกดนแดน ไดเรมมาจากชนชนน าทางการเมองของชาวมลายมสลมและผน าศาสนารวมมอกน เหตผลส าคญกคอชนชนน าทางการเมองมาจากเจาเมองเกาผสญเสยอ านาจ สวนผน าศาสนาเปนผมอทธพลตอประชาชนในฐานะผใหความรศาสนาแกประชาชน ซงเปนผทมมวลชนอยขางหลงคอบรรดาลกศษยและผมศรทธาตอผน าศาสนาแนนอนการตอสของชาวมลายมสลมปตตานเพอแบงแยกดนแดนมไดตอสอยางโดดเดยว เพราะความสมพนธของภมภาคปตตานกบรฐตอนเหนอของประเทศมาเลเซยมความผกพนอยางใกลชดในฐานะเพอนรวมศาสนาภาษาและวฒนธรรมเดยวกน ยงกวานนสายสมพนธระหวางราชวงศทงสองฝายมความผกพนทไมสามารถแยกกนได เพราะฉะนนบางครงเหตการณทเกดขนในจงหวดชายแดนภาคใตแตกไดรบความเหนอกเหนใจจากเพอนทอยอกฝงหนงน าไปสความระแวงของรฐบาลไทยและมาเลเซยซงกนและกนอยางหลกเลยงไมได (อทธชย สด า, 2556 : 67-69) 4.3.2 ววฒนาการของกลมขบวนการแบงแยกดนแดน ผลจากการศกษาพบวามปญหาหลายประการทบซอนกนอยในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต จนยากทจะสงเกตแยกแยะไดวาอะไรเปนปญหาหลกทมอทธพลตอปญหาอนๆ แตหากก าหนดใหสถานการณความไมสงบเปนโจทยแลวหาค าตอบวาอะไรคอปญหาใจกลางของสถานการณ หลงจากพจารณาขอมล รายงานการศกษา วเคราะห รายงานการสอบสวน จากค าใหการของผประสบเหตความรนแรง ตลอดจนค าสารภาพของสมาชกผกอความไมสงบ ท าใหทราบไดวาปญหาใจกลางของความขดแยงทเกดขนในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใตเกดมาจากขบวนการแบงแยกดนแดนโดยมกลม BRN Coordinate เปนแกนน าทมการเคลอนไหวอยในพนท (สภาทปรกษาเสรมสรางสนตสขจงหวดชายแดนภาคใต, 2551 : 3 ; คณะกรรมาธการความมนคงแหงรฐ

219

สภาผแทนราษฎร, 2553 : 64) ดงนนการศกษาถงกลมของกระบวนการแบงแยกดนแดนในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใตเปนเรองทสมควรแกการรบร จากการศกษาพบวา กลมขบวนการแบงแยกดนแดนซงมบทบาทในการกอความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใตทส าคญตงแตยคอดตจนกระทงถงยคปจจบนมกลมตางๆ ดงตอไปน ป พ.ศ.2503 มการจดตงกลมแนวรวมปลดปลอยแหงชาตปาตาน The Barisan Nasional Pembebasan Patani : BNPP โดยม Tengu Abdul Jalal หรอนายอดลย ณ สายบร เปนแกนน า วตถประสงคของกลมตองการไดรบเอกราชอยางสมบรณจากประเทศไทย ไมยอมรบการปกครองตนเองหรอการเขาไปรวมกบประเทศมาเลเซย ยทธศาสตรของกลมเนนการรบแบบกองโจร อยางไรกตามเมอป พ.ศ.2532 กลมไดยตความเคลอนไหวในประเทศไทยไปในระยะหนงแลวกลบมาเคลอนไหวใหมป พ.ศ.2545 โดยกลมไดปรบเปลยนวตถประสงคหนไปสนบสนนการตอสของกลมแบงแยกดนแดนทวโลก พรอมทงเปลยนชอกลมเปน Barisan Islam Pembebasan Patani : BIPP ภายหลงมการประชมแกนน าของกลมทบรเวณภาคเหนอของมาเลเซย ทงน นกวเคราะหดานความมนคงเชอวา BIPP มสวนรวมในการโจมตหนวยงานดานความมนคงของไทยในสามจงหวดชายแดนภาคใตเมอป พ.ศ.2535 แตกไมอาจยนยนไดวามสวนรวมในเหตการณกอความไมสงบในพนทดงกลาวเมอป พ.ศ.2547 หรอไม วนท 13 มนาคม พ.ศ.2503 เกดกลมแนวรวมปฏวตแหงชาตมาลาย The Barisan Revolusi Nasional : BRN ผรวมกอตงขบวนการมจ านวนมากทส าคญไดแก นายหะยอามน โตะมนา, เตงกยาลาล นาเซรหรอนายอดลย ณ สายบร , อสตาซการม หรอหะยการม ฮาซน อดตโตะครปอเนาะในพนทอ าเภอรอเสาะ จงหวดนราธวาส และนายอบดลกายม ไดกอตงหนวยทหารขนเมอ 10 ตลาคม พ.ศ.2511 โดยใชชอวา กองก าลงตดอาวธปลดแอกปาตาน หรอ Angkatan Bersenjata Revolusi Patani : ABRiP เลยนแบบชอยอวา กองทพอนโดนเซย ซงใชค าวา ABRI : Angkatan Bersenjata Republik Indonesia อดมการณเรมแรกของ BRN ยดแนวความคดในการปกครองแบบสงคมนยม แตตอมาภายหลงหนมาชอดมการณดานศาสนาอยางไรกตามไดเกดความแตกแยกภายในขนหลายครงตงแตป พ.ศ.2521 จนแตกเปน 3 กลมคอ 1) BRN Congress (สายกองก าลงตดอาวธ) 2) BRN Ulama (สายศาสนา) และ 3) BRN Coordinate (สายการเมองและศาสนา) แตในปจจบนเชอวาเหลอเพยงขบวนการเดยวและมบทบาทมากทสดคอ ขบวนการ BRN Coordinate ซงมหลกการส าคญคอ การยดมนแนวคดแบงแยกดนแดน ไมเจรจากบฝายรฐ และใชวธการรนแรงในการปฏบตการโดยไมเลอกวาเปนไทยพทธหรอไทยมสลมทใหความรวมมอกบรฐ วนท 22 มนาคม พ.ศ.2511 กอตง องคกรปลดปลอยรฐปาตานหรอองคการสหปตตานเสร Pesatuan Pembebasan Patani Bersatu : PPPB หรอ Patani United Liberation Organization : PULO องคกรปลดปลอยรฐปตตานหรอองคการสหปตตานเสร เปนองคการจดตงทม

220

รปแบบสมบรณทสด ผรเรมกอตงประกอบคอ ตนกบรอ กอตอนลอ หรอนายกาบร อบดลเราะหมาน แมวาไดเกดความแตกแยกภายในหลายครงภายในกลมพโล (PULO) ตงแตป พ.ศ.2528 จนเกดการแยกตวออกเปนพโลเกาและพโลใหม แตลาสดมรายงานยนยนวาขบวนการดงกลาวไดรวมกนเปนหนงเดยวแลวเมอเดอนมถนายน 2548 และปจจบน กลมพโลไดเขารวมเปนพนธมตรแนวรวมเพอเอกราชปตตานหรอเบอรซาต (BERSATU) แตกจกรรมสวนใหญของกลมพโลในปจจบนเนนงานดานการเมองในเวทการเมองระหวางประเทศ สวนกองก าลงของกลมในสามจงหวดชายแดนภาคใตมนอยมากและแทบไมพบความเคลอนไหวในดานการใชก าลง ป พ.ศ.2511 มการกอตง กลมปญญาชนชาวไทยมสลมในอนโดนเซย Persatuan Mahasiswa Patani (Selatan Thailand) Indonesia : PMIPTL โดยกลมปญญาชนในสามจงหวดชายแดนภาคใตทส าเรจการศกษาดานการศาสนาจากประเทศอนโดนเซยจดตงขน เดมมวตถประสงคเพอประสานงานดานการศกษาและด าเนนกจกรรมทางการเมอง แตภายหลงแกนน าของกลมกอความไมสงบ โดยเฉพาะ BRN ไดแทรกซมเขาไปมอทธพล และท าใหเปาหมายขององคกรไดหนมาด าเนนกจกรรมปลกระดม มการฝกอบรมดานการทหาร และพยายามเชอมโยงกบองคกรตอสทางศาสนาในตางประเทศหลายองคกร เพอความมงหมายในการตอสแบงแยกดนแดนในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต ปจจบนสมาคมดงกลาวมสมาชกไมต ากวา 3,000 คน สวนหนงเปนทายาทของสมาชกหรอแนวรวมกลมกอความไมสงบทไดรบบาดเจบหรอสญเสยจากการตอสกบเจาหนาท วนท 16 กนยายน พ.ศ.2528 ขบวนการมจาฮดนอสลามปาตาน Gerakan Mujahideen Islam Patani : GMIP เรมจากกอตงแนวรวมมจาฮดนปตตาน หรอ BBMP : Barisan Bersatu Mujahidin Patani โดยมแนวคดทจะรวบรวมขบวนการตางๆ เขาดวยกนเพอใหมเอกภาพความเขมแขงในการตอส และอยภายใตจดมงหมายเดยวกนคอการปลดแอกจงหวดชายแดนภาคใต ผรวมกอตงมนายหะยอามน แกนน าของ BRN Coordinate หะยอบดลเราะหมาน โตะครพอมง (นกวชาการศาสนา) ตนกบรอ กอตอนลอ แกนน า PULO นายแวหามะ แวยโซะ แกนน า BNPP, BIPP อสตาซการม บนฮาซน แกนน า BRN ULAMA และนายบอราเฮง กทายหรอบอราเฮงขนสง แกนน า BNPP, BIPP ตอมาเมอป พ.ศ.2529 เรมปรากฏการณเคลอนไหวของขบวนการหนงชอ “ขบวนการมจาฮดนปตตาน : GMP : Gerakan Mujahideen Patani” ซงเชอวาแยกตวจากขบวนการ BIPP และ BBMP โดยมแกนน าคนส าคญประกอบดวย นายวนอาหมดวนยซฟหรอแวหามะ แวยโซะ อดตสมาชก BNPP , BIPP นายอาวง หรออาแว บนอบดลเลาะห กาบร หรออาแวยะบะ, นายมฮมหมด หรอมะโดล หรออสตาซมะ โดล นายเจะกแม อบบส บนอาหมด ในการเคลอนไหวของกลมนเนนงานดานการเมองอยในมาเลเซย บทบาทส าคญของ GMP คอ หนงในแกนน าทรวบรวมขบวนการตางๆ กอตงเปนขบวนการรวมเพอเอกราชปตตานหรอเบอรซาต (BERSATU) เมอป พ.ศ.2532 (ยกเวน BRN Coordinate ทไมไดเขารวมขบวนการ แตกอยในฐานะทเปนพนธมตร)

221

วนท 31 สงหาคม พ.ศ.2532 มการกอตงกลมแนวรวมเอกราชเพอปาตาน The United Front for the Independence of Patani : BERSATU กลมแนวรวมเพอเอกราชปตตาน โดยความเหนชอบรวมกนของแกนน ากลม BIPP , BRN , GMP และ PULO โดยมจดมงหมายจะรวมการตอสเปนหนงเดยว ซงในระยะเรมตน แกนน าของทง 4 กลม ตกลงใหจดตง “องคการรวม” หรอ “องคการปายง” หรอ Umbrella Organization ขน เพอความเปนเอกภาพและใหด าเนนงานไปในทศทางเดยวกน โดยมแนวทางในการปฏบตรวมกนตอสเพอปลดแอกปตตาน ใชหลกการญฮาดดวยก าลงตดอาวธ ตอตานหลกการและนโยบายตางๆ ของรฐบาลไทย เรยกรองใหประเทศอสลามทงหลายสนบสนนการตอส ตอมาป พ.ศ.2543 ไดเปลยนชอเปน “แนวรวมเพอเอกราชปตตาน หรอ BERSATU” โดยปจจบนม ดร.วนกาเดร เจะมาน เปนประธาน อยางไรกตาม ขอเทจจรงทหนวยงานความมนคงรบทราบ BERSATU ไมมอ านาจสงการกลมตางๆ ทเปนสมาชกเพยงแตท าหนาทก าหนดนโยบายหรอแนวตางการปฏบตกวางๆ เพอใหการด าเนนงานของแตละกลมเปนไปในทศทางเดยวกน สวนกลมสมาชกยงคงมการเคลอนไหวเปนเอกเทศ พรอมกนนยงมกลมขบวนการอนๆ ทไมไดระบปกอตงอยางแนชด อาท กลมเยาวชนกชาตปตตาน Pemuda Merdeka Patani : PMP กอตงโดยขบวนการ BRN Coordinate ซงสมาชกระดบแกนน าสวนใหญเปนผทรงคณวฒทางศาสนา (Ulama) และไดพฒนาการตอสในมตใหม ตงแตป พ.ศ.2535 โดยการฝกอบรมเยาวชนทหารตามโครงการและจดตงกองก าลงตดอาวธทงภายในและภายนอกโรงเรยนดวยการปลกกระแสการตอสในแนวทางญฮาดเพอเตรยมการท าสงครามประชาชนหรอการรบแบบกองโจร การด าเนนงานจะแฝงกจกรรมอยในแหลงการศกษาทเรยกวาตาดกาและปอเนาะ ตลอดจนในสถาบนการศกษาของรฐบาลบางแหง รวมทงบรเวณมสยดประจ าหมบาน โดยไดปฏบตการทางหารทส าคญหลายครงในลกษณะการปลนอาวธ ลอบยง สงหารเจาหนาท ตงแตป พ.ศ. 2544 และเชอวากลมดงกลาวมการเชอมโยงและแสวงหาแนวรวมกบกลมอนๆ เชน PULO , BRN Congress และ GMIP เปนตน สภาอลามาปตตานดารสลาม Ulama Patani Darusalam เปนกลมผทรงคณวฒทางศาสนาหรอปราชญมสลม Ulama ถอเปนผน าทางจตใจของมลายมสลมในจงหวดชายแดนภาคใต เปนตวแปรหลกของสถานการณในพนทอยางแทจรง เพราะเปนผชน าและก าหนดทศทางการตอสของมลายมสลมไดโดยตรงและทางออม แกนหลกส าคญในการจดตงกลม Ulama คออสตาซการม บนฮาซน แกนน า Ulama ในระยะหลายสบปทผานมากลม Ulama มบทบาทในทางเปดลดลงมากสาเหตมาจากกลมนใชแนวทางการเคลอนไหวในรปแบบสงคมนยม โดยองและยกบทบญญตศาสนาอสลามทตรงกบแนวคดของสงคมนยมมาใชในการเคลอนไหวของกลม ขบวนการเยาวชนแหงชาตปตตาน Patani National Youth Movement : PANYOM เปนกลมทหนวยงานดานความมงคงเชอวากอตงมานานแลว เพยงไมไดด าเนนงานอยาง

