sivas ta yoksulluk poverty in sivas

8/7/2019 Sivas Ta Yoksulluk Poverty in Sivas

1/89

SVASTA YOKSULLUK

Nejat STN

Cumhuriyet niversitesiSosyal Bilimler Enstits

Lisansst Eitim - retim ve Snav Ynetmeliinin Sosyoloji Anabilim Dal

Uygulamal Sosyoloji Bilim Dal iin ngrd

YKSEK LSANS TEZ

Olarak Hazrlanmtr.

Tez Danman

Yrd. Do. Dr. Ziynet BAHADIR

SVAS

UBAT 2007


2/89

ZET

Bu almada Sivasta yoksulluk sorununun boyutlar, yoksullarn Avrupa

Birlii balamnda kreselleme olgusuna baklar ele alnmaktadr.

rneklem grubu Sivas il merkezinde yaayan yoksullarlasnrlandrlmtr. Sivas il merkezi evreninde, her bir mahalleden olmak zere

1595 aile reisine anket uygulanmtr. Bu erevede Sivasta yaayan yoksullarn;

ya, cinsiyet, gelir gider durumlar aratrlm, Avrupa Birliine ve gelecee

bak alar deerlendirilmitir.

zellikle 20. yzyln son eyreinde varln ve buna bal olarak

olumsuz etkilerini hissettiren kreselleme olgusunun yoksulluk sorununa etkileriaratrlmtr. Kreselleme salt olarak yoksulluk nedeni deildir. Gelimi

lkeler iin zenginleme nedeni olabilirken, az gelimi lkeler iin

yoksullatrma tehdidini de barndrmaktadr. Dnya Bankas, IMF gibi

uluslararas finans kurulularnn az gelimi lkelere ynelik politikalar

yoksulluun artmasna neden olmutur. Devlet, klmekle birlikte, sosyal

olmaktan uzaklam, bu da yoksulluu artran etkenlerden biri haline gelmitir.

Yoksullarn; kresellemenin etkilerinden olumsuz olarak etkilendii,

akraba, komu gibi formal olmayan geleneksel yardmlama ekillerinin de

gnden gne zayflad, bulgular arasndadr.


3/89

SUMMARY

In this study, the dimensions of poverty in Sivas, and the views of the

poor about the concept of globalization in the context of European Union have

been studied.

The sample has been restricted to the poor living in the city center of

Sivas. In the total field under survey, the survey has been applied to 1595 chiefs

of the family, every one of whom is from a different quarter. In this context, the

age, gender and receipts and expenses of the poor living in Sivas have been

investigated, and their point of view about the future and European Union has

been evaluated.

The effects of the concept of globalization, which made its existence and

thus its negative sides felt especially in the last quarter 20th century, on the

problem of poverty have been studied. Globalization is not solely the reason of

the poverty. It may be the reason of getting richer for developed countries. The

policies of some international financial institutions such as IMF and The World

Bank against underdeveloped countries have caused the poverty to increase. As

the state got smaller, it backed out of being a social state and this situation has

turned into one of the data that the poor have been negatively affected from the

negative sides of globalization, and the conventional solidarities such as the

solidarity among the neighbours have been getting week day by day.


4/89

NDEKLER

Sayfa No:

ZET I

SUMMARY II

NDEKLER III

TABLOLAR LSTES IV

GR 1

I. BLM: KURAMSAL VE KAVRAMSAL EREVE 5

1. YOKSULLUK 5

1.1 Yoksulluk Nedir 6

1.2 Mutlak Yoksulluk 7

1.3 Greli Yoksulluk 8

1.4 znel Yoksulluk 9

1.5 Yoksulluk Snr 9

1.6 Yeni Yoksulluk 11

1.7 Yoksulluk Kltr 13

2. YOKSULLUUN GRNM VE SREC 16

2.1 Yoksulluun Grnm 16

2.2 Yoksullama Sreci 19

2.3 Yoksulluk Konusundaki Aklamalar 22

2.4 Yoksulluun Nedenleri ve Mcadele Politikalar 25


5/89

3. YOKSULLUUN GNCELLK KAZANMASI VE

KRESELLEME YOKSULLUK LKS 293.1 Yoksulluun Gncellik Kazanmas 29

3.2 Kreselleme ve Yoksulluk likisi 31

4. DNYADA VE TRKYEDE YOKSULLUK 33

4.1 Dnyada Yoksulluk 33

4.2 Trkiyede Yoksulluk 36

4.2 Trkiyenin Bu Alanda Dnyadaki Yeri 40

4.4 Sivas li zeli 41

II. BLM: UYGULAMA 44

1. ARATIRMANIN YNTEM 44

A. EVREN VE RNEKLEM SEM 44

B. VER TOPLAMA TEKN 45

C. ARATIRMADA KULLANILAN STATSTK

TEKNKLER 45

2. ARATIRMANIN BULGULARI VE YORUMLAR 46

2.1 Sivas li Merkezindeki Yoksullarn zellikleri 47

2.2 AB zelinde Kresellemeye Bak Alarnn

Deerlendirilmesi 58

2.3 Grlen KiilerinAlveri Yapma Alkanlklar

ve zellikleri 65

SONU VE DEERLENDRME 70

KAYNAKA 75

EKLER 80

EK 1- ARATIRMA ANKET FORMU 80


6/89

TABLOLAR LSTES

Sayfa No

TABLO 1 : Sivas li 2005 Yl Sosyal Yardmlar Dalm Tablosu 44

TABLO 2 : Aile Reislerinin Cinsiyet Asndan Dalmlar 47

TABLO 3 : Aile Reislerinin Yalarna Gre Dalmlar 47

TABLO 4 : Aile Reisinin Yerleim Birimine Gre Doum Yeri 48

TABLO 5 : Aile Reisinin i 48

TABLO 6 : Aile Reisinin Sosyal Gvencesi 49

TABLO 7 : Aile Resinin Eitim Dzeyi 49

TABLO 8 : Ailede Birden Fazla alan Says 50

TABLO 9 : Aylk Toplam Gelir 51

TABLO 10 : Ayni Yardmlar 52

TABLO 11 : Nakdi Yardmlar 53

TABLO 12 : Trkiyenin En nemli Sorunu 53

TABLO 13 : ABye Girdiimizde Sorun zlr m? 54

TABLO 14 : AB Hakkndaki Dnceler 55

TABLO 15 : Gelecee likin Umutlar 56

TABLO 16 : Yoksulluun Giderilmesi in Yaplmas Gerekenler 57

TABLO 17 : Ya ve ABye Girdikten Sonra Sorun zlecek mi

likisi 58

TABLO 18 : Ya ve AB Hakkndaki Dnce likisi 59

TABLO 19 : Aile Reisinin i Trkiyenin En nemli Sorunu

likisi 60

TABLO 20 : Aile Reisinin i ve Trkiye ABye Girince Sorunun

zlmesi likisi 61

TABLO 21 : Aile Reisinin Eitim Dzeyi ve Trkiye ABye

Girdikten Sonra Sorunun zlmesi likisi 62

TABLO 22 : Aile Reisinin Eitim Dzeyi Yoksulluun Giderilmesi

in Yaplmas Gerekenler likisi 63


7/89

TABLO 23 : Aylk Toplam Gelir ve Trkiyenin En nemli Sorunu

Nedir likisi 64TABLO 24 : Aylk Toplam Gelir ve Alveri Yapma ekli likisi 66

TABLO 25 : Aylk Toplam Gelir ve Ayni Yardm Alp Almama

Durumu likisi 67

TABLO 26 : Aylk Toplam Gelir ve Nakdi Yardm Alp Almama

Durumu likisi 68

TABLO 27 : Aylk Toplam Gelir ve Aylk Gda Harcamaslikisi 69


8/89

1

GR

Yoksulluk, tm toplumlar iin her zaman var olan bir toplumsal sorundur.

Deien, yoksulluk sorununun nitel ve nicel boyutlardr. Ayrca, yoksulluk birok

toplumsal sorunun nedeni olduu iin de iktisatlar, siyaset bilimcileri ve

toplumbilimcileri srekli ilgilendiren bir sorun olma zelliini korumaktadr.

Gnmzde, artan yoksullua kar sosyal bilimlerin ilgisi de gittike artmaktadr.

Yoksulluk konusunda ok sayda aratrma yaplmaktadr. Yine, (UN, IMF, WB vb)

kurum ve kurulularn ilgisi de kukusuz sorunun ok sayda insan

ilgilendirmesindendir. Bireysel boyutu yannda toplumu ve devleti ilgilendiren

boyutlar da vardr.

nsanlarn temel gereksinimlerini karlayamama durumu, yoksullua ilikin

en yaln tanmlamadr. Genellikle mutlak ve greli yoksulluk olarak ayrlr. Mutlak

yoksulluk, bireyin /hane halknn yaamn srdrebilecek asgari refah dzeyini

yakalayamamas (gdasn temin edememe, salk hizmetlerinden yeterince

yararlanamama) olarak tanmlanrken; greli yoksulluk, gelir gruplarndaki

farkllktan kaynaklanr. Toplumun ortalama refah dzeyinin altnda olma durumunu

anlatr (kullandklar eyalar, oturduklar semtler vb. ile tanmlanr).

Yoksulluk sorunu, dier toplumsal sorunlardan u ynleriyle farkldr:

Birok toplumsal sorunun nedenidir, Hep varolan sorunlardandr.

Yoksulluk lkelere ve dnemlere gre farkllk gsteren bir sorundur.

uluslararas tanmlamada, kalknmada geri kalm nc dnya lkeleri tmyle

yoksul lke kabul edilmektedir. Ancak yoksulluu bu lkelere zg bir olgu olarak

alglamak her halde yanl olur. nk gelime aamasnda bulunan bu lkelerde

deiik boyutlarda yoksulluk olduu gibi, gelimi lkelerde de yer yer ve zaman


9/89

2

zaman, yoksulluk yaand bilinmektedir. kalknmam lkelerde lke apnda

ya da mutlak yoksulluktan sz edilirken, sanayilemi lkelerde yerel ya danispi yoksulluktan sz edilmektedir (Mezzinolu, 1998:7-8).

Yine, sanayilemenin ilk evrelerinde dk cretler ve kt yaam koullar

nedeniyle yaygn bir yoksulluk gzlendi ancak gelimi lkelerde refah devleti

anlay ile (zellikle II. Dnya Sava sonrasndaki gelimelerle) mutlak yoksullukla

mcadele geni lde baarld. Gnmzde ise, yeni yoksulluk kavram, tketim

toplumunda yetersiz olan birey veya alyor olduu halde yoksul olanlar iin

kullanlmaktadr. yaam projelerinin alma, mesleki uzmanlk ve iten daha

ok tketici tercihleri etrafnda kurulduu tketim toplumunda fakir olmak ok farkl

bir eydir. Yoksul olmak bir zamanlar anlamn isiz olma durumundan aldysa,

bugn anlamn esas olarak yeterince tketemiyor olma durumundan almaktadr. Bu

fark yoksulluk iinde yaama tecrbesini ve bunun sefaletinden kurtarlma ans ve

olanaklarn farkllatrr (Bauman,1999:10). zellikle 1980 sonras yaygnlaan

yoksulluun nedenleri ve boyutlar, nceki dnemlerden farkldr. nk

kreselleme olgusunun g kazanmasyla zengin ve yoksul arasndaki kutuplama

da hzla bymtr. Bugn kresel sorunlarn banda yoksulluk ve gelir

dalmndaki adaletsizlik gibi sorunlar gelmektedir.

Yoksulluk sorunu, endstrileme ncesi dnemlerde geleneksel toplum

yapsnda, sosyal yardmlar ve sosyal dayanma ile giderilmeye allmtr. Kiinin

doumla birlikte girdii evrede bulduu geleneksel yardmlama, karlksz ve ayn

toplumda yaayan insanlarn yardmlama trdr. Ayn aile, ayn mahalle, kent

veya lke iinde yaayan insanlar arasndadr. Bu geleneksel yardmlama ve

dayanmann amac, toplum ierisinde btnl korumaktr. Oysa, modern

topluma geile birlikte, yardmlar kurumsallam; oluturulan sosyal politika

nlemleri ile yoksulluk da dahil olmak zere pek ok sorunla ilgili daha dzenli

zmler ortaya karlmtr.

Tarihsel srete hep varolan ancak, gnmzde yeniden nem kazanan

yoksulluk, bu aratrmann konusu olarak seilmitir.


10/89

3

Aratrmann temel amac, sosyolojik birikimden yararlanlarak, zellikle sonyllarda dnyada ve lkemizde gittike artt gzlemlenen yoksulluk sorununa

ilikin Sivas ilinde durum tespiti yapmak, yoksulluun grnmn ve boyutlarn

belirlemek ve yoksulluun en aza indirgenmesi iin uygun politikalara ynelik

gelitirebilecek zm nerileri sunabilmektir.

Yoksullua ilikin genel bilgilere, literatr incelemesi sonucu ulalm; Sivas

ili merkez ile zelindeki yoksullua ait verilere ise, yaplan anket uygulamasyla

elde edilmitir. zellikle son 30 ylda yoksulluun yeni nedenleri ve sonular ortaya

ktndan, almada kreselleme ve yoksulluk ilikisine de ksaca yer verilmeye

allmtr.

