Çukurova Ünİversİtesİ fen bİlİmlerİ enstİtÜsÜ yÜksek...

ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ

FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

YÜKSEK LİSANS TEZİ

Volkan Barış KİYAĞA

SEYHAN BARAJ GÖLÜ’NDE SUDAK (Sander lucioperca Bogustkaya &

Naseka, 1996) AVCILIĞINDA KULLANILAN MONOFİLAMENT SADE

UZATMA AĞLARININ SEÇİCİLİĞİNİN ARAŞTIRILMASI

SU ÜRÜNLERİ ANABİLİM DALI

ADANA, 2008

I

ÖZ

YÜKSEK LİSANS TEZİ

SEYHAN BARAJ GÖLÜ’NDE SUDAK (Sander lucioperca Bogustkaya &

Naseka, 1996) AVCILIĞINDA KULLANILAN MONOFİLAMENT SADE

UZATMA AĞLARININ SEÇİCİLİĞİNİN ARAŞTIRILMASI


ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ

FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

SU ÜRÜNLERİ ANABİLİM DALI

Danışman: Yrd.Doç.Dr. Erhan AKAMCA

Yıl : 2008 Sayfa : 61

Jüri : Yrd.Doç.Dr. Erhan AKAMCA

Yrd.Doç.Dr. Caner E. ÖZYURT

Yrd.Doç.Dr. Sefa Ayhan DEMİRHAN

Bu çalışmada, Seyhan Baraj Gölü’nde sudak (Sander lucioperca Bogustkaya

& Naseka, 1996) avcılığında kullanılan 20, 22, 24 ve 26 mm göz genişliğine sahip

sade uzatma ağlarının seçiciliği incelenmiştir. Çalışma, Mart 2008 – Haziran 2008

tarihleri arasında Seyhan Baraj Gölü’nde gerçekleştirilmiştir. Seçicilik

parametrelerinin belirlenmesinde Holt (1963) tarafından geliştirilen tahmin

yönteminden yararlanılmıştır. Yapılan çalışma sonucunda; 20, 22, 24 ve 26 mm ağ

göz genişliğine sahip ağlar için optimum yakalanma boyu sırasıyla: 20.64, 22.70,

24.76 ve 26.83 cm olarak bulunmuştur. Ortak seçicilik faktörü ve ortak standart

sapma değeri ise sırasıyla, 5.16 ve 0.83 olarak hesaplanmıştır. Seyhan Baraj

Gölü’nde sudakların ilk üreme boyu ve avcılıkta kullanılan 20, 22, 24 ve 26 mm’lik

ağlar karşılaştırılmıştır. Buna göre 20, 22 ve 24 mm’lik ağların stok üzerinde av

baskısı oluşturduğu, 26 mm’lik ağın ise stok üzerinde av baskısı oluşturmadığı

saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler: Sade uzatma ağı seçiciliği, Optimum ağ göz genişliği, Seyhan

Baraj Gölü, Sudak

II

ABSTRACT

MSc THESIS

THE INVESTIGATION OF THE SELECTIVITY OF MONOFILAMENT

GILL NETS USED IN CATCH OF PIKE PERCH (Sander lucioperca

Bogustkaya & Naseka, 1996) IN SEYHAN DAM LAKE


DEPARTMENT OF FISHERIES

INSTUTE OF NATUREL AND APPLIED SCIENCES

UNIVERSITY OF ÇUKUROVA

Supervisor :Asst.Prof.Dr. Erhan AKAMCA

Year : 2008 Pages : 61

Jury : Asst.Prof.Dr. Erhan AKAMCA

Asst.Prof.Dr. Caner E. ÖZYURT

Asst.Prof.Dr. Sefa A. DEMİRHAN

In this study, the gill nets used for pike perch (Sander lucioperca Bogustkaya

& Naseka, 1996) which were 20, 22, 24 and 26 mm mesh size were investigated for

their selectivity in Seyhan Dam Lake. The study was carried out between March

2008 and 2008 June in Seyhan Dam Lake. A prediction method developed by Holt

(1963) was used for determining the selectivity parameters. At the end of the study,

the optimum catch lengths found to be; 20.64, 22.70, 24.76 and 26.83 cm for 20, 22,

24, and 26 mm mesh size, respectively. Common selection factor and common

standard deviation were calculated as 5.16 and 0.83 respectively. Lengths at first

maturity of pike perch in Seyhan Dam Lake were compared with the gill nets (20, 22

and 24) used for fishing. Thus, it was determined that gill nets 20, 22 and 24 mm

mesh size cause an over fishing on pike perch stock while 26 mm mesh size do not

cause an over fishing.

Key Words: Gill net selectivity, Optimum mesh size, Seyhan Dam, Pike Perch

III

TEŞEKKÜR

Öncelikle araştırmamın planlanması, yürütülmesi, değerlendirilmesinde ve

sonuçlandırılmasında, yardım ve her türlü desteği özveri ile sağlayan danışman

hocam Yrd.Doç.Dr Erhan AKAMCA’ya, tezimin her safhasında yardımını

esirgemeyen ve destek olan Yrd. Doç.Dr Caner Enver ÖZYURT’a ve Öğr. Gör. Dr.

Levent SANGÜN’e teşekkürlerimi sunarım.

Ayrıca arazi çalışmam sırasında önemli emekleri geçen Ali Sabri

TAŞLIEL’e, Ferhat BÜYÜKDEVECİ’ye, Mehmet ÖZEKİN’e Zühat ERGİN’e, A.

Tolga HAKÖZÜ’ne ve Topalak Köyü balıkçılarına teşekkür ederim.

Bu süreç boyunca bana göstermiş oldukları anlayış ve desteklerinden dolayı

aileme ve Sema YEŞİL’e ayrıca teşekkür ederim.

IV

İÇİNDEKİLER SAYFA

ÖZ………………………………………………………………….…..………...…...I

ABSTRACT…………………………………………………………………….…...II

TEŞEKKÜR…………………………………………………………………….…..III

İÇİNDEKİLER………………………………………………………………....…...IV

ÇİZELGELER DİZİNİ……………………………………………………………...V

ŞEKİLLER DİZİNİ …………………………………………………..………….....VI

1. GİRİŞ………………………………………………………………….……...........1

2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR…………………………………………….…………...7

3. MATERYAL VE METOD....………………………………………………….....19

3.1. Çalışma Sahası…………….………………………………………...……....19

3.2. Sudak (Sander lucioperca Bogustkaya ve Naseka, 1996)…………………..21

3.3. Örneklerin Elde Edilmesi…………………………………………………....23

3.4. Örneklerin Değerlendirilmesi…………………………………………….….26

4. BULGULAR VE TARTIŞMA……………………………………….……….….31

4.1. Bulgular…………………………………………………………….………..31

4.1.1. Sudakların Ağ Gözlerine Göre Boy Kompozisyonlarına

İlişkin Bulgular……………………………………………………….31

4.1.2. Ağ Göz Açıklıkları 20 mm Ve 22 mm Olan Ağların Sudak

İçin Seçicilikleri…………...………………………………………….33


İçin Seçicilikleri…………………………...………………………….36


İçin Seçicilikleri………...…………………………………………….40

4.1.5. Ortak Seçiciliğin Hesaplanması………………………………………43

4.2. Tartışma……………………………………………………………………..45

5. SONUÇLAR VE ÖNERİLER………………………………………….…..…...50

5.1. Sonuçlar……………………………………………………………………..50

5.2. Öneriler.……………………………………………………………………..50

KAYNAKLAR…………………………………………………………….……......51

ÖZGEÇMİŞ………………………………………………………………….….......61

V

ÇİZELGELER DİZİNİ SAYFA

Çizelge 3.1. Seyhan Baraj Gölü’nden avlanan toplam balık miktarları ve

bunların avdaki oransal değerleri………………………………..……..20

Çizelge 4.1. 20, 22, 24 ve 26 mm ağ göz açıklığındaki ağlarla yakalanan

sudakların boy-frekans değerleri………………………………….……32

Çizelge 4.2. 20, 22, 24 ve 26 mm ağ göz açıklığındaki ağlarla yakalanan

sudakların minimum, maksimum ve ortalama boy değerleri ….……...32

Çizelge 4.3. Ağ gözü açıkları 20 ve 22 mm olan monofilament uzatma

ağlarıyla yakalanan sudakların hesaplanan seçicilik parametreleri……35


ağlarıyla yakalanan sudakların hesaplanan seçicilik parametreleri……38


ağlarıyla yakalanan sudakların hesaplanan seçicilik parametreleri…....41

Çizelge 4.6. 20, 22, 24 ve 26 mm ağ göz genişliğindeki ağların seçicilik

parametreleri…………………………………………………………...44

Çizelge 4.7. Ağların ortak seçicilik faktörü (SF), ortak standart

sapması (SD) ve optimum yakalama boyları (Li)……………………...44

VI

ŞEKİLLER DİZİNİ SAYFA

Şekil 1.1. 1950–2003 yılları arası dünya ve Türkiye su ürünleri avcılık üretimi…….2

Şekil 2.1. Baranov’un (1914) yapmış olduğu yakalanma sınıflandırması........………8

Şekil 3.1. Çalışmada kullanılan mesleki balıkçı teknesi…………………………….19

Şekil 3.2. Seyhan Baraj Gölü………………………...……………………………...21

Şekil 3.3. Seyhan Baraj Gölü’nden yakalanan bir sudağın görünüşü……………… 22

Şekil 3.4. Ağ gözü büyüklüğünün ölçülmesi………………………………………..23

Şekil 3.5. Ağların donam biçimleri………………………………………………….24

Şekil 3.6. Balıkların boy ölçümü……………………………………………………25

Şekil 3.7. Balıkların ağırlık ölçümü…………………………………………………25

Şekil 4.1. Ağ göz genişliği 20 mm olan monofilament sade uzatma ağları ile

yakalanan sudakların boy- frekans dağılımı……………………………...33

Şekil 4.2. Ağ göz genişliği 22 mm olan monofilament sade uzatma

ağları ile yakalanan sudakları boy- frekans dağılımı………….....………34

Şekil 4.3. Ağ göz açıklıkları 20 ve 22 mm olan monofilament sade uzatma

ağları ile yakalanan sudakların seçicilik eğrileri……………...…..………36

Şekil 4.4. Ağ göz genişliği 24 mm olan monofilament sade uzatma

ağları ile yakalanan sudakların boy- frekans dağılımı……….…..………37

Şekil 4.5. Ağ göz açıklıkları 22 ve 24 mm olan monofilament sade

uzatma ağları ile yakalanan sudakların seçicilik eğrileri………………...39

Şekil 4.6. Ağ göz genişliği 26 mm olan monofilament sade

uzatma ağları ile yakalanan sudakların boy- frekans dağılımı…………...40

Şekil 4.7. Ağ göz açıklığı 24 ve 26 mm olan monofilament sade uzatma

ağı ile yakalanan sudak seçicilik eğrisi…………………………………...42

Şekil 4.8. Monofilament sade uzatma ağlarıyla tamamı ile

yakalanan sudakların boy- frekans dağılımı……………………………...43

Şekil 4.9. Ağ gözleri ile optimum boylar arasındaki ilişki………………………….44

Şekil 4.10. Monofilament sade uzatma ağlarıyla yakalanan sudakların

ortak seçicilik eğrileri………………..…………………………………45

1. GĠRĠġ Volkan BarıĢ KĠYAĞA

1

1. GİRİŞ

Avcılık, insanoğlunun varoluĢundan bugüne kadar beslenme ihtiyacını

karĢılamak için yaptığı bir eylemdir ve insanlık tarihi kadar eskidir. M.Ö. 10 bin

yıllarında mağara duvarlarına çizmiĢ olduğu resimler insanoğlunun balık avlamaya

karĢı olan ilgisini göstermektedir (Timur, 1990). Ġlk çağlarda insanların kendisinin ve

ailesinin besin ihtiyacını karĢılamak için yapmıĢ olduğu avcılık, bu gün çok büyük

bir sektör haline gelmiĢtir. Dünya nüfusunun hızla artması ve buna paralel olarak

besin gereksiniminin sürekli artıĢı, insanları su ürünlerinden daha fazla yararlanmaya

yöneltmektedir. Diğer yandan su kaynaklarının giderek kirlenmesiyle su ürünlerinin

yaĢam alanlarının kısıtlanması ve bilinçsiz avcılık, balık stoklarının zarar görmesinde

baĢlıca nedenlerdir. GeliĢmiĢ ülkeler bu sorunların çözümü için, kendi kaynaklarını

bilinçli bir Ģekilde korumakta, seçiciliği yüksek av araçları kullanarak hedef dıĢı av

oranını en aza indirmekte, su ürünleri yetiĢtiriciliğine ve açık denizlerde yeni

kaynaklar aramaya yönelmektedirler.

Avcılık yöntemlerinde ve kullanılan av araçlarında geçen yüzyıl içinde hızlı

bir geliĢim gerçekleĢmiĢtir. 19. yüzyılın baĢlarından itibaren avcılıkta kullanılan

küçük balıkçı teknelerinin yanı sıra, daha büyük ve geliĢmiĢ balıkçı gemileri

yapılmıĢ, av araçlarında ve güverte üstü donanımlarda büyük ilerlemeler

kaydedilmiĢtir. GeliĢen teknoloji ile av araçlarının kullanımının kolaylaĢması ve

1970’lerde balık bulucu akustik aletlerin kullanılmaya baĢlanması, toplam su ürünleri

üretimini arttırmıĢtır (Reid ve Simmonds, 1993). 1950 yılında avcılık yolu ile elde

edilen su ürünleri miktarı 19.22 milyon ton iken, bu miktar 2003 yılında 91.51

milyon tona ulaĢmıĢtır. Bugüne kadar elde edilen en büyük ürün miktarı 96.73

milyon tonla 2000 yılında gerçekleĢmiĢtir. Dünya balıkçılığına benzer bir ürün artıĢı,

çeĢitli dalgalanmalarla ülkemiz için de görülmektedir. Bugüne kadar elde edilen en

düĢük ürün 60.1 bin tonla 1962 yılında görülürken, en yüksek ürün 669.9 bin tonla

1988 yılında elde edilmiĢtir. 2003 yılı üretimi ise 507.77 bin ton olarak

gerçekleĢmiĢtir ( FAO, 2005) (ġekil 1.1).

Belirli bir dönem, balıkçılıktan elde gelirin harcanan güç oranında artacağı

düĢünülmüĢ ve sürekli bir ürün artıĢı beklenmiĢtir (Ġlkyaz, 2005). Belirli bir seviyeye


2

kadar avcılık gücünün giderek artması, elde edilen gelirin artmasına neden olsa da

bazı sorunları beraberinde getirmiĢtir.

ġekil 1.1. 1950–2003 yılları arası dünya ve Türkiye su ürünleri avcılık üretimi

(FAO, 2005)

Avcılık filolarının geniĢlemesiyle birlikte populasyonlar üzerindeki av baskısı

her geçen gün artmıĢ ve balık stoklarında azalmaya neden olmuĢtur. Balık av

miktarlarındaki değiĢmeler 1880’li yılların ortasından itibaren bilimsel ilgiyi

çekmeye baĢlamıĢtır. Endüstriyel anlamda yeni av araçlarıyla avcılığa baĢlanması

bilimsel balıkçılığa ilgiyi arttırmıĢ ve artan ilgiyle birlikte, çeĢitli ulusların

hükümetleri, konunun araĢtırılması ve avdaki artma ve azalmaların nedenlerinin

belirlenmesi için ulusal laboratuarlar kurmaya baĢlamıĢlardır (Bingel, 2002).

Balık stoklarının ve bu stoklardan elde edilen gelirin korunması açısından

yapılan avcılığın kontrollü ve bilinçli bir Ģekilde uygulanması zorunludur. Çünkü su

ürünleri ve yaĢadıkları ortam çok hassas bir dengeye sahiptir. Balık stoklarının

varlığı ve büyüklüğü denizel ortamda bulunan besin miktarına, ortamın klimatik ve


3

coğrafik koĢullarına bağlıdır (Fasham, 1978; Laevastu ve Larkins, 1981; KocataĢ,

1994). Yeterli besin ve uygun yaĢama ortamı olduğu sürece avlama ve doğal

nedenlerle stoktan eksilen bireylerden oluĢan azalmayı yeni bireyler, ağırlıkça

azalmayı ise yeni bireyler ve küçük bireylerin büyümesi karĢılar. Normal koĢullarda

stokun devamlılığı bu Ģekilde sağlanır, fakat aĢırı avcılık bu düzeni olumsuz Ģekilde

etkilemektedir. Artan kirlilik ve stoktan kapasitenin üzerinde avcılık yapılması

mevcut dengeyi bozmaktadır. Bozulan denge bireylerin boy ve yaĢ bakımından

büyüklüğünün giderek azalmasını ve av miktarının her geçen sezon azalmasıyla

kendini gösterir (Erdem 1996). Bu olumsuz etkiyi azaltmak için avlanan bireylerin

belirli bir boy, yaĢ ve ağırlığa ulaĢmıĢ olması gerekmektedir.

Sürdürülebilir balıkçılığın sağlanabilmesi ve kaynakların doğru bir Ģekilde

kullanılabilmesi için hedef dıĢı av oranının azaltılması gerekmektedir. Bu nedenle

stokların izlenmesi ve av araçlarının yeniden düzenlenmesi, zararlı olanların ortadan

kaldırılması için çeĢitli önlemler alınmıĢtır. Av araçlarının ıslah edilmesinde birçok

faktörün uygulanması gerektiği ve bu faktörler içersinde dikkat edilmesi gereken en

önemlisinin de av aracının seçicilik özelliği olduğu bilim çevrelerince kabul

edilmiĢtir (Özekinci, 1998).