222

เปดเผยหรอมชอเสยงมากนก จนกระทงเมอป พ.ศ.2540 เรมปรากฏการณครงแรกโดยการทงจดหมายขมขกรรโชกทรพยทจงหวดปตตาน และไดเงยบหายไประยะหนงจนกระทงเมอ 19 ธนวาคม พ.ศ.2541 ไดปรากฏการณอกครงดวยการเผยแพรขอมลผานทางสออเลกทรอนกส มเนอหาปลกระดมมวลชน โฆษณาชวนเชอโดยใชประเดนดานศาสนา เชอชาต ประเพณ วฒนธรรม และประวตศาสตรปตตานในอดตมาเปนสงปลกเราใหชาวมสลมลกขนมาตอสรฐบาลไทย รวมทงเผยแพรขาวสารการตอสของกลมกอการรายขบวนการตางๆ ซงนบเปนการพฒนาบทบาทของกลมไปสการตอสทางการเมองเพอใหเปนทยอมรบในระดบนานาชาต และสภาองคกรน า : Dewan Pimpinan Parti : DPP เปนองคกรทท าหนาทก าหนดนโยบาย ยทธศาสตร และตดสนใจรวมทงเปนเจาของยทธศาสตรแผนการปฏวต 7 ขนตอน หรออาจกลาวใหชดเจน DPP มสถานภาพเสมอนสวนมนสมองหรอรฐบาลของกลมกอความไมสงบนนเองโดยโครงสรางการจดองคกรลดหลนกนลงไปตงแตระดบเขตจงหวดถงระดบหมบาน มการก าหนดบทบาทหนาทของสมาชกแนวรวม การปฏบตทางยทธวธของสมาชก แนวรวม อกทงมการจดแบงหนาทในองคกรยอยอยางชดเจน ทงในดานการปฏบตการจตวทยา โฆษณาชวนเชอดานศาสนา ดานเศรษฐกจ และดานการทหาร และการใชก าลงปฏบตการในรปแบบตางๆ โดยมเปาหมายสงสดเมอการปฏวตตามขนตอนดงกลาวส าเรจและสถาปนารฐปตตานขนใหม โดยมอาณาเขตครอบคลมสามจงหวดชายแดนภาคใตและบางสวนของจงหวดสงขลาและสตล (คณะกรรมการความมนคงแหงรฐ สภาผแทนราษฎร, 2553 : 34-38 ; ไชยทว อตแพทย, ม.ป.ป. : 19-22 ; สภาทปรกษาเสรมสรางสนตสขจงหวดชายแดนภาคใต, 2551 : 3 ; อทธชย สด า, 2556 : 69-73)

4.4 สภาพปญหาความขดแยงในสามจงหวดชายแดนภาคใต ความขดแยงระหวางรฐกบประชาชนในพนทโดยเฉพาะคนไทยมสลมเชอสายมลายในจงหวดชายแดนภาคใตเปนสงทปรากฏมาตงแตในอดต เพราะจากขอมลทางประวตศาสตรไดชใหเหนวาปตตานหรอรฐปตตานเดมมความสมพนธกบราชอาณาจกรไทยมาแตอดตโดยสามารถยอนกลบไปไดถงสมยสโขทย ทนาสนใจคอขอมลทแสดงใหเหนถงความสมพนธระหวางราชอาณาจกรไทยกบปตตานทมความแตกตางตามสภาวการณ โดยพบวาความสมพนธดงกลาวไดวางอยบนนโยบายซงมผลตอการก าหนดทาทระหวางกนเสมอมา ประเดนปญหาเลกๆ นอยๆ แตเมอถกทบถมมาเปนระยะเวลานานกจะกลายเปนปญหาลกลามใหญโต อาท การบงคบใหมสลมแตงตวตามทรฐก าหนด โดยจะไมไดรบความสะดวกในการตดตอราชการหากยงแตงกายแบบประเพณ เหลานลวนแลวแตมผลกระทบกระเทอนตอจตของชาวมสลมในพนทแทบทงสน ความพยายามในการสรางวฒนธรรมหลกของชาตหรออกนยหนงคอการสถาปนาความเปนไทยใหเกดขนในจงหวดชายแดนภาคใต พรอมกบการลดความเปนมสลมของคนในพนทลง ไดท าใหเกดการตอตานจากคนในพนทเปน

223

ระยะๆ ดวยเหตนปฐมบทของการแกปญหาความขดแยงควรเรมตนจากการท าความเขาใจและยอมรบปญหาทเกดขนเพอหาสาเหตทแทจรง และการศกษาในครงนจงแยกประเดนปญหาของความไมเขาใจระหวางรฐกบประชาชนในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใตออกเปนดานตางๆ ประกอบดวย ดานการเมองการปกครอง ดานศาสนาและความเชอ ดานสงคมและวฒนธรรม ดานเศรษฐกจ ดานการศกษา ดานกระบวนการยตธรรม และดานประวตศาสตร ทงนเพอเปนแนวทางในการแสวงหาทางออกดวยกบขอเสนอแนะเชงนโยบายทเปนไปได เพอสรางสงคมแหงสนตสขใหเกดขนอยางแทจรง ดงรายละเอยดตอไปน

200

แผนภาพท 4.1 สรปสภาพปญหาความขดแยงในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต

2 3

4 5

6

7 การเมองการ

ปกครอง

ปจจยหนนน า

รากเหงาของปญหา

ผลผลตของความขดแยง

ผลประโยชน

ความหวาดระแวงทงสองฝาย

กลม BRN

ประวตศาสตร

ไมเปนประชาธปไตย

ปลดปลอยรฐปตตาน ไมไดรบความเปนธรรมจากรฐ ปกปองวฒนธรรมเกยรตภม และศกดศร การกอความไมสงบ

ดานกระบวนการยตธรรม

ดานศาสนา/ความเชอ

ดานการศกษา

ดานเศรษฐกจ ดานสงคม

วฒนธรรม

ดานประวตศาสต

1

224

225

จากแผนภาพท 4.1 ทผวจยไดสรปภาพรวมของสภาพปญหาความขดแยงในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต สามารถอธบายรายละเอยดไดดงน 4.4.1 ดานรากเหงาของปญหา กลมบอารเอน (BRN) หลงจากการหายตวของหะยสหลงอยางไรรองรอย การตอตานรฐไดปรากฏเปนขบวนการเคลอนไหวอยางเปนรปธรรมและมความชดเจนขน ในป พ.ศ.2503 มการจดตงขบวนการปฏวตแหงชาตขน คอ BRN (Barisan Revolution National) มการเคลอนไหวมาอยางตอเนองในเขตรอยตอเขตแดนไทย-มาเลเซย หลงจากนนมพฒนาการของกลมบวนการตางๆ อยางมพลวต ในปจจบนมกลมทเคลอนไหวซงถกเรยกวา “ผปลดปลอยปตตาน” (Patani Liberator) โดยมกลมอาวโสทเคยมบทบาทในอดตบางสวนรวมเคลอนไหวใหค าแนะน า มวลชนรนใหมทผานการจดตงทางการเมองไดกระจายและฝงตวอยในชมชนตางๆ และมกองก าลงตดอาวธหรอทเรยกกนวาอารเคเค (RKK) ซงมบทบาทส าคญในการสรางความไมสงบใหเกดขนในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต (สภาทปรกษาเสรมสรางสนตสขจงหวดชายแดนภาคใต, 2551 : 31 ; รงรว เฉลมศรภญโญรช, 2556 : 47-48) ความเขาใจประวตศาสตรทตางกน ความไมสงบทเกดขนในพนทจงหวดชายแดนภาคใต สวนหนงเกดจากปญหาความเขาใจทางประวตศาสตรทตางกน ตางฝายยงคงน าประเดนนใชเปนบรรทดฐานของความรสกและทศนคตดวยมมมองทตางกน โดยฝายรฐไทยจะมองวา ปตตานเปนประวตศาสตรของการกอกบฏและเปนประวตศาสตรในดานลบ ในขณะทมมมองของคนไทยมสลมเชอสายมลายกลบมองประวตศาสตรปตตานดวยความงดงาม เพราะเปนประวตศาสตรการตอสเพอความเปนอสระ ซงอาจท าใหเหนวาประวตศาสตรปตตานเปนทศนะการมองทขดกน (discrepancy of perspectives) (ชยวฒน สถาอานนท อางถงในปยนาถ บนนาค, 2546 : 35) ดงนนกลาวไดวา ประวตศาสตรของปตตานเปนเสมอนเหรยญสองดาน ในดานหนงปตตานเปนประวตศาสตรทถกกดทบโดยรฐ ซงเปนการลดความส าคญของปตตานลงใหกลายเปนดนแดนสวนหนงของประเทศไทย ในขณะทอกดานปตตานกลบเปนประวตศาสตรทถกเชดชถงความรงโรจนในครงอดตโดยจ าเปนตองมการเรยกรองเอกราชคนมา เพราะฉะนนแลวประวตศาสตรปตตานเปนเหตการณทแตละฝายน าไปตความตามความตองการของฝายตน ลกษณะดงกลาวนแสดงใหเหนวาประวตศาสตรกถกตความและน ามาใชเปนเครองมอทางการเมองและท าใหเกดผลทางดานการเมองไดเชนกน โดยผกอความไมสงบไดใชประวตศาสตรเปนเครองมอในการฉายภาพการตอส การถกยดครองและการถกแยงชงอธปไตยจากฝายรฐไทย (เอก ตงทรพยวฒนา และอรอร ภเจรญ, 2552 : 20) ความหวาดระแวงทงสองฝาย มสลมเชอสายมลายในพนทไมไววางใจตอรฐอนเนองจากความผดพลาดทเกดขนในครงอดต สวนหนงจากวสยทศนของจอมพลแปลกยงคงหลอก