Dnyadaki iletiim teknolojisinin geliimi ile 20. yzyln son eyreinde,

sanayi devriminden bu yana geen sreden daha hzl bir gelime kaydetmitir.

Kreselleme denildiinde insanlarn aklna ilk gelen; ok uluslu markalar, internet

ve iletiimdir. Bu hzl gelimenin kreselleme olgusuyla balantl olduu aktr.

Dnyada muhteem zenginliin ve korkun yoksulluun hzl bir ekilde

kutuplamas; ve bu uurumun gittike artmas da ayn yllara rast gelmektedir.

Kreselleme olgusuyla zenginin daha zengin, yoksulunsa giderek daha yoksul

olduu genellikle belirtilen, zerinde durulan bir noktadr.

Gnmzde ekonomi politikalarnn genel ynelimi neoliberaldir. Az

gelimi lkelere Dnya Bankas, IMF gibi uluslararas kurulular araclyla

yapsal uyum ad altnda sunulan -dayatlan- ekonomik programlarn sonularna

bakldnda; hem, ulusal ekonomi politikas belirleme olanan yitirip uluslararas

ekonomik glere ve rgtlere baml olduklarn, hem de, yoksulluun kayg verici

boyutlarda yaandn ve kresel sorunlarn banda yoksulluk sorununun geldiini

grmek mmkndr.


11/89

4

Yoksulluk sorununun yaygnlamas ayn zamanda dier toplumsal sorunlarn

artmasna da neden olmaktadr. Yoksul insanlarn yaam koullar ktdr. Yoksulaile, eitime ilikin olumsuz yaam koullarna sahiptir, ocuunu okutamama ve

erken okuldan ayrlmayla isizlik sorunu krklenir. Baarszlk veya alma gibi

nedenlerle okuldan ayrlma erken evlenmeyi beraberinde getirir. Erken evlenme

sonucu erken yata ocuk sahibi olma dourganln artmas gibi sonular ortaya

karr. Bu nedenle yoksulluk sorununu en aza indirgemek iin de ok ynl

politikalarn oluturulmas ve soruna bu ekilde yaklalmas gerekmektedir.

Yoksulluun hem nedenleri hem de boyutlarnn, Sivas Merkez ile

evreninde ele alnaca bu alma, daha nce Sivasta yoksulluk zerine bir alma

yaplmad iin nem tayabilir. zellikle yoksullua ilikin tespitlerin,

oluturulacak yoksulluu nleme stratejilerinde yararl olmas umulmaktadr.

almann birinci blmnde konunun kavramsal erevesi yer almaktadr.

Yoksulluun tanm, ltleri, boyutlar, grnm ve gstergeleri, yoksulluk

teorileri, yoksullukla baa kma politikalar ve yoksulluk nedenlerine genel olarak

deinilmektedir. Aratrmann bu blmnde rakamsal verilere pek fazla

girilmemeye allmtr. nk yoksullua ilikin eitli hesaplama yntemleri

olmas nedeniyle lkeler arasnda, hatta lke ierisinde blgeler ve iller arasnda bile

farkl gstergeler ortaya kabilmekte ya da rnein yoksulluk aratrmas yapan

sendikann verileri, baka bir kurulu ya da kiinin verilerinden farkl olabilmektedir.

Ayrca, veriler gnden gne hzla deiebilmektedir. Yine almann bu blmnde,

kreselleme yoksulluk ilikisine, Trkiyedeki duruma ve Sivas iline ait genel

bilgilere yer verilmektedir.

kinci blmde ise, aratrmann metodolojisine ( aratrmada bilgi toplama

yollar ve aralar, evren ve rneklem seimi ve anket uygulamasna ilikin

aklamalar) ve aratrma sonucu elde edilen bulgulara yer verilmitir. Anket verileri

SPSS istatistik programnda deerlendirilmi, bulgular yorumlanmtr. Aratrmann

bulgular grup halinde ortaya konulmutur. Birinci grup bulgularda anket


12/89

5

uygulanan aile reislerinin ya /cinsiyet gibi demografik zellikleri; ikinci grup

bulgularda doduklar yerler, eitim, alma koullar ve cretleri, sahip olduklarev eyalar gibi sosyo ekonomik gstergeleri; nc grup bulgularda ise yaam

standartlar ve daha iyi yaam artlar iin istedikleri, gncel olan Avrupa Birlii

sembolnde sorunlara ilikin bak alar tespit edilmeye allmtr. Sonular

zerinde deerlendirme yaplm ve neriler sunulmutur.


13/89

6

I. BLM: KAVRAMSAL VE KURAMSAL EREVE

1. YOKSULLUK

Yoksulluk tanm ve ltleri zaman ierisinde ok deiiklie uramtr.

Yoksulluun tespiti ve yoksullukla mcadele programlarnn hazrlanmas ve

gelitirilmesi iin tanm ve lm tekniklerinin bilinmesi gerekmektedir. Toplumsal

farkllklar, yoksullara bak as, zaman ierisinde deien neden ve sonu

ilikilerine gre ok farkl tanmlar ve kavramlar ortaya kmtr. Yoksulluun

kapsam lkeden lkeye, dnemden dneme, refah dzeyindeki gelimelere bal

olarak farkllklar gstermektedir. Gerekte, yoksulluk tanmlanmas ve snrlarnn

izilmesi zor bir kavramdr. Yoksulluk dzeyi bakmndan lkeler aras ve ayn lke

ierisinde dnemler aras karlatrma yaplabilmesi ve politikalar retilebilmesi,

toplam nfus ierisinde kimlerin yoksul olarak nitelendirileceine karar verilmesini

gerektirir. Bu nedenle yoksulluk snr, mutlak yoksulluk, greli yoksulluk gibi

kavramlar da nemlidir.

20. yzylda deien dnyayla birlikte yoksulluk kltr, yeni yoksulluk,

tketim toplumu gibi yeni kavramlar ortaya kmtr. zellikle kresellemenin

yaygnlamasyla birlikte iletiim ann genilemesi, ok uluslu sermayenin

glenmesi ve sosyal refah devleti anlaynn zayflamasyla yoksulluk konusunda

yeni yaklamlar da grlmektedir. Yoksulluk sorununun en aza indirilebilmesi,

toplumsal refahn salanabilmesi iin yoksulluun her ynyle iyi bilinmesi,

nedenleri ve sonularnn ortaya konulmas esastr. Bunun iin de yoksullukla ilgili

baz temel tanm ve kavramlarn almn yapmak gerekmektedir.

1.1 Yoksulluk Nedir?

En genel tanmyla yoksulluk, insanlarn temel ihtiyalarn karlayamama

durumudur (Trkiye statistik Yll, 2004). Daha geni bir tanmla yoksulluk,


14/89

7

genellikle maddi kaynaklardan, bazen de kltrel kaynaklardan yoksun kal ndn

ifade eden bir durumdur (Marshall, 1999; 825). ensese (2003:63-64) gre,zerinde gr birliine varlm bir tanm olmad gibi, genellikle insanlarn

ihtiyalarn karlamak iin yeterli kaynaa sahip olamama durumu veya ok

benzer biimlerde mutlak asgari refah dzeyinin altnda kalma durumu ve

yaamda kalmak iin gerekli mal ve hizmetlere olan ihtiyalar n karlanamamas

durumu olarak tanmlanmaktadr.

Grld gibi; yoksulluun tanmlanmasnda ihtiya, refah ve yeterli

kaynak gibi greceli kavramlar yer almakta ve bu da belirsizlie neden olmaktadr.

Genel anlamda yoksulluk, toplumsal refah dzeyi, toplumun yaam standardnn

mutlak veya greli olarak minimum bir dzeyinin altnda kalan kiinin stats olarak

tanmlanr. Daha spesifik bir tanmlama, "toplam gelirin yaam srdrebilmek iin

gerekli olan minimum ihtiyalar karlayamamas durumu" eklinde yaplabilir

(Tsiad Raporu, 2000; 4).

ok eitli tanmlara bir yenisini eklemek yerine yukardaki betimlemelerden

elde edilen karmla, yoksulluk; muhta kiinin kendisini ve geindirmek zorunda

olduu kiilerin geimini yaad yerin yerel ltlerine gre karlayamama

durumu olarak alglanabilir. Yaanlan yerin yerel ltlerinin farkllklar gstermesi

olaandr. Daha nce de belirtildii gibi, lkeler aras veya ayn lke iinde blgeler

aras ekonomik farkllklar olmas doaldr. Bu da yoksulluun tespitinde yerel

ltlerin gz nnde bulundurulmas gereini gsterir. Asgari cretin tespitinde de

sk sk dile getirilen ancak henz gerekletirilemeyen yerel l y gz nnde

bulundurma gerei de nemlidir.

Yoksulluk tanmlanmasnda mutlak yoksulluk, greli yoksulluk eklinde iki

ayr deerlendirme lt kullanlr. Mutlak ve greli yoksulluk arasndaki temel

fark, yoksulluk izgisinin belirlenmesi aamasnda ortaya kmaktadr. Mutlak

yoksullukta, bireylerin yaamlarn srdrebilmek iin gerek duyduu minimum


15/89

8

ihtiyalar zerinden bu izgi belirlenirken, greli yoksullukta ise, toplumun ortalama

gelir dzeyi temel alnarak yoksulluk oran belirlenir.

1.2 Mutlak Yoksulluk:

Mutlak yoksulluk, hanehalk veya bireyin yaamn srdrebilecek asgari

refah dzeyini yakalayamamas durumudur Baka bir deyile mutlak yoksulluk,

nsann yaayabilmesi iin gerekli temel ihtiyalarn karlayamayacak durumda

olma halidir. Yoksul kii gnlk yaamn srdrmekte glk eker, gdasn temin

edemez, salk gereksinimlerinden yeterince yararlanamaz. Mutlak yoksul oran, bu

asgari refah dzeyini yakalayamayanlarn saysnn toplam nfusa orandr. Bu

nedenle mutlak yoksulluun ortaya karlmas, bireylerin yaamlarn

srdrebilmeleri iin gerekli olan minimum tketim ihtiyalarnn belirlenmesini

gerektirir. Bu deer zerinden yoksulluk snr hesaplanr (Tsiad Raporu, 2000; 96).

Mutlak yoksullukta eitli yntemlerle yoksulluk snr hesaplanr. Bunlardan

en sk kullanlan sadece minimum gda harcamas maliyetini esas alr. Bunun iin

bir kiinin yaamn srdrebilmesi iin gerekli olan minimum kalori ihtiyac

hesaplanr (Dnya Bankasnn 1990daki almasna gre bir insann hayatta

kalabilmesi iin gerekli minimum kalori miktar 2400 k/caldir). Daha sonra bu

kalori ihtiyacn karlayacak gda harcamas maliyeti hesaplanr (Tsiad

Raporu,2000;96). Mutlak yoksulluk snr az gelimi lkeler iin kii bana gnde 1

$, Latin Amerika ve Karaibler iin 2 $, Trkiyenin de dahil edildii Dou Avrupa

lkelerinin de iinde bulunduu grup iin 4 $, gelimi sanayi lkeleri iin 14,40 $

olarak hesaplanmtr (www.denizfeneri.org).

Mutlak yoksulluk snrnn belirlenmesinde fiyatlarn nemli olmas, ayn lke

iinde kent ve kr iin farkl yoksulluk izgilerinin belirlenmesini gerekli klmtr.

Bu nedenle de gnmzde mutlak yoksulluk kavram, lkeden lkeye ve ayn lke

iinde de deien greli bir kavramdr. Mutlak yoksulluk snr deimekle birlikte,
http://www.denizfeneri.org%29/http://www.denizfeneri.org%29/


16/89

9

mutlak yoksul en temel gda ihtiyacn karlayamama durumu iin kullanlan bir

kavramdr.

1.3 Greli Yoksulluk:

Greli yoksulluk ise, hep var olacaktr denebilir. nk, gelir gruplarndaki

farkllklar ister istemez bir greli yoksulluktan sz etmemize nedendir.

Tanmlanmas daha zor ancak daha yaygndr. Greli yoksulluk, toplumun ortalama

refah dzeyinin belli bir orannn altnda olma durumunu tanmlar. Greli

yoksullarn tespitinde kiilerin kullandklar eyalar, oturduklar semtler belirleyici

durumundadr. Yoksulluk snrnn belirlenmesinde referans noktas, birey veya hane

halklarnn ortalama refah dzeyleridir. Refah lt olarak tketim dzeyi veya

gelir dzeyi seilebilir. Ancak yoksullukla ilgili gelimi lkelerdeki ou

aratrmada yoksulluun belirlenmesinde tketim yerine toplam gelir alnr (Tsiad

Raporu, 2000; 98).

Toplam geliri belli bir dzeyin altnda kalan birey veya hane halk yoksul

olarak tanmlanr. Greli yoksulluun lkeden lkeye deimesi gibi ayn lke

ierisinde de blgeler aras fakllklar gstermesi olaandr. Bir baka tanma gre

ise greli yoksulluk, minimum kalori ihtiyacnn yansra, temel kltrel ve

toplumsal adan tketimi yoksul olanlar iin de zorunlu grlen mallarn kapsama

alnd yoksulluk trdr. Bununla birlikte deerlendirmelerde az rastlanan bir

kriter daha vardr. nsann salk hizmetlerine, temiz su kaynaklarna, eitim

hizmetlerine ulaabilirlii, uzun bir yaam srme hakk ve srdrlebilirlik

kriterlerine dayal olarak, yeni frsat ve seenekleri kullanabilmek iin gerekli alt

yapnn varl ya da yokluu ile belirlenen yoksulluk kriteridir. Bu endeks Birlemi

Milletler tarafndan yaplmtr (www.denizfeneri.org).


