111 SORUDAYENİ

TÜRK TİCARET KANUNU

İsmail KÖKBULUT

2012

BEDELSİZDİR

Sahibi : İsmail KÖKBULUT

Hazırlayan : İsmail KÖKBULUT

Kapak Tasarım : Derya Başpınar

Basım Tarihi : Şubat 2012

İsteme Adresi :

SUNUŞ

1990’lıyıllarboyuncadünyaölçeğindeyaşananpolitikveekonomikdönüşümlerlebeslenenküreselleşmeolgusunaparalelülkemizinsosyal,siyasalveekonomikyapısındadageridebıraktığımız20yıllıksüreçteköklüdeğişimleryaşanmıştır. HergeçengündünyailedahadabütünleşenTürkiyeekonomisi,geçensüreçteciddianlamdayabancısermayeyatırımıçekmiş,bunamukabilinşaatsektörübaştaolmaküzere belli başlı bazı alanlarda da sermaye ihraç etmiştir.Diğer yandan ulusal veuluslararasıekonomikfaaliyetlerinyoğunluğuvekapsamıdahızlanarakartmıştır. Şüphesiz bu sürecin doğal bir sonucu olarakmevzuatın uluslararasımevzuatla,özellikle de Topluluk müktesebatıyla ve OECD uygulamalarıyla uyumlaştırılmasıgerekliliği ortaya çıkmıştır. Bu kapsamda uluslararası uygulamalar ve genel kabulgörmüşilkelergözönündebulundurulmaksuretiyleulusalmevzuatınınyenidenyazımıçalışmalarınahızverilmiş;dünyauygulamalarınakoşut,basit,anlaşılırdüzenlemelerihdasedilmeyeçalışılmıştır. Gerek 29/04/1926 tarihinde yürürlüğe giren 818 sayılı Borçlar Kanunu ger-ekse 01/01/1957 tarihinde yürürlüğe girip yaklaşık elli yıl uygulanan 6762 sayılıTicaretKanunuhazırlandıklarıvekabuledildikleridöneminöğretileri ilekuramveyaklaşımlarınıiyibirşekildeyansıtmışlar;sorunlaraçağdaş,güvenilirveişleyebilençözümlergetirmişlerdir. AncaksözkonusuKanunlarınuygulandığı20.yüzyılınikinciyarısında,önemlihat-tabiranlamdasıradışıbirçokolaycereyanetmiş,kalıcısonuçdoğuranyenidönemlerbaşlamıştır. Sonuç olarak her iki Kanunun da güncel ihtiyaçlara yanıt verebilecek şekildeyenidenoluşturulmasıertelenemezbirihtiyaçolarakortayaçıkmıştır.Buihtiyaçveanlayışçerçevesinde,sırasıyla6098sayılıTürkBorçlarKanunuile6102sayılıTürkTicaretKanunuTürkiyeBüyükMilletMeclisindetümpartilerinortakiradesiilegenişbirkonsensüsiçerisindeyasalaşmış,herikiKanunundagenelyürürlüktarihi,uyumsürecininsancısızatlatılabilmesiiçin1Temmuz2012olarakbelirlenmiştir. ÇalışmamızdaherikiYasanındaekonomikveticariyaşamagetireceğiyeniliklervedeğişiklikleretraflıcaincelenmiş,özellikleYeniTicaretKanunununşirketlerhukukubağlamındagetirdiğihakveyükümlülüklerdetaylıanalizetabitutulmuştur. Başta kamuoyunun merakla üzerinde durduğu; bağımsız denetim, Türkiye Mu-hasebeStandartlarınagöremuhasebetutmavefinansaltablohazırlamazorunluluğu,anonimşirketlerinkuruluşveyönetimindemeydanagelenköklüdeğişiklikler,ortak-larveyönetimkuruluüyelerineşirketkaynaklarındanborçvermeninyasaklanmasıveşirketlereinternetkurmazorunluluğugetirilmesigibikonularıiçermeküzere,işyaşamıileuzaktanyakındanilgiliherkesinihtiyacınayanıtverebilecekşekildetasarladığımızçalışmamızınokuyucusunayararlıolacağınıumutediyoruz.

Saygılarımla…

İsmailKÖKBULUT

Niçin yeni bir Ticaret Kanununa ihtiyaç duyduk?................................................Yeni Ticaret Kanunu kaç bölümden oluşmaktadır?..............................................Yeni Ticaret Kanununun uygulama alanı ile ilgili temel kurallar nelerdir?........Yeni Ticaret Kanununun uygulaması açısından önem arz eden tarihler hangile-ridir?........................................................................................................................Yeni Ticaret Kanununun uygulanması ile olarak hangi tüzük, yönetmelik ve tebliğlerin çıkarılması planlanmaktadır?...............................................................Yeni Yasaya göre tacir olmanın sonuçları nelerdir? ...........................................Yeni Ticaret Kanununda ticari işletmenin tanımı yapılmış mıdır?......................Yeni Ticaret Kanununa göre hangi davalar ticari dava olarak kabul edilmekte-dir? ..........................................................................................................................Ticari davalar hangi mahkemelerde görülecektir? ..............................................Eski Kanun ile kıyaslandığında Yeni Ticaret Kanunu ile ticari dava olarak sayı-lan davaların kapsamı genişletilmiş midir?...........................................................Yeni Kanun ile ticaret unvanı alınması, kullanılması, korunması ve devri konu-larında ne gibi düzenlemeler yapılmıştır? ............................................................Yeni Ticaret Kanununa göre başlıca haksız rekabet halleri hangileridir? Haksız rekabet sonucu hangi davalar açılabilir? Kanunun bu fiile uygun gördüğü yaptı-rım nedir?................................................................................................................Tacirler tarafından hangi defterlerin tutulması gerekmektedir? ..........................Tacirin hangi bilgi ve belgeleri saklama ve ibraz zorunluluğu bulunmaktadır?.Tacir, ticari defterlerin tutulması ile ilgili olarak hangi kuralları dikkate almalı-dır? ..........................................................................................................................Yeni Ticaret Kanununa göre hangi durumlarda bileşik faiz uygulanabilecek-tir?...........................................................................................................................Ticari teselsül karinesi ne anlama gelmektedir? ..................................................Yeni Ticaret Kanunu ile getirilen “farklılaştırılmış teselsül ilkesi” ne anlama gelmektedir?...........................................................................................................Yeni Ticaret Kanunu şirket birleşmelerini nasıl düzenlemiştir?..........................Yeni Yasa şirketlerin tür değiştirmelerini nasıl düzenlemektedir?.......................Yeni Yasa şirketlerin bölünmesini ne şekilde düzenlemiştir?..................................Yeni Ticaret Kanunu şirketlerin denetimine yönelik ne gibi yenilikler getiri-yor?..........................................................................................................................Yeni Ticaret Kanununa göre kimler denetçi olabilir? .........................................Yeni Ticaret Kanununa göre özel denetçi atanabilecek durumlar nelerdir?.......İşlem denetçisin görev ve yetkileri nelerdir? .......................................................Anonim Şirket denetçileri denetim sonucunda kaç tür görüş verebileceklerdir?...Hangi durumlarda denetçiler görevden alınabilecektir?.........................................Yeni Yasaya göre anonim şirket ile denetçi arasındaki görüş ayrılıkları nasıl çözümlenecektir? ...................................................................................................

1-2-3-4-

5-

6-7-8-

9-10-

11-

12-

13-14-15-

16-

17-18-

19-20-21-22-

23-24-25-26-27-28-

112

2

334

56

6

6

81212

13

1314

14141618

212325262627

29

İÇİNDEKİLER SAYFA

Yeni Ticaret Kanunu ile önceki Kanundan farklı olarak tüm şirketlere internet sitesi kurma zorunluluğu getirildiği doğru mudur? Söz konusu yükümlüğün anlam ve kapsamı nedir? .......................................................................................Eski Ticaret Kanunumuzda kurulların elektronik ortamda yapılması veya elektronik ortamda oy kullanılması mümkün değil idi, Yeni Ticaret Kanunu bu yönde bir düzenleme yapmış mıdır? ....................................................................Yeni Ticaret Kanununa göre elektronik ortamda yapılabilecek işlemler nelerdir?Yeni Ticaret Kanunu ile getirilen “kurumsal yönetim ilkeleri” kavramı neyi ifade etmektedir? ...................................................................................................Yeni Ticaret Kanunu ile faaliyete geçmesi ön görülen ve 2 Kasım 2011 tarih ve 660 sayılı KHK ile kurulan Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim üst kuru-lun görev ve yetkileri nelerdir? .............................................................................Eski Ticaret Kanununda farklı olarak Yeni Kanuna göre vakıfların tacir sıfatını kazanabilmeleri mümkün müdür? ........................................................................Türkiye Muhasebe Standartları neyi ifade etmektedir?........................................Küçük ve orta büyüklükteki işletmeler ile büyük işletmelerin tabi olduğu mu-hasebe standartları birbirinden farklı mıdır? ........................................................Tacirlerin envanter çıkarmaya ilişkin mükellefiyetinin kapsamı nedir? .............Yeni Ticaret Kanununda yer alan ticari işletmeler arasındaki mal ve hizmet te-minine ilişkin sözleşmelerde temerrüde ilişkin hükümler nelerdir? ...................Yeni Ticaret Kanununda şahıs şirketi-sermaye şirketi ayrımı yer almakta mıdır?Eski Ticaret Kanununda yer alan “Ultra Vires” (Ana Faaliyet Konusu Dışında Faaliyette Bulunamama Yasağı) kuralı Yeni Kanunda da yer almakta mıdır? . Ultra Vires kuralının kaldırılmasının sermaye şirketlerinde meydana getirebi-leceği olumsuz durumları dengelemek için Yeni Yasa bazı önlemler getirmiş midir? .....................................................................................................................Yeni Ticaret Kanunu ile sermaye şirketlerine sermaye olarak konulabilecek unsurlar nelerdir? ...................................................................................................Yeni Kanuna göre şirkete sermaye olarak konulan taşınmazlar ile ilgili olarak ne gibi işlemlerin yapılması zorunlu hale getirilmiştir? ......................................Anonim Şirketlerde iç kaynaklardan gerçekleştirilecek sermaye artışı hangi usul ve esaslara tabi olacaktır? ..............................................................................Yeni Kanunda tanımlanan şarta bağlı sermaye kavramı neyi ifade etmektedir?Anonim Şirketlerin kuruluşunda sermayenin ne kadar sürede ve ne şekilde ödenmesi gerekmektedir? .....................................................................................Anonim Şirket kurulabilmesi için hangi belgelerin hazırlanması gerekmektedir?Yeni Ticaret Kanununa göre esas sözleşmede hangi hususlara yer verilmesi ge-rekmektedir? ..........................................................................................................Tek kişi ile anonim ya da limited şirket kurulabilmesi mümkün müdür?...........Yeni Yasaya göre pay sahiplerinin şirketten borçlanması mümkün müdür?Anonim şirket yönetim kurulu üyelerinin ve ilişkili bazı kişilerin şirketle işlem yapma yasağı bulunmakta mıdır? .........................................................................

29-

30-

31-32-

33-

34-

35-36-

37-38-

39-40-

41-

42-

43-

44-

45-46-

47-48-

49-50-51-

29

3131

32

36

3738

3839

3941

41

42

42

43

4344

4445

454647

50

SAYFA

Yeni Yasaya göre yönetim kurulunun tek kişiden oluşması mümkün müdür?..Tüzel kişilerin yönetim kurulu üyesi olabilmesi mümkün müdür? ....................Yönetim kurulu üyelerinin şirkette pay sahibi olma zorunluluğu bulunmakta mıdır? .....................................................................................................................Yeni Ticaret Kanunu ile getirilen “İsteğe Bağlı Zarar Sigortası” kavramı neyi anlatmaktadır? .......................................................................................................Yeni Ticaret Kanunu ile belirli pay gruplarına ve azlığa anonim şirket yönetim kurulunda temsil edilme hakkı tanınmış mıdır? ..................................................Yeni Ticaret Kanunu payları borsada işlem gören anonim şirketler için, riskle-rin erken teşhisi ve yönetimi amacıyla uzman bir komite kurulmasını mı öngör-mektedir? ...............................................................................................................Yeni Yasaya göre yönetim kurulunun batıl nitelikteki kararları nelerdir? .........Anonim Şirket genel kurul kararlarının iptalini kimler hangi şartlarda isteyebi-lir? ...........................................................................................................................Anonim Şirketlerde gündeme bağlılık ilkesinin istisnaları nelerdir? ..................Yeni Ticaret Kanununda yer alan “şirketler topluluğu” kavramı neyi anlatmak-tadır? .......................................................................................................................Hangi hallerde pay sahiplerinin ortaklıktan çıkarılması mümkündür? ...............Anonim Şirketlerde imtiyazlı pay nasıl yaratılır? ................................................Anonim Şirketlerde oyda imtiyaz hakkı nasıl oluşturulur? .................................Anonim Şirketlerin kendi paylarını iktisap etmesi ve/veya rehin olarak kabul etmesi mümkün müdür? .......................................................................................Yeni Yasaya göre limited ve anonim şirket kurulabilmesi için gerekli olan en düşük sermaye tutarı ne kadar olacaktır? .............................................................Sermayeleri, Yeni Kanuna göre belirlenen asgari sermaye tutarından düşük olan şirketlerin sermaye artırımına gitmelerine gerek var mıdır? .......................Anonim ve Limited Şirketlerin Esas Sözleşmelerini Yeni Ticaret Kanununa Uyumlu Hale Getirmesi Gerekmekte midir? .......................................................Limited Şirket nasıl kurulacaktır? ........................................................................Limited Şirketi yönetim ve temsil hakkı kime aittir? ..........................................Yeni Ticaret Kanununa göre limited şirketlerde bir ortağın birden fazla paya sahip olması mümkün müdür? .............................................................................Limited şirketlerde esas sermayeyi temsil eden payların nama yazılı olarak dü-zenlenmesi mümkün müdür? ................................................................................Limited Şirket kuruluşunda sermayenin tek seferde ödenmesi zorunlu mudur?Limited Şirket hangi hallerde sona erer? ..............................................................Yeni Ticaret Kanununun pay devirlerini kolaylaştırdığı doğru mudur? ............Yeni Ticaret Kanununa göre limited şirketlerin yönetimi nasıl olacaktır? .........Limited Şirketlerde ortaklar nasıl ortaklıktan çıkarılabilir? ................................Yeni Ticaret Kanununda ayrılma akçesi düzenlenmiş midir? ............................Halka açık olmayan anonim şirketlerin kayıtlı sermaye sistemini kabul etmesi ve uygulaması mümkün müdür? ..........................................................................

52-53-54-

55-

56-

57-

58-59-

60-61-

62-63-64-65-

66-

67-

68-

69-70-71-

72-

73-74-75-76-77-78-79-

5051

51

51

52

5253

5354

55555656

57

58

59

595960

61

62626363646566

67

SAYFA

Yeni Kanuna göre anonim şirketlerde pay sahiplerinin eşit işleme tabi tutulma-sı zorunlu mudur? ..................................................................................................Yeni Yasaya göre anonim şirketlerin tedrici olarak kurulması mümkün müdür?.Anonim Şirketlerde sicilin olumlu etkisi hangi kayıt ve durumlar için geçerlidir?...Anonim Şirketlerin esas sözleşmelerinde Kanunun emredici hükümlerine ay-kırı bir ifade yer alırsa bunun yaptırımı ne olur? .................................................Anonim Şirket kuruluşunda kanuna aykırı hareket edilmesinin yaptırımı nedir? .Anonim Şirketin kuruluşunda esas sermayenin tamamının taahhüt edilmiş ol-duğunun noterce onaylanması zorunlu mudur? ...................................................Anonim Şirket kurucularının kuruluşa ilişkin beyanda bulunma zorunluluğu-nun anlam ve kapsamı nedir? ...............................................................................Yeni Ticaret Kanunu anonim şirket kurucularının sahip oldukları intifa senetle-ri ile ilgili olarak ne gibi düzenlemeler getirmiştir? .............................................Anonim Şirketlerin kuruluşundan doğan sorumluluk davalarının kapsamı ne-dir? Yeni Yasa bu konuda ne gibi değişiklikler getirmiştir? ...............................Anonim Şirketlerin kuruluşunda ayni sermaye olarak konulabilecek unsurlar nelerdir? .................................................................................................................Anonim Şirketlerde yönetim yetkisi nasıl devredilebilecektir? ..........................Anonim Şirket yönetim kurulunun devredilemez görev ve yetkileri nelerdir?...Anonim Şirket genel kurullarında genel toplantı ve karar nisabı nedir? ............Anonim Şirket genel kurullarında özel nisap gerektiren haller nelerdir? ...........Anonim Şirket genel kurullarında kimlerin bulunması zorunludur? Kimler gö-rüş açıklayabilirler? ...............................................................................................Yeni Kanun anonim şirketlerin teknik iflası ile ilgili olarak ne gibi düzenleme-ler getirmiştir? ........................................................................................................Hangi durumlarda iflasın ertelenmesi talep edilebilecektir? ...............................Anonim Şirket hangi hallerde sona erer? .............................................................Şirketlerin finansal tabloları ile yıllık faaliyet raporlarının hazırlanmasında hangi standartlar baz alınacaktır? .........................................................................Ticaret Kanununda belirlenen kurallara uymamanın sonuçları nelerdir? ..........Borçlar Kanununa göre “sözleşme” nasıl tanımlanmaktadır? Sözleşme nasıl kurulur? Sözleşmeler şekil şartına tabi midir? .....................................................Sözleşme serbestisi kavramı neyi ifade etmektedir? Hangi sözleşmelerin kurul-ması hukuken mümkün değildir? Hangi sözleşmelerdeki sakatlıklar sonradan giderilebilir? ...........................................................................................................Borçlar Kanunu “temsil” müessesesini nasıl düzenlemiştir? ..............................Kusursuz sorumluluk ne anlama gelmektedir? Borçlar Kanununda düzenlenen kusursuz sorumluluk halleri hangileridir? ............................................................Yeni Borçlar Kanunu borcun ifası noktasında hangi düzenlemeleri getirmiştir? .Borcun ifa edilmemesinin sonuçları nelerdir? .....................................................Borçlar Kanunu borç ilişkilerinde teselsülü nasıl düzenlemektedir?...................Satış sözleşmesinin unsurları nelerdir? ................................................................

80-

81-82-83-

84-85-

86-

87-

88-

89-

90-91-92-93-94-

95-

96-97-98-

99-100-

101-

102-103-

104-105-106-107-

686869

7172

73

73

74

75

7777808081

83

838485

8687

88

9092

9394979899

SAYFA

Kira sözleşmesinin unsurları nelerdir? Kiraya verenin ve kiracının hak ve yü-kümlülükleri hangileridir? ....................................................................................Eser sözleşmesinin konusu nedir? Sözleşmenin taraflarının hak ve borçları ne-lerdir? .....................................................................................................................“Adi kefalet” ve “müteselsil kefalet” ne anlama gelmektedir? ...........................Yeni Kanun “Adi Ortaklığı” nasıl düzenlemektedir?...........................................

108-

109-

110-111-

99

101102103

SAYFA

1

1- Niçin yeni bir Ticaret Kanununa ihtiyaç duyduk?

01/01/1957tarihindeyürürlüğegiripyaklaşıkelliyıluygulanan6762sayılıTicaretKanunumuzhazırlandığıvekabuledildiğidöneminöğretileriilekuramveyaklaşımlarınıiyibirşekildeyansıtmış;sorunlaraçağdaş,güvenilirveişleyebilençözümlergetirmiştir. 6762sayılıKanununuygulandığı20.yüzyılınikinciyarısında,birticaretka-nunu için önemli hatta bir anlamda sıra dışı birçok olay cereyan etmiş, kalıcısonuçdoğuranyenidönemlerbaşlamıştır.Bunlardanbaşlıcaları;• AvrupaBirliğininkurulupküresel,ekonomik,ticarîvesiyasîgüçhâlinegelmesi;• AvrupaEkonomikAlanı,NAFTAgibidünyaticaretindeyeriveetkisiolan,ekonomik,bölgeselbirliklerinçalışmayabaşlamaları,• Sözkonusuörgütlerinmaddîhukukkurallarıkoymalarıveuluslarüstühukukrejimleriyaratmaları,• 1960’lannortalarındanitibarenserbestpazarverekabetekonomisinintümül-kelerdeyaygınlıkkazanması,bukavramlarınABhattaDünyaiçinortakdeğerlerolarakkabuledilmesi,• İşletmelerarasıyoğunlaşmaların,yanişirketlertopluluklarınınartması,• Uzmanhukukçuluğuntüketicininaleyhineişlemesi;elektronikişlemlerinveticaretingelişmesi, çevre kirliliği başta olmak üzere teknolojinin yol açtı-ğı tahribatın sorumlulukhukukunuetkilemesi,özellikledeniztaşımacılığındaşartlarınvekurallarındeğişmesi,• Uluslararasıkonvansiyonlarınticaretkanunlarınınkonusunuoluşturanbir-çok alanı ayrıntılı bir tarzda düzenlemeleri; iki taraflı dış ticaretin çok taraf-lıuluslararası ticaretedönüşmesi;küreselleşmeanlayışınınyapılaşması olanDünyaTicaretÖrgütününfaaliyetegeçmesidir. Başlıcaları satırbaşları ileanılanbugelişmeler,örgütlenmelerveoluşumlar;kuramlarını, öğretilerini ve düzenlerini birlikte getirmişlerdir. Kanunlar ve deözellikleABüyesiülkelerinkanunlarıbuhızlıakışınarkasındanadetasürüklen-mişvesüreklideğiştirilmiştir.

2- Yeni Ticaret Kanunu kaç bölümden oluşmaktadır?

6762sayılıEskiTicaretKanunu;ticariişletme,ticaretşirketleri,kıymetliev-rak,denizticaretivesigortahukukuolmaküzere5kitaptanoluşmaktaydı.YeniKanunda ise,“taşıma işleri”ayrıbirkitaptadüzenlenmişvekitapsayısıaltıyayükselmiştir.YeniTicaretKanunuaşağıdakikitaplardanoluşmaktadır;

2

•ticariişletme(m.11-123),•ticaretşirketleri(m.124-644),•kıymetlievrak(645-849),•taşımaişleri(m.850-930),•denizticareti(m.931-1400)ve•sigortahukukundan(m.1401-1520)

3- Yeni Ticaret Kanununun uygulama alanı ile ilgili temel kurallar nelerdir?

6102 sayılı Yeni Ticaret Kanunu, 22/11/2001 tarihli ve 4721 sayılı TürkMedenîKanunununayrılmazbirparçasıdır.SözkonusuKanundakihükümlerle,bir ticari işletmeyi ilgilendiren işlemvefiillere ilişkin diğer kanunlarda yazılıözelhükümler,ticarihükümlerolarakkabuledilecektir. Ticaridavalardamahkeme,hakkındaticaribirhükümbulunmayanticariişler-de,ticariörfveâdete,budayoksagenelhükümleregörekararverecektir.Kanundaaksinebirhükümyoksa,ticariörfveâdetolarakkabuledildiğibelir-lenmedikçe,teamül,mahkemeninyargısınaesasolamayacak,ancak,iradeaçık-lamalarınınyorumundateamüllerdedikkatealınacaktır. Bir bölgeye veya bir ticaret dalına özgü ticari örf ve âdetler genel olanlaraüstüntutulacak,ilgilileraynıbölgededeğillerse,kanundaveyasözleşmedeaksiöngörülmedikçe,ifayerindekiticariörfveâdetuygulanacaktır. Ticariörfveâdet,tacirsıfatınıhaizbulunmayanlarhakkındaancakonlartara-fındanbilindiğiveyabilinmesigerektiğitakdirdeuygulanacaktır. YeniTicaretKanunundadüzenlenenhususlarlabirticariişletmeyiilgilendirenbütünişlemvefiillerticariişlerdensayılacaktır.

4- Yeni Ticaret Kanununun uygulaması açısından önem arz eden tarihler hangileridir?

6103sayılıYasaile6102sayılıYeniTürkTicaretKanununungenelyürürlüktarihi01/07/2012olarakbelirlenmiştir. AncakKanununbazıhükümleri ileriki tarihlerdeyürürlüğegirecektir.Bunagöre:14Ağustos2012:EsassözleşmelerinYeniTicaretKanunuileuyumluhalegeti-rilmesiiçin,1Ekim2012:Sözleşmelerdenbileşikfaizöngörenhükümlerinçıkarılmasıiçin1Mart2013:Bağımsızdenetçiatanmasıiçin,14Şubat2014:Asgari sermayelerinKanundabelirtilen tutarlarayükseltilmesiiçin,1Temmuz2015:Ortaklarınşirketeolanborçlarınıkapatmalarıiçinsongündür.

3

DiğeryandanKanununinternetsitesiaçmavebazıbilgilerisözkonususitedeyayımlamayızorunlututanmaddesi01/07/2013, GerçekiletüzelkişitacirlerinTürkiyeMuhasebeStandartlarınatâbiolma-sınıöngörenmaddeleri ise01/01/2013tarihindenitibarenyürürlüğegirecek-tir.

5- Yeni Ticaret Kanununun uygulanması ile olarak hangi tüzük, yönetmelik ve tebliğlerin çıkarılması planlanmaktadır?

YeniYasanınuygulamasına ilişkinolarakyineYasanınverdiği yetkiyeda-yanılarak;TicaretSiciliTüzüğü,DenetlemeTüzüğü,ElektronikOrtamdaGenelKurulTüzüğü,TicaretSiciliMüdürlüklerininKurulmasındaArananŞartlarveOdalarArasıİşbirliğiYönetmeliği,BağımsızDenetlemeYönetmeliği,Denetçi-ninDenetimiYönetmeliği,KobiTanımıYönetmeliği,İnternetSitesiYönetme-liği,ElektronikOrtamdaGenelKurulveYönetimKuruluYönetmeliği,GenelKurullardaBulunacakBakanlıkTemsilcisiYönetmeliği,TevdiEdenTemsilcisiYönetmeliği,YıllıkFaaliyetRaporuZorunluAsgari İçeriğininBelirlenmesineDairYönetmelik,DefterlerinOnayınaİlişkinTebliğ,İzinAlacakAnonimŞirket-lerTebliği,BirikimliOyTebliği,KârAvansıTebliği,KayıtlıSermayeTebliği,ŞirketlerTopluluğuTebliği,KayıtlıSermayeTebliği,MaliTablolarınİlanıTeb-liği,EskiTüreDönüşTebliği,AnonimŞirketlerinGenelKurullarınınÇalışmaEsasveUsullerineİlişkinİçYönergedeYerAlacakAsgariUnsurlarınBelirlen-mesineİlişkinTebliğveUnvandaİltibasTebliğininçıkarılmasıbeklenmektedir.

6- Yeni Yasaya göre tacir olmanın sonuçları nelerdir?

Herşeydenöncevurgulanmasıgerekenhusustacirin,hertürlüborcuiçiniflasatabibulunduğu;ayrıcakanunauygunbirticaretunvanıseçmek,ticariişletmesiniticaret siciline tescil ettirmek ve gerekli ticari defterleri tutmakla da yükümlüolduğuhususudur. Hertacirin,ticaretineaitbütünfaaliyetlerindebasiretlibirişadamıgibihare-ketetmesigerekmektedir. Tacirlerarasında,diğertarafıtemerrüdedüşürmeye,sözleşmeyifeshe,sözleş-medendönmeyeilişkinihbarlarveyaihtarlarnoteraracılığıyla,taahhütlümek-tupla,telgraflaveyagüvenlielektronikimzakullanılarakkayıtlıelektronikpostasistemiileyapılacaktır. Birtacirinborçlarınınticariolmasıasıldır.Ancak,gerçekkişiolanbirtacir,işlemiyaptığıandabununticariişletmesiyleilgiliolmadığınıdiğertarafaaçıkçabildirdiğiveyaişinticarisayılmasınadurumelverişliolmadığıtakdirdeborçadisayılacaktır. Taraflardanyalnızbiriiçinticariişniteliğindeolansözleşmeler,Kanundaak-sinehükümbulunmadıkça,diğeriiçindeticariişsayılacaktır.

4

Tacirolanveyaolmayanbirkişiye,ticariişletmesiyleilgilibirişveyahizmetgörmüşolantacir,uygunbirücretisteyebilecek,ayrıcatacir,verdiğiavanslarveyaptığıgiderleriçin,ödemetarihindenitibarenfaizehakkazanacaktır. Ticariişletmesibağlamındabirmalsatmış,üretmiş,birişgörmüşveyabirmen-faatsağlamışolantacirden,diğertaraf,kendisinebirfaturaverilmesinivebedeliödenmişisebunundafaturadagösterilmesiniisteyebilecektir. Bir faturaalankişi aldığı tarihten itibaren sekizgün içinde, faturanın içeriğihakkındabiritirazdabulunmamışsabuiçeriğikabuletmişsayılacaktır. Telefonla, telgrafla,herhangibir iletişimveyabilişimaracıylaveyadiğerbirteknikaraçlayadasözlüolarakkurulansözleşmelerleyapılanaçıklamalarıniçeri-ğinidoğrulayanbiryazıyıalankişi,bunualdığıtarihtenitibarensekizgüniçindeitirazda bulunmamışsa, söz konusu teyitmektubunun yapılan sözleşmeye veyaaçıklamalarauygunolduğunukabuletmişsayılacaktır. Tacirler arasındaki satış vemal değişimlerinde deTürkBorçlarKanunununsatışsözleşmesiilemaldeğişimsözleşmesineilişkinhükümleriuygulanacaktır.a)Sözleşmeninniteliğine,taraflarınamacınavemalıncinsinegöre,satışsözleşme-sininkısımkısımyerinegetirilmesimümküniseveyabuşartlarınbulunmamasınarağmenalıcı,çekinceilerisürmeksizinkısmiteslimikabuletmişse;sözleşmeninbirkısmınınyerinegetirilmemesi durumundaalıcı haklarınısadece teslimedilmemişolankısımhakkındakullanabilecek,ancak,okısmınteslimedilme-mesidolayısıylasözleşmedenbeklenenyararıneldeedilmesiveyaizlenenamacaulaşılmasıimkânıortadankalkıyorveyazayıflıyorsayadadurumdanveşartlar-dan,sözleşmeninkalankısmınıntamveyagereğigibiyerinegetirilemeyeceğian-laşılıyorsaalıcısözleşmeyifeshedebilecektir.b)Alıcımütemerritolduğutakdirdesatıcı,malınsatışınaizinverilmesinimahke-medenisteyebilecek;mahkeme,satışınaçıkartırmayoluylaveyabuişleyetkilen-dirilenbirkişiaracılığıylayapılmasınakararverecek,satıcıistersesatışiçinyet-kilendirilenkişi,satışaçıkarılacakmalınniteliklerinibiruzmanatespitettirecek,satışgiderlerisatışbedelindençıkarıldıktansonraartanpara,satıcınıntakashakkısaklıkalmakşartıyla,satıcıtarafındanalıcıadınabirbankayavebankabulunma-dığıtakdirdenoterebırakılacakvedurumhemenalıcıyaihbaredilecektir.c)Malınayıplıolduğuteslimsırasındaaçıkçabelliisealıcıikigüniçindedurumusatıcıyaihbaretmelidir.Açıkçabellideğilsealıcımalıteslimaldıktansonrasekizgüniçindeincelemekveyaincelettirmeklevebuincelemesonucundamalınayıplıolduğuortayaçıkarsa,haklarınıkorumakiçindurumubusüreiçindesatıcıyaih-barlayükümlüdür.

7- Yeni Ticaret Kanununda ticari işletmenin tanımı yapılmış mıdır?

EskiKanunda“ticarethane veya fabrika yahut ticari şekilde işletilen diğer müesseseler” ticariişletmesayılırken,YeniKanunile“ticari işletme”kavramıtanımlamıştır.

5

YeniTicaretKanununagöre;ticariişletme,esnafişletmesiiçinöngörülensı-nırıaşandüzeydegelirsağlamayıhedeftutanfaaliyetlerindevamlıvebağımsızşekildeyürütüldüğüişletmedir.(md.11)Ticariişletmeileesnafişletmesiarasındakisınır,BakanlarKuruluncaçıkarılacakkararnamedegösterilecektir. Ayrıca,ticariişletmelerindevridahaönceborçlarkanunuiledüzenlenirkenveküllihalefiyetöngörülmezken,yeniKanunileticariişletmelerindevridüzenlen-mişvebirbütünhalindedevredilebilmelerimümkünhalegelmiştir. Ticariişletme,içerdiğimalvarlığıunsurlarınındevriiçinzorunlutasarrufiş-lemlerininayrıayrıyapılmasınagerekolmaksızınbirbütünhâlindedevredilebi-lecekvediğerhukukiişlemlerekonuolabilecektir. Aksiöngörülmemişse,devirsözleşmesininduranmalvarlığını,işletmedeğe-rini,kiracılıkhakkını,ticaretunvanıilediğerfikrîmülkiyethaklarınıvesürekliolarak işletmeye özgülenenmalvarlığı unsurlarını içerdiği kabul olunacak, budevirsözleşmesiyleticariişletmeyibirbütünhâlindekonualandiğersözleşmeleryazılıolarakyapılacak,ticaretsicilinetescilveilanedilecektir.

8- Yeni Ticaret Kanununa göre hangi davalar ticari dava olarak kabul edil-mektedir?

YeniKanunagöre,herikitarafındaticariişletmesiyleilgilihususlardandoğanhukukdavalarıiletaraflarıntacirolupolmadıklarınabakılmaksızın;a)6102sayılıKanunda(YeniTicaretKanunu),b)TürkMedeniKanununun, rehin karşılığında ödünç verme işi ile uğraşanlarhakkındaki962ila969.maddelerinde,c)11/01/2011tarihlive6098sayılıTürkBorçlarKanunununmalvarlığınınveyaişletmenindevralınmasıileişletmelerinbirleşmesiveşekildeğiştirmesihakkın-daki202ve203,rekabetyasağınailişkin444ve447,yayınsözleşmesinedair487ila501,kredimektubuvekrediemrinidüzenleyen515ila519,komisyonsözleşmesineilişkin532ila545, ticari temsilciler, ticarivekillervediğer taciryardımcılarıiçinöngörülmüşbulunan547ila554,havalehakkındaki555ila560,saklamasözleşmelerinidüzenleyen561ila580.maddelerinde,d)Fikrimülkiyethukukunadairmevzuatta,e)Borsa,sergi,panayırvepazarlarileantrepoveticareteözgüdiğeryerlereiliş-kinözelhükümlerde,f)Bankalara,diğerkredikuruluşlarına,finansalkurumlaraveödünçparavermeişlerineilişkindüzenlemelerdeöngörülenhususlardandoğanhukukdavalarıtica-ridavasayılacaktır.(md.4) Ancak,herhangibir ticari işletmeyi ilgilendirmeyenhavale,vediavefikirvesanateserlerineilişkinhaklardandoğandavalarticaridavakabuledilmeyecektir.

6

TicaridavalardanelerindelilolarakkabuledileceğiilebudelillerinsunulmasıHukukUsulüMuhakemeleriKanunuhükümlerinetabiolacaktır.

9- Ticari davalar hangi mahkemelerde görülecektir?

YeniKanunagöreaksinehükümbulunmadıkça,davaolunanşeyindeğerineveya tutarına bakılmaksızın asliye ticaretmahkemesi tüm ticari davalara bak-maklagörevlidir.(md.5) Biryerdeasliyeticaretmahkemesivarsa,asliyehukukmahkemesiningöreviiçinde bulunan ticari sayılan davalarla özel hükümler uyarınca ticaretmahke-mesindegörülecekdiğerişlereasliyeticaretmahkemesindebakılacak;biryerdeticaretdavalarınabakanbirdençokasliyeticaretmahkemesivarsa,işdurumunungereklikıldığıyerlerdeHakimlerveSavcılarYüksekKurulunca,asliye ticaretmahkemelerindenbiriveyabirkaçımünhasıranTicaretKanunundanvediğerka-nunlardandoğandenizticaretinevedenizsigortalarınailişkinhukukdavalarınabakmaklagörevlendirilebilecektir. Sadeceikitarafınisteklerinebağlıolmayanişlerhariçolmaküzere,birdava-nınticariveyahukukiniteliğinedeniylemahkemeninişalanınagiripgirmediği,taraflarca sadece ilk itiraz şeklinde ileri sürülebilecektir. İlk itirazhaklı görül-düğütakdirdedosyatalepüzerineilgilimahkemeyegönderilecek,kararınsözlübildirimiveya tebliği tarihinden itibarenongün içindeyenilenecekdavayabumahkemebakmakzorundaolacaktır. Ticaribirdavanınhukukmahkemesi,ticariolmayanbirdavanınticaretmah-kemesitarafındangörülmesihükmünbozulmasıiçinyalnızbaşınayeterlibirse-bepoluşturmayacaktır. Ticarihükümlerkoyankanunlardaöngörülenzamanaşımısüreleri,Kanundaaksinedüzenlemeyoksa,sözleşmeiledeğiştirilemeyecektir.

10- Eski Kanun ile kıyaslandığında Yeni Ticaret Kanunu ile ticari dava ola-rak sayılan davaların kapsamı genişletilmiş midir?

EskiTicaretKanununda ticaridavaolaraksayılandavalararasındayeralanve“bankacılık ve ödünç para verme işleri kanunundan kaynaklanan hukuk da-vaları”şeklindeifadeedilendavalara,yeniTicaretKanununun4.maddesiile,“bankalara, diğer kredi kuruluşlarına, finansal kurumlara ve ödünç para verme işlerine ilişkin düzenlemelerde öngörülen hususlardan doğan hukuk davaları” da eklenerek,ticaridavalarınkapsamıgenişletilmiştir.11- Yeni Kanun ile ticaret unvanı alınması, kullanılması, korunması ve devri konularında ne gibi düzenlemeler yapılmıştır?

Gerçekkişiolantacirinticaretunvanı;tacirinkimliği,işletmesiningenişliği,

7

önemivefinansaldurumuhakkında,üçüncükişilerdeyanlışbirgörüşünoluş-masına sebep olacak nitelikte bulunmamak, gerçeğe ve kamu düzenine aykırıolmamakşartıyla,işletmeninözelliklerinibelirtenveyaunvandayeralankişile-rinkimliklerinigösterenyadahayalîadlardanibaretolaneklerilekısaltılmadanyazılacakadıvesoyadındanoluşacaktır. Kollektifşirketinticaretunvanı,bütünortaklarınveyaortaklardanenazbiri-ninadıvesoyadıylaşirketivetürünügösterecekbiribareyiiçerecektir.Adiveya sermayesipaylarabölünmüşkomandit şirketlerin ticaretunvanı,ko-manditeortaklardanenazbirininadıvesoyadıylaşirketivetürünügösterecekbiribareyiiçerecek,buşirketlerinticaretunvanlarındakomanditerortaklarınadlarıvesoyadlarıveyaticaretunvanlarıbulunamayacaktır. Anonim,limitedvekooperatifşirketler;işletmekonusugöstermekveişletme-siningenişliği,önemivefinansaldurumuhakkında,üçüncükişilerdeyanlışbirgörüşünoluşmasınasebepolacakniteliktebulunmamakşartıyla,ticaretunvan-larınıserbestçeseçebileceklerdir.Ticaretunvanlarında,“anonimşirket”,“limi-tedşirket”ve“kooperatif”kelimelerininbulunmasışarttır.Buşirketlerinticaretunvanında,gerçekbirkişininadıveyasoyadıyeraldığıtakdirde,şirkettürünügösterenibareler,başharflerleveyabaşkabirşekildekısaltmayapılarakyazıla-mayacaktır. Ticariişletmeyesahipolandernek,vakıfvediğertüzelkişilerinticaretunvan-ları,adlarıolacaktır. Diğer yandan bir ticaret unvanına Türkiye’nin herhangi bir sicil dairesindedahaöncetesciledilmişbulunandiğerbirunvandanayırtedilmesiiçingerekliolduğutakdirde,ekyapılmasızorunludur. Tekbaşlarınaticaretyapangerçekkişilerticaretunvanlarınabirşirketinvarolduğuizleniminiuyandıracakekleryapamayacaklardır. “Türk”, “Türkiye”, “Cumhuriyet”ve“Millî”kelimeleribir ticaretunvanınaancakBakanlarKurulukararıylakonabilecektir. Ticari işletme sahibinin veya bir ortağın ticaret unvanında yer alan adı ka-nunendeğişirveyayetkilimakamlartarafındandeğiştirilirseunvanolduğugibikalabilecektir. Kollektifveyakomanditşirketeyadadonatmaiştirakineyeniortaklarıngir-mesihâlindeticaretunvanıdeğiştirilmeksizinolduğugibikalabilecek,buşirket-lerdenbirininticaretunvanınaadıdâhilolanbirortağınölümüüzerinemirasçı-larıonunyerinegeçerekşirketindevamınıkabulederveyaşirketegirmemekleberaberbuhusustaizinleriniyazılışekildebildirirlerseşirketunvanıolduğugibibırakılabilecek,şirkettenayrılanortağınadıdayazılıiznialınmakşartıylaşirketunvanındakalabilecektir. Herşube,kendimerkezininticaretunvanını,şubeolduğunubelirterekkullan-makzorundadır.Buunvanaşubeileilgiliekleryapılabilecektir.Merkeziyabancı

8

ülkedebulunanbirişletmeninTürkiye’dekişubesininticaretunvanında,merke-zinveşubeninbulunduğuyerlerinveşubeolduğunungösterilmesiiseşarttır. Ticaretunvanınınişletmedenayrıolarakbaşkasınadevrimümkündeğildir. Birişletmenindevri,aksiaçıkçakabuledilmişolmadıkça,unvanındadevriso-nucunudoğuracak,devirhâlindedevralan,unvanıaynenkullanmahakkınasahipolacaktır. Usulentescilveilanedilmişolanticaretunvanınıkullanmahakkısadecesahi-bineaittir. Bütünmahkemeler,memurlar,ticaretvesanayiodaları,noterlerveTürkPa-tentEnstitüsügörevleriniyaparlarkenbir ticaretunvanının tesciledilmediğini,kanunhükümlerineaykırıolaraktesciledildiğiniveyakullanıldığınıöğrenirlersedurumuyetkiliticaretsicilimüdürüneveCumhuriyetsavcılığınabildirmekzo-rundadırlar. TicaretunvanıkullanmayailişkinolarakYasadayeralanhükümlereriayetet-meyenlerüçaydanikiyılakadarhapisveyaadliparacezasıylacezalandırılacak-lardır.Gerçeğeaykırıtescildendolayızarargörenlerintazminathaklarısaklıdır. Ticaretunvanının,ticaridürüstlüğeaykırıbiçimdebirbaşkasıtarafındankul-lanılmasıhâlindehaksahibi,bununtespitini,yasaklanmasını;haksızkullanılanticaretunvanıtesciledilmişsekanunauygunbirşekildedeğiştirilmesiniveyasi-linmesini,tecavüzünsonucuolanmaddidurumunortadankaldırılmasını,gere-ğindearaçlarınveilgilimallarınimhasınıvezararvarsa,kusurunağırlığınagöremaddivemanevitazminatisteyebilecek,madditazminatolarakmahkeme,teca-vüzsonucundamütecavizineldeetmesimümküngörülenmenfaatininkarşılığınadahükmedebilecektir.Mahkeme,davayıkazanantarafınistemiüzerine,giderlerialeyhinehükümverilenkimseyeaitolmaküzere,kararıngazeteileyayımlanma-sınadakararverebilecektir. Sonolarak,işletmesahibiileilgiliolmaksızındoğrudandoğruyaişletmeyita-nıtmakvebenzer işletmelerdenayırtetmek içinkullanılanadlarındasahipleritarafındantescilettirilmesigerekmektedir.

12- Yeni Ticaret Kanununa göre başlıca haksız rekabet halleri hangileridir? Haksız rekabet sonucu hangi davalar açılabilir? Kanunun bu fiile uygun gördüğü yaptırım nedir?

