tÜİk’in yoksulluk Çalışmaları

TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU

İşgücü ve Yaşam Koşulları Daire Başkanlığı

TÜİK’in Yoksulluk Çalışmaları

Özlem SARICATÜİK Uzmanı

Hanehalkı Bütçe İstatistikleri Grubu

20 Şubat 2014

08.04.2023 1



08.04.2023 2

1. Bölüm: TÜİK’in yürüttüğü yoksulluk çalışmaları Gelire dayalı yoksulluk Harcamaya dayalı yoksulluk

2. Bölüm: Revizyon kapsamında gerçekleştirilen çalışmalar Neden revizyona gerek duyuldu? Neler yapıldı?

Dünya Bankası ile ortak çalıştay Yoksulluk Çalışma Grubu Envanter çalışması Yöntem araştırma çalışması Ulusal Yoksulluk Çalıştayı Dünya Bankası uzmanları ile görüşmeler

Sunum İçeriği



* Gelire dayalı yoksulluk (Veri Kaynağı:GYKA)

* Harcamaya dayalı yoksulluk (Veri Kaynağı: HBA)

I. TÜİK’in Yoksulluk Çalışmaları

08.04.2023 3



08.04.2023 4

Gelire dayalı yoksulluk


İşgücü ve Yaşam Koşulları Daire Başkanlığı508.04.2023

• Veri kaynağı: Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması

• Uygulama sıklığı: 2006 yılından itibaren her yıl

• Örneklem hacmi: Başlangıçta 12872 hanehalkı, 2011’den itibaren 2014 yılına kadar yılda yaklaşık 3000 hanehalkı civarında artış

• Örneklem planı: 4 yıllık panel uygulama üzerine kurulmuştur (Her yıl örneklerin %25’i yenilenmektedir)

• Tahmin düzeyi: Yıllık kesit anket sonuçları için Türkiye, kent, kır ve İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflaması (İBBS) Düzey 1 (2014’ten sonra Düzey 2), panel araştırma sonuçları için Türkiye geneli

• Uygulama yöntemi: Dizüstü bilgisayarlar kullanılarak yüz yüze görüşme

Veri kaynağı



08.04.2023 6

Gelire bağlı göreli yoksulluk ve profili,

Yoksulluk açığı

Sürekli yoksulluk,

Maddi yoksunluk

Araştırmadan hesaplanan göstergeler



Toplumun genel düzeyine göre belli bir sınırın altında gelir veya harcamaya sahip olan birey veya hanehalkı göreli anlamda yoksul sayılmaktadır. Refah ölçüsü olarak amaca göre harcama veya gelir düzeyi seçilebilir.

– Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırmasında yoksulluk sınırı gelire dayalı olarak hesaplanmaktadır.

– Eşdeğer hanehalkı kullanılabilir gelirin medyan değeri dikkate alınarak hesaplanan yoksulluk sınırı ları:

• Medyan gelirin % 40’ı,

• Medyan gelirin % 50’si,

• Medyan gelirin % 60’ı,

• Medyan gelirin % 70’i

Göreli yoksulluk



Yoksulluk riski altında olanlar (Yoksullar): Bu sınırların altında eşdeğer hanehalkı kullanılabilir gelire sahip olanlar yoksulluk riski altındaki nüfus olarak tanımlanmaktadır.

Yoksulluk riski altında olanların oranı (Yoksulluk oranı): Eşdeğer hanehalkı kullanılabilir geliri yoksulluk sınırının altında olanların (yoksulluk riski altında olan nüfusun) toplam nüfus içindeki oranıdır.

Yoksulluk riski altında olanlar

Yoksulluk oranı =Yoksul nüfus

Toplam Nüfusx 100



Bu gösterge dört yıllık panel anket uygulaması tamamlanan ve dört yıl boyunca hanenin üyesi olan fertler üzerinden hesaplanmakta ve son yıl yoksul olan fertlerden en az üç uygulamada yoksulluk riski altında olanlar olarak tanımlanmaktadır.