17/89

10

1.4 znel Yoksulluk:

Yoksulluk dzeyinin tespitinde yukarda anlatlanlardan olduka farkl bir

yaklam, znel yoksulluk yaklamdr. Bu yaklamda temel dnce, madem ki

yoksulluk toplumun kabul edecei minimum bir yaam standard dzeyiyle ilgilidir

yleyse yoksulluk izgisini belirlemenin bir yolu, byk lekli anketler yaparak

toplumun bu konudaki grn belirlemektir (Tsiad Raporu, 2000; 98).

znel yoksulluu belirleyebilmek amacyla yaplan anketlerde farkl

yntemler kullanlr. Deneklere, yoksul olmamak, iyi bir gelire sahip olmak gibi baz

zel hedeflere ulaabilmek iin yeterli olduunu dndkleri gelir miktar sorulur.

Bu yntem Leyden yaklam olarak bilinir. rnein ABDde Gallup aratrma

irketi, "Bu toplumda drt kiilik bir ailenin geinebilmesi iin minimum ne kadar

haftalk gelir kazanmas gerekir?" eklinde bir soruyu aratrmaya katlanlara

yneltir.

znel yoksullukta, anket sonularndan refah dzeyleri ile gelirler arasnda

balant kurularak, kritik bir refah dzeyi seilip ona karlk gelen gelir dzeyi

yoksulluk izgisi olarak kabul edilir. Minimum gerekli gelir kamuoyu yoklamasyla

bir kez belirlendiinde, bu yantlar zamanla reel olarak artan yoksulluk izgileri

retilmesinde kullanlr (Tsiad Raporu, 2000; 99).

znel yoksulluk pratik bir yntem olmadndan sk kullanlan bir yntem

deildir.

1.5 Yoksulluk Snr:

Yoksul ile yoksul olmayanlarn ayrld noktaya, yoksulluk snr ya da

yoksulluk izgisi denir. Yoksulluu belirleyen bir izgidir. Yoksulluk snr asgari

cretin belirlenmesinde kullanlr. Asgari cret minimum dzeyde yaayabilmek ve

temel ihtiyalarn karlayabilmek iin gereken en az crettir. Oysa eitli kurum ve


18/89

11

kurulularn belirledii yoksulluk snr ile her yl belirlenen asgari cret arasnda bir

uurum vardr. rnein Trkiye Kamu-Sen'in hesaplamalarna gre, Mays 2006'da1.963.44 YTL olan 4 kiilik ailenin ''yoksulluk snr'', 25.56 YTL artarak, 1.989

YTL oldu. Aklamaya gre, alan tek kiinin ''alk snr'' ise ayn dnemde 11.64

YTL (yzde 1.54) artarak, 754.14 YTLden, 765.78 YTLye ykselmitir

(http://www.acikogretimonline.com/habergoster.asp?id=978). Trkiyede eitli

sendikalarn ve dier sivil toplum kurulularnn dnem dnem yapm olduklar

yoksulluk aratrmalarnda birbirlerine yakn rakamlar ortaya kmaktadr.

Yoksulluk ve alk snr verileri bu ekildeyken; lkemizde 23.12.2005 yl 26032

sayl Resmi Gazetede yaymlanan teblile asgari cret 16 yandan bykler iin

brt 531 YTLdir (net 380 YTL). Grld gibi her ne kadar asgari cretin

belirlenmesinde yoksulluk snr verileri gz nne alnsa da, her iki rakam arasnda

uurum vardr. (http://www.ivdb.gov.tr/pratik/oranlar/uc.htm). 2007 yl ilk alt ay

iin (Ocak 2007 Haziran 2007) asgari cret belirleme komisyonu asgari cretin

23.00 YTL arttrlarak, 403.00 YTL olarak, ikinci alt ay iin de (Haziran 2007

Ocak 2008) 419.00 YTL olarak kabul edildiini aklamtr.

Yoksulluk snrn belirlemek olduka gtr. Aslen yoksulluk izgisi, bir

toplumda yoksul olanlarla olmayanlar birbirinden ayrmakta kullanlan izafi bir

hattr. Greli yoksulluk yaklam altndaki yoksulluk snr, ortanca (medyan) gelirin

belli bir yzdesi (%40, %50, %60) olarak belirlenir (www.bilgiyonetimi.org).

Yoksulluk izgisinin, ortalama gelirden bamsz olarak, her alanda

kullanlabilecek kesin bir deer olarak belirlenmesinde temel yaklam n plana

kmaktadr. Asgari gda harcamas yaklamna gre, mutlak yoksulluk snr

bireyin gnlk kalori gereksinimini karlayan bir besin sepetinin maliyeti esasna

gre belirlenmekte ve yaa, cinsiyete ve yaanlan yere bal olarak farkl

biimlerde hesaplanabilmektedir. 2.444,5 kalorilik gnlk besin gereksinimi esasna

gre yoksulluk snrn 1994 yl iin kii bana ortalama 1,207,920 TL veya 44,50

dolar olarak belirlemi ve Devlet statistik Enstits.nn 1987 Hanehalk Tketim
http://www.acikogretimonline.com/habergoster.asp?id=978)http://www.ivdb.gov.tr/pratik/oranlar/uc.htm)http://www.bilgiyonetimi.org%29/http://www.bilgiyonetimi.org%29/http://www.ivdb.gov.tr/pratik/oranlar/uc.htm)http://www.acikogretimonline.com/habergoster.asp?id=978)


19/89

12

Harcamalar Anketi verilerini kullanarak, yoksulluk orann Trkiye genelinde

hanehalk baznda % 15,17, fert baznda ise % 14,24 olarak hesaplamtr.

Mutlak yoksulluk izgisinin saptanmasnda kullanlan ikinci yntem temel

gereksinimler yaklamdr. Asgari gda harcamasna ek olarak gda d

harcamalar da hesaba katmas bu yaklam bir nceki yaklamdan ayrmaktadr.

Bu yaklama gre yoksulluk snr 1994 verileri kullanlarak fert bana yllk 1,437

USD olarak belirlenmi ve bu esasa gre Trkiye genelinde yoksul hane halk

oran % 31 olarak hesaplanmtr. Devlet statistik Enstits (DE) ise ayn yaklam

kullanarak yoksulluk orann 2003 yl iin kentlerde % 22,30, krda % 37,13,

Trkiye genelinde ise % 28,12 olarak belirlemi ve hanehalk byklnn ve

krsal blgelerde yaamann yoksulluk riskini arttrd, eitim dzeyinin ise bu

riski azaltt sonucuna varmtr.

Hanehalk gda harcamalarnn tm gelire orannn bir yoksulluk gstergesi

olarak kullanlabilecei dncesiyle, gelirin belirli bir oranndan fazlasn

(genellikle % 40) gda harcamalarna ayran hane halklarn yoksul olarak

tanmlayan gda oran yaklam mutlak yoksulluk izgisinin saptanmasndaki

nc yaklam oluturmaktadr (nder, enses; 2005).

1.6 Yeni Yoksulluk:

20. yzyln son eyreinden sonra olumsuz etkileri daha hzl ve youn bir

ekilde grlen kreselleme nceki dnemin retici toplumunun yerine, tketici

toplumu yaratmtr. zelletirme politikalar ve uluslararas sermayenin gcn

arttrmasyla toplumsal yapda da deiiklikler olmutur. zellikle yazl ve grsel

medyada birtakm reklam teknikleriyle, kredi kart kullanmnn zendirilmesi ve

ok hzl bir ekilde artmas yeni bir yoksulluk kavram yaratmtr.

Yeni yoksulluk kavram bir anlamda kentsel yoksulluktur. K. Tuna bunu u

ekilde aklar: Trk toplumunun sosyal tabakalamasnn nemli bir gstergesi


20/89

13

olarak deerlendirilmelidir. Artk yeni bir katmandr. Kreselleme ve bunun

getirdii ekonomik balantlarn ortaya kard ilikiler sonucu, Trkiyede sosyaltabakalamann alt katlarnda bulunanlar, artk herhangi bir ekilde bunu

deitiremeyecek derecede skma iindedir. nsanlarn belli abalar ve birikimler

sonucunda bir eyleri elde edebilmelerine olan inanlar, bunlarn baz eyleri

frenlemesi, anlalr veya ho karlar klmas, yerini yava yava bu skmann

getirdii davranlara itebilir. Bu insanlar toplumsal hareketlilikten uzak kaldklar

iin kendi ilerinde de sosyalleme gsteremez; rf, adet gibi toplumun ortak hareket

etmesini salayan mekanizmalar ortadan kalkar. Sonu, 50 YTL iin adam

ldrmeye kadar gidebilir. Artk bunlar, sabreden, kreden, bir lokma, bir hrkayla

geinen kesim deil. Ona bir tabak yemek verseniz, bir eyler gtrseniz, i bulsanz,

bir eyler yapsanz, iine yaramayacak. O, ounlukla toplumun dier kesimlerine de

dmanca hisler besliyor. Bu toplumun iinde yerleri ve itibarlar olduunu

anlatmamz, gstermemiz lazm. Batda, yoksulluk ve sosyal dlanmlk birlikte

ele alnyor. Trkiyede henz bu yok. (www.denizfeneri.org).

Birlemi Milletler Kalknma Program UNDPnin ekonomik desteiyle

Boazii niversitesi retim yelerinden Prof. Dr. Aye BURA ve Prof. Dr.

alar KEYDER tarafndan yaplan Yeni Yoksulluk ve Deien Sosyal Politikalar

konulu aratrmada eski yoksullukta yaama katlma umudunun olduu; bu umudun

yeni yoksulluk kavramnda kaybolduu vurgulanmaktadr. Kreselleme ve son

yllarda glenen neoliberal dalga ncesinde, yoksullarn modern yaama katlma

umudu olduuna dikkat eken Prof. Keyder, "Kyden kente gelenler nce enformel

sektrde i buluyor, bir sre sonra formel sektre geebiliyor, zaman iinde 2 gz

oda da olsa ev sahibi olabiliyor, epeyce bir sre alsa da sonunda modern ya amn bir

paras olabiliyordu. Bugn artk yoksullarn byle bir umudu kalmad," saptamasn

yapmaktadr. (Tamer, 2002).


21/89

14

A.7 Yoksulluk Kltr:

Bat lkelerinde 19. yzyln balarnda ortaya kan endstrileme srecinin

hzlanmas, kent merkezlerine byk glerin de hzlanmasnn en byk

nedenlerinden biridir. Krsal kesimdeki hzl nfus art da topran blnmesi

sorununu ortaya karmtr. Bu da krdan kente g krklemitir. G alma

eilimindeki kentlerin yetersiz ve gsz yaps da zaman ierisinde kentleme

sorununu dourmutur. Krdan kente g eden insanlar byk kentlerde isizliin

artmasyla birlikte kenar mahallelerde ucuz konutlar ve gecekondu blgelerinde

yaamaya balamlardr. Bu oluum gecekondulama ve getto srecini

hzlandrmtr. Trkdoann da belirttii gibi; Gecekondular, sanayileme ile

kentleme arasndaki uyumun veya kltrel dengenin salanmay nedeniyle

meydana geldii iin, ou kez, byk kentlerde yaayan insanlarn yarsna

yaklaan bir kesimi, gelir azl ve geim sknts nedeniyle sefalet yuvalar haline

gelirler. Bu insanlar yaadklar fiziksel ve sosyal evre ile ayn tutum ve hayat

biimlerini paylatklar iin, toplumun egemen kltrnden ayrlr ve zamanla

kendilerine zg bir yan kltr alan tekil ederler. Bu yan kltr alan genellikle

yoksulluk kltr olarak ifade edilmektedir (Trkdoan, 1977; 8).

Yoksulluk kltrnde, fertlerin ulusal kurumlarla btnleme olanaklarnn

yokluu, aa seviyede toplumsal rgtlenme gzlemlenmektedir. Krsal kesimden

byk kentlere genler ayn inanlar, deerleri ve yaam tarzlar ayn olan

insanlarla bir blgede yaarlar. Bu insanlarn temel zellikleri arasnda srekli geim

sknts, dk cret, renim ve eitim yetersizlii grlmektedir. Yoksulluk

kltrnde kadercilik anlay da hakimdir. Yoksulluk kltrnn varl toplumsal

reform ve yenilik hareketlerini de engellemektedir. nk yoksulluk kltrn

ortadan kaldrmak, yoksulluu ortadan kaldrmaktan daha zordur (Trkdoan,

1977;19).


