ارائه یک برنامه بالینی مراقبت معنوی

2

5

تعاریف معنویت

تعاریف معنویت

جهانی پدیده �ک �ی �ت �معنویجهانی تعری�ف چن�د ه�ر اس�ت،

( در 6ندارد که �ی �مشکل .)دارد وجود معنویت ب�ا ارتباط مطالعات، در که �ت �اینسمعنویت از واحدی �ف �تعری

( �(.7،8فراهم نشده است6

در تعریف معنویت، دانشمندان و محققان تعاریف زیادی ارائه نموده اند که به برخی از

:آن ها در ذیل اشاره شده است

( معنویت را به 2009دان و همکاران )معنای جستجوی فرد برای تقدسات، توانایی فرد برای برتری یافتن، سفر زندگی، تمرکز بر معنا و هدف در

زندگی، ارتباط نزدیک با خود، دیگران 8و محیط تعریف می کنند )

( معنویت به 2006از دیدگاه ویالگومزا )عنوان ارتقاء دهنده سالمتی، شاهرگ و شریان اصلی ابعاد دیگر انسان و حائلی برای وقایع روانی، عاطفی و جسمی

مرتبط با بیماری و طریقه ای که انسان بوسیله آن احساسش را از وقایع زندگی

می سازد و هدف هستی خود را در بیماری های تهدید کننده حیات، می یابد؛

(.6توصیف شده است )

و هدف معنا، انرژ�ی، عنوان ب�ه معنوی�ت (.14آگاهی در زندگی آمده است )

ن معنا�معنوی�ت، جس�تجوی مداوم برای یافتژرفای و عمیق درک �ی، �زندگ هدف و نیروهای عالم، �عت �وس �ی، �زندگ ارزش شخصی باورهای نظام و موجود طبیع�ی

(.14است )9

در ی+ک تعری+ف نس+بتا جامع ت+ر و دقیق تر دررویکرد با فرادین++ی معنوی++ت س++نخ به عنوان را معنویت روان شناخت++ی، حساسیت پرورش جه++ت در »تالش++ی موجودات دیگران، خویشتن، ب+ه نس+بت غیرانس+انی و خدا، ی+ا کندوکاوی در جهت آنچ+ه برای انس+ان شدن مورد نیاز است و انسانیت ب+ه رس+یدن برای جس+تجویی

(. 5،14کامل دانسته اند« ) 10

معنوي++ت، بر اس++اس برخ++يتحقيقات، پيش ++++++بيني كننده قوي امي+++++++د و ارتقاءدهنده س+++++المت روان ب+++++ه شمار

Davis 2006; Moss & Dobson)مي رود 2006.)

11

معنوی++ت بر چگونگ++ی تطاب++ق افراد هنگام++یک+ه بیماری حاد، فقدان، غ+م ی+ا تغییر+ی بزرگ در زندگ+ی را تجر+ب+ه م+ی کنن+د تأثی+ر گذار اس+ت و آنه+ا از مناب+ع معنوی برای کم+ک ب+ه تطاب+ق ی+++++++++++ا بر+آورده کر+دن نیازهای معنوی خود

در ای+ن (p.446-447 Potter & Perry, 2009) اس+تفاده م+ی کنن+دمعتق++د اس++ت ک++ه (2010راس++تا پاکیس++کی)

معنوی++ت نق++ش مه+م++ی در زندگ++ی بیماران مبتال ب++ه بیماری های وخی++م و در حال مرگ

بازی می کند. 12

معنویت و مذهب : تفاوت یا شباهت؟

13

:

مورد در موجود بحث های این �ه �ب �ر �منج �ت، �معنوی

شده اس�ت ک�ه معنویت امری ذهنی، مبهم و قطبی شود.

14

انتهای معنویت ب�ه طی�ف، ی�ک نگریسته �ب �مذه �ا �ب مترادف

انتهای در که حال�ی در شده اس�ت فاقد افراد تمام برای دیگ�ر طی�ف کار می رود به نی�ز، خدا ب�ه اعتقاد

(41.)

اخیرا دریافته اند کهمعنویت و مذهب از

(.9یکدیگر متفاوتند )

در واقع معنویت بصورترایج در ارتباط نزدیک و در کنار مذهب قرار می گیرد، اما در حقیقت این دو واژه هم معنای یکدیگر نیستند

(42.)

ت می تواند، در اعتقادات�ه�ر چند معنویاما شود اظهار �ی �مذهب اعمال و و وسیع تر خیل�ی می توان�د معنوی�ت شام�ل ارتباط ب�ا خدا ی�ا ی�ک قدرت برتر )انجمن های جوامع ی�ا خانواده، ب�ا ی�ا

(.35فرهنگی( باشد )

ه التین�از ریش Religarکلم�ه مذه�ب است. �تن �پیوس �م �ه �ه �ب معنای �ه �ب

Spiritualitasمعنوی�ت از ریش�ه التین مفهومی و اس�ت تنف�س معنای ب�ه

تر از مذه�ب دارد و ب�ه طور اولیه وس�یعی�ک رون�د پوی�ا، شخص�ی و تجرب�ی است

(44.) 19

ف اصولی و�ب�ه عنوان ی�ک تعریاس�اسی می توان گف�ت ک�ه دین ی�ا مذه�ب عبارتس�ت از پیکره یا هیئت�ی از ی�ک سلسله اعتقادات و در مورد و عملی نظری مبان�ی آنچ�ه ی�ک جامع�ه ب�ه عنوان الهی

(.48و مقدس تلقی کند )

اعتقادات و اعمال مذهبی سنتیهستند، معنویت جهانی و فردی

است. در حقیقت مذهب مرتبط با فرهنگ و جامعه است و

زیرمجموعه ای از معنویت است.

یت هسته همه مذاهب�گرچه معنواست، هر مذهبی، معنویت را بر

اساس پارامتر های چارچوب �وابسته به علم الهی، با تعریفاعتقادات، تشریفات و اعمال

مذهبی، مفهوم سازی ک�رده است (31.)

مراقبت معنویدر پرستاری

23

نیازهای که اس+ت آ+ن از حاک+ی شواه+د بیماری+ به ابتال زمان در بیماران معنوی

گیرد نمی قرار توج+ه & Delaney) مورد

Barrere 2008 ،) تأمین ک+ه حالیس+ت در ای+ن نیازهای معنوی افراد بس+تری، در سرعت و معنوی ب+ه سالمت دس+تیابی و بهبودی افسردگی و اضطراب کنترل و کاه+ش

اس+ت مه+م ، 1378)ص+فاری فرد بس+یار (. 4-5ص.ص.