226

หลอนมสลมใหหวาดระแวงและตอตานวถไทยทออกแบบโดยรฐ และไมเชอมนตอกระบวนการยตธรรมทฝายรฐด าเนนการ อนเนองจากเจาหนาทรฐหรอขาราชการไดปฏบตตอมสลมในพนท ในฝายของรฐหวาดระแวงตอความมนคงและความสงบเรยบรอยภายในประเทศ รวมถงอ านาจอธปไตยและดนแดน ในขณะทเจาหนาทของรฐไมไววางใจตอความปลอดภยในชวตและทรพยสน ดงนนความหวาดระแวงซงกนและกนจงเปนรากเหงาของปญหาความขดแยงอกประการหนง (ส านกสนตวธและธรรมาภบาล สถาบนพระปกเกลา, ม.ป.ป. : 12 ; เอก ตงทรพยวฒนา และอรอร ภเจรญ, 2552 : 80) ไมเปนประชาธปไตยอยางครอบคลม ตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 ในหมวดแนวนโยบายพนฐานแหงรฐ มาตรา 78 ก าหนดใหรฐตองกระจายอ านาจใหทองถนพงตนเองและตดสนใจในกจการทองถนไดเอง รวมทงพฒนาจงหวดทมความพรอมใหเปนองคกรปกครองทองถนขนาดใหญ โดยค านงถงเจตนารมณของประชาชนในจงหวดนน แตตองไมขดตอการพทกษรกษาไวซงสถาบนพระมหากษตรย เอกราช และบรณภาพแหงอาณาเขตซงก าหนดไวในมาตรา 71 (เอก ตงทรพยวฒนา และอรอร ภเจรญ, 2552 : 24-25) ดงนนเมอพจารณาเนอหาในหมวดทวาดวยแนวนโยบายพนฐานแหงรฐ บรบทของพนทสามจงหวดชายแดนภาคใตยอมมสทธไดรบการจดตงองคกรปกครองสวนทองถนโดยมอสระ เหมอนเชนการบรหารจดการตนเองของบางจงหวดแตในพนทในสามจงหวดชายแดนภาคใตกลบมขอจ ากดหลายดาน เสมอนวาไดรบการปฏบตทไมเทาเทยมกน ผลประโยชนทบซอน ซงเกดขนจากกลมผมอทธพลในพนทโดยการด าเนนธรกจมด เชน ยาเสพตด สนคาเถอน หรอการเขาครอบครองทรพยากรชมชนและทดนท ากน เพราะหากเหตการณความไมสงบยงคงด ารงอยกจะไมมการตรวจสอบจากเจาหนาทรฐ สวนฝายรฐกมผลประโยชนจากงบประมาณแผนดนจ านวนมหาศาลในการใชปราบปราม ปรบปรงพฒนา และเยยวยารกษา ตราบใดทเหตการณความไมสงบยงคงด าเนนอยงบประมาณกยงคงมอยางแนนอน (ส านกสนตวธและธรรมาภบาล สถาบนพระปกเกลา, ม.ป.ป. : 7) โดยสรปแลว ผวจยเหนวาจากเหตการณความไมสงบในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใตยงมผลประโยชนทบซอนอยทงสองฝาย 4.4.2 ดานปจจยหนนน า

ปกปองวฒนธรรม เกยรตภมและศกดศร เหตการณทเกดขนในครงอดตภายใตกระบวนการไทยรฐนยม คนมลายไมไดรบอนญาตใหใชเครองแตงกายตามประเพณ ไมสามารถใชชอภาษามลายหรอภาษาอาหรบได พรอมทงไมสามารถใชภาษาและอกษรยาวของพวกเขา ทเลวรายกวานนยงถกบงคบใหใชเครองแตงกายตามตะวนตก เชน ส าหรบผชายตองนงกางเกง สวมหมวกและเสอผาแบบยโรป ส าหรบผหญงตองใสเสอสน และกจการสวนตวรวมถงบทบญญตทางศาสนาถกกฎหมายไทยมายกเลก และดวยจตส านกถงภยอนตรายทจะมาคกคามศาสนาและเชอชาตของตนเอง

227

คนมสลมเชอสายมลายจ าเปนทจะตองตดสนใจ คอถายอมจ านนตอการปกครองของไทยนนหมายถงการละทงวฒนธรรมประเพณทตนเองไดรกษาอยางหวงแหนทงหมดและจะถกผสมกลมกลนในทสด เพราะฉะนนทางเลอกทเหนกคอจะอยภายใตการปกครองของรฐไทยแลวถกผสมกลมกลน หรอกลบไปตงขบวนการตอสเพอปกปองตนเอง หรอตอสเพอใหไดรบเอกราช ดงนนจงมการรณรงคการตอสเพอปกปองวฒนธรรม เกยรตภม และศกดศรกอนทมนจะสายเกนไป (เอก ตงทรพยวฒนา และอรอร ภเจรญ, 2552 : 56-57) การไมไดรบความเปนธรรมจากรฐ ประเดนการไมไดรบความเปนธรรมจากเจาทของภาครฐเปนปญหาอนดบตนๆ ของความขดแยง มสลมในพนทไมเชอมนกระบวนการยตธรรมของรฐไทย รสกวาฝายตนเปนผถกกระท ามาโดยตลอด ความผดพลาดทเกดขนจากเจาหนาทรฐจะถกเบยงเบนประเดนและไดรบการปกปองอยเปนประจ า ในเมอไมไดรบความเปนธรรมและกระบวนการยตธรรมกมสามารถพงพงได การแสดงออกในการตอตานรฐจงเกดขน (เอก ตงทรพยวฒนา และอรอร ภเจรญ, 2552 : 78) ปลดปลอยรฐปตตาน แนวคดหรอขบวนการแบงแยกดนแดนซงเปนจดยนหรออดมการณถกปลกฝงจากรนตอรนของกลมผกอความไมสงบ วตถประสงคของกลมผเคลอนไหวตองการไดรบเอกราชอยางสมบรณจากประเทศไทย ไมยอมรบการปกครองตนเองหรอการเขาไปรวมกบประเทศมาเลเซย เพราะการทรฐไทยเขายดครองปตตานถอเปนบาดแผลทางประวตศาสตรทมสลมเชอสายมลายถกเอารดเอาเปรยบและถกกดขขมเหงเสมอมา ดงนนการเรยกรองสการปลดปลอยปตตานของกลมผเคลอนไหวถอวาเปนพนธกจในการรวมสรางรฐมลายอสลาม (ส านกสนตวธและธรรมาภบาล สถาบนพระปกเกลา, ม.ป.ป. : 9) การกอความไมสงบ ปจจบนมกลมทเคลอนไหวซงถกเรยกวา “ผปลดปลอยปตตาน” (Patani Liberator) เปนมวลชนรนใหมทผานการจดตงทางการเมองไดกระจายอยในชมชนตางๆ และมกองก าลงตดอาวธหรอทเรยกกนวาอารเคเค (RKK) มบทบาทส าคญในการสรางความไมสงบใหเกดขนในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต เพราะเชอมนวาจะเปนปจจยหนนน าไปสสงทพวกเขาตองการได คอ การปลดปลอยเอกราชใหแกปตตาน (รงรว เฉลมศรภญโญรช, 2556 : 42-48) 4.4.3 ดานผลผลตของความขดแยง ความขดแยงเปนสงทหลกเลยงไมได และเมอเกดขนกจะน าไปสความกาวหนาหรออาจน าไปสการท าลายหรอความรนแรงได ดงนน ความขดแยงจงเสมอนเปนการบงคบใหมนษยแสวงหาความคดทใหมขนเสมอ ซงจะเปนผลดตอสงคมหรอท าใหเกดความคดในทางลบ และเปดโอกาสใหมนษยตรวจสอบความสามารถของตนเองอยเสมอ ซงผลผลตของความขดแยงประกอบดวยดานตางๆ ดงตอไปน

228

4.4.3.1 ดานการเมองการปกครอง สภาพดานการเมองการปกครองในอดต ประชาชนในพนทหรอมสลมเชอสายมลายในจงหวดชายแดนภาคใตของไทยตกอยในสภาวะความกดดนทตองเผชญกบวกฤตของพฒนาทางการเมองของไทย มการตอตานรฐบาลทพยายามจะรวบรวมพวกเขาเขาไปรวมกบชาวไทยสวนใหญของประเทศโดยมวธการศกษาการพฒนาเศรษฐกจการเมองและการปกครอง ในขณะนนชาวมลายมสลมยงไมพรอมทจะเขาไปมสวนรวมในกระบวนการเลอกตง อปสรรคส าคญส าหรบชาวมลายมสลมในการเขาไปมสวนรวมคอระดบของการไมรหนงสอไทย อานไมออกเขยนไมไดอยในระดบสงมากเมอเปรยบเทยบทงประเทศ อยางไรกตามแนวความคดในเรองของการตอสเพอปกครองตวเอง หรอไปสการปลดปลอยปตตานใหเปนเอกราชอยางสมบรณยงไมไดยต แนวคดอนนถกปลกฝงกนมาจากรนสรน เหตการณความไมสงบมมาอยางตอเนองและเพมความรนแรงขนอกครงหนง หลงจากเกดเหตการณการปลนปนขนในคายทหารเมอ พ .ศ. 2547 ปญหาทตามมามกจะถกตงถามคอ ความไมสงบทเกดขนมาจากสาเหตอะไร อาจกลาวไดวามสาเหตทประกอบขนมาจากหลายปจจย ไมวาจะเปนการเมอง เศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม ทไดหลอมรวมกลายเปนปญหาระดบสงคมจตวทยา ซงมความซบซอนและไดน าไปสความไมเขาใจระหวางรฐกบประชาชน แมจะพบวาในป พ.ศ.2521-2546 ไดมนโยบายทเปนยทธศาสตรความมนคงแหงชาตทเกยวกบจงหวดชายแดนภาคใตโดยเฉพาะขนมาบงคบใชเปนแนวทางรกษาความสงบในพนท ซงถอเปนความพยายามในการน าเอาแนวทางการเมองน าการทหารมาใชเพอสรางสนตสขใหเกดขนในพนท แตจะเหนไดวานโยบายดงกลาวมผลเพยงลดอาการของความรนแรงและความไมสงบในพนทเทานน เพราะยงไมสามารถท าใหปญหาหายไปไดอยางแทจรง นบตงแตมการสถาปนาราชวงศจกร ปตตานไดมความพยายามทจะแยกตนเองออกจากการปกครองของสยามอยหลายครง เชน หลงจากทปตตานไมไดสงบรรณาการและแสดงอาการกระดางกระเดองอยหลายครง พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกกไดโปรดใหมการแยกปตตานออกเปนเจดหวเมอง และใหเจาเมองอยภายใตการบงคบบญชาอกชนหนง โดยในชวงทปตตานถกแยกออกเปนเจดหวเมองไดปรากฏวา รฐบาลพยายามยายคนไทยพทธเขาไปอาศยในเจดหวเมองเพอสรางความสมดลแหงอ านาจและการปองกนการตอตานอ านาจของรฐบาล จนท าใหความขดแยงระหวางรฐบาลกบคนพนเมองเกดขนบอยครง ทายทสดกเกดสงครามเพอกอบกเอกราชของปตตานขนอกครงเมอ พ .ศ. 2374-2375 ในรชสมยของพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว (สจตต วงษเทศ, 2547 : 250) ขณะทสภาทปรกษาเสรมสรางสนตสขจงหวดชายแดนภาคใต (2551 : 32) ไดใหความเหนในประเดนนวา ผกอการไดใชความพยายามในการชน าทางความคดเกยวกบการเมองการปกครอง ควบคไปกบอดมคตตามหลกศาสนามาเปนฐานโฆษณาชวนเชอซงงายตอการคลอยตาม เนองจากตนทนทางจตวญญาณความศรทธาในศาสนามอยอยางเตมเปยมในจตใจของมวลชนโดย

229

กระบวนการทางการเมองดงกลาว ไดแก การปลกกระแสความเจบแคนในประวตศาสตรและตอกย าความเชอทวาชนชาตมลายเคยมรฐทมเอกราชและอธปไตยของตนเองในนาม “นครรฐปาตาน” หรอ “ปาตานดารสสลาม” แตถกรฐไทย (สยามในอดต) รกรานครอบครองและยกเลกไปจนกลายเปนสวนหนงของไทยในปจจบนนอกจากนยงมการจดตงโครงสรางการปกครองทบซอนโครงสรางระบบราชการไทย โดยในระดบหมบานเรยกวาอาเยาะห ระดบต าบลชอลการน ระดบอ าเภอชอแดอาเราะห ระดบจงหวดชอวลายะฮ และระดบภาคชอวากส ประเดนส าคญในมตน คอการปลกกระแสชาตนยมทางเชอชาต ชน าวารฐปาตานในอดตเปนรฐอสลามแตถกท าลายโดยสยามซงกคอไทยในปจจบน และมความชอบธรรมทจะกอสงครามศกดสทธหรอท าญฮาดเพอกอบกความมเอกราชและอธปไตยของอาณาจกรปาตานดารสสลามทเปนรฐอสลามกลบคนมา สรปไดวา ประเดนปญหาทเกยวของกบประวตศาสตรทางการเมองทแตละฝายมองเหนตางกนอยางสนเชง โดยฝายรฐมองวาประวตศาสตรของปตตานเปนตวอยางของการกบฏตอประเทศทมเปาหมายตองการจะแบงแยกดนแดนอยเสมอ ในขณะทฝายมสลมในพนทกลบมองวาประวตศาสตรของปตตานคอการถกผนวกเขาสรฐไทยและเตมไปดวยความหาวหาญ มความชอบธรรมทจะปลดแอกตนเองออกจากรฐไทย อกนยหนงกคอเปนประวตศาสตรทควรแกการจดจ าอยางยงมากกวาทจะยอมใหถกท าลายหรอหลงลม จงเหนไดวาในประเดนทง 2 เรองนไมไดท าใหเกดปญหาในตวของมนเอง แตถกหยบยกมาใชเปนเครองมอทางการเมองและน าไปสสาเหตของความขดแยงทละเอยดออน ซงกระทบตอความรสกของคนมสลมในพนท ส าหรบความเชอมโยงกบกลไกของรฐ โดยกลายเปนสาเหตทท าใหปญหาทวความขดแยงและกลายเปนความรนแรงได โดยเกดจากความบกพรองของภาครฐทไมพยายามเขาใจปญหาและยอมรบและความหลากหลายทางวฒนธรรมของพนท ประกอบกบความออนแอของสงคมไทยทกลายเปนปจจยหนนน าใหการกระท าของรฐเกดความชอบธรรมยงขน 4.4.3.2 ดานศาสนาและความเชอ แมศาสนาจะไมใชสาเหตของความขดแยงในพนทโดยตรง แตกมความเชอวาศาสนาอสลามไดถกน ามาอางเพอสรางความชอบธรรมใหกบการกระท าของผกอความไมสงบในพนท โดยพบวาการกระท าดงกลาวไดกลาวถงหลกค าสอนทางศาสนาทจะใชสทธในการปกปองตนเองจากผรกรานและผไมศรทธาในอสลาม (non-believer) จดหมายของค าสอนดงกลาวเปนการปกปองตอบทบญญตแหงอลลอฮและผดงความยตธรรมแกศาสนาอสลาม หากพจารณาในมตดงกลาว ศาสนาอสลามไดกลายเปนขออางของคนบางกลมทเพอใชเปนเหตผลหลกในการตอสกบอ านาจรฐไทย โดยมจดมงหมายอยทการตอสเพอน าความยตธรรมมาสชาวมสลมทถกรฐละเมดสทธของตนมานาน เหตผลทเชอมกบศาสนาอกประการคอ การปกครองของไทยทถกครอบง าดวยแนวคดจ กรวาลวทยาแบบ