6102sayılıYeniTicaretKanunundahaksızrekabetinönlenmesiileilgilihü-kümlerinyenibiranlayışvealgıileelealındığıgörülmektedir.6762sayılıEskiTicaretKanununda farklı olarakYeniKanunda haksız rekabetin tanımına yerverilmemiştir. HaksızrekabeteilişkinhükümlereYasadayerverilmesininamacı,bütünka-tılanlarınmenfaatine, dürüst vebozulmamış rekabetin sağlanmasıdır.Rakipler

9

arasındaveyatedarikedenlerlemüşterilerarasındakiilişkilerietkileyenaldatıcıveyadürüstlükkuralınadiğerşekillerdekiaykırıdavranışlarileticariuygulama-larhaksızvehukukaaykırıdır. YeniKanunun55.maddesindehaksızrekabethalleritadadiolaraksayılmıştır.Bunagörebaşlıcahaksızrekabethâllerişunlardır:a)Dürüstlükkuralınaaykırıreklamlarvesatışyöntemleriilediğerhukuka aykırıdavranışlarveözellikle;•başkalarınıveyaonlarınmallarını,işürünlerini,fiyatlarını,faaliyetleriniveyaticari işlerini yanlış, yanıltıcı veya gereksiz yere incitici açıklamalarla kötüle-mek,•kendisi, ticari işletmesi, işletme işaretleri,malları, işürünleri, faaliyetleri,fi-yatları,stokları,satışkampanyalarınınbiçimiveişilişkilerihakkındagerçekdışıveyayanıltıcıaçıklamalardabulunmakveyaaynıyollarlaüçüncükişiyirekabetteönegeçirmek,•paye,diplomaveyaödülalmadığıhâldebunlarasahipmişçesinehareketederekmüstesnayeteneğemalikbulunduğuzannınıuyandırmayaçalışmakveyabunaelverişlidoğruolmayanmeslekadlarıvesembollerikullanmak,•başkasınınmalları,işürünleri,faaliyetleriveyaişleriilekarıştırılmayayolaçanönlemleralmak,•kendisini,mallarını,işürünlerini,faaliyetlerini,fiyatlarını,gerçeğeaykırı,ya-nıltıcı,rakibinigereksizyerekötüleyiciveyagereksizyereonuntanınmışlığındanyararlanacakşekilde;başkaları,malları, işürünleriveyafiyatlarıylakarşılaştır-makyadaüçüncükişiyibenzeryollardanönegeçirmek,•seçilmişbazımalları,işürünleriniveyafaaliyetleribirdençokkeretedarikfi-yatınınaltındasatışasunmak,busunumlarıreklamlarındaözelliklevurgulamakvebuşekildemüşterilerini,kendisininveyarakiplerininyeteneğihakkındaya-nıltmak;•müşteriyiekedimlerlesunumungerçekdeğerihakkındayanıltmak,•müşterininkararvermeözgürlüğünüözelliklesaldırgansatışyöntemleriilesı-nırlamak,• malların, iş ürünlerinin veya faaliyetlerin özelliklerini, miktarını, kullanımamaçlarını, yararlarını veya tehlikelerini gizlemekvebu şekildemüşteriyi ya-nıltmak,•taksitlesatımsözleşmelerineveyabunabenzerhukukiişlemlereilişkinkamuyayapılanilanlardaunvanınıaçıkçabelirtmemek,peşinveyatoplamsatışfiyatınıveyataksitlesatımdankaynaklananekmaliyetiTürkLirasıveyıllıkoranlarüze-rindenbelirtmemek,•tüketicikredilerineilişkinkamuyayapılanilanlardaunvanınıaçıkçabelirtme-mekveyakredilerinnet tutarlarına, toplamgiderlerine, efektifyıllık faizlerineilişkinaçıkbeyanlardabulunmamak,

10

•işletmesineilişkinfaaliyetleriçerçevesinde,taksitlesatımveyatüketicikredisisözleşmeleri sunan veya akdeden ve bu bağlamda sözleşmenin konusu, fiyatı,ödemeşartları,sözleşmesüresi,müşterinincaymaveyafesihhakkınaveyakalanborcuvadedenönceödemehakkınailişkineksikveyayanlışbilgileriçerensöz-leşmeformüllerikullanmak.b)Sözleşmeyiihlaleveyasonaerdirmeyeyöneltmek;özellikle;•müşterilerle kendisinin bizzat sözleşme yapabilmesi için, onları başkalarıylayapmışolduklarısözleşmelereaykırıdavranmayayöneltmek,•üçüncükişilerinişçilerine,vekillerinevediğeryardımcıkişilerine,haketme-dikleri veonları işlerinin ifasındayükümlülüklerine aykırı davranmayayönel-tebilecek yararlar sağlayarak veya önererek, kendisine veya başkalarına çıkarsağlamayaçalışmak,•işçileri,vekilleriveyadiğeryardımcıkişileri,işverenlerininveyamüvekkilleri-ninüretimveişsırlarınıifşaetmeyeveyaelegeçirmeyeyöneltmek,•onunlakendisininbutürbirsözleşmeyapabilmesiiçin,taksitlesatış,peşinsatışveyatüketicikredisisözleşmesiyapmışolanalıcınınveyakredialankişinin,busözleşmedencaymasınaveyapeşinsatışsözleşmesiyapmışolanalıcınınbusözleşmeyifeshetmesineyöneltmek.c)Başkalarınınişürünlerindenyetkisizyararlanma;özellikle;•kendisineemanetedilmişteklif,hesapveyaplangibibirişürünündenyetkisizyararlanmak,•üçüncükişilereaitteklif,hesapveyaplangibibirişürününden,bunlarınkendi-sineyetkisizolaraktevdiedilmişveyasağlanmışolduğununbilinmesigerektiğihâlde,yararlanmak,•kendisininuygunbirkatkısıolmaksızınbaşkasınaaitpazarlanmayahazırçalış-maürünleriniteknikçoğaltmayöntemleriyledevralıponlardanyararlanmak.d)Üretimveişsırlarınıhukukaaykırıolarakifşaetmek;özellikle,gizliceveizin-sizolarakelegeçirdiğiveyabaşkacahukukaaykırıbirşekildeöğrendiğibilgileriveüreteninişsırlarınıdeğerlendirenveyabaşkalarınabildirendürüstlüğeaykırıdavranmışolur.e)İşşartlarınauymamak;özelliklekanunveyasözleşmeyle,rakipleredeyüklen-mişolanveyabirmeslekdalındaveyaçevredeolağanolanişşartlarınauymayan-lardürüstlüğeaykırıdavranmışolur.f)Dürüstlükkuralınaaykırıişlemşartlarıkullanmak.Özellikleyanıltıcıbirşekil-dediğertarafaleyhine;•doğrudanveyayorumyoluylauygulanacakkanunidüzenlemedenönemliölçü-deayrılan,veya•sözleşmeninniteliğineönemliölçüdeaykırıhaklarveborçlardağılımınıöngö-ren,öncedenyazılmışgenelişlemşartlarınıkullananlardürüstlüğeaykırıdavran-mışolur.

11

Haksız rekabet sebebiyle müşterileri, kredisi, meslekî itibarı, ticari faali-yetleri veya diğer ekonomik menfaatleri zarar gören veya böyle bir tehlikey-le karşılaşabilecek olan kimse; a)Fiilinhaksızolupolmadığınıntespitini,b)Haksızrekabetinmen’ini,c)Haksızrekabetinsonucuolanmaddidurumunortadankaldırılmasını,haksızrekabetyanlışveyayanıltıcıbeyanlarlayapılmışsabubeyanlarındüzeltilmesinivetecavüzünönlenmesiiçinkaçınılmazise,haksızrekabetinişlenmesindeetkiliolanaraçlarınvemallarınimhasını,d)Kusurvarsazararveziyanıntazminini,e)BorçlarKanunundaöngörülenşartlarınvarlığındamanevitazminatverilmesi-niisteyebilecektir. Ekonomikçıkarlarızarargörenveyaböylebirtehlikeylekarşılaşabilecekmüş-terilerdeyukarıdakidavalarıaçabilecekler,ancakaraçlarınvemallarınimhasınıisteyemeyeceklerdir. Ticaretvesanayiodaları,esnafodaları,borsalarvetüzüklerinegöreüyelerininekonomikmenfaatlerini korumayayetkili bulunandiğermeslekî ve ekonomikbirlikleriletüzüklerinegöretüketicilerinekonomikmenfaatlerinikoruyansiviltoplumkuruluşlarıylakamusalniteliktekikurumlardatazminvetazminatdava-larıhariçdiğerhaksızrekabetdavalarınıaçabileceklerdir. Haksızrekabetfiillerindenbirinikastenişleyenler,kendiicapvetekliflerininrakiplerininkine tercihedilmesi içinkişiseldurumu,ürünleri, işürünleri, ticarifaaliyetiveişlerihakkındakastenyanlışveyayanıltıcıbilgiverenler,çalışanları,vekilleri veya diğer yardımcı kimseleri, çalıştıranın veyamüvekkillerinin üre-timveyaticaretsırlarınıelegeçirmelerinisağlamakiçinaldatanlar,çalıştıranlarveyamüvekkillerden, işçilerininveya çalışanlarınınyadavekillerinin, işlerinigördüklerisıradacezayıgerektirenbirhaksızrekabetfiiliniişledikleriniöğrenipdebufiiliönlemeyenlerveyagerçeğeaykırıbeyanlarıdüzeltmeyenlerfiildahaağırcezayıgerektirenbaşkabirsuçoluşturmadığıtakdirde,şikâyetüzerine,sözkonusufiilleridolayısıylaikiyılakadarhapisveyaadliparacezasıylacezalandı-rılacaklardır. Tüzelkişilerinişlerinigörmelerisırasındabirhaksızrekabetfiiliişlenirsecezaimüeyyide,tüzelkişiadınahareketedenveyaetmesigerekmişolanorganınüye-leriveyaortaklarıhakkındauygulanacak;haksızrekabetfiilininbirtüzelkişininfaaliyetiçerçevesindeişlenmesihâlinde,tüzelkişihakkındabunlaraözgügüven-liktedbirlerinedekararverilebilecektir.

12

13- Tacirler tarafından hangi defterlerin tutulması gerekmektedir?

EskiTicaretKanunundagerçekvetüzelkişitacirlerintutmakzorundaolduğuticari defterler vebunların niteliklerinindüzenlenmesine ilişkinhükümler ayrıayrıbelirtilmekteiken,yeniKanunilesözkonusuayrımortadankaldırılmışvegeneldüzenlemeyapılmıştır. YeniKanunun64.maddesinegörehertacir;ticaridefterleritutmakvedefter-lerinde,ticariişlemleriylemalvarlığıdurumunu,TürkiyeMuhasebeStandartları-nauygunveaçıkçagörülebilirbirşekildeortayakoymakzorundadır. TicaretKanunuhükümlerinetabigerçekvetüzelkişilergerekticaridefterleri-nitutarken,gerekmünferitvekonsolidefinansaltablolarınıdüzenlerkenTürkiyeMuhasebeStandartlarına,kavramsalçerçevedeyeralanmuhasebeilkelerinevebunların ayrılmazparçası olanyorumlara aynenuymakvebunları uygulamakzorundadırlar.(md.88) Defterler,üçüncükişiuzmanlara,makulbirsüreiçindeyapacaklarıinceleme-deişletmeninfaaliyetlerivefinansaldurumuhakkındafikirverebilecekşekildetutulacaktır. İşletmefaaliyetlerininoluşumuvegelişmesidefterlerdenizlenebilmelidir. Paydefteri,yönetimkurulukarardefterivegenelkurultoplantıvemüzakeredefterigibiişletmeninmuhasebesiyleilgiliolmayandefterlerdeticaridefterola-rakkabuledilecektir. Yevmiye,defterikebirveenvanterdefteridışındatutulacakdefterlerbirtebliğilebelirlenecektir.

14- Tacirin hangi bilgi ve belgeleri saklama ve ibraz zorunluluğu bulunmak-tadır?

Tacir,işletmesiyleilgiliolarakgönderilmişbulunanhertürlübelgenin,fotoko-pi,karbonlukopya,mikrofiş,bilgisayarkaydıveyabenzerşekildekibirkopyası-nı,yazılı,görselveyaelektronikortamdasaklamaklayükümlüdür.(md.64) Diğeryandanticaridefterler,açılışvekapanışlarındanotertarafındanonayla-nacak,kapanışonayları,izleyenfaaliyetdönemininaltıncıayınınsonunakadaryapılacak,şirketlerinkuruluşundadefterlerinaçılışıticaretsicilimüdürlüklerita-rafındandaonaylanabilecek,açılışonayınınnotertarafındanyapıldığıhâllerdenoter,ticaretsicilitasdiknamesiniaramakzorundaolacaktır. TürkiyeMuhasebe Standartlarına göre elektronik ortamda veya dosyalamasuretiyletutulandefterlerinaçılışvekapanışonaylarınınşekliveesaslarıilebudefterlerinnasıltutulacağıGümrükveTicaretBakanlığıncabirtebliğlebelirlene-cektir.

13

15- Tacir, ticari defterlerin tutulması ile ilgili olarak hangi kuralları dikkate almalıdır?

Defterler ve gerekli diğer kayıtlar Türkçe tutulacak, kısaltmalar, rakamlar,harflervesembollerkullanıldığıtakdirdebunlarınanlamlarıaçıkçabelirtilmeli-dir.(md.65) Defterlereyazımlarvediğergereklikayıtlar,eksiksiz,doğru,zamanındavedüzenliolarakyapılacaktır. Biryazımveyakaydın,öncekiiçeriğibelirlenemeyecekşekildeçizilmesivedeğiştirilmesimümkündeğildir. Kayıtsırasındamıyoksadahasonramıyapıldığıanlaşılmayandeğiştirmelerinyapılmasıyasaktır. Diğeryandan,defterlerinvegereklidiğerkayıtlarınelektronikortamdatutul-masıdurumunda,bilgilerinsaklanmasüresincebunlaraulaşılmasınınvebusüreiçindebunlarınherzamankolaylıklaokunmasınınteminedilmişolmasışarttır.

16- Yeni Ticaret Kanununa göre hangi durumlarda bileşik faiz uygulanabi-lecektir?

YeniTicaretKanunuileticariişlerdebileşikfaizuygulamasınınyalnızcata-cirlerarasıakitlerdegeçerliolacağıvetüketicininkorunmasınayönelikmevzuathükümlerininöncelikleuygulanacağıyönündebiranlayışbenimsenmiştir. Bunagöre;ticariişlerdefaizoranıserbestçebelirlenecek,üçaydanaşağıol-mamaküzere, faizinanaparayaeklenerekbirlikte tekrar faizyürütülmesişartı,yalnızcarihesaplarlaherikitarafbakımındandaticariişniteliğindeolanödünçsözleşmelerindegeçerliolacak,buhükümsözleşenleritacirolmayanlarauygu-lanmayacaktır. Diğeryandantüketicininkorunmasınailişkinhükümlerevleyivetleuygulana-cak,buşartlarauygunolmayanşekildeişletilenfaizyokhükmündekabuledile-cektir. TürkTicaretKanunununYürürlüğüveUygulamaŞekliHakkındaKanunun“Bileşik Faiz”başlıklı9.maddesi ilede,6762sayılıEskiTicaretKanununun8.maddesinin2.fıkrasıuyarınca,faizinanaparayaeklenerekbirliktetekrarfaizyürütülmesini öngörmüşbulunanveher iki tarafı da tacir olmayan cari hesapsözleşmelerinin, Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üç ay içinde de-ğiştirilmesivefaizefaizyürütülmesineilişkinhükümlerilebusonucudoğurandüzenlemelerinsözleşmedençıkarılması;aksihaldeanılansüreninsonundasözkonusuhükümlerinyazılmamışsayılacağıhükümaltınaalınmıştır. Ayrıca,yalnızbumaddedeöngörülmüşbulunandeğişikliklerinyapılmasınındamga resminidoğurmayacağıdabelirtilerekvergiselanlamdaortayaçıkmasımuhtemelsorunlarındaönünegeçilmişolmuştur.

14

17- Ticari teselsül karinesi ne anlama gelmektedir?

6102sayılıYeniTicaretKanununun7.maddesinegöre ikiveyadaha fazlakişi, içlerindenyalnızbiriveyahepsi için ticariniteliğihaizbir işdolayısıyla,diğerbirkimseyekarşıbirlikteborçaltınagirerse,kanundaveyasözleşmedeaksiöngörülmemişsemüteselsilensorumluolurlar. Ticariborçlarakefalethalinde,hemasılborçluilekefil,hemdekefillerarasın-dakiilişkilerdedemüteselsilsorumlulukgeçerliolacaktır.

18- Yeni Ticaret Kanunu ile getirilen “farklılaştırılmış teselsül ilkesi” ne an-lama gelmektedir?

YeniTicaretKanunu ileanonimşirketinuğradığızararlardandolayı İsviçreBorçlarKanunundayeralan“farklılaştırılmış teselsül ilkesi”kabuledilmiştir.YeniYasanın teselsülvebaşvurubaşlıklı557.maddesihükmünegöre;birdençokkişininaynızararı tazminleyükümlüolmalarıhâlinde,bunlardanherbiri,kusurunavedurumungereklerinegöre,zarar şahsenkendisineyükletilebildiğiölçüde,buzarardandiğerleriylebirliktemüteselsilensorumluolacaklardır.Davacıbirdençoksorumlukişiyizararıntamamıiçinbirliktedavaedebilecekvehâkiminaynıdavadaherbirdavalınıntazminatborcunubelirlemesiniisteyebi-lecektir. Birdençoksorumluarasındakibaşvuru,durumunbütüngerekleridikkatealı-narakhâkimtarafındanbelirlenecektir. Farklılaştırılmışteselsülanlayışınınilkelerişöyleözetlenebilir:Birinciİlke:Farklılaştırılmışteselsül,birliktezararverenlerindışilişkidekiso-rumluluklarınıdüzenlemektedir;yoksabuhükümsorumlularıniçilişkidekiso-rumlulukilişkilerihakkındaöngörülmüşbirrücuhükmüdeğildir.İkinciİlke:Müteselsilsorumluluğunkabuledildiğidurumlarda(çoğukez)zara-rınbirkısmı,müteselsilsorumlular tarafındanbirlikteverilebilir,birkısmıda,tazminatyükümlülerindenbazılarının,anonimşirketeilişkinhükümleranlamın-dahukukaaykırı,kişiseleylemvekararlarınınürünüolabilir.Üçüncüİlke:Farklılaştırılmışteselsül,müteselsilensorumlufarklıtazminatyü-kümlüsügruplarınınortayaçıkmasısonucunudadoğurabilir.Dördüncüİlke:Gerekaynızarar,gerektekbaşınaverilenzararbelirlenirkenmah-kemeBorçlarKanunu(818sayılı)md.43ve44’üde(şartlarıvarsa)uygular.

19- Yeni Ticaret Kanunu şirket birleşmelerini nasıl düzenlemiştir? YeniYasaticaretşirketlerininbirleşmeleriayrıntılıdüzenlemelerebağlanmışolup,birleşebilecekticaretşirketlerininkapsamıgenişletilmiştir. YeniTicaretKanunumuzdaşirketlerinbirleşmeleri,bölünmelerivetürdeğiş-tirmeleriayrıntılıbirşekildeveAvrupaTopluluğuyönergelerineuygunolarak

15

düzenlenmiştir.Getirilenyenihükümlerlesadecesözkonusuyapısaldeğişiklik-leringüvenli,şeffafvebasitbir işlemlerzinciri içindegerçekleşmelerisağlan-maklakalınmamış,aynızamanda,alacaklılarvediğerhakvemenfaatsahipleridekorunmuştur.Ayrıcaişçilerindevralanşirketegeçişleri,haklarıvesorumlu-luklarıdaayrıntılıolarakdüzenlenmiştir. Bunagöreşirketbirleşmelerininuygulanmasında;“şirket”,ticaretşirketlerini;“ortak”,anonimşirketlerinpaysahiplerini, limitedşirketler ileşahısşirketleri-ninvekooperatiflerinortaklarını;“ortaklıkpayı”,şahısşirketlerindekiortaklıkpayını,anonimşirkettekipayı,limitedşirkettekiesassermayepayını,sermaye-sipaylarabölünmüşkomanditşirkettekiortaklıkpayını;“genelkurul”,anonim,limited ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerle kooperatiflerdekigenelkurulu,şahısşirketlerindekiortaklarkurulunuvegereğindeortaklarıntü-münü;“yönetimorganı”,anonimşirketlervekooperatiflerdeyönetimkurulunu,limitedşirketlerdemüdürüveyamüdürleri,şahısşirketleriylesermayesipaylarabölünmüşkomanditşirketlerdeyöneticiyi;“şirketsözleşmesi”,anonimşirketler-deesassözleşmeyi,şahısşirketleriylelimitedşirketlerdeşirketsözleşmesinivekooperatifteanasözleşmeyiifadeedecektir. Bunagörebirşirketindiğerinidevralması,teknikterimle“devralmaşeklindebirleşme”veyayeni bir şirket içindebir arayagelmeleri, teknik terimle “yenikuruluşşeklindebirleşmeyoluylagerçekleşebilecektir. Sözkonusuuygulamada,kabuledenşirket“devralan”,katılanşirket“devrolu-nan”diyeadlandırılacaktır. Birleşme,devrolunanşirketinmalvarlığıkarşılığında,birdeğişimoranınagöredevralanşirketinpaylarının,devrolunanşirketinortaklarıncakendiliğindenikti-sapedilmesiylegerçekleşecektir.Birleşmesözleşmesiayrılmaakçesinideöngö-rebilecektir. Birleşmeyle,devralanşirketdevrolunanşirketinmalvarlığınıbirbütünhâlindedevralacak,birleşmeyledevrolunanşirketsonaerecekveticaretsicilindensiline-cektir. Yasanın137.maddesinegöresermayeşirketleri;a)Sermayeşirketleriyle,b)Kooperatiflerlevec)Devralanşirketolmalarışartıyla,kollektifvekomanditşirketlerle, Şahısşirketleri;a)Şahısşirketleriyle,b)Devrolunanşirketolmalarışartıyla,sermayeşirketleriyle,c)Devrolunanşirketolmalarışartıyla,kooperatiflerle, Kooperatiflerise;a)Kooperatiflerle,b)Sermayeşirketleriylevec)Devralanşirketolmalarışartıyla,şahısşirketleriyle,birleşebileceklerdir.

16

20- Yeni Yasa şirketlerin tür değiştirmelerini nasıl düzenlemektedir?

Ticaretşirketlerinin türdeğiştirmelerineilişkin,6762sayılıEskiTicaretKa-nununun152.maddesi,hertipticaretşirketininhertipticaretşirketinedönüştü-rülmesineimkanvermekteiken,6102sayılıKanunilehangişirketlerinhangitürşirketleredönüşebileceğisaymayöntemiilebelirlenmiştir.6762sayılıKanundaolduğugibi,6102sayılıKanuniledebiçimdeğiştiricitipdeğişikliğisistemikabuledilmiştir. 6102sayılıYasanın180.maddesinegöre;birşirkethukukişeklinideğiştirebi-lecek,yenitüredönüştürülenşirketeskisinindevamısayılacaktır.YeniTicaretKanununagöregeçerlikabuledilecektürdeğiştirmelerşunlardır:a)Birsermayeşirketi;1.Başkatürdebirsermayeşirketine;2.Birkooperatife;b)Birkollektifşirket;1.Birsermayeşirketine;2.Birkooperatife;3.Birkomanditşirkete;c)Birkomanditşirket;1.Birsermayeşirketine;2.Birkooperatife;3.Birkollektifşirkete;d)Birkooperatifbirsermayeşirketine,dönüşebilecektir.Diğeryandanbirkollektifşirketbirkomanditşirkete;a)Kollektifşirketebirkomanditeringirmesi,b)Birortağınkomanditerolmasıhalinde, Birkomanditşirketkollektifşirketeise;a)Tümkomanditerlerinşirkettençıkması,b)Tümkomanditerlerinkomanditeolmasısuretiyledönüşebilecektir. Türdeğiştirmedeortaklarınşirketpaylarıvehaklarıkorunacak,oydanyoksunpaylariçinsahiplerineeşitdeğerdepaylarveyaoyhakkınıhaizpaylarverilecektir. İmtiyazlıpaylarınkarşılığındaaynıdeğerdepaylarverilecekveyauygunbirtazminatödenecektir. İntifasenetlerikarşılığındaaynıdeğerdehaklarverilecekveyatürdeğiştirmeplanınındüzenlendiğitarihtegerçekdeğerödenecektir. Türdeğiştirmede,yenitürünkuruluşunailişkinhükümleruygulanacak;ancak,sermaye şirketlerinde ortakların asgari sayısına ve ayni sermaye konulmasınailişkinhükümleruygulanmayacaktır. Bilançogünüyletürdeğiştirmeraporunundüzenlendiğitariharasındaaltıaydanfazlazamangeçmişseveyasonbilançonunçıkarıldığıtarihtenitibarenşirketinmal-

17

varlığındaönemlideğişikliklermeydanagelmişsearabilançoçıkarılacaktır. Arabilançoiçin;a)Fizikîenvanterçıkarılmasıgereklideğildir;b)Sonbilançodakabuledilendeğerlemeler, sadece ticaridefterdekihareketlerölçüsündedeğiştirilecek;amortismanlar,değerdüzeltmelerivekarşılıklarileti-caridefterlerdenanlaşılmayanişletmeiçinönemlideğerdeğişikliklerdedikkatealınacaktır. Türdeğiştirmelerdeyönetimorganınınbir tür değiştirmeplanıdüzenlemesizorunludur. Planyazılışeklevegenelkurulunonayınatabidir. Türdeğiştirmeplanı;a)Şirketin tür değiştirmeden önceki ve sonraki ticaret unvanını,merkezini veyenitüreilişkinibareyi,b)Yenitürünşirketsözleşmesini,c)Ortaklarıntürdeğiştirmedensonrasahipolacaklarıpaylarınsayısını,cinsinivetutarınıveyatürdeğiştirmedensonraortaklarınpaylarınailişkinaçıklamalarıiçerecektir. Ayrıcayönetimorganınıntürdeğiştirmehakkındayazılıbirraporhazırlamasıgerekmektedir. Raporda;a)Türdeğiştirmeninamacıvesonuçları,b)Yenitüreilişkinkuruluşhükümlerininyerinegetirilmişbulunduğu,c)Yenişirketsözleşmesi,d)Türdeğiştirmedensonraortaklarınsahipolacaklarıpaylaradairdeğişimora-nı,e)Varsa ortaklar ile ilgili olarak tür değiştirmeden kaynaklanan ek ödeme ilediğerkişiseledimyükümlülüklerivekişiselsorumluluklar,f)Ortaklar içinyeni türdolayısıyladoğanyükümlülüklerhukukiveekonomikyöndenaçıklanacakvegerekçelerigösterilecektir. Tümortaklarınonaylamasıhâlindeküçükölçeklişirketleriçintürdeğiştirmeraporunundüzenlenmesindenvazgeçebilecektir. Şirket, türdeğiştirmeplanını, türdeğiştirmeraporunu, türdeğiştirmedeesasalınanbilançoyuişlemdenetçisinedenetlettirmekzorundadır. Şirketişlemdenetçisine,yapılacakdenetlemeninamacınahizmetedebilecekbütünbilgivebelgelerivermeklemükelleftir. İşlemdenetçisitürdeğiştirmeyeilişkinşartlarıngerçekleşipgerçekleşmediği-ni,bilançonungerçeğeuygunolupolmadığınıvetürdeğiştirmedensonraortak-larınhukukidurumlarınınkorunupkorunmadığınıincelemekvedeğerlendirmekzorundadır.Tümortaklarınonaylamasıhalindeküçükölçeklişirketlerdenetle-medenvazgeçebileceklerdir.

18

Şirket;a)Türdeğiştirmeplanını,b)Türdeğiştirmeraporunu,c)Denetlemeraporunu,d)Sonüçyılınfinansaltablolarını,varsaarabilançoyugenelkuruldakararalın-masındanotuzgünöncemerkezindevehalkaaçıkanonimşirketlerdeSermayePiyasasıKurulununistediğiyerlerdeortaklarınincelemesinesunacaktır.İsteyenortaklaraanılanbelgelerinkopyalarıbedelsizverilecek,ortaklaruygunbirşekil-deincelemehaklarınınbulunduğuhususundabilgilendirilecektir. Yönetim organı tür değiştirme planını genel kurula sunacak, tür değiştirmekararıaşağıdakinisaplarlaalınacaktır:a)Anonimvesermayesipaylarabölünmüşkomanditşirketlerde,esasveyaçıka-rılmışsermayeninüçteikisinikarşılamasışartıyla,genelkuruldamevcutoylarınüçte ikisiyle; limited şirkete dönüştürme hâlinde, ek ödeme veya kişisel edimyükümlülüğüdoğacaksatümortaklarınonayıyla;b)Birsermayeşirketininbirkooperatifedönüşmesihâlindetümortaklarınona-yıyla;c)Limitedşirketlerde,sermayeninenazdörtteüçünesahipbulunmalarışartıyla,ortaklarındörtteüçününkararıyla;d)Kooperatiflerde;1.Ortaklarınenazüçteikisinintemsiledilmelerişartıile,genelkuruldamevcutoylarınçoğunluğuyla,2.Eködeme,diğerkişiseledimyükümlülükleriveyakişiselsorumlulukgetiri-liyorsaveyabuyükümlülüklerveyasorumluluklargenişletiliyorsa,kooperatiftekayıtlıortaklarınınüçteikisininolumluoyuyla,e)Kollektifvekomanditşirketlerdetürdeğiştirmeplanıbütünortaklarınoybirli-ğiyleonanacaktır.Ancak,şirketsözleşmesindeortaklarıntümününüçteikisininolumluoyuylabukararınalınabileceğiöngörülebilecektir. Yönetimorganıtürdeğiştirmeyiveyenişirketinsözleşmesinitescilettirecek,türdeğiştirmetescililehukukigeçerlilikkazanacaktır.TürdeğiştirmekararıTür-kiyeTicaretSiciliGazetesindeilanedilecektir.

21- Yeni Yasa şirketlerin bölünmesini ne şekilde düzenlemiştir? 6102sayılıYeniTicaretKanunuileticatişirketlerinbölünmesiilkdefayasalmevzuatta(vergikanunlarıhariç)yerbulmuştur.Bölünmeyeilişkinilkeler159ila179.maddelerarasındadüzenlenmiştir;Bunagöre:•Birşirkettamveyakısmibölünebilir.•Tambölünmede,şirketin tümmalvarlığıbölümlereayrılırvediğerşirketleredevrolunur.Bölünenşirketinortakları,devralanşirketlerinpaylarınıvehaklarını

19

iktisapederler.Tambölünüpdevrolunanşirketsonaererveunvanıticaretsici-lindensilinir.•Kısmibölünmede,birşirketinmalvarlığınınbirveyabirdenfazlabölümüdiğerşirketleredevrolunur.Bölünenşirketinortakları,devralanşirketlerinpaylarınıvehaklarınıiktisapederlerveyabölünenşirket,devredilenmalvarlığıbölümlerininkarşılığındadevralanşirketlerdekipaylarıvehaklarıeldeederekyavruşirketinioluşturur.•Sermayeşirketlerivekooperatiflersermayeşirketlerinevekooperatiflerebölü-nebilirler.•Tamvekısmibölünmedeşirketpaylarıvehaklarıkorunur.•Devredenşirketinortaklarınabölünmeyekatılantümşirketlerde,mevcutpay-ları oranında şirket payları veyabölünmeyekatılanbazı veya tüm şirketlerde,mevcutpaylarınınoranınagöredeğişikorandaşirketpaylarıtahsisedilebilir.•Devralanşirketsermayesini,devredenşirketinortaklarınınhaklarınıkoruyacakmiktardaartırır.•Bölünmede,aynisermayekonulmasınailişkinhükümleruygulanmaz.Bölünmesebebiyle,kayıtlısermayesistemindemüsaitolmasabile,tavandeğiştirilmedensermayeartırılabilir.•BölünmeçerçevesindeyenibirşirketinkurulmasınaYeniTicaretKanunuileKooperatiflerKanunununkuruluşailişkinhükümleriuygulanır.Sermayeşirket-lerininkurulmasında,kurucularınasgarisayısınaveaynisermayekonulmasınailişkinhükümleruygulanmaz.• Bilanço günüyle, bölünme sözleşmesinin imzası veya bölünme planının dü-zenlenmesitarihiarasında,altıaydanfazlabirzamanbulunduğuveyasonbilan-çonun çıkarılmasından itibaren, bölünmeyekatılan şirketlerinmalvarlıklarındaönemlideğişikliklermeydanagelmişolduğu takdirde,birarabilançoçıkarılır.Arabilançoiçinfizikienvanterçıkarılmasızorunludeğildir.•Birşirket,bölünmeyoluyla,malvarlığınınbölümlerinivarolanşirketleredevre-decekse,bölünmeyekatılanşirketlerinyönetimorganlarıtarafındanbirbölünmesözleşmesiyapılır.•Birşirket,bölünmeyoluyla,malvarlığınınbölümleriniyenikurulacakşirketleredevredecekse,yönetimorganıbirbölünmeplanıdüzenler.•Hembölünmesözleşmesininhemdebölünmeplanınınyazılışekildeyapılmasıvebunlarıngenelkurultarafındanonaylanmasışarttır.•Bölünmesözleşmesivebölünmeplanının;bölünmeyekatılanşirketlerinticaretunvanlarını,merkezlerinivetürlerini,aktifvepasifmalvarlığıkonularınındeviramacıyla bölümlere ayrılmasını ve tahsisini; açık tanımlamayla, bu bölümlereilişkinenvanteri;taşınmazları,kıymetlievrakıvemaddiolmayanmalvarlığınıte-kertekergösterenlisteyi,paylarındeğişimoranınıvegereğindeödenecekdenk-leştirme tutarını ve devreden şirketin ortaklarının, devralan şirketteki ortaklık

20

haklarınailişkinaçıklamaları,devralanşirketin;intifasenedi,oydanyoksunpayveözelhaksahiplerinetahsisettiğihakları,şirketpaylarınındeğişimtarzlarını,şirketpaylarınınbilançokârınahangitarihtenitibarenhakkazanacaklarınıvebuistemhakkınınözelliklerini,devredenşirketinişlemlerininhangitarihtenitiba-ren devralan şirketin hesabına yapılmış kabul edildiğini, yönetimorganlarınınüyelerine,müdürlere,yönetimhakkınasahipkişilerevedenetçileretanınanözelmenfaatleri, bölünme sonucu devralan şirketlere geçen iş ilişkilerinin listesiniiçermesigerekmektedir.•Bölünmesözleşmesindeveyabölünmeplanındatahsisiyapılmayanmalvarlığıkısmibölünmededevredenşirkettekalır.• Tambölünmeye katılan şirketler, bölünme sözleşmesi veya bölünmeplanınagöreherhangibirşirketetahsisedilmeyenborçlardanmüteselsilensorumludurlar.•Bölünmeyekatılanşirketlerinyönetimorganları,bölünmehakkındaayrıraporhazırlarlar;ortakrapordageçerlidir.•Bölünmeraporunun;bölünmeninamacınıvesonuçlarını,bölünmesözleşme-sini veyabölünmeplanını, paylarındeğişimoranlarını vegereğindeödenecekdenkleştirmetutarını,özellikledevredenşirketinortaklarınındevralanşirkettekihaklarınailişkinaçıklamaları,değişimoranınınsaptanmasında,paylarındeğerle-mesineilişkinözellikleri,gereğinde,bölünmedolayısıylaortaklariçindoğacakolaneködemeyükümlülüklerini,diğerkişiseledimyükümlülüklerinivesınırsızsorumluluğu,bölünmeyekatılanşirketlerin türlerininfarklıolmasıhalinde,or-taklarınyenitürsebebiylesözkonusuolanyükümlülüklerini,bölünmeninişçilerüzerindekietkileriileiçeriğini,varsasosyalplanıniçeriğini,bölünmenin,bölün-meyekatılan şirketlerin alacaklıları üzerindeki etkilerini, hukuki ve ekonomikyönleriileaçıklamasıvegerekçelerinigöstermesigerekmektedir.•Yenikuruluşunvarlığıhalinde,bölünmeplanınayeni şirketin sözleşmesideeklenir.•Tümortaklarınonaylamasıhâlindeküçükölçeklişirketlerbölünmeraporunundüzenlenmesindenvazgeçebilirler.•Bölünmeyekatılanşirketlerdenherbiri,genelkurulunkararındanikiayönce,merkezlerinde,halkaaçıkanonimşirketlerayrıcaSermayePiyasasıKurulununuygungördüğüyerlerde;bölünmesözleşmesiniveyabölünmeplanını,bölünmeraporunu,denetlemeraporunu,sonüçyılınfinansaltablolarıilefaaliyetraporla-rınıvevarsaarabilançolarıbölünmeyekatılanşirketlerinortaklarınıninceleme-sinesunar.•Tümortaklarınonaylamasıhâlindeküçükölçeklişirketleröngörülenincelemehakkındanvazgeçebilirler.•Ortaklar,bölünmeyekatılanşirketlerden,ilgilibelgelerinkopyalarınınkendile-rineverilmesiniisteyebilirler.Suretleriçinbedelveyaherhangibirgiderkarşılığıistenemez.

21

•Bölünmeyekatılanşirketlerdenherbiri,TürkiyeTicaretSiciliGazetesinde,ser-mayeşirketleriayrıcainternetsitesinde,incelemeyapmahaklarınaişaretedenbirilanyayımlarlar.•Bölünmeyekatılanşirketlerinyönetimorganları,bölünmesözleşmesiniveyabölünmeplanınıgenelkurulasunar.•Bölünmeyekatılanşirketlerinalacaklıları,TürkiyeTicaretSiciliGazetesinde,tirajıellibininüstündeolanveyurtdüzeyindedağıtımıyapılanenazüçgazetedeyedişergünaralıklarlaüçdefayapılacakilanlavesermayeşirketlerindeayrıcainternetsitesinedekonulacakilanla,alacaklarınıbildirmeyeveteminatverilmesiiçinistemdebulunmayaçağrılırlar.•Bölünmeile,alacaklılarınalacaklarınıntehlikeyedüşmediğinin,birişlemde-netçisininraporuylaispatıhâlinde,teminataltınaalmakyükümüortadankalkar.•Tamveyakısmibölünmede, işçilerleyapılanhizmet sözleşmeleri, işçi itirazetmediğitakdirde,devirgününekadarbusözleşmedendoğanbütünhakveborç-larladevralanageçer. İşçiitirazederse,hizmetsözleşmesikanuniiştençıkarmasüresininsonundasonaerer;devralanve işçio tarihekadarsözleşmeyiyerinegetirmekleyükümlüdür.Eskiişvereniledevralan,işçininbölünmedenevvelmu-accelolmuşalacaklarıilehizmetsözleşmesininnormalolaraksonaereceğiveyaişçinin itirazı sebebiyle sona erdiği tarihe kadar geçen süredemuaccel olacakalacaklarındanmüteselsilensorumludur.Aksikararlaştırılmadıkçaveyahâlinge-reğindenanlaşılmadıkça, işverenhizmetsözleşmesindendoğanhaklarıüçüncübirkişiyedevredemez.İşçilermuaccelolanalacaklarınınteminataltınaalınma-sınıisteyebilirler.Devredenşirketinbölünmedenönceşirketborçlarındandolayısorumlu olan ortakları, hizmet sözleşmesinden doğan ve intikal gününe kadarmuaccelolanborçlarla,hizmetsözleşmesinormalolaraksonaermişolsaydımu-accelhâlegelecekolanveyaişçininitirazısebebiylehizmetsözleşmesininsonaerdiğianakadardoğacakolanborçlardanmüteselsilensorumluolmaktadevamederler.•Bölünmeonaylanınca,yönetimorganıbölünmenintesciliniister.Kısmibölün-mesebebiyledevredenşirketinsermayesininazaltılmasıgerekiyorsabunailişkinesassözleşmedeğişikliğidetescilettirilir.Tambölünmehâlindedevredenşir-ketticaretsicilinetescililebirlikteinfisaheder.Bölünmeticaretsicilinetescillegeçerlilikkazanır.Tescililetescilanındaenvanterdeyeralanbütünaktiflervepasiflerdevralanşirketleregeçer.

22- Yeni Ticaret Kanunu şirketlerin denetimine yönelik ne gibi yenilikler getiriyor?

6762sayılıEskiTicaretKanunundaşirketinüçkanuniorganındanbiriolandenetimkuruluveuzmanbilgisinesahipolmasızorunlubulunmayanmurakıp-

22

lareliileyapılandenetleme,YeniTicaretKanunuyeriniileyerinibirbağımsızdenetlemekurumununveyayeminlimalimüşavirinyadaserbestmuhasebecimalimüşavirinyaptığı,finansaltablolarileraporların,dolayısıylamuhasebe-ninsüreklidenetiminebırakmıştır. Yeni Türk Ticaret Kanunu anonim şirketlerde gerçekleştirilecek denetimfonksiyonunu,tüzelkişiliğinbünyesindebirkararorganıolarakdenetlemeku-rulunadeğil,tüzelkişiliğindışındayeralanbirmüesseseolarak“dışdenetçiye”vermiştir.Bunagöreanonimşirketlerde“denetlemekurulu”organıkaldırılmış;anonimşirketinmalitablolarıveyıllıkfaaliyetraporlarıvebunlarabağlıolaraktümşirketmuhasebesinin,(serbest/bağımsız)dışdenetçitarafındandenetlenme-siesasıbenimsenmiştir.YeniYasayagöre,sözüedilenişlemlerin,denetçitara-fındanuluslararasıdenetimstandartlarınagöredenetlenmesimecburidir.Öylekidenetçinindenetimindengeçmemiş“malitablolar”ileyönetimkurulunun“yıllıkfaaliyetraporu”düzenlenmemişhükmündedir. Yenisistemegöresermayeşirketlerinindenetimi;denetçiler,işlemdenetçileriveözeldenetçilertarafındanyerinegetirilecektir.İşlemdenetçileri,şirketinku-ruluş,sermayeartırımıveazaltılması,birleşme,bölünme,türdeğiştirme,menkuldeğerihracıgibiişlemlerinidenetleyendenetçilerdir.YeniKanun’daayrıcaher-hangibirpaysahibininistemiyleözeldenetimyapılabilmesineimkantanınmıştır.Genelkurul,paysahibininözeldenetimisteminikabuledersemahkemetarafın-danözeldenetçiatanmaktadır.İşlemdenetçileriileözeldenetçilerKanundaöngörülenbazıözelşartvedurumlardadevreyegirecekikenolağandenetimfaa-liyetidenetçiler,kamuoyundabilindiğiadıile“bağımsızdenetçiler”tarafındanyerinegetirilecektir.YeniTicaretKanunudenetimdeuzmanlık,bağımsızlıkveşeffaflığabüyükönemvermekteolup,bunedenledenetçininvedenetiminvasıfveniteliklerinibüyükbirtitizlikleayrıntılıolarakdüzenlemiştir.YeniTicaretKanununagörebüyükölçeklişirketlerindenetimi ileKOBİ’lerindenetimi noktasında ikili bir ayrıma gidilmiştir.Buna göre büyük ölçekli ser-mayeşirketleriiçindenetçi,ortaklarıancakyeminlimalimüşavirveyaserbestmuhasebecimalimüşavirunvanınıtaşıyanbağımsızbirdenetlemekuruluşuola-bilecekken;ortaveküçükölçeklianonimvelimitedşirketler,birveyabirdenfaz-layeminlimalimüşaviriveyaserbestmuhasebecimalimüşaviridenetçiolarakseçebileceklerdir.Bağımsızdenetlemekuruluşlarınınkuruluşveçalışmaesaslarıiledenetlemeelemanlarınınnitelikleriyönetmelikledüzenlenecektir. YeniTicaretKanunukimlerindenetçiolabileceğikadarkimlerindenetçiola-mayacağınoktasındadadetaylıdüzenlemeleregitmiştir.Yasanın400.maddesinin1.fıkrasında8benthalindedenetçiolmayacaklarsayılmıştır.İlkdörtbendegöreyeminlimalimüşavir,serbestmuhasebecimalimüşavir,bağımsızdenetlemeku-ruluşuvebununortaklarındanbiriilebunlarınortaklarınınyanındaçalışanveyabucümledeanılankişilerinmesleğibirlikteyaptıklarıkişiveyakişilerden;denet-

23

lenecekşirkettepaysahibiolanlar,denetlenecekşirketinyöneticisiveyaçalışanıveyadenetçiolarakatanmasındanöncekiüçyıl içindebusıfatı taşımışolanlar,denetlenecekşirketlebağlantısıbulunanbirtüzelkişinin,birticaretşirketininveyabirticariişletmeninkanunitemsilcisiveyatemsilcisi,yönetimkuruluüyesi,yö-neticisiveyasahibiyadabunlardayüzdeyirmidenfazlapayasahipolanyahutdenetlenecekşirketinyönetimkuruluüyesininveyabiryöneticisininaltveyaüstsoyundanbiri,eşiveyaüçüncüderecedâhil,üçüncüdereceyekadarkanveyaka-yınhısımıolanlariledenetlenecekşirketlebağlantıhâlindebulunanveyaböylebirşirketteyüzdeyirmidenfazlapayasahipolanbirişletmedeçalışanlarveyade-netçisiolacağışirketteyüzdeyirmidenfazlapayasahipbirgerçekkişininyanındaherhangibirşekildehizmetverenlerilgilişirkettedenetçiolamayacaklardır. Kanımızcaasılönemlidüzenlemelerise5.ve6.bentteyapılmıştır.Bunagörebirkişiyadakurumunhemdenetlenecekşirketindefterlerinintutulmasındaveyafinansaltablolarınındüzenlenmesinde(denetlemedışında)faaliyetteveyakatkıdabulunmasıhemdesözkonusuşirketindenetçisiolmasınaizinverilmemektedir.TabiricaizseYeniTTKbirkoltuktabirdenfazlakarpuztaşınmasınamüsaadeet-memektedir.Diğeryandandenetlenecekşirketindefterlerinintutulmasındaveyafinansal tablolarının çıkarılmasında denetleme dışında faaliyette veya katkıdabulunduğuiçindenetçiolamayacakgerçekveyatüzelkişininveyaonunortakla-rındanbirininkanunitemsilcisi,temsilcisi,çalışanı,yönetimkuruluüyesi,ortağı,sahibiyadagerçekkişiolarakbizzatkendisiiseyinedenetçiolunamayacaktır. YeniTTK’yagörebirbağımsızdenetlemekuruluşunun,bir şirketindenet-lenmesiiçingörevlendirdiğidenetçiyediyılarkaarkayaoşirketiçindenetlemeraporuvermişse,odenetçienazikiyıliçindeğiştirilecek;diğeryandandenetçi,denetlemeyaptığışirkete,vergidanışmanlığıvevergidenetimidışında,danış-manlıkveyahizmetveremeyecek,bunubiryavruşirketiaracılığıyladayapama-yacaktır.