Fridman ve Carrothers (1986)’a göre bir av aracının, karıĢık bir

populasyondan belirli bir tür ve büyüklükteki bireyleri avlama özelliğine seçicilik adı

verilmektedir. Lagler (1978), ağ gözü seçiciliğini, herhangi bir populasyonda belli bir

boydaki bireyler etkin olarak avlanırken bu boydan uzaklaĢan bireylerin yakalanma

olasılıklarının azalması Ģeklinde açıklamıĢtır. Hameed ve Boopendranath (2000) ise

avın yakalanma olasılığının, balığın özellikleri ile değiĢmesini sağlayan av aracı ya

da yöntemin özelliğine seçicilik adını vermiĢlerdir. Kara (2003) seçiciliği, av aracı

tarafından tutulan belirli balığın, her bir büyüklük kategorisinin, av yüzdesi Ģeklinde

yakalanma olasılığı olarak tanımlamıĢtır.

Son yıllarda av araçlarının seçiciliği üzerine çalıĢmalar artmıĢtır. Seçicilik

açısından av araçları içinde en büyük sorun, sürüklenen av araçlarında (Trol, Bim

Trol, Dreç, Kıyı Sürükleme Takımları) olmaktadır. Bu av araçları pasif av araçlarına

göre daha az seçicilerdir. Buna rağmen pasif av araçlarında da istenmeyen av sorunu

gözlenmektedir. Her av aracında yapılması gerektiği gibi pasif av araçlarından olan


4

uzatma ağlarında da hedef dıĢı av ve ıskarta tür miktarının en aza indirilmesi ve

hedef türler için uygun ağ göz geniĢliklerinin belirlenmesi için seçicilik

çalıĢmalarının yapılması gerekmektedir. Seçiciliğin bilinmesi, boy-ağırlık iliĢkisi,

cinsiyet oranı, markalama denemeleriyle populasyon büyüklüğünün tahmini, büyüme

ve ölüm oranları gibi populasyon parametrelerini etkilemesi nedeniyle çok önemlidir

(Hamley, 1975).

Günümüzde, dünya genelinde en fazla kullanılan av araçlarından olan uzatma

ağları, ilk olarak MÖ. 5000 yıllarında kullanılmıĢtır. Balıkçıların göl üzerinde

yaptıkları kamıĢ evlerde hazırladıkları, ağların kurĢun yaka kısımlarına piĢirilmiĢ

topraktan yapılan taĢları, mantar yaka kısımlarına ise suda yüzebilen tahtaları

bağladıkları bilinmektedir (Timur ve TaĢdemir,1989).

Türkiye kıyı balıkçılığında da sade ve fanyalı uzatma ağlarının kullanımı

önemli bir yere sahiptir. Dizaynı, üretimi, kullanımdaki basitliği ve fazla yatırım

gerektirmemesi, bu av aracını küçük ölçekli balıkçılar arasında çok popüler hale

getirmiĢtir (Kara, 1992; Metin ve ark., 1998). Ayrıca bu ağların maliyetleri düĢüktür

ve avcılık uygulamaları da oldukça kolaydır (Hamley, 1975; Laevastu ve Favorite,

1988; Kurkilathi ve Rask, 1996). Uzatma ağı; hedef balığın hareketi önüne, dik açılı

olarak atılan ve mantar ile kurĢunlar yardımıyla su içinde dik olarak tutulan, bir veya

daha çok sayıda dikey ağ duvardan oluĢan bir av aracıdır (Sainsbury, 1995; Hameed

ve Boopentranath, 2000).

Kulanım Ģekli ve yapılarına göre uzatma ağlarının çeĢitli tipleri vardır.

Bunların en önemlileri sade ve fanyalı uzatma ağlarıdır. Ayrıca her iki tipin birleĢimi

olan kombine ağlarda vardır. Sade uzatma ağları tek katlı ağ olup balıkların

solungaçlarından ağa takılarak yakalanması amacıyla, deniz ve iç sularda; yüzey,

orta su ve dipte kullanılmaktadır. (Baranov, 1948; Hamley, 1975; Ünsal ve Kara,

1996). Çoğunlukla pasif olarak kullanılmakla birlikte aktif olarak da kullanılabilir

(Mengi,1977; Kara, 1992; Sainsbury, 1995; Ünsal ve Kara, 1996; HoĢsucu, 1998).

Uzatma ağları en seçici av araçlarındandır. Ağ göz açıklıklarında yapılacak

düzenlemeler sayesinde belirli büyüklükteki fertleri optimum düzeyde yakalarken,

daha küçük ve büyük fertleri oransal olarak daha az yakalama özelliğine sahiptirler

(Hamley, 1975; HoĢsucu, 1998; Özekinci, 1995, 1997).


5

Uzatma ağlarında seçicilik çalıĢmaları Baranov (1948) ile baĢlamıĢtır. Hamley

(1975) yapılan çalıĢmaları karĢılaĢtırarak en uygun metodun ne olduğu sonucuna

varmaya çalıĢmıĢtır. Holst ve ark. (2002), ağ ipi kalınlığının boyut seçiciliği üzerine

etkilerini incelemiĢtir. Stergiou ve Erzini (2002), Ege Denizi’nin aynı balıkçılık

alanında pareketa ve monofilament uzatma ağlarının seçiciliğini karĢılaĢtırmıĢtır.

Seçicilik konusunda yapılan diğer çalıĢmalar, uzatma ağlarının türler üzerindeki

seçicilik değerlerine odaklanmıĢtır (Van Densen ve W.L.T, 1987; Karunasinghe ve

Wijeyaratne, 1991; Reis ve Pawson, 1993; Petrakis ve Stergiou, 1995; Santos ark.,

1995; Psuty ve Borowski, 1997; Santos ve ark. 1998; Madsen ve ark. 1999;

Purbayanto ve ark. 2000; Fujimori ve Tokai, 2001; Lucena ve O’Brien, 2001; Fabi

ve ark. 2002; Moth-Poulsen, 2003; Park ve ark. 2004; Fonseca ark., 2005).

Ülkemizde de son yıllarda bir çok seçicilik çalıĢması yapılmıĢtır (Çetinkaya ve Sarı,

1995; Özekinci, 1995; Özekinci, 1997; Balık, 1999; Balık ve Çubuk, 2001a; Kara ve

Özekinci, 2002; Kara, 2003b; Özekinci ve ark., 2003; Özekinci 2005).

Su ürünleri bakımından Adana’nın en önemli iç su kaynağını oluĢturan

Seyhan Baraj Gölü‘nde de, küçük ölçekli balıkçı tekneleriyle uzatma ağlarıyla

avcılık yaygın olarak yapılmaktadır. Bu avcılıkta hedef türleri oluĢturan sazan

(Cyprinus carpio) ve sudak, (Sander lucioperca) bölge balıkçılık ekonomisinde son

derece önemli bir yer tutmaktadır.

Sudak, doğal olarak Seyhan baraj gölünde bulunmazken, buradaki balıkçılığı

daha ekonomik hale getirmek amacıyla, 1971-1973 yılları arasında ilk kez 690 000

adet olarak aĢılanmıĢ ve çok kısa sürede uyum sağlayarak Seyhan Baraj Gölü için

önemli bir potansiyel oluĢturmuĢtur (AvĢar ve Özyurt, 1999). Toplam av içinde

sazana oranla az miktarda olmasına karĢın, pazar satıĢ fiyatının sazana göre yüksek

olması balıkçılık açısından en az sazan kadar önemli bir tür haline gelmesine neden

olmuĢtur. Bölge balıkçılarıyla yapılan görüĢmelerde sudak avcılığında 20, 22, 24 ve

26 mm ağ göz geniĢliğine sahip, monofilament sade uzatma ağları kullandıkları

öğrenilmiĢtir. Bu nedenle, Seyhan Baraj Gölü’nde avlanan sudak stoku için uygun

ağ göz geniĢliğinin belirlenmesi ve kullanılan ağ gözlerinin stokun devamı için risk

oluĢturup oluĢturmadığının tespit edilmesi, bölgede yapılan balıkçılığın

düzenlenmesi ve av sezonu boyunca en yüksek verimin sağlanması için zorunludur.


6

Bu çalıĢmada Seyhan Baraj Gölü balıkçılarının sudak (Sander lucioperca

Bogustkaya and Naseka, 1996) avcılığında yoğun olarak kullandıkları 20, 22, 24 ve

26 mm ağ göz açıklığına sahip monofilament sade uzatma ağlarının seçicilik

parametrelerinin belirlenmesi ve uygun ağ gözünün tespiti amaçlanmıĢtır.

2. ÖNCEKĠ ÇALIġMALAR Volkan BarıĢ KĠYAĞA

7

2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR

Uzatma ağı seçiciliği ilk olarak 1882 yılında Collini tarafından

tanımlanmıĢtır. Fakat bu çalıĢmanın yeterli bilimsel kriterlere uymadığı

düĢünüldüğünden, konu üzerinde yapılan ilk çalıĢmanın Baranov (1914) tarafından

gerçekleĢtirildiği kabul edilmektedir (Holt, 1963; Hamley 1975). Ricker tarafından

Rusça olarak sunulan ve “Uzatma Ağlarında Balığın Yakalanması” konusunu ele

alan ilk çalıĢma 1948 yılında, “Uzatma Ağlarıyla Balık Avcılığı Üzerine Teoriler”

konulu ikinci yayın ise yine aynı tarihte Kanada‟nın Ontario Yabancı Ülkeler

Departmanı tarafından Ġngilizceye çevrilmiĢtir (Erdem, 1996).

Baranov (1948), uzatma ağı seçiciliğinin tanımlanmasında kullanılan eğrilerin

geometrik benzerliğe sahip olmaları prensibini savunmuĢtur. Bunun nedeni olarak,

uzatma ağlarının yakalama prensibinin; balığın büyüklüğü ile ağ gözünün

büyüklüğünün bir fonksiyonu olduğunu belirtmiĢtir. Geometrik benzerlik prensibi

olarak getirdiği tanımlamayı “s(z,m) = s(kz, km)” eĢitliği ile ifade etmiĢtir. EĢitlikte; s

yakalanma oranını, m ağ göz uzunluğunun fonksiyonunu, z balık büyüklüğünü, kz ve

km ise balık büyüklüğünü ve ağ göz uzunluğu sabitlerini ifade etmektedir. Bu

fonksiyonun sonucu olarak z/m (balık büyüklüğü / göz uzunluğu) ifadesi ile farklı

göz uzunlukları için seçicilik eğrilerini benzer olarak tanımlamıĢtır.

Baranov (1914), bildirdiğine göre balığın ağ tarafından yakalanması üç farklı

Ģekilde gerçekleĢir (ġekil 2.1). Bunlar;

(a) SıkıĢarak; Balığın vücut çevresinin ağ gözüne tam olarak girerek

yakalanması.

(b) Galsamasından; Balığın ağ gözüne galsamalarına kadar girerek

yakalanması.

(c) DolaĢarak; Balığın ağ gözüne diĢinden, çene kemiğinden ya da diğer

uzantılarından yakalanması.


8

ġekil 2.1. Baranov‟un (1914) yapmıĢ olduğu yakalanma sınıflandırması. (a)sıkıĢarak;

(b) galsamasından; (c) dolaĢarak (Karlsen ve Bjarnason,1986‟dan)

Olsen (1959), Newfounland‟da ringa balıklarında üç farklı ağ gözlü sade

uzatma ağlarını (2, 2.5, 2.75 inç) Holt (1963) metoduna göre karĢılaĢtırmıĢtır.

Clark (1960), uzatma ağı seçiciliğinde en önemli faktörleri olarak Ģunları

sıralamıĢtır; ağ göz açıklığı, ağın gerilmesi, ağın potluk oranı, ağ ipinin esnekliği ve

gerilmesi, ipin görünürlüğü, balığın Ģekli, pektoral kısımlarından baĢka balığın

yakalanma derecesi ve balıkların davranıĢ modelleri olarak belirlemiĢtir. Ayrıca

araĢtırıcıya göre bunlar, balığın avlanma Ģekline eklenmelidir. Ağ gözü açıklığının

dıĢındaki faktörler, esas olarak ağın verimliliğini (seçicilik eğrisinin yüksekliğini)

etkilediğini bildirmiĢtir.

Holt (1963) farklı göz açıklıklarındaki ağların verimliliklerini karĢılaĢtırmıĢ

ve yakalanan bireylerin boy-frekans dağılımlarının, ağ gözü uzunluklarıyla

karĢılaĢtırdığında oluĢan seçicilik eğrisinin normal dağılım eğrisiyle ifade

edilebileceğini belirtmiĢtir. AraĢtırıcı seçicilik eğrilerinin hesaplanabilmesi için

matematiksel yöntemler önermiĢtir.

McCombie ve Berst (1969), balığın yapısının ve Ģeklinin sade uzatma

ağlarındaki seçiciliğe olan etkisini, üç farklı balık üzerinde kendi önerdikleri grafik

oluĢturma metodu ile çizmiĢlerdir. Her bir balığın yakalanma pozisyonunu dikkate

alarak, solungaç kapağı çevresinden ve maksimum vücut çevresinden yakalanan

balıkları karĢılaĢtırmıĢlardır. Balığın maksimum vücut çevresi ile ağ göz çevresi

arasındaki oranın 1.0 ile 1.2 olduğu durumda en etkin yakalanmanın gerçekleĢtiğini

bildirmiĢlerdir.


9

Gulland (1969), ticari balıkçılıkta kullanılan sade uzatma ağlarının en seçici

av araçları olduğunu bildirmiĢtir ve yakalanan bireylerin dağılımından yararlanılarak

seçicilik eğrilerinin çizilebileceğini bildirmiĢtir. AraĢtırıcı sade uzatma ağları ile

avcılıkta kullanılan ağ gözünün sadece belirli bir boy grubunda etkili olduğunu ve bu

boy grubundan negatif ya da pozitif yönde bir ayrılıĢ olduğunda, yakalanma oranında

düĢüĢ meydana geldiğini belirtmiĢtir. Buna ek olarak, aynı ağ göz uzunluğuna sahip

olmasına rağmen, birbirinden farklı esnekliklere sahip materyallerden yapılan ağların

optimum yakalama boylarının birbirinden farklı olabileceğini belirterek, Holt

(1963)‟un önerdiği hesaplama yöntemini bir örnekle açıklamıĢtır.

Hamley ve Regier (1973), Ontario‟da 4 km2‟ lik Dexter Gölü‟nde ağ gözü

açıklıkları 3.82, 5.08, 6.35, 7.62, 8.89 ve 11.43 cm olan uzatma ağları ile 1968 - 1970

yılları arasında, tuzaklarla yakalanıp markalanan Stizostedion vitreum vitreum

balıklarında doğrusal seçicilik parametrelerini tahmin ederek seçicilik eğrilerini

çizmiĢlerdir.

Hamley (1975), uzatma ağı seçicilik çalıĢmalarını özetlediği makalesinde,

seçicilik eğrilerini ve bu eğrilerin hesaplanmasında önerilen modeller ile seçiciliğ i

etkileyen faktörleri karĢılaĢtırmıĢtır. Uzatma ağı seçiciliğinin tahmini için en uygun

modelin direkt tahmin metodu olduğunu, fakat araĢtırmacıların uygulama zorlukları

nedeni ile indirekt tahmin metotlarını seçtiklerini belirtmiĢtir.

Grant (1980), Jameica‟nın Kingston Limanı‟nda üç balık türü için ağ gözü

açıklıkları 1.27 cm‟den 10.16 cm‟e kadar değiĢen 10‟ar metre uzunluğunda, 7 m

derinliğinde % 50 potluk oranında 8 takım multifilament ağın seçiciliğini

karĢılaĢtırmıĢtır. Holt (1963) metodunu kullandığı araĢtırmasında Harengula

humeralis için regrasyon denklemi değerlerini; a = -22.05, b = 2.55 ve r = 0.99

olarak bulmuĢtur.

Rudstam ve ark. (1984), Big Muskellunge ve Sparkling gölü‟nde Ağustos

1981 ve Eylül 1982 tarihleri arasında 19, 32, 38, 51, 64 ve 89 mm göz açıklığında 4

m uzunluğunda ve 18 m derinliğinde 6 uzatma ağında seçicilik çalıĢmaları

yapmıĢlardır.

Linloekken (1984), tatlı su levreği (Perca fluviatilis L., 1758) avcılığında

sade uzatma ağlarının seçiciliği isimli araĢtırmasında, Norveç‟in güney bölgesindeki


10

Gjerstadvann Gölü‟nde naylon monoflament ağlarla yaptığı çalıĢmada ağ göz

açıklığı 10, 12.5, 16.5, 22, 22.5 ve 30 mm ağlar kullanmıĢ, balık boyu-ağ göz açıklığı

iliĢkisinden yararlanarak yakalanan 3601 adet balığın boy-frekans grafiklerini çizmiĢ

ve 16 – 22 cm boy aralığındaki balıklardan, en yüksek yakalanma oranının %70

oranında 17 – 19 cm boy grubundaki levreklerde olduğunu bildirmiĢtir.