230

พทธ (Buddhist Cosmology) จงท าใหวธคดและรปแบบการปกครองของไทยเปนไปตามวถทางพทธศาสนา โดยสรนทร พศสวรรณ เหนวา กระบวนการสงคายนาทางพทธศาสนามกถกก าหนดโดยอ านาจรฐ เพอสรางมาตรฐานเดยวกนในเรองของการปฏบตและพธกรรมทางศาสนาอนน าไปสความมนคงของอ านาจรฐยงขน จงพบวากระบวนทศนดงกลาวมอทธพลตอความพยายามทจะผสมกลมกลน (assimilate) ชนกลมตางๆ ในประเทศใหกลายเปนไทยในแบบทรฐตองการไมเวนแมแตคนไทยมสลมเชอสายมลาย ความพยายามทจะใชกระบวนทศนจกรวาลวทยาแบบพทธเข าปกครองจงหวดชายแดนภาคใตซงคนสวนใหญเปนมสลมของรฐไทยตงแตอดต ปฏเสธไมไดวามสวนในการสรางความรสกอคตใหเกดขนทงฝายรฐและประชาชน ดานหนงกลไกรฐไดทอดทงและเอาเปรยบจากการปฏบตของรฐทตางจากคนไทยทวไป ในทายทสดประชนมสลมกจะรสกมอคตตอรฐดวยเชนกน จงนาทจะตงขอสงเกตวาเหตใดการรวมตวกนตอสอ านาจรฐในเหตการณ กรอเซะ 28 เมษายน พ.ศ.2547 และเหตการณทตากใบเมอวนท 25 ตลาคม พ.ศ.2547 ถงไดถกน าไปเชอมโยงกบการตอสเพอศาสนาหรอการญฮาด (Jihad) เพราะนอกจากทงสองเหตการณจะแสดงใหเหนถงความขดแยงระหวางรฐกบประชาชนในพนทแลว ยงท าใหเหนถงความศรทธาในการอทศตนเพอศาสนาของมสลม

ไดเปนอยางดอกดวย ดงนนประเดนทางศาสนาจงเปนเรองละเอยดออนทรฐควรใหความส าคญเพอความเขาใจ เพราะการละเลยความส าคญของสถาบนทางศาสนาอาจกลายเปนโอกาสใหผไมหวงดเขามาสรางแนวรวมจากคนในพนทเพอกอความรนแรงได ผกอความไมสงบไดเลอกปฏบตการโดยอางองความเชอทางศาสนาเปนทมนทางจตวญญาณ ซงหากผกอการสามารถปลกระดมใหมวลชนลกขนมารวมตอสได จะดวยกลยทธใดกตาม นนคอกองทพประชาชนทยากจะเอาชนะได ดงทเกดขนแลวเชนเดยวกบชวงสงครามปฏวตของจนทเหมาเจอตงไดปลกระดมชาวนาขนมาเปนกองทพปลดแอกประชาชนทสามารถเอาชนะกองทพประจ าการของรฐบาลเจยงไคเชคไดนนเองความพยายามของผกอการดงกลาว สามารถมองเหนรองรอยบางอยางไดดงน 1) การใชครสอนศาสนา เปนแกนน าทงงานดานการเมองและการทหาร เนองจากทราบดวา บคลากรดงกลาวมลกศษย ผศรทธามากมายพรอมเชอฟงทกอยางทถกชน า 2) การใชโรงเรยนเอกชนสอนศาสนา เปนทบมเพาะทางความคดและอดมการณ เนองจากเปนสถานททรฐใหเกยรตในฐานะเปนสถานทส าคญทางการศกษาและศาสนา จงไมคอยตรวจสอบอยางจรงจงทงบคลากร และกจกรรมทจดขนในโรงเรยน 3) การใชบทบญญตทางศาสนา มาเปนพนฐานในการชน าแนวความคด โดยการยกเอาบางบทบางตอนในอลกรอานมาอางองรองรบแนวความคดและการปฏบตของสมาชกในขบวนการ ประเดนนเหนไดชดจากเอกสารทชอภาษาไทยวา “การตอสทปตตาน” (เอก ตงทรพยวฒนา และอรอร ภเจรญ, 2552 : 14-17 ; สภาทปรกษาเสรมสรางสนตสขจงหวดชายแดนภาคใต, 2551 : 33-34)

231

สรปวาการใชศาสนาน าในการตอสเรยกรองเปนการหวงผลทางดานจตวทยาและสอดคลองกบกระแสการเคลอนไหวของการตอสเพออสลามทวโลก โดยใชยทธศาสตรส าคญเพอใหบรรลจดมงหมาย คอ ความเปนชาต (มลาย) ศาสนา (อสลาม) มาตภม (รฐปตตาน) เพราะการทกล มผเคลอนไหวกอความไมสงบไดตอสในนามของศาสนาเพอผลประโยชนทางดานจตวทยา สามารถสรางมวลชนไดเปนอยางด และในทางกลบกนเจาหนาทรฐจะเปนฝายเสยเปรยบและเสยโอกาสในการแกปญหา เพราะไมสามารถเขาไปควบคมดแลกจกรรมทางดานศาสนาไดอยางเปนรปธรรม เนองจากเรองนเปนสงทละเอยดออนและมความออนไหวตอความรสกนกคดของประชาชน 4.4.3.3 ดานการศกษา ศาสนาอสลามในฐานะทเปนสถาบนศาสนามอทธพลตอแนวทางการศกษาของมสลมเปนอยางยง และการศกษาเปนเรองส าคญทมสลมจ าเปนตองเรยนรโดยเฉพาะการศกษาทางศาสนาทก าหนดใหมสลมทกคนตองศกษาเรยนรเพอความเขาใจอยางถองแทแลวน าไปสการปฏบตในการด าเนนวถชวตตงแตแรกเกดจนกระทงเสยชวต ดงนนนจงมความเชอวาหากมสลมไดศกษาเรยนรมากเทาใด กยงจะเพมความลกซงตอหลกธรรมค าสอนมากเทานนดงทเราจะพบวาค าสอนอสลามสนบสนนใหมสลมอยกบการศกษาเรยนรและพฒนาตนเองอยตลอดเวลา ดงทมหลกฐานปรากฏในคมภรอลกรอานอลลอฮ ไดตรสถงสถานภาพของบรรดาผทมความรวาบคคลเหลานนคอผทมความย าเกรงตอพระองคอยางแทจรง โดยทพระองคไดตรสวา

) :28(

ความวา“แทจรงบรรดาผทมความรจากปวงบาวของพระองคเทานนทเกรงกลวตออลลอฮ แทจรงอลลอฮนนเปนผทรงอ านาจ ผทรงอภยเสมอ”

(ฟาฏร : 28)

ดวยเหตดงกลาวน ศาสนาอสลามจงสงเสรมใหมสลมทกคนหมนแสวงหาความรและถายทอดสงตอไปยงคนอนๆ มใชเพอผลประโยชนของตนเองเพยงเทานนแตเพอการมสถานภาพทางชวตทดกวาในโลกนและการมชวตทดงามในโลกหนาอนชวนรนดร นอกจากนพระองคยงไดเนนย าใหมนษยไดรบรถงคณคาของวทยาการความรและบรรดาผทมความรวา

) 9 :(

232

ความวา “จงกลาวเถด (มหมมด) บรรดาผรและบรรดาผไมรจะเทาเทยมกนกระนนหรอ”

(อซ-ซมร : 9)

จากโองการอลกรอานขางตนพบวา ศาสนาอสลามไดใหความส าคญดานการศกษาเปนอยางมาก ดวยเหตนในประเทศไทยมการจดการศกษาแบบดงเดมทเรยกวา “ปอเนาะ” ซงเปนสถาบนทจดรปแบบการศกษาใหสอดคลองกบเจตนารมณและอดมการณอสลามรวมถงสอดรบกบการด าเนนวถชวตของมสลม ปอเนาะจงมบทบาทส าคญในการบรหารจดการการศกษาใหแกเยาวชนมสลมและ โดยเฉพาะอยางยงในสงคมจงหวดชายแดนภาคใตมปอเนาะอยอยางแพรหลาย สถาบนปอเนาะไมไดเปนเพยงสถานทในการจดการเรยนรเทานน แตยงเปนสถาบนทใหการสงเคราะหประชาคมมสลมอกดวย อาท เปนทอยอาศยของคนชรา คนยากจน และผดอยโอกาส จนเปนทยอมรบและอยคสงคมมสลมมาอยางยาวนาน สวน “โตะคร” หรอครผคอยใหความรทางดานศาสนา เปนดงผน าทางดานจตวญญาณ เพราะไมเพยงแกสอนศษยทอยในปอเนาะเทานน แตยงใหความร ใหค าปรกษาแนะน า ตดสนปญหาขอพพาทใหกบชาวบานอกดวย จากเหตผลดงกลาวจงเหนไดวาปอเนาะเปนสถาบนการศกษาทมบทบาทตอการด ารงอยของสงคมมสลม โดยเฉพาะในสงคมจงหวดชายแดนภาคใต ครองชย หตถา นกวชาการผเชยวชาญดานประวตศาสตรมสลมในมลายกลาววา พนทชายแดนใตเปนแหลงก าเนดปอเนาะ ซงเปนส านกการศกษาทมสลมทวโลกรจกโดยเฉพาะมสลมในภมภาคมลาย ซงครอบคลมพนทตงแตภาคใตของไทย ซาราวก หมเกาะสมาตรา ปารปวนวกน ไปจนถงมาดากสการ ของทวปแอฟรกา... มสลมในภมภาคมลายนลวนเคยเดนทางมาเรยนปอเนาะทปตตาน ซงเปนตนแบบของการศกษาทบรสทธ และนบเปนสถานทบมเพาะจรยธรรมอนดงาม ซงอาจจะเรยกวาเปนเบาหลอมของมสลมเลยกวาได (อบดชชะกร บน ชาฟอย ดนอะ, 2549 : 40) ส าหรบการตอสในดานนผกอความไมสงบไดใชเงอนไขทางจตวทยา และความตองการทจะด ารงไวซงอตลกษณของคนไทยเชอสายมลายชน าใหประชาชนเขาใจวาการเรยนภาษาไทย หรอการศกษาเรยนรวถชวตของสงคมตางวฒนธรรม เปนการหางเหนศาสนาและเสยงตอการถกผสมกลมกลนจนความเปนมลายมสลมจางหายไปทงนปรากฏการณดงกลาวสงเกตเหนไดจากความพยายามทตองการใหเยาวชนไดเรยนรประวตศาสตรของรฐปตตานในอดตในแงมมทสนบสนนแนวคดของผกอความไมสงบ คอการฉายภาพใหเหนความโหดรายของจกรพรรดนยมสยามทเขามาครอบครองอาณาจกรปตตาน โดยปลกความส านกใหเชอวาอยภายใตการปกครองของไทย คอตนตอแหงความลาหลงและการไมไดรบความยตธรรมของชาวมลายมสลมตลอดจนใหความรและสรางความเขาใจทผดๆ เกยวกบการหวงแหนและรกษาอตลกษณทแตกตางกนระหวางประชาชนในสงคมทมความหลากหลาย ดวย

