Çukurova Ünİversİtesİ fen bİlİmlerİ enstİtÜsÜ yÜksek...

ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

YÜKSEK LİSANS TEZİ Esma KARTAL BALCALI TURP ÇEŞİDİNİN VERİM VE YUMRU KALİTESİ ÜZERİNE TOHUM MİKTARI İLE EKİM YÖNTEMİNİN ETKİLERİ BAHÇE BİTKİLERİ ANABİLİM DALI ADANA, 2007

ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ

FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

BALCALI TURP ÇEŞİDİNİN VERİM VE YUMRU KALİTESİ ÜZERİNE TOHUM MİKTARI İLE EKİM YÖNTEMİNİN ETKİLERİ

Esma KARTAL

YÜKSEK LİSANS TEZİ

BAHÇE BİTKİLERİ ANABİLİM DALI

Bu Tez / /2007 Tarihinde Aşağıdaki Jüri Üyeleri Tarafından Oybirliği İle Kabul Edilmiştir.

İmza............………...

Prof.Dr. Nebahat SARI

DANIŞMAN

İmza............………...

Prof. Dr. Kazım ABAK

ÜYE

İmza............………....................

Prof. Dr. A. Yıldız PAKYÜREK

ÜYE

Bu Tez Enstitümüz Bahçe Bitkileri Anabilim Dalında Hazırlanmıştır. Kod No:

Prof. Dr. Aziz ERTUNÇ

Enstitü Müdürü İmza ve Mühür

Bu Çalışma Ç. Ü. Rektörlüğü Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi Tarafından Desteklenmiştir. Proje No: ZF 2006 YL 70 Not: Bu tezde kullanılan özgün ve başka kaynaktan yapılan bildirişlerin, çizelge, şekil ve fotoğrafların kaynak gösterilmeden kullanımı, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunundaki hükümlere tabidir.

I

ÖZ

YÜKSEK LİSANS TEZİ

BALCALI TURP ÇEŞİDİNİN VERİM VE YUMRU KALİTESİ ÜZERİNE TOHUM MİKTARI İLE EKİM YÖNTEMİNİN ETKİLERİ

Esma KARTAL

ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

BAHÇE BİTKİLERİ ANABİLİM DALI

Danışman : Prof. Dr. Nebahat SARI Yıl : 2007, Sayfa : 70

Jüri : Prof. Dr. Nebahat SARI Prof. Dr. Kazım ABAK

Prof. Dr. A. Yıldız PAKYÜREK

Bu çalışma, Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü

deneme alanında yürütülmüştür. Denemede Balcalı turp çeşidi kullanılmıştır. Çalışmada, 5 farklı tohum miktarı (250, 500, 750, 1000 ve 1250 g/da), 2 ekim yöntemi (sıra ve serpme) ile 2 farklı yetiştirme yeri (sedde ve düz) kullanılmıştır. Denemede tohumların çıkış süreleri, yaprak sayısı, yaprak ağırlığı, yumru ağırlığı, toplam bitki (biyomas) ağırlığı, yumru çapı, yumru yüksekliği, yumru yükseklik /çap indeksi, yaprak ağırlığı oranı, yumru sayısı, yumru yoğunluğu, toplam verim, yumruda çatlama ve kök oluşum oranı, SÇKM ve C vitamini miktarı üzerine uygulamaların etkileri araştırılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre, toplam verim açısından uygulamalar arasında önemli bir farklılık bulunmamakla birlikte, sıraya ekimlerde 250, 500 ve 750 g/da tohum miktarı ile, serpme ekimlerde ise 1000 ve 1250 g/da tohum miktarları ile en yüksek verim elde edilmiştir. Yumru ağırlığı, çapı ve yüksekliği gibi yumru irilik parametreleri üzerine ekim sıklığı önemli etkide bulunmuş ve ekim sıklığı arttıkça yumru iriliği azalmıştır. Benzer olarak sıraya ekimlerde serpmeye göre yumrular daha küçük kalmıştır.

Sonuç olarak; Akdeniz Bölgesinde turp yetiştiriciliği için 750 g/da tohum miktarı ve sıra şeklinde ekim tavsiye edilebilir. Seddeye ekimlerde de düze ekime göre yumru/yaprak indeksi daha yüksek bulunduğu için sedde şeklinde yetiştirme yeri önerilebilir. Anahtar Kelimeler: Tohum miktarı, Ekim yeri, Ekim şekli, Verim ve Yumru Özellikleri, C vitamini

II

ABSTRACT

MSc. THESIS

THE EFFECTS of SEED AMOUNT and SOWING METHODS on THE YIELD and ROOT QUALITY Of “BALCALI” RADISH VARIETY

Esma KARTAL

DEPARTMENT OF HORTICULTURE INSTITUTE OF NATURAL AND APPLIED SCIENCES

UNIVERSITY OF ÇUKUROVA

Supervisor : Prof. Dr. Nebahat SARI Year : 2007, Pages: 70 Jury : Prof. Dr. Nebahat SARI Prof. Dr. Kazım ABAK Prof. Dr. A. Yıldız PAKYÜREK

This study was carried out in experimental and research area of the Çukurova University, Faculty of Agriculture Department of Horticulture. Radish cultivar “Balcalı” was used as plant material. Five different seed amounts (2.5, 5.0, 7.5, 10.0 and 12.5 kg/ha), 2 sowing methods (row and spit down) and two different cultivation places (ridges and flat) were detected in this experiment. First emergence time of the seeds, leaf number, leaf weight, root weight, total plant (biomass) weight, diameter of the root, height of the root, root height/diameter index, the rate of the leaf weight root number, density of the root, total yield, the rate of root cracking and farming, total soluble solids and the effect of the applications on the amount of vitamin C were investigated in this study.

According to results, there were no significant differences on yield regarding to applications, but, the highest yield was obtained from 2.5, 5.0 and 7.5 kg/ha seed amounts in row sowing and from 10.0 and 12.5 kg/ha seed amounts in spit sowings. The root size parameters; like root weight, root diameter and root height were significantly effected by sowing density and the root size was decreased due to the increase of sowing density. Likewise; in row sowing the roots were smaller than in spit sowings.

As a conclusion; 7.5 kg/ha seed amount and row sowing were recommended for radish cultivation in Mediterranean Region. Seed sowing in ridges can be advised because of the higher root/leaf index than in flat sowing as cultivation place.

Key words: Seed amount, Sowing place, Sowing method, Yield, Root Parameters, Vitamin C.

III

TEŞEKKÜR

Yüksek Lisans öğrenimim boyunca tezimin planlanması, yürütülmesi ve

sonuçların değerlendirilmesi sırasında yardımlarını esirgemeyen danışman hocam

Sayın Prof. Dr. Nebahat SARI’ya sonsuz saygı ve teşekkürlerimi sunarım.

Toprak analizlerim sırasında yardımlarını esirgemeyen sayın Prof. Dr. Zülküf

KAYA’ya, C vitamini analizim sırasında gösterdiği yakın ilgileri için sayın hocam

Prof. Dr. Ömür DÜNDAR ve Arş. Gör. Okan ÖZKAYA’ya sonsuz saygı ve

teşekkürlerimi sunarım.

Tezimin her aşamasında yardımlarını esirgemeyen Arş. Gör. İlknur SOLMAZ

ve Arş. Gör. Hatıra TAŞKIN’a teşekkür ederim.

Arazi ve laboratuvar çalışmalarım sırasında bana yardımcı olan arkadaşlarım

Biyolog Ceren ÜNEK, Ziraat Mühendisi Onur KILLI’ya, Ziraat Mühendisi Serkan

KASAPOĞLU ve daha ismini sayamadığım birçok arkadaşıma teşekkür ederim.

Bu projeyi finansal olarak destekleyen Çukurova Üniversitesi Rektörlüğü’ne

(Bilimsel Araştırmalar Projeleri Birimine) ve anket çalışmasındaki yardımlarından

dolayı Kadirli İlçe Tarım Müdürlüğü’ne teşekkür ederim.

Son olarak da yaşamım boyunca gösterdikleri sabır ve maddi-manevi

fedakarlıklarından dolayı sevgili aileme teşekkürü bir borç bilirim.

Esma KARTAL

IV

İÇİNDEKİLER SAYFA

ÖZ ……………………………………………………………………………. I

ABSTRACT ….………………………………………………………………. II

TEŞEKKÜR ….………………………………………………………………. III

İÇİNDEKİLER ….……………………………………………………………. IV

ÇİZELGELER DİZİNİ ……………………………………………………….. VI

ŞEKİLLER DİZİNİ …………………………………………………………... VIII

KISALTMALAR ……………………………………………………………... IX

1. GİRİŞ ……………………………………………………………………..... 1

2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR …………………………………………………. 6

3. MATERYAL VE METOT ………………………………………………… 14

3.1. Materyal ……………………………………….……………………... 15

3.2. Metot …………………………………….………………………… 16

3.2.1. Ön Çalışmalar ……………………………….……………... 16

3.2.1.1. Anket Çalışmaları …………………………….……… 16

3.2.1.2. Çimlendirme Testleri ...………………………….…… 17

3.2.1.3. Toprak Analizleri ……………..……………………... 18

3.2.2. Tarla Çalışmaları …………………………………………... 20

3.2.2.1. Toprak Hazırlığı …………………………………....… 20

3.2.2.2. Tohum Ekimi ……….……………………………..... 20

3.2.2.3. Bakım İşlemleri ………………………………...…… 21

3.2.3. Turplarda Çıkış, Bitkisel Gözlemler, Hasat, Verim ve Kalite

Analizleri ……………………..………………………….…

23

3.2.3.1. Çıkış Süresi (gün)….……..…………………..…….… 23

3.2.3.2. Yaprak Sayısı (adet/bitki)..………………………..….. 23

3.2.3.3. Yaprak Ağırlığı (kg/m2)……………………………… 24

3.2.3.4. Toplam Verim (kg/m2)……………………………….. 24

3.2.3.5. Verimin Kalite Sınıflarına Dağılımı (Biyomas; kg/m2). 24

3.2.3.6. Toplam Bitki Ağırlığı ………………………………... 26

3.2.3.7. Yumru Kalite Özellikleri …………………………….. 26

V

3.2.4. Sonuçların Değerlendirilmesi…………………………..…….. 33

4. ARAŞTIRMA BULGULARI VE TARTIŞMA ......................................... 34

4.1. Araştırma Bulguları …………………………………………………. 34

4.1.1. Tohumların Çıkış Süresi (gün) Bulguları …………………... 34

4.1.2. Yaprak Sayısı (adet/bitki) Bulguları …………………………… 35

4.1.3. Yaprak Ağırlığı (kg/m2) Bulguları …………………………….. 35

4.1.4. Toplam Verim (kg/m2) Bulguları ………………….................... 36

4.1.5. Verimin Kalite Sınıflarına Dağılımı Bulguları ………………… 39

4.1.6. Yumru Kalite Özellikleri Bulguları ……………………………. 42

4.1.6.1. Yumru Ağırlığı (g) Bulguları ..………………………. 42

4.1.6.2. Yumru Yoğunluğu (g/cm3) Bulguları ……………… 43

4.1.6.3. Yumru Çapı (mm) Bulguları ……………………….... 44

4.1.6.4. Yumru Yüksekliği (mm) Bulguları ………………… 46

4.1.6.5. Yumru Yükseklik/Çap İndeksi Bulguları ……………. 47

4.1.6.6. Yumru Sayısı (adet/m2) Bulguları …………............... 48

4.1.6.7. Yumru Oranı (%) Bulguları ……………………….… 49

4.1.6.8. Yaprak Oranı (%) Bulguları ………………………… 49

4.1.6.9. Yumru /Yaprak İndeksi Bulguları …………………. 50

4.1.6.10. Yumruda Çatlama Oranı (%) Bulguları ..…………… 51

4.1.6.11. Yumruda Kök Oluşumu Oranı (%) Bulguları ……. 54

4.1.6.12. Toplam Bitki Ağırlığı (Biyomas; kg/m2) Bulguları.. 55

4.1.6.13. SÇKM (%) Bulguları …………………………….. 57

4.1.6.14. C Vitamini (L-Askorbik Asit) İçeriği (mg/100ml)

Bulguları …………………………………………… 58

4.2. Tartışma ……………………………………………………………... 60

5. SONUÇ VE ÖNERİLER ………………………………………………… 63

KAYNAKLAR ................................................................................................ 66

ÖZGEÇMİŞ …………………………………………………………………. 70

VI

ÇİZELGELER DİZİNİ SAYFA

Çizelge 1.1. Türkiye’de turp üretiminin yıllara göre dağılımı ve üretim

miktarları (Anonim, 2006) ….………………………………….

2

Çizelge 1.2. Turp üretim alanı ve üretim miktarının bölgelere göre dağılımı

(Günay, 2005 b) ……………………………………………….

2

Çizelge 1.3. Ülkemizde illere göre turp üretim miktarları (ton)…………….. 3

Çizelge 3.1. Bölgemizde bazı turp üreticileri ile yapılan anket sonuçları …... 16

Çizelge 3.2. Toprak tekstür sonuçları ………………………………………. 18

Çizelge 3.3. Deneme alanının toprak analiz sonuçları …………….………… 19

Çizelge 4.1. Hasat dönemindeki turp bitkisinin yaprak sayıları ile ilgili

sonuçlar (adet/bitki) ……………………………………………

35

Çizelge 4.2. Ekim yeri x ekim şekli uygulamalarının toplam verime etkisi ile

ilgili sonuçlar (kg/m2) …………………………………………..

38

Çizelge 4.3. Ekim şekli x tohum miktarı uygulamalarının toplam verim etkisi

iile ilgili sonuçlar (kg/m2)……………………………...…………

38

Çizelge 4.4. TSE standartlarına göre <40 mm, 40-60 mm, 60-80 mm, 80-

100 mm ve >100 mm olarak sınıflandırılan turp yumru

sayılarının oranları (%) ………………………………………

39

Çizelge 4.5. Yumru yoğunluğuna ilişkin sonuçlar (g/cm3) …………………. 44

Çizelge 4.6. Yumru çapına ilişkin sonuçlar (mm) ………………………….. 45

Çizelge 4.7. Ekim şekli x tohum miktarı uygulamalarının turp yumru çapına

etkisi ile ilgili sonuçlar (mm) …………………………………..

46

Çizelge 4.8. Yumru yüksekliğine ilişkin sonuçlar (mm) ……………………. 47

Çizelge 4.9. Yumru yükseklik /çap indeksine ilişkin sonuçlar ……………… 47

Çizelge 4.10. Yumru sayısına ilişkin sonuçlar (adet/m2)…………………….. 48

Çizelge 4.11. Yumru oranlarına ilişkin sonuçlar (%) ………………………… 49

Çizelge 4.12. Yaprak oranlarına ilişkin sonuçlar (%) ……………...…………. 50

Çizelge 4.13. Yumru/yaprak indeksi ile ilgili sonuçlar ………………………. 51

Çizelge 4.14. Turp yumrularında çatlama oranı ile ilgili sonuçlar (%)..……... 52

Çizelge 4.15. Ekim yeri x ekim şekli uygulamalarının yumruda çatlama

VII

oranına etkisi ile ilgili sonuçlar (%) …………………………... 52

Çizelge 4.16. Ekim şekli x tohum miktarı uygulamalarının yumruda çatlama

oranına etkisi ile ilgili sonuçlar (%) ……………………………

53

Çizelge 4.17. Ekim yeri x ekim şekli x tohum miktarı uygulamalarının

yumruda çatlama oranına etkisi ile ilgili sonuçlar (%) …………

54

Çizelge 4.18. Toplam bitki ağırlığı sonuçları (kg/m2) ……………………… 56

Çizelge 4.19. Ekim yeri x ekim şekli uygulamalarının toplam bitki ağırlığına

etkisi ile ilgili sonuçlar (kg/m2)…………………………………………………

56

Çizelge 4.20. Ekim şekli x tohum miktarı uygulamalarının toplam bitki

ağırlığına etkisi ile ilgili sonuçlar (kg/m2) ……………………...

57

Çizelge 4.21. Turp yumrularında suda çözünebilir kuru madde miktarı (%) … 57

Çizelge 4.22. Turp yumru usaresindeki C vitamini miktarı (mg/100 ml) ……. 58

Çizelge 4.23. Ekim şekli x tohum miktarı uygulamalarının turp yumrusunda

bulunan C vitamini miktarına etkisi ile ilgili sonuçlar (mg/100

ml) ………………………………………………………………

59

VIII

ŞEKİLLER DİZİNİ SAYFA

Şekil 3.1 Balcalı turp çeşidine çimlendirme testi uygulanması; a)

Tohumların çimlendirmeye alınması, b) Çimlenmiş tohumlar …..

18

Şekil 3.2. Deneme alanının toprağının analiz edilmesi; a) Alınan toprak

örneği, b) Analizlerin yapılması …………..……………………..

19

Şekil 3.3. Tohum ekimine hazırlanmış parselden görünüm ………………... 20

Şekil 3.4. Prodenya’ya karşı ilaçlama uygulaması ………………………… 21

Şekil 3.5. (a) Sıraya ekim şekli, (b) Serpme ekim şekli ……………………. 22

Şekil 3.6. Deneme alanında turp gelişimi …………………………………... 22

Şekil 3.7. Turp bitkilerinde hasat işlemi ……………………………………. 23

Şekil 3.8. Hasat edilen turp yumruları ve elde edilen yapraklar ……………. 24

Şekil 3.9. Turp yumrularının hasattan sonra yıkanması ………………......... 25

Şekil 3.10. 500 g tohum miktarı ve serpme ekim yapılmış ekim yeri düze

olan parselden alınan turp yumruları (a) ile ekim yeri olarak

sedde üzerinde yapılan uygulamadan elde edilen turp yumruları

(b) ………………………………………………………………... 26

Şekil 3.11. Turp yumru yoğunluğunun hacim esasına göre ölçülmesi ………. 27

Şekil 3.12. Turp yumrusunda çap ve yükseklik ölçümünün yapılması …..….. 27

Şekil 3.13. Hasat edilen turp yumruları .…………………………………….. 28

Şekil 3.14. Turp yumrusunda bulunan SÇKM içeriğinin ölçülmesi. ………… 29

Şekil 3.15. Turp yumrularında C vitamini analizi aşamaları ………………… 32

Şekil 4.1. Tohumların çıkış süreleri (gün) ………………………….…..….. 34

Şekil 4.2. Birim alandan elde edilen yaprak miktarı (kg/m2) ………………. 36

Şekil 4.3. Toplam verime ilişkin sonuçlar (kg/m2) …...…………………….. 37

Şekil 4.4. Turp yumrularının TSE standartlarına göre sınıflandırılması (a)

En büyük, (b) Büyük, (c) Orta, (d) Küçük ve (e) En küçük çapta

olan grup, (f) Tüm gruplardan genel görüntü ……………………. 40

Şekil 4.5. Yumru ağırlığına ilişkin sonuçlar (g) ….………………………... 42

Şekil 4.6. Tohum miktarına göre yumru iriliğinin değişimi ………..……… 43

Şekil 4.7. Turp yumrusunda kök oluşum oranı (%) ………………………… 55

IX

KISALTMALAR

% : Yüzde oC : Santigrad derece

cm : Santimetre

da : Dekar

g : Gram ha : Hektar

kg : Kilogram

l : Litre

mg : Miligram mm : Milimetre

ml : Mililitre

SÇKM : Suda Çözünebilir Kuru Madde

1. GİRİŞ Esma KARTAL

1

1. GİRİŞ

Cruciferae familyası içinde Brassica cinsi ile turpların bulunduğu Raphanus

cinsi, birbirinin yakın akrabasıdır. Bazı yazarlar zaman zaman bu iki cinsi bir araya

getirmeyi düşünmüştür (Hayek, 1951).