Steward (1984) Kuzeydoğu Ġskoçya kıyılarında morina (Gadus morhua

L.,1758) balıkçılığında sade uzatma ağı seçiciliği adlı çalıĢmasında, karĢılaĢtırılmalı

balıkçılık denemeleri yapmıĢtır. AraĢtırmacı, monofilament, multifilament ve

multifilament naylon gibi farklı malzemelerden yapılmıĢ sade uzatma ağlarının

seçiciliği ve av verimi üzerine çalıĢmıĢ ve yakalananların boy sıralamasında önemli

farklılıklar olduğunu belirlemiĢtir.

Shimamura ve Soeda (1985) mürekkep balığı (Sepia officinalis) avcılığında

uzatma ağlarının suda kalma süresi ile av verimi arasındaki iliĢkiyi inceledikleri

araĢtırmalarında, av veriminin av sahasına göre büyük değiĢimler gösterdiğini, fakat

genel olarak operasyon süresi uzadıkça av veriminde bir düĢüĢ gözlendiğini

bildirmiĢlerdir.

Van Densen (1987) tatlı su levreği (Perca fluviatilis L., 1758) ve sudak

(Stizostedion lusioperca L., 1758) için sade uzatma ağları seçiciliği üzerine yaptığı

çalıĢmasında, yakalanan tatlı su levrekleri için Holt (1963)‟un seçicilik modelini

kullanmıĢtır. Seçiciliğin karakteristikleri 48 ve 65 mm göz açıklığına sahip sade

uzatma ağlarında k = 0.903 ve σ = 4.93 cm (çatal boy) olarak bulunmuĢtur. Göz

açıklığı büyük olan ağlarda yüksek verim elde edildiğinden seçicilik eğrisi sağa

doğru kaymaktadır. Sudak için seçiciliği 25 ve 35 mm sade uzatma ağları için

yapılmıĢ ve seçicilik karakteristiği k= 0.723 ve σ = 2.59 cm (çatal boy) olarak elde

edilmiĢtir.

Tweddle ve Bodington (1988), Afrikanın Malawi Gölü‟nde 64 ve 89 mm göz

açıklığındaki beyaz uzatma ağlarının siyah uzatma ağlarına kıyasla 1,79 kat daha

etkin olduğunu ortaya çıkarmıĢlardır.

Winters ve Wheler (1990), Atlantik ringası (Clupea harengus harengus)

avcılığında kullanılan sade uzatma ağlarının seçicilik eğrisini direk ve indirek

metotlarla belirlemiĢlerdir. Holt (1963) metodunu kullanan araĢtırmacılar, 50.8, 57.2,


11

63.5, 69.9 ve 76.2 mm göz açıklığındaki ağlar için seçicilik katsayısını (k) ve

seçicilik eğrisi varyanslarını (σ2

) 1986 yılında sırasıyla 5.01 ve 18.99, 1987 yılında

ise 5.72 ve 18.43 olarak hesaplamıĢlardır. Direk tahmin metodunu kullanarak

maksimum vücut çevresi (MG) ile balık boyu (L) arasındaki iliĢkiyi, Göze takılan

(Wedged) balıklarda; MG= 0.61 L – 44.8, solungaç kapaklarından yakalanan

balıklarda ise; MG= 0.55 L – 22.48 Ģeklinde hesaplanmıĢtır.

Pawson (1991), uzatma ağlarıyla balık avcılığını incelediği çalıĢmasında

ağların yapıldığı materyal, ağların yapıları ve ağ gözü açıklığının kontrolü ile ilgili

hesaplamalara yer vermiĢtir.

Karunasinghe ve Wijeyaratne (1991), Sri Lanka‟nın batı sahilindeki Negombo

sularında sardalya (Amblygaster sirm Walbum., 1792) türünün seçiciliği üzerine

yaptıkları çalıĢmada, 2.3 ve 3.8 cm arasında 7 farklı göz açıklığında uzatma ağları

kullanılarak 9 ile 22 cm boy aralığında balıklar yakalanmıĢ, 3 cm‟den küçük gözlerin

seçiciliği istenilenden düĢük çıkmıĢtır. Farklı göz açıklıklarındaki ağlar için seçicilik

faktörü 5.11 ve 6.03 ve optimum seçicilik boyu 12.9 ve 19.7 cm arasında tahmin

edilmiĢtir. Bu çalıĢmada, ağların seçicilik aralığı ve eğrilerinin dar olduğu ve bu

ağlarla yakalanan balıkların daha çok galsamalarından yakalandığını bildirmiĢlerdir.

En yüksek seçicilik faktörü 2.9 cm‟lik göz açıklığındaki ağlar için hesaplanmıĢ olup

muhtemelen bu göz açıklığındaki balıkların çoğunun sıkıĢarak yakalanmasından

kaynaklanmıĢtır.

Borgstrom ve Plathe (1992), 1985 ve 1989 yıllarında Norveç‟in batısındaki

Loyning Gölü‟nde kahverengi alabalıklar (Salmo trutta L., 1758) için 16.0, 19.5,

21.0, 22.5, 24.0 ve 26.0 mm göz açıklıklarındaki naylon monofilament uzatma

ağlarının seçiciliklerini doğrudan yöntemlerle tahmin etmiĢlerdir. Balıkların yüzme

mesafelerini ve ağla karĢılaĢma olasılıklarını tahmin eden bir metot geliĢtirmiĢlerdir.

Çetinkaya ve ark. (1995) Van Gölü‟nde 17, 22 ve 24 mm göz açıklığına sahip

fanyalı ağlar kullanarak yaptıkları çalıĢmada, inci kefali (Chalcalburnus tarichi

Palas, 1811) için total av, birim çabada av miktarı, yakalanan balıkların boy ve

ağırlık kompozisyonları ve seçicilik parametrelerini hesaplamıĢlardır.

KuĢat (1996), Eğirdir Gölü‟nde göz açıklıkları 22, 24, 25, 26, 30, 25, 40, 45

ve 60 mm olan multifilament ve monofilament sade uzatma ağlarının seçiciliklerini


12

avlanan sudak balıklarında Holt (1963) dolaylı metodunu kullanarak tahmin etmiĢtir.

Ortak seçicilik faktörlerini, multifilament ağlar için 4.61 ve monofilament ağlar için

ise 5.02 olarak bildirmiĢtir.

Psuty ve Borowski (1997), Polonya‟nın Vistula Lagün Gölü‟nde 1992 ile 1996

yılları arasında, bölgede geçimini sağlayan balıkçılardan sağladıkları verilerle uzatma

ağlarının çapak (Abramis brama L., 1758) için seçiciliklerini ve yapılan avcılığın

çapak populasyonu üzerindeki etkisini incelemiĢlerdir.

Aydın ve ark. (1997), Doğu Karadeniz‟ de Of-Çamburnu açıklarının 30 – 50

m derinlikteki sularında mezgit (Merlagius merlangus euxinus Nordman., 1840)

avcılığında kullanılan 20, 22 ve 24 mm göz açıklıklarına sahip uzatma ağlarının

seçicilik parametrelerini Holt (1963) ve Sechin (1969) metotları kullanarak

belirlemiĢlerdir. Holt (1963) metoduna göre tüm ağların ortak seçicilik faktörleri

4.25, 20 ile 22 mm‟lik ağlar için optimum yakalama boyları 17.28 ve 19.01 cm, 22

ile 24 mm ağlar için 18.49 ve 20.17 cm olarak bulunmuĢtur. Seçicilik faktörleri de

sırasıyla 2.32 ve 4.20 olarak hesaplanmıĢtır. Sechin metoduna göre ise optimum

yakalama boyları 20, 22 ve 24 mm‟lik ağlar için sırasıyla 17.2 – 19.0 ve 20.8 cm,

seçicilik faktörleri de 8.60, 8.63 ve 8.66 olarak hesaplanmıĢtır. ÇalıĢmada 1649 adet

balık incelenmiĢ, bu balıklarında boy-ağırlık iliĢkisi W= 0.0039 L3,217 - Xort = 18.77

cm ve Yort = 53.53 g olarak bulunmuĢtur.

Özekinci (1997), barbun (Mullus barbatus L., 1758) ve ısparoz (Diplodus

annularis L., 1758) balıkları avcığında kullanılan 18, 20 ve 22 mm göz açıklığındaki

uzatma ağlarının seçiciliği üzerine yaptığı çalıĢmada Holt (1963) metodu ile barbun

ve ısparoz için 18 - 20 mm ve 20 - 22 mm ağlarda belirlenen seçicilik faktörlerini

7.12 – 6.82 ve 5.05 – 6.08 arasında değiĢtiğini belirlemiĢtir. Optimum seçicilik boyu

ise barbun için sırayla 12.97 – 14.41 ve 13.64 – 15.0, ısparoz için ise 9.08 – 10.08 ve

12.14 – 13.36 arasında bulunmuĢtur.

Erzini ve Castro (1998), balıkların yakalanan ağ gözlerindeki dağılımından

faydalanarak, seçicilik grafiklerinin oluĢturulmasında alternatif bir yöntem

önermiĢlerdir.

Özekinci (1998) izmarit (Spicara smaris L., 1758), ısparoz (Diplodus

annularis L., 1758), barbunya (Mullus barbatus L., 1758) ve tekir (Mullus


13

surmulatus L., 1758) avcılığında kullanılan 18, 20, ve 22 mm göz açıklığındaki sade

ağların seçiciliğini incelediği çalıĢmasında, tüm türler için seçicilik faktörlerinin

tahminini yapmıĢtır.

Gurbet ve ark. (1998), Ekim 1996 ve Temmuz 1997 tarihleri arasında Ġzmir

ili, Urla ilçesi Karantina adasının kuzey bölgesinde monofilament ve multifilament

fanyalı uzatma ağlarının av verimliliğini karĢılaĢtırmıĢlardır. ÇalıĢmada 28, 30 ve 32

mm ağ göz açıklığına sahip monofilament ve multfilament ağlarla yaptıkları 17

avcılık operasyonu sonucunda 32 türe ait toplam 851 balık avlanmıĢtır. Balıkların

%54.7‟si monofilament ağlarla, % 43.3‟ü ise multifilament ağlarla yakalandıklarını

tespit etmiĢlerdir.

Helser ve ark. (1998), yaptıkları çalıĢmada, Louissia benekli alası (Cynoscion

nebulosus Cuvier, 1830) avcılığında kullanılan uzatma ağlarının seçiciliğini

belirlemek için eĢ zamanlı lineer olmayan regresyon kullanmıĢtır.

Atar (1998) Beymelek Lagün Gölü‟nde rastgele olarak seçilen üç istasyonda

Ocak 1995 – Ocak 1996 tarihleri arasında yaptığı çalıĢmada, Holt (1963)‟un dolaylı

metodu kullanılarak 30, 35, 40, 45 ve 50 mm göz açıklığındaki beĢ adet uzatma

ağının seçiciliklerini hesaplamıĢtır. AltınbaĢ kefal (Liza auratus Risso, 1810) için

seçicilik faktörleri 7.03 ile 8.54 arasında ve ortak seçicilik faktörünü 7.94, kefal için

(Liza saliens Risso, 1810) için seçicilik faktörü 7.51 ile 9.41 arasında ve ortak

seçicilik faktörünü 8.32 olarak tahmin etmiĢtir. Ayrıca monofilament uzatma

ağlarının multifilament ağlardan 2.17 kere daha etkili olduğu gözlenmiĢtir.

Metin ve ark. (1998), 18, 20 ve 22 mm göz geniĢliğine sahip sade dip uzatma

ağlarındaki ısparoz (Diplodus annularis L., 1758) ve izmarit‟lerin (Spicara flexuosa

Rafinesque, 1810) seçiciliklerini araĢtırmıĢlardır. Seçicilik parametreleri Holt (1963)‟

un indirekt tahmin metoduna göre hesaplanmıĢtır. D. annularis için, 18, 20 ve 22 mm

göz geniĢliğindeki ağlarda optimum yakalanma boyları sırasıyla 10.08, 11.20 ve

12.32 cm, S. Flexuosa için aynı göz geniĢliğindeki ağlardaki optimum yakalanma

boyları ise sırasıyla 15, 16.67, 18.33 cm olarak hesaplanmıĢtır. D. Annularis için

ortak seçicilik faktörü 5.60 ve standart sapması 1.86 olarak, S. Flexuosa için ortak

seçicilik faktörü 8.33 ve standart sapması 1.21 cm olarak hesaplanmıĢtır. Sonuçta

sadece 22 mm göz geniĢliğindeki ağlar D. annularis için uygun seçicilik özellikleri


14

gösterirken, S. flexuosa için denemede kullanılan, bütün ağlar uygun seçicilik

özellikleri göstermiĢtir.

Madsen ve ark. (1999), yaptıkları çalıĢmada, dil balığı ağlarının boy

seçiciliğini Kuzey Denizi‟ndeki Danimarka ticari balıkçılık tekneleriyle eĢ zamanlı

olarak atılan 7 farklı göz açıklığına sahip ağlarla dolaylı metot kullanarak tahmin

etmiĢlerdir.

Millar ve Fryer (1999), yapmıĢ oldukları çalıĢmada sürütme ağı, tuzak,

uzatma ağı ve olta iğnelerinde seçicilik eğrilerinin belirlenmesi konusunu istatistiksel

olarak tartıĢmıĢlardır.

Balık (1999a), BeyĢehir Gölü‟nde sazan (Cyprinus carpio L., 1758)

avcılığında kullanılan monofilament sade ağların seçiciliklerini araĢtırmıĢtır. Bu

amaçla, Ekim 1994 – Mayıs 1996 tarihleri arasında 7, 8, 13 ve 14 cm göz

uzunluğunda monofilament sade ağlar ile avcılık denemeleri yapılmıĢtır. AraĢtırma

sonuçlarına göre, sazan avcılığında, monofilament sade ağların ortak seçicilik

faktörleri 2.922 bulunmuĢtur.

Balık (1999b), BeyĢehir Gölü‟nde sudak avcılığında kullanılan multifilament

ve monofilament sade ağların seçiciliklerini Holt (1963) metoduyla tahmin etmiĢtir.

3.4, 4, 5, 6 ve 7 cm tam göz uzunluğundaki multifilament ve 3.6, 4, 4.4, 5, 6 ve 7 cm

göz uzunluğundaki monfilament ağların ortak seçicilik faktörlerini sırasıyla 4.67 ve

4.70 olarak bildirmiĢtir.

Kınacıgil ve ark. (2000), Orta Ege Deniz‟inde denemelerini yaptıkları 18, 20,

22, 24, 25, 28, 30, 32, 36 ve 38 mm göz geniĢliğine sahip sade uzatma ağlarında,

yakalanan ısparoz (D. annularis), karagöz (D. vulgaris), tekir (M. surmuletus),

izmarit (S. maena flexuosa ve S. smaris) ve çizgili hani (S. scriba) türlerine ait

seçicilik parametreleri üzerine çalıĢmıĢlardır. Isparoz için 18, 20, 22, 24, 25 ve 28

mm göz geniĢliğine sahip ağlar için optimum yakalama boylarını sırası ile 10.59,

11.77, 12.94, 14.12, 14.71 ve 16.47 cm total boy olarak ve ağlara ait ortak standart

sapmayı 1,27 olarak bildirmiĢlerdir. Ġzmarit (S. maena flexuosa) için ise 18, 20, 22,

24 ve 25 mm ağ göz uzunluğuna sahip ağlar için optimum yakalama boylarını sırası

ile 14.44, 16.05, 17.65, 19.26 ve 20.06 cm total boy ve ortak standart sapmayı ise

1.12 olarak hesaplamıĢlardır.


15

Hovgard ve Lassen (2000), seçiciliğin kesin olarak tahmininin çok zor

olduğunu, bunun için populasyonu oluĢturan tüm balıkların boy dağılımının

tamamen bilinmesi gerektiğini bildirmiĢtir. Birçok seçicilik çalıĢmasının tesadüfî ava

bağlı olduğunu belirtmiĢ ve bu tür seçicilik hesaplamalarını göreceli seçicilik

(relative selection) olarak isimlendirmiĢtir.

Fujimori ve Tokai (2001), uzatma ağlarında seçicilik eğrilerinin hesaplanması

için kullanılan normal, log normal, skew–normal ve bi–normal modellerinin

çözümlenmesinde maksimum olabilirlik metodunu kullanarak, seçicilik

parametrelerinin tahmini üzerine çalıĢmıĢlardır. Sonuç olarak bu çözümleme

metodunu; aynı ağ gözü kullanılarak farklı balıkçılık çabası ile toplanan verilerin

değerlendirilmesi için önermiĢlerdir.

Balık (2001) BeyĢehir Gölü‟nde 28, 40, 50 ve 60 mm göz açıklığındaki

monofilament ve multiflament fanyalı ağlarla yaptığı çalıĢmada, toplam avlanan

aynalı sazanın (Cyprinus carpio L., 1758) % 12.6‟sını monofilament ağlarla ve %

6‟sının da multifilament ağlarla elde edildiğini ve birim baĢına düĢen av miktarının

mono ve multifilament ağlar için 22.39 ve 11.32 g/m olduğunu hesaplamıĢtır. Bu

sonuçlara göre monofilament ağlarla, birim çabada elde edilen av miktarının

multifilament ağlara kıyasla 2.2 kat daha fazla olduğu, ayrıca miktarın % 80„ini

kadife balığının (Tinca tinca L., 1758) oluĢturduğunu bildirmiĢtir.