Aşağıdaki tablodaki 1, 2, 3 ve 4 durumları sürekli yoksulluk riski altında bulunanları ifade etmektedir.

Sürekli yoksulluk riski altında olanlar



Ciddi finansal sıkıntıyla karşı karşıya olan insanların oranı olarak tanımlanan maddi yoksunluk; belirlenmiş 9 maddeden en az 4 tanesini karşılayamayan/mahrum olan insanların oranıdır.

1. Beklenmedik harcamalar,2. Evden uzakta bir haftalık tatil (tüm aile fertleri birlikte) masrafı,3. Ödeme zorluğu (konut kredisi, kira, elektrik, su, doğalgaz vb. faturalar,

taksit/borçlar)4. İki günde bir et, tavuk, balık içeren yemek masrafı,5. Evin ısınma ihtiyacı,

6. Çamaşır makinası,7. Renkli televizyon,

8. Telefon,

9. Otomobil sahipliği.

Maddi yoksunluk (Material depriviation)



08.04.2023 11

Harcamaya dayalı yoksulluk



08.04.2023 12

• Dünya Bankası ile imzalanan Sosyal Riskin Azaltılması Projesi (SRAP) kapsamında başlatılmıştır.

• Uluslararası bir uzmanla yürütülen çalışmalar sonunda belirlenen yoksulluk metodolojisine göre, 2002 Hanehalkı Bütçe Anketi (HBA) verileri kullanılarak yoksulluk göstergeleri hesaplanmış; ortak bir rapor yayımlanmıştır.

• TÜİK, belirlenen metodolojiyi her yıl uygulanan HBA verileri ile tekrarlayarak 2003-2009 döneminde yoksulluk göstergeleri üretmiştir.

Tarihçe



08.04.2023 13

• Veri kaynağı: Hanehalkı Bütçe Anketi

• Uygulama sıklığı: 2002 yılından itibaren her yıl

• Örneklem hacmi: Her ay değişen 1104 hanehalkı

• Tahmin düzeyi: Yıllık anket sonuçlarından Türkiye geneli ile kırsal ve kentsel yerler ayrımında; her yılın anket sonuçlarının son iki yılın anket bilgileriyle birleştirilmesiyle de sadece harcama dağılımlarına ilişkin bölgesel düzeyde oransal tahminler üretilmektedir.

• Uygulama yöntemi: Anket, örnek hanehalklarıyla dizüstü bilgisayarlar kullanılarak yüz yüze görüşme ve kayıt tutma yoluyla uygulanmaktadır.

Veri kaynağı



08.04.2023 14

• Mutlak yoksulluk: İnsanların yaşamlarını fiziksel olarak devam ettirebilmeleri için gerekli asgari mal ve hizmetleri elde edememesi durumudur.

Gıda yoksulluğu Gıda+gıda dışı yoksulluk (Açlık) (Temel gereksinimler)

• Harcama esaslı göreli yoksulluk: Eşdeğer fert başına ortalama tüketim harcaması değerinin %50’si, yoksulluk sınırı olarak tanımlanmaktadır. Göreli yoksulluk oranı ise, eşdeğer fert başına tüketim harcaması değeri bu sınırının altında kalan hanehalklarının oluşturduğu nüfusun, toplam nüfus içindeki payı olarak hesaplanmaktadır.

• Diğer yöntemler: Cari satın alma gücü paritesine göre günlük kişi başı 1$, 2.15$ ve 4.30$ doğrudan yoksulluk sınırları olarak tanımlanmaktadır. Bu sınırlara göre yoksul fert oranları hesaplanmaktadır.

Hesaplanan göstergeler



08.04.2023 15

i. Gıda harcamasına göre sıralı 2. %20’lik dilimde yer alan hanelerin gıda tüketiminde en önemli paya sahip ilk 80 madde seçilmektedir.

ii. Bu 80 maddeden 2100 kaloriyi oluşturacak şekilde ağırlıklar hesaplanmaktadır.

ii. Anketten gelen piyasa birim fiyatları kullanılarak sepetin toplam değeri elde edilmektedir.

iii. Bu sepetin değeri günlük kişi başı açlık sınırı olarak adlandırılmaktadır.

iv. Eşdeğer fert başına tüketim harcaması açlık sınırının altında olan haneler gıda yoksulu (aç) olarak tanımlanmaktadır.