Turp, ülkemiz insanının beslenmesinde önemli bir yeri olan, çiğ olarak yenen

ve yemeklerde iştah açan bir sebzedir. Turbun kuru madde miktarı oldukça farklılık

gösterir. Bu farklılık çeşitlere göre değiştiği gibi, yetişme zamanı, yetişme yeri gibi

yetişme koşullarından da kaynaklanabilir. Turp, genellikle % 5–10 arasında kuru

madde içermektedir. Buna göre 100 g taze turpta % 90–95 su, % 5–10 kuru madde,

% 0.1-0.3 yağ, % 0.6-0.8 protein ve % 4.4-6.8 karbonhidrat bulunmaktadır. Şeker

oranı bazı çeşitlerde % 3–4’e kadar çıkabilmektedir. Ayrıca 100 g turpta 30 IU A

vitamini, 0.05-0.06 mg B1 vitamini, 0.02-0.04 mg B2 vitamini, 0.1-0.4 mg Niacin,

17-20 mg C vitamini, 0 mg folik asit, 30-50 mg Ca, 196 mg magnezyum, 63.5 mg

sodyum, 20 mg fosfor, 10 mg potasyum, 0.15 mg manganez, 0.68 mg çinko

bulunduğu ve kalori değerinin 14-32 g olduğu belirtilmektedir (Günay, 2005a;

Ficci, 2007).

Turpun, beslenme yanında insan sağlığı açısından büyük önemi vardır. Turp,

mide ve bağırsakları çalıştırıp sindirimi kolaylaştırır. Yenildiği zaman içi ısıtıcı

özelliği vardır. Öksürük şuruplarının çoğunun içine beyaz turp suyu ilave edilir.

Ayrıca mesane hastalıkları, romatizma, damar sertliği, migren, diş etlerini

güçlendirme, cinsel gücü arttırma amaçlarıyla turp yıllardan beri kullanılmaktadır

(Günay, 2005a).

Devlet İstatistik Enstitüsü verilerine göre Türkiye’de toplam 6 101 hektar

alanda turp üretimi yapılmaktadır (Günay, 2005b). Ülkemizde toplam 170 000 ton

turp üretimi yapılmakta ve bunun 18 000 tonunu bayır turbu ve 152 000 tonunu

kırmızı turp oluşturmaktadır (Çizelge 1.1).


2

Çizelge 1.1. Türkiye’de turp üretiminin yıllara göre dağılımı ve üretim miktarları (Anonim, 2006)

Turp çeşitleri 2001 2002 2003 2004 2005

Turp (Bayır) 23 000 20 000 20 000 20 500 18 000

Turp (Kırmızı) 145 000 155 000 153 000 150 000 152 000

Toplam 168 000 175 000 173 000 170 500 170 000

Ülkemizde açıkta yetiştirilen sebzelerin üretim alanları incelendiğinde turpun

vejetasyon süresinin kısalığından dolayı bütün tarımsal bölgelerde yetiştiriciliğinin

yapıldığı anlaşılmaktadır (Çizelge 1.2).

Çizelge 1.2. Turp üretim alanı ve üretim miktarının bölgelere göre dağılımı (Günay, 2005b).

Üretim Alanı

(ha)

Üretim Miktarı

(ton)

BÖLGELER Bayır Turbu

Kırmızı Turp

Toplam

üretim Alanı

(ha) Bayır Turbu

Kırmızı Turp

Toplam

Üretim Miktarı

(ton)

Akdeniz Bölgesi 39 4 375 4 414 565 128 499 129 064

Kuzey Orta Anadolu Bölgesi

232 230 462 3 474 6 550 10 024

Ege Bölgesi 350 205 555 6 472 2 912 9 384

Orta Güney Anadolu 224 241 465 3 603 3 654 7 257

Marmara Bölgesi 217 126 343 3 496 1 444 4 940

Karadeniz Bölgesi 151 25 176 3 329 195 3 524

Orta Doğu Anadolu 45 37 82 687 732 1 419

Güney Doğu Anadolu 12 500 512 165 723 888

Doğu Anadolu Bölgesi 56 28 84 448 291 739


3

Çizelge 1.2’de de gösterildiği gibi ülkemizde ağırlıklı olarak Akdeniz, Ege ve

Orta Anadolu bölgelerinde turp yetiştiriciliği yapılmaktadır ve yetiştirilen turplar,

yaz ve kış aylarında sebze olarak yıl boyu tüketilmektedir.

Ülkemizin hemen her tarafında turp yetiştirmekle birlikte, üretim Akdeniz

bölgesi ile Osmaniye, Ankara, Kahramanmaraş, Hatay, İçel ve Konya gibi illerde

yoğunlaşmıştır (Anonim, 2003). Ülkemizdeki turp üretiminin % 78-80’i

Osmaniye’de gerçekleştirilmektedir.

Çizelge 1.3. Ülkemizde illere göre turp üretim miktarları (ton)

İller Kırmızı Bayır Toplam

Osmaniye 123 000 -- 123 000

Ankara 5 591 254 5 845

K.Maraş 4 965 40 5 005

Hatay 3 610 1 250 4 860

İçel 3 572 10 3 582

Samsun 65 2 707 2 772

Konya 1 537 1 227 2 764

İzmir 1 026 1 283 2 309

Bursa 220 1 690 1 910

Diğer 9 414 11 539 20 953

TÜRKİYE 153 000 20 000 173 000

Turp üretimi; turpun şaşırtmaya hassasiyetinden dolayı, doğrudan tohum

ekimi yöntemi ile yapılmaktadır. Tohumlar çimlendikleri zaman önce bir kazık kök

ve daha sonra da kotiledon yapraklarla beraber hızlı bir hipokotil büyümesi olur. Bir

süre sonra gerçek yapraklar ortaya çıkar. Bu nedenle, turp üretiminde kullanılacak

çeşitler, tohum ekim zamanları ile yetiştirme yöntemleri büyük önem kazanmaktadır.

Örneğin; fındık turplarında yumrunun şekline, tohum ekim derinliğinin ve bitki


4

sıklığının büyük etkisi olmaktadır. Genelde yuvarlak bir çeşidin tohumları derine

atıldıkça şekil yuvarlaktan uzun silindirik veya uzun konik şekle dönüşür. Yuvarlak

tipler bitki sıklığı arttıkça uzun bir görünüş kazanır (Günay, 2005a).

Bitki sıklığı tarımsal faaliyetlerde verim ve kaliteyi doğrudan etkileyen en

önemli faktörlerdendir. Bitkilerde optimum verimin ve kalitenin alınması her türe

özgü bitki sıklıkları ile mümkündür. Örneğin yumrulu sebzelerden turpta (Sirkar ve

ark., 1998; Predein, 1990; Minami ve ark., 1998; Pervez ve ark., 2004), soğanda

(Lamptey, 1976; Pakyürek ve ark., 1994; Duman ve Tuncay, 1996; Mondal ve

Brewster, 1988), havuçta (Taivalmaa ve Talvitie, 1997; Zalatorius ve Zalatoriute

2005) ve pancarda (Zalatorius ve ark., 2005) yapılan bitki sıklığı çalışmalarında en

uygun bitki sıklıkları belirlenmiştir.

Son yıllarda yumrulu sebzelerin yetiştiriciliğinde sedde üzeri ekim yeri tercih

edilmektedir. Yumrulu sebzelerden turpta (Liu ve ark., 1998; Kaushal ve Sharma

2003), havuçta (Taivalmaa ve Talvitie, 1997) ve diğer yumrulu bitkilerde (patates

ve tatlı patates) (Howeler ve ark., 1993) yapılan ekim yeri çalışmalarında en uygun

ekim yeri belirlenmiş ve ekim yeri olarak sedde ekim yeri uygulamalarından daha

fazla verim alındığı bildirilmiştir.

Sebze yetiştiriciliğinde ekim şekli olarak, modern yetiştiricilikte sıraya ekim

şekli kullanılmaktadır. Serpme tohum ekimleri, ekimdeki uygulama kolaylığı

açısından üreticiler tarafından, çoğu tohumla doğrudan ekilen bitki türlerinde tercih

edilmektedir. Bununla birlikte; serpme ekim; tohumların aynı derinliğe düşmemesi,

bitkilerin farklı dönemlerde hasada gelmesi ve ekilen tohumlardan bir kısmının

çimlenerek toprak yüzüne çıkamaması gibi olumsuzluklar da taşımaktadır. Günay

(2005a)’a göre, sıraya ekim şekli, serpme ekim yapılan uygulamalara göre daha

erken çıkışlar sağlamaktadır. Ayrıca, sıraya ekimde serpme ekime göre, yumru

verimi daha fazla olmaktadır (Zalatorius ve Zalatoriute, 2005).

Başlangıçta da değinildiği gibi, turp Çukurova Bölgesi’nin önemli sebze

türlerinden biridir. Kadirli’de turp üreticileri ile ağustos-2006 döneminde yaptığımız

bir anket çalışmasında; Osmaniye ilinde, çoğunlukla Balcalı çeşidinin içinden

geliştirilen kırmızı turp genotipinin kullanıldığı, tohum ekimlerinin ağustos-ekim


5

ayları arasında değişen dönemlerde yapıldığı, dekara 550-850 g tohum kullanıldığı,

tohumların çoğunlukla serpme olarak ekildiği, ancak bazı üreticilerin mibzerle sıraya

da ekim yaptıkları, ekim yeri olarak tamamen düze ekimin yapıldığı ve hiç sedde

kullanılmadığı tespit edilmiştir.

Sunulan tez çalışması ile Çukurova koşullarında turpta verim ve yumru

kalitesi üzerine farklı tohum ekim yöntemleri (sıra ve serpme), farklı yetiştirme

yerleri (sedde ve düz) ile farklı bitki sıklığının (250, 500, 750, 1000, 1250 g/da)

etkilerinin incelenmesi amaçlanmıştır.

2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Esma KARTAL

6

2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR

Yumrulu sebze türlerinde verim ve kalitenin iyileştirilmesine yönelik olarak;

tohum ekim yeri, tohum miktarı ve tohum ekim şekli konusunda yapılan çalışmalar

aşağıda özetlenmiştir.

Joshi ve Patil (1988) tarafından turpun içeriğinde bulunan SÇKM ve

askorbik asid (C vitamini) miktarı üzerine bitki sıklığı, azot ve fosforun etkisi

araştırılmıştır. Araştırıcılar, çalışmalarında Beyaz Japon turp çeşidinde, üç farklı sıra

arası (10, 20 veya 30 cm) ve iki farklı sıra üzeri (5 veya 10 cm) mesafe

kullanmışlardır. Ayrıca, hektara 30, 60 veya 90 kg azot ve hektara 0, 15 veya 30 kg

fosfor uygulamışlardır. Yumrular, tohum ekiminden 60 gün sonra hasat edilmiştir.

Araştırma sonucunda, yumruda SÇKM içeriği en yüksek N ve P dozlarında en

yüksek değeri almış ve yumru askorbik asit içeriği en düşük N ve en yüksek P

oranında en yüksek değere ulaşmıştır.

Predein (1990) tarafından, 1984-87 yıllarında Rusya’nın Cis Oral bölgesinde

baharlık kolza, şalgam kolzası ve hayvan yemi olarak kullanılan turpta 4 farklı ekim

tarihi ve 3 farklı tohum miktarının (3, 5 veya 7 milyon tohum/ha) kışlık çavdar ve

yulaf tanesi karışımından sonra anız ürünü olarak ekimi yapılmıştır. Denemede

fotosentetik potansiyel, net fotosentez üretimi, net yaprak ağırlığı ve taze hayvan

yemi verimi üzerine uygulamaların etkileri araştırılmıştır. Temmuzda ekilen

ürünlerden haziran ve ağustosta yapılan ekimlere göre daha yüksek verim alınmıştır.

Bitki sıklığının artışı ile verim de yükselmiş, bitki sıklığının artışı yaprak ağırlığının

ve dolayısıyla net fotosentetik üretimin azalmasına sebep olmuştur.

Joshi ve Patil (1992), turp verimi üzerine azot, fosfor ve bitki sıklığının

etkilerini 1987-88 yılı kış sezonunda çalışmışlardır. Çalışmada çeşit olarak Beyaz

Japon turbu kullanılmış ve farklı sıra üzeri (5 veya 10 cm) ve sıra arası (10, 20 veya

30 cm) mesafe ile 30, 60 veya 90 kg/ha azot oranı ve 0, 15 veya 30 kg/ha fosfor oranı

faktör olarak kullanılmıştır. Parselde optimum verim sıra arası 10 cm’de, sıra üzeri 5

cm’de ve tohum ekiminden sonra 4. haftada toprak altına ve toprak üstüne her bir

uygulama için 45 kg/ha N olmak üzere 2 uygulama yapılmasıyla elde edilmiştir.


7

Turp verimi ve gelişimi üzerine bitki sıklığının etkisi ile ilgili bir çalışma

1994-96 yıllarında Hindistan’da Batı Bengal Baruipur’da Sirkar ve ark. (1998)

tarafından yapılmıştır. Çalışmada Contai Long turp çeşidi ve m2’ye 12, 24 veya 72

adet bitki sıklığı kullanılmıştır. Turp yumrusunun yumru çapı, taze ağırlık, kuru

ağırlık, yaprak alan oranı, net asimilasyon oranı, indirgen şeker, indirgen olmayan

şekerler ve toplam şeker oranı bitki sıklığı arttıkça azalmış, buna karşılık, yumru

yüksekliği ise bitki sıklığı arttıkça artmıştır.

Minami ve ark. (1998), turp verimi üzerine bitki sıklığının etkisini

araştırmışlardır. Deneme 2 Eylül-10 Ekim tarihleri arasında Brezilya’nın Sao Paulo

şehrinin Piracicaba bölgesinde Early Scarlet Globe turp çeşidinde farklı sıra arası ve

sıra üzeri mesafeler kullanılarak yürütülmüştür. Çalışmada üç farklı sıra arası (15, 20

ve 25 cm) mesafe ile, iki farklı sıra üzeri (5 ve 10 cm) mesafe kullanılmıştır. Bitki

sayısı, yumru ve yaprak verimi, bunun yanısıra yumru/yaprak verimi oranını da

değerlendirilmiştir. Yapılan gözlemlerde sıra arası mesafelerin analiz edilen

değişkenlerin hiç birisine etki etmediği tespit edilmiştir. Diğer bir taraftan, en geniş

sıra üzeri mesafe (10 cm) 5 cm uygulamasıyla kıyaslandığında en fazla yumru verimi

ve yumru/yaprak oranına sahip olmuş, toplam yaprak verimi azalmış ve toplam

yumru verimi ise artmıştır.

Liu ve ark. (1998) tarafından turpun kalitesi ve verimi üzerine sedde

yüksekliği ile bitki sıklığının etkileri araştırılmıştır. Tarla denemelerinde, Japon turpu

kullanılmış, seddeler 10, 15, 20 veya 25 cm yükseklikte hazırlanarak, 0.067 hektara

3000, 3500 veya 4000 bitki sıklığında tohumlar ekilmiştir. Verim, en düşük sedde

yüksekliğinde 3.8 ton/0.067 ha’dan, en yüksek sedde yüksekliğinde 4.9 ton/0.067

ha’a yükselmiştir. En düşük bitki yoğunluğuyla 4.43 ton/0.067 ha, en yüksek bitki

yoğunluğuyla 4.33 ton/0.067 ha verim elde edilmiştir. Yumru yüksekliği ve ortalama

yumru ağırlığı sedde yüksekliğinin artmasıyla artmış ve bitki sıklığının artmasıyla

azalmıştır. Çatlamış yumruların oranı ise sedde yüksekliğinin artmasıyla azalmıştır.

Turbun tohum üretim teknolojinin standardizasyonu ile ilgili bir çalışma

Kaushal ve Sharma (2003) tarafından 2000–2001 yıllarında Hindistan’ın Nauni


8

şehrinde yapılmıştır. Denemede ekim zamanlarının ve ekim yöntemlerinin yumru

üretimi üzerine etkisi araştırılmıştır. Denemelerde 4 farklı ekim zamanı (29 Eylül, 13

Ekim, 28 Ekim ve 12 Kasım) ve 2 farklı ekim yöntemi (sedde ve düze)

uygulanmıştır. Deneme sonuçlarına göre en yüksek bitki yüksekliği, yumru uzunluğu,

yumru ve yaprak ağırlığı, bitki başına yaprak ağırlığı, yumru ağırlığı, parsele verim

ve hektara verim 29 Eylül’de yapılan ekim ve sedde ekim yöntemiyle elde edilmiştir.

En fazla bitki başına yaprak sayısı 28 Ekim’de düze ekim metoduyla elde edilmiştir.