Balık ve Çubuk (2001a) Uluabat Gölü‟nde yaptıkları çalıĢmada, farklı göz

geniĢliklerindeki (18, 20, 22, 26, 30 ve 36 mm) sade uzatma ağlarının bazı balık

türlerinin avcılığındaki birim av miktarlarını araĢtırmıĢlardır. ÇalıĢma esnasında, 12

balık türünden örnekler yakalanmıĢtır. Bu balık türleri; kızılgöz (Rutilus rutilus L.,

1758), kızılkanat (Scardinius erythrophthalmus L., 1758), tahta (Blicca björkna L.,

1758), ringa (Alosa maeotica Grimm, 1901), eğrez (Vimba vimba L., 1758), inci

(Alburnus alburnus L., 1758), tatlısu kolyozu (Chalcalburnus chalcoides

Güldenstaedt, 1772), havuz (Carassius carassius L., 1758), turna (Esox lucius L.,

1758), kadife (Tinca tinca L., 1758), sazan (Cyprinus carpio L., 1758) ve kefal

(Mugil cephalus L., 1758)' dir. 18, 20, 22, 26, 30 ve 36 mm göz geniĢliğindeki

ağların birim av miktarları sırasıyla ortalama 181.2, 170.5, 244.6, 123.4, 76.8 ve 29.9

g/m olarak bulunmuĢtur.


16

Balık ve Çubuk (2001b) yaptıkları bir çalıĢmada, farklı renklerdeki ( siyah,

beyaz, sarı mavi, kırmızı, açık yeĢil, koyu yeĢil ve kahve rengi) uzatma ağlarının

kadife balığı (Tinca tinca L., 1758), sazan (Cyprinus carpio L., 1758), tatlı su levreği

(Perca fluviatilis L., 1758) ve tatlı su kefalinin (Leuciscus cephalus L., 1758) av

verimliliği karĢılaĢtırılmıĢtır. Balıklar çoğunlukla kırmızı, sarı, kahverengi ve mavi

renkteki uzatma ağlarına yakalandıkları tespit edilmiĢtir. 4 tür için yakalanma oranı

en yüksek olan renk kırmızı olarak belirlenmekle birlikte; bölgede yaygın olarak,

yakalanma oranının düĢük olmasına rağmen açık yeĢil rengin tercih edildiğini

bildirmiĢlerdir.

Stergiou ve Erzini (2002), Akdeniz‟de Cyclades bölgesinde (Yunanistan) ince

paraketa ve monofilament sade uzatma ağlarının seçiciliği üzerine çalıĢmıĢlardır.

ÇalıĢmada kullandıkları 22, 24, 26 ve 28 mm göz geniĢliğine sahip ağlar için, ısparoz

(D. annularis) ait optimum yakalanma boylarını sırasıyla 12.52, 13.66, 14.79 ve

15.93 cm total boy olarak tespit etmiĢlerdir. Elde ettikleri av verilerini Millar

(1992)‟nin önerdiği yöntemle Constat bilgisayar programı ile değerlendirmiĢler ve

her ağ için standart sapmayı sırası ile 1.20, 1.31, 1.42 ve 1.53 cm olarak

hesaplamıĢlardır.

Holst ve ark. (2002), morina (Gadus morhua L., 1758) avcılığında kullanılan

uzatma ağlarının avcılık gücü ve seçicilik boyuna, ağ ipi kalınlığının etkisini

incelemiĢlerdir. Ġki farklı kalınlıktaki ipten yapılan 70, 79, 90, 101, 115, 130 mm göz

açıklığındaki ağlar yılın iki farklı zamanında karĢılaĢtırılmıĢlardır.

Fabi ve ark. (2002), Ġtalya‟nın Ligurian Denizi‟nde ve Adriatik Sahili‟nde 45,

70 ve 90 mm göz uzunluğuna sahip fanyalı ve fanyasız uzatma ağları ile yaptığı

denemeler sonucunda; mırmır (Lithognathus mormyrus), ısparoz (D. annularis) ve

barbun (M. Barbatus) için ait seçicilik parametrelerinin hesaplanması üzerine

çalıĢmıĢlardır. AraĢtırıcılar 70 ve 90 mm ağ göz uzunluğunun ısparoz ve barbun için

çok büyük olduğunu belirterek, bu ağ gözleri için seçicilik parametrelerini

hesaplayamamıĢtır. 45 mm ağ göz uzunluğuna sahip ağ için optimum yakalama

boylarını ısparoz için 12.1 cm, barbun için 16.7 cm total boy olarak bildirmiĢtir.

Kara ve Özekinci (2002) Türkiye denizlerinde sardalya (Sardina pilchardus

L., 1758) avcılığında kullanılan sade uzatma ağlarının seçiciliği ile ilgili yaptıkları


17

çalıĢmada, 1 Mayıs – 1 Eylül arasında 12.65, 12.70 ve 12.75 mm göz açıklığına sahip

ağlarla örnekler toplanmıĢtır. Seçicilik parametreleri Holt (1963) tarafından

geliĢtirilen indirek tahmin metodu kullanılarak belirlenmiĢtir. Yakalanan balıkların

boy dağılımı 9.45, 13.65 cm‟dir. 12.65, 12.70 ve 12.75 mm ağ gözlerinde

sardalyanın (Sardina. Pilchardus L., 1758) optimum yakalama boyu sırası ile 11.29,

11.34 ve 11.38 cm dir. Tahmin edilen ortak seçicilik faktörü ve standart sapma

değeri sırasıyla 8.93 ve 0.305 cm‟dir.

Kara (2003a) Ġzmir Körfezi‟nde iri sardalya (Sardinella aurita Valenciennes.,

1847) avcılığında kullanılan multiflament sade uzatma ağlarının seçicilik

özelliklerinin belirlenmesi üzerine 1 Eylül 2001 – 31 Mart 2002 tarihleri arasında

yapmıĢ olduğu çalıĢmada, kullanılan ağların göz açıklıkları 20, 21, 22 ve 23 mm‟dir.

Ağlar birbirine eklenmek suretiyle aynı zamanda ve aynı sahada kullanılmıĢtır.

Ağların iplik kalınlığı 210d/3no, asılma oranı E=0.67dir. Seçicilik parametreleri Holt

(1963) tarafından geliĢtirilen indirekt tahmin metodu kullanılarak belirlenmiĢtir.

Yakalanan balıkların boy dağılımı 14.1 – 21.5 cm‟dir. 20, 21, 22 ve 23 mm ağ

gözlerinde S. aurita‟nın optimum yakalama boyu sırası ile 16.36, 17.17, 17.99 ve

18.81 cm‟dir. Tahmin edilen ortak seçicilik faktörü ve standart sapma değeri 8.18 ve

1.226 cm dir.

Kara (2003b) Ġzmir Körfezi‟nde ısparoz (Diplodus annularis L., 1758)

avcılığında kullanılan monofilament sade uzatma ağlarının seçiciliğinin araĢtırılması

ile ilgili çalıĢmasında, 26, 27 ve 28 mm göz açıklığına sahip ağlar kullanmıĢ ve 26,

27 ve 28 mm ağ göz açıklığında ısparoz için optimum yakalanma boylarının

sırasıyla, 12.66, 13.15 ve 13.64 cm olduğunu tespit etmiĢtir. Hesaplanan ortak

seçicilik faktörü ve ortak standart sapma değerleri sırasıyla, 4.872 ve 0.693 dir. Bu

araĢtırmada, 26 mm göz açıklığına sahip ağın Ġzmir Körfezi‟nde ısparoz stokları

üzerinde bir av baskısı oluĢturduğunu bulmuĢ, 27 ve 28 mm ağların ise böyle bir

sorun oluĢturmadığını belirtmiĢtir.

Özekinci ve ark. (2003), Keban Baraj Gölü‟nde Capoeta capoeta umbla

(Heckel, 1843) and Capoeta trutta (Heckel, 1843) avcılığında kullanılan sade uzatma

ağları üzerinde seçicilik araĢtırması yapmıĢlardır. 1996 – 1997 yılında Keban Baraj

Gölü‟nde belirlenen 7 istasyondan gerçekleĢtirilen çalıĢmada örnekler 22, 28, 36 ve


18

44 mm ağ göz açıklığındaki sade uzatma ağları kullanılarak toplanmıĢtır. Ortak

seçicilik faktörü ve ortak standart sapma, C. c. umbla için 8.52 ve 2.37, C. trutta için

8.40 ve 2.46 olarak tahmin edilmiĢtir. 22, 28, 36 ve 44 mm ağ göz açıklığında C. c.

umbla ve C. Trutta’nı optimum yakalama boyu sırasıyla 18.74 cm, 23.85 cm, 30.67

cm, 37.48 cm ve 18.48 cm, 23.52 cm, 30.24 cm, 36.96 cm‟dir.

Shimizu ve ark. (2004), kodladığı NaLA (net shape and loading analysis) adlı

bilgisayar programı ile dıĢ etkenlerin (dalga gibi) ağ gözünün Ģekli, ağ gözü

açıklığının açısı, gerilim dağılımı gibi parametreleri çözümleyerek, bunun uzatma ağı

seçiciliğinde uygulanabilirliği üzerine çalıĢmıĢlardır.

Özekinci (2005), Ġzmir Körfezi‟nde ısparoz (Diplodus annularis L., 1758)

avcılığında kullanılan 52, 54 ve 56 mm ağ göz uzunluğuna sahip monofilament sade

uzatma ağlarının seçicilik parametreleri üzerine araĢtırma yapmıĢtır. Seçicilik

eğrileri, balığın yakalanma ihtimalini baĢ ve maksimum çevresi arasındaki

morfometrik özelliklerinin bir fonksiyonu olarak hesaplayan, Sechin metodu

kullanılarak belirlenmiĢtir. Hesaplanan seçicilik eğrileri her ağ göz açıklığında elde

edilen boy frekansıyla uyuĢmakta olup 52, 54 ve 56 mm ağ göz uzunluğuna sahip

monofilament uzatma ağlarının optimum yakalama boyları sırasıyla, 12.5, 13.5 ve 14

cm olarak hesaplanmıĢtır. AraĢtırma sonucunda 52 mm‟lik ağın, Ġzmir Körfezi‟nde

ısparoz stokları üzerinde artan bir av baskısı oluĢturduğu, fakat 54 ve 56 mm‟lik

ağların aynı etkiyi göstermedikleri gözlenmiĢtir. Bu araĢtırmada, sürdürülebilir

ısparoz balıkçılığı için, 52 mm ağ göz uzunluğundan daha büyük monofilament sade

uzatma ağlarının kullanılması gerektiği ifade edilmiĢtir.

3. MATERYAL VE METOD Volkan BarıĢ KĠYAĞA

19

3.MATERYAL VE METOD

Bu çalıĢma Mart 2008 – Haziran 2008 tarihleri arasında Seyhan Baraj

Gölü’nde gerçekleĢtirilmiĢtir. ÇalıĢmanın materyalini bölgenin ekonomik açıdan

önemli balıklarından olan sudak ve bu türün avcılığında kullanılan monofilament

sade uzatma ağları oluĢturmaktadır. Uzatma ağlarının atılıp toplanmasında mesleki

balıkçı teknelerinden yararlanılmıĢtır. Bunlar 5 – 7 m uzunluğunda ve 10 Hp motor

gücünde bölge balıkçılarının kullandığı teknelerdir ( ġekil 3.1).

ġekil 3.1. ÇalıĢmada kullanılan mesleki balıkçı teknesi

3.1. Çalışma Sahası

AraĢtırma Mart 2008 – Haziran 2008 tarihleri arasında Adana il sınırları

içinde bulunan Seyhan Baraj Gölü’nde gerçekleĢtirilmiĢtir (ġekil 3.2). Seyhan

Baraj Gölü, Seyhan Nehri üzerinde, taĢkından koruma, sulama ve enerji üretimi

amacıyla, toprak dolgu tipinde, 1956 yılında yapılmıĢ ve Güneydoğu Akdeniz

Bölgesi’nin önemli iç su rezervuarlarından birisi olmuĢtur.

Seyhan Baraj Gölü, bölgedeki en yüksek iç su üretimine sahip göl olmasına

karĢın, yörede orta büyüklükte bir kaynak niteliğindedir (Özyurt ve AvĢar, 2002).

Yörede en büyük iç su kaynağını Seyhan Nehri üzerine kurulu olan Çatalan Baraj

Gölü oluĢturmasına rağmen bu göl içme suyu amaçlı kullanıldığından balıkçılık

faaliyetleri için yasaklanmıĢ bir bölgedir. Bu nedenle Seyhan Baraj Gölü Çukurova


20

yöresindeki en verimli iç su kaynağını oluĢturarak bölgeye ekonomik fayda

sağlamaktadır (AvĢar ve Özyurt, 1999).

Seyhan Baraj Gölü balık tür çeĢitliliği bakımından oldukça zengin bir

göldür. Bugüne kadar yapılan çeĢitli araĢtırmalardan Seyhan nehrinde ve bu nehir

üzerinde kurulu baraj gölünde, 1973 yılında 19 balık türünün bulunduğu

bildirilmiĢtir (Sarıhan ve Toral, 1973). Ancak 2005 yılında yapılan bir araĢtırmada

8 familyaya ait 17 cins ve 3 alt tür olmak üzere 29 balık türü tespit edilmiĢtir

(Alagöz, 2005). Bölgedeki balık çeĢitliliğinin zengin olmasına rağmen, mesleki

balıkçılık için ana avı sudak (Sander lucioperca Bogustkaya ve Naseka, 1996),

sazan (Cyprinus carpio Linnaeus, 1758) ve pullu ya da kızılgöz (Rutilus rutilus

Linnaeus, 1758) olarak adlandırılan türler oluĢturmaktadır. Ana avdaki payı

neredeyse sudak kadar olan pullu, tüketiciler tarafından pek tercih edilmemektedir

ve balıkçıya getirisi düĢüktür. Bu nedenle bölge balıkçılığı için sazan ve sudak

ekonomik türler haline gelmiĢtir (Özyurt, 2000). Gölden avlanan toplam balık

miktarları ve bunların avdaki oransal değerleri Çizelge 3.1’de gösterilmektedir.

Çizelge 3.1. Seyhan Baraj Gölü’nden avlanan toplam balık miktarları ve bunların

avdaki oransal değerleri (AvĢar ve Özyurt, 1999).

TÜRLER YILLIK TOPLAM AV

(kg)

AVDAKİ ORANI

(%)

Sazan (Cyprinus carpio) 132 013 80

Sudak (Sander lucioperca) 19 863 12

Pullu (Rutilus rutilus) 13 680 8

Genel Toplam 165 565 100

Baraj gölünün dip yapısı, silt taĢı, konglomera, alüvyon ve antik killerden

oluĢmaktadır. (DSĠ, 1985). Seyhan Baraj Gölü yaklaĢık 4 km geniĢliğinde, 23 km

uzunluğundadır. Ġlkbahar aylarında en derin yeri 45 m’yi bulan göl en çok 9200

ha’lık bir alana yayılmaktadır. Denizden ortalama yüksekliği 67 m’dir (Kırgız,

1984).


21

ġekil 3.2. Seyhan Baraj Gölü (UTM, 36 Kuzey bölgesi, koordinat sistemi

kullanılmıĢtır), (Özyurt ve AvĢar, 2002). (Siyah taralı alanlar uzatma

ağlarının atıldığı bölgeleri göstermektedir.)

3.2. Sudak (Sander lucioperca Bogustkaya ve Naseka, 1996)

Sudak, farklı araĢtırıcılar tarafından çeĢitli dönemlerde değiĢik isimlerle

adlandırılmıĢtır. Eschmeyer (1998)’in bildirdiğine göre. bu türü; ilk olarak

Linnaeus (1758), Perca lucioperca; ardından Berg (1949) Lucioperca lucioperca;

daha sonra Collette ve Banarescu (1977), Stizostedion lucioperca; ve en son olarak

Bogustkaya ve Naseka (1996) ise Sander lucioperca olarak adlandırmıĢtır (Özyurt

ve AvĢar 2002). Bu çalıĢmada Bogustkaya ve Naseka (1996)’nın kullandıkları

Sander lucioperca biçimindeki isimlendirme kullanılmıĢtır.

N


22

ġekil 3.3. Seyhan Baraj Gölü’nden yakalanan bir sudağın görünüĢü (Orijinal)

Sudak Avrupa kökenli bir türdür. Doğal olarak Orta ve Batı Avrupa

göllerinde bulunmaktadır. 19. yüzyılın sonlarından itibaren tüm Avrupa’ya taĢıma

ile yayılmıĢtır. Sudak, Seyhan Baraj Gölü’nde de doğal bulunmazken, buradaki

balıkçılığı daha ekonomik hale getirmek amacıyla, 1971 – 1973 yılları arasında ilk

kez 690 000 adet olarak aĢılanmıĢ ve çok kısa sürede uyum sağlayarak Seyhan

Baraj Gölü için önemli bir av potansiyeli oluĢturmuĢtur (AvĢar ve Özyurt, 1999).

Sudağın vücudu yanlardan basık, sırt bölgesi gri-yeĢil, yan tarafları ve karın bölgesi

parlak beyaz ve vücudun yan taraflarında 8 ile 12 adet arasında esmer bant bulunur

(ġekil 3.3). Sudağın diagnostik özellikleri; D1 XIII-XV, D2 II-III 19-24, A III 11-

13, P 15-17, V I 5, L. Lat 80-93, omur sayısı 45-47, solungaç dikeni sayısı 13-15,

plorik uzantı sayısı 4-9’dur (Geldiay ve Balık, 1996).