233

เปาหมายทตองการเปลยนความแตกตางใหเปนความแปลกแยก เพอเปนพนฐานในการแยกคน แยกสงคม ตอไปในอนาคต เอก ตงทรพยวฒนา และอรอร ภเจรญ (2552 : 68-70) กลาววา ปญหาของการจดการเรยนการสอนของโรงเรยนปอเนาะคอ หากรฐยงเชอวาปอเนาะเปนอนตรายตอความมนคงของชาตซงเปนความคดทวางอยบนฐานของสถานการณความไมสงบในจงหวดชายแดนภาคใตทมมาตงแตยคอดต จดเปลยนส าคญของปอเนาะในประเทศไทยเกดขนเมอ พ .ศ .2504 ทรฐบาลไดใหกระทรวงศกษาธการประกาศใชระเบยบกระทรวงศกษาธการวาดวยการปรบปรงและสงเสรมปอเนาะในภาคการศกษา 2 พ.ศ.2504 สงผลใหปอเนาะในพนทจงหวดชายแดนภาคใต ตองจดทะเบยนกบทางราชการและใหจดการเรยนการสอนทงในวชาศาสนาควบควชาสามญ โดยมจดมงหมายส าคญทตองการเปลยนแปลงปอเนาะใหกลายเปนโรงเรยนสามญทวไป จนกระทงในป พ .ศ.2508 ไดมการสงเสรมใหปอเนาะทจดทะเบยนแลวด าเนนการเปลยนสภาพมาเปน “โรงเรยนราษฎรสอนศาสนาอสลาม” ท ส าคญคอใหม การจดการ เร ยนการสอนวชาสามญศกษาตามหลกส ตรของกระทรวงศกษาธการ และในทสดคณะรฐมนตรไดมมตเมอวนท 14 มถนายน พ.ศ.2509 หามมใหมการจดตงปอเนาะขนใหม และใหแปรสภาพปอเนาะเปนโรงเรยนราษฎรสอนศาสนาอสลามทนททรฐบาลก าหนด ปญหาส าคญประการตอมาคอ รฐยงไมสามารถสรางความสมดลทางดานความคดกบคนไทยมสลมใหเหนถงความส าคญของการศกษาวชาสามญควบคกบการศกษาศาสนา แมปรากฏวาผปกครองไดสงบตรหลานเขาศกษาในโรงเรยนสามญของรฐในระดบประถมศกษามากขนแลวกตาม แตเมอเขาสระดบมธยมศกษากมแนวโนมชดเจนวาเกดการแบงแยกทางวฒนธรรมระหวางกลมคนไทยพทธในพนทกบกลมคนไทยมสลมเชอสายมลาย โดยนกเรยนไทยพทธไดศกษาตอในโรงเรยนของรฐบาลในขณะทนกเรยนไทยมสลมไดศกษาตอในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลาม เปนจดเรมตนของความหางเหนและแยกออกจากกนในทสด ขอสงเกตตอมา การเลอกศกษาตอในโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามของคนไทยเชอสายมลาย อาจถอเปนนยของการปฏเสธความเปนไทยทอยในแนวการศกษาของโรงเรยนสามญทวไปของรฐกเปนได ยงไปกวานนมสลมบางสวนยงคงมคานยมในการสงบตรหลานเขาศกษาตอในปอเนาะ ซงมสาเหตมาจากการสอสารภาษาไทยทไมถนดและประกอบกบสภาพปญหาทางเศรษฐกจ โดยสรป ปญหาการจดการศกษาในจงหวดชายแดนภาคใตตงแตในย คอดตจนกระทงมาถงยคปจจบน ถงแมวาจะมการปรบปรงแกไขเพอใหสอดรบกบวถชวตของมสลมในพนทบางในบางยค แตปรากฏวาภาครฐยงขาดความเขาใจถงวถชวตดงเดมของคนไทยมสลมและรฐยงคงหวาดระแวง เพราะอ านาจการตดสนทงหมดมาจากสวนกลาง โดยไมไดส มผสถงแกนแทของการจดการศกษาในสถาบนปอเนาะหรอโรงเรยนเอกชนสอนศาสนาอสลามรวมถงวถการด าเนนชวตของคน

234

ในพนท การก าหนดนโยบายวางอยบนพนฐานของความมนคงของชาตเปนหลก จงท าใหการจดการศกษาในจงหวดชายแดนภาคใตไมมประสทธภาพเทาทควรจะเปนและผลสมฤทธทางการศกษาต ากวาเกณฑ ดงท บรรจง ฟารงสาง (2550) ไดกลาววา ปญหาหลกทางดานการศกษาทแทจรงคอ การมผลสมฤทธทางการศกษาต า โดยจากการส ารวจและการวดผลสมฤทธทางการศกษาพบวา ในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใตมผลสมฤทธทางการศกษาต าและเปนเชนนมาเปนระยะเวลาตอเนองจวบจนปจจบน 4.4.3.4 ดานเศรษฐกจ การศกษาปญหาทางสงคมยอมเลยงไมไดทจะตองพจารณาบรบทของปญหานนๆ ปญหาความรนแรงของจงหวดในชายแดนภาคใตกเชนกน หากพจารณาเพยงมตใดมตหนงอาจไมท าใหเขาใจลกษณะปญหาทด ารงอยไดอยางแทจรง เพราะฉะนนในสวนนจงตองการศกษาวาปญหาความขดแยงในจงหวดชายแดนภาคใตนน มความเกยวของเชอมโยงกบสภาพทางเศรษฐกจในพนทอยางไร อนจะน าไปสแนวทางของการแกปญหาทเหมาะสมตอไป คณะกรรมาธการความมนคงแหงรฐ สภาผแทนราษฏร (2553 : 55) สรปในประเดนนวา จากการศกษาเรองชาวมลายมสลมและการมสวนรวมในกระบวนการพฒนาเศรษฐกจและสงคม กรณศกษาภาคใตตอนลางในชวงเวลาทเหตการณความรนแรงเรมปะทขนเมอป 2547 ไดน าเสนอขอมลวา การพฒนาทผานมารฐบาลไมสามารถน าเสนอนโยบายพฒนาเศรษฐกจเพอตอบสนองความตองการของประชาชนสวนใหญในพนทได เนองจากรฐขาดความรความเขาใจสงคมมสลม โดยเฉพาะการมองเปนสงคมปด รฐและคนสวนใหญของประเทศตองเขาใจสงคมทมความแตกตางทางดานศาสนา สงคม และวฒนธรรม ดวยการเรยนรและเขาใจในขอเทจจรงวาคนเหลานนสามารถอยรวมกนกบสงคมอนไดอยางเสมอภาค บนพนฐานดวยการเคารพสทธและศกดศรแหงความเปนมนษยอยางเทาเทยมกน บนพนฐานกฎหมายรฐธรรมนญเดยวกน กรณรฐไดอางถงการใชภาษาไทย คนในพนทไมนยมใชภาษาในการสอสาร ท าใหยากตอการเขาถงและเปนอปสรรคของการพฒนาทางเศรษฐกจและสงคม ในสภาพขอเทจจรงในปจจบนชาวมลายมสลมรนใหมสามารถสอสารภาษาไทยไดเปนสวนใหญ ภาษาจงไมใชปญหาหลก ในทางกลบกนเจาหนาทรฐทเขาไปแกไขปญหาตางหากทไมสามารถศกษาท าความเขาใจในดานภาษามลาย จงท าใหเกดปญหาตอการสอสาร ในชาวมลายมสลมรนใหมอกตางหาก กลายเปนปญหาในตวเองวาในปจจบนสอสารภาษาแมตนเองไมได ท าใหเกดความระแวงตอรฐวา รฐพยายามกลนท าใหภาษามลายสญหายไปจากพนท ในขณะทชาวมลายตองการรกษาเอาไวเพราะภาษาเปนสงทบงชถงอตลกษณอยางแทจรง จากรายงานของศรรตน ธานรณานนท ดลมนรรจ บากา และฉลองภพ สสงกรกาญจน เรองชาวไทยมสลมและการมสวนรวมในกระบวนการพฒนาเศรษฐกจและสงคม : กรณศกษา

235

ภาคใตตอนลางไดกลาววา การพฒนาทผานมารฐบาลไมสามารถด าเนนนโยบายพฒนาเศรษฐกจเพอตอบสนองความตองการของประชาชนสวนใหญในพนทได เนองจากยงมการขาดความรความเขาใจระหวางรฐกบประชาชน เพราะในสายตาของรฐมองวาสงคมมสลมเปนสงคมปด และคนในพนทสวนใหญยงไมสามารถสอสารภาษาไทยไดท าใหยากตอการเขาถงและเปนอปสรรคของการพฒนาทางเศรษฐกจและสงคม ขณะทคนไทยมสลมในพนทเองมองวารฐและนายทนทอยนอกศาสนาอสลามตางกเปนผแสวงหาผลประโยชนผานการพฒนาดวยการท าลายเอกลกษณทางศาสนาและสงคมของคนไทยมสลม ซงสอดคลองกบขอเทจจรงในพนทวา ธรกจการท าประมงซงเปนรายไดหลกของคนในพนทสวนใหญตกอยในมอของนายทนทอยนอกศาสนาอสลาม ท าใหชาวไทยมสลมในพนทเปนเพยงลกจางของธรกจการประมงของคนนอกพนทซงมความพรอมทงเงนทนและอ านาจเทานน ลกษณะสงคมของจงหวดชายแดนภาคใตจงเปนอปสรรคอยางหนงในการปดกนโอกาสทจะบรณาการคนไทยมสลมใหเขามาอยในกระบวนการพฒนาเศรษฐกจในภาคใตของไทย (เอก ตงทรพยวฒนา และอรอร ภเจรญ, 2552 : 39-40) นอกจากนแลวในกระบวนการพฒนาประเทศทผานมายงไมมความสอดคลองกบศาสนาและวฒนธรรมทองถน เพราะแผนงานและโครงการตางๆ ลวนถกก าหนดและตดสนใจจากสวนกลางทงสนโดยไมไดใหความส าคญกบการรบฟงความคดเหนของประชาชนจงท าใหผลของการการพฒนาไมตอบสนองความตองการทแทจรงของคนในพนท เพราะทผานมาการพฒนาทางเศรษฐกจของจงหวดชายแดนภาคใตเปนโครงการระดบประเทศ โดยนอกจากจะเปนการพฒนาเศรษฐกจของพนทแลว ยงเปนโครงการทมงสรางความรวมมอกบประเทศเพอนบานดวย เชน ในยทธศาสตรความมนคงแหงชาตทเกยวกบจงหวดชายแดนภาคใตฉบบท 3 (พ.ศ.2537-2541) ไดเนนการพฒนาทางเศรษฐกจ โดยรเรมโครงการเขตสามเหลยมเศรษฐกจซงเปนความรวมมอระหวางไทย มาเลเซยและอนโดนเซย แตเปนทนาสงเกตวาโครงดงกลาวไดขาดมตของการมสวนรวมของประชาชนในการก าหนดนโยบายไป ค าถามทเกดขนมอยวา ท าไมโครงการพฒนาของรฐจงยงไมสามารถยกระดบคณภาพชวตของประชาชนในพนทใหสงขน แตกลบเกดผลตรงกนขามคอการพฒนากลายเปนการบอนท าลายชวตของประชาชนดวยสภาพความยากจนไมสนสด เพราะจากขอมลทางสถตเกยวกบสดสวนของประชาชนทยากจนในชนบทของภาคตางๆ ชวง พ .ศ.2531-2545 ทส ารวจโดยส านกงานสถตแหงชาตชใหเหนวา ระดบความยากจนในชนบทของสามจงหวดชายแดนภาคใตประกอบดวย นราธวาส ปตตาน และยะลา ไมไดลดลงอยางรวดเรวเหมอนกบภาคอนๆ ประกอบกบ พ.ศ.2533-2546 เศรษฐกจของสามจงหวดชายแดนภาคใตไมมความเขมแขงนก เมอเทยบกบพนทอนๆ (คณะอนกรรมการศกษาวถทางการพฒนาเพอความมนคงของมนษย , 2549 : 1) และประเทศไทยโดยรวม เนองจากเศรษฐกจในจงหวดชายแดนภาคใตพงพงภาคเกษตรคอนขางสง เมอภาค