Turp verimi ve gelişimi üzerine bitki sıklığı ve azot seviyelerinin etkisi 2002

yılında Pakistan’ın Faisalabad şehrinde Pervez ve ark. (2004) tarafından

araştırılmıştır. Yapılan çalışmada Forty Days turp çeşidi; 5, 10 veya 15 cm sıra arası

mesafesi ile 0, 100, 150 ve 200 kg/ha üre uygulanarak ekilmiştir. Azot seviyesi ve

bitki sıklığı tohum çimlenmesi üzerine etkili olmamıştır. Maksimum bitki yüksekliği

(83 cm) 10 cm bitki sıklığı ve hektara 200 kg azot uygulaması ile elde edilmiş, bunu

15 cm bitki sıklığı ve hektara 200 kg azot ile yapılan uygulama (71.1 cm) takip

etmiştir. Maksimum yumru uzunluğu (38.4 cm), 5 cm bitki sıklığı ve hektara 200 kg

azot uygulaması ile elde edilmiş, 15 cm bitki sıklığı ve hektara 200 kg azot

uygulaması ile en yüksek yumru çapı (4.5-4.6 cm) kaydedilmiştir. Bitki başına

toplam biyomas 15 cm bitki sıklığı ve hektara 200 kg azot uygulamasıyla en yüksek

değeri almıştır. Maksimum yumru verimi (16.6 kg) 10 cm bitki sıklığı ve hektara 200

kg azot uygulamasıyla elde edilmiştir.

Salerno ve ark. (2004), su kültürü ortamında turp yetiştirmişlerdir.

Denemede 2 farklı bitki sıklığı (720 ve 1368 bitki/m²) kullanılmıştır. Deneme

sonuçlarına göre 720 bitki/m² olan bitki sıklığı ile daha yüksek verim elde edilmiştir.

El-Desuki ve ark. (2005) tarafından Mısır’da 2002- 2003 yıllarında turpun

gelişimi, verimi ve kalitesi üzerine bitki sıklığı ve azot uygulamalarının etkisi

araştırılmıştır. Çalışmada bitki sıklığı olarak 2 sıra arası mesafe (10 ve 20 cm) ve 2

sıra üzeri mesafe (5 veya 10 cm) denenmiştir. Deneme sonuçlarına göre, bitki

sıklığının azalması toplam verimde önemli bir azalmaya neden olmuş, bununla

birlikte dikkati çeker bir şekilde yumru kalitesini arttırmıştır.


9

Sarı ve ark. (2006), Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri

Bölümü tarafından seleksiyon ıslahı ile geliştirilen iki turp genotipinde

(genotiplerden biri bu çalışmanın materyalini oluşturan ve daha sonra tescil ettirilen

Balcalı çeşididir) ağustos ayı ortasından kasım ayı başına kadar ilk yıl beş (15

Ağustos, 1 Eylül, 15 Eylül, 1 Ekim, 15 Ekim), ikinci yıl altı farklı tarihte (13

Ağustos, 31 Ağustos, 15 Eylül, 1 Ekim, 15 Ekim ve 1 Kasım) tohum ekimleri yapmış

ve farklı ekim tarihlerinin verim ve yumru özellikleri üzerine etkilerini

araştırmışlardır. Araştırma sonuçlarına göre; eylül ayı ekimlerinde en yüksek verim

elde edilmiştir. Ağustos ayı ekimlerinde çıkış sorunları tespit edilirken, ekim-kasım

ayları ekimlerinin verim ve yumru özelliklerini olumsuz etkilediği belirlenmiştir.

Turpta bitki sıklığının verim ve yumru iriliği üzerine etkileri Sarı ve ark.

(2007) tarafından araştırılmıştır. Yapılan bu çalışma 1999-2001 yılları arasında

yürütülmüştür. Çalışmada Ç.Ü. Seleksiyon No:2 (Uzun) ve daha sonra Balcalı adıyla

tescil ettirilen Ç.Ü. Seleksiyon No:4 (Yuvarlak) genotipleri kullanılmıştır. Denemede

20, 30, 40 ve 50 cm olmak üzere 4 farklı sıra arası mesafe ve 5, 10 ve 15 cm olmak

üzere 3 farklı sıra üzeri mesafe kullanılmıştır. Denenen sıra arası mesafesi

uygulamalarından genotip ortalaması olarak 30 ve 40 cm’nin 20 cm’e göre, sıra üzeri

mesafelerden ise 10 ve 15 cm’nin 5 cm’e göre daha fazla verimliliğe sahip olduğu

tespit edilmiştir. Sıra arası ve üzeri mesafe genişledikçe yumru ağırlığı, uzunluğu ve

çapı da belirgin olarak artış göstermiştir.

Litvanya’da 2003 ve 2004 yıllarında ekolojik yetiştirilen sebzelerde bitki

üretim esasları ve yetiştirme tekniklerinin etkisi Zalatorius ve ark. (2005) tarafından

araştırılmıştır. Çalışmada havuç (cv. Svalia) ve soğan (cv. Lietuvos Didieji) için 3

farklı tohum miktarı (0.6, 0.8 ve 1.0 mln units/ ha); şeker pancarı (cv. Kamuoliai)

için 3 farklı tohum miktarı (0.3, 0.4 ve 0.5 mln units/ha); lahanada ise çiftlik gübresi

(60 ton/ha), malç ve bitki sıklığı (70 x 40 cm, 70 x 50 cm ve 70 x 60 cm)

kullanılmıştır. Tohum miktarında artışla çimlenen tohum miktarı artmıştır. Alınan

sonuçlara göre en yüksek gözle görülen havuç verimi 1.0 mln units/ha tohum

miktarıyla elde edilmiştir. Pazarlanabilen en yüksek soğan verimi 0.8 mln units/ha

tohum miktarı kullanılarak elde edilmiştir. Pancar için en yüksek verim 0.5 mln


10

units/ha tohum miktarı ile sağlanmıştır (5.1 ton/ha). Lahanada ise en yüksek verim

(39.4 ton/ha) 70x50 cm sıra arası mesafe, çiftlik gübresi uygulaması ve parsellerin

malç ile kaplanması ile elde edilmiştir.

Tropiklerde yumru ve köklü bitkiler için toprak işleme sistemi Howeler ve

ark. (1993) tarafından araştırılmıştır. Yumrulu bitkiler için toprak işleme

uygulamaları üzerine sınırlı bilgi olmasına rağmen, yayınlanan sonuçlar bu toprak

işleme metotlarının özel yumrulu bitkilere, toprak tipine, önceki vejetasyona, bunun

yanı sıra çiftçilerin sosyo-ekonomik koşullarına bağlı olarak geniş ölçüde

değişmektedir. Genel anlamda yumrulu ve köklü bitkiler, toprak sıkışması, yetersiz

havalanma ve eksik drenaja hassastırlar. Bu nedenle toprak işleme ve sedde yapımı

bu olumsuzlukları giderir. Bununla birlikte, bu durum bitki türüne göre de

değişebilir. Sedde üzerine yetiştiricilik yukarıda sayılan olumlu taraflarının ve verim

yüksekliği sağlamasının yanısıra, toprak erozyonunu da azaltır.

Havuç verimi üzerine tohum miktarı, sıra aralığı ve seddenin etkileri ile ilgili

bir çalışma Taivalmaa ve Talvitie (1997) tarafından Finlandiya’da yapılmıştır.

Çalışma sonuçlarına göre havuç için en yüksek verim dar bir sedde üzerine iki çift

sıradan elde edilmiştir. Ekim sisteminin ana yumru ağırlığı üzerine etkisi sedde tipine

bağlı olarak farklı olmuştur. Yumru ağırlığı havuç için diğer sistemlere göre seddeler

üzerinde üretimde daha yüksek olmuştur. Tohum miktarı, havuç yumru ağırlığı

üzerine çok önemli etki yapmıştır. Sanayiye yönelik havuç üretimleri için havuçların;

az tohum kullanılarak, ikili sıralarda ve sedde üzerinde yetiştiriciliği önerilmektedir.

Taze sebze olarak pazarlanan havuç için ise uygun yetiştirme tekniğinin; en yüksek

tohum miktarında, çift sırada, dar sedde üzerine ekim yapılması olarak

önerilmektedir. Araştırma sonucunda, sedde sisteminin, tohum miktarı ve sıra aralığı

mesafesinin havucun dış kalitesine etki etmediği tespit edilmiştir.

Zalatorius ve Zalatoriute (2005) havuç (cv. Svalia F1) için uygun tohum

ekim metodu ve tohum miktarının belirlenmesi ile ilgili bir çalışma yapmışlardır.

Çalışmada 2 farklı ekim metodu (8 cm’lik bir şeride serpme ekim ile 8 cm aralıklı

çift sıralı ekim) ve 6 farklı tohum miktarı (0.5, 0.75, 1.0, 1.25, 1.5 veya 1.75 mln


11

units/ha) denenmiştir. Çalışma 2001-2002 tarihlerinde Litvanya’da yapılmıştır.

Deneme sonuçlarına göre çift sıralı ekim ve tohum miktarının artışı ile metredeki

bitki sayısı 17.9’dan 42.1’e yükselmiştir. Ekim metoduna bakılmaksızın tohum

miktarının artışı yumru ağırlığında azalmaya sebep olmuştur. Yumru uzunluğu da

(ortalama 17.5–18.0) tohum miktarıyla önemli bir şekilde etkilenmiştir. 0.5–0.75 mln

units/ha olan tohum miktarıyla en yüksek konik yumru sayısı elde edilmiştir. En fazla

tohum miktarı ile en yüksek silindirik yumru sayısı elde edilmiştir. Yumru verimi,

sıraya ekimde serpmeye göre %10–16 daha fazla elde edilmiştir. Yumru verimi daha

çok 1.25–1.5 mln units/ha tohum miktarıyla artmıştır. 1.75 mln units/ha ekimle

toplam verim %10–12 azalmıştır. Verim ve kalite üzerine her iki ekim yöntemi için

optimum tohum miktarı hektara 1.0 mln units olarak tespit edilmiştir.

İngiltere’de yapılan araştırmada, iki tip arazide Brawku soğan çeşidinde

10x10 cm ve 10x20 cm bitki sıklığı uygulanarak bitki sıklığının verime etkisi

incelenmiştir. 10x20 cm bitki sıklığında yetiştirilen soğanların ağırlığında ve

hacminde artış saptanmıştır. 10x10 cm bitki sıklığındaki bitkilerde kuru madde

içeriğinde önemli bir değişme olmamış, toplam verimde ise önemli derecede artış

tespit edilmiştir. Bitki sıklığının az olduğu alanlarda, bitki sıklığının fazla olduğu

alanlara göre soğanların iriliğinde artış olmuştur. Araştırma sonucunda optimum

verim almak için bitki sıklığının düşük olması tavsiye edilmiştir (Lamptey, 1976).

Bangladeş’te soğanda yapılan bir çalışmada (Mondal ve Brewster, 1988),

bitki sıklığının, ekim tarihinin ve ışık yoğunluğunun kaliteli yumru gelişimi üzerine

etkileri incelenmiştir. Erken dönemde yapılan ekimlerde bitki sıklığının az olması

soğanların gelişiminde artış sağlamıştır.

Farrag ve ark. (1989), soğanda verimli ve kaliteli yumru yetiştirmede sıra

arası ve üzeri mesafenin etkilerini Mısır’da yaptıkları bir araştırmada incelemişlerdir.

Araştırmacılar 2 yıl boyunca Giza 6 soğan çeşidinde verimli ve kaliteli soğan

yetiştirmede 4 sıra arası (7.5, 15, 22.5 ve 30 cm) ve 3 sıra üzeri mesafenin (3.5, 7 cm)

etkilerini çalışmışlardır. Bitki sıklığının az olduğu parsellerdeki bitkilerin

yapraklarının ve yumrularının büyüklüğü ile çaplarının önemli derecede arttığını,


12

ancak yaprak alanının azaldığını bildirmişlerdir. Bitki sıklığının fazla olduğu alanda

ise küçük yumrular elde edilmiş, 7.5-3.5 cm ve 7.5-7 cm mesafe uygulamalarında eşit

derecede verim alınmıştır.

Güneydoğu Anadolu’da bazı soğan çeşitlerinin verim ve kalitesi üzerine ekim

zamanları ve bitki sıklığının etkileri ile ilgili Pakyürek ve ark. (1994) tarafından

1989- 1991 yılları arasında Şanlıurfa’da bir çalışma yapılmıştır. Çalışmada 2 farklı

ekim tarihi (sonbahar veya ilkbahar), 3 farklı sıra aralığı (25, 30 veya 35 cm), 3 farklı

ekim sıklığı (2, 3 veya 4 kg/ha) ile 5 farklı çeşidin soğan verimi ve kalitesi üzerine

etkileri araştırılmıştır. Denemelerin sonuçlarına göre; bitki sıklığının soğan verim ve

yumru kalitesi üzerine etkisi olmadığı görülmüştür. Hektara 4 kg tohum miktarı,

diğerlerinden daha çok verim vermiştir. Tohum miktarının yumru kalitesi üzerine

etkisi tespit edilmemiştir.

Duman ve Tuncay (1996), gal soğanında uygun ekim zamanı ve ekim

sıklığının belirlenmesi amacı ile yaptıkları çalışmada, ticari bir soğan çeşidi olan

Emerald Isle’de (Allium fistolosum L. ) Ege Bölgesi koşulları için optimum ekim

zamanı ve bitki sıklığını araştırmışlardır. İlkbahar döneminde 20 Şubat, 10 Mart, 1

Nisan; sonbahar döneminde 10 Eylül, 1 ve 10 Ekim olmak üzere 3 farklı ekim tarihi,

1.0 g, 1.5 g ve 2 g tohum/m2 olmak üzere ve 15 cm sıra arası ile 1.5 cm derinliğe

ekilmiştir. Ekim sıklığı bakımından özellikle gövde çapı 10 mm ve 5 mm’den az olan

soğanlarda boy, adet ve ağırlık değerleri arasında önemli artış olduğu belirlenmiştir.

Bitki sıklığı arttıkça, gövde çapı önemli oranda azalmıştır. 1 g tohum ekiminde 13.06

mm olan gövde çapı, 2 g tohum ekiminde 12.05 mm’ye düşmüştür. Araştırma

sonucunda 1.5 g/m2 ekim sıklığı en yüksek pazarlanabilir ürün miktarını oluşturmuş,

ekim sıklığının arttırılmasına paralel olarak verimde artış olmasına karşılık,

pazarlanabilir ürün kalitesi ve gövde çapı azalmış ve ince gövdeli soğan sayısı

artmıştır. Ekim zamanı bakımından ise önemli bir farklılık görülmemiş olmasına

rağmen, en uygun ekim zamanının 20 Şubat-10 Mart olduğu, optimum ekim

sıklığının da 1.5 g/m2 olduğu tespit edilmiştir.


13

Soğanda bitki büyümesi ve yumru kalitesi üzerine tohum miktarının etkisi ile

ilgili bir çalışma Bahadur ve Sing (2003) tarafından Hindistan’ın Varanasi, Uttar

Pradesh şehrinde Agri Found Light Red çeşidiyle yapılmıştır. Çalışmada 5 farklı (10,

15, 20, 25 ve 30 g/m²) tohum miktarı denenmiştir. Tohum miktarı önemli bir şekilde

soğanın taze ve yumru ağırlığına etkili olmuş, en yüksek taze (42.25 g) ve kuru

ağırlıklar (4.58 g) ile yumru ağırlığı (102 g) ve verim (3.9 ton/ha) 15 g tohum/m²

uygulamasından elde edilmiştir. 15 g/m² tohum miktarıyla elde edilen verim, 30

g/m²’lik tohum miktarıyla elde edilen verimden % 24 daha fazla olmuştur.

İki soğan çeşidinin (Blonska ve Rawska) verimi üzerine tohum miktarının ve

hasat olgunluğu safhasının etkisi Krawiec (2004) tarafından Polonya’nın Lubnin

şehrinde araştırılmıştır. Çalışmada 2 farklı tohum miktarı (100 ve 150 kg tohum/ha)

kullanılmıştır. Deneme sonuçlarına göre tohum miktarında % 50’lik bir artışla,

pazarlanabilir verimde % 10’luk bir artış sağlanmıştır.

Jadczak ve Zurawik (2004) tarafından 2002-2003 tarihlerinde Polonya’da

yapılan çalışmalarda Sprint soğan çeşidinde verim miktarı ve kalitesi üzerine ekim

şekli ile ekim tarihinin etkileri incelenmiştir. Çalışmada Sprint çeşidinin tohumları 4,

6 ve 8 kg/ha tohum miktarı ile 10, 25 Nisan ve 10 Mayıs tarihlerinde ekilmiştir.

Pazarlanabilir verim 25 Nisan ekim tarihinde 8 kg/ha tohum kullanıldığı zaman en

yüksek bulunmuştur. Toplam verimin ise tohumlar hektara 6 kg ekildiği zaman en

yüksek olduğu tespit edilmiştir.

3. MATERYAL VE METOT Esma KARTAL

14

3. MATERYAL VE METOT

Bu çalışma 2006- 2007 vegetasyon döneminde Ç.Ü. Ziraat Fakültesi Bahçe

Bitkileri Bölümü Araştırma ve Uygulama arazisinde yürütülmüştür.

Çalışmada, 5 farklı tohum miktarının (250, 500, 750, 1000 ve 1250 g/da), 2

ekim yöntemi (sıra ve serpme) ile 2 farklı yetiştirme yerinin (sedde ve düz) turbun

yumru verimi ve yumru kalitesi üzerine etkileri araştırılmıştır.

Tohum ekimleri daha önce Bölümümüzde iki yıl süreyle yürütülen bir

çalışma ile belirlenen Eylül ayının ortasında (Sarı ve ark., 2006) yapılmıştır.

Deneme bölünen bölünmüş parseller deneme desenine göre 4 yinelemeli olarak

kurulmuştur. Ana parsele yetiştirme yeri (sedde ve düz), alt parsele ekim şekli

(serpme ve sıra) ve mini parsele ise tohum miktarı (250 g/da, 500 g/da, 750 g/da,

1000 g/da ve 1250 g/da) getirilmiştir. Parsel büyüklüğü 6 m² olarak ve toplam

kullanılan alan 6m² x 2 yetiştirme yeri x 5 tohum miktarı x 2 ekim şekli x 4 yineleme

= 480 m² olmuştur. Parsel aralarındaki yollarla birlikte yaklaşık 800 m²’lik bir

arazide çalışılmıştır.

Serpme ekimde belirlenen tohum miktarları 6 m²’lik parsellere serpilerek

ekilmiş ve tırmıkla tohum toprağa karıştırılmıştır. Sıraya ekimde ise 1.2 m

genişliğindeki parsellere 40 cm aralıkla 3 sıra markörle çekilmiş ve belirlenen tohum

miktarları bu 3 sıraya eşit olarak dağıtılmıştır. Hiçbir parselde seyreltme işlemi

yapılmamıştır. Sulamalar yağmurlama sulama sistemi ile gerçekleştirilmiştir.

Tohum ekiminden itibaren günlük gözlemlerle çıkış tarihleri tespit edilmiştir.