Bölgede sudak avcılığı, uzatma ağlarıyla, pareketalarla ve oltalarla

yapılmaktadır. Oltalarla avcılık canlı yem veya suni yem kullanılarak yapılır. Bu

yöntem daha çok amatör balıkçılar tarafından kullanılır. Pareketalarla avcılıkta ise

iğnelerin her birine canlı yem takılır ve iyi verim alınabilir. Fakat canlı yem

temininin her mevsim mümkün olmaması ve balıkçıya ek maliyet oluĢturması,

sudak avcılığında yoğun olarak uzatma ağlarının kullanılmasına neden olmaktadır.

Bu ağlar yaygın olarak, 20, 22, 24 ve 26 mm ağ gözü geniĢliğine sahip

monofilament sade uzatma ağlarıdır.


23

3.3. Örneklerin Elde Edilmesi

ÇalıĢmada örneklerin elde edilmesi için, Mart 2008 – Haziran 2008 tarihleri

arasında, 20, 22, 24 ve 26 mm ağ göz geniĢliğine sahip monofilament sade uzatma

ağları kullanılmıĢtır. Ağlar bölgedeki mesleki balıkçılık uygulamaları ile uyum

sağlaması açısından, balıkçıların yoğun olarak avlandığı bölgelere atılmıĢtır. Ağ

gözü açıklıklarının belirlenmesinde, gergin haldeki ağ gözünün bir kolunun her iki

tarafındaki düğümlerin arasında kalan mesafe esas alınmıĢtır (ġekil 3.4). Ağların

tamamı, 100 m halata 200 m tor donatılarak yapılmıĢtır ve donam faktörleri (E)

0.5’tir. Tor ağının ip kalınlığı 0.16 mm çapında ve açık yeĢil renktedir. ÇalıĢmada

kullanılan ağların; göz geniĢliklerinin, donam faktörlerinin, ip kalınlıklarının ve

renklerinin belirlenmesinde, bölgede kullanılan ağların özellikleri dikkate

alınmıĢtır.

ġekil 3.4. Ağ gözü büyüklüğünün ölçülmesi (TaĢdemir ve Özyurt, 2004)

Ağların donatılmasında 5 mm’lik polipropilen halat kullanılmıĢtır. Mantar

ve kurĢun yakada 1 çakaya (ağı yakaya sabitleyen donam ipinin iki düğümü

arasında kalan mesafe) ya 5 göz donatılmıĢtır. 1 çaka boyu yaklaĢık 10 cm’dir.

Mantar yakada yüzdürücü olarak 3 numara mantar kullanılmıĢ olup 4 boĢ 1 dolu

olarak kullanılmıĢtır. KurĢun yakada ise, batırıcı olarak 30 gr’lık kurĢunlar

kullanılmıĢ ve 4 boĢ 1 dolu olarak donatılmıĢtır. 100 m olan ağlar 100 göz

derinliğinde donatılmıĢtır. Ağların donam biçimleri ġekil 3.5’de gösterilmektedir.


24

ġekil 3.5. Ağların donam biçimleri

Göz açıklığına göre her ağ grubu 200 m olacak Ģekilde birbirlerine bağlanarak

toplamda 800 m olarak atılmıĢtır. Bu Ģekilde ağların aynı zaman diliminde ve

sahada avlanması sağlanmıĢtır. Uzatma ağlarının seçiciliğini ve av verimini

etkileyen en önemli özelliklerden biride görünürlülüktür (Nomura ve Yamazaki,

1977). Bu çalıĢmada avcılık gece periyodunda gerçekleĢtirilmiĢ ve koyu yeĢil

renkte ağlar kullanılarak av verimi artırılmaya çalıĢılmıĢtır. Bu durum bölgedeki

ticari balıkçılık uygulamaları ile paralellik göstermektedir. Ağların atıldığı

bölgelerin derinlikleri 10 – 25 m ve dip yapısı çamurludur. Ağların atılmasında ve

toplanmasında mesleki balıkçı teknelerinden faydalanılmıĢtır.

Yakalanan balıklar, ağların toplanması sırasında ağ gruplarına göre

çıkarılmıĢ ve ayrı kasalara yerleĢtirilmiĢtir. Örneklerin boy ölçümleri milimetrik

ölçüm tahtası kullanılarak yapılmıĢtır (ġekil 3.6). Bireylerin toplam ağırlıkları ise

0.01gr hassasiyetli elektronik terazi ile yapılmıĢtır (ġekil 3.7).

Ağ göz açıklıkları = 20-22-24-26 mm

Mantar yaka

Kurşun yaka

Çaka boyu= 10 cm E= 0.50

100 göz

No:3

30 gr

5 göz

PP

5mm

PP

5mm


25

ġekil 3.6. Milimetrik ölçüm tahtası ile balıkların boy ölçümü

ġekil 3.7. 0,01 gr hassasiyetli elektronik terazi ile

balıkların ağırlık ölçümü


26

3.4. Örneklerin Değerlendirilmesi

Elde edilen total boy değerleri her ağ gözüne göre sınıflandırılmıĢ ve

değerlendirmeye alınmıĢtır. ÇalıĢılan balık stokunun yapısı önceden

bilinmediğinden farklı ağ gözlerinden elde edilen verilerden seçiciliği tahmin eden

Holt (1963)’un geliĢtirdiği ve Sparre ve Venema (1992)’nin yeniden ele alıp

düzenlemiĢ olduğu dolaylı tahmin metodu kullanılarak seçicilik parametreleri

tahmin edilmiĢtir. Balık örneklerinde baskın türü sudak (Sander lucioperca

Bogustkaya ve Naseka, 1996) oluĢturmuĢ ve seçicilik parametreleri ve eğrileri bu

tür için hesaplanmıĢtır. Sparre ve Venema (1992)’nin bildirdiklerine göre, iki faklı

ağ göz geniĢliğinin karĢılaĢtırılmasıyla belirlenen seçicilik eğrisi, normal dağılıĢa

yakındır ve tam bir normal dağılıĢ olarak kabul edilebilmektedir. Bu çalıĢmada

kullanılan ağlar, iki farklı ağ olarak ele alınmıĢ ve bu ağların seçicilik eğrileri

belirlenirken Sparre ve ark. (1989) ve Sparre ve Venema (1992)’nın önerdiği

iĢlemler sırasıyla yapılmıĢtır. Bunlar:

I. AĢama: Her boy grubu için büyük göz geniĢliğine sahip ağın av miktarı

küçük göze sahip ağın av miktarına oranlanmıĢ ve elde edilen değerin doğal

logaritması (ln) alınmıĢtır.

Bu eĢitlikte;

Ca : Küçük göze sahip ağın yakaladığı balık miktarı,

Cb : Büyük göze sahip olan ağın yakaladığı balık miktarını göstermektedir.

II. AĢama: Birinci aĢamada elde edilen değer bağımlı değiĢken (Y) ve buna

karĢılık gelen boy grubu ise bağımsız değiĢken (X) olarak ele alınmıĢtır. Bu

değerler doğrusal regresyona tabi tutularak (a) ve (b) sabitleri elde edilmiĢtir.


27

Böylece her göz büyüklüğünün belirli boy grubu için yakaladığı av

miktarının birbirlerine oranlanmıĢ biçimi (Y) ile sözü edilen boy grubu (X) arasında

doğrusal bir denklem elde edilmiĢtir. Burada (a), doğrunun (Y) ekseni ile kesiĢme

noktasını; (b) ise, anılan doğrunun eğimini göstermektedir.

III. AĢama: ikinci aĢamada tahmin edilmiĢ olan regresyon sabitleri (a) ve (b)

ile küçük göze sahip ağın göz geniĢliği (ma) ve büyük göze sahip ağın göz geniĢliği

(mb) değerleri kullanılarak aĢağıdaki formüller yardımıyla, küçük gözlü ağın

optimum olarak yakaladığı boy grubu (Lma), büyük gözlü ağın optimum olarak

yakaladığı boy grubu (Lmb), standart sapma (S) ve seçicilik faktörü (SF) değerleri

hesaplanmıĢtır.

Küçük gözlü ağın optimum olarak yakaladığı boy grubu aĢağıdaki eĢitlik

yardımıyla hesaplanmıĢtır.

Bu eĢitlikte;

Lma: Küçük gözlü ağın optimum olarak yakaladığı boy grubunu

ma: Küçük göze sahip ağın göz geniĢliğini ve

mb: Büyük göze sahip ağın göz geniĢliğini ifade eder.

Büyük göz geniĢliğine sahip ağın optimum olarak yakaladığı boy grubu

aĢağıdaki eĢitlik yardımıyla hesaplanmıĢtır.

Bu eĢitlikte;

Lmb: Büyük gözlü ağın optimum olarak yakaladığı boy grubunu

göstermektedir.

Standart sapma aĢağıdaki formül ile hesaplanmıĢtır.


28

Bu eĢitlikte;

S= Standart sapmayı göstermektedir.

Seçicilik faktörünün hesaplanmasında ise aĢağıdaki eĢitlik kullanılmıĢtır.

IV. AĢama: Her ağın seçicilik eğrisi, [S(L)] fonksiyonu yardımı ile her ağ

için çizilmiĢtir.

Küçük gözlü ağın seçicilik eğrisi fonksiyonu;

Büyük gözlü ağın seçicilik eğrisi fonksiyonu;

V. AĢama: Ġkiden fazla ağ göz geniĢliğine sahip uzatma ağının seçicilik

parametreleri karĢılaĢtırılmak istenirse mutlaka ortak seçicilik faktörü ve ortak

standart sapma hesaplanmalıdır (Sparre ve ark.,1989).

Ağların ortak seçicilik faktörü aĢağıdaki eĢitlik yardımı ile hesaplanmıĢtır.

Bu eĢitlikte;


29

ai ve bi: KarĢılaĢtırılan ağlar için bulunan regresyon sabitleri,

mi: Küçük gözlü ağ,

m(i+1): Küçük gözlü ağı takip eden büyük gözlü ağ,

SF: Ortak seçicilik faktörü,

Ağların ortak standart sapması aĢağıdaki eĢitlik yardımıyla hesaplanmıĢtır.

VII. AĢama: Ortak seçicilik faktörü yardımıyla her bir ağın optimum

yakaladığı boy grubu aĢağıdaki eĢitlik ile hesaplanmıĢtır.

Lmi = SF*mi

Burada eĢitlikte;

SF: ortak seçicilik faktörü

mi: i ağının ağ göz geniĢliğidir.

VII. AĢama: mi+1 göz geniĢliğinde verilen bir balık boyunun (L) beklenen

yakalanma olasılığı (P) aĢağıdaki gibi hesaplanır ve seçicilik eğrisinin

fonksiyonunu ifade eder (Holt, 1963). AĢağıdaki eĢitlik kullanılarak her boy

grubuna karĢılık gelen (P) değerlerine göre seçicilik eğrisi çizilmiĢtir.

Bu eĢitlikte;

P: Balık boyunun beklenen yakalanma olasılığı

L: Verilen balık boyu

Lmi: Herhangi bir ağ göz geniĢliği için optimum yakalanma boyu,


30

Herhangi bir tür için belirlenen ortak seçicilik faktörü yardımıyla, farklı ağ

göz geniĢliğine sahip uzatma ağları için optimum yakaladığı boy gruplarını tahmin

etmek mümkündür. Ayrıca bir “mi” göz geniĢliğindeki bir ağın minimum ve

maksimum yakalama boyu aĢağıdaki formüller yardımı ile hesaplanabilir (Martins

ve ark., 1990).

Seçicilik eğrilerinin çizilmesinde Özyurt, (2000)’un Holt metodunu

kullanarak hazırladığı bilgisayar programından faydalanılmıĢtır.

4. BULGULAR VE TARTIġMA Volkan BarıĢ KĠYAĞA

31

4. BULGULAR VE TARTIŞMA

4.1. Bulgular

4.1.1. Ağ Göz Genişliklerine Göre Sudakların Boy Kompozisyonlarına İlişkin

Bulgular

ÇalıĢmada kullanılan 20, 22, 24 ve 26 mm göz açıklığında monofilament

sade uzatma ağları ile dominant olarak percidae familyasına ait sudak (Sander

lucioperca Bogustkaya ve Naseka, 1996) yakalanmıĢtır. Mart 2008 ile Haziran 2008

tarihleri arasında farklı göz açıklıklarına sahip uzatma ağları ile avlanan balıklarda

total boy ölçümleri yapılmıĢtır. Yapılan total boy ölçümleri sonucunda, elde edilen

verilerden yararlanılarak araĢtırmada kullanılan uzatma ağlarıyla avlanan balıkların,

boy sınıflarına ve ağ gözlerine göre dağılımları belirlenmiĢ ve Çizelge 4.1’de

verilmiĢtir. Seçicilik parametrelerinin belirlenmesinde total boy olarak boy sınıf

değerleri kullanılmıĢtır. Bu amaçla; örneğin 20.5 ile 21.4 cm arasındaki boylar için

20.5 cm’lik ve 21.5 ile 22.4 cm arasındaki boylar için 21.5 cm’lik boy sınıfı

kullanılmıĢtır.

Arazi örneklemeleri sonucunda toplam 465 adet sudak yakalanmıĢtır.

Yakalanan balıklar toplam 13 boy sınıfında dağılım göstermiĢtir. En küçük boy sınıfı

16.5 cm, en büyük boy sınıfı 28.5 cm olarak ölçülmüĢtür. 20.5cm’lik boy sınıfında

en fazla olarak 121 adet sudak ve 17.5 cm’lik boy sınıfında en az olarak 1 adet sudak

yakalanmıĢtır. En çok balığın yakalandığı 20 mm ağ göz açıklığındaki uzatma ağı ile

toplam 326 adet sudak yakalanmıĢtır. Bu ağlar ile yakalanan balıkların boyları 16.5

cm ile 28.5 cm arasında değiĢim göstermekte ve 20.5 cm’lik boy grubunda

yoğunlaĢtığı Çizelge 4.1’de görülmektedir. En az balığın yakalandığı 26 mm ağ göz

açıklığına sahip uzatma ağında ise toplam 21 adet sudak yakalanmıĢtır. 20, 22, 24 ve

26 mm ağ göz açıklığındaki ağlarla yakalanan sudakların minimum, maksimum ve

ortalama boy değerleri Çizelge 4.2’ de gösterilmektedir. Çizelge 4.2 incelendiğinde,

ağ göz açıklığı artıkça yakalanan balıkların ortalama boylarının da arttığı

görülmektedir.


32

Çizelge 4.1. 20, 22, 24 ve 26 mm ağ göz açıklığındaki ağlarla yakalanan sudak boy-

frekans değerleri

Boy sınıfı

Av miktarı

Toplam 20 mm 22 mm 24 mm 26 mm

16.5 1 0 1 0 2

17.5 1 0 0 0 1

18.5 25 1 1 0 27

19.5 86 0 0 0 86

20.5 111 9 0 1 121

21.5 67 23 0 0 90

22.5 24 28 9 1 63

23.5 6 13 10 4 32

24.5 3 4 2 2 11

25.5 1 0 5 10 16

26.5 0 2 6 3 11

27.5 0 0 3 0 3

28.5 1 1 0 0 2

Toplam 326 81 37 21 465

Çizelge 4.2. 20, 22, 24 ve 26 mm ağ göz açıklığındaki ağlarla yakalanan sudakların

minimum, maksimum ve ortalama boy değerleri (A.G.A: Ağ göz

açıklığı, N: Birey sayısı, Min: Minimum, Max: Maksimum, Ort:

Ortalama)

Total Boy (cm)

A.G.A (mm) N Min. Max. Ort

20 326 16.2 27.8 20.1±0.004

22 81 17.7 27.8 21.9±0.019

24 37 16.0 26.7 23.4±0.069

26 21 20.3 26.2 24.1±0.081


33

4.1.2. Ağ Göz Açıklıkları 20 mm ve 22 mm Olan Ağların Sudak İçin

Seçicilikleri

ÇalıĢmada 20 mm ağ göz geniĢliğine sahip ağlar, toplam sudakların

% 70.10’unu yakalamıĢtır ve tüm ağ gözleri içinde, av verimi en yüksek ağ grubunu

oluĢturmuĢtur. 20 mm ağ göz geniĢliğine sahip uzatma ağları en çok 20.5 cm total

boy grubundaki sudak balıklarını yakalamıĢ ve yakalanma oranı % 34.05 olarak

belirlenmiĢtir. 22 mm göz geniĢliğine sahip ağlar ise toplam avın % 17.42’sini

yakalamıĢtır. 22 mm’lik ağın, % 34.57 yakalanma oranı ile en fazla yakaladığı boy

grubu 22.5 cm total boya sahip sudaklardır. 20 mm ağ göz geniĢliğine sahip ağlarla

yakalanan balıkların boy-frekans dağılımı ġekil 4.1’de, 22 mm ağ göz geniĢliğine

sahip ağlarla yakalanan balıkların boy-frekans dağılımı ise ġekil 4.2’de

gösterilmiĢtir.

ġekil.4.1. Ağ göz geniĢliği 20 mm olan monofilament sade uzatma ağları ile

yakalanan sudakların boy- frekans dağılımı

Av verileri grafiğe aktarıldığında; 20 mm’lik ağın, 17.5 cm’lik boy

grubundaki balıklardan baĢlayarak 20.5 cm’lik boy grubundaki balıklara kadar av

verimliliğinin artıĢ gösterdiği ve bu boy grubundan itibaren av verimliliğinin giderek

azaldığı belirlenmiĢtir (ġekil 4.1). 22 mm’lik ağın ise 18.5 cm’lik boy grubundaki

0

20

40

60

80

100

120

16,5 17,5 18,5 19,5 20,5 21,5 22,5 23,5 24,5 25,5 26,5 27,5 28,5

Frekans (Adet)

Total Boy (cm)


34

balıklardan baĢlayarak 22.5 cm’lik boy grubundaki balıklara kadar av veriminin

artığı ve bu boy grubundan itibaren av veriminin düĢtüğü belirlenmiĢtir (ġekil 4.2).