236

การเกษตรตกต าจงท าใหสามจงหวดชายแดนภาคใตตดอนดบ 1-4 ของจงหวดทมสดสวนของคนจนดานรายไดมากทสดของภมภาค (คณะกรรมการอสระเพอความสมานฉนทแหงชาต, 2549 : 23) เอก ตงทรพยวฒนา และอรอร ภเจรญ (2552 : 42-46) ไดสรปในประเดนนวา สาเหตของความยากจนในจงหวดชายแดนภาคใตสวนใหญเกดจากการมภาวะเจรญพนธสงซงเปนภาวะทน าไปสอตราการเกดคอนขางสง การไมไดรบการศกษาในระบบสามญเชนเดยวกบประชากรในพนทของประเทศ หรอหากไดรบการศกษากมคณสมบตไมตรงกบงานทมโดยเฉพาะหวหนาครอบครวซงมการศกษานอยท าใหไมสามารถหารายไดเลยงครอบครวได จงเปนสาเหตทท าใหคนไทยมสลมออกไปหางานท านอกพนท เชน ในตวเมองหรอประเทศมาเลเซย จากปญหาขางตนจะเหนไดวา ความยากจนของคนมสลมในพนทมสงขนเทาไหรกจะยงเพมอตราสวนภาระพงพงตามไปดวย นนคอการตกอยในวงวนของการกหนยมสน โดยการเปนหนเจาของธรกจหรอทคนในพนทเรยกวาเถาแกอยางไมจบสน ประการตอมา การถกลดรอนสทธในการเขาถงทรพยากรธรรมชาตของชมชน ยงเปนอกประเดนทท าใหสภาพปญหาความขดแยงยงคงปรากฏอยอยางตอเนอง เพราะจะพบวาประชาชนในพนทขาดโอกาสในการใชทรพยากรธรรมชาตในชมชนของตน เนองจากกฎระเบยบของรฐและอ านาจอทธพลของกลมทนทงในพนทและนอกพนทเขามาแสวงหาผลประโยชนโดยการอาศยชองโหวของอ านาจรฐ และยงมความขดแยงทเกดขนซงเปนความขดแยงระหวางชมชนดวยกนเอง ชมชนกบรฐ และชมชนกบธรกจเอกชน โดยความขดแยงทเกดขนทงสามกลมนไมไดแยกออกจากกนอยางสนเชง เพราะปญหาการขดแยงในแตละกลมสามารถเชอมโยงไปสอกกลมได ดงนนการแสวงหาทางออกของปญหาจงตองมการพจารณาความขดแยงในทรพยากรอยางเชอมโยงสมพนธกนเพอท าใหมองเหนภาพรวมของปญหาไดอยางเขาใจกนจากการพจารณาปญหาทางเศรษฐกจของจงหวดชายแดนภาคใตทงสองกรณคอ ความยากจนและสทธชมชนในการจดการทรพยากรธรรมชาต ท าใหเหนลกษณะปญหารวมกนคอนโยบายหรอโครงการพฒนาตางๆ ของรฐมกจะเปนการตดสนใจจากสวนกลางเพยงฝายเดยว โดยขาดมตการรวมตดสนใจจากประชาชนในพนท ผลทตามมาคอโครงการพฒนาตางๆ ของรฐนอกจากจะไมกอใหเกดประโยชนอยางแทจรงและยงยนไดแลว ยงท าใหเกดความขดแยงระหวางรฐกบประชาชน ไมเวนแมแตระหวางประชาชนดวยกนเองอกดวย สรปโดยภาพรวมปญหาความยากจนทเกดจากบรบทของสงคมในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต ท าใหเกดปญหาทางเศรษฐกจตามมา ไมวาในกรณปญหาการวางงาน ปญหาการไรการศกษา ปญหาคณภาพชวต ปญหายาเสพตด ซงเปนปญหาทเชอมโยงกบลกษณะเฉพาะของจงหวดชายแดนภาคใตทยากตอการแกไข ท าใหหนวยงานของรฐไมเขาใจวธการพฒนาพนทไดอยางแทจรง ประกอบกบแนวทางการจดสรรทรพยากรธรรมชาตหรอสทธในการเขาถงทรพยากรธรรมชาตของชมชนทองถน ซงเกดจากการใชอ านาจทางกฎหมายเขามาปดกนโอกาสในการใชประโยชนของชมชนกลายเปนการลดรอนสทธของชมชนใหหมดไปจากการพจารณาปญหาทางเศรษฐกจของจงหวด

237

ชายแดนภาคใตทง 2 กรณ คอ ความยากจนและสทธชมชนในการทรพยากรธรรมชาต ท าใหเหนลกษณะปญหารวมกน คอนโยบายหรอโครงการพฒนาตางๆ ของรฐ มกจะเปนการตดสนใจจากสวนการเปนฝายเดยวโดยขาดมตของการรวมตดสนใจจากประชาชนในพนท ผลทตามมาคอโครงการพฒนาตางๆ ของรฐนอกจากจะไมกอใหเกดประโยชนอยางแทจรงและยงยนไดแลว ยงมสวนกอใหเกดความขดแยงขนระหวางกนอกดวย 4.4.3.5 ดานสงคมและวฒนธรรม สภาพปญหาความขดแยงในบรบทของจงหวดชายแดนภาคใตทางดานสงคมและวฒนธรรม ถอวาเปนอกหนงประเดนปญหาทมความละเอยดออน อนเนองจากวถชวตความเปนอยของคนมลายมสลมทอยในพนทเลอกทจะก าหนดอตลกษณของตนใหตางไปจากคนไทยตามแบบของรฐ เพราะในขณะททางการไทยเรยกบคคลกลมนวา ไทยมสลมคอคนสญชาตไทยและเชอชาตไทยทนบถอศาสนาอสลาม แตคนมลายมสลมในพนทกลบไมยอมรบในการเรยกดงกลาว จะยอมรบในการเปนคนสญชาตไทยกตอเมอมความประสงคจะเดนทางไปตางประเทศ เพอท าหนงสอเดนทาง ไปประกอบพธหจญหรอการไปศกษาตอเทานน ซงมนยวาปฏเสธความเปนคนเชอชาตไทยตามทภาครฐพยายามก าหนดให เพราะความเขาใจของคนมสลมเชอสายมลายเหนวาคนไทยทมาจากค าวาสยาม (Siam) หมายถง กลมบคคลทนบถอศาสนาพทธ และเขาใจวาภาษาไทยเปนภาษาของชาว พทธศาสนา สรปจากการศกษาของเอก ตงทรพยวฒนา และอรอร ภเจรญ (2552 : 53-57) ถงประเดนนวา อสลามนอกจากจะเปนศาสนาแลว ยงถอเปนธรรมนญชวตของมสลมผศรทธาในศาสนาอกดวย หลกส าคญดงกลาวแสดงใหเหนวาศาสนาและวฒนธรรมถอเปนสงเดยวกนทไมสามารถแบงแยกกนได และจะสงเกตไดวาในขณะทวฒนธรรมอสลามไดนยามขอบเขตทางสงคมใหกบคนมสลม แตในขณะเดยวกนไดท าใหเกดชองวางหรอความหางเหนทางสงคมระหวางคนไทยเชอสายมลายและคนไทยทวไป สงทเปนเอกลกษณและท าใหคนไทยมสลมตางจากคนไทยทวไป คอศาสนาอสลาม ภาษาซงเปนทมาของการมวฒนธรรมเฉพาะคนไทยมสลมในจงหวดชายแดนภาคใตโดยทวไปมเชอสายมลายและพดภาษามลายทองถนปตตานซงมความใกลเคยงกบภาษามลายกลนตนในประเทศมาเลเซย จงท าใหเหนวาความเปนมลายดวยกนไดเชอมโยงคนทงสองกลมไวด วยกนภายใตโลกวฒนธรรมมลาย การอยภายในวฒนธรรมมลายของคนไทยมสลมจงหวดชายแดนภาคใตท าใหคนไทยมสลมในพนทเลอกทก าหนดอตลกษณตนใหตางไปจากคนไทยตามแบบรฐ เพราะในขณะททางการใชค าเรยกคนกลมนวา ไทยมสลมคอคนสญชาตไทยและเชอชาตไทยทนบถอศาสนาอสลาม แตคนมสลมในจงหวดชายแดนภาคใตกลบเรยกตนเองวา “ออแฆนาย” หรอคนมลาย ซงหมายถงผสบเชอ

238

สายมลาย เชอชาตมลาย และนบถอศาสนาอสลาม นยดงกลาวเหนไดวาเปนการปฏเสธความเปนคนไทยทรฐพยายามก าหนดให เพราะความเขาใจของคนไทยมสลมเชอสายมลายเหนวาคนไทยคอคนทนบถอศาสนาพทธและเขาใจวาภาษาไทยคอภาษาของพทธศาสนา กลาวไดวา คนไทยมสลมในจงหวดชายแดนภาคใตตองการรกษาอตลกษณดงเดมของตนเองไวดวยการใชภาษามลายทองถนศาสนาและวฒนธรรมตามแบบอสลามเพอการเปนมสลมทด ในขณะทอกดานรฐไทยพยายามใชกลไกของตนผสมกลมกลนมสลมมลายใหมความเปนไทยมากขนดวยเชนกนโดยผานการใชกลไกของระบบราชการ ไมวาจะเปนความพยายามเขาไปปฏรปการจดการศกษาแบบอสลามหรอการเปลยนชอสถานทจากภาษามลายทองถนใหเปนภาษาไทย จากการยดมนในอตลกษณของความเปนมสลมมลาย ท าใหเหนวาเครองมอของการรกษาอตลกษณมสลมคอภาษาและศาสนา เพราะหากกลาวไปแลวภาษาถอเปนเครองมอในการสอสารทวไป แตส าหรบคนมสลมมลายภาษายงมความส าคญในการถายทอดอดมการณ ความศรทธาในศาสนาอกนยหนงดวย ลวนเปนขอพงปฏบตส าหรบมสลมทดครอบคลมทงเรองการกน การอย การแตงกาย และความประพฤตปฏบตตางๆ เพราะฉะนนมสลมจงตองปฏบตตามกรอบของศาสนาอสลามอยางเครงครด แตสงทรฐกระท าตอมสลมในจงหวดชายแดนภาคใตชใหเหนวา เจาหนาทรฐสวนหนงยงขาดความร ความเขาใจทดในการปฏบตตอคนมสลม คนมลายมสลมในจงหวดชายแดนภาคใตตองการรกษาอตลกษณดงเดมของตนเองไว ดวยการใชภาษามลายทองถน ศาสนา และวฒนธรรมตามแบบอสลามเพอการเปนมสลมทดในขณะทอกดานรฐไทยพยายามใชกลไกของตนผสมผสานกลมกลนสงคมมลายมสลมใหมความเปนไทยเหมอนคนสวนใหญของประเทศมากขนเชนกน โดยผานการใชกลไกของระบบราชการ ไมวาจะเปนความพยายามเขาไปปฏรปการจดการศกษาตามแบบอสลาม หรอการเปลยนชอสถานทจากภาษามลายทองถนใหเปนภาษาไทย ดวยความยดมนและศรทธาในอตลกษณของความเปนมลายมสลมท าใหเหนวาเครองมอของการรกษาอตลกษณมลายคอภาษามลายและศาสนาอสลาม แตส าหรบคนมลายมสลม ภาษามความส าคญในการถายทอดอดมการณ ความศรทธาในศาสนาอกนยหนงดวย ดงทพบวาภาษามลายทองถนเปนเครองในการก าหนดวาใครเปนหรอไมเปนคนมลาย และเปนเครองมอในการเชอมโยงความทรงจ ากลบไปสประวตศาสตรอนรงเรองของปตตาน โดยเฉพาะในยคทปตตานอยใตอทธพลของศาสนาอสลามไดมการน าอกษรอาหรบมาเขยนในระบบภาษามลาย ดงนนภาษามลายทเขยนดวยภาษาอาหรบจงไมเพยงมคณคาในการสอสารเทานนแตยงมคณคาตอศาสนา ทงในแงของการศกษาและการเผยแผศาสนาอสลาม ตลอดจนพธกรรมตางๆ ภาษามลายจงเปนเครองมอในการถายทอดวฒนธรรมของคนมลายมสลมในจงหวดชายแดนภาคใต และเปนเกยรตภมของคนมลายมสลมเชอสายมลายเชนเดยวกน

239

สวนยทธศาสตรการตอสในมตสงคมและวฒนธรรม ผกอความไมสงบไดใชกลยทธอยางชาญฉลาดในการน าจดออนจดแขงมาปรบใชเพอขยายแนวรวมเผยแพรอดมการณทงทางสงคมและในเชงวฒนธรรม ดงน 1. ในมตทางสงคมไดใชจดแขงการสอสารทางตรงมาใชประโยชน เชน การโฆษณาชวนเชอในมสยดเวลาละหมาด การปลอยขาวในรานกาแฟ หรอการตดตอสอสารกน โดยใชเงอนไขจดงานแขงนกตลอดถงการแขงขนกฬาประเภทตางๆ 2. ในมตทางวฒนธรรมไดพยายามรณรงคใหใชภาษามลายในการตดตอสอสารเพยงภาษาเดยวพยายามเปลยนชอบคคล สถานท หรอแมแตปายชอต าบล หมบาน ปายจราจร หรอปายทางหลวงกพยายามใหใชเปนภาษามลาย การละเลนพนเมองทเคยเปนสงบนเทงเรงรมย ไดมการรณรงคใหเลกโดยอางวาผดบทบญญตทางศาสนา การตอสในมตวฒนธรรม มกจะแฝงเรนไวดวยขออางของหลกศาสนา (คณะกรรมาธการความมนคงแหงรฐ สภาผแทนราษฎร, 2553 : 57 ; สภาทปรกษาเสรมสรางสนตสขจงหวดชายแดนภาคใต, 2551 : 34) โดยสรป จากทกลาวถงสภาพสงคมทเปนมลเหตใหเกดความไมสงบในจงหวดชายแดนภาคใตไปแลวนน มองไดวาพนททางสงคมและวฒนธรรมอสลามไดถกปดทบดวยนโยบายตางๆ ของรฐทพยายามสรางความเปนไทยแกสงคมจงหวดชายแดนภาคใต และแมวาปญหาภาคใตจะปรากฏมานานแลวกตาม แตดเหมอนวารฐและสงคมไทยยงขาดความรความเขาใจในการยอมรบความแตกตางและกลายเปนปญหาในปจจบน แตหากมการเปลยนกรอบความคดไปสการยอมรบในวฒนธรรมทแตกตางหลากหลายมากขน การเคารพความคด ความเชอและศกดศรของความเปนมนษยโดยไมแบงแยกเชอชาตและศาสนาอาจเปนทางออกส าหรบการแกไขปญหาภาคใตในปจจบน 4.4.3.6 ดานกระบวนการยตธรรม