Hasat olgunluğuna ulaşan yumrularda hasat bir defada yapılmış, hasat edilen

yumrular TSE (TS 1815) kalitesini temsil edecek şekilde çapına göre ayrılmıştır

(TSE, 1975). 40 mm-60 mm (60 mm hariç) küçük, 60 mm–80 mm (80 mm hariç)

orta, 80 mm–100 mm (100 mm hariç) büyük ve 100 mm ve yukarı ise çok büyük

boylu olarak sınıflara ayrılmıştır. 40 mm’den küçük çaplı yumrular ıskarta olarak

değerlendirilmiştir.


15

Söz konusu bitkilerde aşağıda belirtilen gözlemler yapılmıştır.

• Yaprak sayısı (adet/bitki)

• Yaprak ağırlığı (kg/m2)

• Yumru çapı (mm)

• Yumru yüksekliği (mm)

• Yumru yükseklik/çap indeksi (%)

• Yumru ağırlığı (g)

• Yumru yoğunluğu (g/cm3)

• Toplam verim (kg/m²)

• Yaprak oranı (%)

• Yumru oranı (%)

• Yumru sayısı (adet/ m²)

• Toplam bitki ağırlığı (kg/m2)

• Yumruda kök oluşumu (%)

• Yumruda çatlama (%)

• SÇKM (%)

• C vitamini (mg/100 ml)

3.1. Materyal

Denemede bitki materyali olarak Ç.Ü. Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri

Bölümü’nce 1989 yılında başlatılan turp ıslahı çalışmaları sonucunda geliştirilen ve

2004 yılında tescil ettirilen Balcalı turp çeşidi kullanılmıştır. Balcalı çeşidi, Kadirli

yöresinden seleksiyon ıslahı ile geliştirilen kırmızı, yuvarlak yumrulu, beyaz etli,

kaliteli bir çeşittir.


16

3.2. Metot

3.2.1. Ön Çalışmalar 3.2.1.1. Anket Çalışmaları

Çukurova Bölgesi’nde (özellikle Osmaniye ili Kadirli ilçesinde) turp üretimi

yapan bazı üreticilerle ağustos 2006 döneminde kırk beş soruyu kapsayan bir anket

çalışması yapılmıştır. Söz konusu anket çalışması için Osmaniye ilinin Kadirli

ilçesinde önemli turp üreticileri seçilmiş ve büyük üretimler yapan 5 üretici ile

görüşülmüştür. Anket çalışmasında üreticilere 45 soru yöneltilmiş olmakla birlikte,

aşağıda bunların 8 (kullandıkları çeşit, tohum ekim yeri, tohum ekim şekli, ekim

tarihi, kullandıkları tohum miktarı, sıra arası ve sıra üzeri mesafeler, elde ettikleri

verim)’i sunulmuştur. (Çizelge 3.1).

Çizelge 3.1. Bölgemizde bazı turp üreticileri ile yapılan anket sonuçları

Üre

tici

Üreticinin Köyü

Çeşit Adı Tohum Ekim Yeri

Tohum Ekim Şekli

Ekim Tarihi Tohum Miktarı (g/da)

Sıra Aralık

Mesafe (cm)

Verim Miktarı (ton/da)

1 Çığcık,

Kadirli

Kadirli

Turbu

Düze . Serpme

. Mibzer

10-30 Eylül 850

550-600

10x15 3

2 Narlıkışlı,

Kadirli

Kadirli

Turbu

Düze . Serpme

. Mibzer

10-15 Eylül 800 10x15 3

3 Kümbet,

Kadirli

Kadirli

Turbu

Düze Mibzer 5-20 Eylül 800 8x10 4-5

4 Halit ağalar

Kadirli

Kadirli

Turbu

Düze Serpme 5-15 Eylül 750-800 Tam

bilmiyor

3-5

5 Küçük çınar,

Kadirli

Kadirli

Turbu

Düze Serpme 30 Ağustos-5

Eylül

700-800 Tam

bilmiyor

3-5

Anket sonuçlarına göre, bölgemizdeki üreticilerin çoğu turp yetiştiriciliğine

eylül ayında başlamış; yuvarlak, dışı kırmızı, içi beyaz turp çeşitlerini tercih etmiş ve

550-850 g/da arasında tohum kullanarak 3-5 ton/da arasında verim elde etmişlerdir.

Tarla denememizde de bu ön çalışmanın sonucu olarak Kadirli bölgesinden

selekte edilen Balcalı turp çeşidi kullanılmış; tohum miktarı olarak da üretici


17

miktarının altı (250 g/da) ve üstü (1000 g/da ve 1250 g/da) değerler kullanılarak

değişik miktarlar denenmiştir.

3.2.1.2. Çimlendirme Testleri

Farklı tohum miktarlarının turpta yumru verimi ve yumru kalite özelliklerine

etkilerinin incelendiği çalışmada, denemede kullanılan ve 2006 yılı haziran ayında

hasat edilen Balcalı turp çeşidi tohumları, ekimden önce laboratuvar koşullarında

çimlendirme testine tabi tutulmuştur.

25ºC sıcaklıkta etüvde yapılan çimlendirmelerde çeşidin çimlenme oranının

belirlenmesi amaçlanmıştır. Çimlendirme testinde her tekrarlama için 20’şer tohum

saf su ile nemlendirilmiş filtre kağıdı bulunan 10 cm çaplı petri kaplarına konulmuş

ve üzerleri yine saf su ile nemlendirilmiş filtre kağıdı bulunan kapaklarla

kapatılmıştır.

Deneme 4 tekrarlamalı olarak kurulmuştur. Günlük olarak gözlem yapılmış

ve çimlenen tohumlar sayılıp atılmıştır. Kökçüğün ucu görüldüğü zaman tohumlar

çimlenmiş olarak kabul edilmiştir. Çimlenme oranları ISTA’ca belirlenmiş olan

aşağıdaki formüle göre % olarak hesaplanmıştır.

Çimlenmiş tohum sayısı Çimlenme oranı (%) = x 100

Toplam tohum sayısı

Çimlenme testi sonucunda, testi izleyen günde tüm tohumların çimlendiği ve

çimlenme oranının % 100 olduğu tespit edilmiştir. Şekil 3.1’de çimlenme testine

alınan tohumları içeren petriler (a) ile çimlenmiş tohumlar (b) gösterilmiştir.


18

Şekil 3.1. Balcalı turp çeşidine çimlendirme testi uygulanması; a)Tohumların

çimlendirmeye alınması, b) Çimlenmiş tohumlar

3.2.1.3. Toprak Analizleri

Farklı tohum miktarları, ekim yeri ve ekim şeklinin Balcalı turp çeşidinde

verim ve kalite üzerine etkilerini belirlemek amacıyla öncelikle ekim yapılacak

deneme alanının toprak analizleri yapılmıştır. Araştırma için iki deneme alanından

hangisinin tekstür olarak turp yetiştiriciliğine daha uygun olduğunun belirlenmesi

amacıyla yapılan toprak tekstürü analizinde 1 no’lu alanın daha uygun olduğu

belirlenmiştir (Çizelge 3.2.).

Çizelge 3.2. Toprak tekstür sonuçları

No % Kil % Silt % Kum Tekstür sınıfı

1 44.39 26.35 29.27 Killi

2 55.49 26.48 18.03 Killi

Daha sonra 1 nolu deneme alanının organik madde içeriğine, pH’sına,

tuzluluk, CaCO3, P2O5, Zn ve K özellikleri de incelenmiştir. Analizler, Çukurova

Üniversitesi Ziraat Fakültesi Toprak Bölümü laboratuvarında gerçekleştirilmiştir

(Olsen ve Watanable, 1957, Güzel ve ark., 1995). Toprak analizleri için deneme

alanından toprak örnekleri turbun kök derinliği de dikkate alınarak toprağın 0-25

cm’lik katmanından alınmıştır. Şekil 3.2.’de deneme alanından alınan toprak örneği

ile toprak analizlerinin yapılışı gösterilmiştir.

a b


19

Şekil 3.2. Deneme alanının toprağının analiz edilmesi; a) Alınan toprak örneği, b)

Analizlerin yapılması

Deneme alanının toprak analiz sonuçları Çizelge 3.3’de sunulmuştur. Analiz

sonuçlarına göre, toprak tekstürünün killi olduğu, % 1.52 oranında organik madde, %

9.8 oranında kalsiyum karbonat, 0.384 çinko, 19.9 potasyum bulunduğu, toprağın

tuzsuz ve hafif bazik karakterde olduğu tespit edilmiştir. Toprakta yeterli miktarda

fosfor ve potasyum bulunduğu için gübreleme yapılmamıştır.

Çizelge 3.3. Deneme alanının toprak analiz sonuçları Toprak Katmanı (cm) 0-20 Organik madde (%) 1.52 CaCo3 (%) 9.8 Tuz mS 0.25 pH 7.80 P2O5 (kg/da) 12.840 Zn ppm 0.384 K kg/da 19.9

a b


20

3.2.2. Tarla Çalışmaları

3.2.2.1. Toprak Hazırlığı Deneme alanı toprağında önemli bazı fiziksel ve kimyasal analizler yapılarak

yer belirlemesi yapıldıktan sonra, 8 Eylül 2006 tarihinde deneme alanı pullukla derin

bir şekilde sürülmüş, 11 Eylül 2006 tarihinde seddeler sedde pulluğu yardımı ile

hazırlanmış ve daha sonra rotovatörle sürülerek ekime hazır hale getirilmiştir.

3.2.2.2.Tohum Ekimi

Deneme alanının toprak hazırlığı işlemi tamamlandıktan sonra 6 m2 (5.0 m x

1.2 m)’den oluşan 80 parsel oluşturulmuştur ve toplam 800 m2’lik alanda araştırma

yürütülmüştür. Araştırma 4 tekerrürlü olarak bölünen bölünmüş parseller deneme

desenine göre planlanmıştır. Araştırmada ana parsellere yetiştirme yeri, alt parsellere

ekim şekli, minik parsellere ise tohum miktarları getirilmiştir (Şekil 3.3).

Şekil 3.3. Tohum ekimine hazırlanmış parselden görünüm

Tohum ekimleri 14 Eylül 2006 tarihinde yapılmıştır. Tohum ekiminde

öncelikle sedde ve düze olmak üzere parsel ikiye ayrılmış ve tohumlar parsellere sıra

ve serpme olarak iki şekilde ekilmiştir. Serpme ekimde belirlenen tohum miktarları 6


21

m2’lik parsellere serpilerek ekilmiş ve tırmıkla tohum toprağa karıştırılmıştır. Sıraya

ekimde ise 1.2 m genişliğindeki parsellere 40 cm aralıkla 3 sıra markörle çekilmiş ve

belirlenen tohum miktarları bu 3 sıraya eşit olarak atılmıştır. Tohumlarda her 6

m²’lik parsele çimlenme oranı %100 olduğu için 250 g/da uygulaması için 1.5 g, 500

g/da uygulaması için 3 g, 750 g/da uygulaması için 4.5 g, 1000 g/da uygulaması için

6 g ve 1250 g/da uygulaması için 7.5 g tohum ekilmiştir.

Tohum ekiminden hemen sonra mini spring yağmurlama sistemi kurulmuş ve

ilk sulama işlemi yapılmıştır.

3.2.2.3. Bakım İşlemleri Bu çalışmada sulama işlemi bitkilerin su gereksinimi dikkate alınarak 18

Eylül, 20 Eylül, 7 Ekim ve 13 Ekim 2006 tarihlerinde yapılmıştır. 20 Eylül ve 7

Ekim tarihleri arasında sulama işleminin yapılmamasının sebebi ise verilen tarihler

arasında havanın yağışlı geçmiş olmasıdır.

Hiçbir parselde seyreltme ve gübreleme işlemi yapılmamıştır. Gübreleme

işleminin yapılmamasının nedeni denemeye başlamadan önce kullanacağımız

arazinin toprak analizinin yapılmış olması ve analiz sonuçlarına göre gübreye

gereksinimin bulunmamasıdır.

2 Ekim 2006 tarihinde arazide Pamuk Yaprak kurdu (Prodenya) görülmesi ve

bitkilere zarar vermemesi için deneme parsellerinde Atabron ilacı ile ilaçlama

yapılmıştır. Atabron ilacı dekara 75 cc kullanılmış ve holderle uygulanmıştır (Şekil

3.4).

Şekil 3.4. Prodenya’ya karşı ilaçlama uygulaması


22

Deneme alanında yabancı ot kontrolü için mekanik mücadele uygulanmış ve

çapalama işlemi, 2 Ekim-6 Ekim tarihleri arasında yapılmıştır. Çapalama işleminde

denemeler arasında farklılığa sebebiyet vermemek için, her tekerrürün aynı gün

yapılmasına özen gösterilmiştir. Şekil 3.5’te sıraya ve serpme olarak ekilen

tohumların çıkışları gösterilmiştir. Şekil 3.6’da ise deneme parselinden genel bir

görüntü sunulmuştur.

Şekil 3.5. (a) Sıraya ekim şekli, (b) Serpme ekim şekli

Şekil 3.6. Deneme alanında turp gelişimi

a b


23

3.2.3. Turplarda Çıkış, Bitkisel Gözlemler, Hasat, Verim ve Kalite Analizleri

Tohum ekiminden itibaren günlük aralıklarla parsellerde çıkışlar

gözlenmiştir. Çıkış süreleri günlük olarak kaydedilmiştir. Hasat işlemi, tohum

ekiminden 67 gün sonra yapılmıştır. Hasat işlemi tek seferde tamamlanmıştır (Şekil

3.7).

Şekil 3.7. Turp bitkilerinde hasat işlemi

3.2.3.1. Çıkış Süresi (gün)

Tohumların ekim tarihinden itibaren kotiledon yapraklarının toprak

yüzeyinde görüldüğü tarihe kadar geçen gün sayısıdır. Denemede tohum ekiminden

itibaren günlük olarak gözlemler yapılarak çıkışlar izlenmiştir.

3.2.3.2. Yaprak Sayısı (adet/bitki) Her parselden tesadüfî olarak seçilen 10 bitkinin oluşturduğu yaprak sayısı

belirlenmiş ve ortalaması alınmıştır. Yaprak sayısı 20 Kasım 2006 tarihinde hasat

işlemine başlanmadan önce yapılmıştır.


24

3.2.3.3. Yaprak Ağırlığı (kg/m2) Turpta yumru hasatları 20 ve 21 Kasım 2006 tarihinde yapılmıştır. Her

parselden hasat edilen yumruların yeşil aksamı büyüme ucundan yaklaşık 2 cm

yukarıdan bıçakla kesilmiş ve hassas terazide yaprak ağırlığı (± 0.01 g) tartılmıştır.

Daha sonra bu elde edilen değer parsel büyüklüğüne bölünerek m2’de yaprak ağırlığı

hesaplanmıştır. Şekil 3.8’de hasat edilen turp yumruları ile yumru ve yaprağın

ayrılması gösterilmiştir.

Şekil 3.8. Hasat edilen turp yumruları ve elde edilen yapraklar

3.2.3.4. Toplam Verim (kg/m2)

Her parselden elde edilen toplam turp yumrularının ağırlığı terazide tartılmış

ve ağırlık parsel büyüklüğüne bölünerek toplam verim hesaplanmıştır.

3.2.3.5. Verimin Kalite Sınıflarına Dağılımı 20-21 Kasım tarihlerinde hasat edilen turp yumruları hasat sırasında yumru

üzerinde bulunan çamurun temizlenmesi için yıkama işlemine tabi tutulmuş (Şekil

3.9) ve daha sonra ağırlıkları alınmıştır.


25

Şekil 3.9. Turp yumrularının hasattan sonra yıkanması

Verimin kalite sınıflarına dağılımında, turp yumrusunda Ocak-1975’de Türk

Standartları Enstitüsü’nce kabul edilen ölçüler esas alınmıştır. Buna göre

standardizasyon turpun kök boğazı ile kök ucu arasındaki en geniş kısmının çap

ölçüsüne göre yapılmıştır. Enine çapı 40 mm-60 mm (hariç) küçük, 60 mm-80 mm

(hariç) orta, 80 mm-100 mm (hariç) büyük ve 100 mm ve daha fazla olanlar için en

büyük terimleri kullanılmıştır. Ayrıca 40 mm’den küçük çaplı yumrular ıskarta

olarak değerlendirilmiştir.

TSE’ye göre standardizasyon işlemi sonucunda, her grupta yer alan yumru

sayısı sayılmış ve bu değerin toplam parselden elde edilen yumru sayısına

bölünmesiyle % oranları hesaplanmıştır.


26

3.2.3.6. Toplam Bitki Ağırlığı (Biyomas; kg/m2)

Her parselden elde edilen toplam yaprak ağırlığı ve toplam yumru ağırlığı

toplanmış ve parsel büyüklüğüne bölünerek m2’deki toplam bitki ağırlığı elde

edilmiştir.

3.2.3.7. Yumru Kalite Özellikleri

Yumru özelliklerini incelemek üzere her parselden toplanan yumrular

içerisinden parseldeki yumruları temsil eden (rastgele seçilen 10’ar adet) turp

yumrusu aşağıda verilen ölçüm, tartım ve gözlemler için alınmıştır. Elde edilen

verilerin toplamının 10’a bölünmesi ile ortalama değerler belirlenmiştir. Şekil

3.10’da örnek olarak alınan 10’ar adet turp yumruları gösterilmiştir.

Şekil 3.10. 500 g tohum miktarı ve serpme ekim yapılmış ekim yeri düze olan

parselden alınan turp yumruları (a) ile ekim yeri olarak sedde üzerinde yapılan uygulamadan elde edilen turp yumruları (b)

Yumru Ağırlığı (g): Hasattan sonra her parselden rastgele 10’ar turp

yumrusu alınarak ağırlıkları teker teker hassas terazide tartılmış, elde edilen rakamlar

10’a bölünerek ortalama yumru ağırlıkları saptanmıştır.

Yumru Yoğunluğu (g/cm3): Her parselden örnek olarak seçilen 10 turp

yumrusunun yoğunluğu teker teker içinde 500 cc su bulunan 1 litrelik kaplara

konularak hacim esasına göre belirlenmiştir (Şekil 3.11). Daha sonra ortalama yumru

ağırlıkları söz konusu hacme oranlanarak yumru yoğunluğu tespit edilmiştir.

a b


27

Şekil 3.11.Turp yumru yoğunluğunun hacim esasına göre ölçülmesi

Yumru Çapı (mm): Parselden tesadüfî olarak seçilen 10 turp yumrusunun

merkezi kısmı kompasla (± 1 mm) ölçülmüş ve ortalaması alınarak hesaplanmıştır

(Şekil 3.12 a).