ġekil.4.2. Ağ göz geniĢliği 22 mm olan monofilament sade uzatma ağları ile


20 mm ve 22 mm ağ göz açıklığına sahip ağlarla yakalanan balıkların boy

sınıflarına göre dağılımları, av oranları ve av oranlarının doğal logaritmaları

hesaplanmıĢtır. Elde edilen değerlerin balık boyuyla doğrusal iliĢkileri hesaplanarak,

a (kesiĢme noktası) ve b (eğim) bulunmuĢtur. Eğim üzerinde olmayan değerler

seçicilik eğrisi fonksiyonunda kullanılmamıĢtır.

Bu iki ağın seçiciliklerinin hesaplanmasında aĢağıdaki aĢamalar takip

edilmiĢtir.

I. AĢama;

Bu aĢamada, seçicilik hesaplamaları için av verileri, av oranları ve bunların

doğal logaritmaları hesaplanmıĢ ve Çizelge 4.3’de verilmiĢtir.

0

5

10

15

20

25

30

16,5 17,5 18,5 19,5 20,5 21,5 22,5 23,5 24,5 25,5 26,5 27,5 28,5

Frekans (Adet)

Total boy (cm)


35

Çizelge 4.3. Ağ gözü açıkları 20 ve 22 mm olan monofilament sade

uzatma ağlarıyla yakalanan sudakların hesaplanan

seçicilik parametreleri

Total Boy (cm)

Ca Cb Cb/Ca ln(Cb/Ca) Açıklama

16.5 1 0 - - Kullanılmadı

17.5 1 0 - - ˝

18.5 25 1 0.04 -3.2188 ˝

19.5 86 0 - - ˝

20.5 111 9 0.08108 -2.51231 Kullanıldı

21.5 67 23 0.34328 -1.0692 ˝

22.5 24 28 1.16666 0.154151 ˝

23.5 6 13 2.16666 0.77319 ˝

24.5 3 4 1.33333 0.287682 Kullanılmadı

25.5 1 0 - - ˝

26.5 0 2 - - ˝

27.5 0 0 - - ˝

28.5 1 1 1.0 0 ˝

Toplam 326 81

Burada;

Ca: Ağ gözü açıklığı 20 mm olan monofilament sade uzatma ağlarıyla yakalanan

balıkları,

Cb: Ağ gözü açıklığı 22 mm olan monofilament sade uzatma ağlarıyla yakalanan

balıkları,

Cb/Ca: Av oranını ve

ln(Cb/Ca): Av oranının doğal logaritmasını göstermektedir.

II. AĢama;

(a) KesiĢme noktası = -25.0392 (b) Eğim = 1.574

III. AĢama;

20 mm göz geniĢliğine sahip ağların optimum yakalama boyu:

Lma = 21.5 cm


36

22 mm geniĢliğine sahip ağların optimum yakalama boyu:

Lmb = 23.6 cm

Standart sapma;

S = 1.393

Seçicilik faktörü;

SF = 5.38

Bu iki ağın ortak seçicilik eğrileri ġekil 4.3’de gösterilmiĢtir.

ġekil 4.3. Ağ göz açıklıkları 20 ve 22 mm olan monofilament sade uzatma ağları ile

yakalanan sudakların seçicilik eğrileri

4.1.3. Ağ Göz Açıklıkları 22 mm ve 24 mm Olan Ağların Sudak İçin Seçicilikleri

ÇalıĢmada 24 mm ağ göz geniĢliğine sahip ağlarla toplam 37 adet sudak

yakalanmıĢtır. 24 mm ağ gözüne sahip ağlar toplam avın % 7.96’sını yakalamıĢtır.

Bu ağ, yoğun olarak 22.5 ve 23.5 cm total boy grubundan sudakları yakalamıĢ ve

yakalanma oranı 22.5 cm boy grubu için % 24.32, 23,5 cm boy grubu için ise %

0

0,1

0,2

0,3

0,4

0,5

0,6

0,7

0,8

0,9

1

14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34

20 mm 22 mmSeçicilik

Total boy (cm)


37

27.02 olarak belirlenmiĢtir. 24 mm ağ göz geniĢliğine sahip ağlarla yakalanan

balıkların boy-frekans dağılımı ġekil 4.4’de gösterilmiĢtir.

ġekil 4.4. Ağ göz geniĢliği 24 mm olan monofilament sade uzatma ağları ile

yakalanan sudak balıklarının boy- frekans dağılımı

Doğrudan av verileri grafiğe aktarıldığında; 24 mm’lik ağın, her ne kadar

17.5 cm’lik boy grubundaki balıkları da yakalayabildiği görülse de, gerçekte 21.5 cm

boy grubundan baĢlayarak 23.5 cm’lik boy grubundaki balıklara kadar av

verimliliğinin artıĢ gösterdiği ve bu boy grubundan itibaren ise av verimliliğinin

düĢtüğü görülmektedir (ġekil 4.6).



hesaplamıĢtır. Elde edilen değerlerin balık boyuyla doğrusal iliĢkileri hesaplanarak, a

(kesiĢme noktası) ve b (eğim) bulunmuĢtur. Eğim üzerinde olmayan değerler


0

2

4

6

8

10

12

16,5 17,5 18,5 19,5 20,5 21,5 22,5 23,5 24,5 25,5 26,5 27,5 28,5

Frekans (Adet)

Total Boy (cm)


38

Çizelge 4.4. Ağ gözü açıkları 22 ve 24 mm olan monofilament uzatma ağlarıyla

yakalanan sudakların hesaplanan seçicilik parametreleri

Total Boy (cm) Ca Cb Cb/Ca ln(Cb/Ca) Açıklama


17.5 0 0 - - ˝

18.5 1 1 1 0 ˝

19.5 0 0 - - ˝

20.5 9 0 - 0 ˝

21.5 23 0 - 0 ˝

22.5 28 10 0.3571 -1.02962 Kullanıldı

23.5 13 9 0.6923 -0.36772 ˝

24.5 4 2 0.5 -0.69315 Kullanılmadı

25.5 0 5 2 - ˝

26.5 2 6 3 1.098612 ˝

27.5 0 3 - ˝

28.5 1 0 - ˝

Toplam 81 37

Bu iki ağın seçiciliklerinin hesaplanmasında aĢağıdaki aĢamalar takip edilmiĢtir.

I. AĢama;



Burada;


balıkları,


balıkları,




39

II. AĢama;


III. AĢama;

22mm göz geniĢliğine sahip ağların optimum yakalama boyu:

Lma = 23.00 cm

24mm geniĢliğine sahip ağların optimum yakalama boyu:

Lmb = 25.10 cm

Standart sapma;

S = 1.77


SF = 5.22


ġekil 4.5. Ağ göz açıklıkları 22 ve 24 mm olan monofilament sade uzatma ağları ile

yakalanan sudakların seçicilik eğrileri

0

0,2

0,4

0,6

0,8

1

14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34

22 mm 24 mmSeçicilik

Total boy (cm)


40

4.1.4. Ağ Göz Açıklıkları 24 mm ve 26 mm Olan Ağların Sudak İçin Seçicilikleri

26 mm ağ gözüne sahip ağlarla toplam 21 adet sudak yakalanmıĢtır ve %

47.61 yakalama oranı ile en yoğun yakaladığı boy grubu 25.5cm total boya sahip

balıklardır. 26 mm’lik ağlar toplam avın % 4.52’sini yakalamıĢtır ve av veriminin en

düĢük olduğu ağlardır. 26 mm ağ göz geniĢliğine sahip ağlarla yakalanan balıkların

boy-frekans dağılımı ġekil 4.6’ de gösterilmiĢtir.

ġekil 4.6. Ağ göz geniĢliği 26 mm olan monofilament sade uzatma ağları ile


26 mm’lik ağın yakaladığı balıkların, 20.5 cm ile 26.5 cm’lik boy grupları

arasındaki balıklar olduğu ve 25.5 cm boy grubundan sonra verimin düĢtüğü

görülmektedir (ġekil 4.6).



hesaplanmıĢtır. Elde edilen değerlerin balık boyuyla doğrusal iliĢkileri hesaplanarak,

a (kesiĢme noktası) ve b (eğim) bulunmuĢtur. Eğim üzerinde olmayan değerler


Bu iki ağın seçiciliklerinin hesaplanmasında aĢağıdaki aĢamalar takip edilmiĢtir.

0

2

4

6

8

10

12

16,5 17,5 18,5 19,5 20,5 21,5 22,5 23,5 24,5 25,5 26,5 27,5 28,5

Frekans (Adet)

Total boy (cm)


41

I. AĢama;



Çizelge 4.5. Ağ gözü açıkları 24 ve 26 mm olan monofilament uzatma ağlarıyla

yakalanan sudakların hesaplanan seçicilik parametreleri

Total Boy (cm) Ca Cb Cb/Ca ln(Cb/Ca) Açıklama


17.5 0 0 - - ˝

18.5 1 0 - - ˝

19.5 0 0 - - ˝

20.5 0 1 - - ˝

21.5 0 0 - - ˝

22.5 9 1 0.11111 -2.19723 Kullanıldı

23.5 10 4 0.4 -0.91629 ˝

24.5 2 1 0.5 -0.69314 ˝

25.5 5 10 2 0.693147 ˝

26.5 6 3 0.5 -0.69314 Kullanılmadı

27.5 3 0 - ˝

28.5 0 0 - ˝

Toplam 37 21

Burada;


balıkları,


balıkları,




42

II. AĢama;


III. AĢama;

24 mm göz geniĢliğine sahip ağların optimum yakalama boyu:

Lma = 23.86 cm

26 mm geniĢliğine sahip ağların optimum yakalama boyu:

Lmb = 25.84 cm

Standart sapma;

S = 1.477


SF = 4.97


ġekil 4.7. Ağ göz açıklığı 24 ve 26 mm olan monofilament sade uzatma ağı ile

yakalanan sudakların seçicilik eğrisi

0,0

0,1

0,2

0,3

0,4

0,5

0,6

0,7

0,8

0,9

1,0

14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34

Total boy (cm)

Seçicilik 24 mm ---26


43

4.1.5. Ortak Seçiciliğin Hesaplanması

Monofilament sade uzatma ağların tamamı ile yakalanan sudak balıklarının

boy-frekans dağılımları ġekil 4.8’de verilmiĢtir.

ġekil 4.8. Monofilament sade uzatma ağların tamamı ile yakalanan sudak balıklarının

boy- frekans dağılımı

20, 22, 24 ve 26 mm ağ göz geniĢliğine sahip ağların ortak seçiciliklerinin

hesaplanması:

Ortak seçicilik faktörü;

SF= 5.16

Ortak standart sapma;

SD= 0.83

Hesaplanan ortak seçicilik faktörü sayesinde her ağ gözü için, optimum

avlama boyu ve balık boyu gruplarının bir fonksiyonu olarak beklenen yakalanma

olasılıkları (P) hesaplanmıĢ, her boy grubuna karĢılık gelen (P) değerlerine göre

ortak seçicilik eğrileri çizilmiĢtir (ġekil 4.9). 20, 22, 24 ve 26 mm ağ göz

0

20

40

60

80

100

120

140

16,5 17,5 18,5 19,5 20,5 21,5 22,5 23,5 24,5 25,5 26,5 27,5 28,5

Frekans (Adet)

Total boy (cm)


44

geniĢliğindeki ağların seçicilik parametreleri Çizelge 4.6’da, ortak seçicilik faktörü

(SF), ortak standart sapması (SD) ve optimum yakalama boyları (Li) Çizelge 4.7’de,

ve ağ gözleri ile optimum boylar arasındaki iliĢki ġekil 4.9’de gösterilmiĢtir.

ġekil 4.9. Ağ gözleri ile optimum boylar arasındaki iliĢki

Çizelge 4.6. 20, 22, 24 ve 26 mm ağ göz geniĢliğindeki ağların seçicilik

parametreleri

Ma(mm) Mb(mm) a b r2 Lma (cm) Lmb(cm) SF S

20 22 -25.0392 1.574 0.97 21.52 23.67 5.38 1.39

22 24 -15.9222 0.661 0.99 23.0 25.10 5.22 1.77

24 26 -22.6303 0.910 0.92 23.86 25.84 4.97 1.47

Çizelge 4.7. Ağların ortak seçicilik faktörü (SF), ortak standart sapması (SD) ve

optimum yakalama boyları (Li (cm))

SF SD L20 L22 L24 L26

5.16 0.83 20.64 22.70 24.76 26.83

20,64

22,7

24,76

26,83

18

20

22

24

26

28

30

2 2,2 2,4 2,6

Optimum boy (cm)

Ağ gözleri (cm)


45

ġekil 4.10. Monofilament sade uzatma ağlarıyla yakalanan sudak balıklarının ortak

seçicilik eğrileri

4.2 Tartışma

Uzatma ağları, operasyonda diğer av araçlarından daha az çaba gerektiren bir

av aracıdır ve elde edilen ürünün ekonomik değeri yüksektir. Uzatma ağı seçiciliği,

dünyanın birçok kısmında yaygın bir ilgi toplamasına rağmen (Holt,1963; Hamley,

1975; Borgstrom, 1989), ülkemiz için yeni sayılacak bir konudur. Sade uzatma

ağları, seçiciliği yüksek av araçlarıdır ve bu nedenle uygun bir ağ gözünün kullanımı,

stoktaki yavru balıkların yakalanmasını önler ve istenen boy aralığında balıkların

yakalanmasını sağlar (Hamley, 1975). Rasyonel balıkçılık yönetimi, av aracının

hedeflenmeyen yaĢ ve boydaki küçük balıkların kaçmasını sağlayan, belirli yaĢ ve

boydaki yetiĢkin balıklardan maksimum verim sağlayabilmeyi gerektirir (Hameed ve

Boopentranath, 2000). Bu nedenle sudak avcılığında kullanılan sade uzatma ağlarının

seçiciliğinin belirlenmesi bu çalıĢmanın amacını oluĢturmuĢtur.

Bu çalıĢmada, farklı ağ göz geniĢliklerine sahip uzatma ağlarının

seçiciliklerinin ve stoklara zarar vermeden istenen boy grubunun elde edilebileceği

uygun ağ göz geniĢliğinin belirlenmesi amaçlanmıĢtır. Bu amaçlar doğrultusunda,

0

0,1

0,2

0,3

0,4

0,5

0,6

0,7

0,8

0,9

1

14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34

20 mm 22 mm 24 mm 26 mmSeçicilik

Total Boy (cm)


46

Mart – Haziran 2008 tarihleri arasında, her ağ göz grubu 200 m olarak 20, 22, 24 ve

26 mm tek kol uzunluğuna sahip, toplam 800 m uzunluğunda monofilament sade

uzatma ağıyla Seyhan Baraj Gölü’nde toplam 24 operasyon yapılarak balık örnekleri

elde edilmiĢtir.

Bölge balıkçılarıyla yapılan görüĢmeler sonucunda, sudak avcılığında yaygın

olarak 20, 22, 24 ve 26 mm ağ göz geniĢliğine sahip ağlar kullanıldığı tespit

edilmiĢtir. Özyurt (2000), bölgede sudak avcılığında yaygın olarak 28, 30 ve 32 mm

göz geniĢliğinde ağların kullanıldığını bildirmiĢtir. Bu farklılığın nedeni, geçen süre

içinde stok üzerindeki av baskısının artması sonucunda, stokun boy ortalamasının

düĢmesi ve balıkçıların daha küçük bireyleri yakalayabilmek için ağ gözlerini

küçültmesi olarak açıklanabilir.

Monofilament sade uzatma ağları ile toplam 465 adet sudak yakalanmıĢtır.

ÇalıĢmada küçük gözlü ağlarla daha fazla sudak yakalandığı gözlenmiĢtir (Çizelge

4.1). Winters ve Wheeler (1990), büyük ağ gözleri için avlayabilirlikte görülen

azalmanın, yaĢla görme gücü artmasından ve bu nedenle büyük balıkların ağları daha

iyi görmelerinden kaynaklandığını ileri sürmüĢtür. Jensen ve Hesthagen (1996),

uzatma ağlarının verimliliğinin farklı balık boyları arasındaki ekolojik ve yapısal

farklılıklara, ağın değiĢik özelliklerine bağlı olduğunu ve büyük balıkların daha geniĢ

alanlara yayıldıklarını bildirmiĢtir. Rudstam ve ark. (1984), balık boyuyla yüzme

hızının artığını ve yakalanma olasılığının örnekleme periyodunda balıkların dolaĢtığı

mesafeyle doğrudan orantılı olduğunu bildirmiĢtir. Bu çalıĢmanın, örnekleme dönemi

Seyhan Baraj Gölü’nde av sezonun kapanmasından hemen sonra baĢlatılmıĢtır. Tüm

av sezonu boyunca mesleki balıkçılık nedeniyle stok üzerinde av baskısının olması,

stokun boy ortalamasının düĢmesine ve stokta küçük bireylerin daha yoğun

bulunmasına neden olmuĢtur. Bu faktörler ele alındığında, büyük ağ gözleri için

avlayabilirlilikteki azalma daha kolay anlaĢılmaktadır.