24

مراقبت معنوی جزءجدایی ناپذیر

مراقبت پرستاری ,Taylor et al. 2008) است

p.1094.) 25

بدون ش++ک مراقب++ت معنوی قس++متی از

اکثری++ت مدل مراقب++ت ک++ل گراس++ت. بر رویکرد ک+ل نگ+ر تاکی+د های پرس+تاری

م++ی کنند. اگ++ر ای++ن نظ++ر درس++ت باش++د، بنابرای+ن غال+ب الگوهای پرس+تاری مفهوم

بنابراین معنوی++ت را عنوان م++ی دارن++د ،چنین پرس++تاران ک++ه اس++ت اس++اسی مراقبت+ی را در عملکرد بالین+ی خود ارائه

(. 4-5، ص.ص. 1386)کریم اللهی دهند

26

از پرس+تاران خواس+ته م+ی شود ک+ه ب+همفهوم مراقب+ت ک+ل نگ+ر متعه+د باشن+د و اهمی++ت توج++ه ب++ه جنب++ه های جس++می، روان+ی، عاطف+ی، اجتماع+ی و معنوی را بشناس++ند. شواه++د نشان م++ی ده++د ک++ه چهار نیاز اول، شناخت++++++++++ه شده و در مراقب+ت ه+ا نی+ز اجرا می شود، ام+ا حیط+ه مراقب++ت معنوی، حیط++ه ای اس++ت ک++ه

Mc sherry 2006مکررا نادیده گرفته می شود

27

،در بیان انجم+ن پرس+تاران امریک+ااستانداردهای عملکرد بالینی،

بررس+ی بع+د معنوی را مرک+ز ثق+لپرس++++تاری عنوان کرده اس++++ت. بیشت++ر نظری++ه پردازان پرس++تاری در س+ال های اخی+ر مث+ل تراول ب+ی، نیوم++ن و واتس++ن در نوشت++ه های خود ب+ه بع+د معنوی توج+ه کرده ان+د

(Lemmer 2002. ) 28

انجم++++ن تشخی++++ص پرس++++تاری »دیس+++++ترسآمریکای شمال+++++ی

معنوی«را نوع++++++ی تشخی++++++ص پرس+تاری شناخت+ه اس+ت و نظام طبق++ه بندی مداخالت پرس++تاری، »تس+هیل رش+د معنوی« و حمای+ت معنوی را ب+++++++ه عنوان مداخالت

و پرس+تاری طراح+ی کرده استکه اس+ت آورده خود بیانی+ه در

را مراقب+ت معنوی پرس+تاران بای+د نی+++ز برای بیماران خود فراه+++م

(Jain 2001)آورند

29

متحده ایاالت در حاضر درحال امریک+ا ب+ه پرس+تاران دستور داده

ک+ه معنوی شده به مراقب+ت را به خود روزان++ه های فعالی++ت

فعالیت عنوان از خود بخش+ی که کن+د م+ی اضاف+ه و بیفزاین+د

عنوان ب+ه معنوی جنبه مراقب+ت فعالی+ت های پرستاری مهم+ی از

است شده حال (.پذیرفت++ه در اینكه برای غرب در حاض++ر

اعتبار دریاف+ت كنند بیمارس+تانها بیماران ب+ه مراقبت معنوی بای+د

Wensley 2004) ارائه دهند

30

وضعیت مراقبت معنوی در ایران و خارج کشور حال حاضر

(در پایان نام+ه 1386کری+م اله+ی )عنوانخود ب++ا مدل طراحی

مراقب+ت معنوی در پرستاری ایران ب+ه ای+ن مطل+ب اشاره م+ی کن+د ک+ه

ک+ه در حرفه یک+ی از نگران+ی هائ+ی ایرانپرس+++تاری در ب+++ه چش+++م

می خورد ای+++ن اس+++ت ک+++ه ارائ+++ه ناکافی مراقب+ت معنوی ب+ه بیماران

(. 34است )ص

31

( 2001گریزل++++++ی و همکاران ) •معق+د اس+ت پرس+تاران، مراقب+ت معنوی را بس+++یار ضعی+++ف درک کرده ان++++د و در نتیج++++ه اغل++++ب اوقات نیازهای معنوی در مت+++ن مراقب+++ت های س+++المتی، مورد غ+++++++++فلت واق+++++++ع می شود.

پرس+++تارانی ک+++ه مراقب+++ت های معنوی را فراهم و از آن حمایت م++ی کنن++د در اقلی++ت هس++تند و آنهای+ی ک+ه مراقب+ت معنوی ارائ+ه

می دهند آن را ثبت نمی کنند

32

،در ه+ر ص+ورت در پرس+تاریدر ای++++ن مورد ک++++ه توج++++ه بیشتری بای+د ب+ه ابعاد معنوی فرد در مت+++ن مراقب+++ت ه+++ا ص+ورت بگیرد تواف+ق عموم+ی وجود دارد، ه++++ر چن++++د ک++++ه تحقیقات اندک+ی در مورد آ+ن

انجام شده است،

33

ای+ن درحال+ی اس+ت ک+ه در زمین+هارائ+ه مراقب+ت معنوی ب+ه بیماران،

ک+ه مزم+ن بی+ش از هم+ه بیماران ب+ه دلی+ل شرای+ط خاص بیماری و مزم++ن بودن بیماریشان گرای++ش فراوان ب++++ه س++++مت موضوعات معنوی و مذهب+ی پیدا م+ی کنن+د، در درج++ه نخس++ت اهمی++ت قرار

(. Wensley 2004) می گیرند34

مطالع�ه پیشرف�ت حرف�ه پرستاری در طول •تاری�خ نشانگ�ر میراث�ی معنوی، غن�ی وعمیق )مراقبت جانب�ه هم�ه پرس�تاری در اس�ت. برای نه تنها را پرس�تار مراقب�ت نگ�ر(، ک�ل نیز مددج�و روح برای بلک�ه ذه�ن و جس�م نیازهای برآورده ساختن فراه�م می س�ازد. معنوی بیمار موج�ب کاه�ش رنج وی شده و )روانی( ذهن�ی و جس�می بهبودی موج�ب