Gıda yoksulluğunun belirlenmesi



08.04.2023 16

i. Birinci %20’lik grupta yer alıp gıda yoksulu olmayan hanelerin toplam harcamaları içindeki gıda dışı harcama payının ortalaması her yıl için ayrı ayrı hesaplanmaktadır.

ii. Açlık sınırı, gıda dışı harcamaların ortalama payı ile genişletilerek yoksulluk sınırı belirlenmektedir.

iii. Eşdeğer fert başına harcaması yoksulluk sınırının altında olan haneler yoksul olarak tanımlanmaktadır.

Gıda+gıda dışı yoksulluk sınırının belirlenmesi



08.04.2023 17

• Tahmin düzeyi: Türkiye, kentsel ve kırsal yerler

• Profil değişkenleri:

o Hanehalkı büyüklüğüo Hanehalkı tipio Fertlerin ekonomik faaliyetlerio Fertlerin işteki durumlarıo Fertlerin eğitim durumları

Hanehalkı tüketim harcamasına dayalı yoksulluk çalışması en son 2009 yılında elde edilen verilerle yapılmış ve sonuçları 06.01.2011 tarihli haber bülteni ile kamuoyuna duyurulmuştur.

.

Tahmin düzeyi ve profil değişkenleri



08.04.2023 18

• Yoksulluk göstergelerinin ülkemizin sosyo-ekonomik yapısını ortaya koyacak ve uluslararası kıyaslamalara imkan verecek şekilde revize edilmesi amaçlanmıştır.

• Konuyla ilgili kurum ve kuruluşların temsilcileri ve akademisyenlerle yeni göstergelerin üretilmesi amacıyla çalışmalar yürütülmektedir.

• Bu çalışmalar sonuçlanıncaya kadar, sadece satın alma gücü paritesine göre kişi başı dolar cinsinden yoksulluk oranları tahmin edilmektedir.

• Bu konuda en son 2012 yılına ilişkin tahminler haber bülteni ile kamuoyuyla paylaşılmıştır.

2012 yılından itibaren;



* Neden revizyona gerek duyuldu?

* Neler yapıldı?

II. Revizyon Kapsamında Yürütülen Çalışmalar

08.04.2023 19



08.04.2023 20

Metodoloji gereği kullanılan varsayımlar Varsayımlara bağlı olarak sonuçlarda önemli değişimlerin görülmesi, Mevcut varsayımların bir Kurul vb. tarafından belirlenmemiş olması

Örneklem hacminin yetersiz kaldığı durumlar Açlık sınırının altındaki nüfusun belirlenmesi açısından Yoksulların sosyo ekonomik yapısının ortaya konulması açısından Bölgesel düzeyde tahminler açısından

Yoksulluk metodolojisinde yeni yaklaşımlar

Neden revizyona gerek duyuldu?



08.04.2023 21

Neler yapıldı?

DÜNYA BANKASI İLE ORTAK ÇALIŞTAY

• 19-20 Mart 2012 tarihinde Dünya Bankası ile TÜİK tarafından Ankara’da bir çalıştay düzenlenmiştir.

• Çalıştayın konusu, Yoksulluk Ölçümünün ve Analizin İyileştirilmesi Yoluyla Kanıta Dayalı Politika Oluşturmanın Güçlendirilmesi’dir.

• Çalıştayda yoksulluk ölçümünde son dönemde kullanılan yaklaşımlarla ilgili detaylı sunumlar gerçekleştirilmiştir.



08.04.2023 22

Neler yapıldı?

YOKSULLUK ÇALIŞMA GRUBU

Resmi İstatistik Programı bünyesinde oluşturulmuştur;• TÜİK• Akademisyenler • Kalkınma Bakanlığı• Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı (SYGM)• Hazine Müsteşarlığı• TOBB, HAK-İŞ, TİSK, DENİZ FENERİ , KİMSE YOK MU

Bugüne kadar beş toplantı gerçekleştirilmiştir.