Yumru Yüksekliği (mm): Turp yumrularının yapraklarının çıktığı büyüme

konisi ile ince kazık kök arasında kalan kısmı kompasla (± 1 mm) ölçülmüş ve

ortalaması alınarak yumru yükseklikleri hesaplanmıştır (Şekil 3.12 b).

Şekil 3. 12. Turp yumrusunda çap ve yükseklik ölçümünün yapılması

Yumru Yükseklik/Çap İndeksi: Turp yumrularının çap ve yükseklik

ölçümlerinden elde edilen değerlerin hesaplanması sonucu yumru yükseklik

değerinin yumru çap değerine oranlanması ile yumru yükseklik/çap indeksi

hesaplanmıştır.

a b


28

Şekil 3.13. Hasat edilen turp yumruları

Yumru Sayısı (adet/m2): Her parselden hasat sırasında toplanan (Şekil 3.13)

yumrular sayılmış ve yumru sayısı parsel büyüklüğüne bölünerek m2’deki yumru

sayısı elde edilmiştir.

Yumru Oranı (%): Toplam yumru ağırlığının toplam bitki ağırlığına

bölünüp, elde edilen değerin 100 ile çarpılması ile % olarak hesaplanmıştır.

Yaprak Oranı (%): Toplam yaprak ağırlığının toplam bitki ağırlığına

bölünüp, elde edilen değerin 100 ile çarpılması ile % olarak hesaplanmıştır.

Yumru /Yaprak İndeksi: Yumru ağırlığının yaprak ağırlığına oranlanması

ile yumru/yaprak indeksi hesaplanmıştır.

Yumruda Çatlama ve Kök Oluşumu (%): Her parselden hasat edilen tüm

yumrularda çatlama var ise bunlar sayılmış ve toplam yumru sayısına oranlanmıştır.

Ayrıca parsellerde hasat edilen yumrularda yumru üzerinde kök oluşumu gözlenmiş

ise bunların da sayı ve oranları alınmıştır.


29

SÇKM (%): Her parselden örnek olarak seçilen 10 turp yumrusu 3’erli

gruplara ayrılmış, ve yumruların dış kabuk kısmı bir bıçak yardımıyla soyulmuş ve

yumrular katı meyve sıkacağında sıkılarak turp yumrularından, tüketilen kısmın öz

suyu elde edilmiştir. Elde edilen turp suyunun SÇKM oranı bir el refraktometresi ile

ölçülmüş ve elde edilen sonuçların ortalaması alınarak, suda çözünebilir toplam kuru

madde miktarı hesaplanmıştır (Şekil 3.14).

Şekil 3.14. Turp yumrusunda bulunan SÇKM içeriğinin ölçülmesi

C Vitamini (L-Askorbik Asit) İçeriği (mg/100 ml): C vitamini (L-

Askorbik Asit) miktarı spektrofotometrik yönteme göre hesaplanmıştır (Pearson ve

Churchill, 1970; Özdemir ve Dündar, 2000). Çalışmada Shimadzu UV-1208

marka spektrofotometre kullanılmıştır. Bu yöntemin uygulanmasında hazırlanması

gereken çözeltiler;

1. Stok askorbik asit çözeltisi: 100 ml’lik balon jojeye 100 mg askorbik asit

konulur. % 4’lük oksalik asitle eritilerek 100 ml’ye tamamlanır.

2. Standart askorbik asit çözeltisi: 100 ml’lik 5 adet balon jojeye sırası ile 1,

2, 3, 4, 5 ml stok askorbik asit çözeltisi konulur ve üzerleri % 0.4’lük oksalik asitle

100 ml’ye tamamlanır.

3. % 0.4’lük oksalik asit çözeltisi: 4 g oksalik asit alınır ve saf su ile 1 l’ye

tamamlanır.

4. Standart boya çözeltisi: 12 mg 2.6 diklorofenolindofenol balon jojede saf

suyla eritilir ve bir litreye tamamlanır.


30

Standart kurvenin hazırlanması: bunun için 4 adet tüp A, B, C, D olarak

işaretlenir.

A tüpüne 10 ml saf su,

B tüpüne 1 ml % 0.4’lük oksalit asit ve 9 ml standart boya çözeltisi (L1),

C tüpüne 1 ml standart askorbik asit çözeltisi ve 9 ml saf su

D tüpüne 1 ml standart askorbik asit çözeltisi ve 9 ml standart boya çözeltisi

(L2 ) konulur.

Çalışmaya başlamadan 15-20 dakika önce spektrofotometre açılmış, 520 nm

dalga boyuna ayarlanmış ve A tüpü ile sıfırlanmıştır. B tüpü ile L1 okuması

yapılmıştır. Ancak 1 ml ½ 0.4’lük oksalik asitin üzerine, 9 ml standart boya çözeltisi

ilave edildikten sonra 15 saniye içinde okuma yapılmalıdır.

C tüpü ile spektrofotometre tekrar sıfırlanmış ve D tüpü ile L2 okuması

yapılmıştır. Her iki standart askorbik asit çözeltisi konsantrasyonları absise ve

bulunan (L2-L1) değerleri ordinata yazılarak standart kurve hazırlanmış ve buradan

kurve faktörü bulunmuştur.

Turp yumruları kalite kaybı olmaması için hasat sonrası Bölümümüz soğuk

hava deposunda analizleri yapılana kadar muhafaza edilmiştir. Turp yumrularının

analiz sırasında dış kabukları soyulmuş ve bu şekilde katı meyve sıkacağında meyve

suyu elde edilmiştir. Analiz yapılacak olan turp suyundan alınan 25 ml meyve suyu

örneği % 0.4’lük oksalik asitle 200 ml’ye tamamlanmış ve kaba filtre kağıdıyla

süzülmüştür. Daha önceden açıklandığı gibi L1 okuması yapılmıştır. C tüpüne 1 ml

turp suyu örneğinden süzüntü ve 9 ml saf su konularak spektrofotometre tekrar

sıfırlanmıştır. D tüpüne 1 ml turp suyu örneğinden süzüntü ve 9 ml standart boya

çözeltisi konulup, hemen L1 okuması yapılmıştır. L2-L1 değeri bulunup turp suyu

örneğindeki C vitamini (L-Askorbik Asit) miktarı aşağıdaki formüle göre “mg

askorbik asit/100 ml usare” olarak belirlenmiştir. Şekil 3.15’de C vitamini analizinin

yapılış aşamaları gösterilmiştir.


31

Kurve faktörü x (L2-L1) C vitamini (L-Askorbik-Asit) miktarı = x 100

0.10


32

C

Şekil 3.15. Turp yumrularında C vitamini analizi aşamaları


33

3.2.4. Sonuçların Değerlendirilmesi

Elde edilen tüm rakamsal verilerin analizi COSTAT istatistik analiz programı

kullanılarak varyans analizine tabi tutulmuştur. Elde edilen farkların % 1 ve % 5

düzeyinde önemlilik durumları Tukey testi ile karşılaştırılmıştır. Uygulanan faktörler

arasında interaksiyon çıkması durumunda MSTAT istatistik programı kullanılarak

karşılaştırmalar yapılmış ve elde edilen sonuçlar çizelgeler halinde sunulmuştur.

4. ARAŞTIRMA BULGULARI VE TARTIŞMA Esma KARTAL

34

4. ARAŞTIRMA BULGULARI VE TARTIŞMA

4.1. Araştırma Bulguları

4.1.1. Tohumların Çıkış Süresi (gün) Bulguları

14 Eylül 2006 tarihinde ekimi yapılan tüm parsellerde çıkışlar ekimden 3

gün sonra gerçekleşmiştir. Tohumların çıkış sürelerinde ne ekim yeri, ne ekim şekli

ne de ekilen tohum miktarının etkisinin önemli olmadığı tespit edilmiştir (Şekil

4.1).

0

0,5

1

1,5

2

2,5

3

İlk Ç

ıkış

Sür

esi (

gün)

250 g 500 g 750 g 1000 g 1250 g

Tohum Miktarı (g/da)sedde sıra sedde serpme düz sıra düz serpme

Şekil 4.1. Tohumların çıkış süreleri (gün)


35

4.1.2. Yaprak Sayısı (adet/bitki) Bulguları

Yaprak sayılarına ait elde edilen sonuçlar Çizelge 4.1’de sunulmuştur.

Çizelge 4.1. incelendiği zaman ekim şekli ve tohum miktarının yaprak sayısı

üzerine etkisi yapılan istatistik analize göre % 1 düzeyinde önemli bulunurken,

ekim yerinin etkisi % 5 önem seviyesine göre önemli bulunmuştur. En fazla yaprak

sayısı düze ekim yerinde yapılan ekimden elde edilmiştir (10.2 adet/bitki), bunu 9.3

adet/bitki ile sedde ekim yerinde yapılan ekim uygulaması izlemiştir. Yaprak sayısı,

ekim şekli uygulamalarında da farklı bulunmuş, bitkide 10.0 adet yaprak sayısı ile

serpme ekim metodu ilk sırayı almış, bunu 9.5 adet/bitki ile sıraya ekim metodu

izlemiştir.

Çizelge 4.1. Hasat dönemindeki turp bitkisinin yaprak sayıları ile ilgili sonuçlar (adet/bitki)

Tohum miktarı (g/da) Ekim

yeri Ekim şekli 250 500 750 1000 1250

ORT. ORT.

Sıra 10.1 8.8 9.1 8.7 8.4 9.5 b Sedde

Serpme 9.7 9.7 9.6 9.3 9.3 10.0 a

9.3 b

Sıra 10.5 10.0 10.0 9.6 9.6 9.5 b Düz

Serpme 10.7 10.6 10.6 10.9 9.5 10.0 a

10.2 a

ORT. 10.2 a 9.8 ab 9.8 ab 9.6 ab 9.2 b

D % 1 (Ekim şekli): 0.4 D % 1 (Tohum miktarı): 0.9 D % 5 (Ekim yeri): 0.9

Tohum miktarlarının yaprak sayısına etkisi incelendiğinde ise, en fazla

yaprak dekara 250 g tohum miktarı uygulaması ile (10.2 adet/bitki) elde edilmiş, en

düşük yaprak sayısı 9.2 adet/bitki ile dekara 1250 g tohum miktarı uygulaması ile

tespit edilmiştir.

4.1.3. Yaprak Ağırlığı (kg/m2) Bulguları

Birim alandan elde edilen yaprak miktarı üzerine tohum ekim şekli ve

tohum miktarının etkisi önemli, ekim yerinin etkisi önemsiz bulunmuştur. Elde

edilen sonuçlara göre, sıraya ekim şekli uygulamasında yaprak ağırlığı ortalama

3.94 kg/m2 olurken; bu değer, serpme olarak tohumların ekildiği parsellerde


36

ortalama 3.09 kg/m2 olmuştur. Tohum miktarı uygulamalarında dekara 1000 g

tohum miktarı uygulamasından en yüksek yaprak ağırlığı (4.38 kg/m2) elde edilmiş,

en düşük yaprak ağırlığı dekara 250 g tohum miktarı uygulamasıyla (2.24 kg/m2)

elde edilmiştir. Düze ekimlerde ortalama 3.66 kg/m2 yaprak ağırlığı, seddeye

ekimlerde ise ortalama 3.37 kg/m2 yaprak ağırlığı elde edilmiştir (Şekil 4.2).

0

1

2

3

4

5

6

250 g 500 g 750 g 1000 g 1250 g

Tohum Miktarı (g/da)

Yapr

ak A

ğırlı

ğı (k

g/m

2 )

sedde sıra sedde serpme düz sıra düz serpme

Şekil 4.2. Birim alandan elde edilen yaprak miktarı (kg/m2)

4.1.4. Toplam Verim (kg/m2) Bulguları

2006 güz döneminde yapılan denemeden elde edilen toplam yumru verim

(kg/m2) değerlerine ilişkin veriler Şekil 4.3’de gösterilmiştir. Şekil 4.3.

incelendiğinde toplam yumru verimine ekim yeri, tohum miktarı ve ekim şeklinin

etkisinin olmadığı görülmektedir. Toplam verime ilişkin sonuçlar incelendiğinde;

en yüksek verim, düz ekim yeri ile yapılan ekim uygulamasıyla elde edilmiş (3.01

kg/m2), bunu 2.79 kg/m2 ile sedde ekim yeri uygulaması izlemiştir. Ekim şeklinin

toplam verime etkisine bakıldığı zaman, sıraya ekim şekli ortalama 2.93 kg/m2 ile

ilk sırada yer alırken, serpme ekim şekli uygulamasında ise ortalama 2.87 kg/m2

verim elde edilmiştir.


37

Tohum miktarının ortalama verime etkisi incelendiğinde 500 g/da, 750 g/da

ve 1000 g/da’dan benzer verimler elde edilmiş, 250 g/da ve 1250 g/da’dan biraz

daha düşük verim alınmıştır.

0

0,5

1

1,5

2

2,5

3

3,5

4

250 g 500 g 750 g 1000 g 1250g


Topl

am v

erim

(kg/

m2 )


Şekil 4.3. Toplam verime ilişkin sonuçlar (kg/m2)

Toplam verim değerlerinde yapılan istatistik analiz sonucu, ekim şekli ile

ekim yeri arasında ve ekim şekli ile tohum miktarı arasında interaksiyonlar

çıkmıştır. Yapılan istatistiksel analiz sonucu % 5’e göre önemli bulunan ekim şekli

ve ekim yeri arasındaki interaksiyon sonuçları Çizelge 4.2’de verilmiştir. Ortalama

en yüksek toplam verim düze ekim yeri x serpme ekim şekli (3.14 kg/m2)

uygulamasından elde edilmiştir. Bunu sedde ekim yeri x sıraya ekim şekli (2.98

kg/m2) uygulaması izlemiştir.


38

Çizelge 4.2. Ekim yeri x ekim şekli uygulamalarının toplam verime etkisi ile ilgili sonuçlar (kg/m2)

Ekim yeri x Ekim şekli Ortalama

Sedde x Sıra 2.98 AB

Sedde x Serpme 2.59 C

Düz x Sıra 2.88 B

Düz xSerpme 3.14 A

D (% 5) (Ekim yeri x Ekim şekli): 0.21

Ekim şekli ve tohum miktarı arasındaki interaksiyon sonuçları

karşılaştırıldığında ise, sıraya ekimlerde 250, 500 ve 750 g/da tohum miktarı;

serpme ekimlerde ise 1000 ve 1250 g/da tohum miktarı ile yüksek verim elde

edilmiştir (Çizelge 4.3).

Çizelge 4.3. Ekim şekli x tohum miktarı uygulamalarının toplam verime etkisi ile ilgili sonuçlar (kg/m2)

Ekim şekli x Tohum miktarı (g/da) Ortalama

Sıra x 250 3.03 A

Sıra x 500 3.05 A

Sıra x 750 3.22 A

Sıra x 1000 2.94 ABC

Sıra x 1250 2.43 BC

Serpme x 250 2.38 C

Serpme x 500 2.84 ABC

Serpme x 750 3.05 AB

Serpme x 1000 3.10 A


D (% 5) (Ekim şekli-tohum miktarı): 1.30


39

4.1.5. Verimin Kalite Sınıflarına Dağılımı Bulguları

Türk Standartları Enstitüsü’nce kabul edilen ölçüler esas alınarak hasat edilen

turplarda sınıflama yapılmıştır. Çizelge 4.4’de 5 farklı iriliğe göre sınıflandırılan

turp yumrularının % dağılımları gösterilmiştir. Şekil 4.4.’de ise irilik sınıfına göre

turp yumruları gösterilmiştir.

Çizelge 4.4. TSE standartlarına göre <40 mm, 40-60 mm, 60-80 mm, 80-100 mm ve >100 mm olarak sınıflandırılan turp yumru sayılarının oranları (%)

Ekim

yeri

Tohum

miktarı

Ekim

şekli

< 40

(mm)

40-60

(mm)

60-80

(mm)

80-100

(mm)

> 100

(mm)

Sıra 18.02 14.57 41.09 21.63 4.69 250

Serpme 11.17 14.81 38.60 24.09 11.33

Sıra 27.42 26.06 25.16 17.20 4.16 500

Serpme 16.56 16.37 37.95 24.45 4.67

Sıra 28.33 26.21 19.03 18.52 7.91 750

Serpme 21.09 20.82 27.30 22.32 8.47

Sıra 47.95 23.99 16.03 8.21 3.82 1000

Serpme 27.47 29.28 18.71 15.36 9.18

Sıra 49.33 17.94 24.92 7.73 0.08

Sedde

1250

Serpme 33.02 22.97 29.96 12.76 1.29

Sıra 23.20 20.75 37.64 14.71 3.70 250

Serpme 15.27 16.17 38.01 23.65 6.90

Sıra 30.76 21.12 27.25 19.72 1.15 500

Serpme 22.69 22.68 35.32 16.22 3.09

Sıra 47.78 27.30 18.01 6.17 0.74 750

Serpme 38.05 20.69 27.14 11.78 2.34

Sıra 46.58 23.90 21.68 7.84 0.00 1000

Serpme 33.19 26.21 30.78 9.03 0.79

Sıra 55.89 29.32 10.39 4.02 0.39

Düz

1250

Serpme 42.71 27.59 15.81 10.41 3.48


40

Şekil 4.4. Turp yumrularının TSE standartlarına göre sınıflandırılması (a) En

büyük, (b) Büyük, (c) Orta, (d) Küçük ve (e) En küçük çapta olan grup, (f) Tüm gruplardan genel görüntü

Elde edilen sonuçlara göre 40 mm’den küçük olan yumruların oranı en fazla

1250 g tohum miktarı ile düze ve sıraya ekim (% 55.89) uygulamasından elde

edilmiştir. 40 mm’den küçük olan yumruların en düşük oranı (% 11.17) ise 250 g

tohum miktarı, seddeye ekim yeri ve serpme ekim şekli uygulamasından elde

edilmiştir.

40-60 mm arasında yumru çapına sahip olan yumruların oranı en fazla (%

29.32) 1250 g tohum miktarı, düze ekim yeri ve sıraya ekim şekli uygulamasından

a b

c d

e f


41

elde edilmiştir. En düşük yumru oranı (% 14.57) ise, 250 g tohum miktarı, sedde

ekim yeri ve sıraya ekim uygulamasından elde edilmiştir.