(.2،3می گردد )35

پرس�تاران بیماران را ب�ه عنوان ی�ک ک�ل می بینند: •مدل این از اس�تفاده ب�ا روح. ذه�ن، جس�م، فرد سالمت بر مثبت�ی تأثی�ر معنوی�ت کل نگ�ر، را بدن ذهن و را ذه�ن روح، زیرا می گذارد، بنابرای�ن معنوی�ت ب�ه زندگی فرد کنترل می کن�د،

( �د �می کن هنگامی که 8، 7، 6، 5، 4نفوذ .)بپذیری�م در مراقب�ت پرس�تاری ب�ه ص�ورت کل نگر ب�ه بیمار توج�ه نمایی�م، توجهات معنوی نمی تواند

(.9مورد غفلت قرار گیرد ) 36

پرس�تاران ارائ�ه مراقب�ت ک�ل نگ�ر، ارزش معنویت •را دریافت�ه و فهمیده ان�د ک�ه چطور سالمت معنوی بیمارانشان را بررس�ی نماین�د و قادرن�د تشخیص و نموده مشخص را آ�ن ب�ه مربوط پرس�تاری برای را پرستاری و مداخالت تنظی�م را اهداف این کنند. فراه�م س�المت معنوی ب�ه دس�تیابی معنوی نیازهای می توانند تجرب�ه ب�ا پرس�تاران بیمارانشان را ب�ه راحت�ی فراه�م نماین�د، بطوریکه می توان ادع�ا کرد معنوی�ت و مراقب�ت پرستاری در اص�طالح تعامالت پرستار و بیمار تنیده شده

(.10است )

37

تحقیقات در ده�ه اخی�ر قویا حاک�ی از آ�ن اس�ت که •توج�ه ب�ه نیروهای معنوی ، ب�ه عنوان نیازی ک�ه به مورد می بخشد نشاط و نیرو آرام�ش، بیماران

(. 1توجه نظریه پردازان پرستاری بوده است )

به • ت�ا نیروه�ا ای�ن بخش�ی اث�ر معتقدن�د، آن ه�ا بهبودی اصالح، �ه �مای �د �می توان �ه �ک �ت �آنجاسبیماری و افزای�ش توان شخص�یتی در رواب�ط بین

(،2فردی گردد )38

لذا مناب�ع معنوي براي بيماران، مناب�ع سازگاري •مهم�ي هس�تند ک�ه در طول فرايند بيماري مورد با �ع �مناب �ن �اي مي گيرند. قرار �تفاده �اسسازگاري خود، زندگ�ي از فرد رضايت مندي

اضطراب کاهش و درد کاه�ش از مرگ بهت�ر، (. 5، 4، 3ارتباط دارند. )

در • معنا یافت�ن ک�ه داده ان�د نشان مطالعات و جسمی س�المت ب�ا مثبت�ی ارتباط زندگ�ی روان�ی دارد و معن�ا در زندگ�ی اث�ر خنثی کننده ای

(.6در مقابل استرس دارد )39

نتیج�ه رس�یده اند ک�ه بسیاری از • ای�ن ب�ه مناب�ع مختل�ف تئوری ه�ا و مدل های پرس�تاری، بس�یار ک�م ب�ه معنویت و پردازان تئوری چند ه�ر پرداخته ان�د، معنوی مراقب�ت نیازهای معنوی اینکه افراد مفهوم مراقب�ت کل نگ�ر و

(.7دارند را پذیرفته اند )

شواهدی ک�ه از مناب�ع بدس�ت می آی�د، اذعان می دارند •پرستاری در معنوی مراقب�ت و معنوی�ت مفاهی�م ک�ه مفاهیم ای�ن چراک�ه هس�تند؛ تکامل�ی مرحل�ه در هنوز هنوز در حال طبق�ه بندی و رده بندی شدن می باشند

(8.) 40

به منظور اعمال مراقبت معنوی سه فعالیت .کلیدی باید توسط پرستار انجام شود

ب�ا بیمار بودن در هنگام تجرب�ه درد، رن�ج یا - 1سایر مشکالت یا نیازها

- گوش دادن ب�ه نگران�ی و احساسات بیمار 2 یا افس�ردگی تنهای�ی، خش�م، ترس، مث�ل اندوه ک�ه می توانن�د دس�تیابی ب�ه سالمت را

به تأخیر اندازد 41

فیزیکی، 3 • طور ب�ه ه�م بیمار کردن لم�س -عاطف�ی و ه�م معنوی ت�ا آن ها را از ارتباط شان ب�ا س�ایر، خانواده و خدا مطمئ�ن سازد. همراه است. بهداشت�ی قل�ب مراقب�ت بیمار، ب�ا بودن توانای�ی گوش دادن ه�م ی�ک هن�ر اس�ت و ه�م یک مهارت آموختن�ی و نیاز دارد ک�ه پرس�تار به طور کام�ل ب�ه مددج�و ب�ا گوش ه�ا و چشم ه�ا و ذهنی باز ب�ه بیمار توج�ه کند. لم�س مهربان و همدالنه و از روی عش�ق شای�د مهم تری�ن بع�د از مراقبت

(.23معنوی پرستاری باشد )42

مداخالت پرستاری از پیش تعیین شده جهت :رسیدگی پرستاری شامل

انجام تسهیل فعال، دادن گوش حضور، �س، �لم معنوی حمایت نمودن فراه�م و مذهب�ی تشریفات می باشد. نتایج مورد انتظار شامل احساسات مثبت به ص�ورت کالم�ی توس�ط بیمار ی�ا شرکت در فعالیت های

(. 24معنوی و... می باشد )

در معنوی، مراقبت از گوناگون�ی روش های چن�د ه�ر است، گرفت�ه قرار بح�ث مورد پرس�تاری مقاالت این �ازی �مفهوم س برای مقاالت، �ن �ای از �یاری �بس

( مراجع�ه می کنند پرس�تاری فراین�د ب�ه ، 24مراقب�ت، 25.)