En küçük göz geniĢliğine sahip (20 mm) ağla yakalanan sudakların optimum

boyu 20.64 cm olarak bulunmuĢ ve ağ gözü geniĢliği artıkça optimum yakalama

boylarında da artıĢ olduğu gözlenmiĢtir (Çizelge 4.7). Bu sonuç, Aydın ve ark.

(1997), Metin ve ark. (1998), Kınacıgil ve ark. (2000) ve Stergiou ve Erzini

(2002)’nin bulguları ile uyuĢmaktadır.


47

Uzatma ağları ile yapılan seçicilik çalıĢmalarında, birbirini takip eden farklı

göz açıklığındaki ikiden fazla ağ kullanılıyor ve birlikte değerlendirmeye alınıyor ise

karĢılaĢtırmaların doğru yapılabilmesi için ağların ortak seçicilik faktörü ve ortak

standart sapması hesaplanmalıdır (Sparre ve ark., 1989). Bu ÇalıĢmada kullanılan

ağların ortak seçicilik faktörü 5.16 ve ortak standart sapması 0.83 olarak

hesaplanmıĢtır (Çizelge 4.7).

Balık (1999b), BeyĢehir Gölü’nde sudak avcılığında kullanılan, 17, 20, 25, 30

ve 35 mm göz geniĢliğindeki multifilament ve 18, 20, 22, 25, 30 ve 35 mm göz

uzunluğundaki monofilament ağların ortak seçicilik faktörlerini sırasıyla; 4.67 ve

4.70 olarak bildirmiĢtir. KuĢat (1996) Eğirdir Gölü’nde sudak için kullanılan,

multifilament ve monofilament ağların ortak seçicilik faktörünü sırasıyla 4.61 ve

5.02 olarak bildirmiĢtir. Balık ve Çubuk (2001a), seçicilik faktörünün türün değiĢik

habitatlardaki populasyonları için farklılık gösterebildiğini bildirmiĢtir.

ÇalıĢmamızda sudak için hesaplanan ortak seçicilik faktörü ile Balık (1999b)’ın

sudak için hesapladığı monofilament ağların ortak seçicilik faktörleri arasındaki

farkın çalıĢmaların farklı zamanda ve avlakların farklı habitatlarda olmasından

kaynaklandığı düĢünülmektedir. KuĢat (1996)’ın sudak için hesapladıkları

monofilament ağların ortak seçicilik faktörü ise çalıĢmamızda hesaplanan ortak

seçicilik faktörü ile uyumludur.

Seçicilik faktörü; yapılan avcılık yöntemine, av aracının tasarımına ve balığın

vücut yapısına bağlıdır. Vücut Ģekilleri ince ve uzun olan balıklar da seçicilik faktörü

değerleri yüksekken, vücut kalınlaĢtıkça ve boy kısaldıkça bu değer düĢmektedir

(Hovgard ve Lassen, 2000). Aydın ve DüzgüneĢ, (2003), yaptıkları çalıĢmada

Isparoz (Diplodus annularis) için kullanılan sade uzatma ağlarında seçicilik

faktörünü 3.00 olarak hesaplamıĢlardır. Aynı çalıĢmada sardalya (Sardinella aurita),

honnos (Serranus cabrilla) ve kupes (Boops boops) için seçicilik faktörlerini

sırasıyla 4.5, 4.0 ve 4.1 olarak hesaplamıĢlardır. Ġsparoz için seçicilik faktörünün

diğer türlere oranla daha düĢük çıkmasının sebebini, bu balıkların yüksek sırtlı,

yanlardan basık ve kısa olmalarından kaynaklandığını bildirmiĢlerdir. Bu çalıĢmanın

balık materyalini oluĢturan sudağın vücut Ģekli ince ve uzun yapıdadır ve hesaplanan


48

seçicilik faktörü değeri, Hovgard ve Lassen (2000) ve Aydın ve DüzgüneĢ, (2003),

bildirdikleri ile paralellik göstermiĢtir.

Genelde uzatma ağı seçicilik eğrileri, ağa dolanarak yakalanan balık sayısı

fazla olduğunda geniĢler ve sağ tarafa doğru yamulur. Balıkların çoğu

galsamalarından yakalandığında ise eğri normal (düzgün ve dar Ģekilli) hale gelir

(Hamley, 1975; Sparre ve ark., 1989; Hameed ve Boopendranath, 2000; Hovgard ve

Lassen, 2000). Karunasinghe ve Wijeyaratne (1991) çalıĢmalarında, ağların seçicilik

eğrilerinin normal bir dağılıĢ gösterdiğini ve bu ağlarla yakalanan balıkların daha çok

galsamalarından yakalandığını bildirmiĢlerdir. Bu çalıĢmada elde edilen verilerle

ağların ortak seçicilik eğrileri çizilmiĢ ve ġekil 4.9’da verilmiĢtir. ġekil 4.9

incelendiğinde, seçicilik eğrisinin normal dağılıĢ gösterdiğini ve böylece ağların

sadece belirli bir boya sahip bireyleri daha çok galsamalarından yakaladığı

söylenebilir.

ÇalıĢmada elde edilen ortak seçicilik faktörü (Çizelge 4.7) yardımı ile

belirlenen uygun ağ göz geniĢliği ve ortak seçicilik eğrileri (ġekil 4.8), T.C. Tarım ve

KöyiĢleri Bakanlığı Koruma Genel Müdürlüğü tarafından 2003 yılında yayınlanan

denizlerde ve iç sularda su ürünleri avcılığını düzenleyen 37/2 numaralı sirkülere

göre avlanabilir minimum boy (Lc) olan 22 cm ile karĢılaĢtırılırsa; Seyhan Baraj

Gölü’nde avlanan sudak stoku için uygun ağ gözü geniĢliği 21.3 mm olarak belirlenir

ve çalıĢmada kullanılan 22, 24 ve 26 mm’lik ağların söz konusu stoktan avladığı

bireylerin % 50’sinden daha fazlasının avlanabilir minimum boyun üzerinde olacağı,

20 mm’lik ağın avladığı bireylerin ise % 50’sinden daha fazlasının en küçük av

boyunun altında olacağı sonucuna varılabilir.

Bununla birlikte, C. E. ÖZYURT1, Seyhan Baraj Gölü’nde yaptığı çalıĢmada,

sudak balıklarının ilk eĢeysel olgunluk boyunun 25.5 cm olduğunu bildirmiĢtir.

ÇalıĢmamızda elde edilen ortak seçicilik faktörü (Çizelge 4.7) yardımı ile belirlenen

uygun ağ göz geniĢliği ve ortak seçicilik eğrileri (ġekil 4.8) ile C. E. ÖZYURT1’un

bildirdiği, ilk eĢeysel boyu (L50) karĢılaĢtırıldığında; Seyhan Baraj Gölü’nde avlanan

sudak stoku için uygun ağ gözü geniĢliği 24.5 mm olarak belirlenir ve 20, 22 ve 24

mm’lik ağlarla avlanan bireylerin % 50’sinden fazlasının ilk eĢeysel olgunluk

1 Sözlü görüĢme (2008), Çukurova Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi 01130-Balcalı/ADANA


49

boyunun altında olacağı, 26 mm’lik ağın ise avladığı bireylerin % 50’sinin ilk

eĢeysel olgunluk boyunun üzerinde olacağı sonucuna varılabilir.

5. SONUÇ VE ÖNERĠLER Volkan Barış KĠYAĞA

50

5. SONUÇ VE ÖNERİLER

5.1. Sonuçlar

Bu çalışma sonucunda Seyhan Baraj Gölü’nde sudak (Sander lucioperca

Bogustkaya ve Naseka, 1996) avcılığında kullanılan 20, 22, 24 ve 26 mm ağ göz

genişliğine sahip monofilament sade uzatma ağlarının seçicilik parametreleri Holt

(1963) metodu kullanılarak belirlenmiş ve bu ağlar için ortak seçicilik eğrileri

çizilmiştir.

Ağların ortak seçicilik faktörü SF= 5.16 ve ağların ortak standart sapması

SD= 0.83 olarak belirlenmiştir.

Her ağ göz genişliğine sahip ağ için optimum yakalama boyları belirlenmiştir.

20 mm, 22 mm, 24 mm ve 26 mm ağ göz genişliğin optimum olarak

yakaladığı boylar; L20= 20.64 - L22= 22.70 - L24= 24.76 - L26= 26.83 olarak

hesaplanmıştır.

Çalışmamızda elde edilen ortak seçicilik faktörü yardımı ile belirlenen uygun

ağ göz genişliği 24.5 mm bulunmuştur. Ağ göz genişliği 20, 22 ve 24 mm

olan ağların, Seyhan baraj gölü sudak stokunda henüz ilk eşeysel olgunluğa

ulaşmamış bireyleri avlayarak stok üzerinde olumsuz etkiler oluşturacağı

belirlenmiştir. 26 mm’lik ağın ise avladığı bireylerin % 50’sinden daha

fazlasının ilk eşeysel olgunluk boyunun üzerinde olacağı tespit edilmiştir.

5.2. Öneriler

Ġstenmeyen tür ve boyların avlanmaması ve populasyonların devamlılığının

sağlanması için av araçlarının seçiciliğinin artırılması gerekmektedir. Uzatma

ağlarıyla avcılıkta seçiciliğin artırılması, doğru ağ göz genişliklerinin kullanılmasıyla

mümkün olur. Stoktaki her bireye en az bir defa üreme şansı verebilmek ve stoktan

sürekli olarak aynı verimi alabilmek için, Seyhan Baraj Gölü’nde Sudak avcılığında

24.5 mm’den küçük göz genişliğindeki ağların kullanılmaması gerekmektedir. Bu

nedenle 25 mm ve bundan büyük göz genişliğine sahip ağların kullanılması

önerilebilir.

51

KAYNAKLAR

ALAGÖZ, S., 2005. Seyhan Baraj Gölü (Adana) Balık Faunasının Belirlenmesi.

Ç.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Su Ürünleri Anabilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi,

Adana, 80 s.

ATAR, H., 1998. Beymelek Lagün Gölü’nde Monofilament ve Multifilament

Solungaç Ağlarının Etkinliklerinin KarĢılaĢtırılması ve Multifilament Solungaç

Ağı Göz Seçiciliği. A.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Su Ürünleri A.B.D., Doktora

Tezi, Ankara, 118 s.

AVġAR, D., ve ÖZYURT, C.E., 1999. Seyhan Baraj Gölü Balıkçılığı. X.Ulusal Su

Ürünleri Sempozyumu, ( 22- 24 Eylül, Adana), 226-235.

AYDIN, M., VE DÜZGÜNEġ, E., 2003. Bodrum Yarım Adasında Kullanılan

Galsama Ağlarının Seçiciliği. Ulusal Su Günleri, Antalya.

AYDIN, M., DÜZGÜNEġ, E., ġAHĠN, C., ve MUTLU, C., 1997. Mezgit

(Merlangius merlangus L., 1758) Avcılığında Kullanılan Galsama Ağlarının

Seçicilik Parametrelerinin Hesaplanması. Akdeniz Balıkçılık Kongresi, (9-11

Nisan), Ġzmir, 173.

BALIK, Ġ., ve ÇUBUK, H., 1998. Farklı donam faktörleri ile donatılmıĢ galsama

ağlarının sudak balığı (Stizostedion lucioperca) avcılığında av verimlerinin

karĢılaĢtırılması. III. Su Ürünleri Sempozyumu, (10-12 Haziran 1998), 145-

150.

BALIK, I., 1999a. Investigation of the Selectivity of Monoflament Gill Nets Used in

Carp Fishing (Cyprinus carpio L., 1758) in Lake BeyĢehir. Tr. J. of Zoology,

23: 185-187.

, 1999b Investigation of the Selectivity of Multifilament and Monofilament Gill

Nets on Pike perch (Stizostedion lucioperca L., 1758) Fishing in Lake

Beysehir. Tr. J. of Zoology 23:179-183.

, 2001. Comparision of Seosanal Catch Per Unit Effort for Mono-

Multifilament Trammel Nets In Lake BeyĢehir. Turk. J. Vet. Anim. Sci., 1: 17-

21

52

BALIK, Ġ., ve ÇUBUK, H., 2001a. Uluabat Gölü'ndeki Bazı Balık Türlerinin

Avcılığında Galsama Ağlarının Av Verimleri. E.U. Journal of Fisheries &

Aquatic Sciences 18, (3-4): 399-405.

BALIK, I., and ÇUBUK, H., 2001b. The Effect of Net Colours on Effeciency of

Monofilament Gillnets for Catching Some Fish Species in Lake BeyĢehir. Turk.

J. Vet. Anim. Sci., 1: 29-32.

BARANOV, F. I., 1914 (Hamley 1975’den). The Capture of Fish by Gillnets. Mater.

Poznaniyu Russ. Rybolov. 3 (6): 56-99. (Partially Transl. From Russian by

W.E. Ricker)

BARANOV, F. I., 1948. Theory and assesment of fishing gear. Pishchepromizdat,

Moskow, (Ch.7.).

BERG, L. S., 1949. Fresh Water of the USSR and Adjacent Countries (translated by

O. Ronen in Israel prog.for Scien. Trans ,Jerusalem,1964), Vol. 2, 742pp.

BĠNGEL, F., 2002. Balık populasyonlarının incelenmesi, Baki Basımevi, Adana,

404s.

BORGSTROM, R., and PLATHE, A. J., 1992. Gillnet Selectivity and A Modal For

Capture Probabilities for A Stunted Browntrout (Salmo trutta) Populition. Can.

Journal of Fisheries & Aquatic Sciences 49: 1546-1554.

BORGSTRÖM, R., 1989. Direct estimation of gill–net selectivity for Roach (Rutilus

rutilus (L.)) in a small lake. Fish. Resh., 7:289–298.

CLARK J. R., 1960. Report on the Selectivity of Fishing Gear. International

Commision For the Orthest Atlantic Fisheries. Fishing Effort, the Effect of

Fishing on Resources and the Selectivity of Fishing Gear. Vol.1 Reports, FAO,

Rome.

COLLETTE, B. B., and BANARESCU, P., 1977. Systematics and zoogeography of

the fishes of the family Percidae Board of Canada. Journal of the Fisheries

Research, 34:1450–1463.

ÇETĠNKAYA, O., SARI, M., ve ARABACI, M., 1995. Van Gölü (Türkiye) Ġnci

Kefali (Chalcalburunus tarichi, Palas 1811) Avcılığında Kullanılan Fanyalı

Uzatma Ağlarının Av Verimleri ve Seçiciliği Üzerine Bir Ön ÇalıĢma. E.U.

Journal of Fisheries & Aquatic Sciences, 12 (1-2): 1-13.

53

DSĠ, 1985. Baraj Göllerinin Limnolojik Etüd Rapor Özetleri. TC., Enerji ve Tabii

Kaynaklar Bakanlığı, DSĠ Müdürlüğü, ĠĢletme ve Bakım Dairesi BaĢkanlığı,

ĠĢletme Müd. Matbaası, Ankara, 96 s.

ERDEM, Y., 1996 Kalkan Balığı Avcılığında Sade Uzatma Ağlarının Seçiciliği

Üzerine Bir AraĢtırma. Ondokuz Mayıs Üniv. Fen Bilimleri Ens. Doktora tezi,

Sinop.

ERZINI, K., and CASTRO, M., 1998. An Alternative Methodology For Fitting

Selectivity Curves To Pre–Defined Distributions, Fish. Resh., 34:307–313.

ESCHMEYER, W., N., 1998. Catalog Of Fishes. Published By The California

Academy of Sciences Special Publication, No: 1 San Francisco, USA, 854s.

FABI, G., SBRANA, M., BĠAGĠ, F., GRATĠ, F., LEONORĠ, I., and SARTOR, P.,

2002. Trammel Net and Gill Net Selectivity for Lithognathus mormyrus (L.,

1758), Diplodus annularis (L., 1758), Mullus barbatus (L., 1758), in the

Adriatic and Ligurian seas. Fish. Res. 54: 375-388.

FAO, 2005. FishStat Plus bilgisayar programı için GLOBALCAP [Capture

production 1950–2003] veri tabanı, Food and Agricultural Organization of

United Nations, Roma. FAO, 2000, FishStat Plus v.2.30 (Fisheries Data

Analysis Software for Windows), Kodlayan: Yury Shatz, Food and

Agricultural Organization of United Nations, Roma.

FASHAM, MJ.R., 1978. The Statistical and Mathematical Analysis of Plankton

Patchiness. Oceanogr. Mar. Biol.Ann. Rev, 16:43-79.

FONSECA, P., MARTĠNS, R., CAMPOS, A., and SOBRAL, P., 2005. Gill-net

Selectivity off the Portuguese Western Coast. Fish. Res. 73: 323-339.

FRIDMAN, A.L., and CARROTHERS P. J. G., 1986. Calculations For Fishing Gear

Designs F.A.O. Fishing Manuals.

FUJIMORI, Y., and TOKAĠ, T., 2001. Estimation of Gillnet Selectivity Curve By

Maximum Likehood Method. Fish. Sci. 67: 644-654.

GELDĠAY, R., ve BALIK, S., 1996. Türkiye Tatlı Su Balıkları. Ege Üniversitesi Su

Ürünleri Fakültesi Yayınları No: 46, Ders Kitabı Dizin No: 16, Ege

Üniversitesi Basımevi, Bornova, Ġzmir, 532s

54

GRANT, C. J., 1980. Gill net Selectivity and Catch Rates of Coastal Pelagic Fish in

Jameica. Estuarina, Coastal and Shelf Sience 12:167-175

GULLAND, J.A., 1969. Manual of Methods For Fish Stock Assessment, Part I, Fish

Population Analysis. FAO Man. Fish Sci. 4: 154p

GURBET, R., ALAZ, A., AYAZ, A., ve ERDEM, M., 1998. Uzatma Ağları Verimi

Üzerine AraĢtırma. E.Ü. AraĢtırma Fonu Rap., Proje No: 1996 SÜF-01

HAMEED, S.M. and BOOPENDRANATH, R.M., 2000. Modern Fishing Gear

Technology. Daya Publishing House. Delhi. 186 p.