23- Yeni Ticaret Kanununa göre kimler denetçi olabilir?

6102sayılıYeniTicaretKanunundabağımsızdenetimanlayışınageçilmişvekim-lerindenetçiolabileceğiözelbirhükümle(md.400)belirlenmiştir.Bunagöre;denetçi,ancakortakları,yeminlimalimüşavirveyaserbestmuhasebecimalimüşavirunvanınıtaşıyanbirbağımsızdenetlemekuruluşuolabilirancakortaveküçükölçeklianonimşirketler,birveyabirdenfazlayeminlimalimüşaviriveyaserbestmuhasebecimalimüşaviridenetçiolarakseçebilirler. Bağımsızdenetlemekuruluşlarınınkuruluşveçalışmaesaslarıiledenetlemeele-manlarınınnitelikleriyönetmelikledüzenlenecektir. Aşağıdakihâllerdenbirininvarlığında,yeminlimalimüşavir,serbestmuhasebecimalimüşavir,bağımsızdenetlemekuruluşuvebununortaklarındanbirivebunların

24

ortaklarınınyanındaçalışanveyabucümledeanılankişilerinmesleğibirlikteyaptık-larıkişiveyakişiler,ilgilişirkettedenetçiolamaz.Şöyleki,öncekicümledesayılan-lardanbiri;a)Denetlenecekşirkettepaysahibiyse,b)Denetlenecekşirketinyöneticisiveyaçalışanıysaveyadenetçiolarakatanmasın-danöncekiüçyıliçindebusıfatıtaşımışsa,c)Denetlenecekşirketlebağlantısıbulunanbirtüzelkişinin,birticaretşirketininveyabirticariişletmeninkanunitemsilcisiveyatemsilcisi,yönetimkuruluüyesi,yöneticisiveyasahibiyseyadabunlardayüzdeyirmidenfazlapayasahipseyahutdenetlenecekşirketinyönetimkuruluüyesininveyabiryöneticisininaltveyaüstsoyundanbiri,eşiveyaüçüncüderecedâhil,üçüncüdereceyekadarkanveyakayınhısımıysa,d)Denetlenecekşirketlebağlantıhâlindebulunanveyaböylebirşirketteyüzdeyir-midenfazlapayasahipolanbirişletmedeçalışıyorsaveyadenetçisiolacağışirketteyüzdeyirmidenfazlapayasahipbirgerçekkişininyanındaherhangibirşekildehiz-metveriyorsa,e)Denetlenecekşirketindefterlerinintutulmasındaveyafinansaltablolarınındüzen-lenmesindedenetlemedışındafaaliyetteveyakatkıdabulunmuşsa,f) Denetlenecekşirketindefterlerinintutulmasındaveyafinansaltablolarınınçıkarıl-masındadenetlemedışındafaaliyetteveyakatkıdabulunduğuiçin(e)bendinegöredenetçiolamayacakgerçekveyatüzelkişininveyaonunortaklarındanbirininkanunitemsilcisi,temsilcisi,çalışanı,yönetimkuruluüyesi,ortağı,sahibiyadagerçekkişiolarakbizzatkendisiise,g)(a)ilâ(f)bentlerindeyeralanşartlarıtaşıdığıiçindenetçiolamayanbirdenetçininnezdindeçalışıyorsa,h)Sonbeşyıliçindedenetçiliğeilişkinmeslekîfaaliyetindenkaynaklanangeli-rinin tamamınınyüzdeotuzundanfazlasınıdenetlenecekşirketeveyaonayüz-deyirmidenfazlapay ile iştiraketmişbulunanşirketlereverilendenetlemevedanışmanlık faaliyetindeneldeetmişsevebunucariyıldadaeldeetmesibek-leniyorsadenetçiolamaz;ancak,TürkiyeSerbestMuhasebeciMaliMüşavirlerveYeminliMaliMüşavirlerOdalarıBirliği,katlanılmasıgüçbirdurumortayaçıkacaksa(h)bendindekiyasağınkaldırılmasıiçinbellibirsüreylesınırlıolarakonayverebilir. Diğeryandanbirbağımsızdenetlemekuruluşunun,birşirketindenetlenmesiiçingörevlendirdiğidenetçiyediyıl arka arkayao şirket içindenetleme rapo-ruvermişse,odenetçienaz ikiyıl içindeğiştirilir;denetçi,denetlemeyaptığışirkete,vergidanışmanlığıvevergidenetimidışında,danışmanlıkveyahizmetveremez,bunubiryavruşirketiaracılığıyladayapamaz.Buhükümlerişlemdenetçilerinedeuygulanacakolup,Kanundaveyaesassöz-leşmedeaksiöngörülmemişse,işlemdenetçisigenelkurultarafındanatanacakvegörevdenalınacaktır.

25

YeniTicaretKanunubağımsızdenetimolgusunavedenetçininniteliklerinebüyükönemvermekteolduğundanvedenetlemedebumesleğemensupolmayıbiranailkeolarakkabulettiğiiçinbağımsızdenetlemekuruluşlarınındaüyele-rininyeminlimalîmüşavirve/veya serbestmuhasebecimalîmüşavirolmalarışartını getirmiştir.Buradaki üyeleri terimi, esasları tüzük ile belirlenecekolanbağımsızdenetlemekuruluşlarınınpaysahipleriniveyaortaklarınıifadeetmek-tedir.Meslektenolmayankişilerbağımsızdenetlemekuruluşukuramazlar.Fıkra-dandolaylıolarakanlaşılanbirdiğergereksinimde,şirketleşmeyoluylabağım-sızdenetimşirketleriningelişmesivebugünkükişiliklerindenfarklıkişiliklerleyenidendüzenlenmesidir.Hükümtambağımsızlığısağlamakamacıyla(a)ila(h)bentlerindekiilişkilerinveyadurumlarınvarolmamasınışartkoşmuştur.

24 -Yeni Ticaret Kanununa göre özel denetçi atanabilecek durumlar nelerdir?

ÖzeldenetçiatanabilecekdurumlaraKanunun207,406ve438.maddelerindeyerverilmiştir. Bunagöredenetçi, işlemdenetçisi,özeldenetçi, riskinerkensaptanmasıveyönetimikomitesi;bağlışirketin,hâkimşirketleveyadiğerbağlıbirşirketleiliş-kilerindehileninveyadolanınvarlığınıbelirtirşekildegörüşbildirmişse,bağlışirketinherpaysahibi,bukonununaçıklığakavuşturulmasıamacıyla,şirketmer-kezininbulunduğuyerdekiasliyeticaretmahkemesindenözeldenetçiatanmasınıisteyebilecektir.(md.207) Diğeryandan;denetçi,şirketinhâkimşirketleveyatoplulukşirketleriyleiliş-kileriyle ilgili olarak sınırlı olumlu görüş veya kaçınma yazısı yazmışsa veyayönetim kurulu, şirketin topluluk tarafından, bazı belirli hukuki işlemler veyauygulananönlemlerdolayısıylakaybauğratıldığınıvebunlardolayısıyladenk-leştirme yapılmadığını açıklamışsa, herhangi bir pay sahibinin istemi üzerine,şirketinmerkezininbulunduğuyerdekiasliyeticaretmahkemesitarafındanşir-ketin,hâkimşirketleveyahâkimşirketebağlışirketlerdenbiriyleolanilişkisiniincelemeküzereözeldenetçiatanabilecektir.(md.406) Sonolarakherpaysahibi,paysahipliğihaklarınınkullanılabilmesiiçingerekliolduğutakdirdevebilgialmaveyaincelemehakkıdahaöncekullanılmışsa,be-lirliolaylarınözelbirdenetimleaçıklığakavuşturulmasınıgündemdeyeralmasabilegenelkuruldanisteyebilecek,genelkurulistemionaylarsa,şirketveyaherbirpaysahibiotuzgüniçinde,şirketmerkezininbulunduğuyerdekiasliyeticaretmahkemesindenbirözeldenetçiatanmasınıisteyebilecektir.(md.438) Belirtmekgerekirki,anonimşirketindenetçiyeveişlemdenetçileriyledeneti-meveözeldenetimeilişkinhükümlerilimitedşirketleredeuygulanacaktır.(md.635)

26

25- İşlem denetçisin görev ve yetkileri nelerdir?

Kanundaişlemdenetçisinin;şirketinkuruluşunu, sermayeartırımını,azaltılma-sını,birleşmeyi,bölünmeyi,türdeğiştirmeyi,menkulkıymetihracınıdenetleyeceğihükümaltınaalınmıştır. Şirketinsermayekaybıveyaborcabatıkolmasındadaişlemdenetçisi,denetimişleviniüstlenecektir. Kanundageçen“işlem”kavramı,çoktaraflıbirhukukîişlemolanbirgenelkurulkararıbağlamındayürütülüpkanundaöngörülensonucaulaşanbirhukukîsüreciifadeetmektedir.Busürecinkanunauygunluğunundenetiminin,menfaatsahipleriadınaişlemdenetçisitarafındangerçekleştirilmesiuygungörülmüştür. İşlemdenetçisininüstleneceğiişlev,muhasebe(malitablolar)denetimideğil,uygunlukdenetimidir.Budenetçinin,konusunda“uzman”olmaniteliği,sadecebirleşmeişlemlerinindenetimindearanmıştır.

26- Anonim Şirket denetçileri denetim sonucunda kaç tür görüş verebile-ceklerdir?

Anonimşirketdenetçileri,denetimsonucunda4türgörüşverebileceklerdir.Bunlar;olumlugörüş,sınırlandırılmışolumlugörüş,olumsuzgörüşvegörüşver-mektenkaçınmaşeklindedir. Denetçi,denetiminsonucunugörüşyazısındaaçıklayacaktır. Buyazı,denetiminkonusu,türü,niteliğivekapsamıyanındadenetçininde-ğerlendirmelerinideiçerecektir.Denetçi,olumlugörüşverdiğitakdirdeyazısın-da,öncelikleTürkiyeMuhasebeStandartlarıvediğergerekliliklerbakımındanherhangibiraykırılığarastlanmadığını;denetimsırasındaeldeedilenbilgilerinegöre,şirketinveya topluluğunfinansal tablolarınındoğruolduğunu,malvarlığıilefinansal durumavekârlılığa ilişkin resmingerçeğeuygunbulunduğunuvetablolarınbunudürüstbirşekildeyansıttığınıbelirtecektir.Görüşyazısında,yönetimkurulununfinansaltablolarailişkinkonularbakımın-dansorumluluğunugerektirecekbirsebebinmevcutolmadığına,varsabunaişa-retedilecek,sözkonusuyazıherkesinanlayabileceğibirdilleyazılacaktır. Çekinceleri varsa denetçi, olumlu görüş yazısını sınırlandırabilecek veyaolumsuzgörüşverebilecektir.Sınırlandırılmışolumlugörüş,finansaltablolarınşirketinyetkilikurullarıncadüzeltilebilecekaykırılıklariçerdiğivebuaykırılık-larıntablolardaaçıklanmışsonucaetkilerininkapsamlıvebüyükolmadığıdu-rumlardaverilecektir.Sınırlamanınkonusu,kapsamıvedüzeltmeninnasılyapı-labileceğisınırlandırılmışolumlugörüşyazısındaaçıkçagösterilecektir. Şirketdefterlerinde,denetlemeninmevzuatauygunbirşekildeyapılmasınavesonuçlaravarılmasınaolanakvermeyenölçüdebelirsizliklerinbulunmasıveyaşirket tarafından denetlenecek hususlarda önemli kısıtlamaların yapılması ha-

27

lindedenetçi,bunlarıispatlayabilecekdelilleresahipolmasabile,gerekçeleriniaçıklayarakgörüşvermektenkaçınabilecektir.Kaçınmaolumsuzgörüşünsonuç-larınıdoğuracaktır. Olumsuzgörüşyazılanveyagörüşverilmesindenkaçınılandurumlardagenelkurul,sözkonusufinansaltablolaradayanarak,özellikleaçıklanankârveyazarariledoğrudanveyadolaylıbirşekildeilgiliolanbirkararalamayacak;buhallerdeyönetimkurulu,görüşyazısınınkendisineteslimitarihindenitibarendörtişgünüiçinde,genelkurulutoplantıyaçağıracakvegörevindentoplantıgünündegeçerliolacakşekildeistifaedecektir. Genelkurulyenibiryönetimkuruluseçecek,yeniyönetimkurulualtıayiçin-de,kanuna,esassözleşmeyevestandartlarauygunfinansaltablolarhazırlatacakvebunlarıdenetlemeraporuilebirliktegenelkurulasunacaktır.

27- Hangi durumlarda denetçiler görevden alınabilecektir?

AnonimŞirkette,denetçileringörevdenalınmasıçoksınırlıhallerdemümkünkılınmış,haklısebebinmahkemecetespitiveyenidenetçiatanmasışartıgetiril-miş,yasaldüzenlemeilebağımsızdenetimanlayışısağlamtemellereoturtulmuş-tur.Bunagöre;•Denetçi,şirketgenelkurulunca;toplulukdenetçisi,anaşirketingenelkuruluncaseçilir.•Denetçinin,herfaaliyetdönemiveherhâldegöreviniyerinegetireceğifaaliyetdönemibitmedenseçilmesişarttır.•Seçimdensonra,yönetimkurulu,gecikmeksizindenetlemegörevinihangide-netçiyeverdiğiniticaretsicilinetescilettirirveTürkiyeTicaretSiciliGazetesiileinternetsitesindeilaneder.•Denetçidendenetlemegörevi,sadeceKanundaöngörüldüğüşekildevebaşkabirdenetçiatanmışsagerialınabilir.•Konsolidasyonadahilolananaşirketinfinansaltablolarınıdenetlemekiçinseçi-lendenetçi,başkabirdenetçiseçilmediğitakdirde,toplulukfinansaltablolarınındadenetçisikabuledilir.•Şirketinmerkezininbulunduğuyerdekiasliyeticaretmahkemesi;a)Yönetimkurulunun,b)Sermayeninyüzdeonunu,halkaaçıkşirketlerdeesasveyaçıkarılmışserma-yeninyüzdebeşinioluşturanpaysahiplerininistemiüzerine,ilgilileriveseçil-miş denetçiyi dinleyerek, seçilmiş denetçinin şahsına ilişkin haklı bir sebebingerektirmesi,özellikledeonuntaraflıdavrandığıyönündebirkuşkununvarlığıhalinde,başkabirdenetçiatayabilir.•Görevdenalmaveyenidenetçiatamadavası,denetçininseçimininTürkiyeTi-caretSiciliGazetesindeilanındanitibarenüçhaftaiçindeaçılır.

28

•Azlığınbudavayıaçabilmesiiçin,denetçininseçiminegenelkuruldakarşıoyvermiş,karşıoyunututanağageçirtmişveseçiminyapıldığıgenelkurultoplantısıtarihindenitibarengeriyedoğruenazüçaydanberi,şirketinpaysahibisıfatınıtaşıyorolmasışarttır.•Faaliyetdöneminindördüncüayınakadardenetçiseçilememişse,denetçi,yö-netimkurulunun,heryönetimkuruluüyesininveyaherhangibirpaysahibininistemi üzerine,mahkemece atanır.Aynı hüküm, seçilen denetçinin görevi redveya sözleşmeyi feshetmesi, görevlendirme kararının iptal olunması, butlanıveyadenetçininkanunisebeplerleveyadiğerherhangibirnedenlegöreviniyeri-negetirememesiveyagöreviniyapmaktanengellenmesihâllerindedeuygulanır.Mahkemeninkararıkesindir.•Denetçininmahkemetarafındanatanmasıdurumunda,emsaldikkatealınarak,ücretiilemuhtemelgiderleriçinmahkemeveznesineyatırılmasıgerekenönöde-memahkemecebelirlenir.Bunlaraüçişgünüiçindeitirazedilebilir.Mahkemekararıkesindir.•Denetçidenetlemesözleşmesini,sadecehaklıbirsebepvarsaveyakendisinekarşıgörevdenalınmadavasıaçılmışsafeshedebilir.•Görüşyazısınıniçeriğineilişkinfikirayrılıklarıiledenetlemeninşirketçesınır-landırılmışolmasıveyagörüşyazısıvermektenkaçınmahaklısebepsayılamaz.•Denetçininsözleşmeyifeshiyazılıvegerekçeliolmalıdır.•Denetçifesihtarihinekadareldeettiğisonuçlarıgenelkurulasunmaklayüküm-lüdür;busonuçlaruygunbirraporhâlinegetirilerekgenelkurulaverilir.•Denetçifesihihbarındabulunduğutakdirde,yönetimkuruluhemen,geçicibirdenetçiseçervefesihihbarınıgenelkurulunbilgisine,seçtiğidenetçiyideaynıkurulunonayınasunar. YeniTicaretKanunudenetçiileyapılansözleşmeninkural olarak-feshedil-memesiilkesinikabulederek,yönetimkurulununistemediğidenetçiyigörevdenuzaklaştırmasıolanağınıortadankaldırmıştır.Denetçisadeceyukarıdabelirtildi-ğişekildevehaklısebeplerinvarlığındagörevdenalınabilecektir. Birdenetçiningörevdenalınması,yerineyenisininatanmışolmasınabağlıdır;yoksadenetçiazledilipdahasonrayerineyenisiatanamaz.Mahkemeninkararı,eşzamanlıolmalıdır.Başkabirdeyişle,yönetimkuruluveyagenelkuruldenetçiile yapılan sözleşmeyi feshedip kendiliğinden başka bir denetçi atayamaz.Builke,denetçininbağımsızlığınakesinbirgöndermedir.Şirketesınırsızfesihhakkıtanınmışolsaydı,denetçi,şirkettarafındanfesihbaskısıaltındatutulabilirdi.Fes-hinbazışartlarabağlanmışolması,denetçiyegüvencesağlamayailişkinyenivemodernşirketlerhukukununesinverdiğibirüsthukukkuralıdır.Sözkonusuilke,Kanunahakimolanbağımsızdenetimintaşıyıcıkolonlarındanbiridir. Diğeryandandenetçiancakbirmahkemekararıylagörevdenalınabilir.Mah-kemedebukararıhaklısebebinvarlığıdurumundaverebilir.Başkabirdeyişle

29

denetçi, ancak haklı bir sebebin, özellikle tarafsızlığı bozan herhangi bir olguveyadavranışınvarlığında,mahkemecegörevdenalınabilir. “Haklı sebep”Kanunda tanımlanmamıştır.Bu terim ileöncedenetçininki-şiliğinden kaynaklanan sebepler kastedilmiştir:Mesleki yetersizlik (denetlemeelemanlarınınbilgilerindeki,okulsonrasıuyumeğitimlerindekinoksanlık,yar-dımcıeleman,uzman,cihazdonanımıeksikliği),itibarkaybıvs.gibi.Denetçininçalışmatarzı,şirketezamanayıramaması,bilgisızdırması,taraftutmasıdahaklısebep sayılır.Buna karşılık, görüş ayrılıkları haklı sebep olarak, ancak somutolaydestekliyorsakabuledilebilir.

28- Yeni Yasaya göre anonim şirket ile denetçi arasındaki görüş ayrılıkları nasıl çözümlenecektir?

Yasanın“Şirketiledenetçiarasındakigörüşayrılıkları”başlıklı405.maddesihükmünegöre,şirketiledenetçiarasındaşirketinvetopluluğunyılsonuhesap-larına,finansaltablolarınaveyönetimkurulununfaaliyetraporunailişkin,ilgilikanunun,idaritasarrufunveyaesassözleşmehükümlerininyorumuveyauygu-lanmasıkonusundadoğangörüş ayrılıkları hakkında, yönetimkurulununveyadenetçinin istemi üzerine şirketinmerkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaretmahkemesidosyaüzerindenkararverecektir.Sözkonusukararkesinolup,davagiderlerininborçlusuşirketolacaktır. Sözkonusudüzenlemeile,şirketileilgiliherhangibirmevzuatveyaesassöz-leşmehükmününyorumlanmasında,şirketiledenetçiarasındakigörüşihtilafları-nınmahkemekararıileçözümebağlanmasıamaçlanmıştır.

29- Yeni Ticaret Kanunu ile önceki Kanundan farklı olarak tüm şirketlere internet sitesi kurma zorunluluğu getirildiği doğru mudur? Söz konusu yü-kümlüğün anlam ve kapsamı nedir?

YeniTicaretKanunu ile getirilen yeniliklerden biri de, “bilgi toplumu hiz-metleri”kavramıdır.Buamaçla,sermayeşirketleriiçininternetsitesioluşturmavebusiteninbellibirbölümünübilgi toplumuhizmetlerineayırmazorunlulu-ğugetirilmiştir.Kanunun1524.maddesihükmünegörehersermayeşirketi,birinternetsitesiaçmak,şirketininternetsitesizatenmevcutsabusiteninbellibirbölümünüaşağıdakihususlarınyayımlanmasınaözgülemekzorundadır. Yayımlanacakiçeriklerinbaşlıcalarışunlardır:a)Şirketçekanunenyapılmasıgerekenilanlarb)Paysahipleriileortaklarınmenfaatlerinikoruyabilmelerivehaklarınıbilinçlikullanabilmeleriiçingörmelerininvebilmelerininyararlıolduğubelgeler,bilgi-ler,açıklamalar,c)Yönetimvemüdürlerkurulutarafındanalınan;rüçhan,değiştirme,alım,öne-

30

rilme,değişimoranı,ayrılmakarşılığıgibihaklarailişkinkararlar;bunlarlailgilibedellerinnasılbelirlendiğinigösterenhesaplarındökümü,d)Değerlemeraporları,kurucularbeyanı,paylarınhalkaarzedilmesinedairtaah-hütler,bunlaraaitteminatlarvegarantiler;iflasınertelenmesineveyabenzeriko-nularailişkinkararmetinleri;şirketinkendipaylarınıiktisapetmesihakkındakigenelkurulveyönetimkurulukararları,buişlemlerleilgiliaçıklamalar,bilgiler,belgeler,e)Ticaret şirketlerinin birleşmesi, bölünmesi, tür değiştirmesi hâlinde, ortak-larınvemenfaatsahiplerininincelemesinesunulanbilgiler,tablolar,bel-geler; sermaye artırımı, azaltılması dâhil, esas sözleşme değişikliklerine aitbelgeler,kararlar;imtiyazlıpaysahiplerigenelkurulukararları,menkulkıymetçıkarılmasıgibiişlemlerdolayısıylahazırlananraporlar,f)Genelkurullaraaitolanlardâhilhertürlüçağrılaraaitbelgeler,raporlar,yöne-timkuruluaçıklamaları,g)Şeffaflıkilkesivebilgitoplumuaçısındanaçıklanmasızorunlubilgiler,h)Bilgialmakapsamındasorulansorular,bunlaraverilencevaplar,diğerkanun-lardapaysahiplerininveyaortaklarınaydınlatılmasıiçinöngörülenhususlar,ı) Finansaltablolar,kanunenaçıklanmasıgerekliaratablolar,özelamaçlarlaçı-karılanbilançolarvediğerfinansaltablolar,payvemenfaatsahipleribakımındanbilinmesigereklifinansalraporlamalar,bunlarındipnotlarıveekleri,i) Yönetimkurulununyıllıkraporu,kurumsalyönetimilkelerineneölçüdeuyul-duğunailişkinyıllıkdeğerlendirmeaçıklaması;yönetimkurulubaşkanveüyele-riyleyöneticilereödenenhertürlüparalar,temsilveseyahatgiderleri,tazminat-lar,sigortalarvebenzeriödemeler,j) Denetçi,özeldenetçi,işlemdenetçisiraporları,k)Yetkilikurulvebakanlıklarınkonulmasınıistedikleri,paysahipleriniveser-mayepiyasasınıilgilendirenkonularailişkinbilgiler. Yukarıdaöngörülenyükümlülüklereuyulmaması,ilgilikararlarıniptaledilme-sininsebebinioluşturacak;Kanunaaykırılığıntümsonuçlarınındoğmasınayolaçacakvekusurubulunanyöneticilerileyönetimkuruluüyelerininsorumluluğu-nanedenolacaktır. İnternetsitesininbilgi toplumuhizmetlerineayrılmışbölümüherkesinerişi-mineaçıkolacak,erişimhakkınınkullanılması, ilgiliolmakveyamenfaatibu-lunmakgibi kayıtlarla sınırlandırılamayacağı gibi herhangi bir şarta da bağla-namayacaktır.Builkeninihlalihâlindeherkes“engelin kaldırılması davasını” açabilecektir.Diğeryandanyasalveidaridüzenlemelerdedahauzunbirsüreöngörülmedikçe,şirketininternetsitesinekonulanbiriçerik,üzerindebulunantarihtenitibarenenazaltıaysüreyleinternetsitesindekalır;aksihâldekonulmamışsayılır.Finansaltablolar için ise bu süre beş yıldır. İnternet sitesindeyer alacakbilgilermetin

31

hâline getirilip şirket yönetimi tarafından tarih ve saati gösterilerek noterlikçeonaylıbirdefteresıranumarasıaltındayazılırveyayapıştırılır.Dahasonrasite-deyayımlananbilgilerdebirdeğişiklikyapılırsa,değişikliğeilişkinolarakaynıişlemtekrarlanır.

30- Eski Ticaret Kanunumuzda kurulların elektronik ortamda yapılması veya elektronik ortamda oy kullanılması mümkün değil idi, Yeni Ticaret Kanunu bu yönde bir düzenleme yapmış mıdır?

EskiTicaretKanunumuzdamevcutolmayanbirdüzenlemedahaYeniTica-retKanunuileyaşamımızagirecektir.Bunagöreticaretşirketlerininkurullarınaelektronikortamdakatılmakveoykullanmakmümkünhalegelmiştir.Bunagöre;şirketsözleşmesindeveyaesassözleşmededüzenlenmişolmasışartıyla,sermayeşirketlerinde yönetim kurulu vemüdürler kurulu tamamen elektronik ortamdayapılabileceğigibi,bazıüyelerinfizikenmevcutbulunduklarıbirtoplantıyabirkısımüyelerinelektronikortamdakatılmasıdamümkündür.BuhâllerdeKa-nundaveyaşirketsözleşmesindeveesassözleşmedeöngörülentoplantıilekararnisaplarınailişkinhükümleraynenuygulanacaktır.Elektronikortamdaoykullanabilmekiçin,şirketinbuamacaözgülenmişbir in-ternetsitesinesahipolması,ortağınbuyoldaistemdebulunması,elektronikortamaraçlarınınetkinkatılmayaelverişliliğininbirteknikraporlaispatlanıpburapo-runtescilveilanedilmesiveoykullananlarınkimliklerininsaklanmasışarttır.Anonimşirketlerdegenelkurullaraelektronikortamdakatılma,öneridebulun-ma,görüşaçıklamaveoyverme,fizikîkatılmanınveoyvermeninbütünhukukisonuçlarınıdoğurur.Buhükmünuygulanmasıesaslarıbirtüzükiledüzenlenir.Tüzükte,genelkurulaelektronikortamdakatılmayaveoyvermeyeilişkinesassözleşmehükmününörneğiyeralır.Anonimşirketlertüzüktenaynenaktarılacakolanbuhükümdedeğişiklikyapamazlar.Butüzüğünyürürlüğegirmesiilebirlik-tegenelkurullaraelektronikortamdakatılmaveoykullanmasistemininuygulan-masıpaysenetleriborsayakoteedilmişşirketlerdezorunluhâlegelir.

31- Yeni Ticaret Kanununa göre elektronik ortamda yapılabilecek işlemler nelerdir?

YeniKanunileelektronikortamdayapılabilecekişlemlerilegüvenlielektro-nikimzayailişkinayrıntılıdüzenlemelereyerverilmiştir.Bunagöretacirlerarasında;•diğertarafıtemerrüdedüşürmeye,•sözleşmeyifeshe,•sözleşmedendönmeyeilişkinihbarlarveyaihtarlarnoteraracılığıyla,taahhütlümektupla, telgraflaveyagüvenlielektronikimzakullanılarakkayıtlıelektronikpostasistemiileyapılabilecektir.(md.18)

32

Diğeryandan, tarafların açıkçaanlaşmalarıveKanundabelirtilen istisnalarısaklıkalmakşartıyla;•ihbarlar,•ihtarlar,•itirazlarvebenzeribeyanlar,•fatura,teyitmektubu,iştiraktaahhütnamesi,toplantıçağrılarıelektronikortam-da düzenlenebilecek, yollanabilecek, itiraza uğrayabilecek ve kabul edilmişsehükümifadeedecektir. Kayıtlıelektronikpostasistemine,busistemleyapılacakişlemlerilebunlarınsonuçlarına,kayıtlıpostaadresinesahipgerçekkişilere,işletmelereveşirketlere,kayıtlıelektronikpostahizmetsağlayıcılarınınhakveyükümlülüklerine,yetki-lendirilmelerinevedenetlenmelerineilişkinusulveesaslariseBilgiTeknoloji-leriveİletişimKurumutarafındanbiryönetmelikledüzenlenecektir.(md.1525)YeniTicaretKanununagöre;poliçe,bono,çek,makbuzsenedi,varantvekambi-yosenetlerinebenzeyensenetlergüvenlielektronikimzailedüzenlenemeyecekayrıcabusenetlereilişkinkabul,avalvecirogibisenetüzerindegerçekleştirilenişlemlergüvenlielektronikimzaileyapılamayacaktır. Konşimentonun,taşımasenedininvesigortapoliçesininimzasıelle,faksimilebaskı, zımba, ıstampa, sembol şeklindemekanik veya elektronik herhangi biraraçladaatılabilecek,düzenlendikleriülkekanunlarınınizinverdiğiölçüdebusenetlerdeyeralacakkayıtlarelyazısı,telgraf,teleks,faksveelektronikdiğeraraçlarlayazılabilecek,oluşturulabilecek,gönderilebilecektir. Ticaretşirketleriilegerçekvetüzelkişidiğertacirlereilişkinolarak,TicaretKanunununzorunlututtuğubütünişlemlerelektronikortamdagüvenlielektronikimza ile de yapılabilecek, bu işlemlerin dayanağı olanbelgeler de aynı usulleelektronikortamdadüzenlenebilecektir. Zaman unsurunun belirlenmesi gereken ve tüzükte düzenlenen hâllerde gü-venlielektronikimzayaeklenenzamandamgasınıntarihi,diğerhâllerdemerkezîveritabanısistemindekitarihesasalınacaktır. Şirketadınaimzayetkisinihaizkişilerşirketnamınakendiadlarınaüretilengüvenli elektronik imzayla imza atabilecek, bu durumda kullanılacak niteliklielektroniksertifikalardasertifikasahibialanıiçerisine,sertifikasahibininismiylebirliktetemsilettiğitüzelkişinindeismiyazılacaktır.(md.1526)

32- Yeni Ticaret Kanunu ile getirilen “kurumsal yönetim ilkeleri” kavramı neyi ifade etmektedir?

6102 sayılıYeni TicaretKanunu ile“Kurumsal Yönetim İlkeleri” kavramımevzuatımızagirmiştir. Onbeşyıldanberi,özelliklepaysenetleriborsadaişlemgörenanonimşirket-

33

lerde,paysahipleribaştaolmaküzere,tümilgililerinmenfaatleriniidealdüzeydekorumayayönelmişyenibirkurallarsistemikendisinikabulettirmeyeçalışmak-tadır.Bu kurallar organların doğru kararı doğru zamanda alabilme yeteneklerini ar-tırmayıhedeflemekte,onun içinşirketleriyenibirortaksalyapıyakavuşturucuönerilereağırlıkvermektedir. Anılankurallarıntemellerişeffaflık,iyivehesabıverilebilirbiryönetimveet-kilibiriçvedışdenetimdir.Sözkonusuilkelerkurumsalyönetimilkeleriolarakadlandırılmıştır.Uluslararasıalanda“corporate governance”terimiileanılanbuilkeler,esasındahissesenetleriborsadaişlemgörenanonimşirketleriçinöngö-rülmüştür.Ancakdiğeranonimşirketlereve tüm işletmelerehattayönetimvedenetiminolduğuherkurumavekuruluşa,nihayetDevletedetavsiyeedilecekbirkapsamveyaygınlıkkazanmıştır. Hukukveişletmepolitikalarınıveöğretilerinidoğrudanetkileyenbudinamikİngiltere’de1992yılındaCadbury Raporu ile hareketegeçmiştir.Başlangıçta,1990’ lı yılların ekonomik durgunluğunun ve iz bırakan krizlerinin çökerttiğiborsada,yaniborsaticaretindeyatırımcıyıtutmayayönelikolançaba,dahasonra,anonimşirketinişleyişini,yönetimini,denetimini,paysahiplerinivediğerilgili-lerikoruyucusistemlerikurangenişkapsamlıbiryapılandırmayadönüşmüştür.Kurumsalyönetimdörttaşıyıcıkolonüzerineoturur:•Şeffaflık,•Âdillik,•Hesapverilebilirlik•Sorumluluk. Şeffaflık,şirketi“camdan cep”olarakgörmeanlayışınıaşanbirkavram,yenibir anlayış, şirketi bütün kurumları ile kavrayan bir yaklaşımdır.Bu fenomenartıkbilgitoplumuiletanımlanmaktadır.Şeffaflık,paysahiplerininvesermayepiyasasındarolsahibitümaktörlerin,tambilgilendirilmesiniveaydınlatılmasınıhedeflemektedir.Busebeple,maddîveşeklikamuyuaydınlatmayıkapsar.Men-faatsahipleri,ilgililer,sermayepiyasasıaktörleri,alacaklılarvepaysahipleriyö-nündenönemliolantümilişkilerin,raporların,planların,projelerinaçıklanmasınıiçerir.Şeffaflığınanonimşirketlerhukukundakiyeniaracı, internet,elektronikortamdaaktarmalarveaçılmasızorunlubulunanwebsiteleridir.Hersermayeşirketininbirwebsitesiolması,busiteninşeffaflıksağlayıcıbirmekanizmaola-rakçalışmasıgerekir. Adillik, bir anlamda geniş kapsamlı eşit işlem ilkesi ile örtüşür. Eşit işlemsadecepaysahiplerinedeğil,dahagenişbirçevreye,açıkçasıçalışanlara,alacak-lılara,müşterilere,yanişirketlemenfaatilgileribulunanlara,hattakamuyayönel-miştir.İlkedekibutoplumsalaçılımgüngeçtikçedahaöneçıkmaktadır.Adilliğinyöneldiğibuyolyenideğildir.Adillik,şeffaflıktemelindeiyiyönetimvedene-

34

timle,menfaatlerinidealnoktadauyuşturulmasıgerektiğişeklindeözetlenebilir.Sözkonusuanlayış1920’lerin“işletmenin kendisi için var olduğu”teorisiniaklagetirmektedir. Hesapverilebilirlikyönetimin,şeffaflığına,doğruluğuna,kararlarınaçıklana-bilirliğine,kararlarınbirhaklısebebi,adiltemeliolduğunaveprofesyonelniteli-ğinegöndermeyapmaktadır.Sorumlulukise,görevdenkaynaklananyükümlülükleretambağlılık,bunlarıge-reğigibibilinçle,hesapverilebilirlikbağlamındayerinegetirmeanlamındadır.Kurumsalyönetimilkelerinintartışmayaaçtığıönerilerşunlardır:(a)Yönetimorganının,dahadarifadeileyönetimkurulununüyelerikendiiçindeikikısmaayrılmalıdır.Birincigrupta,yürütmeyanikararalıpyürütmeyetkisi-nihaizyönetimkuruluüyeleri(executiveüyeler),ikincigruptaise,buyetkilerihaizolmayıp,birincigrubagirenüyelerigözetimvedenetimaltındatutan(non-executive)üyelerbulunmalıdır.Buikisınıfüyeninyetkileri,şirketbilgivebel-gelerineulaşabilmehaklarıveşirketibağlayıcıkararalabilmekonumlarıfarklıolduğuiçinhukukî,cezaîvemalîsorumluluklarıdafarklıolmalıdır.(b)Risklerinerkenteşhisiveyönetimikomitesiyanında,denetimkomitesiveata-malarkomitesikurulmalıvebukomiteleryürütmeyetkisinihaizolmayanüyele-rebağlıçalışmalıdır.(c)Yönetim kurulunun görevlerinin hesap verilebilirlik bağlamında ve şirketinaczihalindegüçlendirilmesigerekir.(d)Paysahipliğihaklarının,özellikleyapısaldeğişikliklerdeveönemlikararlardaetkinlikleriartırılmalıdır.(e)Yönetimkuruluüyelerininücretvediğermalîhaklarıdenetimaltınaalınma-lıdır.(f)Finansal tablolaruzman,bağımsızvetarafsızdenetçilerce,uluslararasıstan-dartlaragöredenetlenmelidir.Buöneriler sadeceulusalkurumsalyönetimko-dekslerindeyeralmamakta,kanunlaradaetkiyapmaktadır. Yeni TicaretKanununun 1529.maddesi hükmüne göre; halka açık anonimşirketlerdekurumsalyönetimilkeleri,yönetimkurulununbunailişkinaçıklama-sınınesaslarıveşirketlerinbuyöndenderecelendirmekuralvesonuçlarıSerma-yePiyasasıKurulutarafındanbelirlenecek,SermayePiyasasıKurulununuygungörüşüalınmakşartıyla,diğerkamukurumvekuruluşları,sadecekendialanlarıiçingeçerliolabilecekkurumsalyönetimilkeleriyleilgili,ayrıntıyailişkinsınırlıdüzenlemeleryapabilecektir. “Kurumsal Yönetim İlkeleri”kavramınıntanımıYeniTicaretKanunundaya-pılmamaklabirlikte,örnekteşkiletmesiaçısından,halihazırdabankalaraözgüola-rakhazırlanan“Bankaların Kurumsal Yönetim İlkelerine İlişkin Yönetmelik”te,“kurumsalyönetim”;Banka üst yönetiminin bankayı, belirlenmiş hedefler, Ka-

35

nun, Kanuna istinaden çıkarılan düzenlemeler ile ilgili diğer mevzuat, ana söz-leşme ve banka içi düzenlemeler ile bankacılık etik kuralları doğrultusunda, tüm menfaat ve pay sahipleri ile tasarruf sahiplerinin hak ve menfaatlerini koruyacak biçimde yönetimi olaraktanımlanmıştır. Kurumsal yönetim ilkelerine yönelik olarak Yeni Kanundaki temel hükümmadde1529olmaklabirlikte,YeniKanundayeralanvekurumsalyönetimleil-gisiolandiğerhükümleraşağıdakigibidir:•SPK’yatanınan,kurumsalyönetimilkeleriniderecelendirmekuralvesonuçla-rınıbelirlemeyetkisi(md.1529),•Yönetimkurulununşirketibuaçıdandeğerlendirenaçıklaması(md.375),•Tehlikelerinerkenteşhisikomitesi(md.378),•Denetçiyeverilenikazgörevi(md.398),•Yönetimin,yönetimkurulutarafındanbirteşkilatyönetmeliğiiledevri(md.367),•Murahhaslar(md.370),•Bağımsızveulusalstandartlaragöreyapılmasıgerekendenetim(md.397),•Kurucumenfaatleri(md.348),•Kurucularbeyanı(md.349),•Kuruluşdenetçisiraporu(md.351),•Eşitişlemilkesi(md.357),•Paysahiplerininşirketeborçlanmalarınınyasaklanması(md.358)• Yönetim kurulu üyelerinin pay sahibi olmaları zorunluluğunun kaldırılması(md.359),•Azlığayönetimkurulundatemsilhakkı(md.360),•Yönetimkuruluüyeleriningörevlerisırasındaşirketekusurlarıylavereceklerizararınsigortaettirilmesi(md.361),•Borcabatıklıktanesnellikveönlemler(md.376ve377),•Bağımsızlık,tarafsızlık,uluslararasıstandarttadenetim,denetçininmüşterisinedenetimdenbaşkahizmetverememesi,danışmanlıkyapamaması;aynımüşteriyeaynıdenetçitakımıiledenetimhizmetisunulmaması,yönetimkurulununyıllıkraporunun denetim kapsamında olması, riskin teşhisi ve iç denetim düzenininstandartlarauyupuymadığınındenetimi(md.400),•Genelkuruldüzeyindedevredilemezyetkilerinbelirlenmesi(md.408),•Genelkuruliçyönetmeliği(md.419),•Organtemsilcisi,bağımsıztemsilci,kurumsaltemsilci(md.428),•Oydaimtiyazınsınırlandırılması(md.479),•Websitesikurmazorunluluğu(md.1524).

36

33- Yeni Ticaret Kanunu ile faaliyete geçmesi ön görülen ve 2 Kasım 2011 tarih ve 660 sayılı KHK ile kurulan Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim üst kurulun görev ve yetkileri nelerdir?