43

مهارت های مورد نیاز برای تأمین مراقبت معنوی

مهارت های ارتباط بین فردی•گوش دادن با توجه•ارتباطات غیر کالمی•گسترش اعتماد•حساسیت•صداقت•خود آگاهی•تشریک مساعی•نیازهای مذهبی•(26شناخت محدودیت های خود )•

44

ساختار مراقبت معنوی

شام+ل موارد زی+ر اس+ت ک+ه از رساله دکتری خان+م کری+م الله+ی با عنوان در معنوی مراقبت مدل طراح+ی

( بدست آمده است:1386ایران )

محیط اجزاء مراقب+ت معنوی معنوی- )بیمار-پرس�تار-منابع معنوی(

معنوی مراقب+ت موانع موان+ع پرس�تار- ب�ه مربوط )موان�ع مربوط به بیمار- موانع مربوط به محیط(

45

معنوی نیازهای باید معنوی مراقب+ت در بیماران بررس+ی شده و توس+ط مراقبین رف+ع گردد. رف+ع ای+ن نیازه+ا منج+ر ب+ه رفع دیس+ترس معنوی م+ی گردد ک+ه در نهایت به بیماران برای را معنوی س++المتی

ارمغان می آورد.دیسترس ایجاد برای مختلف++ی مناب++ع اهم ک+ه دارد وجود بیماران در معنوی در شدن بستری و بیماری خود آ+ن،

بیمارستان می باشد.46

شامل • معنوی �ت ��مراقب نمودهای انجام حین در �ه �ک �ت �اس �ی �تظاهراتسایر و پرس�تار توس�ط معنوی مراقب�ت که کرد مشاهده توان �ی �م �ن �مراقبیباشد م�ی دادن گوش همدردی، شام�ل این اجزا در جدول زیر آورده شده است.

47

:اجزاء مراقبت معنوی

نیاز معنوی

سالمتی معنوی

منابع دیسترس معنوی

نمودهای مراقبت معنوی

48

:موانع مراقبت معنویتواند • م�ی ک�ه دارد وجود موانع�ی معنوی مراقب�ت انجام برای

مربوط به خود بیمار- پرستار یا محیط باشد:

49

احساس روزمرگیاحساس نتوانستنانتظار باال از بیمار

پرستار مبتدیخستگی پرستار

خودآگاهیعدم آگاهی

عدم تاملعدم قدرت پرستار

نا امیدی پرستارناتوانی جسمی پرستار

موانع مربوط به پرستار

موانع مربوط به بیمارموانع مربوط به محیط

:الگوی مراقبت معنوی در بیمارانخدا به عنوان

شفا دهنده اصلی

بیماران به عنوان واسط�ه فیض

پرستار به عنوان وسیله

50

محیط معنوی

:اجزای الگوی مراقبت معنوی

تسهیل عبادت

حمای

ت معنوی

51

کمک به معنا یابی

آموزش

مرافبت سالمت معنوی

معنوی

ساختار مراقبت معنوی در بیماران بستری

52

ساختار مراقبت معنوی

موانع مراقبت معنوی

موانع مربوط به بیمار

موانع مربوط به پرستار

موانع مربوط به محیط

ارکان مراقبت معنوی

محیط معنوی پرستار

بیمار منابع معنوی

اجزا مراقبت معنوی

نیازهای معنوی

منابع دیسترس معنوی

نمودهای مراقبت معنوی

برنامه مراقبت معنو�یقرار دادن امکانات عبادت در اختیار بیمار)مهر و جانماز، چادر نماز برای بیماران زن، قرآن ، مفاتیح، کتاب ارتباط با خدا، تسبیح و سه

دست لباس یکبار مصرفخواندن دعای توسل، روخوانی قرآن کریم به همراه بیمار بر بالین

بیمارحضور روحانی بر با لین بیمار )شامل پاسخ به سواالت بیمار، صحبت

پیرامون فلسفه گرفتاری ها، اجر اخروی تحمل سختی ها، راه های رهایی از مصائب با تکیه بر آیات و روایات( و دعا برای بیمار

حمایت از مناسک مذهبی

حضور بر بالین بیمار با رویکرد حمایتی:دادن اطمینان به بیمار مبنی بر محرمانه ماندن تمامی صحبت ها در نزد

پژوهش گرتشویق بیمار به بیان احساسات، نیازها و نگرانی های بیمار و گوش

دادن به تمامی این موارد از طریق ارتباط کالمی و غیر کالمی با بیمارتوضیح مشروح مراحل درمانی ، مراقبتی و پاسخ به سواالت بیمار در

مورد بیماری و روند درمانپاسخ به ابهامات بیمار پیرامون عوارض ناشی از بیماری و رفع نگرانی

های موجود در این زمینهگرفتن دست بیمار در زمان صحبت کردن با وی

لمس بیمار با یک رویکرد حمایتیگوش دادن فعال

پذیرش بیمار بدون پیش داوری دلداری دادن و امید بخشیدن

تشویق بیمار به بیان احساسات خود )از طریق نوشتن- نقاشی کردن(

حضور حمایتگرانه

فراهم نمودن امکان حضوریکی از اعضای خانواده بر بالین بیمار به مدت یک ساعت

استفاده از سیستم های حمایتی

کاربردهای معنویت در پرستاری تاری مهم�درک جنب�ه معنوی س�المتی انس�انی برای پرس

اس�ت، زیرا پرس�تاری ی�ک رشت�ه عملکردی اس�ت ک�ه به مسائل انسانی توجه دارد.

پرستاران برای معنوی مراقب�ت کردن فراه�م اگرچ�ه مه�م اس�ت، تحقیقات پیشنهاد م�ی کن�د ک�ه پرس�تاران با مواجه مراقب�ت ای�ن کردن فراه�م برای زیادی موان�ع آموزش فقدان ناکافی، علم�ی آمادگ�ی مانن�د هس�تند ضم�ن خدم�ت، وق�ت و پرس�نل ناکافی و فقدان خلوت

برای مشاوره بیماران.

54

ن دیدگاه که�همچنی�ن بس�یاری از پرس�تاران ب�ا ایمراقب�ت معنوی ی�ک موضوع معنوی اس�ت و بهتر عملی بیمارس�تان روحانیان بوس�یله ک�ه اس�ت گردد مراقب�ت معنوی را پش�ت گوش م�ی اندازند

(. 2001)نارایانازومی و اونز ه آمادگی�بس�یاری از پرس�تاران تص�ور م�ی کنن�د ک

فراه�م کردن مراقب�ت معنوی را ندارند. بنابراین به مربوط �ی �آموزش ماجولهای �ت �اس الزم در معنوی مراقبت و معنوی رش�د معنوی�ت،

برنامه ریزی پرستاری ارائه شود.

