Zeybeklik Tarihi

Sercan Güloğlu

Moleküler Biyoloji ve Genetik

30.10.2013

• Zeybek nedir?

• Zeybeklik Tarihi

• Zeybek olmak

• Zeybek Yaşam Biçimi

• Zeybek oyunları ve müziği

Zeybek, Seğmen, Efe

• Seğmen:

Genel olarak Ankara ve çevre yörelerdeki zeybeklere verilen isimdir. Orta Asya’dan, Malazgirt savaşından sonra göç eden o zamanın muhafız birlikleridir.

Devletlerde hükümdar boşlukları olduğunda müdahale ederler, ve hükümdar getirirlerdi.

Bu yüzdendir ki Kurtuluş Savaşı sırasında Atatürk’ü binlerce atlı ve yaya ile Dikmen sırtlarında karşılayarak savaşın sonuna kadar yanında olmuşlardır.

Osmanlı Devleti’nin kurucusu olan Osman Gazi’yi de seğmenlerin devlet kurmaya ikna ettiği iddia edilmektedir.

• Zeybek:

Zeybekler ise daha çok Akdeniz ve Ege yörelerinde meydana çıkan, kendine özgü töreleri, giysileri, rütbeleri ve oyunları olan yasa dışı silahlı bir kurumdur.

Bir meslek örgütü, bir dostluk, yiğitlik kuruluşu, belki de yerel bir güvenlik gücü.

Efe ise zeybeklerin başındaki lider kişidir.

Kızan

Zeybek

Efe

Zeybeklik özellikle son 100-200 yıl içerisinde gündeme gelmiştir. Zamanın Osmanlı yönetiminin uyguladığı sert politikalar ve ağaların hüküm sürdüğü, güçlünün istediğinden haraç, yemek ve kadın aldığı dönemde bu adaletsizliğe karşı çıkan bir isyan niteliğindedir.

Bu zor zamanlarda efeler meydana çıkmış ve etrafına topladığı zeybeklerle halka acı çektiren bu kişilerden hesap sormuşlardır. Bu tavırları ve halka ettikleri yardımlarla herkesin sevdiği, saydığı kişiler olmuşlardır. Bazı efelerin 200 kişiye varan çetesinin olduğu bilinmektedir. Kurtuluş savaşı sırasında çoğu efe egede milli kuvayi komutanı olmuştur. Ve kuvvetlerin sayısı 2000-20,000 e kadar çıkmıştır. (Yörük Ali Efe, Demirci Mehmet Efe gibi).

Zeybek olmak

12-13 yaşlarında bir erkek zeybek olmak için efeye haber yollar, efe o genci tanıyanlara sorar eğer genci isterse delikanlı çağırılır zor bir sınavdan geçirilir ve bir törenle ‘kızan’ statüsünde çetenin üyesi olurdu. Yaşı ilerledikçe ‘zeybek’ olur belki de ilerde ‘efe’ bile olabilirdi. Ama efe olmak çok zorlu bir yoldu ki çoğu efenin sadece efe olduğu için gurur yapması gerektiği ve bu yüzden öldüğü bilinmektedir. Efe aynı zamanda çetenin en bilgilisi idi. Çetedeki her olaydan haberi olurdu ve hepsiyle bizzat ilgilenirdi.

Zeybek Yaşam Biçimi

Zeybekler, kızanlar efesinin sözünden çıkmazlardı. Dağlarda yaşarlardı. Köye kolay kolay inmezlerdi. Ancak kötü bir çete baskını veya efenin tanıdığı birinin veya bir çete üyesinin evliliği üzerine köye inilirdi. Bir efenin düğüne katılması çok önemli bir şeydi. Hem düğün sırasında çevrenin güvenliğini sağlar hem de evlenen çiftlere çeşitli hediyeler ve parayla geçinecekleri koşulları sağlardı.

Halk bir efenin yakın bir yerlerde olduğunu öğrendiğinde dağa gelir yemek, ekmek gibi şeyler getirirdi.

Çete parayı halka zulüm eden ağalarda alır gereği kadarını kendine alıp gerisini köy halkına dağıtırdı.

Yörük Ali Efe

Yörük Ali 19 yaşına geldiğinde, Aydın dağlarında dolaşan Alanyalı Molla Ahmet Efe’nin grubuna katılmak istedi. Ağır bir sınavdan geçirilerek gruba alındı. Alanyalı Molla Ahmet Efe’nin Bozdoğan Kavaklıdere baskınında ölmesi üzerine Yörük Ali, Efe olarak grubun başına geçti. Dört yıldan fazla dağlarda dolaşan Yörük Ali Efe, bu süre içinde daima ezilenin mağdur edilenin, güçsüzün yanında oldu. Haklı olarak halk tarafından sevildi, itibar ve destek gördü.

Batı ve Güney Anadolu’da düzenli, bilinçli, ve milli şuurla işgalcilere yapılan ilk baskın. Bu önemli başarı halka ümit ve cesaret vermiş, düşmanın yurttan kovulabileceğine olan inancını arttırmıştır.

Düzenli orduda, Milli Aydın Cephesi Komutanı

Müzik ve Oyun

Efelerin ve zeybeklerin bu yaşamları daha sonra ozanlar tarafından kaleme alınmış ve bir çok zeybek türküsü yakılmıştır.

Bu türküler genelde efelerin herhangi bir köyü kurtarmak için yaptığı baskınları veya efelerin ölümlerinin ardından kızanlar tarafından yakılan ağıtlardır.

Yörük Ali türküsü

İnce Memed türküsü

Çökertme( Halilim)

• Oyunlar ise çoğu zaman türküler gibi yine efeler öldükten sonra onlara yazılan türkülere derlenen oyunlardır.

• Kerimoğlu Zeybeği (Kerimoğlu Eyüp).

• Çakal Çökerten Zeybeği.

• Bozdoğan Serenler Zeybeği.

• Tekeler Köyü Zeybeği.

• Zeybek oyunlarının ana figürü kartaldır.

• Zeybek Yemini

Kaynakça

• http://www.zeybekoloji.com/zeybek-kulturu/efelerimiz-t3851.html

• http://www.zeybekoloji.com/zeybekler/zeybek-nedir-t4185.html

• http://www.seymen.net/seymenler.html