ประเดนความยตธรรมกลาวไดเปนเรองใจกลางของความขดแยงในภาคใต รายงานของคณะกรรมการอสระเพอความสมานฉนทแหงชาต (2549 : 2) กลาววา “ความไมเปนธรรมของเจาหนาทรฐ และความบกพรองของกระบวนการยตธรรม” เปนความคบของใจล าดบตนๆ ของชาวมลาย พรอมทงเสนอแนะวาปญหาความรนแรงจะบรรเทาลงไดอยางมากหากแกปญหาดวยความเปนธรรมได ในท านองเดยวกนองคการนรโทษกรรมสากลไดตงชอรายงานเกยวกบความขดแยงชนหนงในป 2549 วา “If You Want Peace, Work for Justice (หากคณปรารถนาสนต จงด ารงความยตธรรม)” ในทางปฏบตบอยครงทค าวายตธรรมซงเปนความกวางขวางครอบคลมแงมมตางๆ ไวหมดจะรวมเรองราวทหลากหลายและซ าซอนไวเขาดวยกน ไดแก ความเทาเทยมทางเศรษฐกจ ความเสมอภาคของโอกาสในการศกษาและการท างาน ความยตธรรมทางสงคม การปฏบตงานของต ารวจและก าลงความมนใจ และการท างานของศาลสถตยตธรรม จดทตองการเนนในทนเปนเรองเกยวกบ

240

ระบบงานยตธรรมทางอาญาโดยเฉพาะอยางยงในแงมมของกระบวนยตธรรม กลาวคอผตองสงสยในคดทเกยวของกบความมนคง ถกระบตว ถกจบกม ถกสอบสวน ถกฟองรอง ถกพจารณาคด และถกจบกมอยางไร ในบรบทของจงหวดชายแดนภาคใต “คดอาญา” มความหมายครอบคลมกวางขวางกวาทอนๆ ในประเทศไทย เพราะภายใตการบงคบใชกฎอยการศกและพระราชก าหนดการบรหารราชการในสถานการณฉกเฉนนน ทหารจะมามสวนเกยวของในกระบวนการซงปรกตแลวเปนขายงานของต ารวจและศาล อาณาบรเวณทสนใจศกษายงรวมไปถงวธการทจะระบหลกฐานและสาวไปถงผสงสยนนท ากนอยางไร มการจบกมและสอบสวนกนอยางไร มการตดสนใจทจะฟองด าเนนคดอยางไร จ าเลยทอยระหวางถกคมขงมสภาพอยางไรในขณะทรอการพจารณาคดหรอระหวางการพจารณาคด และมการพจารณาคดอยางไร ผทวพากษวจารณหลายคนกลาววาชาวมลายมสลมขาดความเชอมนในระบบงานยตธรรมทางอาญาอยหลายดาน สงนท าใหพวกเขารสกแปลกแยกจากรฐไทย ลดทอนความชอบธรรมของรฐและท าใหสถานการณความตงเครยดทางการเมอง ความขดแยง และความรนแรงถล าลงลกมากยงขน บรรดาทนายฝายจ าเลยในระบบงานยตธรรมทางอาญาชวามผตองสงสยนอยมากทถกจบกมตวและนอยยงไปอกทถกตดสนลงโทษ ในภาวการณเชนนนเองทท าใหผทตองการหาคนผดมาลงโทษนนระบถงการตดสนทผดพลาดของศาลหลายตอหลายครงไดยากยง (Duncan McCargo แปลโดยณฐธยาน วนอรณวงศ, 2555 : 140-141) การกระท าของเจาหนาทรฐไดกลายเปนการสรางวฒนธรรมของการไมตองรบโทษ และยงมความชอบธรรมจากการกระท าดงกลาว ดวยเหตทเปนการกระท าเพอรกษาความมนคงของชาตซงเปนเรองทเจาหนาทรฐสามารถกระท าได แตสงทภาครฐตองค านงคอการรกษาความมนคงของมนษยและการรกษาสทธมนษยชนกเปนสงส าคญทเจาหนาทรฐจะละเมดมไดเชนกน เพราะนอกจากกรณเหตการณกรอเซะและเหตการณตากใบแลว กรณการหายตวไปของทนายสมชาย นละไพจตรกเปนอกกรณหนงทแสดงถงปญหาการละเมดสทธมนษยชนของประเทศไทยโดยการกระท าของเจาหนาทรฐ ถงแมจะมเสยงเรยกรองใหรฐบาลใชกลไกของรฐเพอสบหาผกระท าผด แตดเหมอนวารฐบาลยงไมมความจรงใจ ยงคงปฏเสธทจะเปดเผยรายงานของทางการเกยวกบขอมลการสญหายของทนายสมชายหรอยงปกปดขอเทจจรงของเหตการณทเกดในกรอเซะและตากใบ สวนค าสญญาวาจะตามหาผกระท าผดมาลงโทษกเปนเพยงการลดกระแสสงคมและลดแรงกดดนทางการเมองเทานน และการทรฐบาลไดประกาศบงคบใชพระราชก าหนดการบรหารราชการในสถานการณฉกเฉน พ.ศ.2548 ไดกลายเปนขออางใหกบเจาหนาทรฐกระท าการละเมดสทธเสรภาพสวนบคคล เพราะหากบคคลใดกตามถกสงสยวาเปนผกระท าผด กฎหมายดงกลาวไดใหอ านาจเจาหนาทเขาจบกมไดทนท แตถาหากเจาหนาทรฐกระท าการจนเกดผลกระทบตอชวตและรางกายของประชาชน พระราชก าหนดฯ ไดใหความคมครองแกเจาหนาทรฐไมตองรบโทษอนใด กลาวไดวาอ านาจหนาทของพระราช

241

ก าหนดฯ น ยงตอกย าใหเหนถงการบมเพาะวฒนธรรมของการไมตองรบโทษของเจาหนาทรฐใหชดเจนมากยงขน (เอก ตงทรพยวฒนา และอรอร ภเจรญ, 2552 : 78 ; คณะกรรมาธการความมนคงแหงรฐ สภาผแทนราษฎร, 2553 : 60) สอดคลองกบจฑารตน เอออ านวย และคณะ (2548 : 116-117) เหนวา วฒนธรรมอ านาจนยมของเจาหนาทรฐฝายตางๆ ทปฏบตงานในพนท ไมวาจะเปนขาราชการฝายปกครองหรอฝายสบสวนสอบสวนทไมมความเปนเอกภาพไปด าเนนงานรวมกน จงพบวาในทางปฏบตมกมขาวการซอมทารณกรรม หรอการบบบงคบเอาขอมลจากผตองสงสย ผถกจบหรอผตองหาอยบอยครง ดวยเหตทเจาหนาทรฐค านงถงความสะดวกของตนเองเปนส าคญ จงสงผลส าคญอยสองประการคอ การละเลยเรองสทธเสรภาพของประชาชนทก าหนดไวในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2540 ทเจาหนาทรฐไมสามารถรบรองและใหความคมครองประชาชนในพนทได ประการถดมาคอ การใชวฒนธรรมอ านาจนยมของเจาหนาทรฐทงฝายปกครองและฝายสบสวนตางไมไดใหความยตธรรมแกประชาชนในพนท ท าใหมแนวโนมทจะสรางความรสกหวาดระแวงและไมไวใจในอ านาจรฐของประชาชนในพนทเพมมากขน เนองจากการใชอ านาจของเจาหนาทรฐมกเกดจากความเขาใจผดและความเคยชนทสงผลใหใชความรนแรงในการแกปญหา ทงทพบวาความรนแรงไมชวยขจดรากเหงาของปญหาได เพราะความรนแรงจดการไดเปนรายบคคล แตไมสามารถท าใหรากเหงาของปญหานนหมดไปได เพราะเงอนไขของความยตธรรมยงคงมอย จงท าใหม “ผราย”เกดขนตามมาอกหลายคน ความรนแรงในพนทจงเกดขนอยางตอเนองและสงผลใหไมเกดความยตธรรมในพนทตอไป และปญหาอกประการทเกดจากจากชองวางของกระบวนการยตธรรม เปนการเปดโอกาสใหกลมบคคลทแสวงหาผลประโยชนจากสถานการณความไมสงบในพนท ซงประกอบดวย 2 กลม ไดแกกลมอทธพลทด าเนนธรกจผดกฎหมายในพนทและกลมบคคลทแสวงหาผลประโยชนจากงบประมาณแผนดน กลมอทธพลทด าเนนธรกจผดกฎหมายในพนทคอขบวนคายาเสพตด และกลมลกลอบขนสนคาหนภาษ มสวนในการกอเหตรนแรงและสงผลใหความความขดแยงขยายตวดวย ซงในบางครงกเปนการรวมมอกนกบกลมขบวนการตอสทปาตานบางสวนในลกษณะทสมประโยชนตอกน โดยกลมนมเปาหมายเฉพาะเพอแสวงหาประโยชนทางธรกจนอกระบบภายใตเหตการณความไมสงบทเกดขนเมอกลาวถงกลมบคคลทแสวงประโยชนแลว กไมอาจละเลยทจะกลาวถงความรสกของชาวบานในพนทวามกลมบคคลทหาประโยชนจากงบประมาณแผนดนในกจกรรมตางๆ ทเกยวของทงโดยตรงและโดยออม โดยเฉพาะอยางยงการคอรรปชนหรอผลประโยชนทบซอนของเจาหนาทรฐบางสวน ซงความจรงเปนอยางไรในตอนนคงยงไมมผใดตอบได แตนนกไมส าคญเทากบการรบรของประชาชนวามการกระท าดงกลาวเกดขน ท าใหเกดมความรสกวารฐไมมความจรงใจทจะแกปญหาอยางแทจรง แตตองการ “เลยงไข” เพอหาประโยชนจากงบประมาณรฐทมจ านวนมหาศาล ซงจะเหนไดจากผลการศกษาวจย ศนยเฝาระวงสถานการณภาคใต (2556) ไดสรปเอาไววา ในรอบ 5 ปของการแกไขปญหานน ภาครฐใชงบประมาณไปแลวประมาณ 109,000 ลานบาท ซงไดมการค านวณตนทนในการบรหารจดการแลวพบวา จะตองใชงบประมาณถง 88 ลานบาทตอการท าใหเหตการณลดลงหนงเหตการณ (ส านกสนตวธและธรรมาภบาล สถาบนพระปกเกลา, ม.ป.ป. : 7-8)

242

อยางไรกตาม ประเดนผลผลตในดานกระบวนการยตธรรม จากมมมองฝายทเหนตางจากรฐ อาท วนกาเดร เจะมาน อดตประธานเบอรซาต กมความเหนวา เรองความขดแยงของภาคใตสามารถจบไดโดยไมจ าเปนตองแยกดนแดน หากรฐบาลจดการใหด ยอมรบความจรงวามสลมในพนทไมใชผอาศยหรอผอพยพ ปฏบตตอเขาในลกษณะทเปนคนดงเดม จะใสหมวกขาว หมวกด า โสรง หรอจะกนอะไร บงคบไมได เพราะแมมสลมจะเปนคนกลมนอยของประเทศ แตเปนคนกลมใหญทถอเปนเจาของพนทมาตงแตอดต “ถาจะใหเรองจบตองพยายามอยากวนน าใหขน พยายามอานความตองการของมสลมใหทะล ตองถอวาคนสวนใหญไมตองการ Merdeka (เอกราช) สวนมากตองการอยในสงคมไทยอยางสนตสข ตามครรลองชวตของเขา” (ซากย พทกษคมพล และคณะ, 2558 : 148) นอกจากน วนกาเดร เจะมาน อดตประธานเบอรซาต ไดใหสมภาษณกบ BBC เมอวนท 24 พฤษภาคม 2547 (2004) วา “การแบงแยกดนแดนเปนแนวคดทไมสอดคลองกบสถานการณโลกปจจบน” (ชดชนก ราฮมมลลา, 2548 : 16) เหตผลทเขาใหสมภาษณเชนนนกเพราะความเปนนกวชาการทวเคราะหแลววาภายใตความเปนโลกาภวตนอาณาเขตของดนแดนตางๆ เรมหมดความส าคญลง “ผมคดวาสมยนแยกดนแดนไดอยางไร มนเปนไปไดยาก นอกจากม Super Power (มหาอ านาจ) มาหนนอยาง East Timor (ตมอรตะวนออก) นนเปนกรณของ Super Power” (ซากย พทกษคมพล และคณะ, 2558 : 113) ดงนน จงสรปไดวาปญหาความขดแยงท อนเปนผลผลตจากดานกระบวนการยตธรรมเปนประเดนปญหาทประชาชนในพนทสามารถสมผสไดในระดบปจเจกบคคล ซงถอวาเปนปญหาใจกลางของความขดแยงอนดบตนๆ ทเกดขนในสามจงหวดชายแดนภาคใต ปญหาในดานนสงผลใหประชาชนในพนทหวาดระแวง ไมไววางใจตอเจาหนาทรฐ และไมเชอมนตอกระบวนการยตธรรม การแสดงออกในเหตการณความรนแรงทเกดขนตางเปนนยยะทแสดงถงการตอตานและไมยอมรบตออ านาจรฐ นนเอง 4.4.3.7 ดานประวตศาสตร