د در برنامه های�بای رش�د معنوی دانشجویان پرس�تاری درس�ی فعل�ی پرس�تاری وجود داشت�ه باش�د، همانطور که داشت. وجود نایتینگل پرس�تاری آموزش�ی مدل در میتواند معنوی مراقب�ت کردن فراه�م برای توانای�ی آموخت�ه شود و در تکام�ل نق�ش حرف�ه ای پرستاری جای

گیرد. م کننده مراقبت�ب�ه عنوان فراه اینک�ه پرس�تاران برای

نیازهای از معنوی درنظ�ر گرفت�ه شون�د الزم اس�ت که معنوی مداخالت و معنوی مراقبت بیماران، معنوی

(. 1998مناسب آگاه�ی داشت�ه باشن�د)م�ک شری و دراپر 56

57

مطالعات ما در زمینه ارائه مراقبت معنو�ی

Effect of a spiritual care program on levels of anxiety in patients with

leukemiaABSTRACT Background: Leukemia is the most common and fatal cancer

among young adults. Among all malignancies, it has the greatest effects on emotional and mental aspects of the patients. While 25-33% of patients with non-hematological malignancies suffer from anxiety disorder, some studies have reported the rate among patients with leukemia as high as 50%. Anxiety can negatively affect other important characteristics and parameters in patients with cancer. Furthermore, cancer increases the patients’ spiritual needs. Therefore, spirituality has a significant role in adapting to leukemia and coping with its consequent mental disorders such as anxiety. This study was hence performed to determine the effects of a spiritual care program on anxiety of patients with leukemia.

Iranian Journal of Nursing & Midwifery Research

Methods: This randomized clinical trial was conducted in Sayyed-Al-Shohada Hospital affiliated to Isfahan University of Medical Sciences )Isfahan, Iran( in 2012. Sixty four adult patients with leukemia were randomly divided into the experiment and control groups. The spiritual care program including supportive presence and support for religious rituals was implemented for 3 days. Anxiety subscale from the 42-item depression, anxiety and stress scale was completed before and after the intervention for both groups. Data was analyzed using descriptive and inferential statistical methods )Chi-square, paired and independent t-tests( in SPSS18.

Iranian Journal of Nursing & Midwifery Research

Results: There was no significant difference between the two groups before the intervention. However, after the intervention, mean score of anxiety were significantly lower in the experiment group than in the control group )P < 0.01(. There was also a significant difference in the scores of the experiment group before and after the intervention )P < 0.01(. Such a difference was absent in the control group.

Conclusions: Our spiritual care program could successfully decrease anxiety levels in patients with leukemia. Therefore, in cases of refractory diseases such as cancer, nurses have to apply a holistic care approach with emphasis on spiritual care.

Key words: Anxiety, Iran, leukemia, nursing, spirituality

Iranian Journal of Nursing & Midwifery Research

بررسی تأثیر مراقبت معنوی بر سالمت معنوی بیماران ایسکمیک قلبی بستری در بخش مراقبت های ویژه قلب بیمارستان

1389الزهراء)س( در سال

مهین معینی، طاهره مومنی، حجت اله یوسفی، حیدرعلی عابدی نویسندگان: زمینه و هدف:

به بیماران مبتال ب�ه بیماری های قلبی عروق�ی بویژ�ه در افراد بس�تر�ی در بخ�ش مراقبت های ویژ�ه، س�المت معنوی دلی�ل بحران بیماری مورد تهدی�د قرار می گیرد. بنابرای�ن ضروری اس�ت ک�ه مراقبت معنوی بر�ای آن ها انجام شود. ایس�کمیک قلبی بس�تری در بخ�ش بیماران بر س�المت معنوی برنام�ه مراقبت معنوی تأثی�ر تعیی�ن ای�ن مطالع�ه هدف

مراقبت های ویژه بیمارستان الزهراء)س( می باشد. روش کار:

بیمار ایس�کمیک قلبی بس�تری در بخش 64 ای�ن مطالع�ه، ی�ک کارآزمای�ی بالین�ی تص�ادفی شده یک س�وکور می باشد. مراقبت های ویژ�ه ب�ه ص�ورت تص�ادفی در دو گروه آزمون و کنترل قرار گرفتن�د برنام�ه مراقبت� معنوی ک�ه شامل

روز انجام 3 حضور حمایت گرایان�ه، حمای�ت از تشریفات مذهب�ی بیمار و اس�تفاده از س�یستم های حمایتی بود به مدتپذیرف�ت و پرس�شنامه س�المت معنوی قب�ل و بع�د از انجام مداخل�ه در ه�ر دو گروه تکمیل گردید. از نرم افزار آماری

اس پی اس اس و آزمون های کای اسکوئر، تی مستقل و تی زوج جهت تجزیه و تحلیل اطالعات استفاده شد نتایج:

=(. میانگین 84/0P میانگی�ن نمره س�المت معنوی قب�ل از انج�ام مداخل�ه در دو گروه تفاوت معنی داری نداش�ت)، در گروه آزمون قب�ل و بعد p>001/0و میانگی�ن نمره کل�ی س�المت معنوی باp=001/0بعد وجودی س�المت معنوی با

از انجام مداخل�ه تفاوت معنی داری داشت. ول�ی در میانگی�ن بع�د مذهب�ی س�المت معنوی در گروه آزمون قب�ل و بعد از تفاوت معنی داری مشاهده نگردید.p= 17/0انجام مداخله با

با بعد وجودی س�المت معنوی میانگی�ن نمره 01/0pبا نمره کل�ی سالمت معنوی = در گروه 01/0p= و میانگ�ی�ن آزمون و کنترل بع�د از انجام مداخل�ه تفاوت معنی داری داشت. ول�ی در میانگی�ن بعد مذهب�ی سالمت معنوی در دو

=(.25/0pگروه بعد از انجام مداخله تفاوت معنی داری مشاهده نگردید) بحث و نتیجه گیری:

بعد وجودی را در ایسکمیک قلبی بیماران برنام�ه مراقبت معنوی، س�المت معنوی ک�ه نتای�ج مطالع�ه نشان داد س�المت معنوی و س�المت معنوی کل�ی ارتقاء داد و پرس�تاران می توانن�د جه�ت ارتقاء س�المت معنوی بیماران از برنامه

مراقبت معنوی استفاده نمایند.