6102sayılıYeniTicaretKanunungeçici2.maddesiilekamuadınadenetleyicitüzelkişiliğihaizbirüstkurumvegözetimotoritesikurulmasıöngörülmüşvebunauygunolarak06/04/2011tarihve6223sayılıKanununverdiğiyetkiyeda-yanılarakKamuGözetimi,MuhasebeveDenetimStandartlarıKurumununTeş-kilatveGörevleriHakkındaKanunHükmündeKararname02/11/2011tarihve28103sayılıResmiGazetedeyayımlanarakyürürlüğegirmiştir. BahsekonudüzenlemeninamacısözkonusuKHK’nın1.maddesinde,“ulus-lararası standartlarla uyumlu Türkiye Muhasebe Standartlarını oluşturmak ve yayımlamak, bağımsız denetimde uygulama birliğini, gerekli güveni ve kaliteyi sağlamak, denetim standartlarını belirlemek, bağımsız denetçi ve bağımsız de-netim kuruluşlarını yetkilendirmek ve bunların faaliyetlerini denetlemek ve ba-ğımsız denetim alanında kamu gözetimi yapmak yetkisini haiz Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumunun kuruluş, teşkilat, görev, yetki ve sorumluluklarına ilişkin usul ve esasları düzenlemek”olarakbelirtilmiştir. SözkonusuKanunHükmündeKararnamenin9.maddesiyleyenikurulanKu-rulaçokönemlivegenişyetkilerverilmiştir.Kurulungörevveyetkilerişunlardır:a)Tabiolduklarıkanunlargereğideftertutmaklayükümlüolanlaraait finansaltabloların; ihtiyacauygunluğunu,şeffaflığını,güvenilirliğini,anlaşılabilirliğini,karşılaştırılabilirliğinivetutarlılığınısağlamakamacıyla,uluslararasıstandartlar-lauyumluTürkiyeMuhasebeStandartlarınıoluşturmakveyayımlamak.b)TürkiyeMuhasebeStandartlarınınuygulamasınayönelikikincildüzenlemeleriyapmakvegereklikararlarıalmak,bukonudakendialanlarıitibarıyladüzenlemeyetkisibulunankurumvekuruluşlarınyapacaklarıdüzenlemelerhakkındaonayvermek.c)Finansal tabloların; işletmelerin finansal durumunu, performansını ve nakitakışlarını TürkiyeMuhasebe Standartları doğrultusunda gerçeğe uygun olaraksunumunu,kullanıcılarınihtiyaçlarınauygunluğunu,güvenilirliğini,şeffaflığını,karşılaştırılabilirliğini ve anlaşılabilirliğini sağlamak amacıyla, kamu yararınıdagözetmeksuretiyle,bilgisistemleridenetimidahil,uluslararasıstandartlarlauyumluulusaldenetimstandartlarınıoluşturmakveyayımlamak.ç)Bağımsızdenetçilervebağımsızdenetimkuruluşlarınınkuruluşşartlarınıveçalışmaesaslarınıbelirlemek,buşartlarıtaşıyankuruluşlarıvebağımsızdenetimyapacakmeslekmensuplarınıyetkilendirereklistelerhalindeilanetmekvebun-larıoluşturacağıresmisicilekaydederekKurumuninternetsitesindekamuoyu-nunerişiminesürekliolarakaçıktutmak.

37

d)Bağımsızdenetçilervebağımsızdenetimkuruluşlarınınfaaliyetleriiledene-tim çalışmalarının, Kurumca yayımlanan standart ve düzenlemelere uyumunugözetlemekvedenetlemek.e)İncelemevedenetimlersonucundaaykırılıklarısaptananbağımsızdenetçilerve bağımsız denetim kuruluşlarının faaliyet izinlerini askıya almak veya iptaletmek.f)Bağımsız denetimyapacakmeslekmensuplarına yönelik sınav, yetkilendir-mevetescilyapmak,disiplinvesoruşturmaişlemleriniyürütmek,süreklieğitimstandartlarıilemeslekietikkurallarınıbelirlemek,bunlarayönelikolarakkalitegüvence sistemini oluşturmakvebu alanlardaki eksikliklerin düzeltilmesi içingereklitedbirlerinalınmasınısağlamak.g)YabancıülkelerinKurulungörevalanıylailgilikonulardayetkilibirimleriyleişbirliğiyapmak,mütekabiliyetesasınagöreTürkiye’debağımsızdenetimyap-masına yetki verilen yabancı ülke denetim kuruluşları ve denetçilerini listelerhalindeilanetmekvebunlarıoluşturacağıresmisicilekaydederekKurumunin-ternetsitesindekamuoyununerişiminesürekliolarakaçıktutmak.ğ)Denetiminbağımsızlığınınvetarafsızlığınınsağlanmasına,denetimeolangü-veniledenetiminkalitesininartırılmasınayönelikdüzenlemeleryapmakvege-reklitedbirlerialmak.h)Düzenlemekvedenetlemeklegörevliolduğualanlailgiliikincildüzenlemeleriyapmakvebukonulardagereklikararlarıalmak.ı) Görevalanıylailgiliuluslararasıuygulamavegelişmeleriizlemek,Uluslarara-sıMuhasebeStandartlarıKuruluveUluslararasıDenetimveGüvenceStandart-larıKuruluilemuhasebevedenetimalanındaçalışmalaryapandiğeruluslararasıkuruluşlarlaişbirliğiyapmak,lisansvetelifanlaşmalarıakdetmekvegerektiğin-debukuruluşlaraüyeolmak.i)Muhasebestandartlarıvedenetimstandartlarınınbenimsenmesiveuygulan-masıilegörevalanıylailgilikonulardakamubilincininyerleştirilmesineyönelikolaraktoplantı,konferansvebenzerietkinliklerilegerekliyayınlardabulunmak.

34- Eski Ticaret Kanununda farklı olarak Yeni Kanuna göre vakıfların tacir sıfatını kazanabilmeleri mümkün müdür?

EskiTicaretKanunuiletüzelkişitacirlerarasındasayılan“amacınavarmakiçinticaribirişletmeişleten”derneklere,YeniKanunileaynıniteliktekivakıf-lardaeklenmiştir.Gelirininyarısındanfazlasınıkamugöreviniteliğindekiişlereharcayanvakıflarınisetacirsayılmayacağıaçıkçahükmebağlanmıştır. Bunagöreticaretşirketleriyle,amacınavarmakiçinticaribirişletmeişletenvakıflar,derneklervekendikuruluşkanunlarıgereğinceözelhukukhükümlerinegöreyönetilmekveyaticarişekildeişletilmeküzereDevlet,ilözelidaresi,beledi-

38

yeveköyilediğerkamutüzelkişileritarafındankurulankurumvekuruluşlardatacirsayılacak;Devlet,ilözelidaresi,belediyeveköyilediğerkamutüzelki-şileriilekamuyararınaçalışanderneklervegelirininyarısındanfazlasınıkamugöreviniteliğindekiişlereharcayanvakıflar,birticariişletmeyi,isterdoğrudandoğruyaisterkamuhukukuhükümlerinegöreyönetilenveişletilenbirtüzelkişieliyleişletsinler,kendileritacirsayılmayacaktır.

35- Türkiye Muhasebe Standartları neyi ifade etmektedir?

YeniTicaretKanunu ile birliktemuhasebe sistemi ve ilkeleri baştan ayağadeğişecektir. YeniKanunagöretümgerçekvetüzelkişilergerekticaridefterlerinitutarken,gerekmünferitvekonsolidefinansal tablolarınıdüzenlerken;KamuGözetimi,MuhasebeveDenetimStandartlarıKurulutarafındanyayımlanan,Türkiye Mu-hasebe Standartlarına, kavramsal çerçevede yer alan muhasebe ilkelerine ve bunların ayrılmaz parçası olan yorumlara aynen uymak ve bunları uygula-mak zorundadırlar. Budüzenlemeler,uygulamadabirliğisağlamakvefinansaltablolaramilletle-rarasıpazarlardageçerlilikkazandırmakamacıyla,UluslararasıFinansalRapor-lamaStandartlarınatamuyumluolacakşekilde,yalnızKamuGözetimi,Muhase-beveDenetimStandartlarıKurulutarafındanbelirlenecekveyayımlanacaktır. TürkiyeMuhasebeStandartları;a)Türkiye Muhasebe Standartları, Türkiye Finansal Raporlama Standartları(TMS/TFRS)veyorumlarıile(uygulamada Tam Set adı ile bilinmektedir),b)KüçükveOrtaBüyüklükteki İşletmelerTürkiye FinansalRaporlamaStan-dartlarından(KOBİ/TFRS)oluşmaktadır.

36- Küçük ve orta büyüklükteki işletmeler ile büyük işletmelerin tabi olduğu muhasebe standartları birbirinden farklı mıdır?

YeniTicaretKanunumuhasebeuygulamasıaçısındanikilibirayrımagitmek-tedir.•Büyük ölçekli sermaye şirketleri ile bunların konsolidasyon kapsamına gi-ren bağlı şirketleri,iştirakleriveşirketlertoplulukları,SermayePiyasasıKanu-nunagöre, ihraçettiklerisermayepiyasasıaraçlarıborsadaveyateşkilatlanmışdiğerbirpiyasadaişlemgörenşirketler,aracıkurumlar,portföyyönetimşirketle-rivekonsolidasyonkapsamınaalınandiğerişletmeler,bankalarilebağlıortaklık-ları,sigortavereasüransşirketleriileemeklilikşirketleriTam Seti uygulamak zorundadır.•KüçükveortabüyükölçekliişletmeleriseKOBİTFRSadıverilendahayalınveuygulamasıkolaymuhasebeilkevekurallarınatabidir.

39

Küçükveortabüyüklüktekiişletmeleritanımlayanölçütlerönümüzdekigünler-deyayımlanacakolanyönetmeliklebelirlenecektir.Ancaksözkonusuölçütleregöreküçükveortabüyüklükteişletmetanımınagire-cekbileolsaborçlanmaaraçlarıveyaözkaynağadayalıfinansalaraçlarıkamuyaaçıkbirpiyasadaişlemgörenveyabutürbirpiyasadaişlemgörmeküzeresözko-nusuaraçlarıihraçedilmeaşamasındabulunansermayeşirketleriileesasfaaliyetkonularındanbiri,varlıklarıgüvenilirkişisıfatıylagenişbirkitleadınamuhafazaetmekolanşirketlerYeniTicaretKanunununuygulamasındaKOBİTFRS’yedeğilTamSetetabiolacaktır.

37- Tacirlerin envanter çıkarmaya ilişkin mükellefiyetinin kapsamı nedir?

Hertacir,ticariişletmesininaçılışında,taşınmazlarını,alacaklarını,borçlarını,nakitparasınıntutarınıvediğervarlıklarınıeksiksizvedoğrubirşekildegösterenvevarlıklarıileborçlarınındeğerlerinitekertekerbelirtenbirenvanterçıkarmakzorundadır.(md.66) Tacir açılıştan sonra her faaliyet döneminin sonunda da böyle bir envanterdüzenleyecektir.Faaliyetdönemiveyabaşkabirkanuniterimlehesapyılıonikiayıgeçemeyecektir. Maddiduranmalvarlığınadahilvarlıklarla,hamveyardımcımaddelerveiş-letmemalzemeleridüzenliolarakikameediliyorvetoplamdeğerleriişletmeiçinikinciderecedeönemtaşıyorsa,değişmeyenmiktarvedeğerleenvanterealınacaklardır. Ancak,kuralolaraküçyıldabirfizikselsayımyapılmasızorunludur.Aynıtürdekistokmalvarlığıkalemleri,diğeraynıniteliktekiveyayaklaşıkaynıdeğerdekitaşınabilirmalvarlığıunsurlarıveborçlarayrıayrıgruplarhâlindetop-lanabileceklerveortalamaağırlıklıdeğerileenvanterekonulabilecektir.38- Yeni Ticaret Kanununda yer alan ticari işletmeler arasındaki mal ve hizmet teminine ilişkin sözleşmelerde temerrüde ilişkin hükümler nelerdir?

YeniTicaretKanununa göre aksine bir hükümbulunmadığı takdirde, ticarihükümlerleyasaklanmışişlemlerveşartlarbatıldır.Ancak,sözleşmeuyarıncayerinegetirilmesigerekenedimleriçinkanununveyayetkilimakamlarınkoymuşolduğuenyükseksınırıaşansözleşmelerenyükseksınırüzerindenyapılmışsa-yılacak;sınırıaşanedimlerhataileyerinegetirilmişolmasabilegerialınacaktır.(md.1530) Ticari işletmelerarasındamalvehizmet tedarikiamacıylayapılan işlemler-de,alacaklı,kanundanveyasözleşmedendoğantedarikborcunuyerinegetirmişolmasınarağmen,borçlu,gecikmedensorumlututulamayacağıhâllerhariç,söz-leşmede öngörülmüş bulunan tarihte veya belirtilen ödeme süresinde borcunuödemezse,ihtaragerekolmaksızıntemerrüdedüşecektir.Ancak,kefilvekefille-

40

re,taahhütveyaödemeninyapılmadığıveyayerinegetirilmediğiihbaredilmedentemerrütfaiziyürütülemeyecektir. Mütemerritborçlununalacaklısısözleşmedeöngörülentarihtenyadaödemesüresininsonunutakipedengündenitibaren,şartedilmemişolsabilefaizehakkazanacaktır SözleşmedeödemegünüveyasüresibelirtilmemişseveyabelirtilenKanunaaykırıise,borçluaşağıdakisürelerinsonundaihtaragerekkalmaksızınmütemer-ritsayılacakvealacaklıfaizehakkazanacaktır:a)Faturanın veya eş değer ödeme talebinin borçlu tarafından alınmasını takipedenotuzgünlüksüreninsonunda.b)Faturanınveyaeşdeğerödemetalebininalınmatarihibelirsizsemalveyahiz-metinteslimalınmasınıtakipedenotuzgünlüksüreninsonunda.c)Borçlufaturayıveyaeşdeğerödemetalebinimalveyahizmetinteslimindenöncealmışsa,malveyahizmetinteslimtarihinitakipedenotuzgünlüksüreninsonunda.d)Kanundaveyasözleşmede,malveyahizmetinkabulveyagözdengeçirmeusu-lününöngörüldüğühâllerde,borçlu,faturayıveyaeşdeğerödemetalebini,kabulveyagözdengeçirmeningerçekleştiğitarihteveyabutarihtendahaöncealmışsa,butarihtensonrakiotuzgünlüksüreninsonunda;şukadarki,kabulveyagözdengeçirme için sözleşmede öngörülen süre, mal veya hizmetin alınmasındanitibarenotuzgünüaşıyorvebudurumalacaklınınaleyhineağırbirhaksızlıkoluşturuyorsa,kabulveyagözdengeçirmesüresimalveyahizmetinalınmasın-danitibarenotuzgünolarakkabuledilir. Sözleşmedeöngörülenödeme süresi, faturanınveya eşdeğerödeme talebi-ninveyamalveyahizmetinalındığıveyamalveyahizmetingözdengeçirmevekabulusulününtamamlandığıtarihtenitibarenenfazlaaltmışgünolabilecektir.Ancak,alacaklıaleyhineağırbirhaksızdurumyaratmamakkoşuluylaveaçıkçaanlaşmaksuretiyletaraflardahauzunbirsüreöngörebileceklerdir.Ancakalacak-lınınküçükyahutortaölçekliişletme(KOBİ)veyatarımsalyadahayvansalüre-ticiolduğuveyaborçlununbüyükölçekliişletmesıfatınıtaşıdığıhâllerde,ödemesüresi,altmışgünüaşamayacaktır. Gecikmefaiziödenmeyeceğiniveyaağırderecedehaksızsayılabilecekkadarazfaizödeneceğini,alacaklınıngeçödemedolayısıylauğrayacağızarardanborçlununsorumluolmayacağınıveyasınırlıbirşekildesorumlututulabileceğiniöngörensözleşmehükümlerigeçerizkabuledilecektir.Buhükümleruyarıncaalacaklıyayapılangeçödemelereilişkintemerrütfaizora-nınınsözleşmedeöngörülmediğiveyailgilihükümleringeçersizolduğuhâllerdeuygulanacakfaizoranınıvealacağıntahsilimasraflarıiçintalepedilebilecekas-garigiderim tutarınıTürkiyeCumhuriyetMerkezBankasıheryılocakayındailanedecek,faizoranı,04/12/1984tarihlive3095sayılıKanuniFaizveTemerrüt

41

FaizineİlişkinKanundaöngörülenticariişlereuygulanacakgecikmefaiziora-nındanenazyüzdesekizfazlaolmalıdır.

39- Yeni Ticaret Kanununda şahıs şirketi-sermaye şirketi ayrımı yer almak-ta mıdır?

6762sayılıEskiTicaretKanunudönemindedoktrinseviyesindeyeralanveKanundabulunmayanşahısşirketi-sermayeşirketiayırımıyeniYasaileKanunhükmühalinegetirilmiştir. Yasanın124.maddesindeticaretşirketlerinin;kollektif,komandit,anonim,li-mitedvekooperatifşirketlerdenibaretolduğu;Kanununuygulamasındakollektifilekomanditşirketinşahıs;anonim,limitedvesermayesipaylarabölünmüşko-manditşirketinisesermayeşirketisayılacağıhükmebağlanmıştır.

40- Eski Ticaret Kanununda yer alan “Ultra Vires” (Ana Faaliyet Konusu Dışında Faaliyette Bulunamama Yasağı) kuralı Yeni Kanunda da yer al-makta mıdır?

EskiKanundageçerliolan“ultravires”kuralı,yanişirketinanasözleşmesindeyeralanfaaliyetkonusudışındafaaliyettebulunmamayasağıyeniKanunilekal-dırılmıştır. EskiTicaretKanununun137.maddehükmüaşağıdakigibiidi: “Ticaretşirketlerihükmişahsiyetihaizolupşirketmukavelesindeyazılıişlet-memevzuununçevresi içindekalmakşartiylebütünhakları iktisapveborçlarıiltizamedebilirler.Buhusustakikanuniistisnalarmahfuzdur.” EskiKanundönemindeultravires ilkesininkabulü sonucu, şirketinehliyetişirketsözleşmesindekikonuilesınırlıolduğundan,busınırdışındayapılanişlem-lerşirketibağlamamaktaveyokluklamalulsayılmaktaidi.6102sayılıKanundaise,ticaretşirketlerininhakehliyetiniartıkdiğertüzelkişi-lerdeolduğugibi,işletmekonusudeğil4721sayılıTürkMedeniKanunundakibelirlemeleroluşturmaktadır. Yasanın125.maddesinegöre;ticaretşirketlerinintüzelkişiliğihaizolup,tica-retşirketleri,TürkMedeniKanununun48.maddesiçerçevesindebütünhaklar-danyararlanabilirveborçlarıüstlenebilirler. Türk hukukunaEskiTicaretKanunu ile giren ve şirketler hukukuna hakimolanultravireskuralı,AET’nin68/151sayılışirketlereilişkinyönergesindeyeralan,üyeülkelerinultravireskuralınıkanunlarındançıkarmalarınıöngörendü-zenlemeyekoşutolarakYeniYasailemevzuattançıkarılmıştır.Böylece,şirkettemsilcilerinin,şirketadınayaptıklarıişlemlerinşirketibağlaya-cağınailişkinolaraküçüncükişileregüvencesağlanmaktaveticarihayattayapı-lanişveişlemlerbiranlamdayasalteminataltınaalınmaktadır.

42

41- Ultra Vires kuralının kaldırılmasının sermaye şirketlerinde meydana getirebileceği olumsuz durumları dengelemek için Yeni Yasa bazı önlemler getirmiş midir?

6102sayılıTicaretKanununun371.maddesindeşirketitemsileyetkiliolanla-rınşirketinamacınaveişletmekonusunagirenhertürişlerivehukukiişlemleri,şirketadınayapabileceğivebunun içinşirketunvanınıkullanabileceğihükümaltına alınmış;Kanuna ve esas sözleşmeye aykırı işlemler dolayısıyla şirketinrücuhakkınınsaklıolduğuayrıcabelirtilmiştir. Bunagöretemsileyetkiliolanların,üçüncükişilerle, işletmekonusudışındayaptığıişlemlerdeşirketibağlayacaktır.Ancaksözkonusuüçüncükişiişleminişletmekonusudışındabulunduğunubiliyorveyadurumungereğindenbilebile-cekdurumdaisebuişleminşirketaçısındanbağlayıcılığıbulunmayacaktır.YeniKanunileultravireskuralıkalktığıiçin,artıkşirketinhakehliyetininsını-rınıişletmekonusuçizmemektedir.Şirketinimzayetkilisinerücuedeceğiveyaedemeyeceğidurumunsınırını,şirketinamacıveişletmekonusubelirleyecektir.Esassözleşmeninkonuhükmüneaykırıişlemlerlebusınırınaşılmasıhalindeşir-ketinrücuhakkıvardır.Başkabirdeyişle,şirketinamacıveişletmekonusudışın-dayapılanişlemlerdeşirketibağlayacakveüçüncükişiyekarşışirketsorumluolacakancak,sınırıaşantemsilyetkisinihaizkişiyekarşışirketrücutalebindebulunabilecektir. Diğeryandanşirket,yapılanişlemin,işletmekonusunundışındabulunduğunuüçüncükişininbildiğiniveyahalinicabındanbilebilecekdurumdabulunduğunuispatederseişlemşirketibağlamayacaktır.

42- Yeni Ticaret Kanunu ile sermaye şirketlerine sermaye olarak konulabi-lecek unsurlar nelerdir?

6102sayılıYeniTicaretKanunuileaşağıdakideğerlerinsermayeşirketlerine

sermayeolarakkonmasımümkündür:a)Para,alacak,kıymetlievrakvesermayeşirketlerineaitpaylar,b)Fikrîmülkiyethakları,c)Taşınırlarveherçeşittaşınmaz,d)Taşınırvetaşınmazlarınfaydalanmavekullanmahakları,e)Kişiselemek,f) Ticariitibar,g)Ticariişletmeler,h)Haklıolarakkullanılandevredilebilirelektronikortamlar,alanlar,adlarveişa-retlergibideğerler,i)Madenruhsatnamelerivebunungibiekonomikdeğeriolandiğerhaklar,

43

j) Devrolunabilenvenakdendeğerlendirilebilenhertürlüdeğer. Buna göre Yeni Kanun ile ticaret şirketlerine sermaye koyma borcu kap-samında konulabilecek unsurlar genişletilmiş; sermayekoymaborcukapsa-mındakonulabilecekdeğerlere,“Haklı olarak kullanılan devredilebilir elektro-nik ortamlar, alanlar, adlar ve işaretler gibi değerler” ile “Devrolunabilen ve nakden değerlendirilebilen her türlü değerler”eklenmiştir.

43- Yeni Kanuna göre şirkete sermaye olarak konulan taşınmazlar ile ilgili olarak ne gibi işlemlerin yapılması zorunlu hale getirilmiştir?

Yeni TicaretKanunu ile şirkete sermaye olarak konulan taşınmazların, şir-ketadınatescillerininihmaledilmesiveyakastenyapılmamasınınengellenmesiamacıylabildirimlerin ticaret sicilimüdürlüğünce resenyapılmasızorunluluğugetirilmiştir. Buna göre; şirket sözleşmesinde veya esas sözleşmede bilirkişi tarafındanbelirlenendeğerleriyleyeralantaşınmazlartapuyaşerhverildiği,fikrîmülkiyethaklarıilediğerdeğerler,varsaözelsicillerinekaydedildiklerivetaşınırlargüve-nilirbirkişiyetevdiedildikleritakdirdeaynisermayekabulolunacak,özelsicileyapılankayıtlariyiniyetikaldıracaktır.(md.128) Sermayeolaraktaşınmazmülkiyetiveyataşınmazüzerindevarolanveyakuru-lacakolanaynibirhakkınkonulmasıborcunuiçerenşirketsözleşmesihükümleri,resmîşekilaranmaksızıngeçerlikabuledilecek,mülkiyetvediğeraynihaklarıntapusicilinetesciliistemiilediğersicillereyapılacaktescillerleilgilibildirimler,ticaretsicilimüdürütarafından,ilgilisicilere’senvehemenyapılacaktır.

44- Anonim Şirketlerde iç kaynaklardan gerçekleştirilecek sermaye artışı hangi usul ve esaslara tabi olacaktır?

YeniTicaretKanunuileanonimşirketlerdeiçkaynaklardansermayeartırımı-nailişkinesaslaryasaldüzenlenmeyekavuşturulmuştur.Yasanın462.maddesinegöre;esassözleşmeveyagenelkurulkararıylaayrılmışvebelirlibiramacaözgülenmemişyedekakçelerilekanuniyedekakçelerinserbestçekullanılabilenkısımlarıvemevzuatınbilançoyakonulmasınave ser-mayeye eklenmesine izin verdiği fonlar sermayeye dönüştürülerek sermaye içkaynaklardanartırılabilecektir. Sermayenin artırılan kısmını, iç kaynaklardan karşılayan tutarın şirket bün-yesindegerçektenvar olduğu, onaylanmışyıllıkbilançove işlemdenetçisininvereceğiaçıkveyazılıbirbeyanladoğrulanacak,bilançotarihininüzerindenaltıaydanfazlazamangeçmişolduğutakdirde,yenibirbilânçoçıkarılmasıvebununişlemdenetçisitarafındanonaylanmışolmasıaranacaktır.

44

Bilançodasermayeyeeklenmesinemevzuatınizinverdiğifonlarınbulunmasıhâlinde,bufonlarsermayeyedönüştürülmeden,sermayetaahhütedilmesiyoluy-lasermayeartırılamayacak,hembufonlarınsermayeyedönüştürülmesihemdeaynızamandaveaynıorandasermayenintaahhütedilmesiyoluylasermayeartırı-labilecek,artırımgenelkurulveyayönetimkurulukararınınveesassözleşmeninilgilimaddelerinindeğişikşeklinin tescili ilekesinleşecektir.Tescil ileoandamevcutpaysahiplerimevcutpaylarınınsermayeyeoranınagörebedelsizpaylarıkendiliğindeniktisapedeceklerdir. Bedelsizpaylarüzerindekihakkaldırılamayacak,sınırlandırılamayacakvebuhaktanvazgeçilemeyecektir.

45- Yeni Kanunda tanımlanan şarta bağlı sermaye kavramı neyi ifade etmektedir?

YeniTicaretKanunuileanonimşirketlerdeşartabağlısermayekavramıgeti-rilmiştir. Yasanın463.maddesinegöregenelkurul,yeniçıkarılantahvillerveyaben-zeriborçlanmaaraçlarınedeniyle,şirkettenveyatoplulukşirketlerindenalacaklıolanlaraveyaçalışanlara, esas sözleşmededeğiştirmeveyaalımhaklarınıkul-lanmakyoluylayenipaylarıedinmekhakkısağlamaksuretiylesermayeninşartabağlıartırılmasınakararverebilir. Sermaye,değiştirmeveyaalımhakkıkullanıldığıvesermayeborcutakasveyaödemeyoluylayerinegetirildiğiandaveölçüdekendiliğindenartacaktır.Buyöntem ile şirket çalışanlarınınve şirkettenalacaklıolanların şirketeortakolmalarınınyoluaçıldığıgibişirketaçısındandayenibirfinansmanaracıortayaçıkmıştır.

46- Anonim Şirketlerin kuruluşunda sermayenin ne kadar sürede ve ne şe-kilde ödenmesi gerekmektedir?

YeniYasaileanonimşirketlerdekuruluşailişkinolarakkurucularınsermaye-nintamamınıödemeyişartsıztaahhütetmeleriöngörülmüşayrıcapaybedelleri-ninbellibirsüredeödenmesiilekuruluşunbellibirsüredetamamlanmasışartıgetirilmiştir. YeniTicaretKanununagöreşirket,kurucuların,kanunauygunolarakdüzen-lenmişbulunan,sermayenintamamınıödemeyi,şartsıztaahhütettikleri,imzala-rınınnoterceonaylandığıesassözleşmede,anonimşirketkurmairadeleriniaçık-lamalarıylakurulmuşkabuledilecektir. Nakdentaahhütedilenpayların itibarideğerlerininenaz%25’inintescildenönce,gerisinindeşirketintesciliniizleyen24ayiçinde,paylarınçıkarmaprimle-rinintamamınınisetescildenönceödenmesigerekmektedir.(md.344)

45

Şirket,noteronayı tarihinden itibaren,üçay içinde tüzelkişilikkazanamadığıtakdirde,buhususudoğrulayanbirsicilmüdürlüğüyazısınınsunulmasıüzerine,bedellerbankatarafındansahiplerinegeriödenecektir.(md.345)

47- Anonim Şirket kurulabilmesi için hangi belgelerin hazırlanması gerekmektedir?

6102sayılıTicaretKanununun336.maddesindeanonimşirketleriçinkuruluşbelgeleriaçıkçadüzenlenmiştir.Bunagöre:•Esassözleşme,•Kurucularbeyanı,•Değerlemeraporları,•Ayınveişletmedevralınmasınailişkinolanlardadâhilolmaküzere,kurulmaktaolanşirketle,kurucularvediğerkişilerleyapılanvekuruluşlailgiliolansözleş-meler,•İşlemdenetçisiraporukuruluşbelgeleridir.Sözkonusubelgelerinsicildosyasınakonulmasıvebirernüshalarınınşirkettara-fındanbeşyılsüreylesaklanmasızorunludur.

48- Yeni Ticaret Kanununa göre esas sözleşmede hangi hususlara yer veril-mesi gerekmektedir?

6102sayılıTicaretKanununagöreesassözleşmeninyazılışekildeyapılmasıvebütünkurucularınimzalarınınnoterceonaylanmasışarttır.(md.339)Bunagöreesassözleşmeyeaşağıdakihususlarınyazılmasızorunludur:a)Şirketinticaretunvanıvemerkezininbulunacağıyer,b)Esaslınoktalarıbelirtilmişvetanımlanmışbirşekildeşirketinişletmekonusu,c)Şirketinsermayesiileherpayınitibarîdeğeri,bunlarınödenmesininşekilveşartları,d)Paysenetlerininnamaveyahamilineyazılıolacakları;belirlipaylaratanınanimtiyazlar;devirsınırlamaları,e)Paradan başka sermaye olarak konan haklar ve ayınlar; bunların değerleri;bunlarakarşılıkverilecekpaylarınmiktarı,birişletmeveayındeviralınmasısözkonusuolduğutakdirde,bunlarınbedeliveşirketinkurulmasıiçinkuruculartara-fındanşirkethesabınasatınalınanmallarınvehaklarınbedelleriyle,şirketinku-rulmasındahizmetlerigörülenlereverilmesigerekenücret,ödenekveyaödülüntutarı,f)Kurucularlayönetimkuruluüyelerinevediğerkimselereşirketkârındansağ-lanacakmenfaatler,g)Yönetimkuruluüyelerininsayıları,bunlardanşirketadınaimzakoymayayet-kiliolanlar,

46

h)Genelkurullarıntoplantıyanasılçağrılacakları;oyhakları,ı) Şirketbirsüreilesınırlandırılmışsa,busüre,i) Şirketeaitilanlarınnasılyapılacağı,j) Paysahiplerinintaahhütettiğisermayepaylarınıntürlerivemiktarları,k)Şirketinhesapdönemi. Diğeryandananonimşirketinilkyönetimkuruluüyelerinindeesassözleşmeileatanmasıgerekmektedir.

49- Tek kişi ile anonim ya da limited şirket kurulabilmesi mümkün mü-dür?

YeniYasailetekkişiileanonimşirketkurabilmeimkanıgetirilmiştir.KonuileilgiliolarakKanununGenelGerekçesindeaşağıdakiaçıklamalarayerverilmiştir: “AET’nin89/667sayılı,şirketlereilişkin12.Yönergesinintanıdığıolanaktanyararlanılarak,tekpaysahibibulunananonimşirketinkurulmasınaveçalışma-sınaolanak tanınmıştır.BöyleceABüyesidevletlerinhukukları ile tamuyumsağlanmıştır.Yönerge,üyedevletleretekortaklılimitedşirketveyasorumlulu-ğusınırlandırılmışticarîişletmekurmakseçeneklerinisunmakta,tekpaysahiplianonimşirketideüyelerintercihinebırakmaktadır.Tasarı,Almanya,Finlandiya,Hollanda,İspanya,İsveçörnekleriniizleyerektekortaklılimitedşirketyanında,anonimşirketedeyervermiştir.” Bunagöreözelkanunlaratabianonimşirketlerhariçolmaküzereanonimşir-ketinkurulabilmesi içinpaysahibiolanbirveyadaha fazlakurucununvarlığıyeterlidir.(md.338) Diğeryandanbirdenfazlakişiyadakurumtarafındankurulmuşolananonimşirketlerdeilerleyendönemlerdepaysahibisayısıbiredüşerse,durum,busonucudoğuranişlemtarihindenitibarenyedigüniçindeyönetimkurulunayazılıolarakbildirilecek,yönetimkurulubildirimialdığı tarihtenitibarenyedi güniçinde,şirketintekpaysahiplibiranonimşirketolduğunutescilveilanettirecektir.Ayrıca,hemşirketintekpaysahipliolarakkurulmasıhemdepaylarıntekkişidetoplanmasıhalindetekpaysahibininadı,yerleşimyerivevatandaşlığıdatescilveilanedilecek,aksihaldedoğacakzarardan,bildirimdebulunmayanpaysahibivetescilveilanıyaptırmayanyönetimkurulusorumluolacaktır.Diğeryandanşirketintekpaysahibiolacakşekildekendipayınıiktisapetmesiyadaettirmesimümkündeğildir. Yasanın371.maddesinegöretekpaysahiplianonimşirketlerde,bupaysa-hibiileşirketarasındakisözleşmeningeçerliolmasısözleşmeninyazılışekildeyapılmasıgereklidir.Sözkonusuşartpiyasaşartlarınagöregünlük,önemsizvesıradanişlemlereilişkinsözleşmelerdeuygulanmayacaktır.

47

50- Yeni Yasaya göre pay sahiplerinin şirketten borçlanması mümkün mü-dür?

YeniTicaretKanunuilegetirilenönemliyeniliklerdenbiride,paysahipleri-nin,yönetimkuruluüyelerininveyönetimkuruluüyesiileilişkilibellikişilerinşirketeborçlanmalarınınyasaklanmışolmasıdır.BunagöreYeniYasanın“Pay sahiplerinin şirkete borçlanma yasağı”başlıklı358.maddehükmüaşağıdakigi-bidir; “(1)İştiraktaahhüdündendoğanborçhariç,paysahiplerişirketeborçlanamaz.Meğerki,borç,şirketle,şirketinişletmekonusuvepaysahibininişletmesigereğiolarakyapılmışbulunanbir işlemdendoğmuşolsunveemsalleriyleaynıveyabenzerşartlaratabitutulsun.” Bu hükümTicaretKanununa yeni eklenmiş ve ticari hayatta yaygın olarakkötüyekullanılanbiruygulamanınkaldırılmasıamaçlanmıştır.Bilindiğiüzere,ülkemizdeyaygınolarak,şirketlerinortaklarınacarihesapyoluylaborçparaver-diğivebuyollaşirkettençekilenparalarınhiçgeridönmediğiveyauzunsüre-lersonundaiadeedildiğigörülmektedir.Buhükümle,paysahiplerininşirkettenborçlanmalarınınvebuyollaşirketkasasınıkullanmalarının,hattaşirkettençek-tikleriparalariledoğrudankişiselharcamalarınıfinanseetmelerininengellenme-siamaçlanmaktadır.Şirketinkaynaklarınıalternatifalanlardakullanmakyerine,şirketortaklarınaaktarmasının,yatırımharcamalarınındaazalmasınayolaçtığıvebüyümedinamikleriniyavaşlattığıdabilinenbirgerçektir. Diğer taraftan, alınanborçlarınbir kısmına faizyürütülmemesiveyapiyasakoşullarınaoranlaçokdahadüşükfaizuygulanması,şirketineldeedeceğigelir-denmahrumkalması,vergiselaçıdanisekurumlarvergisi,katmadeğervergisi,gelirvergisistopajıgibifarklıvergileraçısındaneleştiriyemaruzkalmalarınayolaçmaktadır.Buhükümilebütünbuolumsuzluklarınönünegeçilmesiamaçlan-mıştır. Ancakbuhükme,358.maddeninikincicümlesiilehaklıolarakbiristisnadagetirilmiştir.Konuyailişkinmaddegerekçesindeaşağıdakiaçıklamalaryapılmış-tır; “Ancakbuhükmünistisnasızbirşekildevekatıbirtarzdauygulanmasıhak-sızlıklara yol açabilirdi.Onun için hükmün ikinci kısmına yer verilmiştir. Bukısımdaişletmesidolayısıylaşirketleişyapanpaysahiplerinin,şirketinhermüş-terisigibivadeli,konsinyeveyabenzeriyöntemlerleşirkettenmalalabilmelerineolanaksağlanmıştır.İstisnapaysahiplerinin,şirketleişyapandiğerkişilerleaynışartlaratâbitutulmasınıgereklikılar.Şirketin,paysahiplerineistisnalarvediğermüşterilereuygulananlardandahayumuşakşartlartanımasıhükmeaykırıolur.” YeniTTKhükümlerininyürürlüğekonulmasınaveuygulanmasınailişkinusulveesaslarıbelirlemekamacıyla,6103sayılı“Türk Ticaret Kanununun Yürürlüğü

48

ve Uygulama Şekli Hakkında Kanun”14/02/2011tarihlive27846sayılıResmiGazete’deyayımlanmışolup,anılanKanunun01/07/2012’deyürürlüğegirmesiöngörülmüştür. 6103sayılıKanundayeralan“Pay sahiplerinin ve limited şirket ortaklarının şirkete borçlanma yasağı”başlıklı24.maddehükmüaşağıdakigibidir; “(1)TürkTicaretKanununun358.maddesineaykırışekilde,anonimveyali-mitedşirketeborçluolanpaysahipleriveortaklar,borçlarını,anılanKanununyürürlüğegirdiğitarihtenitibarenüçyıliçinde,nakdîödemeyaparaktamamentasfiyeetmekzorundadır.Borcunkısmenveyatamamenbaşkasıtarafındanüstle-nilmesi,borçiçinkambiyosenediverilmesi,ödemeplanıyapılmasıveyabenzeriyollarabaşvurulmasıbumaddeanlamındatasfiyesayılmaz. (2)Birincifıkradabelirtilensüreiçindetasfiyegerçekleşmemişse,TürkTica-retKanununun562.maddesininbeşincifıkrasıhükmüuygulanır.(Üçyüzgündenazolmamaküzereadliparacezası) (3)Tasfiyesüresiningeçmesindensonra,şirketinalacaklıları,alacaklarıiçin,şirketeborçluolanpaysahibiniveyalimitedşirketortağınıtakipedebilir.”SözkonusuKanunhükmündengörüleceğiüzere,paysahiplerininKanununyü-rürlüğegirdiği tarih itibariylemevcut olanborçlarını kapatmak için,Kanununyürürlüğegirdiğitarihtenitibarenüçyıllıkbirsüreöngörülmüştür.Ödemeniniseancaknakdiödemekanalıylayapılabileceğiaçıkçahükmebağlanmıştır.Dola-yısıyla,borcunkısmenveyatamamenbaşkasıtarafındanüstlenilmesi,borçiçinkambiyosenediverilmesi,ödemeplanıyapılmasıveyabenzeriyollarabaşvurul-masıkabuledilmeyecektir. Anılanborçlanmayasağı,Kanunun644.maddesinin(1-b)bendihükmüuya-rınca, limited şirket ortakları için degeçerli olup, 6103 sayılı yasadayer alangeçişhükmü,limitedşirketortaklarınıdakapsamaktadır. YeniTTK ile; pay sahipleri dışında, yönetimkurulu üyelerinin ve bunlarlailişkilibellikişilerindeşirketeborçlanmalarıyasaklanmıştır.“Şirketle işlem yapma, şirkete borçlanma yasağı” başlıklı395.maddehükmüaşağıdakigibidir; “(1)Yönetimkuruluüyesi,genelkuruldanizinalmadan,şirketlekendisiveyabaşkasıadınaherhangibirişlemyapamaz;aksihâlde,şirketyapılanişleminbatılolduğunuilerisürebilir.Diğertarafböylebiriddiadabulunamaz. (2) Yönetim kurulu üyesi, onun 393. maddede sayılan yakınları, kendisinin ve söz konusu yakınlarının ortağı oldukları şahıs şirketleri ve en az yüzde yirmisine katıldıkları sermaye şirketleri, şirkete nakit veya ayın borçlanamazlar. Bu kişiler için şirket kefalet, garanti ve teminat veremez, sorumluluk yüklenemez, bunların borçlarını devralamaz. Aksi hâlde, şirkete borçlanılan tutar için şirket alacaklı-ları bu kişileri, şirketin yükümlendirildiği tutarda şirket borçları için doğrudan takip edebilirler.

49

(3)202.maddehükmüsaklıkalmakşartıyla,şirketlertopluluğunadâhilşirket-lerbirbirlerinekefilolabilirvegarantiverebilirler. (4)BankacılıkKanunununözelhükümlerisaklıdır”. Kanunun393.maddesindebelirtilen,yönetimkuruluüyesininyakınısayılan-larise;yönetimkuruluüyesinineşi,altveüstsoyu,üçüncüderecedâhilüçüncüdereceyekadarkanvekayınhısımlarıdır. HukukumuzayenigirenKanunun395.maddesi,gerekçedebelirtildiğiüzere358.maddenin tamamlayıcısıniteliğindeolup, sıkça rastlanılankötüyekullan-malarınengellenmesiniamaçlamaktadır.Sözkonusuhükümleringetirilmesinin,sermayenin(malvarlığının)korunmasıilkesininbirgereğiolduğunudabelirtmekgerekir. Diğeryandan,358.maddeile395.maddearasındabazıfarklılıklardamev-cuttur. 358.madde ile pay sahiplerinin şirkete borçlanmaları yasaklanmışken,paysahibiileilişkilikişileraçısındanböylebiryasakgetirilmemiştir.Oysaki,yönetimkuruluüyeleriileilişkilikişiler(395.maddedebelirtilenler),395.maddehükmügereğişirketeborçlanamazlar. Diğerbirfarkise,358.maddedenfarklıolarak395.maddeyeilişkinolarak,6103sayılı“Türk Ticaret Kanununun Yürürlüğü ve Uygulama Şekli Hakkında Kanun”daherhangibirgeçişhükmüöngörülmemesidir.Diğer yandan, şirket pay sahipleri, yönetim kurulu üyeleri ve yönetim kuruluüyeleriileilişkilikişiler(395.maddedebelirtilenler)dışındakikişilerin,şirketeborçlanmalarıyasakolmadığıgibi,90sayılı“Ödünç Para Verme İşlemleri Hak-kında Kanun Hükmünde Kararname”yeaykırıolmamakkaydıyla,paysahipleriveyönetimkuruluüyeleridahilherhangibirkişininşirketeborçvermesiönündedeyasalbirengelbulunmamaktadır. 6103sayılıKanundayeralan“Pay Sahiplerinin ve Limited Şirket Ortaklarının Şirkete Borçlanma Yasağı”başlıklı24.maddesinegöreTürkTicaretKanununun358.maddesineaykırışekilde,anonimveyalimitedşirketeborçluolanpaysa-hipleriveortaklar,borçlarını,anılanKanununyürürlüğegirdiğitarihtenitibarenüçyıliçinde,nakdiödemeyaparaktamamentasfiyeetmekzorundadır.Borcunkısmenveyatamamenbaşkasıtarafındanüstlenilmesi,borçiçinkambiyosenediverilmesi,ödemeplanıyapılmasıveyabenzeriyollarabaşvurulmasıtasfiyesayıl-mayacaktır.Belirtilensüreiçindetasfiyegerçekleşmemişse,TürkTicaretKanu-nunun562.maddesininbeşincifıkrasıhükmüuygulanacakveborcunuödemeyenkişiye 300 günden az olmamaküzere adli para cezası uygulanacaktır.Tasfiyesüresiningeçmesindensonra,şirketinalacaklıları,alacaklarıiçin,şirketeborçluolanpaysahibiniveyalimitedşirketortağınıtakipedebilecektir. Adliparacezasınınbirgünlüktutarı,5237sayılıTürkCezaKanununun52.maddesinegöre20TL’denaz100TL’dençokolmamaküzerehakimtarafındanbelirlenecektir.

50

Sözkonusucezalarınise,şirketaçısındankabuledilmeyengiderolarakdik-katealınacağı tabiidir.Nitekim5520sayılıKurumlarVergisiKanunu’nun11.maddehükmüaşağıdakigibidir: “(1)Kurumkazancınıntespitindeaşağıdakiindirimlerinyapılmasıkabuledil-mez:d)BuKanunagörehesaplanankurumlarvergisiilehertürlüparacezaları,vergicezaları,21/7/1953tarihlive6183sayılıAmmeAlacaklarınınTahsilUsulüHak-kındaKanunhükümlerinegöreödenencezalar,gecikmezamlarıve faizler ileVergiUsulKanunuhükümlerinegöreödenengecikmefaizleri.”