22/89

15

2. YOKSULLUUN GRNM VE SREC

2.1. Yoksulluun Grnm:

Bir lkede maddi anlamda yoksulluun varl, o lkede sosyal koruma ve

sosyal yardm sisteminin yetersiz olduunun ve sosyal politikalarn etkin bir ekilde

uygulanmadnn nemli bir gstergesidir. Gelir dalmnn dengesiz olduu,

yoksul nfusun youn olduu lkemizde yoksulluu giderici ve nleyici sosyal

yardm mekanizmas ve sosyal hizmetler byk nem tamaktadr. Yoksulluk

sorunu eitli toplumsal kesimleri farkl dzeylerde etkilemekte, her kesimin

yaantsnda farkl sorunlar beraberinde getirmektedir (Kahveci, 2004; 280).

II. Dnya Sava sonras dnemde, az gelimi lkelerin uzun dnem

ekonomik gelime eilimlerinin ve refah dzeyi gstergelerinin topluca

deerlendirildii almalarn Morawetz ile balad sylenebilir. Bu abalar daha

sonraki yllarda bata Dnya Bankas olmak zere eitli uluslararas kurulular ve

bamsz aratrmaclar tarafndan srdrlmtr. zellikle son yirmi ylda, lke

dzeyinde yaplan yoksulluk aratrmalarnn saysnda nemli bir art sz

konusudur. Buna kout olarak son on ylda Dnya Bankas ve Birlemi Milletler

Kalknma Programnn bu almalarn bulgularndan da yararlanarak, bu

gstergeleri btn lkeler iin topluca sunma yolunda youn aba harcadklar ve

nemli bir yol katettikleri gzlenmektedir (enses, 2003; 113).

lkemizde 1960larda balayan planl almalar dnyadaki yoksulluk

aratrmalar ve politikalaryla paralel gelime gstermitir. Bunun ok eitli

nedenleri olmakla birlikte, zellikle Dnya Bankas ve Birlemi Milletler gibi

uluslararas kurulularn etkisi de olmutur.

Yoksulluk incelemeleri de gstermektedir ki, yoksullukla mcadele

politikalar yeterli olmadnda, yoksulluk yeniden retilmektedir; yoksulluk ve

yoksullama adeta bir ksr dng ierisindedir. yle ki, yoksul ailenin gelir


23/89


24/89

17

Dk mr beklentiler vardr, bebek lm oran yksektir Genellikle belirli mahallelerde kt artlardaki konutlarda yaarlar Dourganlk oranlar yksektir Eitim seviyeleri dktr bulabilme olanaklar dktr Kazanlarnn ounu temel gda ihtiyalarn karlamakta kullanrlar.

(www.canaktan.org/ekonomi/yoksul-luk/birinci-bol/aktan-vural-yoksulluk.pdf)

2.2 Yoksullama Sreci:

Yoksulluk tanmlamasnn alan, her geen gn genilerken bu alann iine

giren unsurlarn dar bir tanmlama ile ifade edilmeleri gtr. Yoksulluk dinamiktir,

toplumsal unsurlarn bir ounda yaanan bir yoksullama sreci olarak kendini

yeniden tanmlamaktadr. Dnya sistemine bir btn olarak bakt mzda, yoksul

alanlarn kaba izgilerle ayrld alanlar grebiliriz. Gney Kuzeye, evre Merkeze,

Kr Kente gre daha yoksuldur. Allagelmi gelir dalm kategorileri iinde de altsnflar doal olarak st snflara gre daha yoksuldur. Bu tasnif yaadmz dnya

da ne derece anlaml, tartlr. Yoksul / varsl ayrm yaam alanlar zerinden

yaplabilir olmaktan giderek uzaklamakta, yoksulluk, kamusal alan iinde bir

okluk olarak ortaklaa alann ortak paydasn oluturan ve her yerde oluan bir

geliimin ad olmaktadr. Bu geliim kreselleme dediimiz birikim rejiminin

toplumsal izdmnden kaynaklanmaktadr. Kreselleme sreci en yaln haliyle

sermayenin uluslararas dolam srecindeki serbestisi ile aklamasn bulurken, bu

sre kamusal alan ilikilerini piyasa egemen belirlenim dzeyine ekmi, toplumsal

alan ve devlet piyasa dinamiklerine giderek daha fazla baml hale gelmitir. Piyasa

dinamiklerinin eitsizlik yaratc elerinin giderek toplumsal alanda daha fazla

hissedilir olmas yoksulluk sorununu bu dnemde toplumsal tartma konularnn ilk

srasna tamtr (Temelli, 2003; 3).

Kreselleme ncesi dnemin yoksulluk tanmlarnn bu dnemin

tanmlarndan farkl bir kategorik belirlenime sahip olduunu grmekteyiz. Sosyal
http://www.canaktan.org/ekonomi/yoksul-luk/birinci-bol/aktan-vural-yoksulluk.pdf)http://www.canaktan.org/ekonomi/yoksul-luk/birinci-bol/aktan-vural-yoksulluk.pdf)


25/89

18

devlet srecinde piyasa toplum ilikisinin dayand uzla zemininde, devletin

sermaye birikim rejimiyle olan ikin ilikisi, yoksulluk azaltc bir iktisadi politikaeklinde karmza kmtr. Bu dnemin yeniden retim koullarna uygun bir

yaplanmadr. zellikle, pazar sorunsalnn ulus snrlamas altnda zmne dayal

modelin i pazara olan gereksinimi, i pazarn kitle profilinin geliime muhta

dinamii, yoksullukla mcadelede nemli bir etken olarak kendini gstermitir.

Toplumsal masraflar veya sosyal harcamalar, hangi tanmlamay alrsak alalm,

ilevsel olarak piyasa toplum ilikisinde oynad rol, bir yanyla ekonomik

geliimin salanmasnda etkiliyken, dier taraftan toplumsal yapnn

sosyalizasyonunu ve buna bal olarak da toplumsal haklarn salanmasyla ilintili

olarak yoksulluun azaltlmasna yardmc olmutur. Bu dnemin yoksul, yoksulluk

tr kavramlarnn dayand profil, toplumsal alanda madur olandr, ama bu

maduriyet sistem d etkenlere bal olarak ortaya kan bir ilikiyle aklanmakta,

toplum tarafndan da byle alglanmaktadr. Sosyal devlet tanmlamasyla anlan

birikim rejimi kamusal alan btncl bir eklemlenmeyle belirlemekte, eklemlenen

alanlar arasnda atmac bir yap sergilenmemektedir. Dlamann olmad,

darda kalann ise iradi bir davran sergiledii kabul edilirse, sistem unsurlar

arasnda bark ilikileri yaratc bir rol oynamtr veya bu ynde gelimitir

diyebiliriz. (Temelli, 2003; 5).

Kreselleme dnemi bark ilikilerin yerini, bark olmayan alanlara terk

etmesiyle yeni bir hegemonya ilikisini karmza karmtr. Burada asli

hegemonya piyasadr. Yok olan, toplum piyasa ilikisine dayal olarak

gelitirilmeye allan kamusal alandr ve bu alan, yerini yeni kamusal alana

brakrken, toplumsal unsurlarn zellikle haklar konusunda var olan

dzenlemelerden yoksun kalmas yoksulluk tanmlamasn da deiime uratmtr.

Yoksulluk iradi bir olgu olmaktan syrlp, kamusal alann hegemonik ilikileri

iinde yer alamayan toplumsal unsurlarn karlat bir sreci anlatmaktadr.

Piyasann deerleme sreci darda brakmay hzlandrrken, devletin sosyal

fonksiyonunu terk etmesi, darda kalanlarn sosyal kazanmlarn giderek

azaltmtr. Bu sre devam etmektedir. Sosyal devlet uygulamalarnn birikim


26/89

19

rejimi zerinde yarataca maliyet, kreselleme dnemi yeniden retim srecinde

kendine yer bulamamtr. Post dneminin hem retim organizasyonu, hem pazarailikin uygulamalar, hem ulus devlet d belirlenim emalar itibariyle yaratt

dnm, teknolojinin tm gelimiliine karlk, kamusal alanda yoksulluu

artrc bir grnt sergilemitir. Post dnemde neoliberal iktisat politikalar

Keynesyen iktisat politikalarnn yerini alrken, sistemin dnm beraberinde

toplumsal unsurlarn da yeniden belirlenimine neden olmutur. Bu unsurlarn iinde

okluk olarak yoksullar n plandadr ve ortaya kan yoksulluk grntlerinde

ocuklar, kadnlar, isizler bata olmak zere bir ok toplumsal unsur kategorik bir

snfsal tanmn dnda, ortak paydada bulumaktadr. Dnemin popler konusunu

oluturan yoksulluk, eitli endeksleme yntemleriyle lmlemeye tabi tutulurken,

mutlak ve nispi yoksulluk snrlarnn belirlenimi nem kazanm, sosyal bilimler

alannda zerinde en ok durulan konulardan biri olma zellii gstermitir. Tm bu

almalar bireysel yoksulluk zerinden hareket etmekte, yoksullukla mcadele yeni

bir sosyal alan iinde zmlenmeye allmaktadr. Bu sosyal alan piyasa devlet

ilikisini kesintiye uratmakszn, toplumsal alann kendi i yapsnn yeniden

dzenlenmesine ynelik olarak tasarlanmaktadr. Sosyal ilevli devlet btelerinin

etkinsizlii vurgusu terk edilmeksizin, devletin mali disiplini konusu srekli

yinelenmekte, bu alann dnda kalan paylam sreleriyle yoksullua zm

retme zerinde almlar salanmaya allmaktadr. Piyasann srekli toplumsal

alann kaynaklarna ynelik aleyhte geliimi ve bu geliim sonucu yaratm olduu

sosyal alandaki tahribat engellenmeksizin bir zmn ortaya kmas g

gzkrken, bunun yan sra devletin sosyal alan boaltmas kresellemenin

yaratm olduu yoksullama srecini daha da hzlandrmaktadr. Yoksullama

zerinde bu anlamyla yeni bir ykn ortaya kt bir gereklik olarak

karmzdadr. (Temelli, 2003; 4).

Bu dneme grsel olarak baktmzda, Dnya nfusunun byk

ounluunun hzla yoksullatn, Dnya gelirinin daha da adaletsiz daldn,

isizliin hzla artn grmekteyiz. Trkiye asndan da durum ayn paralellikte

geliim gstermektedir. Gelir dalm hzla bozulmakta, isizlik artmakta, g


27/89

20

rakamlar ykselmekte, yeni kent yoksulluu dnemin en belirgin znesi olmaktadr.

Sokak ocuklar, sokakta alan ocuklar, ucuz ve kaak emek, esnek alma,taeronlatrma, zelletirme gibi bir ok kavram incelendiinde yoksulluun

tahribat daha iyi gzlenebilmektedir. Bunlarn yannda sadece konsolide btenin

iine baktmzda bile, dolayl vergilerin paynn hzla ykselmesi, faiz

demelerinin giderek arlk kazanmas, sosyal nitelikteki harcamalarn azalmas

toplumsal gereksinimlerin karlanamamasnn yan sra var olan sosyal geliimin de

gerilediini gstermektedir. Sosyalleme dinamii dk olan Trkiye gibi lkelerde

eitim, salk, sosyal gvenlik alanlarnda gzlenen bu gelimeler doal olarak

yoksulluu ve yoksunluu artrmaktadr (Temelli, 2003; 5).

2.3 Yoksullua likin Baz Aklamalar:

Yoksulluk konusundaki baz aklamalara bakldnda, bir teorinin yoksulluu

bireye bal olarak ele ald grlmektedir: lk yoksulluk teorileri, belki de bu

konudaki teorilerin en basitleriydi. Bu teoriler yoksulluun, yoksullarn kendisinden

kaynaklandn ileri srmekteydiler.Yoksulluk ekenler, kendi yaamlarn

srdrebilmek iin, ya aciz olduklarndan ya da istemediklerinden tr geimlerini

salayamamaktaydlar. Bu grte bireyin iinde bulunduu ne toplum ne de sosyal

gruplar nemliydi. Toplum yoksullarn gereksinimlerini karlamakla ykml

deildi (Haralambus ve Holborn, 2001:85). zellikle 19. yzylda moda olan bu

gre bugn ok az sosyolog katlmaktadr ama bir dnem savunulmutur.

Herbert Spencer Sefih Yaam: ngiliz sosyolog Herbert Spencer yoksullar

iddetle eletirmitir. Sefih yaam srenlerin eylemlerini engellemek iin onlara

yardm etmek doal deildi. Spencer, almak tembellik yapanlarn yemek

yemesine izin verilmemesi gerektiini savunmaktayd. Belirli bireylerin yoksul

olmasnn aklanmasnda anahtar, onlarn ahlaki karakterinin nedenlerinin

incelenmesinde bulunabilirdi. Spencer devletin bireylerin yaamna mmkn

olduunca az mdahale etmesi gerektiini dnmekteydi. (Yoksullukla mcadele

tembellik ve moral dklnn tm nfusa yaylmasna neden olabilirdi).


28/89

21

(almak yerine yardm almak daha ekicidir). Gl olann yaamn srdrmesi

szn bilindii gibi biyolog Charles Darwin deil Spencer zdeyi halinegetirmitir. Eer toplumun gelimesi ve daha baarl olmas isteniyorsa gl olan

ve ok alanlarn gcnn karl olan dle sahip olabilmesine izin verilmeliydi.