60-80 mm arasında çapa sahip olan yumruların oranlarında ise; en yüksek

oran (% 41.09) 250 g tohum miktarı, sedde üzeri ekim yeri ve sıra ekim şekli

uygulamasından, en düşük oran (% 10.39) ise 1250 g tohum miktarı, düze ekim yeri

ve sıra ekim şekli uygulamasından elde edilmiştir.

80-100 mm çaplı büyük yumrulu turpların oranları karşılaştırıldığında ise,

en yüksek oran beklendiği şekilde 250 g/da ve 500 g/da tohum uygulamalarından

elde edilmiştir.

Çapı 100 mm’den daha büyük olan turp yumrularının oranlarına gelince; en

yüksek oran (% 11.33) 250 g tohum miktarı, sedde üzeri ekim yeri ve serpme ekim

uygulaması ile elde edilmiştir. En düşük oran (% 0.00) ise 1000 g tohum miktarı,

düz ekim yeri, ve sıra ekim şekli uygulaması ile elde edilmiştir. Diğer bir ifadeyle,

1000 g/da tohum miktarı uygulaması ile 100 mm’den daha büyük çapta yumru elde

edilmemiştir.


42

4.1.6. Yumru Kalite Özellikleri Bulguları

4.1.6.1. Yumru Ağırlığı (g) Bulguları

Yumru ağırlığı ile ilgili elde edilen bulgular Şekil 4.5’de verilmiştir. Şekilde

de görüldüğü gibi yumru ağırlığına tohum miktarı ve ekim şeklinin etkisi önemli,

ekim yerinin etkisi önemsiz bulunmuştur. Serpme ekim şekli uygulaması ile en

yüksek yumru ağırlığı (202.4 g) elde edilirken, sıraya ekimde 175.5 g ile en düşük

yumru ağırlığı elde edilmiştir. Tohum miktarının azalması da yumru ağırlığının

artmasına sebep olmuştur. Dekara 250 g tohum miktarı kullanıldığı zaman ortalama

282.2 g ağırlığında turp yumruları elde edilirken, dekara 1250 g tohum miktarı

kullanıldığı zaman ortalama yumru ağırlığı 130.3 g’a düşmüştür. Seddeye

ekimlerde ortalama yumru ağırlığı 191.0 g, düze ekimlerde ise ortalama 185.9 g

bulunmuştur. Şekil 4.6. ‘da ekilen tohum miktarına göre elde edilen yumruların

irilikleri gösterilmiştir.

0

50

100

150

200

250

300

350

250 g 500 g 750 g 1000 g 1250 gTohum Miktarı (g/da)

Yum

ru A

ğırlı

ğı (g

)


Şekil 4.5. Yumru ağırlığına ilişkin sonuçlar (g)


43

Şekil 4.6. Tohum miktarına göre yumru iriliğinin değişimi

4.1.6.2. Yumru Yoğunluğu (g/cm3) Bulguları

Çizelge 4.5.’de turp yumru yoğunluğu ile ilgili sonuçlar sunulmuştur.

Çizelgeden de anlaşılacağı gibi yumru yoğunluğuna ekim yeri, tohum miktarı ve

ekim şeklinin etkisi önemsiz bulunmuştur.


44

Çizelge 4.5. Yumru yoğunluğuna ilişkin sonuçlar (g/cm3)

Tohum miktarı (g/da) Ekim yeri

Ekim şekli 250 500 750 1000 1250

ORT. ORT.

Sıra 1.02 1.09 0.95 1.03 0.95 1.00 Sedde

Serpme 1.10 1.03 1.00 0.92 0.98 1.02

1.01

Sıra 1.05 1.04 0.98 0.98 0.90 1.00 Düz

Serpme 0.98 1.06 1.07 1.01 1.07 1.02

1.02

ORT. 1.03 1.06 1.00 0.99 0.98

D % 5 (Ekim şekli): ÖD D % 5 (Tohum miktarı): ÖD D % 5 (Ekim yeri): ÖD

4.1.6.3. Yumru Çapı (mm) Bulguları

Çap ölçümlerinden elde edilen sonuçlar Çizelge 4.6’te sunulmuştur. Çizelge

4.5. incelendiğinde yumru çapına ekim şekli ve tohum miktarının etkisi % 1

düzeyinde önemli, ekim yerinin etkisinin önemsiz olduğu tespit edilmiştir. Seddeye

ekimlerde ortalama yumru çapı 70.94 mm, düze ekimlerde ise ortalama 70.16 mm

bulunmuştur. Serpme ekim şekli uygulamasında 72.24 mm çapında yumrular elde

edilirken, sıraya ekimde ortalama 68.87 mm yumru çapına sahip yumrular elde

edilmiştir.

Tohum miktarlarının yumru çapına etkisi karşılaştırıldığında ise; 250 g

tohum miktarı uygulaması ile en çaplı (82.76 mm) yumrular elde edilmiştir. Bunu

500, 750 ve 1000 g tohum miktarları takip etmiştir. 1250 g tohum miktarı

uygulaması ile en düşük yumru çapına sahip yumrular (61.59 mm) elde edilmiştir


45

Çizelge 4.6. Yumru çapına ilişkin sonuçlar (mm)

Tohum miktarı (g/da) Ekim yeri

Ekim şekli 250 500 750 1000 1250

ORT. ORT.

Sıra 82.03 76.23 64.76 61.24 62.01 68.87 b Sedde

Serpme 84.79 74.92 73.77 67.45 62.24 72.24 a

70.94

Sıra 81.87 76.28 64.50 60.44 59.32 68.87 b Düz

Serpme 82.37 78.16 71.45 64.42 62.79 72.24 a

70.16

ORT. 82.76 a 76.40 b 68.62 c 63.39 d 61.59 d

D % 1 (Ekim şekli) :2. 27 D % 1(Tohum miktarı): 4.75 D % 5 (Ekim yeri): ÖD

Yumru çapı ile ilgili istatistiksel analizlerde ekim şekli ile tohum miktarı

uygulamaları arasında interaksiyon olduğu tespit edilmiştir. Bu interaksiyon Mstat

istatistik programında % 5’e göre çözülmüştür. Yapılan analiz sonuçlarına göre, en

büyük yumru çapı serpme ekim şekli ve 250 g tohum miktarı uygulaması (83.58

mm) ile elde edilmiştir. Bunu sıraya ekim şekli x dekara 250 g tohum miktarı

(81.95 mm), serpme ekim şekli x dekara 500 g tohum miktarı (76.54 mm) ve sıraya

ekim şekli x dekara 750 g (76.26 mm) tohum miktarı uygulamaları takip etmiştir.

En küçük yumru çapı sıraya ekim şekli uygulaması x dekara 1250 g tohum miktarı

ile sıraya ekim şekli x dekara 1000 g tohum miktarı (60.84 mm) uygulamasıyla

(60.66 mm) elde edilmiştir (Çizelge 4.7.).


46

Çizelge 4.7. Ekim şekli x tohum miktarı uygulamalarının turp yumru çapına etkisi ile ilgili sonuçlar (mm)

Ekim şekli x Tohum miktarı (g) Ortalama

Sıra x 250 81.95 AB

Sıra x 500 76.26 BC

Sıra x 750 64.63 D

Sıra x 1000 60.84 D

Sıra x 1250 60.66 D


Serpme x 500 76.54 BC

Serpme x 750 72.61 C

Serpme x 1000 65.94 D

Serpme x 1250 62.51 D


4.1.6.4. Yumru Yüksekliği (mm) Bulguları

Çizelge 4.8’de gösterildiği gibi turp yumru yüksekliğine ekim şekli ve

tohum miktarının etkisinin önemli, ekim yerinin etkisinin önemsiz olduğu tespit

edilmiştir. Ekim şeklinin yumru yüksekliğine etkisine bakıldığında, serpme ekim

şekli uygulaması ile en yüksek yumru yüksekliği (62.83 mm) elde edilirken, sıraya

ekimde 60.42 mm ile en düşük yumru yüksekliği elde edilmiştir. Tohum miktarının

değişimi yumru yüksekliğini de önemli ölçüde etkilemiş; tohum miktarı azaldıkça

yumru yüksekliği artmış, tohum miktarının artmasıyla yumru yüksekliği azalmıştır.

Örneğin dekara 250 g tohum miktarı kullanıldığı zaman ortalama 71.34 mm

yüksekliğinde turp yumruları elde edilirken, dekara 1250 g tohum miktarı

kullanıldığı zaman ortalama yumru yüksekliği 53.85 mm’ye düşmüştür. Sedde üzeri

ekim yerinde yapılan ekimlerde; ortalama yumru yüksekliği 62.46 mm, düze

ekimlerde ise ortalama 60.80 mm yumru yüksekliğine sahip yumrular elde

edilmiştir.


47

Çizelge 4.8. Yumru yüksekliğine ilişkin sonuçlar (mm)

Tohum miktarı g/da Ekim yeri

Ekim şekli 250 500 750 1000 1250

ORT. ORT.

Sıra 71.66 66.98 57.65 56.18 55.26 60.42 b Sedde

Serpme 71.79 65.81 65.06 60.20 53.98 62.83 a

62.46

Sıra 69.60 64.38 58.52 52.18 51.83 60.42 b Düz

Serpme 72.33 69.00 62.37 53.42 54.34 62.83 a

60.80

ORT. 71.34 a 66.54 ab 60.90 bc 55.50 cd 53.85 d

D % 5 (Ekim şekli): 1.97 D % 1 (Tohum miktarı): 5.86 D % 5 (Ekim yeri): ÖD

4.1.6.5. Yumru Yükseklik/Çap İndeksi Bulguları

Bitkilerin yumru yükseklik/çap indeksi karşılaştırıldığında ekim şekli,

tohum miktarı ve ekim yerinin öneminin etkisiz olduğu tespit edilmiş ve Balcalı

turp çeşidinin yükseklik /çap indeksi tüm uygulamalarda benzer bulunmuştur. Elde

edilen sonuçlara göre, sıra ekim şekli uygulamasında yumru yükseklik/çap indeksi

ortalama % 0.88 olurken, bu serpme ekim şekli uygulamasında ortalama % 0.87

olmuştur. Tohum miktarı uygulamalarında uygulamalara göre yumru yükseklik/çap

indeksi % 0.87-0.89 arasında değerlerde olmuştur. Sedde üzeri ekim yeri

uygulamasında ortalama yumru yükseklik/çap indeksi % 0.88, düze ekimlerde ise

ortalama % 0.87 oranında tespit edilmiştir (Çizelge 4.9).

Çizelge 4.9.Yumru yükseklik /çap indeksine ilişkin sonuçlar

Tohum miktarı g/da Ekim

yeri

Ekim

şekli 250 500 750 1000 1250

ORT. ORT.

Sıra 0.87 0.88 0.89 0.92 0.89 0.88 Sedde

Serpme 0.85 0.88 0.88 0.90 0.87 0.87

0.88

Sıra 0.86 0.85 0.91 0.87 0.88 0.88 Düz

Serpme 0.89 0.88 0.86 0.84 0.86 0.87

0.87

ORT. 0.87 0.87 0.89 0.88 0.87

D %5 (Ekim şekli): ÖD D %5 (Tohum miktarı): ÖD D %5 (Ekim yeri): ÖD


48

4.1.6.6. Yumru Sayısı (adet/m2) Bulguları

Yumru sayısı ile ilgili sonuçlar Çizelge 4.10’de sunulmuştur. Çizelgede de

gösterildiği gibi yumru sayısına ekim şeklinin ve tohum miktarının etkisi önemli,

ekim yerinin etkisi önemsiz çıkmıştır. Yapılan istatistiksel analiz sonucunda göre

42.73 adet/m2 ile sıraya ekim şekli uygulamasından, serpme ekim şekli

uygulamasına (30.63 adet/m2) oranla daha fazla yumru elde edilmiştir. Tohum

miktarlarının yumru sayısına etkisi incelendiğinde ise, tohum miktarının en fazla

yumru sayısı dekara 1250 g tohum kullanılarak yapılan uygulamada (49.93 adet/m2)

elde edilmiş, en düşük yumru sayısı dekara 250 g tohum miktarı uygulamasında,

16.99 adet/m2 olarak tespit edilmiştir. 250 g/da uygulamasına göre 5 kat daha fazla

miktarda ekilen 1250 g/da uygulamasından; ekilen tohum miktarına oranla daha az

bitki (5 kat daha fazla ekilen tohuma karşılık 3 kat bitki sayısı) elde edilmiştir.

Serpme ekimlerde de sıraya ekime göre tohum kaybı daha fazla olmuş, diğer bir

ifadeyle ekilen tohum miktarına oranla daha az bitki çıkmış ve yaşamıştır.

Çizelge 4.10. Yumru sayısına ilişkin sonuçlar (adet/m2)


yeri

Ekim

şekli 250 500 750 1000 1250

ORT. ORT.

Sıra 18.17 27.75 43.92 56.58 44.67 42.73 a Sedde

Serpme 9.71 15.92 27.54 32.83 34.00 30.63 b

42.24

Sıra 25.29 39.92 53.13 53.42 64.42 42.73 a Düz

Serpme 14.79 32.96 37.71 44.17 56.63 30.63 b

31.11

ORT. 16.99 c 29.14 bc 40.57 ab 46.75 a 49.93 a

D % 1 (Ekim şekli): 5.26 D% 1 (Tohum miktarı): 13.43 D % 5 (Ekim yeri): ÖD


49

4.1.6.7. Yumru Oranı (%) Bulguları

Çizelge 4.11’de görüldüğü gibi yumru oranı üzerine ekim şekli ile tohum

miktarının etkisi önemli, ekim yerinin etkisi önemsiz bulunmuştur. Turpta toplam

biyomasta (yumru + yaprak), yumrunun oranı serpme ekim şeklinde % 49.48,

sıraya ekim şeklinde ise % 43.13 olmuştur.

Tohum miktarının etkisi karşılaştırıldığında ise; en yüksek yumru oranı %

55.42’lik değer ile dekara 250 g tohum miktarından elde edilmiştir. En düşük

yumru oranı ise % 40.07’lik oran ile dekara 1250 g tohum miktarı uygulamasından

elde edilmiştir. Ekim yeri uygulamalarında yumru oranı % 46.74-45.86 arasında

değişmiştir.

Çizelge 4.11. Yumru oranlarına ilişkin sonuçlar (%)


Ekim şekli

250 500 750 1000 1250

ORT. ORT.

Sıra 52.05 48.21 45.99 38.07 36.76 43.13 b Sedde

Serpme 60.51 50.67 49.58 43.58 42.02 49.48 a

46.74

Sıra 51.98 45.42 38.91 37.37 36.52 43.13 b Düz

Serpme 57.13 52.18 49.28 44.86 44.98 49.48 a

45.86

ORT. 55.42 a 49.12 b 45.94 bc 40.97 c 40.07 c

D % 1(Ekim şekli): 2.61 D % 1(Tohum miktarı): 6.19 D % 5 (Ekim yeri): ÖD

4.1.6.8. Yaprak Oranı (%) Bulguları

Bitkilerin yaprak ağırlığı oranı incelendiğinde de ekim şekli ile tohum

miktarının etkisinin önemli, ekim yerinin ise etkisinin önemsiz olduğu tespit

edilmiştir. Yaprak ağırlığı oranı sıraya ekim şeklinde % 56.87 iken, serpme ekim

şeklinde % 50.40’lık bir orana sahip olmuştur. Tohum miktarının etkisi

karşılaştırıldığında ise; en yüksek yaprak ağırlığı oranı yumru oranının aksine %

59.93’lük değer ile dekara 1250 g tohum miktarı uygulamasından, en düşük yaprak

ağırlığı oranı ise % 44.58’lik oran ile dekara 250 g tohum miktarı uygulamasından

elde edilmiştir. Ekim yeri uygulamalarının etkisi incelendiğinde, yaprak ağırlığı


50

oranının, ekim yeri uygulamalarında % 53.18-54.09 arasında değiştiği

görülmektedir (Çizelge 4.12).

Çizelge 4.12. Yaprak oranlarına ilişkin sonuçlar (%)


yeri

Ekim

şekli 250 500 750 1000 1250

ORT. ORT.

Sıra 47.95 51.80 54.01 61.94 63.24 56.87 a Sedde

Serpme 39.49 49.33 50.43 56.42 57.98 50.40 b

53.18

Sıra 48.02 54.58 61.08 62.63 63.48 56.87 a Düz

Serpme 42.88 47.35 50.73 55.14 55.02 50.40 b

54.09

ORT. 44.58 c 50.76 b 54.06 ab 58.84 a 59.93 a


4.1.6.9. Yumru /Yaprak İndeksi Bulguları

Turp yumru verimliliğinin bir göstergesi olan bitkilerin yumru/yaprak

indeksi karşılaştırıldığında; ekim şekli ve tohum miktarı uygulamalarının yapılan

istatistiksel analize göre % 1 düzeyinde önemli olduğu, ekim yerinin ise % 5 önem

seviyesine göre önemsiz bulunduğu tespit edilmiştir. Çizelge 4.13’de gösterildiği

gibi ortalama en yüksek yumru/yaprak indeksi sedde ekim yerinde yapılan

uygulamadan elde edilmiş (% 0.92), bunu % 0.89 ile düze ekim izlemiştir. Tohum

miktarının yumru/yaprak indeksine etkisi incelendiğinde ise; ortalama en yüksek

yumru/yaprak indeks değeri (% 1.28) dekara 250 g tohum miktarı uygulamasıyla

elde edilmiştir. Dekara 1250 g tohum miktarı ise en düşük değeri vermiştir. Ekim

şekli uygulamalarında ise, serpme ekim şeklinde sıraya ekime nazaran daha yüksek

yumru/yaprak indeks değeri elde edilmiştir


51

Çizelge 4.13. Yumru/yaprak indeksi ile ilgili sonuçlar


Ekim şekli 250 500 750 1000 1250

ORT. ORT.

Sıra 1.09 0.93 0.86 0.62 0.59 0.79 b Sedde

Serpme 1.57 1.03 1.01 0.78 0.75 1.03 a

0.92

Sıra 1.10 0.84 0.64 0.60 0.58 0.79 b Düz

Serpme 1.37 1.13 0.99 0.82 0.82 1.03 a

0.89

ORT. 1.28 a 0.98 b 0.87 bc 0.71 c 0.69 c

D % 1(Ekim şekli): 0.11 D % 1 (Tohum miktarı): 0.23 D % 5 (Ekim yeri): ÖD

4.1.6.10. Yumruda Çatlama Oranı (%) Bulguları

Yumruda çatlama oranları karşılaştırıldığında; ekim şekli ve tohum

miktarının etkisinin önemli, ekim yerinin etkisinin önemsiz olduğu tespit edilmiştir.