HAMLEY, J. M., 1975. Review of Gillnet Selectivity. J.Fish. Res. Bd. Can., 32,

1943-1969.

HAMLEY, J.M., and REGĠER, H.A., 1973. Direct Estimates Of Gillent Selectivity

To Walleye (Stizos vitreum vitreum). J. Fish. Res. Board Can. 30:817-830

HELSER, T.E., GEAGHAN, J.P. and CONDREY, R.E., 1998. Estimating Gillnet

Selectivity Using Nonlinear Response Surface Regression. Can. Journal of

Fisheries & Aquatic Sciences, 55 (6): 1328-1337.

HOLST, R., WĠLEMAN D., and MADSEN, N., 2002. The Effect of Twine

Thickness on The Size Selectivity and Fishing Power of Baltic Cod Gill Nets.

Fisheries Research, 56,(3), 303-312.

HOLT, S. J., 1963. A Method For Determining Gear Selectivity and Ġts Application.

ICNAF Spec. Publ., 5:106-115p.

HOġSUCU, H., 1998. Balıkçılık 1. Ders Kitabı, E. Ü. Su Ürünleri Fakültesi

Yayınları, No:55, Dizin No: 24, ĠZMĠR 247s.

HOVGARD, H., and LASSEN, H., 2000. Manual on Estimation of Selectivity for

Gillnet and Longline Gears in Abudance Surveys. FAO Fish. Tech. Pap., 397.

84 p.

ĠLKYAZ, A.T., 2005. Uzatma Ağı Seçicilik Parametrelerinin Direkt Tahmin Metodu

ile belirlenmesi. Doktora Tezi. Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enst. Bornova,

Ġzmir, 131s.

JENSEN, J.,W., HESTHAGEN, T., 1996. Direct Estimates of the Selectivity of A

Multimesh and A Series of Single Gillnets for Brown Trout. Journal of Fish

Biology. 49 (1): 33.

55

KARA, A., 1992. Research on Set Nets Used in Aegean Sea Region and

Development of Set Nets Fisheries (in Turkish). Ege Üniv. Fen Bilimleri Enst.

Doktora Tezi, Ġzmir. 84s.

, 2003a. Ġzmir Körfezi’nde Ġri Sardalya (Sardinella aurita Valenciennes, 1847)

Balığı Avcılığında Kullanılan Multiflament Galsama Ağların Seçiciliği.

E.U. Journal of Fisheries and Aquatic Sciences 2003. Volume 20, Issue (1-2):

155-164

, 2003b. Ġzmir Körfezi’nde Isparoz Balığı (Diplodus annularis L., 1758)

Avcılığında Kullanılan Monoflament Galsama Ağların Seçiciliğinin

AraĢtırılması. E.U. Journal of Fisheries & Aquatic Sciences 20, (1-2): 129-138.

KARA, A., ve ÖZEKĠNCĠ, U., 2002. Ġzmir Körfezi’nde Sardalya (Sardina

pilchardus Walbaum, 1792) Balığı Avcılığında Kullanılan Galsama Ağlarının

Seçiciliği. E.U. Journal of Fisheries & Aquatic Sciences, 19 (3-4): 465-472

KARLSEN, L. and BJARNASON, B. A., 1986, Small–scale fishing with driftnets,

FAO Fish. Tech. Pap. No. 284, 64p.

KARUNASĠNGHE, W.P.N., and WIJEYARATNE, M.J.S., 1991. Selectivity

Estimates for Amblygaster Sirm (Clupeidae) In The Small-Meshed Gill Net

Fishery on The West Coast of Sri Lanka. Fisheries Research., 10: 199-205.

KINACIGĠL, H.T., ĠLKYAZ, A.T., AYAZ, A., AKYOL, O., ve ALTINAĞAÇ, U.,

2000. Orta Ege’de uzatma ağlarının balık populasyonları üzerine etkilerinin

araĢtırılması. TÜBĠTAK 198Y023 numaralı proje raporu, 52s.

KIRGIZ, T., 1984. Seyhan Baraj Gölü Bentik Hayvansal Organizmaları ve Bunların

Nitel ve Nicel Dağılımları. Doğa Türk Zooloji Dergisi, 12 (3): 231-245.

KOCATAġ, A., 1994. Ekoloji ve Çevre Biyolojisi. E.Ü. Fen Fak. Ders Kitapları

Ser.124.

KURKILATHI, M., and RASK, M., 1996. A Comparative Study of the Usefulness

and Catchability of Multimesh Gill Nets Series in Sampling of Perch (Perca

fluviatilis L.) and Roach (Rutilus rutilus L.). Fisheries Research, 27 (4): 243-

260.

KUġAT, M., 1996. Eğridir Gölü’ndeki Sudak Balığı (Stizostedion lucioperca L.,

1758) Avcılığında Kullanılan Multifilament ve Monofilament Sade Uzatma

56

Ağlarının Av Verimliliği Üzerine Bir AraĢtırma. Doktora Tezi. E.Ü. Fen

Bilimleri Enstitüsü. Ġzmir 78 s.

LAEVASTU, T., and LARKINS, H.A., 1981. Marine Fisheries Ecosystem, Its

Quantitative valuation and Management. Fishing News Boks Ltd. 162 s.

LAEVASTU, T., and FAVORITE F., 1988. Fishing and Stock Fluctuations. Fishing

News Books Ltd, England. 240 pp.

LAGLER, K.F., 1978. Capture, Sampling and Examination of Fishes. In W.E.

Ricker(ed) Methods for Assessment of Fish Production in Fresh Waters. IBP

Handbook No:3, Blackwell Scientific Publication. Oxford. 7- 44 p.

LINLOEKKEN, A., 1984. Gillnet Selectivity for Perch (Perca fluviatilis L., 1758).

Fauna (Blindern), 37 (3): 114-116.

LUCENA, F.M., and O’BRĠEN, C.M., 2001. Effects of Gear Selectivity and

Different Calculation Methods on Estimating Growth Parameters of Bluefish,

Pomatamus saltatrix (Pisces: Pomatomidae), from Southern Brazil. Fish Bull,

99: 432-442.

MADSEN, N., HOLST, R., WILEMAN, D., and MOTH-POULSEN, T., 1999. Size

Selectivity of Sole Gill Nets Fished In The North Sea. Fisheries Research., 44:

59-73

MARTINS, R., CARDADOR, F. AND SOBRAL, M., 1990. Gillnet Selectivity

Experiments on Pout (Trisopterus luscus) in portuguese Waters. Fish Capture

committee, C.M. 1990/B: 26, Session U, 7p.

MCCOMBIE, A. M., and BERST, A. H., 1969. Some Effects of Shape and Structure

of Fish on Selectivity of Gillnets. J. Fish Res., Bd. Can., 26:2681–2689.

MENGI, T., 1977. Fishing Techniques (in Turkish). Mater Matbaası Ġstanbul. 386s

METĠN, C., LÖK, A., and ĠLKYAZ, T.A., 1998. The Selectivity of Gill Net in

Different Mesh Size For Diplodus annularis (L. 1758) and Spicara flexuosa

(Rafinesque, 1810), (in Turkish). Ege Üniv. Su Ürün. Fak. Su Ürünleri Dergisi.

Cilt No :15, Sayı :3-4 293-303s.

MILLAR, R. B., 1992. Estimating the Size–Selectivity of Fishing Gear by

Conditioning on the Total Catch. J. Am. Stat. Assoc., 87: 962– 968

57

MILLAR, R. B., and FRYER, R. J., 1999. Estimating the Size-Selection Curves of

Towed Gears, Traps, Nets and Hooks. Reviews in Fish Biology and Fisheries,

9: 1-28.

NOMURA, M. AND YAMAZAKI, T., 1977. Fishing tecniques I. Texbook Series,

No:42, Japan International Cooperation Agency, Tokyo, 200p.

MOTH-POULSEN, T., 2003. Seasonal Variations in Selectivity of Plaice Trammel

Nets. Fish. Res. 61: 87-94.

OLSEN, S., 1959. Mesh Selection in Herring Gill Nets. J.Fish. Res. Bd.Can.16 (3):

339-349

ÖZEKINCI, U., 1995. Selectiviy Experiments on Gillnets With 18-20-22 mm mesh

Size (in Turkish). Yüksek lisans tezi. E.Ü. Fen Bilimleri Enst. Bornova Ġzmir.

, 1997. Determination of Gillnets Selectivity Using With the Ġndirect Methods

to Gillnetting Catches Ret Mullet (Mullus barbatus) and Annular Seabream

(Diplodus annularis) (in Turkish). Akdeniz Balıkçılık Kongresi/ Mediterranean

Fisheries Congress, 9-11 Nisan Tebliğler Kitabı. Ege Üniv. Su Ür. Fak. Ġzmir.

653-659s.

, 1998. Uzatma Ağları Seçiciliği Üzerine Bir AraĢtırma. E.Ü. AraĢ. Fon. Saym.

Su Ürünleri Fak. SÜF/ 02, 25 s.

, 2005. Determination of the selectivity of monofilament gillnets used for

catching the annular sea bream (Diplodus annularis L., 1758) by length–girth

relationships in Ġzmir Bay (Aegean Sea), Turk. J. Vet. Anim. Sci., 29:375–380.

ÖZEKĠNCĠ, U., BEĞBURS, C.R. ve TENEKECĠOĞLU, E., 2003. Keban Baraj

Gölü’nde Capoeta capoeta umbla (Heckel, 1843) ve Capoeta trutta (Heckel,

1843) (Siraz Balığı) avcılığında kullanılan galsama ağlarının seçiciliklerinin

araĢtırılması, E.Ü . Su Ürün. Der., 20:473–479.

ÖZYURT, C. E., 2000. Seyhan Baraj Gölü Sazan ve Sudakları Ġçin Uygun ağ Gözü

GeniĢliğinin Belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Ç.Ü. Fen Bilimleri Enst.

Adana, 64s.

ÖZYURT, C. E., ve AVġAR, D., 2002. Seyhan Baraj Gölü’ndeki (Adana)

Sudakların (Sander lucioperca Bogustkaya & Naseka, 1996) Bazı Biyolojik

58

Özelliklerinin Belirlenmesi. E.Ü. Su Ürünleri Dergisi, E.U. Journal of Fisheries

& Aquatic Sciences, 19(1-2): 77-84.

PARK, C-D., JEONG, E-C., SHĠN, J-K., AN, H-C., and FUJĠMORĠ, Y., 2004. Mesh

Selectivity of Encircling Gill Net for Gizzard shad (Konosirus punctatus) in the

Coastal Sea of Korea. Fish. Sci. 70: 553-560.

PAWSON, M.G., 1991. The Relationship Between Catch Effort and Stock Size in

Put-and-take Trout fisheries, its Variability and Application to Management.

Catch Effort Sampling Strategies, chapter 6, 72-80.

PETRAKIS, G., and STERGIOU, K.I., 1995. Gillnet Selectivity for Diplodus

annularis and Mullus surmuletus In Greek Waters. Fisheries Research., 21:

455-464

PSUTY, I., ve BOROWSKI, WI., 1997. The Selectivity of Gillnet to Bream,

(Abramis brama L., 1758) Fished In The Polish Part of The Vistula Lagoon.

Fisheries Research., 32: 249-261.

PURBAYANTO, A., AKIYAMA, S., TOKAI, T., and ARIMOTO, T., 2000. Mesh

Selectivity of A Sweeping Trammel Net for Japanese Whiting (Sillago

japonica). Fish. Sci., 66: 97- 103.

REID, D. G. and E. J., SIMMONDS, 1993. Image Analysis Techniques for the Study

of Fish School Structure from Acoustic Survey Data. Can. J. Fish. Aquat.

Sci., Vol. 50: 886-893.

REIS, E.G., and PAWSON M.G., 1993. Gill Net Selectivity of Bass and White

Croaker Using Commercial Catch Data. NAFO SCR Doc. 93/97, 23 p.

RUDSTAM, L.G., MAGNUSON, J.J., and TONN W.M., 1984. Size Selectivity of

Passive fishing gear: A Correction for Encounter Probability Applied to

Gillnets. Can. Journal of Fisheries & Aquatic Sciences 41: 1252-1255.

SAINSBURY, C.J., 1995. Commercial Fishing Methods. 3rd., Edition. Fishing News

Books Ltd. Farnham.359p.

SANTOS Y., PAZOS, F., BANDIN, I., and TORANZO, A. E., 1995. Analysis of

Antigens Present in the Extracellular Products and Cell Surface of Vibrio

anguillarum Serotypes O1, O2 and O3. Appl.Environ. Microb. 61;7 2493-

2498.

59

SANTOS, N. M., MONTEIRO, C.C., ERZINI, K., and LASSERRE, G., 1998.

Maturation and Gill-Net Selectivity of Two Small Sea Breams (genus

Diplodus) From the Algarve Coast (South Portugal) Fisheries Research., 36:

185-194.

SARIHAN, E., ve TORAL, Ö., 1973. Seyhan Baraj Gölü’nde Sudak (Lucioperca

lucioperca L., 1758) YerleĢtirildikten Sonra Elde Edilen Ġlk Sonuçlar. IV. Bilim

Kongresi, 5-8 Kasım, Ankara, 5s

SECHIN, Y.T., 1969. A Mathematical Model For the Selectivity Curve of a Gillnet,

Rybn. Khoz. 45 (9), 56-58.

SHIMAMURA, T., and SOEDA, H., 1985. On the Catch of Cuttle Fish Depend on

Soaking Time, Bull. Jap. Soc. Sci. Fish., 51:1927–1931

SHIMIZU,T., TAKAGI, T., SSUZUKI, K. HRAISHI, T., and YAMAMOTO, K.,

2004. Refined Calculation Model for NaLA, a Fishing Net Shape Simulator,

Applicable to Gill Nets, Fish. Sci., 70:401– 411.

SPARRE, P., URSIN, E., and VENEMA, S.C., 1989. Introduction to Tropical Fish

Stock Assesment. Part I. Manual FAO Fisheries Technical Paper, 1. Rome

FAO, No: 306, 337 p.

SPARRE, P., and VENEMA, S.C., 1992. Introduction to Tropical Fish Stock

Assessment. Part 1. Manual FAO Fish. Tech. Pap. No: 306/1, Rev. 1, 376p.

STEWARD, P.A.M. 1984. Gillnet Selectivity in The Worth-East Scothish Inshare

Cod Fishery. International Concil for The Exploration of The Sea. B: 29, Fish

Capture Committe, Ref Demersal Fish Committe.

STERGIOU, K.I., and ERZINI, K., 2002. Comperative Fixed Gear Studies in the

Cyclades (Aegean Sea), Size Selectivity of Small-Hook Longlines and

Monofilament Gillnets. Fish. Res. 58: 25-40.

TAġDEMĠR, O. ve ÖZYURT, C.E., 2004. Av Araçları Ve Yapım Tekniği. Ders

Kitabı, Nobel Kitapevi, Adana.

TĠMUR, M., ve TAġDEMĠR, O., 1989. Ağ Materyali Ve Ağ yapım Tekniği

Akdeniz Üniv. Eğirdir Su Ürün. Yük. Ok. Yayın no: 8 Eğirdir Isparta

TĠMUR, M., 1990. Balıkçılık Tarihi. A.Ü., Eğirdir Su Ürünleri Y.O., 55s

60

TWEDDLE, D., and BODINGTON, P., 1988. A Comparision of The Effectiveness

of Black and White Gillnets In Lake Malawi, Africa. Fisheries Research.,

6:257-269.

ÜNSAL, S., and KARA, A., 1996. Classification of Catching Methods. (Ġn Turkish).

Ege Üniv. Su Ürün. Fakültesi Su Ürünleri Dergisi, Cilt no:13 Sayı 3-4. Ġzmir.

461-469s.

VAN DENSEN, and W.L.T., 1987. Gillnet Selectivity to Pikeperch (Stizostedion

lusiaperca L., 1758) and Perch, Perca fluviatilis L., 1758), Cought Mainly

Wedged Aquaculture and Fisheries anagement 18: 95-96.

WINTERS, G.H., and WHELER, J.P., 1990. Direct and Ġndirect Estimation of

Gillnet Selection Curves of Atlantic Herring (Clupea harengus harengus) Can.

J. Fish. Aquat. Sci. 47:460-470

61

ÖZGEÇMİŞ

1979 yılında Adana’ da doğdum. İlk, orta ve lise eğitimimi Adana’da

tamamladım. 1998 yılında Çukurova Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesini kazandım.

2003 yılında mezun oldum ve 2005 yılında Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri

Enstitüsü, Su Ürünleri Ana Bilim Dalında, Avlama ve İşleme Teknolojisi

Bölümünde (Avlama Alanı) yüksek lisans eğitimime başladım. 2007 yılında Ç.Ü.

Fen Bilimleri Enstitüsü, Su Ürünleri Anabilim Dalı’nda Açılan Araştırma Görevlisi

Sınavını kazandım. Halen aynı anabilim dalında görevime devam etmekteyim.

Çukurova Ünİversİtesİ fen bİlİmlerİ enstİtÜsÜ yÜksek...

Documents