61

62

منابع

،مرتضی کامل مطهری، هجدهم، انسان چاپ صدرا، انتشارات ،1377.  ،فاطمه حیدری، حمید، ( آسایش، ( سجادیه صحیفه در ع سجاد امام دعاهای بر تأکید با شناختی مداخالت در معنوی رویکرد یک عنوان به دعا از گرگان، استفاده بویه مامایی و پرستاری دانشکده علمی مجله ،

شماره چهارم، ص 1387، 2دوره ،55-50.  حجرات مبارکه سوره کریم، آیات قرآن ،29 -28.  ،منیر مظاهری، مسعود، درمانی فالحی خشکناب، معنویت و معنوی مراقبت تهران، معنویت، اول، چاپ توانبخشی، و بهزیستی علوم دانشگاه انتشارات ،1387.  ،سعید آیباغی اصفهانی، عباس، نرگسیان، محمد صادق، تهران ضیائی، دانشگاه کارکنان توانمندسازی در معنوی رهبری دوره نقش دولتی، مدیریت نشریه شماره 1، ص 1387، 1، ،86-67. 

Villagomeza, LR, Mending Broken Hearts, the Role of Spirituality in Cardiac Illness:a Research Synthesis,1991-2004, Holistic Nursing Practice, Volume 20, Issue 4, 2006, pp:169-185.

  Brady, MJ, Peterman, AH, Fitchett, G, A Case for Including Spirituality in Quality of Life Measurment in Oncology, Psycho-Oncology Volume 8, 1999, pp:417-428.   Dunn, L, Handley, MC, Dunkin, JW, The Provision of Spiritual Care by Maternal- Infant Unit, Journal of Holistic Nursing, Volume 27, Issue1, 2009, pp:19-28.   Goodall, MA, The Evaluation Of Spiritual Care in a Dementia Care Setting, dementia, Volume 8, Issue 12, 2009, pp:167-183.

  ،اسماعیل اک�بری، مهدی، موس�وی، علیرضا، ظهیرالدی�ن، محبوب�ه، داستانی، محم�د، گلزاری، راحل�ه، سرطان فالح، به مبتال زنان در روان سالمت و امید ارتقای بر گروهی شیوه ب+ه معنوی مداخله +ی بخش+ی اثر

شماره پستان پنجم، دوره رفتار، و اندیشه ص 1390، 19، ،79-65 .  ،محمود نجفی، عیسی، جعفری، فرامرز، سهرابی، غالمرضا، دانشجویان دهشیری، میان در معنوی بهزیستی مقیاس روانسنجی خصوصیات ( بررسی ( دوره ، س الزهراء دانشگاه شناختی روان مطالعات مجله ،4 ،

ص 1387، 3شماره ،144-129. 

Narayansamy, A, The Impact of Empirical Studies of Spirituality and Culture on Nurse Education, Journal of Clinical Nursing, Volume 15, Issue 7, 2006, pp: 840–851.   O'Brien, ME, Spirituality in Nursing Standing on Holy Ground, Jones and Bartilett Publishers, Third Edition, Massachusetts, 2008.  

،عباس علی رستگار، علی اکبر، کارکنان فرهنگی، معنویت بر مبتنی انگیزشی مدل تدوین و شماره ارائه سیزدهم، سال دانشور، ص 1385، 20، ،24-1. 

Newlin, k, Knafl, k, Melkus, G, African American spirituality: A concept analysis, Adv nur sci, Volume 25, Issue 2, 2002, pp: 57–70.   Krebs, W, The spiritual aspect of caring: An integral part of health and healing, Gastroenterology nursing, Volume 26, Issue 5, 2003, pp: 212–214.   Bauman, L S, Englert, R A, Comparison of three views of spirituality in oncology nursing , Nursing science quarterly, Volume 16, Issue 1, 2003, pp: 52–59.   Nolan, P, Crawford, P, Towards a rhetoric of spirituality in mental health care, Journal of Advanced Nursing, Volume 26, 1997, pp: 289–294.    Kennedy, JE, Anne, MA, Rosenberg, BS, Changes in Spirituality and Well being in a Retreat Program for Cardiac Patients, Alternative Therapies in Health and Medicine,

Volume 8, Issue 4, 2002, PP: 64-73 

63

Dealeman, TP, Kuckelman, A, Frey, BB, Spirituality and Well-Being: an Exploraty Study of the Patient Prespective, Social Science& Medicine Volume 53, Issue 11, 2001, pp:1503-1511.

  Garland, ShN, Carlson, LE, Cook, S, Lansdell, L, Speca, M, A non- Randomized Comparision of Mindfulness- Based Stress Reduction and

Healing Artts Programs for Fecilitating Post- Traumatic Growgh and Spirituality in Cancer Outpatients, Support Care Cancer, Issue 15, 2007, pp: 949-961.

  Bekelman, DB, DY, SM, Becker, DM, Wittstein, IS, Hendricks, DE, Yamashita, TE, et al, Spiritual wellbeing and Depression in Patients with Heart

Failure, journal of general internal medicine, Volume 22, Issue 4, 2007, pp:470-477.   Como, JM, Spiritual Practice: A Literature Review Related to Spiritual Health and Health Outcomes , Holistic Nursing Practice, Volume 21, Issue

5, 2007, p:224-236.   Breitbart, W, Rosenfeld, B, Christopher, G, Pessin, H, Poppito, Sh, Nelson, Ch, et all, Meaning-Centered Group Psychotherapy for Patients with

Advaced Cancer: a Pilot Randomized Controlled Trial, Psycho-Oncology,Volume 19, 2010, pp:21-28.   Como, JM, Spiritual Practice: A Literature Review Related to Spiritual Health and Health Outcomes , Holistic Nursing Practice, Volume 21, Issue

5, 2007, p:224-236.   Shirley, R, Incorporating Spirituality in to Home Care at the End of Life, J Home Health Care Nurse, Volume 26, Issue 3, 2008, pp:158-163.  