บาดแผลทางประวตศาสตรของรฐปตตานในอดต ซงเปนเรองใหญและเรองจรงไมใชเพยงขออาง เปนการสงผานจตส านกและความทรงจ าทางประวตศาสตรตงแตครงราชอาณาจกรสยามมาท าสงครามตรฐปตตานยดครองเปนเมองขนและผนวกเปนสวนหนงของรฐสยามในยคสมยของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว ประเดนนเปนความเจบปวดทางจตใจเปนบาดแผลทสะสมมาจากในอดต ซงสวนหนงสะทอนใหเหนไดจากเพลงกลอมเดกของคนมลายในพนททมเนอหาของเรองราวเหตการณและบคคลส าคญ ความทรงจ าและความรสกเจบปวดดงกลาวถกถายทอดสงตอกนเรอยมาจากรนสรน และถกน ามาใชเปนเหตผลหนงของการปลกระดมเพอการตอสในปจจบน ลองนกภาพดวาทกวนนเวลาพดถงเหตการณประวตศาสตรทไทยตองเสยกรงศรอยธยาแกพมา และไดรบฟงเรองเลาสบตอกนมาถงการเผาวด เผาเมอง สงคมไทยสวนใหญยงคงรสกถงบาดแผลทสงตอกนมาจนทกวนน แมวาปจจบนจะไมมเหตการณใดทย าเตอนประวตศาสตรในอดตครงนนอกแลวกตาม เมอ

243

ลองนกถงใจเขาใจเราแลว กจะสามารถเขาใจคนมลายปาตานไดไมยากนกในสวนน แตทมากไปกวานน คอนอกจากผคนในจงหวดชายแดนภาคใตจะมความทรงจ าทเจบปวดเมอครงถกตเปนเมองขนดงกลาวแลว ในยคสมยปจจบนกยงมเหตการณทเปนเสมอนเครองย าเตอนและกระตนความทรงจ าทเจบปวดนนใหมชวตอยเสมอมา เชน เหตการณความรนแรงทกรอเซะและตากใบ กลายเปนแผลเปนในจตใจทรอการเยยวยา (ส านกสนตวธและธรรมาภบาล สถาบนพระปกเกลา, ม.ป.ป. : 13-14) รงรว เฉลมศรภญโญรช (2556 : 26-27) กลาววา คนมลายมสลมในดนแดนแถบนนไมไดมสวนในการตดสนใจชะตากรรมของตนเองวาตองการจะเปนสมาชกของชาตสยามหรอไม การตอตานการถกผนวกรวมและการถกท าใหกลายเปนไทยไดปะทขนและด าเนนตอมาตลอดชวงเวลากวาหนงศตวรรษ แมวาอาจจะเบาบางไปบางในบางยคสมยแตความคดตอตานยงไมเคยยตลง การตอสซงเรมตนขนในหมชนชนน ามลายมสลมไดขยายตวไปสระดบสามญชนมากขนเรอยๆ หมดหมายส าคญทางประวตศาสตรอนหนง คอขอเรยกรองของหะยสหลง อบดลกอเดร ในป พ.ศ.2490 ไดยนขอเสนอ 7 ประการใหกบตวแทนของรฐบาลไทย ประกอบดวย 1) ใหมผปกครองในสจงหวด ปตตาน สตล ยะลา และนราธวาส เปนคนมสลมในพนทและไดรบเลอกจากคนในพนท โดยใหมอ านาจในกจการศาสนาอสลามและแตงตงขาราชการ 2) ใหขาราชการในสจงหวดรอยละ 80 เปนคนมลายในพนท 3) ใหใชภาษามลายเปนภาษาราชการควบคไปกบภาษาไทย 4) ใหใชภาษามลายเปนสอในการเรยนการสอนระดบประถม 5) ใหมศาลพจารณาคดตามกฎหมายอสลามทแยกขาดจากศาลยตธรรมของทางราชการ โดยใหดาโตะยตธรรมมเสรในการพพากษาชขาดความ 6) ภาษและรายไดทจดเกบใหใชในพนทสจงหวดเทานน 7) ใหคณะอสลามประจ าจงหวดมอ านาจออกกฎระเบยบเกยวกบการปฏบตทางศาสนาโดยไดรบความเหนชอบจากผมอ านาจตามขอ 1 หลงจากไดมการยนขอเรยกรองไมนาน หะยสหลงและผน าศาสนาอกหลายคนกถกจบกมขอหากบฏ และถกกมขงเปนเวลา 4 ป 8 เดอน ตอมาเขาไดรบการปลอยตวกอนครบก าหนด แตสองปตอมาเขากลบหายตวไปอยางลกลบพรอมลกชายคนโต หลงถกต ารวจสนตบาลทสงขลาเรยกไปรายงานตว ซงทางครอบครวของหะยสหลงเชอวาเขาถกสงหารกอนน าศพไปถวงน า และเรองราวของหะยสหลงยงคงเปนหนงใน “ประวตศาสตรบาดแผล” ทยงคงเลาตอๆ กนในกลมชาวมลายมสลม แมเวลาผานไปกวาครงศตวรรษ และนาแปลกใจวาขอเสนอหลายขอทมการพดกนในปจจบนมความคลายคลงกบขอเรยกรองของหะยสหลงยงนก ยงไปกวานนหลงจากมการเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ.2475 ยงคงเกดการตอตานอ านาจรฐในสวนกลางอยเรอยๆ ผน ามสลมในพนท อาทเชน หะยสหลง บน อบดลกาเดร ทไดยนขอเสนอตอรฐบาลใหบรเวณจงหวดชายแดนภาคใตเปนเขตปกครองตนเอง จนท าใหรฐมองวาเปนกบฏตอแผนดน แมแตเหตการณดซงญอทเกดขนเมอ พ.ศ.2491 กถกน ามาผลตซ าอกครงใน พ.ศ.2547 ในวนและเดอนเดยวกน โดยชยวฒน สถาอานนท ไดตงขอสงเกตในเรองนวา เหตการณกรอเซะเมอวนท 28 เมษายน พ.ศ.2547 เปนการน าเอาประวตศาสตรของ

244

ดซงญอเมอ 28 เมษายนพ.ศ.2491 ขนมาสรางพนททางความคดใหกบประชาชน ดวยการน าเอาความทรงจ าในอดตมาผลกดนใหเกดการลกฮอขนสกบอ านาจรฐปจจบน (ชยวฒน สถาอานนท, 2548 : 1-25) ผกอการไดใชประวตศาสตรเปนเครองมอส าคญในการฉายภาพการตอส การยดครองและการจดระเบยบสงคมทด าเนนการโดยราชอาณาจกรสยามในอดตตอเนองมาถงรฐบาลไทยในปจจบน ซงลวนแตเปนความพยายามทจะใหชาวมลายลมประวตศาสตรชนชาตตนเอง และหนมายอมรบความเปนไทยอยในระบบและระเบยบของสงคมใหญ คอประเทศไทยใหได ทงนปรากฏเปนหลกฐานและใหขอมลทวาปตตานเคยมเอกราชและอธปไตยเปนของตนเอง เคยมความเจรญรงเรองเปนอนดบตนๆ ของประเทศในแถบเอเชยตะวนออกเฉยงใตไดรบการรบรองอยางเปนทางการโดยสถาบนอดมศกษาทงในและตางประเทศประเดนส าคญในมตน คอเปนการปลกกระแสส านกทางประวตศาสตรทพยายาม ใหเหนวาชาวไทยทนบถอศาสนาพทธเปนผรกราน เปนชนชนปกครองทไมเคยมความจรงใจ เขากนไมไดกบชาวมลายมสลมในพนท จ าเปนทชาวมลายจะตองตอสเพ อใหไดมาซงความเปนอสระ มประเทศและสงคมเปนของตนเองเหมอนเชนในอดต (สภาทปรกษาเสรมสรางสนตสขจงหวดชายแดนภาคใต, 2551 : 34) และดงทประเวศ วะส (2550 : 25) กลาววา สาเหตแหงความรนแรงในภาคใต 7 ประการ สวนหนงไดแก ความขดแยงทางประวตศาสตร ปตตานเคยเปนรฐอสระเคยมสงครามกบกรงเทพฯ ตงแตสมยเรมแรกของรตนโกสนทรปนใหญกระบอกหนงทตงอยหนากระทรวงกลาโหมชอ “นางพญาตาน” จะชวยบอกประวตศาสตรไดด ปญหาทางประวตศาสตรยงคงถกน ามาใชเพอสรางความรสกและทศนคตดวยมมมองทตางกน โดยศนยกลางอ านาจในกรงเทพมหานครมกจะมองวา ปตตานเปนประวตศาสตรของการกอกบฏและเปนประวตศาสตรในดานลบ ในขณะทมมมองของคนไทยมสลมเชอสายมลายกลบมองประวตศาสตรปตตานดวยความงดงาม เพราะเปนประวตศาสตรการตอสเพอความเปนอสระ ซงอาจท าใหเหนวาประวตศาสตรปตตานเปนทศนะการมองซงขดกน (discrepancy of perspectives) (ชยวฒน สถาอานนท อางถงในปยนาถ บนนาค, 2546 : 35) ดงนนสามารถกลาวไดวา ประวตศาสตรของรฐปตตานเปนเสมอนเหรยญสองดาน ในดานหนงปตตานเปนประวตศาสตรทถกกดทบโดยรฐ ซงเปนการลดความส าคญของปตตานลงใหกลายเปนดนแดนสวนหนงของประเทศไทย ในขณะทอกดานปตตานกลบเปนประวตศาสตรทถกเชดชถงความรงโรจนในครงอดตโดยจ าเปนตองมการเรยกรองเอกราชคนมา เพราะฉะนนแลวประวตศาสตรปตตานจงไมไดเปนเพยงการก าหนดความทรงจ าดานเดยวอยางทรฐหรอคนในพนทจงหวดชายแดนภาคใตใหเปนเทานน แตยงเปนเหตการณทแตละฝายน าไปตความตามความตองการของฝายตน ลกษณะดงกลาวน แสดงใหเหนวาประวตศาสตรกถกตความและน ามาใชเปนเครองมอทางการเมองและท าใหเกดผลทางดานการเมองเชนกน ดงนนถงเวลาทจงตองรวมกนศกษาและท าความเขาใจประวตศาสตรอยางละเอยดในทกมต เพอคลคลายปญหาความ

245

ขดแยงโดยการน าประวตศาสตรมาเปนเครองมอน าไปกลาวอางสนบสนนความชอบธรรมของแตละฝาย

สรป ปญหาความขดแยงทเกดขนในพนทของสามจงหวดชายแดนภาคใต มความเกยวของกบองคประกอบเชงพนทดานตางๆ โดยแบงออกเปน 7 ดาน ประกอบดวย 1) ดานการเมองการปกครอง การมมมมองทแตกตางกนระหวางภาครฐกบประชาชนในพนท ปจจยดงกลาวถกหยบยกมาเปนประเดนทางการเมองทเออตอการกอใหเกดความขดแยงจนกระทงกลายมาเปนความรนแรงในทสด 2) ดานศาสนาและความเชอ แมศาสนาจะไมใชสาเหตของความขดแยงในพนทโดยตรงแตกมความเชอวาศาสนาอสลามไดถกน ามาอางเพอสรางความชอบธรรมใหกบการกระท าของผกอความไมสงบในพนท 3) ดานเศรษฐกจ ปญหาความยากจนและปญหาสทธในการเขาถงทรพยากรธรรมชาตของคนในพนท 4) ดานสงคมและวฒนธรรม ภาครฐยงขาดความรความเขาใจในอตลกษณความเปนมสลมของประชาชนในพนทจงกลายเปนการกดทบอตลกษณของความเปนมสลม 5) ดานการศกษา สาเหตจากการทภาครฐพยายามเขาไปควบคมการจดการการศกษาของสถาบนปอเนาะจงกลายเปนอกชนวนทท าใหคนในพนทเกดความหวาดระแวงและปฏเสธระบบการศกษาของรฐไทยไปโดยปรยาย 6) ดานกระบวนการยตธรรม เกดจากการละเมดสทธมนษยชนและสทธของความเปนมนษยขนพนฐานจากกรณหลายๆ เหตการณความรนแรงทเกดขน 7) ดานประวตศาสตร ปญหาความไมสงบทเกดขนสวนหนงเกดจากปญหาทางประวตศาสตรทยงคงถกน ามาใชเพอสรางความรสก และแตละฝายมทศนคตดวยมมมองทตางกน