Elde edilen sonuçlara göre, serpme ekim şekli uygulamasında yumruda çatlama

oranı ortalama % 4.09 olurken, bu oran sıra ekim şekli uygulamasında % 2.26

olmuştur. Tohum miktarı uygulamalarında; uygulamalara göre yumruda çatlama

oranı dekara atılan tohum miktarının azalmasıyla artmıştır. Örneğin dekara 250 g

tohum miktarı uygulandığı zaman yumruda ortalama % 6.29 oranında çatlama

olduğu saptanmıştır. Dekara 1250 g tohum miktarı uygulamasında ise, yumruda

çatlama oranı % 1.52’ye düşmüştür. Sedde üzeri ekim uygulamasında ortalama

yumruda çatlama oranı % 3.70, düze ekim uygulamalarında ise ortalama % 2.65

oranında meydana gelmiştir (Çizelge 4.14).


52

Çizelge 4.14. Turp yumrularında çatlama oranı ile ilgili sonuçlar (%)

Tohum miktarı g/da Ekim

yeri

Ekim

şekli 250 500 750 1000 1250

ORT. ORT.

Sıra 3.63 2.31 2.32 1.79 1.11 2.26 b Sedde

Serpme 10.37 7.90 2.39 2.55 2.65 4.09 a

3.70

Sıra 4.32 3.54 2.05 1.05 0.47 2.26 b Düz

Serpme 6.83 2.64 1.47 2.25 1.86 4.09 a

2.65

6.29 a 4.10 b 2.06 c 1.91 c 1.52 c


Yumruda çatlama oranı değerlerinde yapılan istatistiksel analizler sonucu

ekim yeri x ekim şekli, ekim şekli x tohum miktarı ve ekim yeri x tohum miktarı x

ekim şekli arasında interaksiyon olduğu tespit edilmiştir. Yapılan istatistiksel analiz

sonucu % 5’e göre önemli bulunan interaksiyon sonuçları Çizelge 4.15 ve Çizelge

4.16’da verilmiştir.

Çizelge 4.15. Ekim yeri x ekim şekli uygulamalarının yumruda çatlama oranına etkisi ile ilgili sonuçlar (%)


Sedde x Sıra 2.23 B

Sedde x Serpme 5.17 A

Düz x Sıra 2.29 B

Düz xSerpme 3.01 B

D (% 5) (Ekim yeri x Ekim şekli) : 0.56

Elde edilen sonuçlara göre; sedde ekim yeri x serpme ekim şekli uygulaması

ile en yüksek oranda % 5.17 çatlama tespit edilmiştir. Düz x sıra, düz x serpme ve

sedde x sıra interaksiyonlarına göre ise çatlama oranları % 2.23-3.01 değerleri

arasında kalmıştır.

Ekim şekli x tohum miktarı arasındaki interaksiyon sonuçları

karşılaştırıldığında ise; dekara 250 g tohum miktarı x serpme ekim şeklinin birlikte

uygulanmasıyla parselde seyrek bitki olduğu için ve bu yumrular çok irileştiğinden


53

dolayı yumruda çatlama oranı % 8.60’a çıkmıştır. Bu durum seyrek ekimlerde

hasadın öne alınmasıyla önlenebilir. Yumruda çatlama oranı en az % 0.79 oranlar

sıraya ekim şekli x dekara 1250 ve 1000 g tohum miktarı uygulamalarıyla elde

edilmiştir (Çizelge 4.16).

Çizelge 4.16. Ekim şekli x tohum miktarı uygulamalarının yumruda çatlama

oranına etkisi ile ilgili sonuçlar (%)


Sıra x 250 3.97 BC

Sıra x 500 2.93 CD

Sıra x 750 2.19 CD

Sıra x 1000 1.42 D

Sıra x 1250 0.79 D

Serpme x 250 8.60 A

Serpme x 500 5.27 B

Serpme x 750 1.93 CD




Ekim yeri, tohum miktarı ve ekim şekli arasındaki üçlü interaksiyon

sonuçlarına bakıldığında, en az çatlama oranı düze ekim yeri x sıraya ekim şekli x

dekara 1250 g tohum miktarı uygulamasıyla (% 0.47) elde edilmiştir. Yumruda

çatlama en fazla, ortalama % 10.37 oranıyla sedde ekim yeri x serpme ekim şekli x

dekara 250 g tohum miktarı uygulamasıyla elde edilmiştir (Çizelge 4.17).


54

Çizelge 4.17. Ekim yeri x ekim şekli x tohum miktarı uygulamalarının yumruda çatlama oranına etkisi ile ilgili sonuçlar (%)

Ekim Yeri x Ekim şekli x Tohum miktarı (g/da) Ortalama

Sedde x Sıra x 250 3.63 CD

Sedde x Sıra x 500 2.31 DEF



Sedde x Sıra x 1250 1.11 EF

Sedde x Serpme x 250 10.37 A

Sedde x Serpme x 500 7.90 B

Sedde x Serpme x 750 2.39 DE

Sedde x Serpme x 1000 2.55 CDE

Sedde x Serpme x 1250 2.65 CDE

Düz x Sıra x 250 4.32 C

Düz x Sıra x 500 3.54 CD

Düz x Sıra x 750 2.05 DEF

Düz x Sıra x 1000 1.05 EF

Düz x Sıra x 1250 0.47 F

Düz x Serpme x 250 6.83 B

Düz x Serpme x 500 2.64 CDE

Düz x Serpme x 750 1.47 EF

Düz x Serpme x 1000 2.25 DEF

Düz x Serpme x 1250 1.86 DEF


4.1.6.11. Yumruda Kök Oluşumu Oranı (%) Bulguları

Kalite açısından istenmeyen bir karakter olan, turp yumruları üzerinde kök

oluşumu oranı üzerine yapılan istatistiksel analiz sonucunda ekim yeri, tohum

miktarı ve ekim şeklinin etkisinin olmadığı ve denemeye aldığımız çeşitte yumru

üzerinde kök oluşumunun önemsiz düzeyde oluştuğu tespit edilmiştir. Turp

yumruları üzerinde kök oluşum oranı ekim yeri uygulamalarında % 0.020-0.005

arasında bulunmuştur (Şekil 4.7).


55

0

0,05

0,1

0,15

0,2

0,25

250 g 500 g 750 g 1000 g 1250 g


Kök

Olu

şum

Ora

nı (%

)


Şekil 4.7. Turp yumrusunda kök oluşum oranı (%)

4.1.12. Toplam Bitki Ağırlığı (Biyomas; kg/m2) Bulguları

Çizelge 4.18’de gösterildiği gibi parselden elde edilen toplam bitki

ağırlığına ekim şekli ve tohum miktarının etkisi önemli, ekim yerinin etkisi önemsiz

bulunmuştur. Sıraya ekim şekli uygulaması (5.95 kg/m2) ile serpmeye göre (6.87

kg/m2) daha yüksek bitki ağırlığı elde edilmiştir. 1250 g/da tohum miktarı

uygulamasıyla toplam bitki ağırlığında en yüksek değer (7.37 kg/m2) elde

edilmiştir. Tohum miktarı azaldıkça parselden elde edilen toplam bitki ağırlığında

azalma meydana gelmiş ve 250 g/da tohum miktarı ile yapılan ekimlerden 4.94

kg/m2 biyomas elde edilmiştir. Ekim yeri uygulamaları karşılaştırıldığında önemli

bir etki görülmemiş, ortalama toplam bitki ağırlığı 6.16-6.67 kg/m2 arasında tespit

edilmiştir.


56

Çizelge 4.18.Toplam bitki ağırlığı sonuçları (kg/m2)


yeri

Ekim

şekli 250 500 750 1000 1250

ORT. ORT.

Sıra 5.57 6.22 7.71 8.32 6.26 6.87 a Sedde

Serpme 3.64 4.63 5.73 6.69 6.89 5.95 b

6.16

Sıra 6.10 4.86 7.44 7.31 6.93 6.87 a Düz

Serpme 4.47 6.34 6.51 7.15 7.54 5.95 b

6.67

ORT. 4.94 b 6.02 ab 6.84 a 6.90 a 7.37 a

D % 1(Ekim şekli): 0.53 D % 1 (Tohum miktarı): 1.67 D % 5 (Ekim yeri): ÖD

Toplam bitki ağırlığı değerlerinde yapılan istatistiksel analizler sonucu ekim

şekli ile ekim yeri arasında ve ekim şekli ile tohum miktarı arasında interaksiyon

çıkmıştır. Yapılan istatistiksel analiz sonucu % 5’e göre önemli bulunan ekim şekli

ve ekim yeri arasındaki interaksiyon sonuçları Çizelge 4.19’da verilmiştir.

Ortalama en yüksek toplam biyomas düz x sıra, sedde x sıra ve düz x serpme

uygulamalarından, en az da sedde x serpme uygulamasından elde edilmiştir.

Çizelge 4.19. Ekim yeri x ekim şekli uygulamalarının toplam bitki ağırlığına etkisi ile ilgili sonuçlar (kg/m2)


Sedde x Sıra 6.82 A

Sedde x Serpme 5.51 B

Düz x Sıra 6.93 A

Düz xSerpme 6.40 A

D (% 5) (Ekim yeri x Ekim şekli): 0.56

Ekim şekli ve tohum miktarı arasındaki interaksiyon sonuçları

karşılaştırıldığında ise, dekara 1000 g tohum miktarı ve sıraya ekim şeklinin birlikte

uygulanmasıyla ortalama en fazla bitki ağırlığı (7.82 kg/m2) elde edilmiş, en düşük

ortalama toplam bitki ağırlığı ise dekara 250 g tohum miktarı x serpme ekim şekli

(4.06 kg/m2) uygulamasıyla elde edilmiştir (Çizelge 4.20).


57

Çizelge 4.20. Ekim şekli x tohum miktarı uygulamalarının toplam bitki ağırlığına etkisi ile ilgili sonuçlar (kg/m2)


Sıra x 250 5.83 CD

Sıra x 500 6.55 A-D

Sıra x 750 7.57 AB

Sıra x 1000 7.82 A

Sıra x 1250 6.60 A-D

Serpme x 250 4.06 E

Serpme x 500 5.49 DE

Serpme x 750 6.11 BC

Serpme x 1000 6.92 A-D



4.1.6.13. SÇKM (%) Bulguları

Turp yumrularının SÇKM miktarı üzerine yapılan istatistiksel analiz

sonucunda ekim yeri, tohum miktarı ve ekim şeklinin etkisinin olmadığı tespit

edilmiştir. Turp yumrularının SÇKM oranı % 4.30-5.10 arsında bulunmuştur

(Çizelge 4.21).

Çizelge 4.21. Turp yumrularında suda çözünebilir kuru madde miktarı (%)

Tohum miktarı g/da Ekim yeri Ekim

şekli 250 500 750 1000 1250

ORT. ORT.

Sıra 4.80 4.60 4.68 4.60 4.95 4.76 Sedde

Serpme 4.55 4.85 4.40 4.30 4.50 4.67

4.62

Sıra 4.95 4.50 4.65 4.80 5.10 4.76 Düz

Serpme 5.05 4.60 4.85 5.05 4.55 4.67

4.81

ORT. 4.84 4.64 4.65 4.68 4.78



58

4.1.6.14. C Vitamini (L-Askorbik Asit) İçeriği (mg/100ml) Bulguları

SÇKM ornında olduğu gibi, turp yumrularının C vitamini içeriği üzerine de

ne ekim yeri, ne tohum miktarı, ne de ekim şeklinin etkisinin istatistiksel olarak

önemli bulunmadığı tespit edilmiş ve C vitamini içeriği 13.09-22.38 mg/100 ml

arasında değişmiştir (Çizelge 4.22).

Çizelge 4.22.Turp yumru usaresindeki C vitamini miktarı (mg/100 ml)

Tohum miktarı g/da Ekim yeri Ekim

şekli 250 500 750 1000 1250

ORT. ORT.

Sıra 17.19 21.01 15.95 17.13 18.81 16.92 Sedde

Serpme 15.68 15.59 16.78 16.75 16.28 16.88

17.12

Sıra 15.18 19.09 13.78 15.70 15.37 16.92 Düz

Serpme 13.09 15.59 21.34 22.88 14.82 16.88

16.68

ORT. 15.28 17.82 16.96 18.12 16.32


C vitamini miktarı ile ilgili değerlerde yapılan istatistiksel analizler sonucu

ekim şekli ile tohum miktarı arasında interaksiyon çıkmıştır. Yapılan istatistiksel

analiz sonucu % 5’e göre önemli bulunan ekim şekli ve tohum miktarı arasındaki

interaksiyon sonuçları Çizelge 4.23’de verilmiştir. Ortalama en yüksek C vitamini

miktarı sıra ekim şekli x dekara 500 g tohum miktarı (20.05 mg/ 100 ml)

uygulamasından elde edilmiştir. Bunu serpme ekim şekli x dekara 1000 g tohum

miktarı (19.81 mg/ 100 ml) uygulaması izlemiştir. En düşük C vitamini içeriği

serpme ekim şekli x dekara 250 g tohum miktarı uygulaması (14.38 mg/ 100 ml) ile

elde edilmiştir.


59

Çizelge 4.23. Ekim şekli x tohum miktarı uygulamalarının turp yumrusunda

bulunan C vitamini miktarına etkisi ile ilgili sonuçlar (mg/100 ml)

Ekim şekli x Tohum miktarı (g) Ortalama

Sıra x 250 16.18 A-D

Sıra x 500 20.05 A

Sıra x 750 14.86 CD

Sıra x 1000 16.42 A-D

Sıra x 1250 17.09 A-D

Serpme x 250 14.38 D

Serpme x 500 15.59 A-D


Serpme x 1000 19.81 AB

Serpme x 1250 15.55 BCD

D (% 5) (Ekim şekli-tohum miktarı) : 4.49


60

4.2. Tartışma

Çukurova koşullarında turpta verim ve yumru kalitesi üzerine farklı tohum

ekim yöntemleri (sıra ve serpme), farklı yetiştirme yerleri (sedde ve düz) ile farklı

bitki sıklığının (250, 500, 750, 1000, 1250 g/da) etkileri ile ilgili elde edilen

sonuçlar değerlendirildiğinde; çıkış sürelerine yapılan uygulamaların etkisinin

önemli olmadığı ve bütün tohumların ekimi izleyen 3. günde toprak yüzüne

çıktıkları görülmüştür.

Farklı tohum miktarları, ekim yöntemleri ve yetiştirme yerleri turpların

yaprak sayı ve ağırlığını önemli ölçüde etkilemiştir. Yaprak ağırlığı serpme ekim

şekli uygulamasıyla 3.09 kg/m2’den, sıraya ekim şekli uygulamasıyla 3.94 kg/m2’a

yükselmiştir. Dekara en fazla (1250 g) tohum miktarı uygulamasıyla 4.14

kg/m2’den en düşük tohum miktarı uygulamasıyla 2.24 kg/m2’a düşmüştür. Predein

(1990), yapmış olduğu benzer bir çalışmada 4 farklı ekim tarihi ve 3 farklı (3, 5

veya 7 milyon tohum/ha) tohum miktarı denemiştir. Denemede fotosentetik

potansiyel, net fotosentez üretimi, net yaprak ağırlığı ve taze hayvan yemi verimi

üzerine uygulamaların etkileri araştırılmıştır. Bitki sıklığındaki artış net yaprak

ağırlığını da arttırmıştır. Araştırmacıların çalışma sonucunda elde etmiş oldukları

değerler, bizim çalışmamızda elde edilen sonuçlarla uyum içerisindedir.

Yumru ağırlığı araştırma sonuçlarımıza göre, Kaushal ve Sharma (2003)

tarafından yapılan, benzer bir çalışmadaki sonuçlarla benzer bulunmuştur.

Araştırıcılar, turpun tohum üretim teknolojisinin standardizasyonu ile ilgili

yaptıkları bu çalışmada, en yüksek yumru ağırlığının sedde ekim yöntemiyle elde

edildiğini tespit etmişlerdir. Seddeye ekimlerde ortalama yumru ağırlığı 191.03 g,

düze ekimlerde ise bu değer 185.87 g’a düşmüştür. Yumru ağırlığı ile ilgili benzer

bir çalışma, Taivalmaa ve Talvitie (1997) tarafından havuç’ta yürütülmüştür.

Havuç yumru ağırlığına, tohum miktarı ve sedde ekim yeri uygulamasının etkisinin

önemli olduğu tespit edilmiştir.

Yumru yoğunluğuna, ekim şekli, tohum miktarı ve ekim yeri

uygulamalarının etkisinin olmadığı tespit edilmiştir. Bu da yaptığımız uygulamalar

sonucunda elde edilen turp yumrularında koflaşmanın olmadığının göstergesidir.


61

Yumru çapı ve yumru yüksekliği ile ilgili sonuçlara baktığımızda yumru

çapı ve yumru yüksekliği ekim şekli ve tohum miktarı uygulamalarında farklılık

göstermiştir. En az bitki yoğunluğunda yetiştirilen (250 g/da) parsellerde, en fazla

yumru çapı ve yükseklikleri; en fazla bitki yoğunluğunda yetiştirilen parsellerde

(1250 g/da) ise en düşük yumru çapı ve yükseklikleri elde edilmiştir. Bu durum tabi

ki; yumrunun gelişmesi için kendine daha az ya da daha çok yer bulması ile ilgili

olduğu için irilikte bundan dolayı değişmiştir. Elde ettiğimiz bu sonuçlar, Sirkar ve

ark. (1998) ile Liu ve ark. (1998) tarafından elde edilen sonuçlar ile benzerlikler

göstermektedir. Sirkar ve ark. (1998) yaptıkları çalışmada Contai Long turp çeşidi

ve m2’ye 12, 24 veya 72 adet bitki sıklığını kullanmışlardır. Deneme sonucuna

göre, turp yumru çapı bitki sıklığı arttıkça azalmıştır. Liu ve ark. (1998) tarafından

yapılan benzer bir çalışmada, turpun kalitesi ve verimi üzerine bitki sıklığı ve sedde

yüksekliğinin etkisi incelenmiştir. Deneme sonucuna göre, yumru yüksekliği, bitki

yoğunluğunun artmasıyla azalmıştır.