،پروین معنوی صمدی، دوره هوش الزهراء، دانشگاه روانشناسی و تربیتی علوم دانشکده تربیتی نوین اندیشه های شماره 2، ص 1385، 4و3، ،114 -99.  ،منیره انوش�ه، فضل ال�ه، احمدی، معص�ومه، پاک، مس�لک : همت�ی دياب+ت ب+ه مبتال نوجوان دختران ديدگاه از كيف+ي مطالع+ه ي+ك زندگ+ي كيفي+ت و معنوي جلد اعتقادات كوم�ش، ،12 ،

ص 1389، 38پياپی 2شماره ،152-144.  ،احمد ایزدی، فریده، یغمایی، عبدالله، مارکانی، : خرمی درسی برنامه ریزی برای چالشی پرستاری در معنوی مراقبت و معنویت - آموزش پرستاری دانشکده پژوهشی علمی نشریه ،

دوره بهشتی، شهید دانشگاه مامایی شماره 20و ص 1389، 68، ،49-41.  ،محمدرضا محمدي، مسعود، غالمعلي لواساني، باقر، بناب، دانشجويان غباري معنوي تجربيات مقياس دوره ساخت روانشناسي، مجله شماره 9، ص 1384، 3، ،278-261 .  ،منصوره ایران، کریم اللهی، پرستاری در معنوی مراقبت مدل )طراحی تخصصی دکتری درجه دریافت جهت پایانی سال( PHDرساله در اصفهان، 1386پرستاری پزشکی علوم دانشگاه ،

مامایی، و پرستاری .1386دانشکده

64

  Melanie, MCE, Spiritual Nursing Care: State of the Art, Holistic Nursing Practice, Volume 19, Issue 4 , 2005, pp:161-168.   Puchalski, ChM, Beverly, L, Mary, H, Tamara, R, Interdisciplinary Spiritual Care for Seriously Ill and Dying Patients: A Colaborative Model ,

Cancer Journal: Volume 12 ,Issue 5 ,2006, pp: 398-416.   Wall, RJ, Engelberg, RA, Gries, CJ, Galva, B, curtis, R, Spiritual Care of Families in the Intensive Care Unit, Critical Care Medicine, 2007, Volume 35,

Issue 4, pp:1084-1090.   Pesut, B, Sawatzky, R, To Describe or Prescribe: assumptions Underlying a Prescriptive Nursing Process Approach to Spiritual Care , Nursing

Inguiry, Volume 13, Issue 2, 2008, pp:127-134.   Puchalski, ChM, Spirituality and End-of-Life Care: A Time for Listening and Caring, Journal of Palliative Medicine, Volume 5, Issue 2, 2002,

pp:289-294.  

،ندا ارجمند، محم�د، زاده، کیوان مس�عود، لواسانی، تهران غالمعل�ی شهر پرستاران در شغلی رضایت و سازمانی تعهد شغلی، استرس سوم، مدیریت، دوره معاص�ر، شناسی روان ،ص 1387، 2شماره ،73-61.

  ،سپیده چالش ها امیدواری، و مفاهیم معنوی؛ اول، سالمت شماره اول، سال قرآنی، رشته ای میان پژوهش های تخصصی فصلنامه ص 1387، ،17-8. 

Taylor, C, Lillis, C, Lemone, P, Lynn, P, Fundamentals of Nursing, LWW, Lippincott Williams& Wilkins, Sixth Edition, 2008.   Berman, A, Snyder, SJ, Kozier, B, Erb, GL, Fundamental of Nursing, Eight Edition, Pearson Education, 2008.  

،زهره ونکی، فضل الله، احمدی، حسین، ایران حبیب زاده، پرستاران ای حرفه عملکرد در شماره اخالقیات سوم، دوره پزشکی، تاریخ و اخالق مجله ص 1389، 5، ،36-26. 

Smith, J, McSherry, W, Spirituality and child development: a concept analysis, Journal of Advanced Nursing, Volume 45, 2004, pp: 307-315.   Carpener, K, Girvin, L, Kitner, W, Spirituality: A Dimention of Holistic Critical Care Nursing, Dimensions of Critical Care Nursing, Volume 27, Issue

1, 2008, pp: 16-20. 

Brady, MJ, Peterman, AH, Fitchett, G, A Case for Including Spirituality in Quality of Life Measurment in Oncology, Psycho-Oncology Volume 8, 1999, pp:417-428.

 

65

Mueller, PS, Plevak, DJ, Rummans, TA, Religious involvement, spirituality, and medicine: Implications for clinical practice, Mayo Clinic Proceedings, Volume 76, 2001, pp: 1225-1235.

  Mytko, JJ, Knight, S J, Body, mind and spirit: towards the integration of religiosity and spirituality in cancer quality of life research , Psycho-

Oncology, Volume 8, Issue 5, 1999, pp: 439–450.   Shirley, R, Incorporating Spirituality in to Home Care at the End of Life, J Home Health Care Nurse, Volume 26, Issue 3, 2008, pp:158-163.   Hollywell, C, Walker, J, Private Prayer as a Suitable Intervention for Hospitalised Patients: a Critical Review of the Literature , Journal of

Clinical Nursing, Volume 18, 2008, pp:637-651.  

،ک�فران فرد، اص+فهان ص�فاری پزشک+ی علوم دانشگاه ب+ه وابس+ته بیمارس+تان های در بس+تری بیماران ب+ه مذهب+ی مراقبت های ارائ+ه موان+ع ارشد بررس+ی کارشناس�ی پایان نام�ه ،مامایی، 1378پرستاری و پرستاری دانشکده اصفهان پزشکی علوم دانشگاه ،1378.

  Datta, NU, Nandan, D, Importance of Spiritual Health in Puplic Health Systems of India, Health and Population, Perspectives and Issues, Volume

31, Issue 3, 2008, pp:204-208.   Koenig, HG, Spirituality, Wellness, and Quality of Life, Sexuality, Reproduction& Menopause, Volume2, Issue2, 2004, pp:76-82.   Cotton, S, Larkin, E, Hoopes, A, Cromer, BA, Rosenthal, SL, The impact of adolescent spirituality on depressive symptoms and health risk

behaviors, Journal of Adolescent Health, Volume 36, 2005, pp: 529 -529.  