51- Anonim şirket yönetim kurulu üyelerinin ve ilişkili bazı kişilerin şirketle işlem yapma yasağı bulunmakta mıdır?

YeniTicaretKanununagöre(md.395)yönetimkuruluüyelerinin,genelkurul-danizinalmadan,şirketlekendisiveyabaşkasıadınaherhangibirişlemyapmasımümkündeğildir.Aksihalde,şirketyapılanişleminbatılolduğunuilerisürebilir.Diğertarafiseböylebiriddiadabulunamaz. Yönetimkuruluüyesi,onunyakınları(yönetimkuruluüyesinineşi,altveüstsoyu,üçüncüderecedahilüçüncüdereceyekadarkanvekayınhısımları),kendi-sininvesözkonusuyakınlarınınortağıolduklarışahısşirketleriveenazyüzdeyirmisinekatıldıklarısermayeşirketleri,şirketenakitveyaayınborçlanamazlar.Bukişiler içinşirketkefalet,garantive teminatveremez,sorumlulukyüklene-mez, bunların borçlarını devralamaz.Aksi hâlde, şirkete borçlanılan tutar içinşirket alacaklıları bu kişileri, şirketin yükümlendirildiği tutarda şirket borçlarıiçindoğrudantakipedebilirler. Şirketlertopluluğunadahilolanşirketlerinisebirbirlerinekefilolabilmesivegarantiverebilmesimümkündür. BankacılıkKanunununözelhükümleriisesaklıdır.

52- Yeni Yasaya göre yönetim kurulunun tek kişiden oluşması mümkün mü-dür?

6102sayılıYeniTicaretKanunuiletekkişiilelimitedveanonimşirketku-rulabilmesineimkantanındığıgibi,yönetimkurullarınındatekkişidenoluşmasımümkünhalegelmiştir. Temsile yetkili en azbir üyeninyerleşmeyerininTürkiye’debulunması veTürkvatandaşıolmasışarttır. Yönetimkuruluüyelerinintamehliyetliolmalarışarttır. Yönetimkuruluüyelerininenazdörttebirininyükseköğrenimgörmüşolmasızorunludur. Teküyeliyönetimkurulundabuzorunlulukaranmayacaktır.

51

53- Tüzel kişilerin yönetim kurulu üyesi olabilmesi mümkün müdür?

6102sayılıYeniTicaretKanununun359.maddesinin2.fıkrasınagöretüzelkişilerindeanonimşirketlerdeyönetimkuruluolabilmesimümkündür.Birtüzelkişiyönetimkurulunaüyeseçildiğitakdirde,tüzelkişiylebirlikte,tüzelkişiadına, tüzelkişi tarafındanbelirlenen,sadecebirgerçekkişidetescilveilanolunacak;ayrıca,tescilveilanınyapılmışolduğu,şirketin internet sitesinde hemenaçıklanacaktır. Tüzelkişiadınasadece,butesciledilmişkişitoplantılarakatılıpoykullanabi-lecektir. Tüzelkişiadınatesciledilecekgerçekkişinintamehliyetliolmasışarttır.

54- Yönetim kurulu üyelerinin şirkette pay sahibi olma zorunluluğu bulun-makta mıdır?

6762sayılıEskiTicaretKanunumuzdayönetimkuruluüyeleriningörevebaş-layabilmeleriiçinşirkettepaysahibiolmalarıaranmaktaidi. 6102sayılıYeniTicaretKanunuileşirketlerdeprofesyonelyönetimanlayı-şınınyerleşmesiarzulanmış,bunaistinadendeyönetimkuruluüyeleriningerekseçilmegereksegörevebaşlayabilmeleriiçinşirkettepaysahibiolmalarızorun-luluğukaldırılmıştır.

55- Yeni Ticaret Kanunu ile getirilen “İsteğe Bağlı Zarar Sigortası” kavramı neyi anlatmaktadır?

YeniTicaretKanunuileyönetimkuruluüyelerininşirketevereceklerizararla-rıngüvencesiolarakisteğebağlızararsigortasıuygulamasıgetirilmiştir. Bunagöreyönetimkuruluüyelerinin,görevleriniyaparkenkusurlarıylaşirketeverebileceklerizarar,şirketsermayesinin%25’iniaşanbirbedellesigortaettiril-mişvebusuretleşirketteminataltınaalınmışsa,buhusushalkaaçıkşirketler-deSermayePiyasasıKurulununveayrıcapaysenetleriborsadaişlemgörüyorsaborsanınbültenindeduyurulacakvekurumsalyönetim ilkelerineuygunlukde-ğerlendirmesindedikkatealınacaktır. Maddeningetirilişamacıisemaddegerekçesindeaşağıdakişekildeifadeedil-miştir; “Yeniolan361.maddeileyönetimkuruluüyelerininşirketeverecekleriza-rarlarıngüvencesiolarak,isteğebağlızararsigortasıgetirilmiştir.Buhükümdeyönetimkuruluüyeleriningörevleriniyerinegetirirkenşirketeverebilecekleriza-rarlarıngüvencealtınaalınmasıkonusundailkçekingenadımatılmıştır.Batıdayaygınolanbusigortanın,zararlarınkarşılanmasındançok,profesyonel,sorum-luluk bilincine sahip ve görevin gereklerine uygun yetenekleri haiz kişilerden

52

oluşanyönetimkurullarınınoluşmasındaetkenroloynadığışüphesizdir.Ancakülkemizdebusigortanınbugünyaptırılmasıolanaklarıhemenhemenyokgibidir.ÇünkübukadarbüyükbirriskiTürksigortaendüstrisinintaşıyabilmesimümküngörülmemektedir.Bütünriskinyurtdışınareasüreedilmesiiseüzerindedüşünül-mesigerekenbirdiğernoktadır.Ancakhükmünyavaşve tedricendeolsage-reksinimlerecevapvermesiolasılığıtoplumsalpolitikaveyararaçısındanihmaledilemeyecekbirkatkıolarakdeğerlendirilmiştir.”

56- Yeni Ticaret Kanunu ile belirli pay gruplarına ve azlığa anonim şirket yönetim kurulunda temsil edilme hakkı tanınmış mıdır?

YeniKanunileesassözleşmedeöngörülmekşartıile,belirlipaygruplarına,özellikvenitelikleriylebelirlibirgrupoluşturanpaysahiplerineveazlığayöne-timkurulundatemsiledilmehakkıtanınabilecektir.(md.360)Buamaçla,yönetimkuruluüyelerinin,belirlibirgrupoluşturanpaysahipleri,belirlipaygruplarıveazlıkarasındanseçileceğiesassözleşmedeöngörülebi-leceğigibi,esassözleşmedeyönetimkuruluüyeliğiiçinadayönermehakkıdatanınabilecektir. Genelkurultarafındanyönetimkuruluüyeliğineönerilenadayınveyahakkıntanındığıgrubaveazlığamensupadayınhaklıbir sebepbulunmadığı takdirdeüyeseçilmesizorunludur. Buşekildetanınacaktemsiledilmehakkı,halkaaçıkanonimşirketlerdeyöne-timkuruluüyesayısınınyarısınıaşamayacaktır. Buhükümile;karda,oyda,tasfiyepayındaveyadiğerherhangibirmalvarlığıhakkındaimtiyazlıolanbirpaygrubunayönetimkurulundatemsilhakkıtanına-bileceğiaçıkçavurgulanmıştır. Sözkonusuhak,imtiyazgibiherpayadeğil,belirlipaysahiplerigruplarıilebelirlipaygruplarınaveazlığabirbütünolaraktanınmaktadır.

57- Yeni Ticaret Kanunu payları borsada işlem gören anonim şirketler için, risklerin erken teşhisi ve yönetimi amacıyla uzman bir komite kurulmasını mı öngörmektedir?

Paysenetleriborsadaişlemgörenşirketlerde,yönetimkurulu,şirketinvarlı-ğını,gelişmesinivedevamınıtehlikeyedüşürensebeplerinerkenteşhisi,bununiçingerekliönlemlerileçarelerinuygulanmasıveriskinyönetilmesiamacıyla,uzmanbirkomitekurmak,sistemiçalıştırmakvegeliştirmekleyükümlüdür.(md.378)Diğerşirketlerdebukomitedenetçiningerekligörüpbunuyönetimkurulunaya-zılıolarakbildirmesihâlindederhâlkurulacakveilkraporunukurulmasınıizle-yenbirayınsonundaverecektir.Komite,yönetimkurulunaherikiaydabirve-

53

receğirapordadurumudeğerlendirecek,varsatehlikelereişaretedecek,çarelerigösterecek,rapordenetçiyedeyollanacaktır. Diğeryandandenetçi,yönetimkurulununşirketitehditedenveyaedebilecekniteliktekirisklerizamanındateşhisedebilmekveriskyönetiminigerçekleştire-bilmekiçin378.maddedeöngörülensistemiveyetkilikomiteyikurupkurmadı-ğını,böylebirsistemvarsabununyapısıilekomiteninuygulamalarınıaçıklayan,ayrıbirrapordüzenleyerek,denetimraporuylabirlikte,yönetimkurulunasuna-caktır.(md.398)

58- Yeni Yasaya göre yönetim kurulunun batıl nitelikteki kararları nelerdir?

DahaönceBorçlarKanununungenelhükümlerininuygulandığıyönetimkuru-lununbatılniteliktekikararları,yasaldüzenlemealtınaalınaraktahdidiolmamak-labirliktetekteksayılmıştır. Yasanın 391.maddesine göre yönetimkurulunun kararının batıl olduğununtespitimahkemedenistenebilecektir. Özellikle;a)Eşitişlemilkesineaykırıolan,b)Anonimşirketintemelyapısınauymayanveyasermayeninkorunmasıilkesinigözetmeyen,c)Pay sahiplerinin, özellikle vazgeçilmez nitelikteki haklarını ihlal eden veyabunlarınkullanılmalarınıkısıtlayanyadagüçleştiren,d)Diğerorganlarındevredilemezyetkilerinegirenvebuyetkilerindevrineilişkinkararlar batılkabuledilecektir.

59- Anonim Şirket genel kurul kararlarının iptalini kimler hangi şartlarda isteyebilir?

YeniTicaretKanunuileanonimşirketgenelkurulkararlarınıniptalitalebindebulunabilecekler ve kararların butlanına ilişkin bazı yenilikler getirilmiş olup,butlansebepleritahdidiolmamaklabirliktetekteksayılmıştır. Bunagöre;toplantıdahazırbulunupdakararaolumsuzoyverenvebumuhale-fetinitutanağageçirten,toplantıdahazırbulunsunveyabulunmasın,olumsuzoykullanmışolsunyadaolmasın;çağrınınusulünegöreyapılmadığını,gündemingereğigibiilanedilmediğini,genelkurulakatılmayetkisibulunmayankişilerinveyatemsilcilerinintoplantıyakatılıpoykullandıklarını,genelkurulakatılmasınaveoykullanmasınahaksızolarakizinverilmediğinivesözkonusuaykırılıklarıngenelkurulkararınınalınmasındaetkiliolduğunuilerisürenpaysahipleri,yöne-timkurulu,kararlarınyerinegetirilmesi,kişisel sorumluluğunasebepolacaksayönetimkuruluüyelerindenherbiri,kanunveyaesassözleşmehükümlerineve

54

özellikledürüstlükkuralınaaykırıolangenelkurulkararlarıaleyhine,karartari-hindenitibarenüçayiçinde,şirketmerkezininbulunduğuyerdekiasliyeticaretmahkemesindeiptaldavasıaçabileceklerdir. Yasanın447.maddesinegöregenelkurulun,özellikle;a)Paysahibinin,genelkurulakatılma,asgarioy,davavekanundankaynaklananvazgeçilemezniteliktekihaklarınısınırlandıranveyaortadankaldıran,b)Paysahibininbilgialma,incelemevedenetlemehaklarını,kanunenizinveri-lenölçüdışındasınırlandıran,c)Anonimşirketintemelyapısınıbozanveyasermayeninkorunmasıhükümleri-neaykırıolankararlarıbatılkabuledilecektir. 6762sayılıEskiTicaretKanununungenelkurulkararlarıaleyhinedavaaçabi-lecekleribelirleyen381.maddesininbirincifıkrasıhükmüiseaşağıdakigibiidi:“Aşağıda yazılı kimseler, kanun veya esasmukavele hükümlerine ve bilhassaafakiiyiniyetesaslarınaaykırıolanumumiheyetkararlarıaleyhine,tarihlerindenitibarenüçayiçindeşirketmerkezininbulunduğuyerdekimahkemeyemüracaat-laiptaldavasıaçabilirler. 1.Toplantıdahazırbulunupdakararamuhalifkalarakkeyfiyetizaptageçir-tenveyareyinikullanmasınahaksızolarakmüsaadeedilmiyenyahuttoplantıyadavetinusulüdairesindeyapılmadığınıveyahutgündemingereğigibiilanveyatebliğedilmediğiniyahutumumiheyettoplantısınaiştirakesalahiyetliolmıyankimselerinkararaiştiraketmişbulunduklarınıiddiaedenpaysahipleri; 2.İdaremeclisi; 3.Kararlarıninfazıidaremeclisiazalariylemurakıplarınşahsimesuliyetlerinimucipolduğutakdirdebunlarınherbiri.”şeklindedüzenlenmiştir.”

60- Anonim Şirketlerde gündeme bağlılık ilkesinin istisnaları nelerdir?

6102sayılıYeniTicaretKanunuileanonimşirketgenelkurulundagündemebağlılıkilkesineyeniistisnalargetirilmiştir. Buna göre; yönetim kurulu üyeleri, esas sözleşmeyle atanmış olsalar dahi,gündemdeilgilibirmaddeninbulunmasıveyagündemdemaddebulunmasabilehaklıbirsebebinvarlığıhalinde,genelkurulkararıylaherzamangörevdenalına-bilecek,yönetimkuruluüyesiolantüzelkişi,kendiadınatesciledilmişbulunankişiyiherandeğiştirebilecektir.(md.364) Diğeryandanherpaysahibi,paysahipliğihaklarınınkullanılabilmesiiçinge-rekliolduğutakdirdevebilgialmaveyaincelemehakkıdahaöncekullanılmışsa,belirliolaylarınözelbirdenetimleaçıklığakavuşturulmasını,gündemdeyeral-masabilegenelkuruldanisteyebilecektir.(md.438)

55

61- Yeni Ticaret Kanununda yer alan “şirketler topluluğu” kavramı neyi anlatmaktadır?

YeniTicaretKanunuile“şirketlertopluluğu”kavramıgetirilmiştir.Tümtica-retşirketlerinikapsayacakşekildegetirilenbuyenidüzenlemeilehakimşirketvebağlışirketarasındakiilişkilerbellikurallarabağlanmaktadır.•Birticaretşirketi,diğerbirticaretşirketinin,doğrudanveyadolaylıolarak;1.Oyhaklarınınçoğunluğunasahipseveya2. Şirket sözleşmesi uyarınca, yönetim organında karar alabilecek çoğunluğuoluşturansayıdaüyeninseçiminisağlayabilmekhakkınıhaizseveya3.Kendioyhaklarıyanında,birsözleşmeyedayanarak,tekbaşınaveyadiğerpaysahipleriyadaortaklarlabirlikte,oyhaklarınınçoğunluğunuoluşturuyorsa,•Birticaretşirketi,diğerbirticaretşirketini,birsözleşmegereğinceveyabaşkabiryollahâkimiyetialtındatutabiliyorsabirincişirkethâkim,diğeribağlışirket-tir.BuşirketlerdenenazbirininmerkeziTürkiye’deise,buKanundakişirketlertop-luluğunailişkinhükümleruygulanır. Diğeryandanbir ticaret şirketininbaşkabir ticaret şirketininpaylarınınço-ğunluğunaveyaonuyönetebilecekkararlarıalabilecekmiktardapaylarınasahipbulunması,birincişirketinhâkimiyetininvarlığınakarinedir.Birhâkimşirketin,birveyabirkaçbağlışirketaracılığıylabirdiğerşirketehâkimolmasıisedolaylıhâkimiyettir. Hâkim şirkete doğrudanveyadolaylı olarakbağlı bulunan şirketler, onunlabirlikteşirketlertopluluğunuoluşturur.Hâkimşirketlerana,bağlışirketleryavruşirketkonumundadır. Şirketler topluluğuna ilişkin hükümlerin uygulanmasında “yönetim kurulu”terimilimitedşirketlerdemüdürleri,sermayesipaylarabölünmüşkomanditşir-ketlerileşahısşirketlerindeyöneticileri,diğertüzelkişilerdeyönetimorganınıvegerçekkişilerdegerçekkişininkendisiniifadeedecektir.

62- Hangi hallerde pay sahiplerinin ortaklıktan çıkarılması mümkündür?

YeniKanunilehakimşirketleraçısındanbellihallerdepaysahiplerininşirket-tençıkarılmasıdurumudüzenlenmiştir. Satınalmahakkıbaşlıklı208.maddehükmünegöre;hakimşirket,doğrudanveyadolaylıolarakbirsermayeşirketininpaylarınınveoyhaklarınınenazyüzdedoksanınasahipse,azlıkşirketinçalışmasınıengelliyor,dürüstlükkuralınaaykırıdavranıyor,farkedilirsıkıntıyaratıyorveyapervasızcahareketediyorsa,hâkimşirketazlığınpaylarınıvarsaborsadeğeriyoksaKanunun202.maddesindeöngö-rülenşekildebelirlenendeğerilesatınalabilecektir.

56

Gerekçedebelirtildiğiüzerebuhükmüngetirilmesindekiamaç,birşirketinser-mayesininveoyhaklarınınyüzdedoksanbeşininuygungördüğübirkararınalınıpuygulanmasınaçoğukişiselçeşitlisebeplerlekarşıçıkanortakların/paysahipleri-ninşirketibunaltanveengelleyendavranışlarınasonveripşirketiçibarışısağla-maktır. Kötüyekullanmalaraveözelliklepaybedelininödenmemesitehlikesineengelolmakamacıilekararmahkemeyebırakılmış,paybedelikanunenbelirlenmiştir.

63- Anonim Şirketlerde imtiyazlı pay nasıl yaratılır?

YeniTicaretKanununun478.maddesiyleilkesassözleşmeileveyaesassöz-leşmedeğiştirilerekbazıpaylaraimtiyaztanınabileceği;imtiyaz;kârpayı,tasfiyepayı,rüçhanveoyhakkıgibihaklarında,payatanınanüstünbirhakveyakanundaöngörülmemişyenibirpaysahipliğihakkıolarakkabuledileceğibelirtilmiştir. AnonimŞirketlerdeesassözleşmedeöngörülmekşartı ile,belirlipaygrupla-rına,özellikvenitelikleriylebelirlibirgrupoluşturanpaysahiplerineveazlığayönetimkurulundatemsiledilmehakkıtanınabilecek,buamaçla,yönetimkuru-luüyelerinin,belirlibirgrupoluşturanpaysahipleri,belirlipaygruplarıveaz-lıkarasındanseçileceğiesassözleşmedeöngörülebileceğigibi,esassözleşmedeyönetimkuruluüyeliğiiçinadayönermehakkıdatanınabilecektir. Genelkurultarafındanyönetimkuruluüyeliğineönerilenadayınveyahakkıntanındığı gruba ve azlığamensup adayın haklı bir sebep bulunmadığı takdirdeüyeseçilmesizorunludur.Buşekilde tanınacaktemsiledilmehakkı,halkaaçıkanonimşirketlerdeyönetimkuruluüyesayısınınyarısınıaşamayacaktır.Bağımsızyönetimkuruluüyelerineilişkindüzenlemelerisesaklıdır.

64- Anonim Şirketlerde oyda imtiyaz hakkı nasıl oluşturulur?

Oyda imtiyaz,eşit itibarideğerdekipaylara farklı sayıdaoyhakkıverilerektanınabilecektir.Birpayaençokonbeşoyhakkıtanınabilecektir.Busınırlama,kurumlaşmanıngerektirdiğiveyahaklıbirsebebinispatlandığıdurumlardauygu-lanmayacaktır.Buikihalde,şirketinmerkezininbulunduğuyerdekiasliyeticaretmahkemesinin,kurumlaşmaprojesiniveyahaklısebebiinceleyip,bunlarabağlıolarak,sınırlamadan istisnaedilmekararınıvermesigerekir.Projedeyapılacakherdeğişiklikmahkemekararınabağlıdır.Kurumsallaşmanıngerçekleşmeyece-ğininanlaşıldığıveyahaklısebebinortadankalktığıhallerdeistisnaetmekararımahkemetarafındangerialınabilir. Oydaimtiyazhakkınınaşağıdakikararlardakullanılmasımümkündeğildir:a)Esassözleşmedeğişikliği.b)İşlemdenetçilerininseçimi.c)İbravesorumlulukdavasıaçılması.

57

Bunagörebirpayatanınanençokonbeşoyhakkısınırlamasıikihaldevean-cakmahkemekararıylavemahkemekararındaöngörülenhükümlerçerçevesindekalkacaktır.YeniTicaretKanunuTürkanonimşirketlerininyapılanmalarınıveçalışmadüzenleriniaileşirketimodelindençıkarmayıvekurumlaştırmayıbirhu-kukpolitikasıolarakbenimsemiştir.Kurumlaştırmapolitikası,şirketlerinömür-lerinin,kurucularınveyaonlarınaltsoylarınınömürleriilesınırlıolduğuinancını(anlayışını)değiştirmeyeveşirketleredevamlılıksağlamayayöneliktir.Kurucuvefatedinceşirketdağılmamalıdır.Kurumlaşmaprofesyonelyönetimişartkılar.Profesyonelyönetimise,şirkettekioygücündenbağımsızyönetimdir.Profesyo-nelyönetimingerçekleştirilmesindeoydaimtiyazlıpaylarroloynayabilir.Pro-fesyonellerebırakılanküçükoranlıancakoydaimtiyazlıpaylar,mirasçılarınoygüçlerinineseriolmayabilir.Zaten,herülkenin sistemindençıkarmakyolundaolduğu,kurumsalyönetimilkelerinepekuymayanoydaimtiyazlıpaylarınTica-retKanunundabırakılmasındakurumsallaşmadüşüncesiroloynamıştır. YeniYasanınoydaimtiyazlıpaylaraolanaktanımasınıntemelindenegüçnedehakimiyetoluşturulmasınayardımcıolmakdüşüncesivardır.Kabulgörenyakla-şım,akılcı,çağdaş,kurumsalyönetimilkelerinedayalıamacauygun,iyi,dağınıkolmayanveprofesyonelyönetimdir.Baskıaracıolan,hakimiyetigüvencealtınaalmadüşüncesineyönelik,kanunîsınırıaşanoydaimtiyazKanunaaykırıdır.

65- Anonim Şirketlerin kendi paylarını iktisap etmesi ve/veya rehin olarak kabul etmesi mümkün müdür?

YeniTicaretKanunu ileanonimşirketlerinkendipaylarını iktisapetmesiverehinolarakkabuletmesihususlarındaönemlideğişiklikleregidilmiştir.EskiYa-sanın329.maddesiile,belli istisnalardışındagenelolarakbahsekonuişlemleryasaklanmışiken,yeniTicaretKanunuileşirketpaylarınınondabiriniaşmamakkaydıylavebellişartlarlaanılanişlemlereizinverilmiştir. Bunagöre;birşirketkendipaylarını,esasveyaçıkarılmışsermayesininondabiriniaşanveyabirişlemsonundaaşacakolanmiktarda,ivazlıolarakiktisapverehinolarakkabuledemeyecektir.Buhüküm,birüçüncükişininkendiadına,an-cakşirkethesabınaiktisapyadarehinolarakkabulettiğipaylariçindegeçerliolacaktır. Paylarıniktisapveyarehinolarakkabuledilebilmesiiçin,genelkurulunyöne-timkurulunuyetkilendirmesişarttır.Ençokbeşyıliçingeçerliolacakbuyetkide,iktisapveyarehinolarakkabuledilecekpaylarınitibarîdeğersayılarıbelirtilerektoplamitibarîdeğerleriylesözkonusuedilecekpaylaraödenebilecekbedelinaltveüstsınırıgösterilecek,herizintalebindeyönetimkurulukanunişartlarınger-çekleştiğinibelirtecektir. Paylarınıniktisapedilmesiamacıyla,şirketinbaşkabirkişiyleyaptığı,konusu

58

avans,ödünçveyateminatverilmesiolanhukukiişlemlerbatılkabuledilecektir.Bubutlanhükmü,kredivefinanskurumlarının işletmekonuları içinegiren iş-lemlereveşirketinveyaonunbağlışirketlerininçalışanlarına,şirketinpaylarınıiktisapedebilmeleriiçin,avans,ödünçveteminatverilmesineilişkinhukukiiş-lemlereuygulanmayacaktır.Ancak,buistisnaiişlemler,şirketin,kanunaveesassözleşmesinegöreayırmakzorundabulunduğuyedekakçeleriazaltıyorveyaye-dekakçelerinharcanmalarınailişkinkurallarıihlalediyorveşirketinKanunagöreayırmasıöngörülenyedekakçeyiayırmasınaimkânbırakmıyorsa,geçersizkabuledilecektir. Bir şirket,yakınveciddibirkayıptankaçınmak içingerekliolduğu takdirde,kendipaylarını,genelkurulunyetkilendirmeye ilişkinkararıolmadanda iktisapedebilecektir. Paylarınbuyollaiktisabıhâlindeyönetimkuruluilkgenelkurula;a)İktisabınsebepveamacı,b)İktisapedilenpaylarınsayıları,itibarîdeğerlerinintoplamıvesermayeninneka-darınıtemsilettiği,c)Bedeliveödemeşartlarıhakkındayazılıbilgiverecektir. Diğeryandanbirşirket,379.maddehükümleriilebağlıolmaksızın;a)Esasveyaçıkarılmışsermayesininazaltılmasınailişkinhükümleriuyguluyorsa,b)Küllihalefiyetkuralınıngereğiyse,c)Birkanunisatınalmayükümündendoğuyorsa,d)Bedellerinintümüödenmişolmakşartıylavecebrîicradan,birşirketalacağınıntahsiliamacınayönelikse,e)Şirket,menkulkıymetlerşirketiysekendipaylarını iktisapedebilecektir. Sonolarakbirşirket,bedellerinintamamıödenmişolmakşartıyla,kendipayla-rınıivazsıziktisapedebilir.

66- Yeni Yasaya göre limited ve anonim şirket kurulabilmesi için gerekli olan en düşük sermaye tutarı ne kadar olacaktır?

YeniKanunagörelimitedşirketlerinesassermayesienaz10binTürkLirasıolacak,ancakBakanlarKurulusözkonusututarıonkatınakadarartırılabilecektir.Üzerlerindesınırlıaynibirhak,hacizveyatedbirbulunmayan;nakdendeğerlen-dirilebilenvedevrolunabilen,fikrimülkiyethaklarıilesanalortamlarveadlardadâhil,malvarlığıunsurlarılimitedşirketlereaynisermayeolarakkonulabilecek,hizmetedimleri,kişiselemek,ticariitibarvevadesigelmemişalacaklarsermayeolamayacaktır. AnonimŞirketleriçinasgarisermayetutarı50binTürkLirasıolacak,kayıtlısermayesisteminikabuletmişbulunanhalkaaçıkolmayananonimşirketlerdeisebaşlangıçsermayesi100binTürkLirasındanaşağıolamayacaktır.

59

67- Sermayeleri, Yeni Kanuna göre belirlenen asgari sermaye tutarından düşük olan şirketlerin sermaye artırımına gitmelerine gerek var mıdır?

YeniTicaretKanunuileamaçlananlardanbirideşirketlerinsermayeyapısınıngüçlendirilmesivedahaazdışfinansmanihtiyacıileiktisadifaaliyetlerinindeva-mıdır. Buamaçlayenilimitedveanonimşirketikuruluşuiçingerekliolanasgariser-mayetutarlarıyükseltilmiş,mevcutşirketlerdensermayesibelirlenentutarlarınaltındakalanlaraisesermayelerinibelirlenentutarlarayükseltmeleriiçinKanu-nunResmiGazetedeyayımıtarihtenitibaren3yılsüreverilmiştir. 6102sayılıYeniTicaretKanunununResmiGazetedeyayımlandığıtariholan14Şubat2011tarihiitibariyletüzelkişiliğihaizolanancaközsermayeleriyukarıdabelirttiğimiztutardandüşükolanlimitedveanonimşirketleriniseTürkTicaretKa-nununınyayımıtarihindenitibarenüçyıliçindeyani14Şubat2014tarihinekadarasgarisermayelerinibelirlenentutarlarayükseltmelerizorunludur. Şirketler, sermayelerini kanunda öngörülen tutarlara çıkarmamaları halindemünfesihsayılacak;sermayeninTürkTicaretKanundaöngörülentutarayüksel-tilmesiiçinyapılacakgenelkurullardaisetoplantınisabıaranmayacaktır.

68- Anonim ve Limited Şirketlerin Esas Sözleşmelerini Yeni Ticaret Kanu-nuna Uyumlu Hale Getirmesi Gerekmekte midir?

Anonimşirketleresassözleşmelerinivelimitedşirketlerşirketsözleşmelerini6102sayılıYeniTicaretKanunununyayımıtarihiolan14Şubat2011tarihindenitibaren18ayiçindeYeniTürkTicaretKanunuylauyumluhalegetirmekzorun-dadırlar. Busüreiçindegereklideğişikliklerinyapılmamasıhalinde,esassözleşmedekiveşirketsözleşmesindekidüzenlemeyerineYeniTürkTicaretKanunununilgilihükümleriuygulanacaktır. EsassözleşmevelimitedşirketsözleşmesiniYeniKanunauyumluhâlegetir-mekiçinyapılacakgenelkurullardatoplantınisabıaramayacaktır. DiğeryandanGümrükveTicaretBakanlığınınsözkonusu18aylıksüreyibirkereyemahsus1yıluzatmayetkisibulunmaktadır.

69- Limited Şirket nasıl kurulacaktır?

Limitedşirket,birveyadahaçokgerçekveyatüzelkişitarafındanbirticaretunvanıaltındakurulacak,esassermayesibelirliolup,busermayeesassermayepaylarınıntoplamındanoluşacaktır. Ortaklar, şirket borçlarından sorumlu olmayıp, sadece taahhüt ettikleri esassermayepaylarınıödemekleveşirketsözleşmesindeöngörüleneködemeveyanedimyükümlülükleriniyerinegetirmekleyükümlüdürler.

60

Limitedşirket,kanunenyasakolmayanhertürlüekonomikamaçvekonuiçinkurulabilecektir. Limitedşirketortaklarınınsayısıelliyiaşamayacaktır. Ortaksayısıbiredüşersedurum,busonucudoğuranişlemtarihindenitibarenyedigüniçindemüdürlereyazıylabildirilecek,müdürler,bildiriminalınmasıta-rihindenbaşlayarakyedincigününsonunakadar,şirketintekortaklıolduğunu,buortağınadını,yerleşimyerinivevatandaşlığınıtescilveilanettirecekler,aksihâldedoğacakzarardansorumluolacaklardır. Şirket,tekortağınınkendisininolacağıbirşirketedönüşeceğisonucunudoğu-racakşekildeesassermayepayınıiktisapedemeyecektir. Limitedşirketsözleşmesininyazılışekildeyapılmasıvekurucularınimzaları-nınnoterceonaylanmasışarttır. Şirketsözleşmesindeaşağıdakikayıtlarınaçıkçayeralmasıgereklidir:a)Şirketinticaretunvanıvemerkezininbulunduğuyerb)Esaslınoktalarıbelirtilmişvetanımlanmışbirşekilde,şirketinişletmekonusuc)Esassermayeninitibarîtutarı,esassermayepaylarınınsayısı,itibarîdeğerleri,varsaimtiyazlar,esassermayepaylarınıngruplarıd)Müdürlerinadları,soyadları,unvanları,vatandaşlıklarıe)Şirkettarafındanyapılacakilanlarınşekli

70- Limited Şirketi yönetim ve temsil hakkı kime aittir?

Limitedşirketinyönetimivetemsilişirketsözleşmesiiledüzenlenir.Şirketinsözleşmesiileyönetimivetemsili,müdürsıfatınıtaşıyanbirveyabirdenfazlaor-tağaveyatümortaklarayadaüçüncükişilereverilebilir.Enazındanbirortağın,şirketiyönetimhakkınınvetemsilyetkisininbulunmasışarttır. Şirketinmüdürlerindenbiribir tüzelkişiolduğu takdirde,bukişibugörevitüzelkişiadınayerinegetirecekbirgerçekkişiyibelirler. Müdürler,kanunlaveyaşirket sözleşmesi ilegenelkurulabırakılmamışbu-lunanyönetime ilişkin tümkonulardakarar almayavebukararlarıyürütmeyeyetkilidirler. Şirketinbirden fazlamüdürününbulunmasıhâlinde,bunlardanbiri, şirketinortağı olup olmadığına bakılmaksızın, genel kurul tarafındanmüdürler kurulubaşkanıolarakatanır. Başkanolanmüdürveyatekmüdürünbulunmasıhâlindebukişi,genelkuru-luntoplantıyaçağrılmasıvegenelkurultoplantılarınınyürütülmesikonularındaolduğugibi,genelkurulbaşkayöndebirkararalmadığıyadaşirketsözleşme-sindefarklıbirdüzenlemeöngörülmediğitakdirde,tümaçıklamalarıveilanlarıyapmayadayetkilidir.

61

Birdenfazlamüdürünvarlığıhâlinde,bunlarçoğunluklakararalırlar.Eşitlikhâlindebaşkanınoyuüstünsayılır.Şirketsözleşmesi,müdürlerinkararalmalarıkonusundadeğişikbirdüzenlemeöngörebilir. Müdürler,kanunlarınveşirketsözleşmesiningenelkurulagörevveyetkiver-mediğibütünkonulardagörevliveyetkilidir. Müdürler,aşağıdakigörevleriniveyetkilerinidevredemezvebunlardanvazge-çemezler:a)Şirketinüstdüzeydeyönetilmesiveyönetimivegereklitalimatlarınverilmesib)Kanunveşirketsözleşmesiçerçevesindeşirketyönetimörgütününbelirlenme-sic)Şirketinyönetimiiçingerekliolduğutakdirde,muhasebenin,finansaldenetiminvefinansalplanlamanınoluşturulmasıd)Şirket yönetiminin bazı bölümleri kendilerine devredilmiş bulunan kişilerin,kanunlara,şirketsözleşmesine,içtüzüklerevetalimatlarauygunhareketedipet-medikleriningözetimie)Küçük limitedşirketlerhariç, risklerinerken teşhisiveyönetimikomitesininkurulmasıf)Şirketfinansaltablolarının,yıllıkfaaliyetraporununvegerekliolduğutakdirdetoplulukfinansaltablolarınınveyıllıkfaaliyetraporunundüzenlenmesig)Genelkurultoplantısınınhazırlanmasıvegenelkurulkararlarınınyürütülmesih)Şirketinborcabatıkolmasıhâlindedurumunmahkemeyebildirilmesi

71- Yeni Ticaret Kanununa göre limited şirketlerde bir ortağın birden fazla paya sahip olması mümkün müdür?

6102sayılıTicaretKanunuilelimitedşirketteherortağınyalnızbirpayasahipolmasıanlayışıterkedilerek,birortağınbirdenfazlapaysahibiolabilmesiimka-nıtanınmıştır. Yasanın583.maddesinegöre;şirketsözleşmesindeesassermayepaylarınınitibarîdeğerlerienazyirmibeşTürkLirasıolarakbelirlenebilecek,şirketinduru-mununiyileştirilmesiamacıylabudeğerinaltınainilebilecektir. Esassermayepaylarınınitibarideğerlerifarklıolabilecekancak,esassermayepaylarınındeğerlerininyirmibeşTürkLirasıveyabununkatlarıolmasımecburolacaktır. Birortakbirdenfazlaesassermayepayınasahipolabilmesimümkündür. Esassermayepaylarıitibarideğerdenveyabudeğeriaşanbirbedeldençıkarı-labilecektir. Esassermayepayınınbedelişirketsözleşmesindeöngörüldüğüşekilde,nakitveyaayınolarakveyabiralacağıntakasıyoluylayahutsermayeartırımındaol-duğugibi,serbestçekullanılabileceközkaynaklarınesassermayeyedönüştürül-mesiyoluylaödenebilecektir.

62

Müesseseningetiriliş amacı isemaddegerekçesinde aşağıdaki şekilde ifadeedilmiştir: “Limitedşirkette,“itibarideğer”,anonimşirkettekiitibarideğerdenhemteorikhemdedogmatikdüzenyönündenfarklıdır.Anonimşirketteitibarideğer,gerçekanlamdapaylarabölünmüşlüğüngereğiolaraksermayeninserbestçedevredilebi-len,hakkaynağıişlevinihaiz,bağımsızbirbiriminioluştururken;limitedşirkettepaybirtaraftankonulansermayeyigösterenvebazıhesabiişlemleretemeloluştu-randiğerpaylarlaeşitolmasızorunlubulunmayanesassermayeninbirparçasınıoluşturur.Anonimşirkettesermayepaylarabölünmüştür,limitedşirketteiseesassermayepayı,bazıhaklarınbelirlenebilmesivekullanılabilmesiamacıylahesabiolarakbölünür.Payınhesabenbölünmesi,payınverdiğioyhakkınınhesaplan-masınavetemettününbelirlenmesineeködemeveyanedimyükümlülüklerininuygulanmasınahizmeteder.Diğeryandan,“birortak=birpay”kuralınınbelirlibiryararıbulunmamakta,aksine,payınkısmidevrindebölünmegibigüçlüklereyolaçmaktadır.”

72- Limited şirketlerde esas sermayeyi temsil eden payların nama yazılı ola-rak düzenlenmesi mümkün müdür?

YeniYasailelimitedşirketteesassermayeyitemsiledenpaylarınispataracışeklindeveyanamayazılıolarakdüzenlemesiöngörülmüştür.Bunagöre;esassermayepaysenetleriispataracışeklindeveyanamayazılıola-rakdüzenlenecektir.Eködemeveyanedimyükümlülüklerinin, ağırlaştırılmışveyabütünortaklarıkapsayacakbiçimdedüzenlenmişrekabetyasağınınveşirketsözleşmesindeöngörülmüşönerilmeyemuhatapolma,önalım,gerialımvealımhaklarının,busenetlerdeaçıkçabelirtilmesigereklidir. Maddegerekçesindeuygulamanınbiryenilikgetirmekteolduğu,esassermayepayının ispat aracı olan bir senede veya namayazılı senede bağlanabilmesineolanaktanıdığı,esassermayepayınıiçerennamayazılısenetçıkarılmasının,payadevirvedolayısıyladolaşımkolaylığısağlamadığı,limitedşirketesassermayepayınıneanonimşirketpayınadönüştürdüğünedeyaklaştırdığıifadeedilmiştir.Mezkurdüzenlemeninsadeceispatıvegereğinde(limitedşirketeilişkinhüküm-lerçerçevesinde)payındevrindebazıkolaylıklarsağlayabileceği,namayazılıse-nedeyazılmasızorunluolanhususlarınbusenedinşirketsözleşmesinebağlılığınıaçıkçagösterdiğibelirtilmiştir.

73- Limited Şirket kuruluşunda sermayenin tek seferde ödenmesi zorunlu mudur?

YeniYasailelimitedşirketkuruluşundasermayenintekseferdeödenmesian-layışıbenimsenmiştir. Limitedşirket,kanunauygunolarakdüzenlenenşirketsözleşmesinde,kuru-

63

cuların limitedşirketkurma iradeleriniaçıklayıp, sermayenin tamamını şartsıztaahhütetmelerivenakitkısmıhemenvetamamenödemeleriylekurulacaktır. Maddegerekçesindesözkonusudüzenlemeninnormatifkuruluşauygunola-rakdüzenlendiği;ödemeyeçağrı,temerrüt,ıskat,bedelinintamamıödenmemişpaygibiçeşitlizorluklara,çekişmelerevekötüyekullanmalarayolaçanvekabukşirketlerinkurulmasınıcesaretlendirenesassermayenintaksitlerleödenebilmesisisteminesonverildiği;buhüküm ilenakdi sermayekonulduğudurumdaeskiTicaretKanunundayeralantaksitleödemeanlayışınınterkedilereksermayepa-yının bir defada ödenmesinin öngörüldüğü, nakdi sermaye payının bir defadaödenmesisisteminingetirilmesiileçeşitlitartışmalarayolaçantemerrütvebunabağlısonuçlarındakalkmışolacağıifadeedilmiştir.

74- Limited Şirket hangi hallerde sona erer?

6102sayılıYeniTicaretKanununun636.maddesinegörelimitedşirketaşağı-dakihâllerdesonaerer:a)Şirketsözleşmesindeöngörülensonaermesebeplerindenbiriningerçekleşme-siyleb)Genelkurulkararıilec)İflasınaçılmasıiled)Kanundaöngörülendiğersonaermehâllerinde Uzunsüredenberişirketinkanunengerekliorganlarındanbirimevcutdeğilseveyagenelkurul toplanamıyorsa,ortaklardanveyaşirketalacaklılarındanbiri-ninşirketinfeshiniistemesiüzerineşirketmerkezininbulunduğuyerdekiasliyeticaretmahkemesi,müdürleridinleyerekşirketin,durumunuKanunauygunhâlegetirmesiiçinbirsürebelirler,bunarağmendurumdüzeltilmezse,şirketinfeshi-nekararverir. Haklısebeplerinvarlığında,herortakmahkemedenşirketinfeshiniisteyebilir.Mahkeme,istemyerine,davacıortağapayınıngerçekdeğerininödenmesinevedavacıortağınşirkettençıkarılmasınaveyadurumauygundüşenvekabuledile-bilirdiğerbirçözümehükmedebilir. Fesih davası açıldığındamahkeme taraflardanbirinin istemi üzerine gerekliönlemlerialabilir. Sonaerme,iflastanvemahkemekararındanbaşkabirsebeptenilerigelmişsemüdür,birdenfazlamüdürünbulunmasıhâlindeenaz ikimüdür,bunu ticaretsicilinetescilveilanettirir.

75- Yeni Ticaret Kanununun pay devirlerini kolaylaştırdığı doğru mudur?

YeniTicaretKanunuileEskiTicaretKanunuylaayrıntılışekilşartlarınabağ-lanmışolanpaydevirlerikolaylaştırılmış,ayrıcadevironayınınsessizkalınarak

64

sürüncemede bırakılmasını engellemek amacıyla başvurudan itibaren üç aylıkzımnikabulsüresiöngörülmüştür. Bunagöre;esassermayepayınındevrivedevirborcunudoğuranişlemlerya-zılışekildeyapılacakvetaraflarınimzalarınoterceonanacaktır.Ayrıcadevirsöz-leşmesinde,eködemeveyanedimyükümlülükleri;rekabetyasağıağırlaştırılmışveyatümortaklarıkapsayacakbiçimdegenişletilmişise,buhusus,önerilmeyemuhatapolma, önalım,geri alımve alımhakları ile sözleşmecezasına ilişkinkoşullardabelirtilecektir. Şirketsözleşmesindeaksiöngörülmemişse,esassermayepayınındevri için,ortaklargenelkurulununonayışarttır.Devirbuonaylageçerliolur. Şirketsözleşmesindebaşkatürlüdüzenlenmemişse,ortaklargenelkuruluse-bepgöstermeksizinonayıreddedebilir. Şirketsözleşmesiylesermayepayınındevriyasaklanabilir. Şirketsözleşmesidevriyasaklamışveyagenelkurulonayvermeyireddetmiş-se,ortağınhaklısebepleşirkettençıkmahakkısaklıkalacaktır. Şirketsözleşmesindeeködemeveyayanedimyükümlülükleriöngörüldüğütakdirde,devralanınödemegücüşüpheligörüldüğüiçinondanistenenteminatverilmemişse,genelkurulşirketsözleşmesindehükümbulunmasabileonayıred-dedebilir. Başvurudanitibarenüçayiçindegenelkurulreddetmediğitakdirdeonayıver-mişsayılır. EskiTicaretKanununun520.maddesinde,birpayındevrinin,şirkethakkındaancakşirketebildirilmekvepaydefterinekaydedilmekşartiylehükümifadeede-ceği,devirhususununpaydefterinekaydedilebilmesiiçinise,ortaklardanenazdörtteüçünündevremuvafakatetmesivebunlarınesassermayesininenazdörtteüçünesahipolmasışartıaranmaktaydı.