Otlaklar: Yoksullukla ilgili bu tr aklamalar halen modern Britanyada

etkisini srdrmektedir. Bu tr teorilerin popler olmasnn nedenlerinin bir

ksmnda Britanya medyasnda yoksullukla ilgili haberler etken olabilir. Peter

Golding ve Sue Middletona gre birok gazete haberinde yoksulluk yardm alan

kiiler otlaklar olarak sergilenmektedir.

Tam tersine atmac yaklamda yoksulluk ekenler bu durumdan sorumlu

tutulamaz gr vardr: kaynaklarn adaletli bir ekilde datlamamas

nedeniyle yoksulluun varln srdreceini ve bunun da toplumun baarszl

olduunu ileri (sren bu yaklama gre) yoksullar madurlar olarak

deerlendirilmelidirler. Bir ok atma kuramcs toplumda yoksulluun varln

daha geni yapsal glerle, zellikle tabakalama sisteminin varlyla ilikilendirir

(Haralambus ve Holborn, 2001:90). rnein, Marksistler yoksulluun kapitalizmin

doasnda var olan kanlmaz bir sonu olduuna inanrlar.

Ksaca, yoksulluu bireysel gren bir anlaytan yoksulluu birey ya da grupta

aramak yerine toplumun btnnde arayan bir anlaya doru gelinmitir. Bugn

yoksulluun sosyolojisinde daha ok atmac yaklam etkili olup, snf anahtar

kavram ile aklanmaya allmaktadr.

Ancak yine gnmze doru gelindike, yeni sa da denilen anlaya gre,

dk gelir refah devletinin cmertliinden kaynaklanmaktadr gr ile

karlanmaktadr. rnein Marsland, zellikle evrensel refah koullarna yani

dk ya da yksek gelirli olmalarna baklmakszn toplumun tm yeleri iin refah

koullar sunulmasna eletirel bakmaktadr. Britanyadaki eitim, salk hizmetleri

ve ocuk yardm Marslandn eletirel bakt rneklerdir. Marsland, bu yardmlarn


29/89


30/89

23

srecine girilmesi, ksaca sosyal refah devletinin tasfiyesiyle beraber milyonlarca

insan evsiz yaama ve salksz beslenme problemleriyle kar karya kalmtr(Soyak, 2004:5). 1980lerin bandan itibaren uygulanan bu politikalarn amac,

gelimekte olan lkelerin d borlarnn en azndan faizini dzenli olarak geri

deyebilecekleri ekonomik ortamn yaratlmas olsa da yapsal uyum programlarnn

yoksullukla balantlar asndan ortaya kan gerek etkileri de belirtmektedir:

Byk lekli iten kartmalar neticesinde kamu sektrnde kitlesel isizliin

ortaya kmas, arzi ve dk cretli yeni tip ilerde art, sendikalarn

faaliyetlerinin zayflamas ve emek standartlarnn tedrici olarak anmas, bedava ve

eriilebilir kamu hizmetlerinin azalmas ve devletin sosyal rolnn zayflatlmas,

sosyal programlar iin btenin kesilmesi ve kamu hizmet sektrlerinin

zelletirilmesi, temel besin maddelerinde ktlk, evrenin bozulmas, temel mal ve

hizmetlerin fiyatlarnn artmas, okur yazarlkta azalma, nfusun nemli bir ksmnda

zellikle de kadn ve ocuk nfusunda saln bozulmas ve kolera ve verem gibi

hastalklarn yeniden grlmeye balanmas (Soyak, 2003:1). Sonu olarak yapsal

uyum politikalar ile yoksulluk arasnda bir iliki kurulmaktadr.

uygulamal aratrmalarn byk bir ounluunun, yapsal uyum

programlar erevesinde neoliberal politikalarn uyguland lkelerde yoksullua

ilikin gstergelerin genellikle ktletii sonucuna vardklar sylenebilir. Bir ok

durumda yapsal uyum politikalaryla e anl olarak uygulanan istikrar

programlarnn yoksulluk zerindeki etkisinin genellikle olumsuz ynde olduu

konusunda daha da yaygn bir gr birlii vardr (enses, 2003:198). Yoksulluk

sorununun sistemik nedenlerden kaynakland tezini benimseyen enses (2003:13),

dnyann bir ok lkesinde giderek artan sosyal ve ekonomik kutuplamaya karlk,

blm sorunlarna daha duyarl olan Japonya, sve, Norve ve hatta Tayvan ve G.

Kore gibi lkeler yoksulluk konusunun zmsz bir sorun olmadna iaret

etmektedir.


31/89

24

2.4 Yoksulluun Nedenleri ve Mcadele Politikalar:

Yoksulluk nedenleri tarihsel bir anlay ierisinde; kresel, lke ve blge

dzeylerinde ele alnmaldr. nk yoksulluk hem ok nedenli hem de zaman

ierisinde gelien deien koullarla deiime urayabilmektedir. Zamana bal

olarak yeni yoksullama nedenleri ortaya kmaktadr.

Bu almada yoksulluun nedenleri temel olarak i (bireysel) ve d

(toplumsal) nedenler olmak zere ikiye ayrlmtr.

Yoksulluun i nedenleri kiinin kendi artlarndan kaynaklanmaktadr.

Bireyin zrl olmas, kimsesiz olmas, yal olmas, alkolik olmas gibi iinde

yaad toplumla daha az ilgili nedenlerdir. Kukusuz bu nedenler bireyin iinde

yaad toplumun refahyla da ilgilidir, ancak arlkla kendilerinden kaynaklanan

sosyal veya fiziksel nedenleri iermektedir.

Yoksulluun d nedenleri ise bireyin daha ok ierisinde yaad sosyo-

ekonomik durumdur. Beslenme, salk, dengesiz cret dalm, isizlik gibi

nedenlerden kaynaklanmaktadr. Bireyin iinde yaad toplumu ve iinde yaad

dnyay da unutmamak gerekir. Refah dzeyi iyi olmayan bir toplumda yoksullama

sreci d nedenlerden daha fazla etkilenmektedir. Ya da refah dzeyi iyi olan bir

toplum ierisinde dnyadaki gelimeler bu toplumu da etkileyebilmektedir. Bu da

yoksullama srecine etki edebilmektedir.

ve d nedenler gz nne alndnda balca yoksulluk nedenlerini u

ekilde sralayabiliriz:

Yksek isizlik Olumsuz fiziksel salk Engellilik hali Duygusal sorunlar Alkolizm kumar ve uyuturucu bamll Aile ye saysnn fazlal


32/89

25

sizlik veya iten karlma Sua maruz kalma ya da su faili olma Boanma ve terk edilme alma yaamna ilikin olumsuz nedenler Erken emeklilik Kresellemenin olumsuz etkileri

Grld gb yoksulluun nedenlerinin yannda yoksulluk sorununu

yaayan bireylerin ortak zellikleri de nemlidir. Yoksullar gelir bakmndan dk bir gelire sahiptirler Kt beslenirler Dk mr beklentileri vardr Kt koullarda ve konutlarda yaarlar Genellikle kenar mahallelerde ve krsal kesimde yaarlar Dourganlk oranlar yksektir Bebek lm oranlar yksektir ocuklar erken okuldan ayrlarak alma yaamna atlarak aile gelirine

katkda bulunurlar

Eitim seviyeleri dktr Kullandklar eyalar snrldr. Vasfszlk nedeniyle kolay i bulamazlar Gelirleri mevsime, yla ve bulduklar ie gre deiebilir. Sabit gelirleri

yoktur

Kazanlarnn %70i temel gda maddelerine gider.

ok nedenli olmas nedeniyle yoksulluu nlemek iin uygulanacak

politikalarn da ok geni kapsaml ve egdm ierisinde olmas gerekmektedir.

Yoksulluun, bir ksr dng ierisinde olduu ve bu ksr dngnn halkalarnn

koparlmas gerektii daha nce belirtilmiti. Yoksulluu nlemeye ynelik sosyal

politikalarn birbiriyle egdml ve birbirini destekleyecek nitelikte olmasgerekmektedir.


33/89

26

ekil 2.

Yoksulluu nlemek iin, ekil 2.de grld gibi Gelir, Salk,

Dourganlk, Beslenme ve Eitim politikalar birlikte ve egdm ierisinde

yrtlmelidir. Yoksulluk ksr dngs politikalarn disiplinler aras bir almayla,

birlikte ve e zamanl uygulanmasyla krlabilecektir.

Yoksulluu nlemeye ynelik kresel boyutta, ounlukla uluslararaskurulular politika retmektedir. Dnya Bankas, IMF (Uluslararas Para Fonu),

Birlemi Milletler gibi kresel kurulularn uyguladklar bu politikalar yoksulluu

nleyemedii gibi artmasna da engel olamamlardr.

Yoksulluu nlemeye ynelik politika oluturma abalarn ve yaptrmlar,

yoksullukla mcadelede etkin olamayan bir rol stlenen Dnya Bankas, IMF gibi

uluslararas kurulularn tekelinden karlarak, niversiteleri, sivil rgtleri ve

yardm kurulularn da iine alan geni bir dzeyde deerlendirilmelidir.

Gelir

Salk

Dourganlk

Eitim

Beslenme


34/89

27

3. YOKSULLUUN GNCELLK KAZANMASI VE

KRESELLEME YOKSULLUK LKS

Daha nce de belirtildii gibi yoksulluk hep varolan bir sorundur ancak son

dnemlerde artm olduundan gncellik kazanan bir sorundur da. Bu nedenle

kreselleme yoksulluk ilikisi zerinde de ksaca durmak gerekir.

3.1 Yoksulluun Gncellik Kazanmas:

Yoksulluk eitli dzlemlerde byk ilgi gren bir konudur. Birok lkede

krsal kentsel ve ulusal dzeylerde olduu gibi, hane halk ve toplumsal cinsiyet gibi

mikro dzeylerde de ele alnmaktadr. Bunun gibi uluslar aras kurulularn da

katksyla, kresel balamda da ilgi ekmektedir. Bu ilgi akademik dzlemde ve

sosyal ve ekonomi alanlarnda politikalar yannda medya katnda da yerel ulusal ve

uluslararas dzeylerde srmektedir (enses; 2003: 31).

Her insan topluluunda baz gruplarn korunma gereksinimi vardr. zellikle

endstri devrimiyle birlikte i hayatna katlm yoksulluun artmasnn gze

arpmasna neden olmutur. retimin n planda olup insan unsurunun geri plana

itilmesi bunu daha da krklemitir. Juan Luis Vives 1526da Bruges kent meclisi ve

senatosuna hitaben yazd De subventione pauperum adl metinde, yoksullarn

yoksulluktan kurtarlmasn savunmutur. Tm toplumun yararna olacak bir

toplumsal mhendislik uygulamas nermitir (Bernasconi, 2004; 18-24).

Bu konuda ilk nlem 1601 ylnda ngilterede Kralie Elizabeth tarafndan

karlan Yoksulluk Yasas olmutur. Bu yasada devletin bu konuda aktif grev

almasnn gereklilii savunulmutur. Bu konu, 1968 ylnda Birlemi Milletler

tarafndan tekrar gndeme getirilmitir. Devletlere yoksulluu azaltc baz nlemler

almalar gereklilii vurgulanmtr.


35/89

28

Bat Avrupa lkeleri, kinci Dnya Sava sonrasnda uzun sren bir refah

dnemi yaad. Mutlak anlamda yoksulluk bu lkeler iin nemli bir sorunoluturmad. Bunda, hzl byme yannda, refah devleti kapsamnda dk gelirli

kesimler iin devletin salad gelir destei, yaygn salk ve eitim hizmetleri ve

isizlik sigortas gibi uygulamalar etkili oldu. Ancak, yoksulluk artan isizliin de

etkisiyle bu lkelerde 1970li yllarn ortalarndan itibaren, yeniden gndemin st

sralarna trmanmaya balad. Yoksulluk, 1980li ve 1990l yllarda nemli bir art

gstererek Avrupann sosyal birlikteliini tehdit eden boyutlara ulat. Avrupa

Komisyonu, 1980 ylnda toplam yoksul insan saysn 30 milyon, 1987 ylnda 44

milyon ve 1990 ylnda 52 milyon olarak belirledi (enses, 2003:18-19).

zellikle 1980 sonras neoliberal politikalarn yaygnlat ve ekonomik

kresellemenin olumsuz sonular yansmaya baladnda yoksulluk ve bal

sosyal sorunlar gndemdeki nemini arttrmtr. Ancak o dnemde Trkiye ile

yaplan anlamalar yoluyla balayan yapsal uyum srecinde Dnya Bankas,

yoksulluk konusunu lkelerin bir i sorunu olarak grerek yaklak 10 yl sreyle

gndeminden byk lde karmtr. Bu dnemde bata ABD ve ngiltere olmak

zere, gelimi lkelerde de neoliberal ekonomi politikalarnn yaygnlamas, buna

bal olarak igc piyasalarnn esnekletirilmesi sreci erevesinde sendikalarn

ve sosyal adalet yanls sivil toplum kurulularnn etkilerinin azalmas ve sosyalist

lkelerde, 1980li yllarn sonunda nihai k hazrlayan gelimelerin hz

kazanmas da yoksullukla mcadele yanls bir ortamn olumasn engellemitir.