،ر�بورلیوتی : دوگاس، پرس+تاری بر جام+ع نگرش+ی بیمار از مراقب+ت نیک اص+ول ویرای�ش س�یما، انبوه�ی، زهری ناهی�د، خزای�ی، زیب�ا، برزآبادی فراهان�ی، فروزان، شوریده، زاده آت�ش ترجم�ه ،تهران، اول، چاپ گلبان، انتشارات مالحت، .1382روان،

  ،سعید حاجی آقاجانی، شیدا، امیدی، احمد علی، نوقابی، )اسدی روان بهداشت پرستاری؛ اول، (1روان چاپ تهران، بشری، انتشارات ،1384.  ،احمد علی اسدی نوقابی، سعید، )حاجی آقاجانی، روان بهداشت پرستاری؛ اول، (1روان چاپ تهران، بشری، انتشارات ،1378 .  ،سعید واقعی، محسن، ) کوشان، روان بهداشت پرستاری؛ اول، (1روان چاپ تهران، رفیع، اندیشه انتشارات ،1383.  ،محمد جواد قرآن رودگر، در گرایی شماره معنویت چهارم، سال اسالمی، علوم پژوهشی علمی فصلنامه ،14 ،1388. 

Talor, L, Lemon, L, Fundamentals of Nursing the Art and Science of Nursing Care, Seven Edition, Lippincott Williams& Wilkins, London, 2011.

66

  Watson, J, Art, care, spirituality and humanidity. In: Farmer, E(ed)Exploring the spiritual

dimensionof care, Quaty Books, Lancaster, 1996.   Berman, A, Snyder, SJ, Kozier, B, Erb, GL, Fundamental of Nursing, Eight Edition, Pearson Education, 2008.  

،زهره ونکی، فضل الله، احمدی، حسین، ایران حبیب زاده، پرستا+ران ای حرفه عملکرد در پزشکی، اخالقیات تاریخ و اخالق مجله ،شماره سوم، ص 1389، 5دوره ،36-26.

  Adolphs, R, Tranel, D, Damasio, AR, Dissociable neural system for recognizing emotions. Brain and

Cognition, Brain and Cognition,Volume 52, Issue 1, 2003,pp:61- 69.   Dowling, E, Structural relations among spirituality, religiosity, and thriving in adolescence, Applied

Developmental Sciences, Volume 8, Issue 1, 2004, pp: 7- 16. 

،محمد جواد قرآن رودگر، در گرایی شماره معنویت چهارم، سال اسالمی، علوم پژوهشی علمی فصلنامه ،14 ،1388. 

Krebs, W, The spiritual aspect of caring: An integral part of health and healing, Gastroenterology nursing, Volume 26, Issue 5, 2003, pp: 212–214.

  Grdeau, D, whitly, Lesperance, F, Kirmayer, LJ, Spirituality Reconfiguration of Self after a Myocardial

Infarection, Influence of Culture and Place, Health& Place, Volume 16, 2010, pp:853-860.   Pesut, B, Sawatzky, R, To Describe or Prescribe: assumptions Underlying a Prescriptive Nursing

Process Approach to Spiritual Care, Nursing Inguiry, Volume 13, Issue 2, 2008, pp:127-134.   67

،نصرآبادی نیکبخت محمدرضا، در موقری، بستری سالمندان در معنوی توانبخشی مراقبت های ارائه کیفیت بررسیتهران پزشکی علوم دانشگاه بیمارستان های روانی دوم، بخش های شماره دوم، سال پایش، فصلنامه ص 1382، ،126-

121. 

Eugene, B, Ross, L, Fagerburge, I, Commentary, Religion, Spirituality and Mental Health, The Journal of Nervous and Mental Disease, Volume 10, 2002, pp:697-704.

  Tatsumura, Y, Maskarinec, G, Shumay, DM, Kakai, H, Religious and spiritual resources, Alternative

Therapies in Health and Medicine, Volume 9, 2003, pp: 64-71. 

Krebs, W, The spiritual aspect of caring: An integral part of health and healing, Gastroenterology nursing, Volume 26, Issue 5, 2003, pp: 212–214.

  ،احمد ایزدی، فریده، یغمایی، عبدالله، مارکانی، : خرمی برای چالشی پرستاری در معنوی مراقبت و معنویت آموزش

درسی ریزی دوره برنامه بهشتی، شهید دانشگاه مامایی و پرستاری دانشکده پژوهشی علمی نشریه شماره 20، ،68 ،1389 ،.41-49ص

  Meraviglia, M, Effects of Spirituality in Breast Cancer Survivors, Oncology Nursing Forum-

Volume 33, Issue 1, 2006, pp:1-6.   Melanie, MCE, Spiritual Nursing Care: State of the Art, Holistic Nursing Practice, Volume 19, Issue

4 , 2005, pp:161-168.   Mcsherry, W, Making Sense of Spring in Nursing Practice: An Interactive Approach, UK: Churchill

Livingstone, 2000.   Riege, LS, Mason, CH, BC, MA, Preston, K, Spiritual Care: Practical Guidelines for rehabilitation

nurses, Rehabilitation Nursing, Volume 31, Issue 6, 2006, pp:249.  

 

،عبدالنبی شیخ �حاج انسان عراقی روح و نفس حقیقت شناخت در ایمان بنیاد روح تهران، اول، چاپ ،نوراالصفیاء، فرهنگی و علمی ص 1382پژوهش های ،8.

  ،وینسنت نورمن درمانی پیل یاسمین، مثبت ، انتشارات تهران دوم، چاپ توراندخت، تمدن، ترجمه ،1376 ،

.212ص 

Krebs, W, The spiritual aspect of caring: An integral part of health and healing, Gastroenterology nursing, Volume 26, Issue 5, 2003, pp: 212–214.

  Cavendish, R, Konecny, L, Mitzeliotis, C, Russo, D, Spiritual care activities of nurses

using nursing interventions classification (NIC) labels, International Journal of Nursing Terminologies and classifications, Volume 14, 2003, pp:111-120.

،سپیده چالش ها امیدواری، و مفاهیم معنوی؛ رشته ای سالمت میان پژوهش های تخصصی فصلنامه ،

اول، شماره اول، سال ص 1387قرآنی، ،17-8. 

Mueller, PS, Plevak, DJ, Rummans, TA, Religious involvement, spirituality, and medicine: Implications for clinical practice, Mayo Clinic Proceedings, Volume 76, 2001, pp: 1225-1235.

  ،فاطمه حسینی، نعیمه، فاطمی، سید محبوبه، سرطان رضایی، به مبتال بيماران در معنوي سالمت

درماني شيمي ) تحت ) دوره ، حيات تهران پزشكي علوم دانشگاه مامايي و پرستاري دانشكده مجله ،14 ،ص 1387، 4و 3شماره ،39-33.