76- Yeni Ticaret Kanununa göre limited şirketlerin yönetimi nasıl olacak-tır?

YeniKanunilelimitedşirketteyönetimhakkınıntümortaklaratanınmasıilke-siyerine,seçilmişkişilertarafındanyönetimilkesibenimsenmiştir.İlgilimaddedüzenlemesinegöreatanmalarıvegörevdenalınmalarıgenelkuru-lundevredilemezyetkileriarasındayeralmaktadır. Şirketinyönetimivetemsilişirketsözleşmesiiledüzenlenecektir.Şirketinsöz-leşmesiileyönetimivetemsili,müdürsıfatınıtaşıyanbirveyabirdenfazlaortağaveyatümortaklarayadaüçüncükişilereverilebilecektir.Enazındanbirortağın,şirketiyönetimhakkınınvetemsilyetkisininbulunmasıgerekmektedir.Şirketinmüdürlerindenbiribirtüzelkişiolduğutakdirde,bukişibugörevitüzelkişiadınayerinegetirecekbirgerçekkişiyibelirleyecektir. Müdürler,kanunlaveyaşirket sözleşmesi ilegenelkurulabırakılmamışbu-

65

lunanyönetime ilişkin tümkonulardakarar almayavebukararlarıyürütmeyeyetkilidirler. EskiTicaretKanununun540.maddesindeise,aksikararlaştırılmışolmadıkça,ortakların hep birliktemüdür sıfatıyla şirket işlerini idareye ve şirketi temsilemezunvemecburoldukları,şirketsözleşmesiveyagenelkurulkararıileşirketinidarevetemsilininortaklardanbirveyabirkaçınabırakılabileceğihükmüyeral-maktaydı.

77- Limited Şirketlerde ortaklar nasıl ortaklıktan çıkarılabilir?

EskiTicaretKanununda,limitedşirketesassermayesininyarısındanfazlasınasahipbulunanortaklarınmutlakekseriyetitarafındanmuvafakatedilmekşartıylaşirketin,haklısebeplerdendolayıbirortağınşirkettençıkarılmasınımahkemedenisteyebileceğihükmedilmişti. LimitedşirkettençıkarılmayailişkinolarakihdasedilenYeniTicaretKanunu-nun640.maddesindeise,birortağınşirkettençıkarılabileceğisebeplerinşirketsözleşmesindebelirtilmişolmasıöngörülmektedir.Kanungerekçesindedebelir-tildiğiüzere,busayedebirtaraftanşirkete,kendisiyönündenönemliolansebep-lerinvarlığında, ilgiliortağışirkettençıkarmahakkı tanınmışdiğer taraftandaortaklaraçısındanhukukgüvenliğisağlanmıştır.Ortaklarhangihallerdeşirkettençıkarılacaklarınıbilerekhareketedebileceklerdir.Anılanmaddeninikincifıkrasıile,ortağaçıkarmayakarşıdavaaçmahakkı tanınarakbirgüvenceverilmiştir.Üçüncüfıkradaise,şirketehaklısebeplerinvarlığındaortağışirkettençıkarmadavasıaçmahakkıtanıyarakdengesağlanmıştır. Bunagöre; şirket sözleşmesinde, bir ortağın genel kurul kararı ile şirkettençıkarılabileceğisebepleröngörülebilecektir. Çıkarmakararınakarşıortak,kararınnoteraracılığıylakendisinebildirilme-sindenitibarenüçayiçindeiptaldavasıaçabilecektir.Şirketinistemiüzerineortağınmahkemekararıylahaklısebebedayanılarakşir-kettençıkarılmasıhaliisesaklıdır. Limitedşirkettençıkmadavasıaçmışbirortağın,yargılamasüresinceortaklıkhaklarınıkullanmasıveborçlarınıyerinegetirmekleyükümlüolmasınınkonu-munauygundüşmeyeceğigerekçesiyle, istemüzerinemahkemelerce,davasü-resinceortaklıktandoğanhakveborçlarındondurulmasınaveyadiğerönlemlerekararverebileceğihükümaltınaalınmıştır. Diğer taraftan, şirket devamlılığının sağlanması amacıyla, haklı sebeplerinvarlığınıilerisürerekortağın,şirkettençıkmahalininsözkonusuolduğudurum-larda,çıkmatalebinealternatifolarakşirketinfeshinitalepetmehakkıkaldırıl-mıştır. Şirketsözleşmesi,ortaklaraşirkettençıkmahakkınıtanıyabilecek,buhakkınkullanılmasınıbelirlişartlarabağlayabilecektir.

66

Herortak,haklısebeplerinvarlığındaşirkettençıkmasınakararverilmesiiçindavaaçabilecek,mahkemeistemüzerine,davasüresince,davacınınortaklıktandoğanhakveborçlarındanbazılarınınveyatümünündondurulmasınaveyada-vacıortağındurumununteminataltınaalınmasıamacıyladiğerönlemlerekararverebilecektir. Ortaklardanbirişirketsözleşmesindekihükmedayanarakçıkmaistediğiveyahaklısebeplerdendolayıçıkmadavasıaçtığıtakdirde,müdürveyamüdürlerge-cikmeksizindiğerortaklarıbundanhaberdaredeceklerdir. Diğerortaklardanherbiri,haberinkendisineulaştığı tarihten itibarenbirayiçinde:a)Şirketsözleşmesindeöngörülenhaklısebepkendisiyönündendegeçerliyse,kendisinindeçıkmayakatılacağınımüdürlerebildirmek,b)Açacağıbirdavailehaklısebeplerdolayısıylaçıkmadavasınakatılmakhakkınasahiptir. Çıkantümortaklar,esassermayepaylarıileorantılıolarak,eşitişlemetabitu-tulacaklar,şirketsözleşmesindekihükümsebebiyleveyahaklıbirsebebinvarlığıdolayısıylabirortağınşirkettençıkarılmasıhâlindebuhükümuygulanmayacak-tır.

78- Yeni Ticaret Kanununda ayrılma akçesi düzenlenmiş midir?

EskiTicaretKanunulimitedşirketlerdeayrılanortağınayrılmapayınıaçıkçadüzenlememişolup,yeniTicaretKanununun641.maddesiilekonuhakkındakiboşlukdoldurulmuşolmaktadır. Ayrılmadurumu,çıkmaveçıkarılmailedoğalçıkmahaliolanölümüdekapsa-maktadır.Ayrıca,YeniKanunun642.maddesinde,eskiKanuniledüzenlenmemişolanayrılmaakçesininnezamanmuaccelolacağınailişkinhükümleryeralmakta-dır. YeniTicaretKanununungerekçesindekonuhakkında,“ayrılan ortağa yapı-lacak ödemenin zamanlama yönünden şirkete ve alacaklılara zarar vermemesi, menfaatler dengesinin hakça kurulması”ifadelerineyerverilmeksuretiyle,limi-tedşirketindevamıdagüvencealtınaalınmakistenilmiştir. Bunagöre;ortakşirkettenayrıldığıtakdirde,esassermayepayınıngerçekdeğe-rineuyanayrılmaakçesiniistemhakkınıhaizdir. Şirketsözleşmesindeöngörülenayrılmahakkıdolayısıyla,şirketsözleşmeleriayrılmaakçesinifarklıbirşekildedüzenleyebileceklerdir. Ayrılmaakçesi;a)Şirketkullanılabilirbirözkaynaküzerindetasarrufediyorsa,b)Ayrılankişininesassermayepaylarıdevredilebiliyorsa,c)Esassermaye,ilgilihükümleregöreazaltılmışsaayrılmailemuaccelolacaktır.

67

İşlemdenetçisikullanılabilirözkaynaktutarınıbelirleyecek,bututarayrılmaakçesinin ödenmesine yetmiyorsa, işlemdenetçisi esas sermayeden ne tutardaindirimyapılmasıgerektiğinidegösterecektir. Ayrılanortağınayrılmaakçesininödenmeyenkısmı,şirketekarşı,bütünala-caklılardansonragelenbiralacakoluşturacak,buhususyıllıkrapordakullanıla-bilirözkaynaktutarınıntespitiilemuaccelhâlegelecektir.

79- Halka açık olmayan anonim şirketlerin kayıtlı sermaye sistemini kabul etmesi ve uygulaması mümkün müdür?

KuşkusuzYeniTicaretKanunununhalkaaçıkolmayansermayeşirketleriiçingetirdiğienönemliyeniliklerdenbiridesözkonusuşirketleriçinkayıtlısermayesistemininuygulanmasınımümkünkılmasıdır. Bunagörehalkaaçıkolmayanbiranonimşirkette,ilkveyadeğiştirilmişesassözleşmeile,esassözleşmedebelirlenenkayıtlısermayetavanınakadarserma-yeyiartırmayetkisi,yönetimkurulunatanındığıtakdirde,bukurul,sermayeartı-rımını,6102sayılıKanundakihükümlerçerçevesindeveesassözleşmedeöngö-rülenyetkisınırlarıiçindegerçekleştirebilecektir.Buyetkisözkonusukurulaençokbeşyıliçintanınabilecektir.(md.460) Sermayeninartırılabilmesiiçin,yönetimkurulu,esassözleşmeninsermayeyeilişkinhükümlerini,sermayeninartırılmasınailişkinkararını,imtiyazlıpaylaraverüçhanhaklarınailişkinsınırlamaları,primedairkayıtlarıvebununuygulanmasıhakkındakikuralları,esassözleşmedeöngörüldüğüşekildeilanedecekveinter-netsitesindeyayımlayacaktır. Yönetim kurulu, bu kararında; artırılan sermayenin tutarını, çıkarıla-cakyenipaylarınitibarideğerlerini,sayılarını,cinslerini,primliveimtiyazlıolupolmadıklarını, rüçhan hakkının sınırlandırılıp sınırlandırılmadığını, kullanılmaşartlarıilesüresinibelirtecekvebuhususlarlakamuyuaydınlatmailkesiuyarıncagerekliolandiğerkonulardabilgiverecektir. Yönetimkurulunun, imtiyazlı veya itibari değerininüzerindepay çıkarabil-mesi ve pay sahiplerinin yeni pay alma haklarını sınırlandırabilmesi için esassözleşmeyleyetkilendirilmişolmasışarttır. Yönetim kurulu kararları aleyhine, pay sahipleri ve yönetim kurulu üyeleriKanundaöngörülensebeplerinvarlığıhâlindekararınilanıtarihindenitibarenbirayiçindeiptaldavasıaçabileceklerdir. Halkaaçıkanonimşirketler için iseSermayePiyasasıKanununun ilgilihü-kümlericaridir.

68

80- Yeni Kanuna göre anonim şirketlerde pay sahiplerinin eşit işleme tabi tutulması zorunlu mudur?

YeniYasanıneşitişlemilkesibaşlıklı357.maddesinegörepaysahiplerieşitşartlardaeşitişlemetabitutulacaktır. Yeni TicaretKanunu,Yargıtay’ın yerleşik kararıyla kabul edilen,AET’ninticaretşirketlerineilişkin,sermayeyikonualan,77/91sayılıİkinciYönergesinin42.maddesindeöngörülmüşbulunanevrenselniteliktekieşitişlemilkesinikanu-nibirüst-kuralhalinegetirmiştir. Buhüküm,birtaraftanorganlarınöznelvekeyfikararveuygulamalarınabirüsthukukkuralı ilekanunîbirbarikatçekmekte,diğertaraftandaesassözleş-melerdekihükümlerinadilvemenfaatlerdengesineuygunbirşekildeyorumlan-masını sağlamaktadır. İmtiyazlara ilişkinmaddelerin bu ilke yönünden değer-lendirilmesiaşırılıklarıönleyebilir.İlkeninbağlılıkyükümünedeyenianlamlarkazandıracağı şüphesizdir.Eşit işlem ilkesi ancak şartların eşit olması halindeuygulanabilir. Paysahiplerieşitişlemilkesindenoylarıilevesomutolayaözgüolarakvaz-geçebilirler.Ancakilkebütünüileveherhaliçinkaldırılamaz.Eşitişlemilkesibazıdurumlardamutlaktır. Eşitişlemilkesineaykırılığınhukukisonucu,somutolayınşartlarınabağlıol-makşartıileiptaldir;iptalsözkonusuteksonuçdeğildir.Kurumsalyönetimkurallarındanhareketle,birkısımyabancıyazarlareşitişlemilkesinepaysahipleriniaşanvetümşirketilgililerini(stakeholder)kapsayanbirboyutkazandırmakistemektedir.Budurumtartışmayaaçıktır.

81- Yeni Yasaya göre anonim şirketlerin tedrici olarak kurulması mümkün müdür?

6102sayılıYeniTicaretKanunuileanonimşirkettetedricikuruluşkaldırılmışolup,halkaarzyeniKanunileyasaldüzenlemeyekavuşturulmuştur. Kanunungenelgerekçesindeaşağıdakiaçıklamalaryapılmıştır: “Basit ve güvenli kuruluş anlayışıAvrupa’da tedrici kuruluşunkaldırılmasısonucunudoğurmuştur.Çünkü,butürkuruluşhantalvekarışıktır.NitekimAl-manya,Avusturya,Belçika,Fransa,Hollandaveİsviçrebaştaolmaküzerehe-menhementümAvrupaülkelerindetedricikuruluşartıkmevcutdeğildir.Halkaaçıkkuruluş,anikuruluşunhalkaaçılmailetamamlanmasıdüşüncesinedayananyeniyöntemlerlesağlanabilmektedir.” Yasanın346.maddesindegöre;esassözleşmedetaahhütedilmişolupdataah-hütsahiplerince,şirketintescilindenitibarenengeçikiayiçindehalkaarzedile-ceğiesassözleşmedebelirtilmişveayrıcagarantiedilmişbulunannakdipaylarınkarşılıklarısatıştaneldeedilengelirdenödenecektir.

69

Paysenetlerininhalkaarzedilmesisermayepiyasasımevzuatınagöreyapı-lacak,satışsüresininsonunda,paylarınitibarideğerlerinin,varsaçıkarmaprimi-ninkarşılığışirkete,giderlerdüştüktensonrakalantutarise,paysenetlerinihalkaarzedenpaysahiplerineödenecektir. Halkaarzedilipdesüresindesatılmayanpaylarınbedellerinintamamı,süre-sindehalkaarzedilmeyenpaylarınbedellerinin ise,yüzdeyirmibeşi ikiaylıksüreyiizleyenüçgüniçindeödenecektir. Halka arz edilmeküzere pay taahhüdündebulunulduğu takdirde, halka arz,kurucular,yönetimkuruluveyayetkiliherhangibirorgantarafındanonaylanmışkabuledilecektir. Sözkonusuhükmüngetirilişgerekçesiolarakmaddegerekçesindeaşağıdakişekildeifadeedilmiştir; “Tedricikuruluşunkaldırılmışolmasısistemimizdebirboşlukyaratmayacak-tır.Çünkü,6762sayılıKanununyarımyüzyılıaşanuygulanmasüreciiçinde,bukuruluşahemenhiçbaşvurulmamıştır.346.madde,tedricikuruluşunkarşılaya-madığıhalkaaçıkkurulumagereksiniminecevapvermekamacıylaöngörülmüş-tür. “Halka önerilme ile” halka arz kastedilmiştir. Terimler özdeştir.Hükmünmekanizmasıkısacaşöyleaçıklanabilir:Halkaarzedilmesidüşünülennakitkar-şılığıpaylarbir,birkaçveya tümkurucular tarafından taahhütedilir,ancakbupayların344.maddeyegöreödenmesigerekenpeşintutarıbankayayatırılmaz.Çünkü,bupaylarınbedellerinintamamı,halkasatışsüresininsonunda,halktaneldeedileceksatışhasılatındanödenecektir.Bupaylarınhalkaarzedilecekleriesas sözleşmedeöngörülür.Bu, hemsözkonusupayların sahiplerininhemdeşirket organlarının taahhüdüdür. Bu taahhüt kuruluşun bir parçasını oluşturur.Taahhüdünmuhatabısermayepiyasasıyatırımcılarıdır.Bukişiseltemeldebelirliolmayankitlenindavahakkınasahipolupolmadığıöğretifaaliyetinigerektirir.Ancak,davahakkıyönetimkurulundadır.Yönetimkurulununihmalisorumlulu-ğanedenolabilir.HükmüKanunun350.maddesitamamlar.Sözkonusupaylarınşirketin tescilindenitibarenikiayiçindepaysenedinebağlanıphalkaarzedil-melerişarttır.Aksihalde,ödenmesigerekenasgaribedelmezkûrpaylarıtaahhütetmişolanlarcaödenir.”

82- Anonim Şirketlerde sicilin olumlu etkisi hangi kayıt ve durumlar için geçerlidir?

YeniTicaretKanunuileanonimşirketintescilveilanıilebirlikteesassözleş-medeyeralanhususlardanhangilerininüçüncükişilerhakkındadahukukisonuçdoğuracağıyanisicilinolumluetkisininhangikayıtlariçingeçerliolacağıaçıkçabelirlenmiştir. İlgili madde hükmüne göre; şirket esas sözleşmesinin tamamı, Gümrük ve

70

TicaretBakanlığınınizniylekurulacakolananonimşirketlerdeizinalınmasını,diğerşirketlerdeşirketinkuruluşunuizleyenotuzgüniçindeşirketinmerke-zininbulunduğuyerticaretsicilinetescilveTürkiyeTicaretSiciliGazetesindeilanolunacaktır. Tescilveilanolunanesassözleşmeye,aşağıdasayılanlarhususlarınderçedil-mesizaruridir:a)Esassözleşmenintarihi,b)Şirketinticaretunvanıvemerkezi,c)Şirketin,varsasüresi,d)Şirketinsermayesi,ödenmesininşekilveşartlarıilepaylarınitibarîdeğerleri,varsaimtiyazlar,e)Paysenetlerinintürleri,hamilineveyanamayazılıoldukları,f)Şirketinnasıltemsilolunacağı,g)Yönetimkuruluüyeleriyleşirketi temsileyetkilikimselerinadvesoyadları,unvanları,yerleşmeyerlerivevatandaşlıkları,h)Şirketinyapacağıilanlarınşekli;esassözleşmedebunailişkinhükümbulundu-ğutakdirde,yönetimkurulukararlarınınpaysahiplerinenasılbildirileceği. Ticaretsicilikayıtlarıneredebulunurlarsabulunsunlar,üçüncükişilerhakkın-da,tescilinTürkiyeTicaretSiciliGazetesindeilanedildiği;ilanıntamamıaynınüshadayayımlanmamışise,sonkısmınınyayımlandığıgünüizleyenişgünün-denitibarenhukukisonuçlarınıdoğuracaktır.Bugünler,tescilinilanıtarihindenitibarenişlemeyebaşlayacakolansüreleriçindebaşlangıçolacaktır. Birhususuntescilileberaberderhâlüçüncükişilerhakkındasonuçdoğuraca-ğınaveyasürelerinderhâlişleyeceğineilişkinözelhükümlerisesaklıdır. Üçüncükişilerin,kendilerinekarşısonuçdoğurmayabaşlayansicilkayıtlarınıbilmediklerineilişkiniddialarıdinlenmeyecektir. Tescilizorunluolduğuhâldetesciledilmemişveyatesciledilipdeilanızorun-luikenilanolunmamışbirhusus,ancakbunubildikleriveyabilmelerigerektiğiispatedildiğitakdirde,üçüncükişilerekarşıilerisürülebilecektir. Bunagöreşirketesassözleşmesinintamamıtescilolunacak,ancak,esassöz-leşmenin tümünün tescil edilmişolması,maddelerin tümü için tescilinolumluetkiyaratmasısonucunudoğurmayacaktır. Başka bir ifade ile, esas sözleşmenin her hükmü üçüncü kişilere karşı ilerisürülemeyecek,yaniüçüncükişiler(esassözleşmetescilveilânedildidiye)busözleşmedekiherhükmübiliyorsayılamayacaktır. Kısaca;tescilherhükümyönündenolumluişlevihaizdeğildir.Tesciledildik-leritakdirdebuetkiyesahipbulunanesassözleşmehükümleriyukarıdasekizbenthalindegösterilmiştir.Sözkonususekizbentşirketinhüviyeti,üçüncükişilerinhaklarıveyönetimorganıileilgilidir.Anılanhükümleraynızamandaesassöz-

71

leşmedebulunmasıgerekliasgarîkayıtlarıdagösterir.Esassözleşmenintümününtescilveilânıisekamuyuaydınlatmailkesiyönündengerekligörülmüştür. 6762sayılıKanununaksine, tescilYeniTicaretKanunundabellibir süreyebağlanmamıştır.Bununsebebi,hükmeaykırılığınyanisüresiiçindetesciliyap-tırmanınsonuçlarınındaKanundaayrıntılıbirşekildedüzenlenmesinigerektir-mesidir.Böylebirdüzenlemeise,hukukpolitikasıbakımındandoğrudeğildir.Ayrıca,böylebirsüreninbaşlangıçtarihinikanunenbelirlemekdegüçtür.Diğeryandan, sürenin uzatılması sorun da yaratabilir.Nihayet, kuruluş sürecinin nekadarsüreceğininbelirlenmesi,özellikleaynîsermayekonulmasıvebirişletmeveaynındevralınmasıhalindekolaycaçözülebilecekbirsorundeğildir.

83- Anonim Şirketlerin esas sözleşmelerinde Kanunun emredici hükümleri-ne aykırı bir ifade yer alırsa bunun yaptırımı ne olur?

6102sayılıTicaretKanunundaesassözleşmedeemredicihükümlerinyerala-cağıaçıkçavurgulanmış,sapmalarınKanundabunaaçıkçaizinverilmişseola-bileceğibelirtilmişveböylecepaysahipleriylealacaklılarınhaklarınızedeleyenveyasınırlayandüzenlemelerinesassözleşmeleregirmesineengelolunmuştur. Yasanın340.maddesinegöre;esas sözleşme,mezkurKanununanonimşir-ketlereilişkinhükümlerindenancakKanundabunaaçıkçaizinverilmişsesapa-bilecek,diğerkanunların,öngörülmesineizinverdiğitamamlayıcıesassözleşmehükümleriokanunaözgülenmişolarakhükümdoğuracaktır. EskiTicaretKanunundayeralmayanyeniolanbumaddesi,normatifsisteminzorunlubirparçasıdır.AlmanYasalarındanesinlenerekkalemealınmışbulunanbuhükmün,Almanöğretisindebirçokkarşıtıgörüşdevardır. Doktrindebumaddeyieleştirenler,hükmün,esassözleşmenindüzenlenmesin-depaysahiplerininiradelerinepekazyerbıraktığını,bütünesassözleşmelerinbirörnekhâlegelmesinesebepolacağını;emrediciolmayanhükümlerinbelirlenme-sitartışmasınıyaratacağını;ticaretsicilimüdürünegeniştakdiryetkisiverilmişolduğunuilerisürmektedirler. Ancaksözkonusuhükmün,açıkçageçersizolan,paysahipleriylealacaklılarınhaklarınızedeleyenveyasınırlayandüzenlemelerinesas sözleşmeleregirmesi-neengelolduğu,bazıkurumvekuruluşlarınşirketlereistedikleriesassözleşmehükümlerinidayatmalarıyolunukapattığı,buyararındaküçümsenmeyecekde-recedeönemtaşıdığıvehukukunüstünlüğüilkesininsağlanmasındaetkinbirroloynayacağı;esassözleşmehükümleriningeçerliliğineilişkindavalarınsayısınıazaltmakgibibiryararıdaberaberindegetirdiğidikkatealınmasıgerekennokta-lardansadecebirkaçıdır. Anonimşirketlerhukukundabireyselpaysahipliğihaklarıileazlıkhaklarıöğ-retisininbugüngittikçeetkisinikaybedensözleşmeözgürlüğüilkesinisınırlan-dırdığındanşüpheedilmemektedir.

72

84- Anonim Şirket kuruluşunda kanuna aykırı hareket edilmesinin yaptırı-mı nedir?

YeniYasaileanonimşirketinkuruluşundakanunaaykırıhareketedilmişolma-sıdurumundafesihdavasıaçabilmeimkanıtanınmıştır.Kanunun,“Fesih Davası” başlıklı353. maddedüzenlemesinegöre;anonimşirke-tinbutlanınaveyayokluğunakararverilemeyecek,ancak,şirketinkurulmasındakanun hükümlerine aykırı hareket edilmek suretiyle, alacaklıların, pay sahiple-rinin veya kamununmenfaatleri önemli bir şekilde tehlikeye düşürülmüş veyaihlaledilmişolursa,yönetimkurulunun,ilgiliBakanlığın,ilgilialacaklınınveyapaysahibininistemiüzerineşirketinmerkezininbulunduğuyerdekiasliyeticaretmahkemesinceşirketinfeshinekararverilecek,mahkemedavanınaçıldığıtarihtegerekliönlemlerialacaktır. Eksiklikleringiderilebilmesi, esas sözleşmeyeveyakanuna aykırı hususlarındüzeltilebilmesiiçinmahkemesüredeverebilecektir. Davadilekçesinedeliller ilegereklibütünbilgiler eklenecek,yargılamaaşa-masındadelil sunulamayacağıgibibirdavanınbeklenilmesivebilgigetirtmesidemahkemedenistenemeyecektir.Ancak,somutolayınhaklıgöstermesihalinde,mahkeme,kesinsüreyebağlayarak,davacınındelilsunmavebilgigetirtmeiste-minikabuledebilecektir.Dava,aceleişlereilişkinusuletabiolacaktır.Davanın, şirketin tescilve ilanından itibarenüçaylıkhakdüşürücüsüre içindeaçılmasışarttır. Davanınaçıldığıvekesinleşmişolanmahkemekararı,mahkemeninbildirimiüzerine,derhalvere’sen ticaretsiciline tescilveTürkiyeTicaretSiciliGazete-sindeilanolunacak,ayrıca,yönetimkurulu,tescilveilanıyapılanhususu,tirajıellibininüzerindeolanveyurtdüzeyindedağıtımıyapılanenazbirgazetedeilanedecekveinternetsitesinekoyacaktır.Sözkonusuhükmüngetirilişamacı,maddegerekçesindeaşağıdakişekildeifadeedilmiştir: “Kuruluştan itibaren, aylarla ifade edilen çok kısa bir süre geçtikten sonraanonimşirketinbutlanınaveyayokluğunakararverilememesi,tescilinhertürlühukukîsakatlığıonarması(sağlığakavuşturması)ilkesi,işlemgüvenliğininkorun-masıgereğininzorunlusonucuveanonimşirketlerhukukununbirtemelilkesidir.Diğeryandanfesihmenfaatlerdengesinedahaçokuymaktadır.Kuruluştaveser-mayeartırımındabazıönemlisebeplerinvarlığındaşirketinfeshinekararverile-bilir.Bufesihkararımahkemetarafındanverilmişşirketinfeshikararıgibisonuçdoğururveşirketintasfiyesinizorunlukılar.Feshesebepolankanunhükümlerineaykırılığınalacaklıların,paysahiplerininvekamununmenfaatiniönemlişekildetehlikeyedüşürmüşveyaihlâletmişolmasışarttır.“Önemli”sözcüğühemmenfa-atihemdeihlâlikapsar.”

73

Maddedefesihdavasınındavacılarısınırlı sayıda(numerusclausus)gösteril-miştir. Hükümde eksikliklerin giderilebilmesi ve aykırılıkların düzeltilebilmesi içinmahkemeninsüreverebileceğiaçıkçabelirtilerektartışmayaratabilecekbirnokta-yaaçıklıkgetirilmiş,bunakarşılık,mahkemeningereklitedbirleridavanınaçıldığıtarihtealmasıbirzorunlulukolarakdüzenlenmiştir. Delillervebelgeler, ilkcelseyekadarhazırolmalıdır.Yargılamaaşamasındadosyayahiçbirbelgegiremeyecektir. Hemdavanınaçıldığıhususuhemdekesinleşenhüküm,mahkemetarafındanre’sen ticaret sicilinebildirilip tescil veTürkiyeTicaretSiciliGazetesinde ilânolunacak.Ayrıcayönetimkurulu,tescilveilanedilenhususutatminedicitirajasahipolangazetelerdeilânedecekvewebsitesinekoyacak,böyleliklekamuoyu-nuntambilgilenmesisağlanacaktır.

85- Anonim Şirketin kuruluşunda esas sermayenin tamamının taahhüt edil-miş olduğunun noterce onaylanması zorunlu mudur?

YeniYasaileanonimşirketkuruluşundaesassermayenintamamınıntaahhütedilmişolduğununnoterceonaylanmasıhükmügetirilmiştir. “Taahhüdün Onaylanması” başlıklı 341. madde düzenlemesine göre; esassermayeyioluşturanpayların tamamının,kurucular tarafındanesassözleşmedetaahhütolunduğu,esassözleşmeninaltındayeralanbirnoterşerhiileonaylana-caktır. Bumaddeilekuruluştasorumluluktaşıyankişilerinarasınanoterdekatılmış;notere,imzalarınonayıyanında,paylarıntamamınınkayıtsızveşartsıztaahhütolunupolunmadığınıincelemekgörevideverilmiştir.

86- Anonim Şirket kurucularının kuruluşa ilişkin beyanda bulunma zorun-luluğunun anlam ve kapsamı nedir?

Anonimşirketkurucularına,kuruluşailişkinolarakbellihususlarıiçerenbirbeyandabulunmayükümlülüğügetirilmiştir. Bunagöre;kuruculartarafından,kuruluşailişkinbirbeyanimzalanacak;be-yan,dürüstbirşekildebilgivermeilkesinegöre,doğruveeksiksizolarakhazır-lanacak,beyanda,aynisermayekonuluyor,birayınyadaişletmedevralınıyor-sa,bunlaraverilecekkarşılığınuygunluğuna;butürsermayeninvedevralmanıngerekliliğine,bunlarınşirketeolanyararlarınailişkinbelgeli,gerekçelivekesinifadeliaçıklamalarayerverilecektir. Ayrıca, şirket tarafından iktisap edilenmenkul kıymetlerle, bunların iktisapfiyatları,sözkonusumenkulkıymetleriçıkaranlarınsonüçyıllık,gereğindekon-solidefinansaltablolarınındeğerlemelerineveçözümlenmelerineilişkinbilgiler,

74

şirketinyüklendiğiönemlitaahhütler,makinevebenzerlerimallarınveherhangibir aktif değerin alımına ilişkin bağlantılar, fiyatlar, komisyonlar ile her türlüborçlar,emsalleriylekarşılaştırılarak,açıklanacaktır. Ayrıca, kuruculara tanınanmenfaatler gerekçeleriyle beyanda yer alacaktır.Kimlerin halka arz amacıyla nemiktarda pay taahhüt ettiği, pay taahhüdündebulunanlarınbirbirleri ile ilişkileri;bunlarbirşirketler topluluğunadâhilbulu-nuyorlarsa,toplulukileilişkileri,kuruluşuinceleyenişlemdenetçisinevediğerhizmetverenlereödenenücretler,emsalleriylekarşılaştırmayapılarak,beyandaaçıklanacaktır. Maddegerekçesindebeyanınamacı;kamuyuaydınlataraksermayeninkorun-masınısağlamak,şirketinkurucularınmenfaatine,biranlamdakötüyekullanıl-masına engel olmak; genel olarak yolsuzlukları önlemek; kuruluşun denetlen-mesinikolaylaştırmakvesorumlulukdavalarınaakışkanlıkkazandırmakolarakaçıklanmıştır.

87- Yeni Ticaret Kanunu anonim şirket kurucularının sahip oldukları intifa senetleri ile ilgili olarak ne gibi düzenlemeler getirmiştir?

Anonimşirketkurucularınınsahipolduklarıintifasenetlerineilişkinihtilâflarınenaltdüzeyeindirilmesiamacıyla;YeniTicaretKanunu,yürürlüğegirmesindensonrakurulananonimşirketlerin,paysenetlerinihalkaarzetmedenöncekurucuintifasenetlerini,herhangibirbedelödemedeniptaletmelerigerektiğini,aksihal-deintifasenetlerininkendiliğindengeçersizsayılacağınıhükümaltınaalmıştır. Dağıtılabilecekkârınmevcutolmasıhalindeise,şirketkârındağıtılmamasınıkararlaştırmışolsabile,kurucuintifasahiplerininesassözleşmedeöngörülenkârpaylarınıalmahaklarıolduğuöngörülmüştür. YeniTicaretKanununungerekçesindedebelirtildiğiüzere,getirilenyenilik-ler; kurucu intifa senetlerinin çıkarıldıkları tarihteki sermayedikkate alınmak-sızınkârdanyararlanabilmelerivekârındağıtılmamasıhalindedekurucuintifasenedisahiplerininesassözleşmedeöngörülenkârpayınıalabilmeleriimkanınısağlamaktadır. Ayrıca,EskiTicaretKanununda esas sözleşmedeyer alması gerekenhallerarasında sayılan ve “kurucularla idare meclisi azalarına ve diğer kimselere şirket kazancından sağlanacak hususi menfaatler” şeklindegenelolarak ifadeedilenkurucumenfaatlerineaçıklıkgetirilerek,kurucularlayönetimkuruluüye-lerinevediğerkimselere“şirket kârından sağlanacak menfaatler”olarakifadeedilmiştir.

75

88- Anonim Şirketlerin kuruluşundan doğan sorumluluk davalarının kapsa-mı nedir? Yeni Yasa bu konuda ne gibi değişiklikler getirmiştir?

Anonimşirketinkuruluşundandoğansorumlulukdavalarından,EskiTicaretKanununun“VesikalarınDoğruOlmaması”başlıklı306.maddesiiledüzenlenenvesorumluluksebebiolaraksayılan“kuruluşta gerekli belgelerin gerçeğe aykırı bir şekilde düzenlenmiş olması”hali,“şirketin kuruluşu, sermayesinin artırılması ve azaltılması ile birleşme, bölünme, tür değiştirme ve menkul kıymet çıkarma gibi işlemlerle ilgili belgelerin, izahnamelerin, taahhütlerin, beyanların ve ga-rantilerin yanlış, hileli, sahte, gerçeğe aykırı olmasından, gerçeğin saklanmış bulunmasından ve diğer kanuna aykırılık” haliolarakbelirlenerekkapsamgeniş-letilmiştir. Ayrıca,bahsekonudurumEskiTicaretKanunuilekurucularındasorumlulu-ğunayolaçarkenyeniTicaretKanununun549.maddesiilebudurumdaortayaçıkanzarardansadecebelgeleridüzenleyenlerveyabeyanlarıyapanlarilekusur-larınınvarlığıhâlindebunlarakatılanlarınsorumluolacağıdüzenlenmiştir. Anonimşirketeilişkinsorumlulukdavalarınagetirilenbirdiğeryenilik,YeniKanunun550.maddesindedüzenlenmiştir.Bunagöre,EskiTicaretKanununda“esas sermayenin tamamıyla taahhüt olunmamış veya karşılığı kanun hükümleri gereğince ödenmemiş iken taahhüt edilmiş veya yerine getirilmiş gibi gösteren kurucular ile bu fiilde kendilerine iştirak edenler, bu payları kendi hesaplarına almaya ve karşılığını müteselsilen ödemeye mecbur”tutulmuşiken,YeniTicaretKanununun550.maddesiaynısorumlulukhalininsözkonusuolduğudurumlar-da,“sermayeyi taahhüt edilmiş veya ödenmiş gibi gösterenler ile kusurlu olmala-rı şartıyla, şirket yetkililerinin”sorumluluğunagidileceğibelirtilereksorumluluksahibikişilereaçıklıkgetirilmiştir. Ayrıca,sermayeninkorunmasıilkesininvekusuradayanansorumluluğunbirgereğiolarak,sermayetaahhüdündebulunanlarınödemeyeterliliğininbulunma-dığınıbilenvebunaonayverenlerin,sözkonusuborcunödenmemesindendoğanzarardandasorumluolacaklarıhükümaltınaalınmıştır. Diğeryandananonimşirketeilişkinsorumlulukhallerinegetirilenbirdiğerye-nilik,yeniTicaretKanununun551.maddesindedüzenlenmiştir.EskiTicaretKa-nununun307.maddesinde;“konan ayın nevinden bir sermaye veya devralınması kararlaştırılan bir işletmeye veya bazı ayınlara değer biçilmesinde hile kullanan kurucularla, bu fiilde kendilerine iştirak edenler, şirketin bu yüzden uğradığı za-rarı müteselsilen tazmin ile mükelleftirler ve haklarında Türk Ceza Kanununun 343. maddesi tatbik olunur.”şeklindeifadeedilensorumlulukhali,YeniTicaretKanunuile“ayni sermayenin veya devralınacak işletme ile ayınların değerleme-sinde emsaline oranla yüksek fiyat biçenler, işletme ve aynın niteliğini veya durumunu farklı gösterenler ya da başka bir şekilde yolsuzluk yapanlar, bun-

76

dan doğan zarardan sorumludur.”şeklindeifadeedilmiştir.Dolayısıyla,bahsekonusorumlulukhalininsözkonusuolabilmesiiçin,hileyapılmasınaartıkgerekbulunmamaktaolup,aynisermayenindeğerlemesindeemsalinenazaranyüksekfiyatgösterilmesi,işletmeveaynınniteliğininveyadurumununfarklıgösteril-mesiveyadiğerşekillerdeyolsuzlukyapılmasıyeterliolacaktır. 6102sayılıYeniTicaretKanunuileanonimşirketeilişkinhukukisorumlulukhallerinedebiryenisieklenmiştir.“Halktan Para Toplamak”başlıklı552.mad-dehükmünegöre;biranonimveyabaşkabirşirketkurmak,şirketinsermayesiniartırmakamacıylaveyavaadiylehalktanpara toplanabilmesi içinSermayePi-yasasıKurulundanizinalınmasızorunluolup,buizninesasveusulleriSermayePiyasasıKurulutarafındandüzenlenecektir. SermayePiyasasıKurulu;izinsizparatoplanmasıgirişimininvebaşlanmışsapara toplanmasının tedbirenhemendurdurulmasını, toplananparalarınkorumaaltına alınmasını, gerekli diğer önlemlerin uygulanmasını, gereğinde kayyımatanmasını,AnkaraAsliyeTicaretmahkemesindendeisteyebilecektir. SermayePiyasasıKurulununistemiiçinteminatistenmeyecek,budüzenleme-yeaykırıolarakparatoplayanlarvefiildenhaberliolankurumlarileilgilişirketinyönetimkuruluüyeleri,yöneticilerivegirişimcileritoplananparanınderhâlSer-mayePiyasasıKuruluncabelirlenenbirmevduatveyakatılımbankasınayatırıl-masındanmüteselsilensorumluolacaklardır.Alınantedbirveyahacizdenitiba-renaltıayiçindeaynımahkemededavaaçılacaktır. İzninvarlığıhâlinde, toplanan tutarlar, izin tarihindenitibarenaltıay içindeöngörülenamacauygunolarakkullanılmadığıveyaciddibirşekildekullanılma-yabaşlanılmadığıtakdirdeizinsizparatoplanmışgibiişlemyapılacaktır. Anılanmaddeningerekçesindenormunamacı,SermayePiyasasıKurulundanizinalınmaksızınözellikleyurtdışındabiranonimşirketkurmakveyasermayeyiartırmakamacıylaparatoplanmasınaengelolmak;böylebirolaylakarşılaşıncaönlemuygulamak;buyollahalkınaldatılmasınınyollarınıkapamakolarakbelir-tilmiştir. Halktanparatoplanmasınayolaçansebeplersınırlısayıilkesi(numeruscla-usus)çerçevesindedüzenlenmemişolup,örnekniteliğindedir.Anılanmaddeninuygulanabilmesiiçinkusurunvarlığıileparanınfizikentoplanmışolmasışartde-ğildir.İzinsizparatoplanmasıgirişimindebulunulmasıdasözkonusutedbirlerinuygulanmasıiçinyeterligörülmüştür. DiğeryandanAnkaraTicaretMahkemesiyetkilitekmahkemedeğildir.Ser-mayePiyasasıKuruluyabancıbirmahkemeveyayetkilimakamdahilkendisineuygungelenyetkilibirmahkemeyeveyaAnkaraTicaretMahkemesinebaşvura-bilecektir.Kurul,somutolayınözelliklerineuygunhertürlüönlemitalepedebi-lecek,gereğindesuçduyurusundabulunabilecek,para toplayanlarınveya ilgilişirketinTürkiye’dekimalvarlığınaönlemkonulabilecektir.

77

89- Anonim Şirketlerin kuruluşunda ayni sermaye olarak konulabilecek un-surlar nelerdir?

YeniYasada anonim şirket kuruluşunda ayni sermayeolarakkonulabilecekunsurlar genişletilerek ayrı bir maddede sayılmıştır. Eski Ticaret Kanununun285.maddesininikincifıkrasındaanonimşirketkuruluşundaaynisermayeolarakkonulabilecekunsurlar;“sermaye olarak paradan başka iktisadi bir değer veya menkul mal konulması taahhüdü” ile “gayrimenkul üzerindeki mülkiyet veya sair ayni hakların sermaye olarak konulması taahhüdü”şeklindeifadeedilmişiken,yeniTicaretKanunuilekonuhakkındaayrıbirmaddeihdasedilmiştir. Bunagöre;üzerlerindesınırlıaynibirhak,hacizvetedbirbulunmayan,nakdendeğerlendirilebilenvedevrolunabilen,fikrîmülkiyethaklarıilesanalortamlardadâhil,malvarlığıunsurlarıaynisermayeolarakkonulabilecek,hizmetedimleri,kişiselemek,ticariitibarvevadesigelmemişalacaklarsermayeolamayacaktır.Böylece,dahaöncedüzenlenmemişolanvesermayeninkorunmasıilkesinetersdüşen,üzerlerindesınırlıaynibirhak,hacizveyatedbirbulunanayınlarınano-nimşirketeaynisermayeolarakkonulmasıengellenmiştir. Ayrıca,elektronikortamlardamaddekapsamınadahiledilerekkapsamgeniş-letilmiştir. Konulanaynisermayeilekuruluşsırasındadevralınacakişletmeveayınlara,şirketmerkezininbulunacağıyerdekiasliyeticaretmahkemesinceatananbilirki-şilercedeğerbiçilecek,değerlemeraporunda,uygulanandeğerlemeyöntemininsomutolayınözellikleribakımındanherkesiçinenadilveuygunseçimolduğu;sermayeolarakkonulanalacaklarıngerçekliğinin,geçerliğininbelirlendiği,tahsiledilebilirlikleriiletamdeğerleri;ayniolarakkonulanhervarlıkkarşılığındatah-sisedilmesigerekenpaymiktarıileTürkLirasıkarşılığı,tatminedicigerekçeler-levehesapvermeilkesininicaplarınagöreaçıklanacaktır.Buraporakurucular,işlemdenetçisivemenfaat sahipleri itirazedebilecek,mahkemeninonayladığıbilirkişikararıisekesinolacaktır. Böylece, Eski Ticaret Kanununun konuya ilişkin 303. maddesinden farklıolarak,mahkemeceatananbilirkişilerinraporlarında,seçtiklerideğerlemeyön-temininsomutolaybakımındahemenadilhemdeenuygunyöntemolduğunuaçıklama zorunluluğugetirilmiştir.Bahsekonu rapora itiraz hakkı, açıkçadü-zenlenmişolup,mahkemeninonayladığıbilirkişi raporlarınınkesinolacağıdabelirtilmiştir.

90- Anonim Şirketlerde yönetim yetkisi nasıl devredilebilecektir?