Dnya Bankasnn yoksulluk konusuna bak asndaki temel deiiklik 1990

Dnya Kalknma Raporu ile gereklemitir. Dnya bankas bu raporla yoksulluk

konusunun 10 yllk bir aradan sonra yeniden dnerek ve yapsal uyum

politikalarnn yoksulluk zerindeki olumsuz etkilerinin uzun bir sre gz ard

edildiini itiraf ederek yoksulluu gelime topluluunun kar karya olduu en

acil sorun olarak tanmlamtr (enses:2003, 40-41). 1990 Dnya Kalknma

Raporu ile birlikte; Dnya Bankas, IMF ve uluslararas kredi kurulular gnmze

kadar yoksullukla mcadele yollaryla yakndan ilgilenmilerdir.


36/89

29

Dnya Bankasnn 2000 ylndaki son kalknma raporunda da yoksulluu

azaltc politikalar gze arpmaktadr. Ancak yoksullukla mcadele nerilerinde deareyi yine zelletirme ve piyasa mekanizmasnda grmektedir. (Dnya Bankas

Kalknma Raporu:2000, 62)

3.2 Kreselleme ve Yoksulluk likisi

Yoksulluk sorunu incelenirken ve zm yollar zerinde almalar

srerken, sadece lkesel ve blgesel zellikler ele alnmamal, bunlar yannda

kresel dinamikler de gz nnde bulundurulmaldr. Kreselleme ok farkl

boyutlarda etkisini gstermektedir. Bunlardan en nemlisi de ekonomik

kresellemedir ve kresellemenin bu boyutu farkl lke ve blgeleri farkl

biimlerde etkilemektedir. Kimi lkeler kreselleen ilikilerden daha fazla yarar

salad gibi, kimi lkeler bundan fazlasyla zarar grmektedir. zellikle ekonomik

anlamda kreselleme ve buna neden olan yeniden yaplanmay amalayan

neoliberal ekonomi politikalar pek ok gelimekte olan lkeyi ve toplumu olumsuz

etkilemitir. IMF, Dnya Bankas ve uluslararas kredi kurulularnn zorlamas ile

oluturulan pazar ekonomisi, zelletirme ve ihracata ynelik kalknma modelleri

gelimekte olan lkelerin hemen hepsinde isizliin artmasna, cretlilerin gerek

gelirlerinin dmesine ve gelir dalmndaki dengesizliin artmasna neden

olmutur. (ztrk, 2004; 665)

Kavram olarak ok geni bir anlama sahip olan kreselleme olgusu,

eitli bak alarna gre farkl yorumlanmaktadr. Kreselleme tanm hangi ama

ve kim iin kullanldna bal olarak deimektedir. rnein Latouchea gre

kreselleme dnyann batllamasdr. Ferguson kreselleme kavramn

kapitalizmin stnln yaymak iin bir klf olarak tanmlar. Giddens ve Beck

modernleme ve kresellemeyi eit tutar. evrelerine gre kreselleme

firmalarn etki alanlarn ve karlarn artrmak iin bir stratejidir. Kimi sivil

kurululara gre kreselleme olumlu sosyal amalar gerekletirmek iin bir

aratr; evre hareketi ve demokratikleme buna rnektir (ztrk, 2004; 669).


37/89

30

Son zamanlarda en ok kullanlan kavramlardan olan kreselleme, kimilerine

gre yeni bir aama olmayp, kapitalist gelimenin gnmzdeki biimi iken;kimilerine gre de yirminci yzyln son eyreinde enformasyon teknolojilerinin n

plana kmasyla yaanan yeni bir sretir. eitli alanlarda (ekonomik, toplumsal,

kltrel, politik) etkileri olan kreselleme srecinin, baz toplumsal sorunlarla da

devam etmekte olduu belirtilebilir.

Temel baz kresel sorunlar, Zencirkran (2006:658) yle belirtmektedir:

Yoksulluun kresel dzeyde art, gelir dalm adaletsizlii, her dzeyde

eitsizliin art, isizlik riskinin art ve istihdam srelerinin ksalmas ve bu

srecin alanlar asndan gelecek belirsizlii yaratmas, kresel ekonomik krizler,

rksal ve dinsel ayrmcln art, kresel terrn ykselmesi, her trl

fundementalist hareketlerin saysnda art, ocuk igcnn saysnda art,

azgelimi lkelerin iinde bulunduu alk, yoksulluk ve bor dngs, kresel

kirliliin art, kresel iklim dengesinin bozulmas, salk problemleri (aids,

uyuturucu, alkolizm, obezite ve kanserin ykselii), global dzeyde uyuturucu

trafii ve insan ticaretindeki art.

Grld gibi kreselleme ona baklan yere gre deiik anlam ieren ok

geni kapsaml bir olgudur. Ayrca, kresellemenin tamamen olumsuz sonular

ortaya kardn sylemek de doru olmayacaktr. rnein, tm dnyadan ok hzl

haberdar olabilme ya da bilgiye erime olanaklarnn zaman ve mekan snrlamalar

gibi engeller olmadan genilemesi, iletiim teknolojisindeki olaanst gelimeler

sayesindedir ama ayn iletiim teknolojisi sermayenin de nerede karl ise oraya adeta

k hz ile aktarlabilmesini mmkn klmaktadr. Kresel ekonomide kukusuz

kazananlar var ama bu ekonomik sreten olumsuz etkilenen lkeler de insanlar da

var. irketin karlln srdrebilen bir st dzey ynetici ok yksek dzeyde

cretle alrken, zelletirme kapsamnda isiz kalabilenler de bulunmaktadr. Bu

nedenle, kreselleme iin elikili anlamlar ieren bir sre nitelemesi uygun

denebilir.


38/89

31

1990larda kresel ekonomiye ylda yaklak 10 trilyon dolar eklenmi

ekonomik gelimeye ramen yoksulluk iinde yaayan insanlarn says 1milyardan fazla- pek deimemitir. 1 milyar 200 milyon insan gnde bir dolardan

daha az parayla yaamaktadr; 2.8 milyar insan 2 dolardan daha az parayla

yaamaktadr. Ve en gelimi lkelerde bile 130 milyondan fazla insan yoksulluk

iinde yaamaktadr (Kloby,2005:15).

ABDde 1980lerden bu yana nfusunun en zengin yzde 5inin gelirleri,

yzde 21 orannda artmtr. Buna karlk en alttaki yzde 60lk kesimin hayat

standartlarnn olduu gibi kaldna ya da dtne tank olunmutur (Tabb,

2002:26).

Kolbye (2005:82) gre, en zengin Amerikallar giderek daha fazla servet ve

gelir elde ederken, orta dzeyli gelir grubundakiler yaam mcadelesi vermekte ve

en alt tabakada yoksulluk artmaktadr. Yoksulluk oranlarnn ortaya koyduu gerek,

1960larda yoksulluu azaltma konusunda nemli ilerleme kaydedilmi ancak

1970lerin ortalar ve sonu arasnda bu ilerleme durmutur. Daha sonra yoksulluk

1980 ve 90larn balarnda arpc biimde artm ve yeni bin yla yaklarken

(1990larn sonundaki ekonomik bymeyle birlikte) durmutur. Kolby, nemli bir

noktay da u arpc cmlelerle belirtir: Her bir Amerikaly yoksulluk dzeyinin

stne karmann bedeli ne olaca merak edilebilir. Bu ulusal kaynaklarn

kapasitesini aan bir sorun mudur? Gereken para, yllk federal btenin %5inden

daha azdr. Yoksulluu nemli lde azaltmaya engel olan ey, finans kapasitesinin

yetersizlii deildir.

Ekonomik kreselleme, dnyadaki ekonomi politikalarnn uluslararas finans

kurulularnca ve ok uluslu irketler tarafndan belirlendiini bir noktadadr.

Endstri toplumlarnda mal ve hizmet retiminin kalitesi ve bunlarn pazarlanmas

anlamnda ok yararl olduu gzlemlenmektedir ancak kresellemeyle birlikte yeni

toplumsal ve evrensel sorunlar ortaya kmtr. Geleneksel retim faktrlerinden

toprak ve emek faktrnn ikincil duruma dt kreselleme srecinde ynetim


39/89


40/89


41/89

34

4. DNYADA VE TRKYEDE YOKSULLUK

4.1 Dnyada Yoksulluk:

Son dnemde kaydedilen btn teknolojik ve ekonomik gelimelere karn,

yoksulluk bugn dnyann kar karya olduu en nemli sorunlarn banda

gelmektedir. Bu durumu uluslararas kurulular da kaygyla izlemekte ve zm

araylarna girmektedir. Birlemi Milletler 1996 yln Yoksullukla Savam Yl,

1997 - 2006 dnemini de Yoksullukla Savam On Yl ilan etmittir. 2000 ylnda

yaplan Milenyum Zirvesinde de mutlak yoksulluk iinde yaayan insan saysnn

2015 ylna kadar yarya indirilmesi ynnde ilke karar alnmtr. Dnya Bankas

2000 / 2001 Dnya Kalknma Raporunu btnyle yoksullukla savam konusuna

ayrmtr. 17 Ekim gn de Birlemi Milletler Yoksullukla Mcadele Gn olarak

kararlatrlmtr.

Dnyada yoksulluun boyutlarn btnsel olarak grebilmek iin, ulusal ve

uluslar aras gelir dalm aratrmalarn bilmemiz gereklidir. Ulusal dzeyde

yaplan aratrmalarn metotlar ve hesaplama yntemleri farkllk

gsterebilmektedir. Dnyada gelir dalm konusunda dzenli ve kapsaml gelir

dalm istatistiklerini yapan kurulularn banda Dnya Bankas gelmektedir.

lkeler btnyle dikkate alndnda ve gelimilik dzeyleri

karlatrldnda, yksek, orta ve dk gelirli lkeler olarak snflandrlmaktadr.

Bugn Filipinli bir ifti, New Yorklu bir avukatn kazandna ancak iki ylda

eriebiliyorsa, Amerikallar her yl lokanta ve spermarketlerde 30 milyar dolar

harcayabiliyorsa ki bu da Bangladein GSMHna eitse, bu durum olduka byk

bir gelir dalm eitsizliini ortaya koymaktadr (E Glolu, 2003; 3).

Dnyada yoksulluun Gney Asya ve Gney Sahra lkelerinde younlat

grlmektedir. Gney Sahra lkeleri yoksulluk oran asndan Gney Asya

blgesini de amakta ve yaklak her iki kiiden birinin yoksul sayld bir grnmsergilemektedir (www.bilgiyonetimi.org/cm/).
http://www.bilgiyonetimi.org/cm/)http://www.bilgiyonetimi.org/cm/)


42/89


43/89

36

politikalarnn sonularn deerlendirmek asndan bu bilgiler olduka nem

tamaktadr. Sz konusu zirvenin sonu bildirgesinde dnyada 1,2 milyar insanngnde bir dolardan daha az, dnya nfusunun yarsnn da iki dolardan daha az bir

gnlk gelir dzeyine sahip olduu ve onlarn alk, hastalk, isizlik, umutsuzluk ve

okur yazar olamamaya mahkum olduklar kaydedilmektedir. Bir baka adan ifade

etmek gerekirse dnya nfusunun yarsndan fazlasnn gda, ime suyu, salk,

eitim ve modern enerji olanaklarndan olduka yetersiz yararland gerei ortaya

kmaktadr (Uzun, 2003; 160- 163).

Dnya Bankasnn Yeni Binyl Kalknma Hedefleri adl raporunda kresel

ekonomi politikalar deimezse gnde 2 $ ve altnda gelirle geinmek zorunda olan

dnya nfusunun yars iin 2050 ylnda da deien birey olmayaca

ngrlmektedir. Bu rapora gre 35 trilyon $ olan dnya gelirinin, 46 yl sonra drt

kat artarak 135 trilyon $a kmas beklenmektedir. Ancak dnya gelirinin %20sine

sahip olan yoksul ve gelimekte olan lkelerin paynn ancak iki kat artaca

hesaplanmaktadr. Yoksulluk ve gelir dalm adaletsizliini ortaya koyan temel

veriler u ekilde sralanmtr:

Dnyann en fakir 48 lkesinin toplam milli geliri, dnyann en zengin 3kiisinin servetinden daha azdr.

1960larda dnya nfusunun en zengin %20lik kesimi, en yoksul%20lik kesime gre 30 kat fazla para harcarken; 2000li yllara

gelindiinde bu oran 75 kata kadar kmtr.

Gelimekte olan lkeler gelimi lkelerden ald her 1 $lk bor iin 13$ geri deme yapmak zorundadrlar. (Cumhuriyet, 2004; 13)

4.2 Trkiyede Yoksulluk:

Trkiyedeki duruma bakldnda Trk toplumundaki geleneksel

yardmlamalarn hep varolduu belirtilebilir. Hkmetlerin ald nlemlerle hayata


44/89

37

geirilen kimi uygulamalar, salk sigortas, yeil kart, 65 ya ve zeri geliri olmayan

yurttalara maa balanmas vb.dir. Her ne kadar sosyal devlet olma ilkesibenimsenmi olsa da hayata geirilmedii bir gerektir.