08.04.2023 23

Neler yapıldı?

ENVANTER ÇALIŞMASI

• Yoksullukla ilgili ulusal ve uluslar arası çalışmalar, • Yoksulluk konulu seminer, çalıştay ve sempozyumlar• Uluslararası metodolojik dokümanlar

ile ilgili kapsamlı bir literatür taraması yapılmıştır.



08.04.2023 24

Neler yapıldı?

YÖNTEM ARAŞTIRMA ÇALIŞMASI

• Parasal yoksulluğun ölçümünde esas alınan varsayımların etkisi veri serileri üzerinde incelenmiştir.

• Çok boyutlu yoksulluk kapsamında ülke deneyimleri incelenmiş, üç çalışma ayrıntılı olarak ele alınmıştır:

1. Meksika çok boyutlu yoksulluk hesaplaması2. Kolombiya çok boyutlu yoksulluk hesaplaması3. EU-SILC verileriyle AB ülkelerine yönelik çok boyutlu yoksulluk

hesaplaması (makale)

Yöntemin daha iyi değerlendirilmesi amacıyla çok boyutlu yoksulluk hesaplamalarının Türkiye uyarlaması gerçekleştirilmiştir.



08.04.2023 25

Neler yapıldı?

ULUSAL YOKSULLUK ÇALIŞTAYI

• Amaç: Yoksulluk ölçümüyle ilgili tüm temel konuların farklı açılardan tartışılması, Türkiye için ihtiyaçlar ve uygun modelin belirlenmesi

• Tarih: 4-5 Kasım 2013

• Katılımcı sayısı ve profili: 50 kişi; Konuyla doğrudan ilgili akademisyenler, kamu kurum/kuruluşları, araştırma kuruluşları ve sivil toplum örgütlerinden temsilciler

• Niteliği: 2 gün;1. Gün: Paralel oturumlar

• Yoksulluk Metodolojisinde Son Dönem Uygulamaları• Parasal Yoksulluğun Ölçülmesi• Yoksulluk Ölçümünde Eşdeğerlik Ölçeğinin Etkisi ve Türkiye için Uygun Eşdeğerlik

Ölçeğinin Belirlenmesi • Türkiye’de yoksulluk profiline etki eden unsurlar

2. Gün: - Her paralel oturum sonrası ilgili grupların tüm katılımcılara sunumu, - Moderatörler ile tüm katılımcıların olacağı panel (öğleden sonra)



08.04.2023 26

Neler yapıldı?

DÜNYA BANKASI UZMANLARI İLE GÖRÜŞMELER

1. Görüşme: 14 Haziran 20132. Görüşme: 28 Eylül, 1-2 Ekim 20133. Görüşme: 12 Şubat 2014

Görüşmelerde ön plana çıkan hususlar;

– öncelikle yoksulluk ölçümünde temel prensiplerin belirlenmesinin gerekliliği

– amaç ve hedefler– parametrelerin belirlenmesi bakımından tahmin boyutu – sonuçların yayınlanması açısından tahmin boyutu– referans grupların belirlenmesi

– veri kaynağının kararlaştırılması

– sosyal boyutlara ilişkin göstergelerin belirlenmesinde ampirik çalışmaların da dikkate alınması gerekliliği



08.04.2023 27

Planlanan Çalışmalar

• Uluslararası uzmanlarla nihai değerlendirmeler (video konferans ve danışmanlık)

• Türkiye için en uygun yönteme karar verilmesi

• Yöntemin uygulamasına yönelik adımların belirlenmesi ve metodolojik konuların kararlaştırılması

• Yeni yoksulluk yönteminin, metodolojik ve uygulamaya ilişkin esaslarının belirlenmesinin ardından konu ile ilgili çalışmaların yürütülmesi

• Sonuçların kamuoyu ile paylaşılması



Teşekkürler...

08.04.2023 28

tÜİk’in yoksulluk Çalışmaları

Education