YeniTicaretKanununun 367.maddesi ile getirilen yenilik sonucu, anonimşirketteyönetimyetkisininyönetimkuruluncadevrinin,yineesassözleşmedeön-görülmüşolmasıkaydıyla,“yönetim kurulunun düzenleyeceği bir iç yönergeye” görehareketedilerekgerçekleştirilmesiöngörülmektedir.

78

EskiTicaretKanununun319.maddesi,yönetimvetemsilyetkisininyönetimkurulundan,yönetimkuruluüyesiolanmurahhaslaraveyamüdürleredevredilmeyetkisini,esassözleşmedehükümbulunmasıkaydıylayönetimkurulunabırak-mıştı. Yenidüzenlemeile(md.367);yönetimkuruluesassözleşmeyekonulacakbirhükümle,düzenleyeceğibiriçyönergeyegöre,yönetimi,kısmenveyatamamenbirveyabirkaçyönetimkuruluüyesineveyaüçüncükişiyedevretmeyeyetkilikı-lınabilecektir.Buiçyönergeşirketinyönetiminidüzenleyecek;bununiçingerek-liolangörevleritanımlayacak,yerlerinigösterecek,özelliklekiminkimebağlıvebilgisunmaklayükümlüolduğunubelirleyecektir.Yönetimkurulu,istemüzerinepaysahiplerinivekorunmayadeğermenfaatleriniiknaedicibirbiçimdeortayakoyanalacaklıları,buiçyönergehakkında,yazılıolarakbilgilendirecektir. Yönetim,devredilmediğitakdirde,yönetimkurulununtümüyelerineaitkabuledilecektir. Konuyailişkingerekçede;yönetimkurulununhemenhemenüyelerinintümü-nün,yürütmeyetkisinihaizolmayan(non-executive)üyekonumunageçebildiğiesnekbir rejimbenimsendiği;bumaddenin6762sayılıKanunun319.madde-sinin ikinci fıkrasından bazı noktalarda farklı olduğu belirtilmiştir.Gerekçedebahsekonuhususlarşuşekildesıralanmıştır: (1)Tasarıyönetimhakkıiletemsiliyetkisinibirbirindenayırmıştır. (2)Deviresassözleşmeseldayanağıgerektirirveancakyönetimkurulutarafın-dankabuledilenbirteşkilatyönetmeliğiileyapılır. (3)Korunmayadeğermenfaatleriniiknaedicibirşekildeortayakoyanalacak-lılarbuyönetmelikhakkındabilgilendirilir. (4)Hükümileyönetimkuruluyanındaondan tamamenbağımsız,“yönetim”diyeadlandırılanbirorganyaratılmamış,yönetimkuruluile“yönetim”arasındakesin bir ayrımbulunduğu anlayışı reddedilmiş, sadece şirketin işletmekonu-sununeldeedilebilmesi içingerekli tümkararlarınalınmasıhakkının,yanibiriçilişkihakkıolanyönetimin(gestion,Geschäftsführung,management)kısmenveya tamamendevrine imkânverilmiştir.Devir,kuralolarak temsilyetkisinindevriniiçermez. BöyleceYasa,yönetimintekkurullu(monist)rejimegöreşekillenmesineveyaAlmanya’da uygulanan iki organlı (dualist) anlayış uyarınca oluşturulmasınaolanakvermektedir.BudüzenyaniKanununsistemiyönetimkuruluüyelerini,AmerikaBirleşikDevletlerinde uygulanan, yönetim hakkını haiz olan (intern,executive) veolmayan (exter, non-executive) üyeler ayrımına tâbi tutmayadaelverişlidir.HattaFransa’dageçerli“PrésidentDirecteurGénéral”sistemininuy-gulanmasınadamüsaittir.Böylelikleşirketlertopluluğunungereksinimduydu-ğuyönetimşekliiçinesneklikdesağlanmışolmaktadır.Devirorgansalişlevleri

79

içerdiğinden sorumlulukyönündenönemli sonuçlardoğuracaktır. Yönetimindevriiçinesassözleşmedehükümbulunmasızorunludur,buhusustagenelkurulkararıyeterlideğildir. Diğerbirzorunluluk ise,devrin,birörgütyönetmeliği ileyapılmasıdır.Yö-netmeliküretimöncesini,üretimi,pazarlamayı,muhasebeninyapısını,işleyişini,görevtanımlarıylaşemasınıiçerir;“yönetimi”birbütünhalindedüzenler.Yönetmelikteörgütşemasınınverilmesiyeterlideğildir;kararveatamayetkileriileişletmeninteknik,ticarîvehukukîaçıdanyönetimineilişkinesaslarıdaiçer-melidir.Bu tasarrufmurahhaslarınyetki alanlarınında açıkçabelirlenmesindeönemkazanır.Örgütlenmeyönetmeliğinintescilveilânıgereklideğildir.Ancakkorunmayadeğermenfaatleriniiknaedicibirsuretteortayakoyanpaysahipleriilealacaklılarayazılıolarakbilgiverilir.Fıkraörgütyönetmeliğininkimintara-fındankararabağlanacağınailişkinbiraçıklığıiçermemektedir.Buyönetmeliğigenelkurulveyayönetimkuruluonaylayabilir.Buonayhiçbirorganaçısındanoorganaözgülenmişvedevredilemeyecekbiryetkitaşımaz.Devir,esassözleşme-deaçıkçaöngörüldüğünegöredeviryönetmeliğibakımındangerekliesassözleş-meseldayanaksağlanmışdemektir.Önemliolandevirdir.Budaesassözleşme-deöngörülenbirhükümle,“meşruiyet”temelinikazanmışolmaktadır.Teşkilâtyönetmeliği bu devri uygulamaya ilişkin hükümlerini göstermesi bakımındanönemlidir.Kaynakİsviçrehukukundabuyetkiyiçoğukezyönetimkurulukul-lanmaktadır. Yönetmelikhakkındabilgiverilmesikonusundakanunpaysahipleriyleala-caklılararasındabirfarkyapmıştır.Paysahiplerininbuhususta“korunmayade-ğermenfaat”leribulunduğunailişkingüçlübirkarinevardır.Alacaklılardaböylebirkarinemevcutdeğildir.Busebeple,yönetimörgütühakkındapaysahipleribilgilendirilmelidir.Alacaklılar ise korunmayadeğermenfaatleri bulunduğunuiknaedicibirşekildeortayakoyarlarsabilgilendirilirler.Menfaatin,istenenkonuveolguileilgisidegözönünealınmalıdır.Sorumlulukdavalarındaveiflâstapaysahipleriilealacaklılarınmenfaatisomutlaşır.Bilgivermeyükümüyönetmeliğinbirkopyasınınverilmesiniisezorunlukılmaz.Ayrıcahaklısebeplerinvarlığında(meselâ,biralacaklınınaçtığıbirdavadabuyönetmeliktenbirrakibinyararlan-masıolasılığınınbulunmasıgibi)talebinreddedilmesidemümkündür.Yönetimkurulunundevirveyönetmeliğinihazırlamayailişkinyetkisinin,biresassözleş-mehükmüilegenelkurulunonayınabağlanıpbağlanamayacağısorunubiriçtihatsorunudur. Devredilmediğitakdirdeyönetim,yönetimkuruluncakurulolarakyerinegeti-rilir.

80

91- Anonim Şirket yönetim kurulunun devredilemez görev ve yetkileri nelerdir?

Yönetimkurulunundevredilemezvevazgeçilemezgörevveyetkilerişunlar-dır:a)Şirketinüstdüzeydeyönetimivebunlarlailgilitalimatlarınverilmesib)Şirketyönetimteşkilatınınbelirlenmesic)Muhasebe,finansdenetimiveşirketinyönetiminingerektirdiğiölçüde,finan-salplanlamaiçingereklidüzeninkurulmasıd)Müdürlerin ve aynı işleve sahip kişiler ile imza yetkisini haiz bulunanlarınatanmalarıvegörevdenalınmalarıe)Yönetimlegörevlikişilerin,özelliklekanunlara,esassözleşmeye,içyönerge-lereveyönetimkurulununyazılıtalimatlarınauygunhareketedipetmediklerininüstgözetimif)Pay,yönetimkurulukararvegenelkurul toplantıvemüzakeredefterlerinintutulması,yıllık faaliyet raporununvekurumsalyönetimaçıklamasınındüzen-lenmesivegenelkurulasunulması,genelkurul toplantılarınınhazırlanmasıvegenelkurulkararlarınınyürütülmesig)Borcabatıklıkdurumununvarlığındamahkemeyebildirimdebulunulması

92- Anonim Şirket genel kurullarında genel toplantı ve karar nisabı nedir?

Anonimşirketgenelkurultoplantınisabınınbelirlenmesinde,sermayeninenazdörttebirinikarşılayanpaylarınsahiplerininveyatemsilcilerininvarlığıkuralıminimumoranolarakbelirlenmişvebunisabınTicaretKanunuveyaesassöz-leşmeileancakdahaağırbirnisapöngörülürsedeğiştirilebileceğihükümaltınaalınmıştır. Yasanın418.maddesihükmünegöre,genelkurullar,Kanundaveyaesassöz-leşmede, aksine daha ağır nisap öngörülmüş bulunan hâller hariç, sermayeninenazdörttebirinikarşılayanpaylarınsahiplerininveyatemsilcilerininvarlığıylatoplanacaktır. Bu nisabın toplantı süresince korunması şarttır. İlk toplantıda anılan nisabaulaşılamadığıtakdirde,ikincitoplantınınyapılabilmesiiçinnisaparanmayacak-tır. Kararlartoplantıdahazırbulunanoylarınçoğunluğuileverilecektir. EskiTicaretKanununun“Nisap” başlıklı 372.maddesi hükmüaşağıdayeralmaktadır: “Umumiheyetlerbukanundaveyaesasmukaveledeaksinehükümbulunanhallerhariçolmaküzereşirketsermayesininenazdörttebirinitemsiledenpaysahiplerininhuzuriyletoplanırlar.İlktoplantıdabunisaphasılolmadığıtakdir-detekrartoplantıyadavetedilirler.İkincitoplantıdahazırbulunanpaysahipleri,

81

temsilettiklerisermayeninmiktarıneolursaolsun,müzakereyapmayavekararvermeyesalahiyetlidirler.” EskiTicaretKanununun“Toplantı ve Karar Nisabı” başlıklı 388.maddesihükmüaşağıdakigibiydi: “Şirketin tabiyetinideğiştirmekveyapay sahiplerinin taahhütlerini artırmakhususundakikararlariçin,bütünpaysahiplerininittifakışarttır. Şirketinmevzuuveyanev’inindeğiştirilmesinetaallukedenumumiheyettop-lantılarında şirket sermayesinin en az üçte ikisinemalik olan pay sahiplerininveyatemsilcilerininhazırbulunmasışarttır.İlktoplantıdasermayeninüçteikisitemsil edilmediği takdirde, idaremeclisi, umumi heyeti usulüne uygun olarakikincidefatoplantıyaçağırabilir.İkincitoplantınınyapılabilmesiiçin,esasser-mayeninyarısınamalikolanpaysahipleriveyatemsilcilerininhazırbulunmasıgerekir. Birinciveikincifıkralardayazılıhususlardışındakideğişiklikleriçinyapılacakumumiheyettoplantılarındaşirketsermayesininenazyarısınamalikolanpaysa-hiplerininveyatemsilcilerininhazırbulunmalarıgerekir.İlktoplantıdabunisaphasıl olmadığı takdirde, 368.maddeyeuyulmak suretiyle engeçbir ay içindeikincibirtoplantıyapılabilir.İkincitoplantıdamüzakereyapabilmekiçin,şirketsermayesininenazüçtebirinemalikolanpaysahiplerininveyatemsilcilerininhazırbulunmasıyeterlidir.” Eski Ticaret Kanununun söz konusu maddeleri incelendiğinde genel kurultoplantınisabı,TicaretKanunundaveyaesassözleşmedeaksinehükümbulunanhallerhariçolmaküzereşirketsermayesininenazdörttebiriolarakbelirlenmiş,dolayısıylaTicaretKanunundaveyaesassözleşmedeyapılacakdeğişiklikilebuoranartırılabileceğigibiazaltılmasınadaimkantanınmıştır. YeniTicaretKanununda ise, genel kurul toplantı nisabının belirlenmesindeyine şirket sermayesinin en az dörtte biri uygulaması benimsenmiş, ancak buoranminimumoranolarakkabuledilerekTicaretKanunundaveyaesassözleş-medesadecedahaağırnisaplaröngörülerekbuoranındeğiştirilebileceğiaçıklan-mıştır.

93- Anonim Şirket genel kurullarında özel nisap gerektiren haller nelerdir?

YeniYasaileanonimşirketgenelkurulundaarananözelnisapgerektireniş-lemlerdebirtakımdeğişiklikleregidilmiştir. Kanundaveyaesassözleşmedeaksinehükümbulunmadığıtakdirde,esassöz-leşmeyi değiştiren kararlar, şirket sermayesinin en az yarısının temsil edildiğigenelkurulda,toplantıdamevcutbulunanoylarınçoğunluğuilealınacaktır.İlktoplantıdaöngörülentoplantınisabıeldeedilemediğitakdirde,engeçbirayiçin-de ikincibir toplantıyapılabilecektir. İkinci toplantı için toplantınisabı, şirket

82

sermayesininenazüçtebirinintoplantıdatemsiledilmesidir.Bunisaplarıdüşü-renveyanispîçoğunluğuöngörenesassözleşmehükümleriisegeçersizdir. Aşağıdaki esas sözleşmedeğişikliğikararları, sermayenin tümünüoluşturanpaylarınsahiplerininveyatemsilcilerininoybirliğiylealınacaktır:a)Bilançozararlarınınkapatılmasıiçinyükümlülükveikincilyükümlülükkoyankararlar.b)Şirketinmerkezininyurtdışınataşınmasınailişkinkararlar.Aşağıdakiesassözleşmedeğişikliğikararları,sermayeninenazyüzdeyetmiş-beşinioluşturanpaylarınsahiplerininveyatemsilcilerininolumluoylarıylaalı-nacaktır:a)Şirketinişletmekonusununtamamendeğiştirilmesi.b)İmtiyazlıpayoluşturulması.c)Namayazılıpaylarındevrininsınırlandırılması. Yukarıda öngörülen nisaplara ilk toplantıda ulaşılamadığı takdirde izleyentoplantılardadaaynınisaparanacaktır. Paysenetlerimenkulkıymetborsalarında işlemgörenşirketlerde,aşağıdakikonulardakararalınabilmesiiçin,yapılacakgenelkurultoplantılarında,esassöz-leşmelerindeaksinehükümyoksa,genelkurullar,sermayeninenazdörttebirinikarşılayanpaylarınsahiplerininveyatemsilcilerininvarlığıylatoplanacak,buni-saptoplantısüresincekorunacaktır:a)Sermayenin artırılması ve kayıtlı sermaye tavanının yükseltilmesine ilişkinesassözleşmedeğişikliklerib)Birleşmeye,bölünmeyevetürdeğiştirmeyeilişkinkararlar. İşletme konusunun tamamen değiştirilmesi veya imtiyazlı pay oluşturulma-sınailişkingenelkurulkararınaolumsuzoyvermişnamayazılıpaysahipleri,bukararınTürkiyeTicaretSiciliGazetesindeyayımlanmasındanitibarenaltıayboyuncapaylarındevredilebilirliğihakkındakikısıtlamalarlabağlıdeğildirler.EskiTicaretKanununun388.maddesininbirincifıkrasıuyarınca,anonimşirketgenelkurulundaoybirliğinigerektirentoplantıvekararnisapları,şirketintabiiye-tinideğiştirmekveyapaysahiplerinintaahhütleriniartırmakhususundakikararlariçinsayılmıştı.Bahsekonunisap,YeniKanunun421.maddesininikincifıkrasıile,“bilanço zararlarının kapatılması için yükümlülük ve ikincil yükümlülük ko-yan kararlar” ile “şirketin merkezinin yurt dışına taşınmasına ilişkin kararlar” şeklindeifadeedilmeksuretiylekonuyaaçıklıkgetirilmiştir. EskiTicaretKanununda,şirketkonusuvetürünündeğişikliğiiçingerekliolantoplantı nisabı, şirket sermayesinin en az üçte ikisine sahip bulunanların paysahipleri veya temsilcilerininhazır bulunması, karar nisabı isemevcut oylarınçoğunluğuolarak belirlenmiş iken,YeniYasa ile şirketin işletmekonusununtamamendeğiştirilmesiyanında“imtiyazlı pay oluşturulması”ve“nama yazılı

83

payların devrinin sınırlandırılması”hususlarınailişkinkararlaradairtoplantıvekararnisabınında,sermayeninenazyüzdeyetmişbeşinioluşturanpaylarınsa-hiplerininveyatemsilcilerininolumluoylarıylaalınacağıhükmebağlanmışolup,ilktoplantıdabunisabınsağlanamamasıhalindeikincitoplantıdaEskiKanundanfarklıolarakesassermayeninyarısınamalikolanpaysahipleriveyatemsilcile-rinin değil, aynı nisabınyani sermayenin en az yüzdeyetmiş beşini oluşturanpaylarınsahiplerininveyatemsilcilerininhazırbulunmasışartkoşulmuştur.

94- Anonim Şirket genel kurullarında kimlerin bulunması zorunludur? Kimler görüş açıklayabilirler?

Anonimşirketgenelkurultoplantılarındamurahhasüyelerleenazbiryönetimkuruluüyesininbulunmasızorunluhalegetirilmiş,Bakanlıktemsilcisiningenelkurultoplantılarındabulunmaesaslarınailişkinhususlarıniseyönetmelikledü-zenleneceğihükümaltınaalınmıştır. Bunagöre,paysahiplerişirketişlerineilişkinhaklarınıgenelkuruldakullana-caklardır. Murahhasüyelerleenazbiryönetimkuruluüyesiningenelkurultoplantısındahazırbulunmalarışarttır.Diğeryönetimkuruluüyelerigenelkurultoplantısınakatılabilirler.Denetçivekendileriniilgilendirenkonulardaişlemdenetçisigenelkuruldahazırbulunur.Üyelervedenetçilergörüşbildirebilirler.Buyükümeaykırılıkgenelkurulkararlarınıngeçerliliğinietkilemeyecektir.Esassözleşmegenelkurulungörüntüvesestaşınmasıyoluylanakliniöngörebilecek-tir. Diğeryandananonimşirketgenelkurultoplantılarında,yönetimkuruluüyelerivedenetçiyegörüşaçıklayabilmehakkıgetirilereksorumlulukhukukuyönündenkonumlarıgüçlendirilmiştir.

95- Yeni Kanun anonim şirketlerin teknik iflası ile ilgili olarak ne gibi dü-zenlemeler getirmiştir?

Dahaönce6762sayılıTürkTicaretKanununun324.maddesindedüzen-lenen sermayekaybıveborcabatıklıkdurumu6102sayılıYeniTürkTicaretKanununun376vemüteakipmaddelerindedüzenlenmiştir.Yenidüzenlemedeeski düzenlemenin ana hatları korunmuş ancak uygulamada sıkça rastlanılansorunlardikkatealınarakyenikurallardaöngörülmüştür. YeniYasanın376.maddesinegöre;sonyıllıkbilançodan,sermayeilekanuniyedekakçelertoplamınınyarısınınzararsebebiylekarşılıksızkaldığıanlaşılırsa,yönetimkurulu,genelkuruluhementoplantıyaçağıracakvebugenelkurulauy-gungördüğüiyileştiriciönlemlerisunacaktır. Sonyıllıkbilançoyagöre,sermayeilekanuniyedekakçelertoplamınınüçte

84

ikisininzararsebebiylekarşılıksızkaldığıanlaşıldığıtakdirde,derhâltoplantıyaçağrılangenelkurul,sermayeninüçtebiriileyetinmeveyasermayenintamam-lanmasınakararvermediğitakdirdeşirketkendiliğindensonaerecektir. Şirketin borca batık durumda bulunduğu şüphesini uyandıran işaretler var-sa,yönetimkurulu, aktiflerinhem işletmenindevamlılığı esasınagörehemdemuhtemelsatışfiyatlarıüzerindenbirarabilançoçıkarttırıpdenetçiyeverecektir.Denetçibuarabilançoyu,ençokyediişgünüiçindeinceleyecekvedeğerlendir-meleriileönerilerinibirraporhâlindeyönetimkurulunasunacaktır.Rapordan,aktiflerin,şirketalacaklılarınınalacaklarınıkarşılamayayetmediğininanlaşılma-sıhâlinde,yönetimkurulu,budurumuşirketmerkezininbulunduğuyerasliyeticaretmahkemesinebildirecekveşirketiniflasınıisteyecektir. Yönetimkuruluveyaherhangibiralacaklıyeninakitsermayekonulmasıdâhilnesnelvegerçekkaynaklarıveönlemlerigösterenbiriyileştirmeprojesinimah-kemeyesunarakiflasınertelenmesiniisteyebilecektir.BuhâldeİcraveİflasKa-nununun179ilâ179/bmaddeleriuygulanacaktır.

96- Hangi durumlarda iflasın ertelenmesi talep edilebilecektir?

İflasınertelenmesi,şirketyönetimkuruluveyatasfiyememurlarıyadaalacak-lılardanbiri tarafındanbildirilenvemahkemecede tespitedilenborcabatıklıksebebiylebirsermayeşirketiveyakooperatifhakkındaiflaskararıverilmesigere-kirken;malidurumuniyileştirilmesiümidiolduğunugöstereniyileştirmeprojesi-ninsunularak,yönetimkuruluveyaalacaklılardanbirinintalepetmesivemahke-mecedeciddiveinandırıcıbulunmasıüzerineiflaskararıverilmesininbelirlibirsüreiçinertelenipkuralolarakaleyhetakiplerinyapılamayacağı,busüreiçindemalidurumundüzeltilipfaaliyetedevamedilmesini,böyleceiflasetmektenkur-tulmayısağlayanşirketinolduğukadarşirketalacaklılarıveülkeekonomisinindeyararınaolanbiriflashukukumüessesesidir. İflasınertelenmesitalebini,sermayeşirketini“idarevetemsililevazifelendi-rilmişkimseler”,“şirkettasfiyehalindeise“tasfiyememurları”veyabir“alacak-lı”ilerisürebilir. İflasınertelenmesindeİcraİflasKanunuveTürkTicaretKanunuhükümleriniberaberdeğerlendirmekgerekmektedir.Buanlamda,mahkemeyeyılsonubi-lançosununveborcabatıklıkbilançosununibrazedilmesilazımdır. İflasınertelenmesi talebiylebirliktemahkemeyeverilmesigerekenbirdiğerbelgede iyileştirmeprojesidir.Şirketböylebirprojeyimahkemeyevermediğitakdirde, iflasınertelenmesi talebikuralolarak reddedilir.Buproje,öngörülenkurtarmatedbirleriniveborcabatıklığıortadankaldırmakiçingerekliolansüreyiiçermelidir.İyileştirmeprojesi,gerektiğinde,işletmenindurumuniyileştirilme-siniümitettirendışfaktörleredeyervermelidir.Özellikle,kurtarmatedbirleri

85

birsonuçverinceyekadar,kısaveortavadedekaçınılmazolanişletmezararları-nınaşılmasınaimkanverenfinansmankaynaklarıprojedetanımlanmalıdır.Ayrı-ca,iyileştirmeprojesiiflasınertelenmesitalebiningerekçelerinietraflıvetitizbirşekildeyansıtmalıdır.Böylecealacaklılarıborçluşirketinkeyfiatılımlarınakarşıkorumakmümkünolur. İflasınaçılmasıiçinyetkilivegörevliolanmahkeme(borçluşirketinmuamelemerkezininbulunduğuyerdekiasliyeticaretmahkemesi),iflasınertelenmesiiçindeyetkilivegörevlidir. İflasınertelenmesiprosedürüçekişmesizyargıyadahildirveöncelikleveivedi-liklesonuçlandırılır(İİKmd.179). Uygulanacakyargılamausulü,basityargılamausulüdür.İspatyükükuralola-raktalepsahibiborçluşirketeaittir.Ancak,herçekişmesizyargıişindeolduğugibiburadada,borçluşirketinvediğerilgililerinilerisürdükleribeyanveiddialarilegetirdikleridelillermahkemeyibağlamaz.Hakim,durumungerektirdiğibaş-kacavakıavedelilleriserbesttakdirinegöreresenarayıpbulmayayetkilivehattamecburdur.

97- Anonim Şirket hangi hallerde sona erer?

6102sayılıYasanın529.maddesinegöreanonimşirket;a)Süreninsonaermesinerağmenişlerefiilendevametmeksuretiylebelirsizsü-relihâlegelmemişse,esassözleşmedeöngörülensüreninsonaermesiyle,b)İşletme konusunun gerçekleşmesiyle veya gerçekleşmesinin imkânsız hâlegelmesiyle,c)Esassözleşmedeöngörülmüşherhangibirsonaermesebebiningerçekleşme-siyle,d)Kanunauygunolarakalınangenelkurulkararıyla,e)İflasınakararverilmesiyle,f)Kanunlardaöngörülendiğerhâllerdesonaerer. Uzun süreden beri şirketin kanunen gerekli olan organlarından birimevcutdeğilseveyagenelkurul toplanamıyorsa,paysahipleri,şirketalacaklılarıveyaGümrük ve Ticaret Bakanlığının istemi üzerine, şirket merkezinin bulunduğuyerdekiasliye ticaretmahkemesi,yönetimkurulunudadinleyerekşirketindu-rumunukanunauygunhâlegetirmesiiçinbirsürebelirler.Busüreiçindedurumdüzeltilmezse,mahkemeşirketinfeshinekararverir.Davaaçıldığındamahkeme,taraflardanbirininistemiüzerinegerekliönlemlerialabilir. Haklısebeplerinvarlığında,sermayeninenazondabirinivehalkaaçıkşirket-lerdeyirmidebirinitemsiledenpaylarınsahipleri,şirketinmerkezininbulunduğuyerdekiasliyeticaretmahkemesindenşirketinfeshinekararverilmesiniisteyebi-lirler.Mahkeme, fesihyerine,davacıpaysahiplerine,paylarınınkarar tarihine

86

enyakın tarihtekigerçekdeğerlerininödenipdavacıpay sahiplerinin şirkettençıkarılmalarınaveyadurumauygundüşenvekabuledilebilirdiğerbirçözümekararverebilir. Sonaerme,iflastanvemahkemekararındanbaşkabirsebeptenilerigelmişse,yönetimkurulunca ticaret siciline tescilve ilanettirilir.Sonaeren şirket tasfi-yehâlinegirer.Tasfiyehâlindekişirket,paysahipleriyleolanilişkileridedâhil,tasfiyesonunakadar tüzelkişiliğinikorurve ticaretunvanını“tasfiyehâlinde”ibaresieklenmişolarakkullanır.Buhâldeorganlarınınyetkileritasfiyeamacıylasınırlıdır.

98- Şirketlerin finansal tabloları ile yıllık faaliyet raporlarının hazırlanma-sında hangi standartlar baz alınacaktır?

YeniYasaileanonimşirketlerinfinansaltablolarınaveyıllıkfaaliyetraporu-nundüzenlemesineilişkinolarakTMSstandartlarıbazalınarakayrıntılıhüküm-lerkonmuştur. Yönetimkurulu,geçmişhesapdönemineait,TürkiyeMuhasebeStandartların-daöngörülmüşbulunanfinansaltablolarını,ekleriniveyönetimkurulununyıllıkfaaliyetraporunu,bilançogününüizleyenhesapdönemininilküçayıiçindeha-zırlayacakvegenelkurulasunacaktır. Bugörevyönetimkurulununtümüyelerineyönelikbirkurulgörevidir.Yöne-timhakkınındevribugörevindedevrisonucunudoğurmayacaktır. Anonim şirketlerin finansal tabloları, Türkiye Muhasebe Standartlarınagöreşirketinmalvarlığını, borçveyükümlülüklerini, özkaynaklarınıvefa-aliyet sonuçlarını tam, anlaşılabilir, karşılaştırılabilir, ihtiyaçlara ve işletmeninniteliğineuygunbirşekilde;şeffafvegüvenilirolarak;gerçeğidürüst,aynenveaslınasadıksuretteyansıtacakşekildeçıkarılmalıdır. Madde,dörtemrediciilkeyiiçermektedir:(a)YılsonufinansaltablolarıTürkiyeMuhasebeStandartlarınagöreçıkarılacak(b)Finansaltablolardanşirketinmalvarlığı,borçları,yükümlülükleri,özkaynak-larıvefaaliyetsonuçlarıanlaşılacak(c)Finansaltablolartam,anlaşılabilir,geçmişyıllarlakarşılaştırılabilir,ihtiyaçla-raveişletmeninniteliğineuygun,şeffaf,güvenilirolacak(d)Söz konusu tablolar şirketin durumunun resmini verecek, bu resimgerçeğidürüstveaslınauygunolarakyansıtılacaktır. Yönetim kurulunun yıllık faaliyet raporu, şirketin, o yıla ait faaliyetlerininakışıileheryönüylefinansaldurumunu,doğru,eksiksiz,dolambaçsız,gerçeğeuygunvedürüstbirşekildeyansıtacaktır. Burapordafinansaldurum,finansaltablolaragöredeğerlendirilecek,rapordaayrıca, şirketingelişmesinevekarşılaşmasımuhtemel riskleredeaçıkça işaret

87

olunacaktır.Bukonularailişkinyönetimkurulunundeğerlendirmesiderapordayeralacaktır. Yönetimkurulununfaaliyetraporuayrıcaaşağıdakihususlarıdaiçerecektir:a)Faaliyetyılınınsonaermesindensonraşirkettemeydanagelenveözelönemtaşıyanolaylar.b)Şirketinaraştırmavegeliştirmeçalışmaları.c)Yönetimkuruluüyeleriileüstdüzeyyöneticilereödenenücret,prim,ikramiyegibimalimenfaatler,ödenekler,yolculuk,konaklamavetemsilgiderleri,aynivenakdîimkânlar,sigortalarvebenzeriteminatlar. Hemanonimşirketlerhemdeşirketlertopluluğubakımından,yönetimkurulu-nunyıllıkfaaliyetraporununzorunluasgariiçeriği,ayrıntılıolarakilgiliBakanlıktarafındanbiryönetmelikledüzenlenecektir. Bankalarilediğerkredikurumlarının,finansalkiralamavefaktoringgibifi-nansal şirketlerin, sigortave reasürans şirketlerinin,SermayePiyasasıKanunukapsamındakitümkurumlarınvekooperatiflerinfinansaltablolarıilekonsolidefinansaltablolarınailişkinözelhükümlerisesaklıdır.

99- Ticaret Kanununda belirlenen kurallara uymamanın sonuçları nelerdir?

YeniTicaretKanununungetirdiğihükümlereuymamanıncezasıoldukçaağır-dır.Kanunhükümlerineuymamanıncezasıbazıdurumlardasadeceparacezasıolabilecekkenbazıdurumlardahapiscezasıdagündemegelebilecektir.Bunagöre;deftertutmayükümünüyerinegetirmeyenler,ticariişletmesiyleilgiliolarakgönderilenbelgelerinkopyasınısağlamayanlar,ticaridefterleriiçingerek-lionaylarıyaptırmayanlar,Kanunauygunolarakdefterlerinitutmayanlar,hilelienvanterçıkaranlar,deftervebelgelerinibasılıolarak ibrazetmeyenler ikiyüz günden az olmamak üzere adli para cezasıyla cezalandırılacaklardır. Diğeryandan;•uymakzorundaolduğumuhasebestandartlarınaaykırıhareketedenleryüz gün-den üçyüz güne kadar adli para cezasıyla,•tutulmaklaveyamuhafazaedilmekleyükümlüolunandefter,kayıtvebelgelerilebunlarailişkinbilgileri,denetimetabitutulangerçekveyatüzelkişiyeaitolupolmadığınabakılmaksızındenetimeyetkiliolanlarcaistenmesinerağmenverme-yenlerveyaeksikverenleryadabudenetimelemanlarınıngörevleriniyapmala-rınıengelleyenler, üç aydan iki yıla kadar hapis cezasıile,•gerçeğeaykırıbeyandabulunankurucular,Kanundaöngörülenesaslaraaykırıraporverenkurumdenetçileri,Kanunaaykırıolarakşirketeborçlananortakveyönetimkuruluüyeleriüçyüz günden az olmamak üzere adli para cezasıyla cezalandırılacaklardır. Sonolarak;TicaretKanunundabelirtileninternetsitesiniöngörülensüreiçin-

88

deoluşturmayanveyainternetsitesimevcutiseaynısüreiçindeinternetsitesininbir bölümünübilgi toplumuhizmetlerine özgülemeyen anonim şirket yönetimkuruluüyeleri,limitedşirketmüdürlerivesermayesipaylarabölünmüşkomanditşirketteyöneticiolankomanditeortaklaraltı aya kadar hapis ve yüz günden üçyüz güne kadar adli para cezasıyla;internetsitesinekonulmasıgerekeniçe-riğiusulüneuygunbirşekildekoymayanlariseüç aya kadar hapis ve yüz güne kadar adli para cezasıylacezalandırılacaktır. Adliparacezasınınbirgünlüktutarı,5237sayılıTürkCezaKanununun52.maddesinegöre20TL’denaz100TL’dençokolmamaküzerehakimtarafındanbelirlenecekolup,mezkurdüzenlemeyegöreadliparacezasınınüst sınırı730gündür. Sözkonususuçlarıntamamıre’sentakipolunacaktır.

100- Borçlar Kanununa göre “sözleşme” nasıl tanımlanmaktadır? Sözleşme nasıl kurulur? Sözleşmeler şekil şartına tabi midir?

6098sayılıBorçlarKanununun1.maddesinegöre;sözleşme,taraflarınirade-

lerinikarşılıklıvebirbirineuygunolarakaçıklamalarıylakurulur,iradeaçıklama-sı,açıkveyaörtülüolabilir. Taraflarsözleşmeninesaslınoktalarındauyuşmuşlarsa,ikinciderecedekinok-talarüzerindedurulmamışolsabile,sözleşmekurulmuşsayılacaktır.İkinci derecedeki noktalarda uyuşulamazsa hâkim, uyuşmazlığı işin özelliğinebakarakkararabağlar. Kabuliçinsürebelirleyerekbirsözleşmeyapılmasınıöneren,busüreninsonaermesinekadarönerisiylebağlıdır.Kabulbu süre içindekendisineulaşmazsa;öneren,önerisiylebağlılıktankurtulur. Kabuliçinsürebelirlenmeksizinhazırolanbirkişiyeyapılanönerihemenka-buledilmezse;öneren,önerisiylebağlılıktankurtulur. Telefon,bilgisayargibiiletişimsağlayabilenaraçlarladoğrudaniletişimsıra-sındayapılanöneri,hazırolanlararasındayapılmışsayılır.Kabuliçinsürebelirlenmeksizinhazırolmayanbirkişiyeyapılanöneri,zama-nındaveusulüneuygunolarakgönderilmişbiryanıtınulaşmasınınbeklenebile-ceğianakadar,önerenibağlar.Öneren,önerisinizamanındaulaşmışsayabilir.Zamanındagönderilenkabul,önerenegeçulaşırveönerenonunlabağlıolmakistemezse,durumuhemenkabuledenebildirmekzorundadır. Öneren,kanunveyaişinözelliğiyadadurumungereğiaçıkbirkabulübekle-mekzorundadeğilse,öneriuygunbirsüredereddedilmediğitakdirde,sözleşmekurulmuşsayılır. Ismarlanmamışbirşeyingönderilmesiönerisayılmaz.Buşeyialankişi,onugerigöndermekveyasaklamaklayükümlüdeğildir.

89

Öneren, önerisi ile bağlı olmama hakkının saklı olduğunu açıkça belirtirseveyaişinözelliğindenyadadurumungereğindenbağlanmaniyetindeolmadığıanlaşılırsa,önerisikendisinibağlamaz. Fiyatınıgöstererekmalsergilenmesiveyatarife,fiyatlistesiyadabenzerleri-ningönderilmesi,aksiaçıkçavekolaylıklaanlaşılmadıkçaönerisayılır. Gerialmaaçıklaması,diğertarafaöneridenönceveyaaynıandaulaşmışyadadahasonraulaşmaklabirliktediğertarafçaöneridenönceöğrenilmişolursa,öneriyapılmamışsayılır. Bukural,kabulüngerialınmasındadauygulanır. Hazır olmayanlar arasındakurulan sözleşmeler, kabulüngönderildiği andanbaşlayarakhükümdoğurur. Açıkbirkabulüngerekliolmadığıdurumlarda,sözleşmeönerininulaşmaanın-danbaşlayarakhükümdoğurur. Yasanın12.maddesinegöresözleşmeleringeçerliliği,kanundaaksiöngörül-medikçe,hiçbirşeklebağlıdeğildir. Kanunda sözleşmeler için öngörülen şekil, kural olarak geçerlilik şeklidir.Öngörülenşekleuyulmaksızınkurulansözleşmelerhükümdoğurmaz.Kanundayazılışekildeyapılmasıöngörülenbirsözleşmenindeğiştirilmesindedeyazılışekleuyulmasızorunludur.Ancak,sözleşmemetniyleçelişmeyentamam-layıcıyanhükümlerbukuralındışındadır. Yazılışekildeyapılmasıöngörülensözleşmelerdeborçaltınagirenlerinimza-larınınbulunmasızorunludur. Kanundaaksiöngörülmedikçe, imzalıbirmektup,asıllarıborçaltınagiren-lerceimzalanmıştelgraf,teyitedilmişolmalarıkaydıylafaksveyabunabenzeriletişimaraçlarıyadagüvenlielektronikimzailegönderilipsaklanabilenmetin-lerdeyazılışekilyerinegeçer. Sözleşmelerde imzanın, borç altınagirenin el yazısıyla atılması zorunludur.Güvenlielektronikimzada,elyazısıylaatılmışimzanınbütünhukukisonuçlarınıdoğurur. İmzanınelyazısıdışındabiraraçlaatılması,ancakörfveâdetçekabuledilendurumlardaveözellikleçoksayıdaçıkarılankıymetli evrakın imzalanmasındayeterlisayılır. Usulünegöreonaylanmadıkçaveyaimzaettiklerisıradametniniçeriğinibil-dikleriispatedilmedikçe,görmeengellilerinimzalarıonlarıbağlamaz.İmzaatamayanlar,imzayerineusulünegöreonaylanmışolmasıkoşuluyla,par-makizi,elileyapılmışbirişaretyadamühürkullanabilirler. Kanundaşeklebağlanmamışbirsözleşmenintaraflarcabelirlibirşekildeya-pılmasıkararlaştırılmışsa,belirlenenşekildeyapılmayansözleşmetaraflarıbağ-lamaz.

90

Herhangibirbelirlemeolmaksızınyazılışekilkararlaştırılmışsa,yasalyazılışekleilişkinhükümleruygulanır. Birsözleşmenintürününveiçeriğininbelirlenmesindeveyorumlanmasında,taraflarınyanlışlıklaveyagerçekamaçlarınıgizlemekiçinkullandıklarısözcük-lerebakılmaksızın,gerçekveortakiradeleriesasalınır. Borçlu, yazılı bir borç tanımasınagüvenerek alacağı kazanmış olanüçüncükişiyekarşı,buişleminmuvazaalıolduğusavunmasındaisebulunamaz.

101- Sözleşme serbestisi kavramı neyi ifade etmektedir? Hangi sözleşmele-rin kurulması hukuken mümkün değildir? Hangi sözleşmelerdeki sakatlık-lar sonradan giderilebilir?

BorçlarKanununun26.maddesinegöretaraflar,birsözleşmeniniçeriğinika-nundaöngörülensınırlariçindeözgürcebelirleyebilirler.Mezkur Yasanın 27. maddesine göre kanunun emredici hükümlerine, ahlaka,kamudüzenine,kişilikhaklarınaaykırıveyakonusuimkânsızolansözleşmelerisekesinolarakhükümsüzdür. Sözleşmeniniçerdiğihükümlerdenbirkısmınınhükümsüzolması,diğerleriningeçerliliğinietkilemeyecekancak,buhükümlerolmaksızın sözleşmeninyapıl-mayacağıaçıkçaanlaşılırsa,sözleşmenintamamıkesinolarakhükümsüzkabuledilecektir. Birsözleşmedekarşılıklıedimlerarasındaaçıkbiroransızlıkvarsa,buoran-sızlık,zarargöreninzordurumdakalmasındanveyadüşüncesizliğindenyadade-neyimsizliğindenyararlanılmaksuretiylegerçekleştirildiğitakdirde,zarargören,durumunözelliğinegöreya sözleşme ilebağlıolmadığınıdiğer tarafabildire-rekediminingeriverilmesiniyadasözleşmeyebağlıkalarakedimlerarasındakioransızlığıngiderilmesiniisteyebilecektir. Zarar gören bu hakkını, düşüncesizlik veya deneyimsizliğini öğrendiği; zordurumdakalmadaise,budurumunortadankalktığıtarihtenbaşlayarakbiryılveherhâldesözleşmeninkurulduğutarihtenbaşlayarakbeşyıliçindekullanabile-cektir. Birsözleşmeninileridekurulmasınailişkinsözleşmelergeçerlidir.Diğeryan-dan kanunlarda öngörülen istisnalar dışında, önsözleşmenin geçerliliği, ileridekurulacaksözleşmeninşeklinebağlıdır. Yasanın30.maddesinegöresözleşmekurulurkenesaslıyanılmayadüşenta-raf,sözleşmeilebağlıolmayacaktır. Yasayagöreaşağıdasayılanyanılmahâlleri“esaslı yanılma”halleriolarakkabuledilmektedir:1.Yanılan,kurulmasını istediği sözleşmedenbaşkabir sözleşme için iradesiniaçıklamışsa.

91

2.Yanılan,istediğindenbaşkabirkonuiçiniradesiniaçıklamışsa.3.Yanılan,sözleşmeyapmairadesini,gerçektesözleşmeyapmakistediğikişidenbaşkasınaaçıklamışsa.4.Yanılan,sözleşmeyiyaparkenbelirlinitelikleriolanbirkişiyidikkatealmasınakarşınbaşkabirkişiiçiniradesiniaçıklamışsa.5.Yanılan,gerçekteüstlenmek istediğindenönemliölçüde fazlabir edim içinveyagerçekteistediğindenönemliölçüdeazbirkarşıedimiçiniradesiniaçıkla-mışsa.Basithesapyanlışlıklarısözleşmeningeçerliliğinietkilemeyecek;bunlarındüzel-tilmesiileyetinilecektir. Saikte yanılma, esaslı yanılma sayılmamaktadır. Yanılanın, yanıldığı saikisözleşmenintemelisaymasıvebunundaişilişkilerindegeçerlidürüstlükkural-larınauygunolmasıhâlindeyanılmaesaslısayılacaktır.Ancakbudurumunkarşıtarafçadabilinebilirolmasıgerekir.Yanılan, yanıldığını dürüstlük kurallarına aykırı olarak ileri süremeyecektir.Özelliklediğertarafın,sözleşmeninyanılanınkastettiğianlamdakurulmasınarazıolduğunubildirmesidurumunda,sözleşmebuanlamdakurulmuşsayılacaktır. Yanılan,yanılmasındakusurluise,sözleşmeninhükümsüzlüğündendoğanza-rarıgidermekleyükümlüdür.Ancak,diğertarafyanılmayıbiliyorveyabilmesigerekiyorsa, tazminat istenemeyecektir. Hâkim, hakkaniyetin gerektirdiği du-rumlarda,ifadanbeklenenyararıaşmamakkaydıyla,dahafazlatazminatahük-medebilir. Taraflardanbiri,diğerininaldatmasısonucubirsözleşmeyapmışsa,yanılmasıesaslıolmasabile,sözleşmeylebağlıdeğildir.Üçüncübirkişininaldatmasısonu-cubirsözleşmeyapantaraf,sözleşmeninyapıldığısıradakarşıtarafınaldatmayıbilmesiveyabilecekdurumdaolmasıhâlinde,sözleşmeylebağlıdeğildir. Taraflardanbiri,diğerininveyaüçüncübirkişininkorkutmasısonucubirsöz-leşmeyapmışsa,sözleşmeylebağlıdeğildir.Korkutanbirüçüncükişiolupdadi-ğertarafkorkutmayıbilmiyorsaveyabilecekdurumdadeğilse,sözleşmeylebağlıkalmak istemeyen korkutulan, hakkaniyet gerektiriyorsa, diğer tarafa tazminatödemekleyükümlüdür. Korkutulan,içindebulunduğudurumbakımındankendisininveyayakınların-danbirininkişilikhaklarınayadamalvarlığınayönelikağırveyakınbirzarartehlikesinindoğduğuna inanmaktahaklı ise,korkutmagerçekleşmişsayılacak-tır.Birhakkınveyakanundandoğanbiryetkininkullanılacağıkorkutmasıylasözleş-meyapıldığında,buhakkıveyayetkiyikullanacağınıaçıklayanın,diğertarafınzordurumdakalmasındanaşırıbirmenfaatsağlamışolmasıhâlinde,korkutmanınvarlığıkabuledilir.