Trkiye Cumhuriyeti 1982 Anayasasnn 2. maddesinde Trkiye

Cumhuriyeti, toplumun huzuru. milli dayanma ve adalet anlay iinde, insan

haklarna saygl, Atatrk milliyetiliine bal, balangta belirtilen temel ilkelere

dayanan, demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devletidir demektedir. Dier bir

ifadeyle Anayasamzda hukukun stnl ve insan haklarna sayg esas zerine

kurulmu hukuk devleti anlay ile ekonomik olarak gsz durumda olanlar

korumak zere sosyal adalet ve toplumsal dengeyi salamakla grevli olan sosyal

devlet anlay birlikte dzenlenmitir (TC 1982 Anayasas, 1984; 15).

Anayasa Mahkemesi de sosyal hukuk devleti ilkesi iin yle bir yorumda

bulunmaktadr. Sosyal hukuk devleti, gszleri gller karsnda koruyarak

gerek eitlii yani sosyal adaleti ve bylece toplumsal dengeyi salamakla ykml

devlet demektir; kiinin korunmas, toplumda sosyal gvenliin ve sosyal adaletin

salanmas yolu ile gerekleir ( DPT Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan, 2001;

55).

Yoksulluk izgisi, greli yoksulluk mutlak yoksulluk gibi ok sayda tanm

ve kavramn olmas, bu alanda yaplan aratrmalara da yansmakta ve her tanma

gre farkl yoksulluk oranlar bulunmaktadr. Ama tm almalarn ortak sonucu

Trkiyede yoksulluun ok yaygn ve zm aciliyet tayan bir sorun

oluturduudur.

2000-2004 yllarn kapsayan Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan verilerine

gre, Trkiyede salkl bir yaam srmek iin gerekli olan minimum gda harcama

dzeyine sahip bulunamama durumu olarak tanmlanabilen mutlak yoksulluk oran

yaklak yzde 8dir. Mutlak yoksulluk oran krsal ve kentsel yerler iin srasyla

yzde 11,8 ve yzde 4,6dr ( DPT Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan, 2001; 52).


45/89

38

alan kesimdeki yoksullar iindeki en yksek pay yaklak yzde 50 ile

cretsiz aile iileri oluturmaktadr. Bu kesimi yzde 24,7 ile yevmiyeli iilerizlemektedir. ktisadi etkinlik koluna gre ise, yoksullarn yzde 73,5ini tarm ve

ormanclkla uraan kesim meydana getirmektedir. Birlemi Milletler tarafndan

gelitirilmi olan nsani Gelimilik Endeksine gre Trkiye, 174 lke arasnda 1995

ylnda 69. srada iken 1999 ylnda 86. sraya dmtr ve bu dzeyi ile orta insani

gelimilik dzeyine sahip lkeler arasnda yer almaktadr. Bu blmde sz edilen

tm almalarn 2001 ylnda yaanan ekonomik krizden nceki verilere dayal

olduunu belirtmek gerekmektedir. Kriz sonras dneme ilikin veriler mevcut

olmamakla birlikte, yoksulluun ve isizliin boyutlarnn daha da artt aktr

(SHP Acil Eylem Plan, 2002; 9-11).

Yoksulluk Trkiyenin nde gelen sosyolojik bir gereidir. Trkiyenin

%40 yoksuldur. Bunu Trkiye statistik Kurumunun lke nfusunun %20lik

dilimler halinde gsteren verilerinde de izlemek mmkndr. Buna gre son verilere

gre 67 milyon olan lke nfusunun her bir dilimi 13.4 milyondur. Bunlar n ulusal

gelirden aldklar pay ise u ekildedir.

1. En Yoksul Kesim: Toplam nfus iindeki oran %20, milli gelirden aldklarpay %4.9,

2. Yoksul Kesim: Toplam nfus iindeki oran %20, milli gelirden aldklarpay %8.6,

3. Orta Gelir Grubu (Orta Direk): Toplam nfus iindeki oran %20, milligelirden aldklar pay %12.6,

4. Az Zenginler: Toplam nfus iindeki oran %20, milli gelirden aldklar pay%19.0,

5. ok Zenginler: Toplam nfus iindeki oran %20, milli gelirden aldklarpay %54.9dur.


46/89

39

En yoksul ve en zengin kesimlerdeki kii bana den gelir ortalamaslkenin her iki u arasndaki mesafenin derinliini gayet ak biimde ortaya

koymaktadr. Milli gelirin %4.9unu paylaan %20lik yoksul kesimde kii bana

den ortalama gelir 530 $dr. Buna karlk en zengin %20 nfus, milli gelirin

%54.9unu paylam yani kii bana 5.932 $ dmtr. Bunun baka bir anlam da

lkede yaratlan her 100 lirann 55 liras %20lik dilime gidiyor, geri kalan 45 liray

da lkenin %80i paylayor demektir (Doan, 2004; 109-119).

Devlet statistik Enstitsnn Hanehalk Tketim Anketi 2003 verilerine

gre; bir nceki yla gre nfusun en yoksul %20lik kesiminin tketim

harcamalarndaki pay %9.3ten %8.8e gerilerken, en zengin %20lik dilimin pay

%38.2den %39.8e ykselmitir. Arada kalan %20lik dilimin harcamalar

iindeki pay da d gstermitir (Milliyet, 2004; 8). Grlyor ki; zengin ve

yoksul arasndaki fark giderek bymektedir.

zellikle 1980 sonras tek kutuplu bir hale gelen dnyada kapitalizmin yeni

biimi neoliberalist anlayn etkisi giderek artmtr. Dnyada Thatcherizm ve

Reaganizm bir dneme damgasn vururken lkemiz de yansmalar zalizm gibi

yeni liberal uygulamalar merulatrmak gibi bir abaya girmitir. 20. yzyln son

eyreinde kreselleen dnyayla birlikte yukarda szedilen yoksul ve zengin

arasndaki fark ok hzl bir ekilde almtr. d borlanma, ithalattaki art,

isizlik, sosyal devletin giderek klmesi, zaten enflasyonist olan ekonominin

giderek ktlemesine ve yoksulluun artmasna zemin hazrlamtr.

Trkiyede yoksullukla ilgili geleneksel yardmlar ve sosyal hizmete ilikin

kurumsal yardmlar sz konusudur. Bu konuda yasal dzenlemelerin yeni olmasna

karn geleneksel kurumlarn yaptklar yardmlar ok eskilere dayanmaktadr.

Osmanl dneminde Darlfnun, Darlaceze, aevleri yoksullukla mcadelede

nemli grevler almlardr.


47/89

40

Trkiyedeki sosyal yardm hizmetlerine bakldnda karlan kanunlarla

yoksullara ynelik snrl yardmlar yaplmaktadr.

1976 ylnda karlan 2022 sayl yasa ile kimsesiz ve gsz 65 yan

zerindeki herhangi bir sosyal gvenlik kuruluunun yardmndan yararlanmayan

kiilere yardm yaplmaktadr. 1977 ylnda bu cret yaklak olarak asgari cretin

yars iken gnmze gelene dek yava yava drlmtr. Bugn 2022 sayl yasa

erevesinde alnan cret ayda net 50 YTL civarndadr.

Halk arasnda Fak-Fuk Fon olarak bilinen ve 1986 ylnda Babakanlk

bnyesinde kurulan Sosyal Yardmlama ve Dayanmay Tevik Fonu (SYDTF)

yoksul kimselere yardm etmek, sosyal yardmlamay ve dayanmay glendirmek

amacndadr. 2003 yl ierisinde saylar 951e ulaan ile vakflar araclyla

eitli yardmlar verilmektedir. Ancak fon kaynaklarnn baarl bir ekilde

kullanld sylenemez. SYDTFnun gelirleri yoksullukla mcadeleden ok siyasal

iktidarlar tarafndan i bor demeleri ve bte aklarnn kapatlmasnda

kullanlmtr (Gl, 2003; 54-59).

Yoksulluklara ynelik hizmetlerin en kapsamls ve etkili olan 1935 ylnda

kurulan ocuk Esirgeme Kurumudur. 1983 ylnda hizmetlerin tek elde toplanmas

ve daha etkin bir ekilde salanmas iin 2828 sayl yasa karlmtr. Bu yasayla

Sosyal Hizmetler ve ocuk Esirgeme Kurumu (SHEK) yeni bir yap lanma iine

girmitir.

karlan 2828 sayl SHEK (Sosyal Hizmetler ve ocuk Esirgeme

Kurumu) yasasyla kurum yoksullar tespit etmek, uygun koullarda gereksinimleri

salamak, birden fazla kurum veya kurulutan yardm alanlar ya da almaya

alanlar tespit edip bu yardmlardan etkin bir ekilde toplumun tm kesimleri

tarafndan yararlanmasn salamak amacndadr. Bununla birlikte toplumun dier

kesimlerindeki kaynaklar harekete geirmek de kurumun grevleri arasndadr.

SHEK yoksullar iin ayni ve nakdi yardmlar yapmaktadr. Bunun dnda yoksul


48/89


49/89

42

lkemizde her iki alanda da yasa ve rgt okluu sz konusudur. Bu da

zaman zaman hizmet tekrarna ve kaynaklarn verimli kullanlmamasna yolamaktadr. Dier yandan sosyal yardm ltlerinin aklkla belirlenmemi olmas,

sz konusu hizmetleri sunan kurulularn keyfi yorumlarna yol aan bir uygulamay

beraberinde getirmektedir. Ayn koullar tayan bireyler farkl uygulamalarla

karlamaktadr.

lkemizde yaplan sosyal yardmlarn hak olup olmad da tartma

konusudur. Oysa sz edilen lkelerde sosyal yardmlar kiiler iin hak saylp yarg

mercileri nnde talep edilmektedir. rnein Almanyada bu amala Sosyal

Mahkemeler kurulmutur. Ancak zellikle Avrupa Birlii lkelerinde sosyal

devletin nemi gn getike nem kazanrken, lkemizdeki yapsal uyum paketleri

erevesinde alnan nlemlerle devletin kltlmesi dndrcdr. Trkiyede;

anayasada belirtildii halde, henz tam bir sosyal devlet ilkesi nitelii tamamken,

devletin sosyal harcamalarnn uluslararas finans kurulularnca kstlanmasnn

istenmesi ve bu yndeki bask sosyal devlet ilkesinin gcn azaltmtr

4.4 Sivas li zeli:

1970li yllara kadar gelimenin temel gstergesi olarak grlen kii bana

gelir; toplumsal gelimilii yeterince aklayamayan, yalnzca talep genilemesini

aklayabilen dar kapsaml bir gstergedir. Gerekte gelime kavram; fiziki kapasite

bykl ve gelir art gibi ekonomik gelimeler yannda, bunlarn gelir gruplar

ve blgeleraras dalm ile sosyal ve kltrel birikimlerin yanstlabildii toplumsal

gelime dzeyini ifade etmektedir. Bu anlayla gelime; lkenin ekonomik, sosyal,

siyasal ve kltrel yaplarndaki ilerlemeyi kapsamakta ve bir btn oluturmaktadr.

Bu bakmdan, illerin ve blgelerin gelimilik sralamasnda; kii bana den milli

gelirin artrlmas eklinde zetlenebilecek ekonomik byme kavramyla beraber,

yapsal ve insani gelimeyi iine alan ve llebilen btn sosyal deikenleri de

ieren bir sosyo-ekonomik gelime lt daha anlaml olabilmektedir.


50/89

43

llerin Sosyo-Ekonomik Gelimilik Sralamas Aratrmasnda illerinsosyo-ekonomik gelimilik sralamasn ve endeks deerlerini belirleyen temel

faktrler; illerin sahip olduklar nfus bykl, yzlm ya da ehirleme oran

gibi bir takm yzeysel byklkler olmayp, sralamay belirleyen balca faktrler;

illerdeki demografik yapnn, igc talebinin, eitimin ve salk hizmetlerinin,

fiziki ve sosyal altyap olanaklarnn, retim seviyesinin ve her eyden nemlisi gelir

dzeyinin il nfusunun ihtiyalarn karlamada saladklar baardr.

Bu amala, Sivas ilinin sosyo-ekonomik yaps, kii bana gelir dzeyinin

yan sra, dier gstergeler (ekonomik, sosyal, kltrel) asndan da ele alnp

deerlendirilmitir. 81 ilin yer ald 2003 Yl Sosyo-Ekonomik Gelimilik

Sralamasnda, Sivas ili 81 il ierisinde 53. srada yer alrken, Anadolu Blgesi

illeri ierisinde ise onuncu srada bulunmaktadr ( Anadolu Blgesinde Ankara 1.,

Yozgat sonuncu srada yer almaktadr.) (www.sivas.gov.tr).

Sivas ilinde 1987 ylnda 788 dolar olan kii bana GSYH rakamnn yllar

itibariyle art gstererek, 2001 ylnda 1.399 dolar olarak gerekletii

grlmektedir. Yllar itibariyle, Sivasta kii bana den GSYH TL baznda

srekli art gsterirken, dolar baznda en yksek seviyesine 1.945 dolarla 1998

ylnda ulamtr.

Belirtildii gibi sadece ekonomik gstergeler gelimilik lt deildir.

Ekonomik gstergelerin yan sra sosyal gstergelerin de nemi byktr. rnein;

Trkiyede okur-yazarlk oran, toplam nfusun %87.32si iken, Sivasta bu orann

%85.40 olduu grlmektedir. Bu oranla Trkiye ortalamasnn altnda kalmaktadr.