Toplam verim, açısından denemede hiçbir uygulamanın etkili olmadığı

tespit edilmiş ve benzer verimler elde edilmiştir. Bununla birlikte 1250 g/da tohum

uygulamasıyla elde edilen yumrular küçük ve kalitesiz olmuştur. Joshi ve Patil

(1992) ile Liu ve ark. (1998) tarafından yapılan çalışmalarda da bitki sıklığının

verim üzerine etkili olmadığı bildirilmiştir.

Toplam bitki ağırlığı açısından, sıraya ekimlerde serpmeye göre, toplam

bitki ağırlığı artmıştır. M2’ye ekilen tohum miktarının artması, toplam biyoması

arttırmıştır. Bununla birlikte m2’ye ekilen tohum miktarının artışı ve sık ekimler

daha ziyade yaprak oranını artırmış, yumrular küçük ve kalitesiz kalmıştır.

Farklı ekim yöntemi ve tohum miktarının turp yumrularında çatlama ve kök

oluşumu üzerine etkisi incelendiğinde, Balcalı turp çeşidinde hiçbir uygulamada ne

çatlama ne kök oluşumu kaliteyi bozacak seviyede tespit edilmemiştir.

Turpun içerisinde bulunan SÇKM ve askorbik asid (C vitamini) miktarı

üzerine ekim şekli, tohum miktarı ve ekim yeri uygulamalarının önemli etkisi

bulunmamış ve SÇKM miktarı ortalama % 4-5 arasında, C vitamini miktarı ise,

13.09-22.38 mg/100 ml arasında değişiklik göstermiştir. Joshi ve Patil (1998) bitki

sıklığı, azot ve fosforun etkisini belirlemek amacı ile Beyaz Japon turpu çeşidinde 3


62

farklı sıra arası mesafe (10, 20 veya 30 cm) ve iki faklı sıra üzeri (5 veya 10 cm)

mesafe kullanmışlardır. Araştırıcılar, yaprakta ve yumruda SÇKM ve askorbik asit

içeriğini incelemişler ve her iki parametreye, bitki sıklığının etkisinin önemli

olmadığını tespit etmişlerdir.

5. SONUÇ VE ÖNERİLER Esma KARTAL

63

5. SONUÇ VE ÖNERİLER

Turp yetiştiriciliğinin dünyada ve ülkemizde oldukça önemli bir yeri vardır.

Turp, iştah açıcı ve insan sağlığı açısından büyük önemi olan kışlık bir sebzedir.

Turp, Akdeniz bölgesinin (özellikle Osmaniye’nin Kadirli ilçesinde) önemli

sebze türlerinden birisidir. Kadirli ve Adana bölgesinde yapılan turp yetiştiriciliğinde

genellikle kırmızı, yuvarlak populasyon niteliğinde turplar kullanılmaktadır.

Ağustos-ekim ayları arasında değişen dönemlerde turp ekimi yapılmaktadır.

Yapılan çalışmada Balcalı turp çeşidinin fenolojik gözlemler (tohumların

çıkış süresi), yaprak sayısı, yaprak ağırlığı, toplam verim, toplam bitki ağırlığı,

yumru çapı, yumru yüksekliği, yumru ağırlığı, yumru yoğunluğu, yumruda çatlama

ve kök oluşumu, turp yumru usaresindeki C vitamini ve SÇKM oranları

incelenmiştir.

Turpta verim ve yumru kalitesi üzerine farklı tohum ekim yöntemleri (sıra ve

serpme), farklı yetiştirme yerleri (sedde ve düz) ile farklı bitki sıklığının (250, 500,

750, 1000, 1250 g/da) etkileri ile ilgili yaptığımız çalışmada elde edilen sonuçlar

değerlendirildiğinde; denemeye giren 3 faktör içerisinde en önemli sonuçların tohum

miktarı uygulaması ile ekim şekli uygulamasından elde edildiği görülmektedir.

Aşağıda bu sonuçlar kısaca sunulmuştur:

Tohumların çıkış sürelerine yapılan uygulamaların etkisinin önemli olmadığı

ve Balcalı turp çeşidinin eylül ayı ortası tohum ekimlerinde ekimden itibaren 3.

günde toprak yüzeyine çıktığı gözlenmiştir.

Birim alana ekilen tohum miktarının artması, daha fazla yapraklı, ama daha

küçük yumruların elde edilmesine sebep olmuştur. 1250 g/da ve 1000 g/da tohum

miktarı yüksek bulunmuş, 250 g/da tohum miktarında ise bitkiler seyrek çıkışlar

gösterdikleri için yumru irilikleri artmıştır.

Yumru yoğunluğu üzerine bitki sıklıkları, ekim şekli ve ekim yerinin

etkisinin önemsiz olduğu bulunmuştur. Bitki sıklığındaki farklılığa rağmen, yumru

yoğunluğunda farklılık bulunmamıştır.


64

Yumru ağırlığı, çapı ve yüksekliği üzerine bitki sıklıkları ve ekim şekli

uygulamaları önemli etkide bulunmuştur. Bitki sıklığının artması ile yumrular daha

küçük kalmıştır. Benzer olarak sıraya ekimlerde serpmeye göre yumrular daha küçük

kalmıştır.

Toplam verim üzerine ekim yeri, tohum miktarı ve ekim şekli

uygulamalarının önemli etkisinin olmadığı tespit edilmiştir. Bununla birlikte yapılan

interaksiyon analizlerinde sıraya ekimlerde az tohum miktarları (250, 500, 750 g/da),

serpme ekimlerde ise çok tohum miktarı ile (1000 ve 1250 g/da) en yüksek verimlilik

elde edilmiştir. Bu durumda sıraya mibzerle ekimlerde dekara 500-750 g tohum

yeterli gelebilecekken, serpme ekimlerde dekara atılacak tohum miktarının 1000 g’a

kadar çıkartılması önerilmektedir.

Yapılan çalışma sonucunda bitki sıklığının artması toplam bitki ağırlığını

artırmıştır. En yüksek bitki ağırlığı (7.37 kg/m2) dekara 1250 g tohum miktarı

uygulaması ile elde edilmiştir.

Parselden elde edilen yumru oranı ve yaprak oranı arasında ters orantı olduğu

tespit edilmiştir. Yumru oranı tohum miktarı arttıkça azalırken, yaprak oranı tohum

miktarı arttıkça artmaktadır. Aynı şekilde ekim şekli ve ekim yeri uygulamalarında

da; yumru ağırlığı, serpme ekim uygulamasında en yüksek değeri alırken, yaprak

ağırlığı sıraya ekim şekli uygulamasında en yüksek değeri almıştır. Ekim yeri

uygulamalarında ise en yüksek yaprak ağırlığı düze ekim yeri uygulamasından

alınırken, en yüksek yumru oranı sedde üzeri ekim yeri uygulamasından alınmıştır.

Yumru/yaprak indeksi en yüksek 250 g/da tohum miktarı uygulaması ile elde

edilmiştir. Ekim şekli uygulamalarında ise yumru/yaprak indeksi en fazla serpme

ekim şekli uygulamasından elde edilmiştir. Ekim yeri uygulamalarının ise

yumru/yaprak indeksine etkisinin olmadığı tespit edilmiştir.

Farklı ekim şekli, ekim yeri ve tohum miktarı uygulamalarında yumruda

önemli bir kalite parametresi olan çatlama ve kök oluşumu önemsiz derecede

meydana gelmiştir. En fazla çatlamaya 250 g/da tohum uygulamasında rastlanmıştır.


65

Turpun içerisinde bulunan SÇKM ve askorbik asid (C vitamini) miktarı

üzerine ekim şekli, tohum miktarı ve ekim yeri uygulamalarının etkisinin olmadığı

tespit edilmiştir. Ayrıca yapılan çalışma ile Balcalı turp çeşidinin içerdiği SÇKM ve

C vitamini miktarı tespit edilmiş olup, SÇKM % 4.30-5.10 oranında, C vitamini ise

13.09-22.38 mg/100 ml arasında değişmiştir.

Araştırmada elde edilen sonuçlar genel olarak değerlendirildiğinde; en az

tohum miktarı kullanılarak (dekara 250 g tohum miktarı), en yüksek yaprak sayısı,

yumru ağırlığı, yumru çapı, yumru yüksekliği, yumru oranı, yumru/yaprak indeksi,

SÇKM oranı elde edilebileceği tespit edilmiştir. Buna karşılık 250 g/da tohum

ekilmesi durumunda hasadın çeşide özgü büyüklüğün olduğu dönemde ve daha erken

yapılması gerektiği, erken yapılamaması halinde yumruda çatlamaların ve C vitamini

içeriğinde kayıpların meydana olabileceği belirlenmiştir.

Turpta yumru iriliğini etkileyen en önemli faktörün birim alana ekilen tohum

miktarı olduğu, bunun yanında ekim yeri ve ekim şeklinin de yumru iriliğini

etkilediği ortaya çıkmıştır.

Yapılan çalışmada dekara atılan tohum miktarı turp verimine önemli etki

etmemekle birlikte; yumru iriliğine önemli etki ettiği, bu nedenle turp

yetiştiriciliğinde fazla tohum kullanmaya gerek olmadığı sonucuna varılmıştır.

Nitekim yumru sayısı ile ilgili bulgularda da 250 g’dan 1250 g/da’a kadar olan

uygulamada 5 kat daha fazla tohum kullanılmasına rağmen, elde edilen yumru sayısı

3 kat fazla olmuştur. Bu tohum kaybı, serpme ekimlerde sıraya ekimlere göre daha

fazla tespit edilmiştir. Optimum toplam verim ve kaliteli yumru elde etmek için

dekara 750 g tohum kullanmanın Çukurova bölgesi için uygun olduğu bu çalışma ile

önerilebilir. Ekim şekli olarak da sıraya ekim şekli, daha az tohum kaybından dolayı

tavsiye edilebilir. Ekim yeri olarak; sedde üzeri ekim uygulamalarında, yumru

kalitesinin daha yüksek olduğu tespit edilmiştir.

Sonuç olarak; Kadirli turbu yetiştiriciliğinde optimum verim ve kalite, en

fazla yumru/yaprak oranı ile en az tohum kullanımı açısından 750 g/da tohum

miktarı, seddeye ve sıra şeklinde ekim tavsiye edilebilir.

66

KAYNAKLAR

ANONİM, 2003. Tarımsal Yapı ve Üretim 2003. DİE. Yayınları, ANKARA.

ANONİM, 2006. Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı (Tarımsal Ürünlerin Üretim

Miktarı) http://www.tarim.gov.tr/sanal-kutuphane/istatistik/üretim-miktarı.xls.

BAHADUR, A., SING, R., 2003. Effect of seed rate on seedling growth and

bulb production of onion. Farm Science Journal, 12 (1),77-78.

DUMAN, İ., TUNCAY, Ö., 1996. Ege Bölgesi Koşullarında Taze Soğan (Gal

Soğanı) Üretimi için Uygun Tohum Ekim Zamanı ve Ekim Sıklığının

Belirlenmesi. GAP I. Sebze Tarımı Sempozyumu, 58-63, İzmir.

EL-DESUKI, M., SALMAN, S.R., EL-NEMR, M.A., ABDEL-MAWGOUD,

A.M.R., 2005. Effect of plant density and nitrogen application on the growth,

yield and quality of radish (Raphanus sativus L.). Journal of Agronomy, 4 (3),

225-229.

FARRAG, M.M., HASSAN, M.A.M., EL-MAZNY, M.Y.A., ABO-BAKR, M.M.,

EL-GAMAL, M.M., 1989. Effect of inter-and intra-row spacing on growth,

yield and bulb quality of onion cv. “Giza 6” (Egypt). Assitut-Journal-of

Agricultural-Sciences (Egypt).v.20 (1) p. 91-104. Issued 1990.

FICCI, 2007. Ficci agribusiness information centre. http://www. agroindia.org

GÜNAY, A., 2005a. Sebze Yetiştiriciliği, Cilt II, (C), 531s.

GÜNAY, A., 2005b. Sebze Yetiştiriciliği, Cilt I, (A), 502s.

GÜZEL, N., GÜLÜT, K. Y., ORTAŞ, İ., İBRİKÇİ, H., 1995. TO-316 Toprakta

Verimlilik Analiz Yöntemleri. Ç.Ü.Z.F. Ders Kitabı No:117.

HAYEK, A.V., 1951. Entwirf eines Cruciferensystems auf phylogenetischer

Gurndlage Beih. Bot. Zentralbi. 27 Abt. 1.

HOWELER, R. H., EZUMAH, H. C., MIDMORE, D. J., 1993. Tillage systems

for root and tuber crops in the tropics. Soil and Tillage Research, Volume 27,

Issues 1-4, October 1993, 211-240.

http://www.tarim.gov.tr/sanal-kutuphane/istatistik/

67

JADCZAK, D., ZURAWIK, A., 2004. The effect of date and norm of sowing on

the quantity and quality of yield of welsh onion ‘Sprint’. Folia Universitatis

Agriculturae Stetinensis, Agricultura, 95, 161-164.

JOSHI, P. C., PATIL, N. S., 1988. Effect of plant density, nitrogen and phosphorus

on TSS and ascorbic acid content of radish Raphanus sativus (L.). South Indian

Horticulture, 36 (6), 331-332.

JOSHI, P. C., PATIL, N. S., 1992. Note on effect of plant density, nitrogen and

phosphorus on yield of radish. Indian Journal of Horticulture, 49 (3), 265-266.

KAUSHAL, A.K., SHARMA, S.K., 2003. Standardization of seed production

technology of radish (Raphanus sativus). Indian Journal of Agricultural

Sciences, 73 (5), 280- 282.

KRAWIEC, M., 2004. Effect of seed rate and harvest maturity stage on yield of sets

of two onion cultivars. Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska. Sectio

EE, Horticultura, 14, 85-92.

LAMPTEY, T.V.O., 1976. The effect of disbudding and spacing on yield, dry

matter content and bulb size in Bawku Onion (Allium cepa L.) on two types of

soil. Legon (Ghana), Jun 1976, 59 p.

LIU,Z., LI, G., PAN, Y., 1998. Effect of height and density of ridges on yield and

quality of radish. Jiangsu Agricultural Sciences, (No.1), 52-53.

MINAMI, K., CARDOSO, A. I. I., COSTA, F., DUARTE, F. R., 1998. Effect of

spacing on radish yield. Bragantia, 57 (1), 169-173.

MONDAL, M.F., BREWSTER, J.K., 1988. Effects of plant density, sowing date,

light intensity and spectral quality on bulb development in onion. Bangladesh

Association for the Advancement of Science, Dhaka (Bangladesh). Procedings

of the 13th Annual Bangladesh Science Conference. Section 1. Dhaka

(Bangladesh). B.A.A.S.P., 129.

68

MONDAL, M.F., BREWSTER, J.K., 1989. Effects of shading and plant density on

radiation interception, bulb development and yield of onion (Allium cepa). (in

England). Bangladesh Horticulture (Bangladesh). (Jun. 1989). 17 (1), 5-10.

OLSEN, S.R., F.S. WATANABLE, 1957. A Method to determine a phosphorus

adsorption maximum for soils as measured by the Langmuir isoterm. Soil. Sci.

Soc. Amer. Proc., 21, 144-149.

ÖZDEMİR, A.E., DÜNDAR, Ö., 2000. Effect of different postharvest applications

on storage of ‘ Valencia’ oranges. Proceedings of the Fourth International

Conference on Postharvest Science, 2, 561.

PAKYÜREK, A.Y., ABAK, K., SARI, N., GÜLER, H.Y., 1994. Effects of sowing

dates and plant densities on the yield and quality of some onion varieties in

Southeast Anatolia. Acta Horticulturae (No.371), 209- 214.

PEARSON, D., CHURCHILL, A.A., 1970. The chemical analysis of foods.

Gloucester Place, London, 104, P: 233.

PERVEZ, M. A., AYUB, C. M., SALEEM, B. A., VIRK, N. A., NASIR M., 2004.

Effect of nitrogen levels and spacing on growth and yield of radish (Raphanus

sativus L.). International Journal of Agriculture and Biology, 6 (3), 504-506.

PREDEIN, Y. A., 1990. Photosynthetic activity of annual fodder crops grown as

stubble crops. Vestnik Sel’skokhozyaistvennoi Nauki (Moskova) (N. 11), 125-

128.

SALERNO, A., PIERANDREI, F., REA, E., COLLA, G., ROUPHAEL, Y.,

SACCARDO, F., 2004. Floating system cultivation of radish (Raphanus

sativus L.). Production and Quality. Acta Horticulturae, 697: International

Symposium on Soilless Culture and Hydroponics.

SARI, N., KÖKSAL, N., YETİŞİR, H., ULUTAŞ, H., 2006. Çukurova

koşullarında turp yetiştiriciliği için elverişli ekim zamanlarının araştırılması.

Alatarım, 5(2), 31-36.

69

SARI, N., YETİŞİR, H., EKBİÇ, İ.E., SOLMAZ, İ., 2007. Turpta bitki sıklığının

verim ve yumru iriliği üzerine etkileri. Ç.Ü. Ziraat Dergisi (Baskıya kabul

edildi).

SIRKAR, B., ANITA, S., BOSE, T. K., 1998. Effect of plant density on growth and

yield of radish. Journal of Interacademicia, 2 (1/2), 17-20.

TAIVALMAA, S.L., TALVITIE, H., 1997. Effect of ridging, row-spacing and

seedling rate on carrot yield. Agricultural and Food Science in Finland, 6 (5/6),

363- 369.

TSE, 1975. Türk Standartlarında Turp. Türk Standartlar Enstitüsü Yayınları, Ankara.

ZALATORIUS, V., ZALATORIUTE, A., 2005. Selection of sowing methods and

rates for carrot cv.Svalia Fı. Sodininkyste ir Darzininkyste, 24(3), 71- 77.

ZALATORIUS, V., STARKUTE, R., DUCKOVSKIENE, L., SURVILIENE, E.,

2005. Influence of agrotechnical factors and plant protection means on

ecologically grown vegetables. Sodinikyste ir Darzininkyste, 24 (3), 201- 211.

70

ÖZGEÇMİŞ

1983 yılında Adana’nın Ceyhan ilçesinde doğdum. İlk, orta ve lise

öğrenimimi Ceyhan’da tamamladım. 2000 yılında girdiğim Karadeniz Teknik

Üniversitesi Ordu Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü’nden 2004 yılında mezun

oldum. 2004 yılında Yüksek Lisans öğrenimime Çukurova Üniversitesi Ziraat

Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü’nde başladım. Halen yüksek lisans öğrenimime

devam etmekteyim.

Çukurova Ünİversİtesİ fen bİlİmlerİ enstİtÜsÜ yÜksek...

Documents