92

Yanılmaveyaaldatmasebebiyleyadakorkutulmasonucundasözleşmeya-pantaraf,yanılmaveyaaldatmayıöğrendiğiyadakorkutmanınetkisininortadankalktığıandanbaşlayarakbiryıliçindesözleşmeilebağlıolmadığınıbildirmezveyaverdiğişeyigeriistemezse,sözleşmeyionamışsayılır.Aldatmaveyakor-kutmadandolayıbağlayıcılığıolmayanbirsözleşmeninonanmışsayılması,taz-minathakkınıiseortadankaldırmaz.

102- Borçlar Kanunu “temsil” müessesesini nasıl düzenlemiştir?

BorçlarKanununun40.maddesinegöreyetkilibirtemsilcitarafındanbirbaş-kasıadınavehesabınayapılanhukukiişleminsonuçları,doğrudandoğruyatemsilolunanıbağlamaktadır. Temsilci,hukukiişlemiyaparkenbusıfatınıbildirmezse,hukukiişleminsonuç-larıkendisineaitolur.Ancak,karşıtarafbirtemsililişkisininvarlığınıdurumdançıkarıyorveyaçıkarmasıgerekiyoryadahukukiişlemitemsilciveyatemsilolu-nandanbiri ileyapmasıfarksız ise,hukuki işleminsonuçlarıdoğrudandoğruyatemsilolunanaaitolur. Başkasıadınavehesabınatemsilkamuhukukundandoğmuşsa,temsilyetkisi-niniçeriğivederecesibukonudakiyasalhükümlere;temsilhukuksalbirişlemdendoğmuşsa,temsilyetkisininiçeriğivederecesiohukuksalişlemegörebelirlene-cektir. Temsilyetkisiüçüncükişilerebildirilmişsetemsilyetkisininiçeriğivederecesi,bubildirimegöreşekillenecektir. Temsilolunan,hukukibirişlemdendoğantemsilyetkisiniherzamansınırla-yabilirveyagerialabilir.Ancak,taraflararasındakihizmet,vekâletveyaortaklıksözleşmelerigibihukukiilişkilerdendoğabilecekhaklarsaklıdır. Temsilolunanın,buhakkındanöncedenferagatetmesiisemümkündeğildir. Temsilolunanverdiğiyetkiyiüçüncükişilereaçıkçaveyadolaylıbiçimdebil-dirmişse,buyetkiyitamamenveyakısmengerialdığınıonlarabildirmediğitakdir-de,yetkiningerialındığınıiyiniyetliüçüncükişilerekarşıilerisüremeyecektir. Hukukiişlemdendoğantemsilyetkisi,aksitaraflarcakararlaştırılmadıkçaveyaişinözelliğindenanlaşılmadıkça,temsilolunanınveyatemsilcininölümü,gaipli-ğinekararverilmesi,fiilehliyetinikaybetmesiveyaiflasetmesidurumlarındasonaerer.Sözkonusukuralbirtüzelkişiliğinsonaermesidurumundadauygulanır. Temsilciyeyetkibelgesiverilmişse,yetkininsonaermesidurumundatemsilci,bubelgeyitemsilolunanagerivermekleveyahâkiminbelirleyeceğiyerebırak-maklayükümlüdür. Temsil olunan veya halefleri, temsilcinin belgeyi geri vermesi için gerekeniyapmazlarsa, bundan dolayı iyiniyetli üçüncü kişilerin zararını gidermekle yü-kümlüdürler.

93

Temsilci,yetkisininsonaermişolduğunubilmediğisürece,temsilolunanveyahalefleri,temsilcininyapmışolduğuhukukiişlemlerinsonuçlarıylabağlıdırlar.Birkimseyetkisiolmadığıhâldetemsilciolarakbirhukukiişlemyaparsa,buiş-lemancakonadığıtakdirdetemsilolunanıbağlar.Yetkisiztemsilcininkendisiyleişlemyaptığıdiğertaraf,temsilolunandan,uygunbirsüreiçindebuhukukiişle-mionayıponamayacağınıbildirmesiniisteyebilir.Busüreiçindeişleminonan-mamasıdurumunda,diğertarafbuişlemlebağlıolmaktankurtulur. Yasanın47.maddesinegöre temsilolunanınaçıkveyaörtülüolarakhukukiişlemionamamasıhâlinde,buişlemingeçersizolmasındandoğanzararıngideril-mesi,yetkisiztemsilcidenistenebilir.Ancak,yetkisiztemsilci,işleminyapıldığısıradakarşıtarafın,kendisininyetkisizolduğunubildiğiniveyabilmesigerekti-ğiniispatederse,kendisindenzararıngiderilmesiistenemez.Ayrıca,hakkaniyetgerektiriyorsa,kusurluyetkisiztemsilcidendiğerzararlarıngiderilmesideistene-bilir.

103- Kusursuz sorumluluk ne anlama gelmektedir? Borçlar Kanununda dü-zenlenen kusursuz sorumluluk halleri hangileridir?

Kusursuzsorumluluk,objektifsorumlulukyadasebepsorumluluğu,kusurlusorumluluğuntemelunsurlarıolankusurvehukukaaykırılığınbirkoşulolmaktançıktığısorumluluktürünüifadeedenbirhukukterimidir. Birkimseninbaşkabirkişiyezararvermesivebuzararlazararvereninfiiliara-sındanedensellikbağınınolmasısorumlulukiçinyeterlidir.Buitibarla,yasalarlakusuraranmaksızınsorumlukabuledilenkimselerineylemlerindenzarargörenkişiler,karşıtarafınolaydakusurubulunduğunuispatetmekzorundaolmadıklarıgibi,kusursuzsorumlusayılankişiyadakurumolaydakusurubulunmadığınıis-patetmeklesorumluluktankurtulamaz.Sorumluluktankurtulmakiçinfiililezarararasındaki sebep-sonuç ilişkisininortadankalktığını ispat etmekgerekir. İlliyetbağınınkopmasızarargöreninveyaüçüncübirkişininağırkusurunedeniyleola-bilir.Diğeryandanbeklenmeyenhallerveolağanüstüolaylarilliyetbağınınkop-masısonucunudoğurabilir. Sebepsorumluluğu,ilkeolarakzararasebepolmadüşüncesinedayanır.Buradaisesorumluluk,kusuryerinekanununöngördüğübelirlibirolguyabağlanmıştır. BorçlarKanunumuzdadüzenlenenkusursuzsorumlulukhallerindenenönemli-sişüphesizadamçalıştıranın(istihdamedenin)kusursuzsorumluluğuhalidir. Yasanın66.maddesinegöre,adamçalıştıran,çalışanın,kendisineverilenişinyapılmasısırasındabaşkalarınaverdiğizararıgidermekleyükümlüdür. Adamçalıştıran,çalışanınıseçerken,işiyleilgili talimatverirken,gözetimvedenetimdebulunurken,zararındoğmasınıengellemekiçingerekliözenigösterdi-ğiniispatederse,sorumluolmayacaktır.

94

Birişletmedeadamçalıştıran,işletmeninçalışmadüzenininzararındoğmasınıönlemeyeelverişliolduğunuispatetmedikçe,oişletmeninfaaliyetleridolayısıylasebepolunanzararıgidermekleyükümlüdür. Adamçalıştıran,ödediğitazminatiçin,zararverençalışana,ancakonunbizzatsorumluolduğuölçüderücuhakkınasahiptir. Diğerbirkusursuzsorumlulukhaliisehayvanbulunduranınsorumluluğudur.Yasanın67.maddesinegörebirhayvanınbakımınıveyönetiminisürekliveyageçiciolaraküstlenenkişi,hayvanınverdiğizararıgidermekleyükümlüdür. Hayvanbulunduran,buzararındoğmasınıengellemekiçingerekliözenigös-terdiğiniispatedersesorumluolmayacaktır. Hayvan,birbaşkasıveyabirbaşkasınaaithayvantarafındanürkütülmüşolur-sa,hayvanıbulunduranın,bukişilererücuhakkısaklıdır.Kanundadüzenlenenbirdiğerkusursuzsorumlulukdurumudayapımalikininsorumluluğudur. 69.maddehükmünegöre,birbinanınveyadiğeryapıeserlerininmaliki,bun-larınyapımındakibozukluklardanveyabakımındakieksikliklerdendoğanzararıgidermekleyükümlüdür. İntifaveoturmahakkısahipleride,binanınbakımındakieksikliklerdendoğanzararlardan,maliklebirliktemüteselsilensorumludurlar.Sorumluların, bu sebeplerle kendilerine karşı sorumluolan diğer kişilere rücuhakkıisesaklıdır. Kusursuzsorumluluktandoğan tazminatdavalarınıngörümünde,hakim,za-rarvereninkusurununolupolmadığı,ayırtetmegücününbulunupbulunmadığıhakkındakararverirken,cezahukukununsorumluluklailgilihükümleriylebağlıolmadığıgibi,cezahâkimitarafındanverilenberaatkararıyladabağlıdeğildir.Aynışekilde,cezahâkimininkusurundeğerlendirilmesinevezararınbelirlenme-sineilişkinkararıda,hukukhâkiminibağlamaz.

104- Yeni Borçlar Kanunu borcun ifası noktasında hangi düzenlemeleri ge-tirmiştir?

Herşeydenönceifadeetmekteyararvarkiborcun,bizzatborçlutarafındanifa edilmesinde alacaklınınmenfaati bulunmadıkçaborçlu, borcunu şahsen ifaetmekle yükümlüdeğildir.Diğer yandanborcun tamamıbelli vemuaccel ise,alacaklı kısmen ifayı reddedebilir. Alacaklı kısmen ifayı kabul ederse borçlu,borcunkendisitarafındanikrarolunankısmınıifadankaçınamaz.Bölünemeyenbirborcunbirdençokalacaklısıvarsa,alacaklılardanherbiri,borcunalacaklıla-rıntamamınaifasınıisteyebilir.Borçlu,ediminialacaklılarınhepsinebirdenifaetmekzorundadır.Bölünemeyenborcunbirdençokborçlusuvarsa,borçlulardanherbiriborcuntamamınıifaetmekleyükümlüdür.Durumungereğindenaksian-

95

laşılmadıkça, ifadabulunanborçlu,alacaklıyahalefolurvediğerborçlulardanpaylarıoranındaalacağınıisteyebilir. Çeşitborçlarındahukukiilişkidenveişinözelliğindenaksianlaşılmadıkça,edi-minseçimiborçluyaaittir.Ancakborçlununseçeceğiedim,ortalamaniteliktendahadüşükolamayacaktır.Seçimlikborçlarda,hukukiilişkidenveişinözelliğin-den aksi anlaşılmadıkça, edimlerden birinin seçimi borçluya aittir. Faiz ödemeborcundauygulanacakyıllıkfaizoranı,sözleşmedekararlaştırılmamışsafaizbor-cunundoğduğutarihteyürürlükteolanmevzuathükümlerinegörebelirlenecek-tir. Borcunifayeri,taraflarınaçıkveyaörtülüiradelerinegörebelirlenecektir.Ak-sinebiranlaşmayoksa,aşağıdakihükümleruygulanacaktır:1.Paraborçları,alacaklınınödemezamanındakiyerleşimyerinde,2.Parçaborçları,sözleşmeninkurulduğusıradaborçkonusununbulunduğuyer-de,3.Bunlarındışındakibütünborçlar,doğumlarısırasındaborçlununyerleşimye-rindeifaedilecektir.

Alacaklınınyerleşimyerindeifasıgerekenbirborcundoğumundansonraala-caklının yerleşim yerini değiştirmesi sebebiyle ifa önemli ölçüde güçleşmişseborç,alacaklınınöncekiyerleşimyerindeifaedilebilir. İfazamanıtaraflarcakararlaştırılmadıkçaveyahukukiilişkininözelliğindenan-laşılmadıkçaherborç,doğumuanındamuaccelolur. Kanunun91.vadesiborçilişkilerindevadeyibelirlemealtınaalmaktadır.Bunagöre,borcunifasıiçinbirayınbaşlangıcıveyasonubelirlenmişse,bundanayınbirincivesonuncugünü;ayınortasıbelirlenmişse,bundandaayınonbeşincigünüanlaşılacaktır.Borcunifasıiçingünbelirtilmeksizinsadeceaybelirlenmişse,bun-danoayınsongünüanlaşılacaktır. Bir borcunveya taraflardanbirine düşenherhangi bir yükümlülüğün sözleş-meninkurulmasındanbaşlayarakbellibirsüreninsonundaifasıgerekiyorsa,ifazamanıaşağıdakibiçimdebelirlenecektir:1.Günolarakbelirlenmişsüre,sözleşmeninkurulduğugünsayılmaksızın,busü-reninsongünüdolmuşolur.Sekizveyaonbeşgünolarakbelirlenmişsüreise,birveyaikihaftayıdeğil,tamsekizveyaonbeşgünüifadeeder.2.Haftaolarakbelirlenmişsüre,sonhaftanınsözleşmeninkurulduğugüneismenuyangünündedolmuşolur.3.Ayolarakveyayıl,yarıyılveyılındörttebirigibibirdençokayı içerenbirzamanolarakbelirlenmişsüre,sözleşmeninkurulduğugünayınkaçıncıgünüise,sonayınbunukarşılayangünündedolmuşolur.Sonaydabunukarşılayangünyoksasüre,buayınsongünüdolmuşsayılır.4.Yarımaydanonbeşgünlüksüreanlaşılır.Birveyabirdençokayveyarımay

96

olarakbelirlenmişsürenindolduğugün,sonayaonbeşgüneklenerekbelirlenir.Bukurallar,süreninsözleşmeninkurulmasındanbaşkabirandanişlemeyebaşla-dığıdurumlardadauygulanacak,borçlubelirlibirsüreiçindeyerinegetirilmesigerekenbirborcu,busürenindolmasındanönceifaetmekleyükümlüolacaktır. İfazamanıveyasüreninsongünü,kanunlardatatilolarakkabuledilenbirgünerastlarsa,kendiliğindenbugünüizleyenvetatilolmayanilkgünegeçecektir.Borç,alışılmışişsaatlerindeifavekabuledilecektir.Karşılıklıborçyükleyenbirsözleşmeninifasıistemindebulunantarafın,sözleş-meninkoşullarınaveözelliklerinegöredahasonraifaetmehakkıolmadıkça,ken-diborcunuifaetmişyadaifasınıönermişolmasıgerekir.Karşılıklıborçyükleyenbirsözleşmede,taraflardanbirininborcunuifadagüçsüzlüğedüşmesiveözellikleiflasetmesiyadahakkındakihaciz işlemininsonuçsuzkalmasısebebiylediğertarafınhakkıtehlikeyedüşersebutaraf,karşıediminifasıgüvencealtınaalınınca-yakadarkendiedimininifasındankaçınabilir.Hakkıtehlikeyedüşentaraf,ayrıcauygunbirsüredeistediğigüvenceverilmezsesözleşmedendedönebilir. Konusuparaolanborçülkeparasıylaödenir.Ülkeparasıdışındabaşkabirparabirimiyleödemeyapılmasıkararlaştırılmışsa,sözleşmedeaynenödemeveyabuanlamagelenbirifadebulunmadıkçaborç,ödemegünündekirayiçüzerindenülkeparasıyladaödenebilir.Ülkeparasıdışındabaşkabirparabirimiylebelirlenmişvesözleşmedeaynenödemeyadabuanlamagelenbirifadedebulunmadıkça,borcunödemegünündeödenmemesiüzerinealacaklı,bualacağınınaynenveyavadeyadafiilîödemegünündekirayiçüzerindenülkeparasıileödenmesiniiste-yebilir. Borçlu,faizveyagiderleriödemedegecikmemişise,kısmenyaptığıödemeyianaborçtandüşmehakkınasahiptir.Aksineanlaşmayapılamaz.Alacaklı,alaca-ğınbirkısmıiçinkefalet,rehinveyabaşkabirgüvencealmışise,borçlukısmenyaptığıödemeyi,güvencealtınaalınanveyagüvencesidahaiyiolankısmamah-supetmehakkınasahipdeğildir. Birden çok borcu bulunan borçlu, ödeme gününde bu borçlardan hangisiniödemekistediğinialacaklıyabildirebilir.Borçlubildirimdebulunmazsa,yapılanödeme,kendisitarafındanderhâlitirazedilmişolmadıkça,alacaklınınmakbuzdagösterdiğiborçiçinyapılmışsayılır.Kanunengeçerlibiraçıklamayapılmadığıveyamakbuzdabiraçıklıkbulunmadığıdurumdaödeme,muaccelborçiçinya-pılmışsayılır.Birdençokborçmuacceliseödemenin,borçluyakarşıilkolaraktakipedilenborçiçinyapılmışolduğukabuledilir.Takipyapılmamışiseödeme,vadesi ilköncegelmişolanborç içinyapılmışolur.Birdençokborcunvadesiaynızamandagelmişse,mahsuporantılıolarak;borçlardanhiçbirininvadesigel-memişseödeme,güvencesienazolanborçiçinyapılmışsayılır.Borcuödeyenborçlu,birmakbuzveborcuntamamıödenmişse,bunailişkinborçsenediningeriverilmesiniveyaiptaliniisteyebilir.

97

105- Borcun ifa edilmemesinin sonuçları nelerdir?

Yasanın112.maddesinegöre,borçhiçveyagereğigibiifaedilmezseborçlu,kendisinehiçbirkusurunyüklenemeyeceğiniispatetmedikçe, alacaklınınbundandoğanzararınıgidermekleyükümlüdür. Yapmaborcu,borçlutarafındanifaedilmediğitakdirdealacaklı,masrafıborç-luyaaitolmaküzereediminkendisiveyabaşkasıtarafındanifasına izinverilme-siniisteyebilir;hertürlügiderimistemehakkısaklıdır. Yapmamaborcunaaykırıdavrananborçlu,buaykırıdavranışınındoğurduğuzararıgidermekleyükümlüdür. Alacaklı,ayrıcaborcaaykırıdurumunortadankaldırılmasınıveyabukonudamasrafıborçluyaaitolmaküzerekendisininyetkilikılınmasınıisteyebilir.Borçlu,genelolarakhertürlükusurdansorumludur.Borçlununsorumluluğununkapsamı,işinözelniteliğinegörebelirlenir.İşözellikleborçluiçinbiryararsağ-lamıyorsa,sorumlulukdahahafifolarakdeğerlendirilir. Borçlununağırkusurundansorumluolmayacağınailişkinöncedenyapılanan-laşma ile borçlunun alacaklı ile hizmet sözleşmesinden kaynaklanan herhangibirborçsebebiylesorumluolmayacağınailişkinolaraköncedenyaptığıhertürlüanlaşmakesinolarakhükümsüzdür. Yasanın117.maddesindeborçlununtemerrüdüdurumudüzenlenmiştir.Bunagöremuaccelbirborcunborçlusu,alacaklınınihtarıylatemerrüdedüşer.Borcunifaedileceğigün,birliktebelirlenmişveyasözleşmedesaklıtutulanbirhakkada-yanaraktaraflardanbiriusulüneuygunbirbildirimdebulunmaksuretiylebelirle-mişse,bugününgeçmesiyle;haksızfiildefiilinişlendiği,sebepsizzenginleşmedeisezenginleşmeningerçekleştiğitarihteborçlutemerrüdedüşmüşolur. Temerrüdedüşenborçlu,temerrüdedüşmektekusuruolmadığınıispatetme-dikçe, borcungeçifasındandolayıalacaklınınuğradığızararıgidermekleyüküm-lüdür.Borçlu,temerrüdedüşmektekusuruolmadığınıveyaborcunuzamanındaifaetmişolsaydıbilebeklenmedikhâlinifakonusuşeyezararvereceğiniispatederekbusorumluluktankurtulabilir. Faizveyairatborcunuyadabağışladığıbirmiktarparayıödemektetemerrü-dedüşenborçlu,icratakibinegirişildiğiveyadavaaçıldığıgündenbaşlayarak,temerrütfaiziödemekleyükümlüdür.Temerrütfaizine,ayrıcatemerrütfaiziyü-rütülemez. Alacaklı,temerrütfaiziniaşanbirzararauğramışolursa,borçlukendisininhiç-birkusurubulunmadığınıispatetmedikçe,buzararıdagidermekleyükümlüdür.Karşılıklıborçyükleyensözleşmelerde,taraflardanbiritemerrüdedüştüğütak-dirdediğeri,borcunifaedilmesiiçinuygunbirsüreverebilirveyauygunbirsüreverilmesinihâkimdenisteyebilir. Yasanın 124.maddesine göre aşağıdaki durumlarda süre verilmesine gerekyoktur:

98

1.Borçlunun içinde bulunduğu durumdan veya tutumundan süre verilmesininetkisizolacağıanlaşılıyorsa.2.Borçlununtemerrüdüsonucundaborcunifasıalacaklıiçinyararsızkalmışsa.3.Borcunifasının,belirlibirzamandaveyabelirlibirsüreiçindegerçekleşme-mesiüzerine,ifanınartıkkabuledilmeyeceğisözleşmedenanlaşılıyorsa. Temerrüdedüşen borçlu,verilensüreiçinde,borcunuifaetmemişseveyasüreverilmesinigerektirmeyenbirdurumsözkonusuisealacaklı,herzamanborcunifasınıvegecikmesebebiyletazminatistemehakkınasahiptir. Alacaklı,ayrıcaborcunifasındanvegecikmetazminatıistemehakkındanvaz-geçtiğinihemenbildirerek,borcunifaedilmemesindendoğanzararıngiderilme-siniisteyebilirveyasözleşmedendönebilir.Sözleşmedendönmehâlindetaraflar,karşılıklıolarakifayükümlülüğündenkurtulurlarvedahaönceifaettikleriedim-lerigeriisteyebilirler.Budurumda borçlu,temerrüdedüşmektekusuruolmadı-ğını ispatedemezsealacaklı,sözleşmeninhükümsüzkalmasısebebiyleuğradığızararıngiderilmesinide isteyebilir.

106- Borçlar Kanunu borç ilişkilerinde teselsülü nasıl düzenlemektedir? 6098sayılıYeniBorçlarKanununun162.maddesinegöre;birdençokborçlu-danherbiri,alacaklıyakarşıborcuntamamındansorumluolmayıkabulettiğinibildirirse,müteselsilborçlulukdoğar. Böyle bir bildirim yoksa, müteselsil borçluluk ancak kanunda öngörülenhâllerdeortayaçıkar. Alacaklı,borcuntamamınınveyabirkısmınınifasını,dilerseborçlularınhep-sinden,dilerseyalnızbirindenisteyebilir. Borçlularınsorumluluğu,borcun tamamıödeninceyekadardevameder.Müteselsilborçlulardanbiri,alacaklıyakarşı,ancakonunlakendiarasındakiki-şiselilişkilerdenveyamüteselsilborcunsebepyadakonusundandoğandef’iveitirazlarıilerisürebilir. Kanunveyasözleşmeileaksibelirlenmedikçe,borçlulardanbirikendidavranı-şıyladiğerborçlularındurumunuağırlaştıramaz. Borçlulardanbiri,ifaveyatakaslaborcuntamamınıveyabirkısmınısonaerdir-mişse,buorandadiğerborçlularıdaborçtankurtarmışolur. Borçlulardanbiri, alacaklıya ifadabulunmaksızınborçtankurtulmuşsa,diğerborçlularbundan,ancakdurumunveyaborcunniteliğininelverdiğiölçüdeyarar-lanabilirler.Alacaklınınborçlulardanbiriyleyaptığıibrasözleşmesi,diğerborçlularıdaibraedilenborçlununiçilişkidekiborcakatılmapayıoranındaborçtankurtarır. Aksikararlaştırılmadıkçaveyaborçlulararasındakihukukiilişkininniteliğin-denanlaşılmadıkça,borçlulardanherbiri,alacaklıyayapılanifadan,birbirlerinekarşıeşitpaylarlasorumludurlar.

99

Kendisinedüşenpaydanfazlaifadabulunanborçlunun,ödediğifazlamiktarıdiğerborçlulardanistemehakkıvardır.Budurumdaborçlu,herbirborçluyaancakpayıoranındarücuedebilir.

107- Satış sözleşmesinin unsurları nelerdir?

Yasanın207.maddesinegöresatışsözleşmesi,satıcının, satılanın zilyetlikvemülkiyetinialıcıya devretme,alıcınınisebunakarşılıkbirbedelödemeborcunuüstlendiğisözleşmedir. Sözleşmeileaksikararlaştırılmadıkçaveyaaksinebirâdetbulunmadıkça,sa-tıcıvealıcıborçlarınıaynıandaifaetmekleyükümlüdürler. Durumvekoşullaragörebelirlenmesimümkünolanbedel,kararlaştırılmışbe-delhükmündedir.Kanundan,durumungereğindenveyasözleşmedeöngörülenözelkoşullardandoğanayrıkhâllerdışında,satılanınyararvehasarı;taşınırsatışlarındazilyetliğindevri,taşınmazsatışlarındaisetescilanınakadarsatıcıyaaittir. Taşınırsatışlarında,alıcınınsatılanınzilyetliğinidevralmadatemerrüdedüş-mesi durumunda zilyetliğin devri gerçekleşmişçesine satılanın yarar ve hasarıalıcıyageçer. Satıcı alıcının isteği üzerine satılanı ifa yerindenbaşkabir yere gönderirse,yararvehasar,satılanıntaşıyıcıyateslimedildiğiandaalıcıyageçer.

108- Kira sözleşmesinin unsurları nelerdir? Kiraya verenin ve kiracının hak ve yükümlülükleri hangileridir?

Kirasözleşmesi,kirayavereninbirşeyinkullanılmasınıveyakullanmaylabir-likteondanyararlanılmasınıkiracıyabırakmayı,kiracınındabunakarşılıkkarar-laştırılankirabedeliniödemeyiüstlendiğisözleşmedir. Kirasözleşmesi,belirlivebelirliolmayanbirsüreiçinyapılabilir.Kararlaştırılansüreningeçmesiyleherhangibirbildirimolmaksızınsonaerecekkirasözleşmesibelirlisürelidir;diğerkirasözleşmeleribelirliolmayanbirsüreiçinyapılmışsayılır. Kiraya verenin en önemli borcu teslim borcudur. Kiraya veren, kiralananıkararlaştırılan tarihte, sözleşmede amaçlanan kullanıma elverişli bir durumdateslim etmek ve sözleşme süresince bu durumda bulundurmakla yükümlüdür.Kiralananlailgilizorunlusigorta,vergivebenzeriyükümlülüklere,aksikararlaş-tırılmamışveyakanundaöngörülmemişise,kirayaverenkatlanır.Kirayaveren,kiralananınkullanımıylailgiliolmaküzere,kendisiveyaüçüncükişitarafındanyapılanyangiderlerekatlanmaklayükümlüdür. Sözleşmeninkurulmasındansonrakiralananherhangibirsebepleeldeğiştirir-se,yenimalikkirasözleşmesinintarafıolur.

100

Taşınmaz kiralarında, sözleşmeyle kiracının kiracılık hakkının tapu sicilineşerhikararlaştırılabilir. Kiralamasözleşmesindekiracınınenönemliborcupektabiikikirabedelinikirabedeliniödemeborcudur.Kiracı,aksinesözleşmeveyerelâdetolmadıkça,kirabedelinivegerekiyorsayangiderleri,herayınsonundaveengeçkirasüresi-ninbitimindeödemekleyükümlüdür. Kiracı,kiralananınteslimindensonramuaccelolankirabedeliniveyayangi-deriödemeborcunuifaetmezse,kirayaverenkiracıyayazılıolarakbirsüreverip,busürededeifaetmemedurumunda,sözleşmeyifeshedeceğinibildirebilir.Ki-racıyaverileceksüreenazongün,konutveçatılıişyerikiralarındaiseenazotuzgündür.Busüre,kiracıyayazılıbildiriminyapıldığıtarihiizleyengündenitibarenişlemeyebaşlar. Kiracı,kiralananı,sözleşmeyeuygunolaraközenlekullanmakvekiralananınbulunduğutaşınmazdaoturankişilerilekomşularagereklisaygıyıgöstermekleyükümlüdür. Kiracı,kiralananınolağankullanımıiçingereklitemizlikvebakımgiderleriniödemekleyükümlüdür. Kiracı, kiraya verene zarar verecek bir değişikliğe yol açmamakkoşuluyla,kiralananı tamamen veya kısmen başkasına kiraya verebileceği gibi, kullanımhakkınıdabaşkasınadevredebilir. Kiracı,konutveçatılıişyerikiralarında,kirayavereninyazılırızasıolmadıkça,kiralananıbaşkasınakiralayamayacağıgibi,kullanımhakkınıdadevredemez.Kullanımaelverişlibulundurulduğusürecekiralanan,kiracınınkendisindenkay-naklananbirsebeplekullanılmasaveyasınırlıolarakkullanılsabilekiracı,kirabedeliniödemekleyükümlüdür.Budurumda,kirayavereninyapmaktankurtul-duğugiderlerkirabedelindenindirilir. Açıkveyaörtülübiçimdebir sürebelirlenmişse,kirasözleşmesibusüreninsonundakendiliğindensonaerer. Taraflar,budurumda,açıkbiranlaşmaolmaksızınkirailişkisinisürdürürlerse,kirasözleşmesibelirsizsürelisözleşmeyedönüşür. Belirsizsürelikirasözleşmelerindetaraflardanherbiri,dahauzunbirfesihbil-dirimsüresiveyabaşkabirfesihdönemikararlaştırılmışolmadıkça,yasalfesihdönemlerineve fesihbildirimsürelerineuyaraksözleşmeyi feshedebilir.Fesihdönemlerininhesabında,kirasözleşmesininbaşlangıçtarihiesasalınır.Sözleşmedeveyakanundabelirtilenfesihdönemineveyabildirimsüresineuyul-mamışsa,bildirimbirsonrakifesihdönemiiçingeçerliolur. Kirayaveren,güvenceverilmesiiçinkiracıveiflasmasasınayazılıolarakuy-gunbir süreverir.Bu süre içindekendisinegüvenceverilmezsekirayaveren,sözleşmeyiherhangibirfesihbildirimsüresineuymaksızınhemenfeshedebilir.

101

109- Eser sözleşmesinin konusu nedir? Sözleşmenin taraflarının hak ve borçları nelerdir? Esersözleşmesi,yüklenicininbiresermeydanagetirmeyi,işsahibinindebu-nunkarşılığındabirbedelödemeyiüstlendiğisözleşmedir. Yüklenici, üstlendiği edimleri iş sahibinin haklı menfaatlerini gözeterek,sadakatveözenleifaetmekzorundadır. Yüklenicininözenborcundandoğansorumluluğununbelirlenmesinde,benzeralandakiişleriüstlenenbasiretlibiryükleniciningöstermesigerekenmeslekîveteknikkurallarauygundavranışıesasalınır. Yüklenici,meydanagetirilecekeseridoğrudandoğruyakendisiyapmakveyakendiyönetimialtındayaptırmaklayükümlüdür.Ancak,eserinmeydanagetiril-mesindeyüklenicininkişiselözellikleriönemtaşımıyorsa,işibaşkasınadayaptı-rabilir. Aksine âdet veya anlaşma olmadıkça yüklenici, eserinmeydana getirilmesiiçinkullanılacakolanaraçvegereçlerikendisisağlamakzorundadır. Malzeme yüklenici tarafından sağlanmışsa yüklenici, bumalzemenin ayıplıolmasıyüzündenişsahibinekarşı,satıcıgibisorumludur. Malzemeişsahibitarafındansağlanmışsayüklenici,onlarıgerekenözenigös-tererekkullanmaklavebundandolayıhesapveartanıgerivermekleyükümlü-dür. Yüklenicinin işe zamanında başlamaması veya sözleşme hükümlerine aykı-rıolarak işigeciktirmesiyada iş sahibineyüklenemeyecekbir sebepleortayaçıkangecikmeyüzündenbütün tahminleregöreyüklenicinin işi kararlaştırılanzamandabitiremeyeceğiaçıkçaanlaşılırsa,işsahibiteslimiçinbelirlenengünübeklemekzorundaolmaksızınsözleşmedendönebilir. Eserinaçıkçaveyaörtülüolarakkabulündensonra,yüklenicihertürlüsorum-luluktankurtulur;ancak,onuntarafındankastengizlenenveusulünegöregözdengeçirmesırasındafarkedilemeyecekolanayıplariçinsorumluluğudevameder.İşsahibi,gözdengeçirmeyivebildirimdebulunmayı ihmalederse,eserikabuletmişsayılır. Eserdekiayıpsonradanortayaçıkarsaişsahibi,gecikmeksizindurumuyükle-niciyebildirmekzorundadır;bildirmezseeserikabuletmişsayılır.İşsahibininenönemliborcubedel ödemeborcudur. Eserinparçaparçateslimedilmesikararlaştırılmışvebedelparçalaragörebe-lirlenmişse,herparçanınbedelionunteslimianındamuaccelolur.Bedelgötürüolarakbelirlenmişseyüklenici,eseriobedellemeydanagetirmekleyükümlüdür.Eser,öngörülendenfazlaemekvemasrafıgerektirmişolsabileyük-lenici, belirlenen bedelin artırılmasını isteyemez.Eser, öngörülenden az emekvemasrafıgerektirmişolsabileişsahibi,belirlenenbedelintamamınıödemekleyükümlüdür.

102

Eserinbedeliöncedenbelirlenmemişveyayaklaşıkolarakbelirlenmişsebedel,yapıldığıyervezamandaeserindeğerineveyükleniciningiderinebakılarakbelir-lenir. Eserteslimdenöncebeklenmedikolaysonucuyokolursaişsahibi,eserites-limalmadatemerrüdedüşmedikçeyüklenici,yaptığıişinücretinivegiderlerininödenmesini isteyemez.Bu durumdamalzemeyegelen hasar, onu sağlayana aitolur. Eserinişsahibinceverilenmalzemeveyagösterilenarsanınayıbıveyaişsa-hibinin talimatınauygunyapılmasıyüzündenyokolmasıdurumundayüklenici,doğabilecekolumsuzsonuçlarızamanındabildirmişse,yaptığıişindeğerinivebudeğere girmeyen giderlerinin ödenmesini isteyebilir. İş sahibinin kusuru varsa,yüklenicininayrıcazararınıngiderilmesinideistemehakkıvardır.

110- “Adi kefalet” ve “müteselsil kefalet” ne anlama gelmektedir? Kefaletsözleşmesi,kefilinalacaklıyakarşı,borçlununborcunuifaetmemesi-ninsonuçlarındankişiselolaraksorumluolmayıüstlendiğisözleşmedir.Adikefalettealacaklı,borçluyabaşvurmadıkça,kefilitakipedemez;ancak,aşa-ğıdakihâllerdedoğrudandoğruyakefilebaşvurabilir:1.Borçlualeyhineyapılantakibinsonucundakesinacizbelgesialınması.2.BorçlualeyhineTürkiye’detakibatınimkânsızhâlegelmesiveyaönemliölçü-degüçleşmesi.3.Borçlununiflasınakararverilmesi.4.Borçluyakonkordatomehliverilmişolması. Alacak,kefalettenönceveyakefaletsırasındarehinledegüvencealtınaalın-mışsa,adikefalettekefil,alacağınöncelikle rehinkonusundanalınmasını iste-yebilir.Ancak,borçlununiflasınaveyakendisinekonkordatomehliverilmesinekararverilmişse,buhükümuygulanmaz. Sadeceaçığınkapatılmasıiçinkefilolunmuşsa,borçlualeyhineyapılantakibinkesinacizbelgesialınmasıylasonuçlanmasıveyaborçlualeyhineTürkiye’deta-kibatınimkânsızhâlegelmesiyadakonkordatonunkesinleşmesidurumlarında,doğrudandoğruyakefilebaşvurulabilir.Sözleşmede,budurumlardaalacaklının,önceasılborçluyabaşvurmakzorundaolduğukararlaştırılabilir. Müteselsilkefalettekefil,müteselsilkefilsıfatıylaveyabuanlamagelenher-hangi bir ifadeyleyükümlülük altınagirmeyi kabul etmişse alacaklı, borçluyutakipetmedenveyataşınmazrehniniparayaçevirmedenkefilitakipedebilir.An-cak, bunun için borçlunun, ifada gecikmesi ve ihtarın sonuçsuz kalması veyaaçıkçaödemegüçsüzlüğüiçindeolmasıgerekir. Alacak,teslimebağlıtaşınırrehniveyaalacakrehniilegüvenceyealınmışsa,rehninparayaçevrilmesindenöncekefilebaşvurulamaz.Ancak,alacağınrehninparayaçevrilmesiyoluylatamamenkarşılanamayacağınınöncedenhâkimtara-

103

fındanbelirlenmesiveyaborçlununiflasetmesiyadakonkordatomehliverilmesihâllerinde,rehninparayaçevrilmesindenöncedekefilebaşvurulabilir.

111- Yeni Kanun “Adi Ortaklığı” nasıl düzenlemektedir? Adiortaklıksözleşmesi,ikiyadadahafazlakişininemeklerinivemallarınıortak bir amaca erişmek üzere birleştirmeyi üstlendikleri sözleşmedir. Bir or-taklık,kanunladüzenlenmişortaklıklarınayırtediciniteliklerinitaşımıyorsa,adiortaklıksayılacaktır. Herortak,para,alacakveyabaşkabirmalyadaemekolarak,ortaklığabirkatılımpayıkoymaklayükümlüdür. Sözleşmedeaksikararlaştırılmamışsakatılımpayları,ortaklığınamacınınge-rektirdiğiönemveniteliktevebirbirineeşitolmakzorundadır. Ortaklar,niteliğigereğiortaklığaaitolanbütünkazançlarıaralarındapaylaş-maklayükümlüdürler.Sözleşmedeaksikararlaştırılmamışsa,herortağınkazançve zarardaki payı, katılımpayının değerine ve niteliğine bakılmaksızın eşittir.Sözleşmedeortaklarınkazançveyazararakatılımpaylarındanbiribelirlenmiş-sebubelirleme,diğerindekipayıdaifadeeder.Birortağınzararakatılmaksızınyalnızkazancakatılacağınailişkinanlaşma,ancakkatılmapayıolarakyalnızcaemeğinikoymuşolanortakiçingeçerlidir. Ortaklığınkararları,bütünortaklarınoybirliğiylealınır.Sözleşmedekararlarınoyçokluğuylaalınacağıbelirtilmişseçoğunluk,ortaksayısınagörebelirlenir.Yönetim,sözleşmeveyakararlayalnızcabirveyabirdençokortağayadaüçüncübirkişiyebırakılmışolmadıkça,bütünortaklarortaklığıyönetmehakkınasahiptir.Ortaklık,ortaklarıntümüveyabirkaçıtarafındanyönetilmekteise,bunlardanherbiri,diğerlerikatılmaksızınişlemyapabilir;ancakortaklığıyönetmeyeyetkiliolanherortak,tamamlanmasındanönceişlemeitirazetmeksuretiyle,buişleminyapılmasınıengelleyebilir.Ortaklığagenelyetkilibirtemsilciatanmasıveortak-lığınolağandışıişlerininyürütülmesiiçin,bütünortaklarınoybirliğigereklidir.Ancak,gecikmesindesakıncaolanhâllerde,bukonudayöneticiortaklardanherbiriyetkilidir. Ortaklardanbirininortaklıkişleriiçinyaptığıgiderlerdenveyaüstlendiğiborç-lardandolayıdiğerortaklar,onakarşısorumluolurlar;buortağın,yönetimişleriyüzündendoğrudandoğruyauğradığızararlar ileortaklığınyönetimindenkay-naklanantehlikelersonucundadoğanzararları,diğerortaklargidermekleyüküm-lüdürler. Ortaklığaavansolarakparaverenortak,verdiğigündenbaşlamaküzerefaizisteyebilir. Yükümlüolmadığı hâldeortaklık işleri için emek sarf etmişolanbir ortak,hakkaniyetingerektirdiğibirkarşılıködenmesiniisteyebilir. Herortak,ortaklıkişlerindekendiişlerindeolduğuölçüdeçabaveözengöster-mekleyükümlüdür.

104

Herortak, diğerlerinekarşı, kendikusuruylaverdiği zararları, başka işlerdeortaklığasağladığımenfaatlerlemahsupettirmehakkıolmaksızıngidermekleyü-kümlüdür. Ortaklığa,yenibirortakalınması,bütünortaklarınrızasınabağlıdır. Ortaklardanbiri tektaraflıolarakbirüçüncükişiyiortaklıktakipayınaortakederveyapayınıonadevrederse,buüçüncükişiortaksıfatınıkazanamaz. Birortağınfesihbildirimindebulunması,kısıtlanması,iflası,tasfiyedekipayı-nıncebrîicrayoluylaparayaçevrilmesiveyaölmesihâlinde,sözleşmedeortak-lığındiğerortaklarladevamedeceğineilişkinbirhükümvarsa,budurumlardanbirigerçekleştiğinde,oortakveyatemsilcisiyadaölenortağınmirasçısıortaklık-tançıkabilirveyadiğerortaklartarafındanyazılıolarakyapılacakbirbildirimleortaklıktançıkarılabilir. Birortağınortaklıktançıkmasıveyaçıkarılmasıdurumundapayı,diğerortak-larapaylarıoranındakendiliğindengeçer. Diğerortaklar,ortaklıktançıkanveyaçıkarılanortağa,kullanımınıortaklığabıraktığıeşyayıgerivermekleyükümlüolduklarıgibi,kendisiniortaklığınmuac-celborçlarındandoğanmüteselsilsorumluluktankurtararak,ortaksıfatınınsonaerdiği tarihte ortaklık tasfiye edilmiş olsaydı ödenmesi gereken tasfiye payınıödemekleyükümlüdürler.Ortaklığınhenüzmuaccelolmayanborçlarıiçindiğerortaklar,çıkanveyaçıkarılanortağıborçtankurtarmakyerine,kendisinebirgü-venceverebilirler. Çıkanveyaçıkarılanortağın tasfiyepayı,ortaklık sıfatının sonaerdiği tarihitibarıyla,maliişlerdeuzmanbirkişiyehesaplattırılır.Taraflarınuzmankişiüze-rindeanlaşamamalarıdurumundabukişi,hâkimtarafındanatanır.Adiortaklık,aşağıdakidurumlardasonaerer:1.Ortaklıksözleşmesindeöngörülenamacıngerçekleşmesiveyagerçekleşmesi-ninimkânsızdurumagelmesiyle.2.Sözleşmedeortaklığınmirasçılarlasürdürülmesikonusundabirhükümyoksa,ortaklardanbirininölmesiyle.3.Sözleşmedeortaklığındevamedeceğineilişkinbirhükümyoksa,birortağınkısıtlanması,iflasıveyatasfiyedekipayınıncebrîicrayoluylaparayaçevrilme-siyle.4.Bütünortaklarınoybirliğiylekararvermesiyle.5.Ortaklıkiçinkararlaştırılmışolansüreninbitmesiyle.6.Ortaklıksözleşmesindefeshibildirmehakkısaklıtutulmuşveyaortaklıkbelir-sizbirsüreiçinyadaortaklardanbirininömrüboyuncakurulmuşsa,birortağınfesihbildirimindebulunmasıyla.7.Haklısebeplerinbulunmasıhâlinde,herzamanbaşkacakoşularanmaksızın,fesihistemiüzerinemahkemekararıyla.