2005 yl verilerine gre bebek lm oran Trkiyede %0.35.3 iken, bu oran

Sivasta %0.37dir (http://www.sivas.gov.tr/sivas/dosya/1140773238yasam.doc).
http://www.sivas.gov.tr%29/http://www.sivas.gov.tr/sivas/dosya/1140773238yasam.doc)http://www.sivas.gov.tr/sivas/dosya/1140773238yasam.doc)http://www.sivas.gov.tr%29/


51/89

44

Sivas Valiliince hazrlanan 2005 yl verilerine gre il nfusunun %95.58i

sosyal gvence altndadr (Yeil kart ve 2022 sayl yasa kapsamndakiler dahilolmakla birlikte 2005 yll Salk Mdrlnden alnan bilgiye gre il ve ileler

genelinde il nfusunun %19.88i, 162.000 kii yeil kart gvencesindedir). Yine ayn

yl Trkiye Kurumu verilerine gre bu kuruma kaytl isiz says 10.695tir.

Tablo 1. Sivas li 2005 Yl Sosyal Yardmlar Dalm Tablosu

(http://www.sivas.gov.tr/sivas/dosya/1140773238yasam.doc)

Trkiye Kzlay Dernei Sivas ubesinin verilerine gre 2005 ylnda toplam

gda yardm 103.000 YTL, salk yardm 12.500 YTL, giyim yardm 52.000 YTL,

ilk orta ve yksekrenim rencilerine salad burs miktar 105.000 YTLdir.

Sivas ilinde bugne kadar yoksullukla ilgili kapsaml bir aratrma

yaplmam olmakla birlikte, Sivas Belediyesinin Sivasn yoksulluk haritas

karlmasyla ilgili aratrma halen srmektedir.

KURUM ADI YARDIM K VE

(ADET) SAYISI

YARDIM TUTARI

(YTL)SYDV Ayni / Nakdi 73..215 5.019.867

Ekmek Yardm 6.800 Adet(Gnlk)

532.100

Yemek Datm 1.800 Adet(Gnlk)

592.000

Aylk Gda Yardm 950 Kii 35.000

Ramazan Gda Yardm 5.000 Paket 200.000

naat Malz. Yardm 112 Kii 40.000

Odun Yardm 800 Aile 20.000

Aceze Sevk Yardm 287 Kii 8.540

Sivas Belediyesi

Toplam - 6.447.507

Giyim 10.763 Adet -

Ayakkab /Terlik 8.492 ift -

Ev Eyas 340 adet -SosyalMarketten

TOPLAM 3.052 Aile -
http://www.sivas.gov.tr/sivas/dosya/1140773238yasam.doc)http://www.sivas.gov.tr/sivas/dosya/1140773238yasam.doc)


52/89


53/89

45

belirlemek iin tabakal rnekleme yntemi kullanlmtr. Hane reisleriyle birebir

grlerek, hazrlanan anket formu uygulanmtr.

Aratrmamz tanmlayc aratrma olup kesitsel bir zellik tamaktadr.

B. VER TOPLAMA TEKN:

Aratrmada veri toplama arac olarak anket ve yazl kaynaklara bavurma

(literatr inceleme) teknikleri kullanlmtr.

Ankette Sivas ilindeki yoksulluun betimlenmesi ile ilgili sorular yer

almaktadr. Anket sorular, aile reisi zelinde tm aileyi kapsayan sorulardr. Aile

reisinin ya, cinsiyeti, doum yeri, ii gibi belirli deikenleri ieren olgusal

sorular, Sivas il merkezindeki yoksulluun betimlenmesi iin kullanlacak sorular

ve Avrupa Birlii balamnda kresellemeyi ve gelecee ait dnceleri ieren

sorular yer almaktadr. Anket uygulamasnda 1595 aile reisine 25er adet soru

sorulmutur.

Tm aratrma srecinde yazl kaynak taramas srmtr. Yoksulluk

konusuyla ilgili ok fazla kaynak olmas, uygulanan anket says ve

deerlendirilmesi, zaman yetersizlii, yoksulluk konusuyla ilgili kaynaklarda

yoksulluk ve kreselleme olgusuna ok eitli alardan baklmas almada

karlalan glkler olarak sralanabilir.

C. ARATIRMADA KULLANILAN STATSTKSEL TEKNKLER:

Verilerin analizi srasnda dz tablo, apraz tablo, chi-square (x), ve

Pearson Olasl Katsays (Confficient Contingency) istatistik teknikleri

kullanlmtr.


54/89

46

Belirli basit veriler (ya, cinsiyet gibi) dz tablo almnda verilmitir. Dz

tablo ounlukla iki stundan oluan tek boyutlu (tek deikenli) bir dalmalandr. Burada ilk stun incelenen deikenin eitli seeneklerine, dier stun da

bu seeneklerin nitel deerlerine (skla) ayrlmaktadr.

apraz izelge gzlemlerin birden ok deikenin seeneklerine gre

birlikte dalmn veren bir izelgedir. Ayn birimler zerinde ayr deikenlerin

seeneklerine ilikin gzlemlerden olumu diziler apraz izelge iinde dile

getirilmektedir. Her deiken iin ayr bir boyut ayrldndan, bu izelgeler ok

boyutludur.

Chi-square (x) rneklemde yer alan deikenler arasnda bir iliki olup

olmad ile ilgilidir. zellikle sosyal bilimlerde yaygn olarak kullanlmasnn

nedeni, lmlerin elde edildii lein nominal olmas halinde bile gvenli bir

snamann yaplabilmesine olanak salamasdr (elebi, 1990; 39).

te yandan rneklemdeki deikenler arasnda bir ilikinin var olup

olmadn renmek kadar, eer var ise, bu ilikinin derecesini ve gcn, bu

ilikinin evrende de geerli olup olmadn renmek isteyebiliriz. nk en az iki

deiken grubu arasnda iliki vardr demek ayrdr, varolan bu iliki gl bir iliki

demek ayrdr. te bu nedenle, Pearsonn Contingency Confficenti (olaanlk

katsays) kullanlr (elebi, 1990; 39).

2. ARATIRMANIN BULGULARI VE YORUMLAR:

Bu blmde alan aratrmamzdan elde ettiimiz veriler tablolar halinde

sunulmakta, tablolarla birlikte, tablolarn analizi ve verilere ilikin yorumlar da yer

almaktadr. Bulgularmz grup halinde ortaya koyulmutur. Birinci grup

bulgularda anket sorularna verilen yantlar dz tablolar halinde verilmitir. Ya,

cinsiyet, doum yeri, gelirleri gibi temel zellikleri bu grupta yer almaktadr. kinci


55/89


56/89


57/89

49

Tablo 6: Aile Reisinin Sosyal Gvencesi

Sosyal gvencesi olmayanlarn oran %13.3tr. Yine snrl derecede salk

gvencesi olarak dndmz yeil karta sahip olanlarn oran ise %19.7dir. Bu

iki deeri topladmzda grlen kiilerin %33nn sosyal gvencesinin ya hi

olmad ya da snrl dzeyde olduu grlmektedir. Bu yksek bir orandr. Sosyal

Gvenlik kurumlarndaki egdm eksiklii ve uygulamalardaki farkllklar,

Trkiyede sosyal gvenliin de -yoksullukla ilikili- farkl bir sosyal sorun olduu

gstermektedir. Yine de 15 yllk bir gemie sahip olan yeil kart uygulamasnnbu konudaki a ksmen de olsa kapad dnlmelidir.

Tablo 7: Aile Reisinin Eitim Dzeyi

Beklendii gibi, grlen kimselerin eitim seviyeleri dktr. Okur-

yazar olmayanlarn oran %11.4le olduka yksek bir orandadr. Okur-yazar

olmayanlarla ilkokul mezunu olanlarn oran tm grup ierisinde yardan fazladr.

Sosyal Gvencesi Say %Yok 212 13.3

SSK 706 44.3

Emekli Sand 231 14.5

Ba-Kur 131 8.2

Yeil Kart 315 19.7

Toplam 1595 100

Eitim Dzeyi Say %

Okur-yazar deil 182 11.4

lkokul 727 45.6

Ortaokul 226 14.2Lise 359 22.5

niversite 101 6.3

Toplam 1595 100


58/89

50

almann 1. Blmnde de vurguland gibi yoksulluk ok nedenli bir

olgu ve ksr dng ierisindedir. Yoksulluk ksr dngsn krmak iinuygulanacak politikalar da ok ynl olmaldr. Bunlardan biri de eitimdir.

almada yneltilen sorulardan biri de hane halk ierisinde kimlerin

yaaddr. Bu soruya verilen yanta gre %95.4 ekirdek aile biimindedir. Anne,

baba ve ocuklardan oluan kent ailesi grnm vardr.

Ka ocuunuz var? Sorusuna verilen yantlarn %10u ocuum yok

eklindedir. Geriye kalan %90 oranndaki grupta ise 1 ve 4 arasnda dengeli bir

dalm gzlenmitir.

Tablo 8: Ailede Birden Fazla alan Says

Grld gibi aile reisinden baka alan grup olarak ocuk geliyor. Aile

btesine katk yapmak iin genellikle ocuklar okuldan erken ayrlarak almak

zorunda kalmaktadrlar. Anket uygulamasnda -srasyla ilkokulda, ortaokulda,

lisede ve niversitede- okuyan ocuunuz var m? Sorusuna verilen yantlarda

oranlar ilkokuldan niversiteye doru kademeli olarak dmektedir.

Aile Reisi Dnda alan Say %

Yok 1267 79.4

ocuum/ocuklarm 198 12.4Eim 43 2.7

1.Derece Akrabam 86 5.4

Toplam 1595 100


59/89

51

Tablo 9: Aylk Toplam Gelir

Tablo 9da da grld gibi %13 gibi yksek bir orann dzenli geliri

olmad ve %5.8lik bir grubun 250 YTL alt geliri grlmektedir. En byk grup

olan %44.3lk grupta gelirin 251-500 YTL olduu grlmektedir. Buradan da

anket uygulanan kiilerin %63nn gelirinin 500 YTLnin altnda olduu sonucu

kmaktadr. Her ne kadar sivil toplum kurulularnn ve devlet kurumlarnn farkl

yoksulluk snr rakamlar aklasalar da 500 YTLlik aylk gelir her iki rakamn daaltnda kalmaktadr.

Anket uygulamasnda yneltilen sorulardan biri Alverilerinizi genellikle

ne ekilde yapyorsunuz? sorusudur. Bu soruya verilen yantlarn %47.5i nakit

alveri seeneini iaretlemitir. Kredi kart ile alveri yapanlarn oran %8.3 ile

snrldr. Hem nakit hem de taksit/veresiye alveri yapanlarn toplam oran

%81dir. Buradan da gelir grubu dk olan kiilerde kredi kart kullanmaalkanlnn ok dk olduu gzlemlenmektedir.

Oturduunuz ev kendinizin mi? sorusuna verilen yantlarda %55.1lik

orannn kendi evinde, %31.3lk orann da kirada oturduu gzlemlenmitir.

Bununla birlikte %13.5lik bir grup da bir yak nnn evinde kira demeden

oturmaktadr.

Aylk Toplam Gelir Say %

Dzenli gelirim yok 207 13.0

250 YTL alt 93 5.8

251-500 YTL 706 44.3

501-750 YTL 297 18.6

751-1000 YTL 180 11.3

1001 YTL ve zeri 112 7.0

Toplam 1595 100


60/89


61/89

53

Tablo 11: Nakdi Yardmlar

Nakdi yardm alanlarn oranlar da ayni yardm alanlarla benzerlik

tamaktadr. %91.7lik bir blmn nakdi yardm almad, alanlar arasnda ise en

byk orann Sosyal Yardmlama ve Dayanma Fonu kapsamnda olduu

grlmektedir. Yardmlarn kurumsallamas baka bir alma olabilecek ekilde

kapsam gerektirmektedir. Ancak sosyal yardmlar konusunda Valiliin, yerel

ynetimlerden daha fazla yardm yapt sonucunu karabilmektedir.

Tablo 12: Trkiyenin En nemli Sorunu

Sizce Trkiyenin en nemli sorunu nedir? sorusuna verilen yantlar

byk oranda isizlik sorununda toplanmtr. % 76.3 gibi byk oran isizlikten

yaknmaktadr. almann kuramsal erevesinde de ska ifade edildii gibi

Ayni Yardm Say %Almyorum 1463 91.7

Yallk Ayl 18 1.1

SYDF 71 4.5

Akrabalarmdan 34 2.1

Komularmdan 3 0.2

Belediyeden 6 0.4

Toplam 1595 100

En nemli sorun Say %

Yoksulluk 218 13.7

Salk 48 3.0

Eitim 101 6.3

evre Kirlilii 7 0.4

Kentleme 4 0.3

ssizlik 1217 76.3

Toplam 1595 100


62/89

54

yoksulluk ok nedenli bir sorundur. Ancak bu ok neden arasnda da en byk

etkenlerden biri isizliktir. Yaplan grmelerde hemen her ailede bir isiz olduugzlemlenmitir. Grlen kiiler neden yoksul olduklarn da bu ekilde ifade

etmektedirler. sizlik sorunundan sonra %13.7lik bir oran da yoksulluk sorununa

iaret etmektedir. Anket uygulanan kiilerin isizlii ilk sradaki sorun olarak

grmeler

sivas ta yoksulluk poverty in sivas

Documents